Iwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

ARTYKUŁYNAUKOWE I TECHNICZNE

WPROWADZENIE. Cel i zakres opracowania

INTRODUCTION. Purpose and scope of considerations

W niniejszym eseju, w rozważaniach przygotowanych z okazji 70-lecia początków komputerów, 40-lecia kształ-cenia na kierunku informatyka oraz 20-lecia badań proble-

matyki wirtualnej organizacji działań (WOD), wspominamy przeszłość, aby lepiej rozumieć przyszłość: znaczenie infor-matyki w przemianach cywilizacyjnych.

Geneza przemian cywilizacyjnych w zmieniającym się świecie – przemian w kierunku społeczeństwa informacyjne-go – jest następstwem wielu, wymienionych poniżej, współ-zależnych czynników.

INFORMATYKA W ZMIENIAJĄCYM SIĘ ŚWIECIEPoczątki, postępy i wszechobecność informatyki.

Wirtualna organizacja działań. Społeczeństwo informacyjne

Zbigniew KierzkowskiKonsorcjum Sieci Laboratoriów WOD: Łódź–Olsztyn–Polkowice–Poznań

Wyższa Szkoła Informatyki i Umiejętności w Łodzi

StreszczeniePrzeanalizowano znaczenie informatyki w przemianach w kierunku społeczeństwa informacyjnego, drastycznie zmieniające nasze zacho-wania osobowe i społeczne, będące siłą sprawczą poprawy standardu życia i głównym źródłem innowacyjnego rozwoju gospodarczego, społecznego i politycznego. Podstawą rozważań jest ujęcie systematyczne postępów informatyki łączonych z rozwojem technologii informa-cyjno-komunikacyjnych, a także badań nad rozwojem wiedzy o wirtualnej organizacji działań (WOD), które stają się głównymi źródłami inno-wacyjności w przemianach cywilizacyjnych. Omówiono obszary tematyczne wymagające badań transdyscyplinarnych nad wieloaspektowymi obrazami przemian. W kreśleniu obrazów przemian uwzględniono punkty widzenia nauk ścisłych i technicznych oraz nauk o organizacji i za-rządzaniu. Zwrócono uwagę na konieczność uwzględniania punktów widzenia nauk humanistycznych. Rozważane problemy – pozwalające szerzej spojrzeć na zmieniający się świat – są komplementarne z hasłami obchodów Światowego Dnia Społeczeństwa Informacyjnego ŚDSI), ogłaszanymi corocznie przez Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU – International Telecommunication Union). Nawiązują także do tematyki kilku ostatnich Seminariów problemowych WOD, organizowanych pod patronatem Towarzystwa Naukowego Prakseologii (TNP), do tematyki WOD prezentowanej podczas Konferencji Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa (TNOiK), a także do zagadnień sygnalizowanych na kilku ostatnich Konferencjach Okrągłego Stołu (KOS) „Polska w drodze do społeczeństwa informacyjnego”, corocznych debat środowisk polityki, gospodarki i nauki, organizowanych przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich.

INFORMATICS IN A CHANGING WORLDBeginnings, progress and omnipresence of informatics. Virtual activities organization. The information society

AbstractWe analyze the importance of informatics in civilization transformations towards the information society, drastically changing ours behav-ior personal and social, being a force to improve the standard of living and a major source of innovative economic, social and political development. The basis of our considerations is a systematic approach advances in informatics and information and communication technologies as well as the development of knowledge about virtual activities organization (VAO), which become the main sources of in-novation in civilization transformations. We are discussing thematic areas requiring transdisciplinary research over multifaceted images of transformations. In drawing the images of transformations, we take into account the viewpoints the sciences, engineering sciences and the sciences of organization and management. We pay attention to the necessity taking into account the points of view humanities sciences. Considered problems – allowing you to look more broadly on changing world are complementary with passwords celebrations World In-formation Society Day (WISD), advertised every year by the International Telecommunication Union (ITU). They also refer to the topics of the last few Problem Seminars organized under the auspices of the Scientific Society of Praxeology, to the topic of the VAO presented at the Conference of the Scientific Society of Organization and Management, as well as to the issues presented at the last few Conference of the Round Table (RCT) „Poland on the way to the information society”, annual debates on politics, economy and science, organized by the Association of Polish Electrical Engineers.

II

I. Rozwój metod i zastosowań informatyki w przemia-nach organizacji działań, obejmujący: • początkikomputerówiinformatyki,komputero-

we wspomaganie działań (KWD),• postępy informatyki łączone z technologiami

informacyjno-komunikacyjnymi i komputerową integracją działań (KID),

• wszechobecność informatyki w rozwoju meto-dologii szczegółowych niemal wszystkich dziedzin przedmiotowych (DP) i wirtualna organizacja dzia-łań (WOD) w kształtowaniu struktur społeczeństwa informacyjnego, wirtualnych przedsiębiorstw i wirtu-alnych społeczności informacyjnych, polegająca na odwzorowywaniu rzeczywistych systemów – świata realnego – w wirtualnym środowisku informacji – w świecie wirtualnym (cyfrowym).

II. Krytycznewartościowaniedanych(D) i informa-cji (wiedzy) przedmiotowej (WP) w wirtualnym środowisku informacji, co obejmuje następujące problemy: • klasyfikacja danych (rodzaje danych) w wirtual-

nym środowisku informacji: dane ścisłe – nauko-we i techniczne, pochodzą z eksperymentów (hard data), czy obliczeń (soft data); dane przewidywa-ne – pozyskiwane (a priori) na podstawie założeń uprzedzających zachowania człowieka w wirtu-alnych strukturach; dane odtwarzane – będące następstwem (a posteriori) nieznanych procesów postępowania organizacji we współdziałaniu na podstawie rekonstrukcji, procesów, których nie da się powtórzyć; dane poznawalne – „wielość danych” powstających jako potoki różnorodnych danych (ang. „Big Data”), będących następstwem wzajemnej interakcji ludzi i zespołów ludzi, o możli-wych – na podstawie ich analizy – (wielkich) oddzia-ływaniach (ang. Big Impact), na tworzenie nowych i usprawnianie funkcjonujących struktur organiza-cyjnych społeczeństwa informacyjnego;

• wpływdanych, złożoności (complexity) i rozumie-nia (comprehesion) oraz wielości danych (big data) na przemiany metod badań, a także wpływ da-nych, globalizacji (glabalization) i integracji (inte-gration) danych oraz wielkich oddziaływań wielości danych (big data for big impact) na sposoby orga-nizacji działań, na kształtowanie struktur zmienia-jącego się świata, środowiska, struktur wirtualnych w społeczeństwie informacyjnym;

• ustalanie kryteriów oceny (wartościowania)danych i wiedzy w procesach tworzenia i uspraw-niania funkcjonowania struktur wirtualnych w spo-łeczeństwie informacyjnym.

III. Transdyscyplinarne badania przemian w społe-czeństwie informacyjnym, obejmujące następujące zagadnienia: • wieloaspektowe przemiany i innowacyjność

w rozwoju społeczeństwa informacyjnego, na podstawie próby konsolidacji punktów widzenia

nauk ścisłych i technicznych, nauk o organiza-cji i zarządzaniu oraz nauk humanistycznych na kształtowanie struktur wirtualnych nowego społe-czeństwa,

• obrazy zmieniającego się świata – wzajemnie współzależne – modelujące przemiany w społe-czeństwie informacyjnym, do których zaliczamy: składowe ontologiczne wirtualnej organizacji działań w wyniku których budowany jest „świat wirtualny (cyfrowy)”, wirtualne środowisko informa-cji; nowa polityka naukowa, która tworzy warun-ki do realizacji wspólnych przedsięwzięć w różnej skali: lokalnej, krajowej, europejskiej czy świato-wej; nowy ład w nauczaniu, który tworzy warunki do przemian strukturalnych w organizacji oświaty i szkolnictwa wyższego, możliwości kształtowania uczących się organizacji; nowy ład gospodar-czy i społeczno-polityczny, który jest wynikiem integracji funkcji i zadań realnych w rozwoju struk-tur społeczeństwa informacyjnego; organizacje i człowiek społeczeństwa informacyjnego; ob-razy te wynikają z analizy powinności podmiotów WOD,

• badaniaskładowych(anatomia)przedsięwzięćinformatycznych w kształtowaniu środowi-ska struktur społeczeństwa informacyjnego, uwzględniające wyzwania natury menadżerskiej, organizacyjnej i technicznej w zarządzaniu tymi przedsięwzięciami, co obejmuje: (a) sposoby wir-tualnej organizacji działań, (b) zasady tworzenia zasobów cyfrowych i możliwości „szans cyfrowych” (patrz: ang. DOI – Digital Opportunity Indeks), (c) modelowanie i przemiany tworzenia aplikacji w śro-dowisku wirtualnym, (d) znaczenie usług techno-logii informacyjno-komunikacyjnych i możliwości „gotowości cyfrowej” (patrz: ang.: NRI – Network Readiness Index).

Celem opracowania jest syntetyczne ujęcie wyni-ków badań nad problemami wirtualnej organizacji działań (WOD) w przemianach w kierunku społeczeństwa infor-macyjnego. Omówiono obszary tematyczne wymagające badań transdyscyplinarnych nad wieloaspektowymi obra-zami przemian. W kreśleniu obrazów przemian uwzględ-niono punkty widzenie nauk ścisłych i technicznych oraz nauk o organizacji i zarządzaniu. Zwrócono uwagę na ko-nieczność uwzględniania punktów widzenia nauk huma-nistycznych.

Podsumowano dokonania i krajowe przedsięwzię-cia naukowo-techniczne z okresu początków komputerów i rozwoju ich zastosowań, dokonania na rzecz wyodręb-niania informatyki i tworzenia kierunku kształcenia w tej dziedzinie wiedzy oraz na rzecz postępów informatyki, łą-czone z rozwojem telekomunikacji, wreszcie także na rzecz rozwoju metod i zastosowań informatyki w rozwoju różno-rodnych szczegółowych dziedzin przedmiotowych, których następstwem są dokonania w obszarach tematycznych wir-tualnej organizacji działań w kształtującym się społeczeń-stwie informacyjnym.

IIIwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

CZĘŚĆ IROZWÓJ METOD I ZASTOSOWAŃ INFORMATYKI W PRZEMIANACH

ORGANIZACJI DZIAŁAŃDEVELOPMENT OF INFORMATICS METHODS

AND APPLICATIONS IN THE TRANSFORMATION OF ORGANIZATION OF ACTIVITIES

Początki komputerów i informatyki, i komputerowe wspomaganie działań

Beginnings computers and informatics connected with computer activities aiding

Początki informatyki sięgają lat 1944/1946 – budowy pierwszych komputerów i koncepcji ich programowania – roz-woju nauk o obliczeniach w okresie do 1966 roku, a także usa-modzielniania się tej dziedziny wiedzy, łączonej z rozwojem inżynierii informacyjnej w okresie do ok. 1976 roku (rys. 1).

Na lata 1944/1946 – 1956 przypadają początki informa-tyki – komputerów i programowania oraz początki ich zasto-sowań w obliczeniach, nauce, technice i gospodarce.

Uwaga 1. W roku 2016 można mówić o 70-leciu infor-matyki. Za początek bowiem informatyki uznaje się powsta-nie komputera ENIAC (1944/1946), maszyny tzw. pierwszej generacji: Electronic Numerical Interpreter and Calculator, wykorzystywanej w złożonych zastosowaniach oblicze-niowych (USA). Problemy budowy komputerów stają się przedmiotem zainteresowań w Polsce, zainicjowanych przez

Instytut Maszyn Matematycznych w Warszawie, Zakład Kon-strukcji Telekomunikacyjnych i Radiofonii Politechniki War-szawskiej, a następnie Wrocławskie Zakłady Elektroniczne ELWRO.

Dynamiczny rozwój nauki o obliczeniach w nauce i technice ma miejsce w latach 1956-1966. Zastosowania obliczeniowe komputerów stają się przedmiotem badań naukowych i dydaktycznych wielu ośrodków akademickich (patrz m. in. [1]) i przemysłowych jednostek badawczo-roz-wojowych. Są także przedmiotem ogólnopolskich krajowych przedsięwzięć inicjowanych przez środowiska akademickie oraz stowarzyszenia naukowe i techniczne (por. m. in. [2]), podczas których prezentowano dorobek w rozwoju obliczeń naukowych, technicznych i ekonomicznych przy użyciu pol-skich komputerów.

Prowadzi to w latach 1966-1976 do postępów: wyod-rębniania informatyki jako samodzielnej dziedziny wiedzy – nauki o komputerach i przetwarzaniu informacji, a także rodzącej się w tych latach inżynierii informacyjnej – nauki o informacji, tworzącej podstawy organizacji przetwarzania danych w różnych dziedzinach nauki, techniki, gospodarki (por. m. in. [3])

Dominujące obszary tematyczne wymieniono poniżej. Systemy komputerowe – Technologie przetwarzania

danych: usługi komputerowe, gromadzenie i przetwarzanie danych, interakcji człowiek-komputer.

Transakcyjne (tematyczne) systemy informatycz-ne: integracja fizyczna zasobów i systemów informacyjnych.

Rys. 1. Od komputerów i obliczeń przedmiotowych do informatyki jako samodzielnej dziedziny wiedzy i inżynierii informatycznej jako nauki o informacji

IV

Komputerowe wspomaganie działań (KWD). Podsta-wą tworzenia systemów KWD jest: modelowanie strukturalne organizacji działań, modelowanie wspomagania i tworzenie zasobów (środków) wspomagania (aiding-ware). KWD to od-wzorowanie komputerowe wiedzy o modelu DP – tworzenie za-sobów wspomagania i wspomaganie procesu rozwiązywania różnorodnych zadań w interakcji człowiek-komputer.

W przypadku problemów realizacji środowiska informa-cyjnego KWD (rys. 2) uwzględniono dodatkowo organizację strukturalną działań i fizyczną integrację zasobów, w małym stopniu ich rozproszenie oraz zmiany systemu (dynamikę), a także zakres agregacji zasobów. Korzystano bowiem z tra-dycyjnych baz danych (relacyjne, hierarchiczne, sieciowe); w implementacji modelu DP mamy do czynienia z prostym modelem obiektowym, uzyskiwanym na podstawie konwer-sji sztywnych danych – D i programów – P (zasobów). Od-wzorowanie DP zawiera niezależne jednostki: C – kompo-nenty, I – interakcje, A – czynności.

Inżynieria systemów informacyjnych. Strategia: pla-nowanie informacji. Model pojęciowy systemy. Analiza: mo-delowanie danych i obliczeń. Projektowanie: planowanie śro-dowiska komputerowego. Konstruowanie: tworzenie aplikacji.

Uwaga 2. W latach 2015/2016 mija 40 lat od utwo-rzenia w Polsce kształcenia na kierunku informatyka. Pod-stawą utworzenia tego kierunku – w trzech specjalnościach informatyki: uniwersyteckiej, technicznej (maszyny matema-tyczne i programowanie) i ekonomicznej – były ustalenia Ze-społu Ekspertów powołanego „w sprawie rozwoju informaty-ki w jednostkach Resortu Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w okresie do 1985 roku” [4].

W roku akademickim 1975/1976 kierunek uruchomiły: Warszawa – Uniwersytet Warszawski, Politechnika War-szawska, SGH; Wrocław – Politechnika Wrocławska, Aka-

demia Ekonomiczna; Gliwice – Politechnika Śląska; Kraków – Uniwersytet Jagielloński, Akademia Górniczo-Hutnicza; Gdańsk – Politechnika Gdańska i w roku 1976/1977: Poznań – Politechnika Poznańska – Wydział Elektryczny (Środowi-skowy Ośrodek Informatyki); por. np. [5]).

W dniu 7 października 2016 roku odbyły się uroczyste obchody 40-lecia kierunku „Informatyka” w Polsce i na Poli-technice Poznańskiej, zorganizowane przed dr inż. Grażynę Brzykcy, dr inż. Jolantę Cybulko i dr inż. Beatę Jankowską, pierwszych studentów (w latach 1976-1980) i absolwentów tego kierunku. Wybrane tezy w niniejszym opracowaniu były przedmiotem wystąpienia autora, będącego wprowadze-niem do wymienionej uroczystości, zorganizowanej przez Wydział Elektryczny Politechniki Poznańskiej, na którym w roku 1976 podjęto kształcenie informatyków.

Postępyinformatykiłączoneztechnologiamiinformacyjno-komunikacyjnymi

i komputerowa integracja działańInformatics advances connected

with information and communication technologies and computer activities integration

W latach 1976-1996 postępy informatyki (rys. 3) łączo-no z rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang. ICT: Information and Communication Technology), co wiąże się w tym okresie z budową w Polsce, pod kierunkiem prof. D. Bema z Politechniki Wrocławskiej, Krajowej Akade-mickiej Sieci Komputerowej (patrz m. in. [6]).

Dominujące obszary tematyczne wymieniono poniżej: Sieci i systemy komputerowe – Technologie prze-

twarzania danych: technologie informacyjne i komunikacyj-ne, usługi komputerowej wymiany informacji.

Rys. 2. Tworzenie środowiska KWD

Rys. 3. Postępy informatyki łączone z rozwojem ICT

Vwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

Rozproszone systemy informatyczne (RSI): inte-gracja aplikacyjna systemów informacyjnych współdziałają-cych przedsiębiorstw (ang. EAI).

Komputerowa integracja działań (KID). KID zaczy-na się od sieciowej wymiany zasobów między współpracu-jącymi ze sobą ludźmi. Podstawą tworzenia systemów KID jest: modelowanie funkcjonalne organizacji działań, wspólne tworzenie zasobów wspomagania działań przedmiotowych modelowanie działań i integracji zasobów oraz synteza wspomagania informacyjnego różnych form kooperacji. KID jest to rozwinięcie koncepcji KWD; KID obejmuje bowiem wykonywanie czynności w środowisku sieciowo agregowa-nych zasobów wspomagania.

W tworzeniu środowiska informacyjnego KID (rys. 4) uwzględniono dodatkowo funkcjonalną organizację działań i integrację aplikacji. Systemy charakteryzują się rozprosze-niem, dynamiką zmian w stosunkowo krótkim czasie, dużym rozmiarem agregacji zasobów. Korzysta się bowiem z sie-ciowych trybów klient-serwer lub specyficznych, niestan-dardowych trybów dostępu do różnorodnych baz danych, uwzględniając integrację procesową aplikacji. Integracja pozwala tworzyć obraz procesowy (integracja biznesowa) systemu informacyjnego.

W implementacji DP mamy do czynienia z modelem obiektowym systemu informacyjnego kooperacyjnego, uzyskiwanym na podstawie konwersji elastycznych da-nych – D i programów – P, wykorzystywanych przez sys-

tem współdziałających autonomicznych agentów – AA. Realizacja DP postrzegana jest jako zagnieżdżona struk-tura C-I-A.

Inżynieria komunikacji bezpośredniej. Strategia: planowanie postaci D – zasobów cyfrowych. Analiza: mo-delowanie sposobów dostępu do D – zasobów cyfrowych. Projektowanie: planowanie infrastruktury sieciowej. Konstru-owanie: tworzenie aplikacji rozproszonych systemów infor-macyjnych

Wszechobecnośćinformatyki i wirtualna organizacja działań w kształtowaniu

struktur społeczeństwa informacyjnegoThe ubiquity of informatics and virtual activities

organization in shaping the structures of the information society structures

Rola i miejsce nauk informatycznych drastycznie zmie-niły się w latach 1994/1996 – 2016/2017 (rys. 5).

Stało się to widoczne już na początku lat 90-tych ub. w. Dostrzeżono bowiem w tych latach, iż „nie ma rozwoju metodologii szczegółowych dziedzin przedmiotowych (DP), które nie są komputerowo zorientowane, zorien-towane na wiedzę” (konkluzja sformułowana m. in. już podczas International Conference on Engineering Design, 91, Zurich).

Rys. 4. Tworzenie środowiska KID

Rys. 5. Wszechobecność informatyki i ICT – Wirtualna organizacja działań (WOD) w stanowieniu społeczeństwa informacyjnego

VI

Niemal wszystkie DP włączają w swój zakres badań metody informatyki, budując „narzędzia informatyczne” dla tworzenia aplikacji, stosowane w tych dziedzinach. Co wię-cej, poszczególne DP tworzą bardzo zaawansowane i samo-dzielne zaplecze badawczo- informatyczne (badawczo-roz-wojowe), a także – w swoim zakresie – organizują zarówno kierunki kształcenia pn. „Informatyka stosowana”, a niektóre DP wręcz tworzą odrębne kierunki kształcenia, komputero-wo zorientowane, z bardzo licznymi i różnorodnymi innowa-cyjnymi specjalnościami, zorientowanymi przedmiotowo, w nauce i technologii (biologii, chemii, medycynie, różnorod-ne, niemal wszystkie dziedziny techniki).

Nowe role i miejsce nauk informatycznych w zmienia-jącym się świecie dostrzeżono w pełni w roku 1996, z okazji 50-lecia informatyki, co jest przedmiotem opracowań zwar-tych i publikacji w czasopismie „Computer”, z grudnia 1996, poświęconym tej rocznicy [7].

Warto dodać, że następstwem wszechobecności in-formatyki (rozwoju metod i zastosowań informatyki), łączo-nej z coraz powszechnym stosowaniem technologii infor-macyjnych i komunikacyjnych (ICT) – od ponad 20 lat – są przemiany w kierunku wirtualnej organizacji działań (WOD) i w konsekwencji kształtowanie struktur zmieniającego się świata – struktur społeczeństwa informacyjnego.

Obszary tematyczne WOD wymieniono poniżej. Sieci i systemy informacyjne – Technologie przetwa-

rzania danych: technologie cyfrowe. Cyfryzacja dokumen-tów źródłowych informacji przedmiotowej i sieciowe serwisy przedmiotowe. Usługi dostępu do informacji (wiedzy) przed-miotowej i wymiany zasobów cyfrowych.

Kooperacyjne systemy informatyczne (KooSI): integracja informacyjna przedsiębiorstw we współdziałaniu (ang. EII) i ludzi we współpracy i koordynacja partnerskiej wymiany zasobów cyfrowych.

Wirtualna organizacja działań (WOD). Podstawą tworzenia systemów wirtualnej organizacji działań (WOD) są technologie społeczeństwa informacyjnego: modelowa-nie procesowe organizacji działań; wspólne (kooperacyjne) rozwiązywanie wielozadaniowych problemów w strukturach wirtualnych (cyfrowego styl, organizacji: nauczania, życia, pracy, wypoczynku) i tworzenie środków wspomagania prac zespołowych (group-ware). Organizacja działań i koordyna-cja prac zespołowych odwzorowywana jest w wirtualnym środowisku informacji, którego składowymi są nowe struktu-ry sieci i systemów informacyjnych. WOD jest zwieńczeniem koncepcji KWD i KID, uwzględnia się dodatkowo alokację

czynności we wspólnej przestrzeni informacyjnej, która od-wzorowuje procesową organizację integralnego wirtualnego współdziałania przedsiębiorstw (postępowanie ekonomicz-ne przedsiębiorstw w strukturach wirtualnych organizacji) i procesową organizację koherentnej wirtualnej współpracy ludzi (zachowania indywidualne i społeczne ludzi w środowi-sku publicznych systemów informacyjnych).

W tworzeniu środowiska informacyjnego WOD (rys. 6) uwzględnia się procesową organizację działań i koordyna-cję obiegu informacji. Agregacja zasobów o większej skali rozproszenia uwzględnia tworzenie procesów eksploracji danych charakteryzowanych różnym stopniem dynamiki wy-szukiwania.

Procesy eksploracji realizowane są w pojawiających się multimedialnych systemach informacyjnych WOD, two-rzonych w strukturach sieci informacyjnych. W implementa-cji DP, w środowisku informacyjnym WOD, mamy do czy-nienia z rozszerzonym obiektowym modelem integrowanej aplikacji, uzyskiwanym na podstawie konwersji zbiorów czynności – A, zawierających zagnieżdżone procesy – PR, występujące w strukturach C-I i schematach przepływu in-formacji (bytów informacyjnych) – WFI.

Inżynieria wiedzy. Strategia: strukturalizacja D – za-sobów cyfrowych i planowanie schematów WP – wiedzy przedmiotowej. Analiza: modelowanie wirtualnych sieci D i WP (e–SD&WP), środowiska informacyjnego wirtualnego współdziałania przedsiębiorstw i współpracy ludzi. Projekto-wanie: planowanie infrastruktury komunikacji na wpół (semi) bezpośredniej otwartej, opartej na internetowych centrach informacyjnych (KsBO–ICI), środowiska technicznego inte-gracji wirtualnych zasobów cyfrowych. Konstruowanie: two-rzenie aplikacji e–SD&WP, WSIP – wirtualnych systemów różnorodnych kategorii informacji (wiedzy) przedmiotowej (WO – osobowej, WZT – zespołowej tematycznej, WSI – wykorzystywanej w życiu – w zachowaniach człowieka, w środowisku powstających społeczności informacyjnych, lokalnych, krajowych, regionalnych itp., WWO – wykorzysty-wanej w tworzeniu i funkcjonowaniu organizacji wirtualnych – „przedsiębiorstw przyszłości”.

Uwaga 3. W latach 2014/2016 minęło 20 lat od pod-jęcia unikalnej problematyki „wirtualnej organizacji działań (WOD)”. Poświęcona jest ona analizie procesów przemian strukturalnych organizacji społeczeństwa oraz poszukiwaniu głównych czynników kształtowania struktur społeczeństwa informacyjnego. Prace prowadzone są z udziałem wielu

Rys. 6. Tworzenie środowiska WOD

VIIwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

ośrodków akademickich oraz specjalistów i prezentowane na forum systematycznie organizowanych krajowych semi-nariów problemowych, konferencji krajowych i międzynaro-dowych.

Badania i przedsięwzięcia badawczo-rozwojowe cha-rakteryzuje „wieloaspektowość”. Biorą w nich udział specja-liści reprezentujący nie tylko nauki techniczne, informatycz-ne i telekomunikacyjne (technologiczne), lecz także wybitni specjaliści reprezentujący dziedziny nauk organizacyjnych, ekonomicznych, społecznych i humanistycznych; uwzględ-niane są ciągle aspekty prakseologiczne. W pracach badaw-czych biorą również udział wyróżniający się studenci.

Uwaga 4. Seminaria problemowe WOD w pierwszym okresie, w latach 1994/1996 – 2003/2004 (Seminaria I – VII), dotyczyły tworzenia i użytkowania zasobów (baz, banków danych, a także oprogramowania) służących rozwojowi metod i zastosowań informatyki w przemianach organizacji działań w społeczeństwie informacyjnym.

Tematyka WOD jest ściśle powiązana z pracami pro-wadzonymi na forum międzynarodowym – CODATA (CODA-TA – Committee on Data for Science and Technology of the International Council for Science); w okresie 1994-2010 była wkładem Polski w te prace. Koncepcje WOD formułowano stopniowo, ich rozwój inspirowały także: Towarzystwo Na-ukowe Prakseologii (TNP) i Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej (PTIN). Badania są komplementarne z innowacyj-nym rozwojem nauk o organizacji i zarządzaniu. Początkowe wyniki badań w tematyce WOD rozpatrywane z perspektywy nauk informatycznych prezentują m. in. publikacje [8], a wi-dziane z perspektywy prakseologii oraz nauk o organizacji i zarządzaniu m. in. wybrane publikacje podane w [9].

W latach 2004/2005 – 2009 tematyka WOD dotyczyła tworzenia infrastruktury technicznej i informacyjnej wirtual-nych sposobów integracji ludzi we współpracy i wirtualnej integracji przedsiębiorstw we współdziałaniu oraz uwarun-kowań stanowienia społeczeństwa informacyjnego. Od 2011 roku badania koncentrują się na podstawach budowy i syn-tezy oprogramowania wirtualnego środowiska informacji dla tworzenia struktur wirtualnej (cyfrowej) organizacji działań – organizacji wirtualnych w różnorodnych społecznościach informacyjnych, a także na analizie efektów stosowania me-todyki WOD w społeczeństwie informacyjnym.

Seminaria problemowe WOD organizowane są w gro-nie przedstawicieli nauk technologicznych, prakseologii i nauk o zarządzaniu, z udziałem aktywnym przedstawicieli nauk humanistycznych. W zestawie piśmiennictwa poda-no tematy główne kilku ostatnich Seminariów [10]. Od roku 2011 tematyka WOD wzbogaca międzynarodowe i krajowe konferencje prowadzone przez Towarzystwo Naukowe Orga-nizacji i Kierowania (TNOiK); patrz m. in. [11].

Zauważyć warto, że już od roku 2003 wyniki badań nad WOD w społeczeństwie informacyjnym są prezentowane podczas Konferencji Okrągłego Stołu (KOS): Polska w dro-dze do społeczeństwa informacyjnego, debat środowisk po-lityki, gospodarki i nauki, organizowanych corocznie przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP); obszary tematyczne prezentowane podczas kilku ostatnich KOS przedstawiono w [12]. Tematyka WOD jest bowiem

komplementarna z hasłami obchodów Światowego Dnia Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego (ŚDTiSI), ogłaszanymi corocznie – od roku 2007 – przez Międzynaro-dowy Związek Telekomunikacyjny (ITU – International Tele-communication Union). Tematy ŚDTiSI z ostatnich kilku lat są następujące: • 2014:Sieci szerokopasmowe na rzecz zrównoważone-

go rozwoju (Broadband for Suitainable Development). • 2015: Telekomunikacja i technologie informacyjno-

-komunikacyjne źródłem innowacji (Telecommunica-tions and ICTs: drivers of innovation).

• 2016:PrzedsiębiorczośćwdziedzinieICTnarzeczzmianspołecznych (ICT entrepreneurship for social impact).

• 2017: Wielość danych i wielkie oddziaływania w rozwoju społeczeństwa informacyjnego (Big Data for Big Impact); do ostatniego hasła nawiązano w części II niniejszego opracowania.

Tworzenie struktur WOD polega na odwzorowywaniu świata realnego w strukturach świata wirtualnego – środo-wiska danych (D) i informacji (wiedzy) przedmiotowej (WP). Podstawą tych odwzorowań jest rozumienie pojęcia WOD oraz istoty wirtualności. Baza pojęciowa WOD jest złożona i różnorodna ze względu na wieloaspektowe rozumienie znaczenia wspomagania, integracji i organizacji działań w świecie wirtualnym (cyfrowym).

Określenie 1. Rozumienie WOD wynika z zakresu i sensu pojęć: wirtualna(y), wirtualna organizacja, działa-nia. Wirtualna(y), to taka(i), która nie jest ustalona w sposób sztywny, której ramy funkcjonowania zmieniają się dynamicz-nie, a integracja elementów następuje nie poprzez strukturę, a poprzez realizowane funkcje. Kontakt uczestników WOD odbywa się w przestrzeni informacyjnej. Organizacja wirtu-alna to wirtualny sposób organizowania, tj. organizowanie kooperacji i współdziałania w przestrzeni informacyjnej. Nie jest ważne miejsce, w którym funkcjonują uczestnicy, a każ-dy element (uczestnik) jest ważny jako producent (źródło) i konsument (odbiorca) informacji oraz jako decydent. Dzia-łania to zbiór elementarnych akcji, koniecznych do realiza-cji funkcji definiowanych w świecie rzeczywistym. Systemy rzeczywiste są źródłem (działań), są przedmiotem, na które ukierunkowane są działania, są ich uzasadnieniem i osta-tecznym weryfikatorem.

Istota wirtualności prezentuje podejście do tworzenia

wspólnych przestrzeni informacyjnych, środowiska (otocze-nia) uczestników WOD. Środowisko to – wirtualne środo-wisko informacji, otoczenie skomputeryzowanych instytucji i przedsiębiorstw, uczestników WOD – obejmuje składowe komputerowe i komunikacyjne, udział ludzi (human factors) i modele organizacji. Pierwsza składowa jest związana z od-wzorowywaniem komputerowym dziedziny przedmiotowej (DP). Odwzorowanie związane jest z tworzeniem zasobów, a następnie tworzeniem konfiguracji integrowanej wymiany informacji, inteligentnych systemów dostępu i wymiany dla wyszukiwania i pozyskiwania informacji w bazach i bankach danych, traktowanych jako media informacyjne. Druga skła-dowa dotyczy tworzenia struktur interakcji człowiek-kom-

VIII

puter. Struktury interakcji tworzy się na podstawie łączenia interfejsu dialogu we wspomaganiu (uwzględnianym w bu-dowie środków wspomagania, z elementami implementacji funkcji kooperacyjności (wspomagania integrowanych dzia-łań) i z elementami implementacji funkcji koordynacji, part-nerstwa uczestników w pracy zespołowej. Trzecia główna składowa obejmuje modelowanie organizacji, łączące po-dejścia: strukturalne, funkcjonalne i procesowe.

Określenie 2. Istota wirtualności polega na tym, że rzeczywiste systemy są odwzorowywane w przestrzeniach informacyjnych – w świecie wirtualnym (cyfrowym) – przez abstrakcje, z których są tworzone byty (obiekty) informacyjne. Są one dowolnie przemieszczane, rozpraszane i agregowa-ne w przestrzeniach informacyjnych. Zapewniony jest dostęp do zasobów informacji dla komputerowego wspomagania i integracji działań. Operacje, wykonywane na obiektach, re-alizowane są w sposób zdecentralizowany oraz inicjowane asynchronicznie przez różnych uczestników. Każdy uczestnik postrzega zarówno obiekty, jak i operacje w sposób właściwy dla realizowanych przez siebie zadań cząstkowych. Posiada więc wirtualny obraz działań realizowanych w rzeczywistym systemie. Wiedza o całościowym obrazie działań jest wielo-aspektowo odwzorowywana w schemacie konceptualnym rzeczywistego systemu i zawarta w rozproszonych, inteligent-nych systemach, kontrolujących proces realizacji WOD we wspólnych przestrzeniach informacyjnych.

CZĘŚĆ II DANE I WIEDZA

W ZMIENIAJĄCYM SIĘ ŚWIECIEDATA AND KNOWLEDGE IN A CHANGING WORLD

RodzajedanychwwirtualnymśrodowiskuinformacjiTypes of data in a virtual information environment

W świecie wirtualnym – wirtualnym środowisku infor-macji – mamy do czynienia z czterema rodzajami danych.

Pierwszy rodzaj to dane ścisłe, naukowe i tech-niczne. Pochodzą z eksperymentów (hard data) czy ob-liczeń (soft data), źródłowe: (1) dla opisu procesów i wła-sności poznawczych w przyrodzie, będące przedmiotem badań w dziedzinach fizyki i chemii, biologii i medycyny, (2) dla opisu projektowania konstrukcji oraz przemysłowych technologii, będące przedmiotem badań w dziedzinach nauk technicznych.

Drugi rodzaj to dane przewidywane. Pozyskiwane są (a priori) na podstawie założeń uprzedzających zachowa-nia człowieka w wirtualnych strukturach.

Trzeci rodzaj to dane odtwarzane. Są następstwem (a posteriori) nieznanych procesów postępowania organiza-cji we współdziałaniu na podstawie rekonstrukcji, procesów, których nie da się powtórzyć.

Czwarty rodzaj to dane poznawane. „Wielość da-nych” i „wielkie oddziaływania” (ang. Big Data for Big Im-pact) będące dodatkowymi „potokami danych” (ang. Big Data), powstającymi jako następstwo wzajemnej interak-cji ludzi i zespołów ludzi w działaniach kooperacyjnych w świecie wirtualnym (cyfrowym), o wielkich oddziaływa-niach (Big Impact), wpływie na tworzenie i usprawnianie funkcjonowania struktur organizacyjnych społeczeństwa informacyjnego.

Dane i wiedza w przemianach metod badań i sposobów organizacji działań

Data and knowledge in transforming research methods and ways of organizing activities

Charakterystyka D i WP wpływa nie tylko na przemiany sposobów organizacji badań naukowych i prac badawczo--rozwojowych (tab. 1), lecz także na przemiany w sposobach organizacji społeczeństwa (tab. 2).

Złożoność (complexity) D i WP w wirtualnym środo-wisku informacji prowadzi do konieczności prowadzenie nie tylko badań dyscyplinarnych, lecz także interdyscyplinarnych i transdyscyplinarnych. Narastające ich rozumienie (com-prehension) wymaga, w badaniach transdyscyplinarnych, uwzględniania punktów widzenia nauk: ścisłych i technicz-nych, nauk o organizacji i zarządzaniu oraz nauk humani-stycznych i społecznych (humanistyki). Wielość (multiplici-ty) zasobów pozwala w badaniach uwzględniać dodatkowe „potoki danych” (ang. big data), powstające jako następstwo wzajemnej interakcji ludzi i zespołów ludzi w działaniach ko-operacyjnych w świecie wirtualnym (cyfrowym).

Uwaga 5. Wśród różnorodnych podejść do prowadze-nia badań można wymienić podejścia: intradyscyplinarne: działania w ramach jednej dyscypliny; crossdyscyplinarne: oglądanie określonej dyscypliny z perspektywy innych dys-cyplin; multidyscyplinarne: specjaliści z różnych dyscyplin pracują wspólnie, każdy korzysta ze swojej wiedzy dyscy-plinarnej; interdyscyplinarne: integrowanie wiedzy i metod

Tabela 1 Wpływ danych i wiedzy przedmiotowej na przemiany metod badan naukowych

Charakterystyki D i WPZmiany metod badań naukowych

od do

Złożoność (Complexity) dyscyplinarne dyscyplinarne, interdyscyplinarne i trans-dyscyplinarne

Rozumienie (Comprehension)

silny nacisk w dziedzinach nauk podstawowych, technicznych i organizacyjnych

pełny zakres nauki łączony z naukami humanistycznymi i społecznymi

Wielość (Multiplicity)

zbieranie i przechowywanie dużych ilości informacji do celów analitycznych

pozyskiwanie i wykorzystanie wiedzy ze strumieni informacji pojawiających się w świecie wirtualnym ze wzajemnej interakcji ludzi i zespołów ludzi w działaniach kooperacyjnych do celów analitycznych (Big Data)

IXwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

z różnych dyscyplin dla syntetycznego ujęcia problemów; transdyscyplinarne: tworzenie jednolitych ram badaw-czych (intelektualnych) wychodzących poza perspektywy podejść dyscyplinarnych

Globalizacja zasobów pozwala tworzyć różnorod-ne nowe organizacje w skali lokalnej, regionalnej, a także światowej. Integracja D i WP w strukturach WOD z uży-ciem usług technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ang. ICT; Information and Telecommunication Technolo-gy) oraz metodyka WOD stają się dominującymi obecnie źródłami innowacyjności o różnym charakterze, technicz-nym, organizacyjnym i humanistycznym. Oddziaływania D i WP, będące następstwem wielości wzajemnej interak-cji ludzi i zespołów ludzi w działaniach kooperacyjnych w świecie wirtualnym (cyfrowym), mogą w wielkim zakresie (Big impact), większym niż dotąd (Slight impact), być wyko-rzystywane w przemianach i usprawnianiu funkcjonowania różnorodnych struktur organizacyjnych społeczeństwa in-formacyjnego.

Ojakościdanychiwiedzy opartejnaichkrytycznymwartościowaniu

About of data and knowledge quality based on their critical evaluation

Na przemiany społeczeństwa informacyjnego mają wpływ cechy strukturalne i operacyjne zasobów cyfrowych, danych (D) i informacji (wiedzy) przedmiotowej (WP) i spo-sobów ich udostępniania. Jak wyżej zauważono charakte-rystyka D i WP wpływa nie tylko na przemiany sposobów organizacji badań naukowych, lecz także na przemiany w sposobach organizacji społeczeństwa. Co więcej, po-trzebne jest ustalanie kryteriów krytycznej oceny (wartościo-wania) D i WP (rys. 7).

Kryteriami powinny być:• w zakresie danych ścisłych – dbałość o poprawność opi-

su zjawisk i procesów (w badaniach nauk ścisłych, w fi-zyce, biologii, medycynie itp.), konstrukcji i technologii (przeznaczonych w projektowaniu „utworów” inżynier-skich, w tworzeniu różnorodnych konstrukcji, procesów

Tabela 2 Wpływ danych i wiedzy na przemiany organizacji działań w społeczeństwie

Charakterystyki D i WPZmiany organizacji społeczeństwa

od do

Globalizacja (Globalization) indywidualnie lub w małych zespołach społeczności na całym świecie

Integracja (Integration) instrumenty i środki badań wirtualne sposoby organizowania i usługi ICT

w innowacyjnym rozwoju społeczeństwa informacyjnego

Oddziaływanie (Impact)

niewielkie oddziaływanie na tworzenie i funkcjonowanie pojedynczych struktur organizacyjnych (Slight impact)

gwałtowny wzrost i dostępność danych – zarówno posiadających ustaloną strukturę, jak i nieustrukturyzowanych – na przemiany i usprawnianie funkcjonowania struktur organizacyjnych społeczeństwa informacyjnego (Big impact)

Rys. 7. Procesy dbałości o jakość danych i wiedzy w strukturach wirtualnych

X

wytwórczych itp.); zapewniają to utrzymywane już od lat 80-tych banki danych dla nauki i technologii;

• w zakresie danych odtwarzanych – dbałość o spój-ność funkcjonowania organizacji w strukturach wir-tualnych, co wymaga ustalania stosownych uregulo-wań (głównie prawnych) postępowania organizacji we współdziałaniu;

• w zakresie danych przewidywanych – dbałość o wia-rygodność interpretacji danych jako informacji (wie-dzy) przedmiotowej, co może być rezultatem dbałości o wzajemne zaufanie między ludźmi we współpracy na podstawie przestrzegania przez wszystkich ogólnych uregulowań natury etycznej;

• w zakresie danych poznawanych – dbałość o możliwo-ści usprawniania funkcjonowania struktur organizacyj-nych, z wykorzystywaniem „wielości” informacji poja-wiających się w świecie wirtualnym.

CZĘŚĆ IIITRANSDYSCYPLINARNE BADANIA

NAD PRZEMIANAMIW SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM

THE TRANSDISCIPLINARY RESEARCH TRANSFORMATION IN THE INFORMATION SOCIETY

Wieloaspektoweprzemianyiinnowacyjnośćw rozwoju społeczeństwa informacyjnegoMultifaceted transformations and innovativeness

in the development of information socjety

Wszechobecność metod i zastosowań informatyki w zmieniającym się świecie, których następstwem są wir-tualna organizacja działań (WOD) i upowszechnianie usług technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ang. ICT, Information and Communication Technology) są źródłem ciągle rozwijanej innowacyjności w rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W tych rozważaniach dostrzegana jest po-trzeba prowadzenia transdyscyplinarnych badań, uwzględ-niających szczególne znaczenie podmiotowego udziału człowieka w organizacji nowego społeczeństwa.

Kwestie innowacyjności uwzględniają obrazy prze-mian, widziane z perspektywy: (1) nauk ścisłych i technolo-gicznych w zakresie kształtowania struktur świata cyfrowe-go, wirtualnego środowiska informacji; (2) nauk o organizacji i zarządzaniu w zakresie kreowania wirtualnej organizacji przedsiębiorstw – samodzielnych podmiotów gospodar-czych – i ich postępowania w kształtowaniu nowego ładu gospodarczego; (3) nauk humanistycznych w zakresie kre-owania wirtualnych społeczności informacyjnych – wirtualnej integracji ludzi we współpracy – i ich zachowania osobowe i społeczne w kształtowaniu nowego ładu społecznego i po-litycznego.

Wyodrębniać można innowacje o różnym charakterze: technologicznym i organizacyjnym oraz humanistycznym i społecznym.

Czynniki technologiczne WOD – innowacje techno-logiczne i organizacyjne – określają podstawy tworzenia świata cyfrowego, budowy struktur wirtualnego środowi-

ska informacji, uwzględniające przestrzeganie stosownych norm i standardów technologii komputerowych i komuni-kacyjnych.

Czynniki humanistyczne WOD – innowacje humani-styczne i społeczne – dotyczą przede wszystkim powinno-ści podmiotów WOD. Ich uwzględnianie pozwala szerzej spojrzeć na przemiany strukturalne organizacji społeczeń-stwa informacyjnego. W budowie wirtualnego środowiska informacji pojawia się możliwość nie tylko przestrzegania norm i standardów technologicznych, ale także – okre-ślanych obecnie – elementów etyki informacji (infoetyki): odwzorowywania zachowań osobowych i społecznych człowieka i postępowania ekonomicznego organizacji w pojawiających się wirtualnych społecznościach informa-cyjnych i wirtualnych organizacji.

Łańcuchy obrazów przemian w społeczeństwie informacyjnym

Chains of images of change in information society

Specjaliści wszystkich niemal dziedzin wiedzy kreślą różne obrazy przemian w kierunku społeczeństwa informa-cyjnego.

Wieloaspektowe przemiany, będące przedmiotem transdyscyplinarnych badań, uwzględniają: A – kształtowa-nie wirtualnego środowiska informacji (WŚI), świata wirtual-nego, otoczenia struktur WOD w społeczeństwie informa-cyjnym, B – kształtowanie nowej polityki badań naukowych i nowego ładu w nauczaniu, C – przemiany organizacyjno--gospodarcze oraz społeczno-polityczne.

A – kształtowanie wirtualnego środowiska informa-cji. WOD kształtuje świat wirtualny (cyfrowy) – wirtualne środowisko informacji. Mówimy o przemianach informa-cyjnych, których obrazy rozpatrywane są z perspektywy nauk ścisłych i technicznych. Budowana jest infosfera WOD, „świat wirtualny (cyfrowy)”, wirtualne środowisko informacji (rys. 8).

Rys. 8. Składowe ontologiczne kształtowania wirtualnego środowiska informacji

Istotą WOD jest pojęcie wirtualności. WOD polega bo-wiem na tym, że w wirtualnym środowisku informacji kształ-towane są i funkcjonują struktury nowego społeczeństwa, odwzorowywane są działania kooperacyjne świata realnego, zachowania człowieka osobowe i społeczne oraz postępo-wanie organizacji (instytucji i przedsiębiorstw).

XIwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

Nowy ład w nauczaniu zaś tworzy warunki do przemian strukturalnych w organizacji oświaty i szkolnictwa wyższe-go, w wyniku czego pojawiają się możliwości kształtowania nowych, uczących się organizacji w społeczeństwie informa-cyjnym.

C – przemiany organizacyjno-gospodarcze oraz spo-łeczno-polityczne (rys. 10). Kształtują one nowy ład gospo-darczy i nowy ład społeczno-polityczny. Nowy ład gospo-darczy oraz społeczny i polityczny jest wynikiem przemian uwzględniających integrację funkcji i zadań realnych w roz-woju struktur społeczeństwa informacyjnego: w kreowaniu wirtualnych organizacji przedsiębiorstw, kształtowaniu wirtu-alnych społeczności informacyjnych.

Badania składowych (anatomia) przedsięwzięćinformatycznychitworzenieaplikacji

wwirtualnymśrodowiskuinformacjiComponents research (anatomy) of the information ventures and creating applications in a virtual information environment

Analiza czynników modelowania przemian w kierunku społeczeństwa informacyjnego, a więc obrazów nowej po-lityki naukowej (NPN) i przemian strukturalnych nauczania (PSN), nowego ładu gospodarczego (NŁG) i nowego ładu społeczno-politycznego (NŁSP), wszystko w wirtualnym śro-dowisku informacji (WŚI), prowadzi do wniosku o potrzebie

Rys. 9. Łańcuch obrazów i czynniki przemian polityki naukowej i przemian strukturalnych nauczania

Rys. 10. Łańcuch obrazów i czynniki kreowania wirtualnej organizacji przedsiębiorstw, wirtualnych społeczności informacyjnych oraz kształtowania nowego ładu gospodarczego i społeczno-politycznego

B – kształtowanie nowej polityki badań naukowych i nowego ładu w nauczaniu (rys. 9). Nowa polityka naukowa tworzy warunki do realizacji wspólnych przedsięwzięć ba-dawczych w różnej skali: lokalnej, krajowej, europejskiej czy światowej, a także podejmowania działań na rzecz realizacji „wizji konsolidujących się społeczeństw wiedzy”.

XII

opisu powinności podmiotów wirtualnej organizacji działań (WOD) w strukturach nowego społeczeństwa. Problemy analizy sposobów zapewniania spełniania powinności pod-miotów WOD prowadzą do możliwości opisu nowych obra-zów organizacji i człowieka społeczeństwa informacyjnego, odpowiedzialnych za kształtowanie ładu informacyjnego w świecie wirtualnym (rys. 11).

Kształtowanie „obrazu człowieka społeczeństwa informacyjnego” wynika z narastającej roli podmiotowe-go udziału ludzi w organizacji procesów gospodarczych, społecznych i politycznych. Nowy ład gospodarczy (NŁG), kształtowany przez wirtualne organizacje przedsiębiorstw (WOP) pozwala „kreślić” obraz „organizacji społeczeństwa informacyjnego”.

Uwaga 6. „Człowiek społeczeństwa informacyjne-

go (cyfrowy)” powinien być, z jednej strony, bardziej społecz-ny niż dotąd, zorientowany na przymioty, takie jak: prawość, dobroć, mądrość (bardziej ludzki niż dotąd), z drugiej strony – w postępowaniu bardziej zorientowany na przymioty, takie jak: pracowitość w gospodarce, sprawiedliwość w społe-czeństwie, uczciwość w polityce i nauczaniu. Mówimy o ko-herentnych zachowaniach osobowych i społecznych ludzi we współpracy wirtualnej.

„Organizacja społeczeństwa informacyjnego (cy-frowa)” powinna być zorientowana na bardziej „sprawie-dliwy” podział korzyści ekonomicznych, pojawiających się w strukturach wirtualnej organizacji współdziałania instytucji i przedsiębiorstw (bardziej sprawiedliwą i uczciwą niż dotąd). Mówimy o integralności postępowania instytucji i przedsię-biorstw we współdziałaniu.

Analiza wzajemnie powiązanych obrazów człowieka i organizacji społeczeństwa informacyjnego (CzSI i OSI) po-zwala opisywać ich powinności jako głównych podmiotów wirtualnej organizacji działań (WOD), a także wskazywać sposoby zapewnianiu ładu informacyjnego w świecie wirtu-alnym, elementów infoetyki.

Elementy infoetyki wynikają z dbałości nie tylko o po-prawność danych (zasobów cyfrowych), ale także o prawdę i dobro wspólne (składowe kultury informacji) w tworzeniu otoczenia struktur nowego społeczeństwa, struktur: wirtu-alnej organizacji przedsiębiorstw i wirtualnych społeczności informacyjnych.

Poprawność wirtualnego środowiska informacji okre-ślają m. in.: (1) wiarygodność zasobów danych (cyfrowe), (2) zaufanie do interpretacji danych (przez człowieka) jako informacji (wiedzy) przedmiotowej. Wiarygodność i zaufa-nie mogą być praktycznie realizowane na podstawie (wręcz algorytmizacji) krytycznego analizowania i wartościowania (wręcz algorytmizacji) danych i informacji (wiedzy) przedmio-towej. Potrzebne są ciągłe badania – prowadzone w dziedzi-nach nauk ścisłych oraz informatycznych i telekomunikacyj-nych – nad ustalaniem sposobów gwarantujących z jednej strony jednoznaczne odwzorowywanie faktów świata realne-go przez zasoby cyfrowe gromadzone w świecie wirtualnym, a z drugiej strony – rozpowszechnianie w świecie wirtualnym jedynie takich interpretacji zasobów danych, które określa-ją poprawne treści informacji. To powinno być podstawą tworzenia modeli aplikacji systemów i przedsięwzięć infor-matycznych, kształtujących środowisko wirtualne nowych struktur społeczeństwa informacyjnego.

Uwaga 7. Problemy poprawności – wiarygodności zasobów danych i zaufania do ich interpretacji – zaliczamy do głównych czynników informacyjnych i komunikacyjnych integracji środowiska struktur wirtualnych. Integracja infor-macyjna środowiska struktur wirtualnych obejmuje fizyczną integrację zasobów i integrację aplikacyjną rozproszonych sieciowo systemów informatycznych. Czynnikami integra-cji fizycznej systemów są: fizyczne wzajemne powiązania systemów, reguły wymiany danych oraz komunikacji mię-dzysystemowa (konfigurowanie i zarządzanie infrastrukturą sieciową. Czynnikami integracji aplikacyjnej są: wspólne (współdzielone) zasoby danych, wspólne usługi (środowisko komunikacyjno-wykonawcze powiązanych ze sobą usług

Rys. 11. Czynniki kształtowania ładu

informacyjnego w strukturach wirtualnych

XIIIwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

sieciowych), różnorodne platformy implementacji rozproszo-nych procesów informacyjnych.

W obrębie integracji informacyjnej pojawiają się stan-dardy techniczne gromadzenia i wymiany zasobów, doty-czące interakcyjnego środowiska tworzenia zasobów me-dialnych oraz infrastruktury komunikacyjno-informacyjnej przeznaczonej do organizacji pracy zespołowej.

Prawda w wirtualnym (cyfrowym) świecie jest ustala-

na m. in. przez: (1) jawność, tj. transparentność procesów informacyjnych w strukturach wirtualnej organizacji działań w strukturach społeczeństwa informacyjnego, (2) spójność procesów biznesowych w strukturach gospodarczych spo-łeczeństwa informacyjnego. Jawność i spójność mogą być praktycznie realizowane na podstawie specyfikacji zasad współdziałania organizacji (i zespołów współpracujących ludzi). Potrzebne są ciągłe badania – prowadzone głównie w dziedzinach nauk o organizacji i zarządzaniu – nad od-wzorowywaniem transparentności procesów informacyjnych w projektowaniu kooperacyjnych systemów informatycz-nych, jak i właściwego ekonomicznie podziału korzyści wśród podmiotów procesowej organizacji wirtualnego współdziała-nia organizacji (w tym instytucji i przedsiębiorstw). To także powinno być brane pod uwagę w tworzeniu modeli aplikacji systemów i przedsięwzięć informatycznych, kształtujących środowisko wirtualne nowych struktur społeczeństwa infor-macyjnego.

Uwaga 8. Problemy jawności i spójności – prawdy w środowisku struktur wirtualnych – zaliczamy do głów-nych czynników organizacyjnych integracji środowiska struktur wirtualnych. Obejmuje to integrację procesową (m. in. biznesową) systemów informatycznych. Czynnika-mi integracji procesowej, biznesowej systemów informa-tycznych, są: specyfikacja rzeczywistych procesów i ich symulacja, monitorowanie procesów biznesowych, opis wiedzowo zorientowanych decyzji wspierających stero-wanie biznesem.

Integracja procesowa (biznesowa) wymaga tworzenia uregulowań prawnych międzyorganizacyjnych w gospodar-czych strukturach wirtualnych. Są one obecnie oparte na ustaleniach prawnych, arbitralnie (administracyjnie) określa-nych. Wynikają one również z tradycyjnych uwarunkowań społecznych i politycznych. W niewielkim stopniu uwarun-kowania prawne (biznesowe) wynikają z reguł gromadzenia i wymiany zasobów w komunikowaniu się współdziałających wirtualnie organizacji.

Dobro wspólne w wirtualnym (cyfrowym) świecie, bę-dące następstwem postępowania luzi i organizacji w spo-łeczeństwie, powinno uwzględniać m. in.: (1) podmiotowy udział człowieka w strukturach społeczeństwa informacyj-nego, (2) zachowania społeczne człowieka i postępowanie społeczne organizacji we wzajemnej ich współzależności w społeczeństwie informacyjnym.

Podmiotowość udziału człowieka (human factors) i za-chowania społeczne ludzi i postępowania społeczne orga-nizacji w strukturach wirtualnych mogą być realizowane na podstawie specyfikacji integracji współzależności wzajemnej

(ludzi i organizacji). Potrzebne jest nowe spojrzenie na bada-nia nad kształtowaniem społeczeństwa informacyjnego wi-dziane z perspektywy nauk humanistycznych i społecznych. To także powinno być brane pod uwagę w tworzeniu modeli aplikacji systemów i przedsięwzięć informatycznych, kształ-tujących środowisko wirtualne nowych struktur społeczeń-stwa informacyjnego

Uwaga 9. Problemy dobra wspólnego zaliczać powinniśmy do głównych czynników humanistycznych i społecznych integracji środowiska struktur wirtualnych. Obejmuje to integrację współzależności wzajemnej (m. in. etyczna), której ważnymi czynnikami są m. in.: analiza zachowań i pomysłowości, ocena zaufania i wzajemność tolerancji, otwartość współzależności wzajemnej ludzi i organizacji.

Integracja współzależności wzajemnej wymaga two-rzenia zasad pomocniczości wzajemnej w kształtowaniu jedności ludzi i organizacji w strukturach wirtualnych. Coraz wyraźniej widać bowiem, że budując jedność, czynnikami najbardziej jednoczącymi są nie tylko przesłanki informacyj-ne oraz ekonomiczne, społeczne i polityczne, ale – w tym zakresie – najbardziej jednoczącymi są zachowania ludzi, głównie ich otwartość i wiarygodność, ważną rolę w budowie jedności odgrywa wrażliwość na człowieka.

Powyższe przesłanki określają potrzebę rozszerzania czynników integracji środowiska struktur wirtualnych o jaw-nie ustalane ogólne uregulowania (natury etycznej) wzajem-nej współzależności, w zakresie interaktywnego komuniko-wania bezpośredniego (medialnego).

Jak widać, elementy infoetyki są ważnymi obecnie wy-zwaniami stawianymi wobec transdyscyplinarnych badań nad wirtualną organizacją działań (WOD) oraz technologia-mi informacyjnych i komunikacyjnych w poszukiwaniu dróg w kierunku społeczeństwa informacyjnego. Chodzi o okre-ślanie rekomendacji dotyczących projektowania systemów informatycznych i przedsięwzięć informatycznych oraz two-rzenia innowacyjnych aplikacji struktur świata cyfrowego (wirtualnego), tj. kształtowania otoczenia (środowiska) poja-wiających się różnorodnych nowych struktur w organizacji społeczeństwa informacyjnego

Elementy krytycznego wartościowania zasobów cyfro-wych (poprawność) i kultury informacji (wiedzy) przedmioto-wej w świecie wirtualnym, cyfrowym (prawda, dobro wspól-ne) mają wpływ na rozwój wiedzy o wirtualnej organizacji działań w społeczeństwie informacyjnym. Uwzględnianie z kolei tych elementów, ich formalnej specyfikacji, powinno być brane pod uwagę w budowie otoczenia WOD – struk-tur wirtualnego (cyfrowego) środowiska informacji – i być przedmiotem projektowania i programowania – tak mówimy w rozważaniach nad rozwojem wiedzy o wirtualnej organiza-cji działań w społeczeństwie informacyjnym – innowacyjnych przedsięwzięć informatycznych (rys. 12).

Budowa systemów i innowacyjnych przedsięwzięć in-formatycznych należą do wielozadaniowych przedsięwzięć informatycznych, a zarządzanie tymi przedsięwzięciami stanowi wyzwanie natury menadżerskiej, organizacyjnej i technicznej.

XIV

W zakresie wirtualnej organizacji działań zwraca się uwagę m. in. na: (1) potrzeby użytkowników i wymagania sprzętowe, (2) procesową organizację przetwarzania danych i specyfikację kooperacji (koordynacje działań kooperacyj-nych), (3) czynniki kreowania organizacji wirtualnych i wir-tualnych społeczności informacyjnych, (4) organizację prac, zwykle rozproszonych zespołów.

W zakresie zasobów cyfrowych uwzględnia się ich źródła oraz zasady gromadzenia i dostępu sieciowego, a także zasady cyfryzacji oraz czynniki związane z poję-ciem „szansy cyfrowej (ang. DOI, Digital Opportunity In-dex), a szczególnie m. in.: (5) bazy danych, (6) cyfryzacja i dokumenty cyfrowe, (7) prezentacja medialna informacji (wiedzy) przedmiotowej i dokumenty medialne, (8) mode-lowanie integracji sieciowej i dostępu sieciowego do zaso-bów cyfrowych.

W zakresie tworzenia aplikacji bierze się pod uwa-gę dostosowane do konkretnych przedsięwzięć m. in.: (9) style programowania, (10) uwzględnia się przemiany w po-dejściu do modelowanie aplikacji dla doboru właściwych narzędzi implementacji oprogramowania, (11) modelowanie systemów komunikacyjno-wykonawczych dla tworzenia me-chanizmów dostępu do zasobów i ich wzajemnej wymiany w strukturach wirtualnych, (12) tworzenie reguł koordynacji partnerskie wymiany informacji (wiedzy) przedmiotowej.

Gromadzenie zasobów i tworzenie aplikacji IPI realizuje się w odpowiednio konfigurowanej infrastrukturze sieciowej, udostępniającej usługi ICT i sprzyjającej tworzeniu odpowiedniego poziomu tzw. gotowości sieciowej (ang. NRI, Network Readiness Index), wyróżniając m. in. następujące kwestie: (13) modelowanie i strukturalizacja zasobów cyfro-wych w wirtualnym środowisku informacji, (14) różnorodne technologie sieciowej integracji wirtualnych zasobów cyfro-wych, (15) stosowanie systemów gridowych oraz (16) syste-mów chmur obliczeniowych.

Wkonfigurowaniu infrastruktury iusług ICT– bio-rąc pod uwagę koszty inwestycyjne i eksploatacyjne – warto uwzględniać właściwości takich rozwiązań, jak: funkcjonal-ność: zbiór atrybutów urządzeń, oprogramowania, zdolność do dostarczenia właściwych usług wirtualnego środowiska informacji; dostępność: ochrona informacji zapewniająca bez-pieczeństwo dostępu do zasobów cyfrowych; skalowalność: zapewnienie coraz wydajniejszego funkcjonowania przy roz-budowie; integralność: ochrona usług komputerowych i te-lekomunikacyjnych przed zniekształcaniem danych podczas odczytu, zapisu, transmisji lub magazynowania; przejrzystość: łatwość w obsłudze i intuicyjne usługi (serwisy) ułatwiające nawigację mniej zaawansowanym użytkownikom.

Pojawiają się dylematy z odwzorowywaniem elementów infoetyki w strukturach świata wirtualnego (cyfrowego). Spra-wy krytycznego wartościowanych danych i informacji (wiedzy) przedmiotowej, a więc zapewniania poprawności danych w strukturach wirtualnych są dość proste, jednak kwestie ustalania odwzorowywania koherencji zachowań ludzi i inte-gralności postępowania organizacji już nie są proste.

Zapewnianie koherencji zachowań ludzi może pole-gać na gromadzeniu wiedzy wyrażanej w postaci warunków, składających się na ogólne uregulowania współpracy ludzi. Zapewnianie natomiast integralności w postępowaniu or-ganizacji dotyczy spójności współdziałania przedsiębiorstw i może polegać na odwzorowywaniu współdziałania w pro-cesach informacyjnych środowiska organizacji wirtualnej. Chodzi o możliwości ujmowania uregulowań integralności, m.in. w przepisach prawnych.

Uwaga 10. Dla zapewniania poprawności danych w strukturach wirtualnych trzeba uwzględniać przestrzega-nie zasad wiarygodności i zaufania i w tworzeniu i gromadze-niu zasobów korzystać ze stosownych norm i standardów technologii komputerowych oraz komunikacyjnych.

Rys.12. Anatomia innowacyjnych przedsięwzięć informatycznych

w kształtowaniu otoczenia struktur społeczeństwa informacyjnego

XVwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

W zakresie współpracy ludzi dostrzegana jest potrzeba – dyskusyjna – ewidencji zachowań (w środowisku informa-cyjnym), aby można było mówić o ustalaniu ogólnych ure-gulowań etycznych współpracy (dotyczących np. otwartości, wiarygodności, wzajemnego zaufania itp.).

W zakresie postępowania organizacji potrzebne jest poszukiwanie metod opisu procesów współdziałania i za-pewnienia ich integralności, poprzez m.in. jawną algorytmi-zację podziału korzyści. Polegać ona może na gromadzeniu wiedzy wyrażanej w postaci warunków, ustalających zasady współdziałania przedsiębiorstw. Warunki te mogą być np. opisywane za pomocą specjalnych zdań lub procedur, in-terpretujących uregulowania współdziałania. W środowisku informacyjnym trzeba będzie przewidywać kontrolę zapew-nienia spójności działań. Zagadnienia te nie są proste, po-nieważ specyfikacja działań dotyczy współdziałania o dużej skali złożoności. Obejmuje akcje uczestników, interfejsy mię-dzy architekturami aplikacji różnorodnych systemów infor-matycznych, ich stany, a także reguły – wszystko traktowane jako komponenty współdziałających ze sobą podmiotów (zwykle samodzielnych podmiotów gospodarczych), korzy-stających z wielowarstwowych architektur informacyjnych środowiska nowych wirtualnych organizacji.

PODSUMOWANIESUMMARY

Wszechobecność metod i zastosowań informatyki w zmieniającym się świecie, których następstwem są wir-tualna organizacja działań (WOD) i upowszechnianie usług technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ang. ICT, Information and Communication Technology) są źródłem ciągle rozwijanej innowacyjności w rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W tych rozważaniach dostrzegana jest po-trzeba prowadzenia transdyscyplinarnych badań, uwzględ-niających szczególne znaczenie podmiotowego udziału człowieka w organizacji nowego społeczeństwa.

Kwestie innowacyjności uwzględniają obrazy prze-mian, widziane z perspektywy: (1) nauk ścisłych i technolo-gicznych w zakresie kształtowania struktur świata cyfrowe-go, wirtualnego środowiska informacji; (2) nauk o organizacji i zarządzaniu w zakresie kreowania wirtualnej organizacji przedsiębiorstw – samodzielnych podmiotów gospodar-czych – i ich postępowania w kształtowaniu nowego ładu gospodarczego; (3) nauk humanistycznych w zakresie kre-owania wirtualnych społeczności informacyjnych – wirtualnej integracji ludzi we współpracy – i ich zachowania osobowe i społeczne w kształtowaniu nowego ładu społecznego i po-litycznego.

Wyodrębniać można innowacje o różnym charakterze: technologicznym i organizacyjnym oraz humanistycznym i społecznym.

Czynniki technologiczne WOD – innowacje techno-logiczne i organizacyjne – określają podstawy tworzenia świata cyfrowego, budowy struktur wirtualnego środowi-ska informacji, uwzględniające przestrzeganie stosownych norm i standardów technologii komputerowych i komuni-kacyjnych.

Czynniki zaś humanistyczne WOD – innowacje hu-manistyczne i społeczne – dotyczą przede wszystkim po-winności podmiotów WOD. Ich uwzględnianie pozwala szerzej spojrzeć na przemiany strukturalne organizacji spo-łeczeństwa informacyjnego. W budowie zaś wirtualnego środowiska informacji pojawia się możliwość nie tylko prze-strzegania norm i standardów technologicznych, ale także – określanych obecnie – elementów etyki informacji (infoety-ki): odwzorowywania zachowań osobowych i społecznych człowieka i postępowania ekonomicznego organizacji w po-jawiających się wirtualnych społecznościach informacyjnych i wirtualnych organizacji.

PIŚMIENNICTWO.Dokumenty źródłowe i komentarze

REFERENCES. Source documents and comments

Poniżej podano spis wybranych publikacji i przedsię-wzięć naukowo-technicznych, wraz z komentarzami, zwią-zanych z pracami badawczo-rozwojowymi i edukacyjnymi, do których odwołano się w rozważaniach poświęconych analizie znaczenia rozwoju metod i zastosowań informatyki, łączonego z upowszechnianiem technologii informacyjno--komunikacyjnych i wirtualnej organizacji działań (WOD) dla innowacyjnych przemian w kierunku społeczeństwa informa-cyjnego.

1. Początki zastosowań komputerów, wybrane publikacje:Maszyny cyfrowe i możliwość ich zastosowań do ob-liczeń inżynierskich. Materiały do seminarium nt. progra-mowania maszyn cyfrowych. Kierzkowski Z., Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1962, zeszyty 1-3; s. 1-212. Maszyny cyfrowe i ich zastosowanie. Kierzkowski Z., Wy-dawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 1963, s. 1-424. Maszyny matematyczne i ich zastosowania. T. I – Prze-twarzanie informacji ciągłe i dyskretne. T. II – Języki al-gorytmiczne. Podstawy zastosowań maszyn cyfrowych. Kierzkowski Z., Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Po-znań 1966 (wydanie I i II), 1968, 1970, 1972 (dalsze wzno-wienia), s. 1-552.Opracowania powyższe – systematycznie wzbogacane – słu-żyły jako pomoc w prowadzeniu powszechnego kształcenia z tematyki zastosowań komputerów na wszystkich kierunkach studiów Politechniki Poznańskiej i innych uczelni w kraju, pod-jętego w latach 1963/1964.

2. Zastosowania maszyn matematycznych w technice, Sympozjum, Poznań 1965; na tym Seminarium powołano Polski Komitet Automatycznego Przetwarzania Informacji (PKAPI) przy Zarządzie Głównym NOT. Problemy naukowe maszyn matematycznych, Sympozjum: PTETiS, Zakopane 21-26 1969; na tym Sympozjum prof. Romuald Marczyński wygłosił referat pt. Informatyka, czyli maszyny matema-tyczne i przetwarzanie informacji, co dało początek infor-matyki w Polsce. Powyższe Sympozja uznano za I Krajową Konferencje Infor-matyków (KKI), poprzedzające organizację, formalnie prowa-dzonych przez PKAPI, w okresie od roku 1973 (II KKI) do roku 1986 (V KKI), systematycznych ogólnopolskich spotkań.

XVI

3. II KKI – Krajowa Konferencja Informatyków, Kierzkow-ski Z. (red.), PKAPI – Polski Komitet Automatycznego Prze-twarzania Informacji (PKAPI), Zarząd Główny NOT, Poznań 11-13 kwietnia 1973, s. 720 + referaty programowe, proble-mowe, uchwała.

4. Dokumenty i wybrane publikacje związane z tworzeniem kształcenia na kierunku „Informatyka”: • Raport w sprawie rozwoju informatyki w jednostkach

Resortu Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w okresie do 1985 roku. Zespół Ekspertów powołany przez Mini-stra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Kiliński A. – prze-wodniczący, Kierzkowski Z. – redakcja raportu, sekretarz Zespołu, Warszawa 1972, s. 1-62.

• Modele informacyjne kierowania rozwoju nauki, techniki i kształcenia kadr, Grudzewski W., Kierzkow-ski Z., Materiały Konferencji Naukowej pt.: Metody cyber-netyczne w zarządzaniu. Instytut Organizacji i Kierowania PAN i MNSzWiT, Warszawa 1974, s. 146-151. Modelo-wanie rozwoju i badanie własności dynamicznych systemu kadr na przykładzie informatyki. Kierzkowski Z., Raczyński St., jak wyżej, s. 152-153.

• Elementy informatyki, PWN, Kierzkowski Z., Warszawa – Poznań 1976 (wydanie I), 1978 (wznowienie), s. 1-626.

• III Seminarium Metodyczne Informatyki. Zbiór studiówi referatów na temat dokonań dydaktycznych i technicz-nych oraz badań naukowych środowisk politechnicznych i uniwersyteckich prowadzących kształcenie na kierunku informatyka, Kierzkowski Z. (opracowanie), Politechnika Poznańska, Środowiskowy Ośrodek Informatyki, Poznań – Kołobrzeg 24-30 kwietnia 1978, s. 162.

5. Dokumenty i wybrane publikacje związane z tworzeniem kształcenia na kierunku „Informatyka” w Politechnice Po-znańskiej:• Program studiów magisterskich dla kierunku infor-

matyka, specjalność: budowa i oprogramowanie ma-szyn matematycznych, organizowanych przez Środo-wiskowy Ośrodek Informatyki na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej, Kierzkowski Z. (red), Poznań 1975, s. 1-44.

• Wielodostępny system liczący (WSL) poznańskie-go środowiska naukowego – Organizacja, technika, użytkowanie, Kierzkowski Z. (red), Wydawnictwo Uczel-niane Politechniki Poznańskiej, Poznań 1974, s. 1-73. Program i realizacja budowy wielodostępnego sys-temu liczącego w Środowiskowym Ośrodku Informa-tyki w Politechnice Poznańskiej, Kierzkowski Z., Maru-szewski M., Materiały Krajowej Konferencji Naukowej pt. „Problemy wielodostępnych systemów informatycznych”, Wrocław 1975, s. 64-75. Wielodostępny system liczący poznańskiego środowiska naukowego – Pamięć dyskowa DSS 30, Kierzkowski Z. (red.), Komitet Automatycznego Przetwarzania Informacji OW NOT w Poznaniu, Poznań 1976, s. 1-30. Znaczenie realizacji wielodostępnego systemu liczącego (WSL) w Środowiskowym Ośrod-ku Informatyki, Kierzkowski Z., W zbiorze wydanym pod redakcją prof. R. Domańskiego; Z prac Kolegium Rektorów szkół wyższych miasta Poznania w kadencji 1972/73–1974/1975. Akademia Ekonomiczna w Pozna-niu, 1976, s. 91-101. Sprzęt i oprogramowanie wielo-dostępnego systemu liczącego, Kierzkowski Z. (red.), Politechnika Poznańska, Poznań 1980, s. 1-211Wielodostępny system liczący (WSL), budowany w Poli-technice Poznańskiej z udziałem specjalistów z TCC (Victor

Sergei Ivashin, kierownik zespołu z Transamerica Compu-ter Company, USA), stanowił – w tym czasie – innowacyjne zaplecze badawcze i dydaktyczne rozwijanej informatyki w szkołach wyższych i w gospodarce wielkopolskiej.

• About the activities of Polish National Task Group on Computer Use, Kierzkowski Z., Report on the Meeting of the CODATA Task Group on Computer Use. Boulder – Co-lorado, June 27th, 1976 (International CODATA Conference, Boulder – Colorado, USA, June 28-July 1, 1976.

• Problemy tworzenia centrów danych dla nauki i tech-niki, Kierzkowski Z. (red.), Zbiór 22 prac przygotowanych w ramach prac Sekcji Zastosowań Komputerów Komite-tu Metrologii i Danych dla Nauki i Techniki PAN, Oddział PAN w Poznaniu, Notatki seminaryjne, nr 2, Poznań 1977, s. 1-236.Prace nad tworzeniem centrów danych dały początek ba-dań w dziedzinie baz danych, jednego w ważnych dzia-łów tworzonego kierunku „Informatyka”.

6. Rozwój metod i zastosowań informatyki, V KKI – Krajowa Konferencja Informatyków, Zbiór materiałów, Kierzkowski Z. (red.), NOT – Komitet Naukowo-Techniczny ds. Informatyki (dawniej: Polski Komitet Automatycznego Przetwarzania In-formacji), Poznań 8-10 grudnia 1987, s. 534. Rozwój metod i zastosowań informatyki, Notatki z V KKI, Zbiór mate-riałów, NOT – Komitet Naukowo-Techniczny ds. Informatyki, Kierzkowski Z. (red.), Poznań 1988/1989, s. 180. Wielkopol-ska akademicka sieć komputerowa – Budowa i użytko-wanie, Laboratorium Inżynierii Informatyczne, Politechnika Poznańska, Kierzkowski Z., Poznań 1991, s. 24 + IV.

7. 50 Years of Computing, Computer, December 1996: Essays of Fifty Years of Computing, Yau S. S., Guest Editor’s In-troduction, pp. 24-25. Microprocessor-Based Computers, Tredennnick Nick, pp. 27-37. Evolution of Data Manage-ment, Gray J., pp. 38-46. Advances in Software Engine-ering, Ramamoorthy C. V., Tsai Wei-tek, pp. 47-57. Toward the Information Network, Meleis H., pp. 59-67. WWW: Past, Present, and Future, Berners-Lee T., 69-77. History and Impact of Computer Standards, Robinson G. S., Car-gill C., pp. 79-85. The Challenge of Artificial Intelligence, Reddy R., pp. 86-98. Perspectives on Supercomputing: Three Decades of Change, Woodward P. R., pp 99-111.

8. Początkowe koncepcje badań w tematyce WOD rozpatrywa-ne z perspektywy nauk informatycznych: • Computer Integrated and Information Aided Investi-

gation Activities, Kierzkowski Z., 14th International CO-DATA Conference: Data and Knowledge in a Changing World, Chambery, France 1994; [In:] Modeling Complex Data for Creating Information (eds.: Dubois, J.E., Ger-shon, N.D). Springer 1996, pp. 95-104.

• Komputerowa wymiana informacji. Analiza stanu – Rekomendacje praktyczne – Nowe zadania, Kierzkowski Z., Wydawnictwo SORUS, Poznań 1995, s. 1-96. Prezentuje się cele, metody i narzędzia rozszerzania zakresu wspomagania komputerowego w ramach nowych koncep-cji komputerowo integrowanej organizacji działań (KIOD), bazujące na komputerowej wymianie informacji. Formułuje się rekomendacje praktyczne i nowe zadania, opracowane z udziałem kilkunastu współpracujących specjalistów, odno-szone do analizy stanu i potrzeb budowy systemów kompu-terowo integrowanej wymiany informacji (KIWI).

• Computer Information Exchange and Virtual Activi-ties Organization, Kierzkowski Z. [In:] Proceedings of the First International Workshop: Decentralized Intelligent

XVIIwww.spektrumsep.eumaj - czerwiec 2017

Multi Agent Systems (eds.: Demezeau Y., and Nawarec-ki E.), AGH, Kraków 1995, pp. II/241-250.

• The Main Factors for the Synthesis of Virtual Acti-vities Organization and New Information Systems, Kierzkowski Z., 15th International CODATA Conference: Scientific Data in the Age of Networking. Tsukuba, Japan 1996 [In:] Scientific Program, Extended Abstracts and Proceedings (eds.: Glaeser, P.S., Prado, H., Tsugita, A.), pp. 14-16.

• The Network Information Flow Synthesis and the Aiding Resources Aggregation in the Structural Transformations of Enterprises, Kierzkowski Z., 16th International CODATA Conference: Scientific and Techni-cal Data and Communication for the Sustainable Deve-lopment of Nations – Data Management in the Evolving Information Society. New Delhi, India 1998 [In:] Scientific Program and Abstracts, pp. 73-74. Podczas tej Konferencji tematykę WOD wyróżniono jako jeden z czterech najlepszych projektów badawczych, wśród stu prezentowanych na tym forum.

• Wymiana informacji i interaktywne komunikowanie medialne, Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej, Kierzkowski Z., Kluska-Nawarecka ST., Sielicki A. (red), Wydawnictwo SORUS, Poznań 2003.Książka (kilkunastu autorów) porusza zagadnienia mo-delowania systemów informacyjnych w organizacjach wirtualnych, integracji, eksploracji danych i pozyskiwania wiedzy oraz budowy systemów komunikowania bezpo-średniego. Jest rezultatem współpracy ośrodków krajo-wych i licznych grup specjalistów zajmujących się bada-niami dotyczącymi metod i technik służących rozwojowi kształtującego się obecnie społeczeństwa informacyjne-go, prezentowanych na kolejnych Krajowych Forach In-formacji Naukowej i Technicznej, organizowanych przez Polskie Towarzystwo Informacji Naukowej (PTIN), które patronowało niniejszej publikacji. Poruszane zagadnienia nawiązują do tematyki współczesnych programów i prac organizacji światowych (CODATA), a także programów jednoczącej się Europy,

• Inteligentne metody komputerowe dla nauki, techno-logii i gospodarki, Kierzkowski Z. (red.), Polski Komitet Narodowy CODATA przy Prezydium PAN, Wydawnictwo SORUS, Warszawa-Poznań 2004.W książce (37 autorów) poruszono zagadnienia modelo-wania danych, wiedzy i środowiska wirtualnego informa-cji. Jest ona rezultatem współpracy ośrodków krajowych i licznych grup specjalistów, którzy zajmują się badaniami dotyczącymi metod i technik służących rozwojowi kształ-tującego sie społeczeństwa informacyjnego. Zagadnienia te nawiązują do tematyki przedsięwzięć prowadzonych przez Polski Komitet Narodowy ds. Współpracy z CODA-TA/ICSU przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, które patronowało niniejszej publikacji.

9. Początkowe koncepcje badań w tematyce WOD, rozpatrywa-ne z perspektywy prakseologii, rozwoju inżynierii produkcji i nauk o organizacji i zarządzaniu: • Information Manufacturing Environment and Virtual

Activities Organization (VAO). Kierzkowski Z., [In:] Proc. of International Conference CIM ’96, Politechnika Śląska, Zakopane 1996, pp. 159-166.

• Integracja informacyjna i biznesowo-etyczna współ-zależność wzajemna ludzi w wirtualnej, Prakse-ologia, 1999, No 139; s. 177-188.

• Synteza systemów komunikacyjno-informacyjnych organizacji wirtualnych (Synthesis of Communica-tion-Information Systems of Virtual Organizations), Kierzkowski Z., II International Conference on Manage-ment and IT Sciences: Enterprise of the Future 2001, Warszawa 10-16 listopada 2001, Sesja tematyczna III: Nowe technologie w zarządzaniu; s. III-3–III-6.

• Integracja informacyjna i organizacyjna w przedsię-biorstwach wirtualnych, Kierzkowski Z., Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa, Rok LIV, Nr 9 (644), In-stytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ, Warszawa 2003, s. 3-19.

• Kreowanie organizacji wirtualnej przedsiębiorstw w Polsce, Kwiatkowska L., Rozprawa doktorska, Instytut Organizacji i Zarządzania w Przemyśle ORGMASZ, War-szawa 2004.

• Usługi centrów informacyjnych w zarządzaniu wiedzą przedmiotową organizacji wirtualnej, Kierz-kowski, Z., [w:] Hejduk, I. (red.), Przedsiębiorstwo przy-szłości – fikcja i rzeczywistość, Instytut Organizacji i Za-rządzania w Przemyśle „ORGMASZ”, Warszawa 2004, s. 99-115.

• Virtual cooperating designing and manufacturing organization, Kierzkowski Z., [In:] Computer Integra-ted Manufacturing – Intelligent Manufacturing Systems, COMMENT – Worldwide Congress on Materials and Ma-nufacturing Engineering and Technology, Issue 6, Silesian University of Technology, Gliwice 2005, pp. 107-116.

• Towards virtual enterprises, Kierzkowski Z., Human Factors and Ergonomics in Manufacturing, Vol. 15(1), 2005, pp. 49-69.

• Uczące się przedsiębiorstwa wirtualne, Kierzkowski Z., „Prakseologia” 2005, nr 145, s. 131-140.

• Technologie informacyjne w edukacji przyszłości, Bartoszek J., Kierzkowski Z., „Prakseologia” 2005, nr 145, s. 141-149.

10. Kilka ostatnich Seminariów problemowych WOD i ich tematy główne: • XVISeminariumproblemoweWOD:Anatomia przedsię-

wzięć informatycznych i kształtowanie umiejętności cyfrowych, Łódź 21-22 lutego 2014, Program i materiały, Kierzkowski Z., Olszewski W. (oprac.) Wydawnictwo SO-RUS, Warszawa – Łódź – Olsztyn – Polkowice – Poznań 2014, s. 1-70.

• VStudenckaKonferencjaOkrągłegoStołu:Nowoczesna infrastruktura informatyczna i wzajemna wymiana wiedzy, Łódź, 6-7 lutego 2015, Plan – Tematyka – Tezy, Kierzkowski Z., Tarłowski P. (oprac.), SORUS, Warszawa – Łódź – Polkowice – Poznań 2015, s. 1-28.

• XVIISeminariumproblemoweWOD:Przemiany progra-mowania aplikacji w świecie cyfrowym, Polkowice, 6-8 maja 2015, Plan – Tematyka – Tezy, Kierzkowski Z., Olszewski W., Piotr Tarłowski P. (oprac.), SORUS, War-szawa – Łódź – Olsztyn – Polkowice – Poznań 2015, s. 1-24.

• XVIII Seminarium problemowe WOD: Poprawność da-nych i kultura informacji w świecie cyfrowym, UKSW, Warszawa, 12-13 lutego 2016, Plan – Tematyka – Tezy, Kierzkowski Z. (oprac.), SORUS, Warszawa – Łódź – Olsztyn – Polkowice – Poznań 2016, s. 1-75 + 1.

• Sesja naukowa WOD i VI SKOS: Obrazy przemian w kierunku społeczeństwa informacyjnego, Łódź, 10-11 lutego 2017.

XVIII

11. Problematyka WOD prezentowana podczas Konferencji i w publikacjach TNOiK:• Modelowanie pojęciowe wirtualnej organizacji wy-

twarzania, Kierzkowski Z., Rozdział 1 [w:] Narzędzia informatyczne w gospodarce elektronicznej i syste-mach wspomagania decyzji – Wybrane zagadnienia, Kiełtyka L. (red.), Seria: Monografie, Nr 210, Wydawnic-two Politechniki Częstochowskiej, 2011, s. 11- 27. Opracowanie prezentowano podczas IX Międzynarodo-wej Konferencji pt. „Multimedia w biznesie i zarządzaniu”, Politechnika Częstochowska, Wisła, 20-22 października 2011. Był to wykład plenarny uwzględniający dodatkowo tematykę: Wirtualna organizacja wytwarzania i projekto-wanie architektury fabryki przyszłości.

• Wirtualne przedsiębiorstwa przemysłowe. Syste-matyczne ujęcie projektowania architektury fabryki przyszłości, Kierzkowski Z., [w:] Rozwój nauk o zarzą-dzaniu – Kierunki i perspektywy, Kucęba R., Jędrzejczyk W., Smoląg K. (red.), Seria: Monografie, Nr 255, Wy-dawnictwo Politechniki Częstochowskiej, 2013, Część III – Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego zarządzania, Rozdział 12, s. 297-312.Powyższą pracę prezentowano w ramach Sesji pane-lowej „Rozwój nauk o zarządzaniu – kierunki i perspek-tywy (przewodnicząca: prof. I. Hejduk) podczas X Mię-dzynarodowej Konferencji pt. „Multimedia w biznesie i zarządzaniu”, Politechnika Częstochowska, Częstochowa, 13-15 marca 2013.

• Tworzenie środowiska organizacji wirtualnych, Kierz-kowski Z., Rozdział 1, [w:] Rozwój i doskonalenie funk-cjonowania organizacji. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Kulej-Dudek E., Pypłacz P., Smoląg K. (red.), Seria: Mo-nografie, Nr 287, Wydawnictwo Politechniki Częstochow-skiej, 2014, s. 13-24. Powyższą pracę prezentowano w ramach Krajowej Konferencji pt. „Rozwój i doskonalenie funkcjonowa-nia organizacji”. Katedra Informatycznych Systemów Zarządzania, Wydziału Zarządzania Politechniki Czę-stochowskiej oraz Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Oddziału Częstochowa, Częstochowa, 3 kwietnia 2014.

• O modelowaniu pojęciowym powinności informacyj-nych podmiotów wirtualnej organizacji działań, Kierz-kowski Z., Rozdział 18 [w:] Wykorzystanie potencjału współczesnych technologii informacyjnych w zarządzaniu organizacjami, Kiełtyka L., Jędrzejczyk W. (red.), Seria: Monografie, Nr 297, Wydawnictwo Politechniki Często-chowskiej, 2015, s. 237-253. Opracowanie przygotowane jako referat na XI Między-narodową Konferencję pt. „Multimedia w biznesie i za-rządzaniu”, Politechnika Częstochowska, Częstochowa, 26-27 marca 2015.

• Wirtualna organizacja działań w społeczeństwie in-formacyjnym. Kierzkowski Z., Pankowski T., Kwiatkow-ski J., Smoląg K., Pólkowski Z., Monografia (wieloautor-ska), Towarzystwo Naukowe Organizacji i Zarządzania (TNOiK), Warszawa 2016. Przedstawione elementy wyzwań przyszłości WOD pre-zentowano w ramach trzech dyskusji panelowych IV Kon-gresu Nauk o Zarządzaniu, TNOiK, Warszawa, 31 marca – 1 kwietnia 2016. Dyskusja panelowa pt. „Fundamen-talne zagadnienia i problemy występujące w teorii zarządzania i praktyce gospodarczej”, prowadzo-na przez prof. Irenę Hejduk, z udziałem prof. Ewy Bojar

i prof. Ladislawa Varkoly. Sesja panelowa równoległa I „Tradycja i współczesność w metodologicznym nur-cie zarządzania”, prowadzona przez prof. Andrzeja Jaki, z udziałem prof. Adama Stabryły i prof. Jerzego Kisielnic-kiego. Sesja panelowa równoległa VI „Fundamentalne zagadnienia i problemy występujące w teorii zarzą-dzania i praktyce gospodarczej”, prowadzona przez prof. Roberta Kucębę, z udziałem prof. Marka Lisińskiego i prof. Stanisława Marciniaka.

• O potrzebie transdyscyplinarnych badań innowa-cyjności w kształtowaniu środowiska wirtualnego społeczeństwa informacyjnego, Kierzkowski Z., Mo-nografie, Politechnika Częstochowska (w przygotowaniu, Częstochowa 2017.Opracowanie przygotowano na XII Konferencję Nauko-wą pt. „Multimedia w biznesie i zarządzaniu” Koszęcin, 22-24 marca 2017.

12. Tematyka WOD w przedsięwzięciach naukowo-technicznych i publikacjach Stowarzyszenia Elektryków Polskich w kilku ostatnich latach:• XVKonferencjaOkrągłegoStołu: Internetowa Polonia

a nowe narzędzia w edukacji i promocji kultury na-rodowej na bazie szerokopasmowego dostępu do Internetu, Warszawa, 14 maja 2014. Społeczności w świecie cyfrowym. Kształtowanie społeczności informacyjnych i internetowych wspól-not wirtualnych, Banajski R., Kierzkowski Z., „Spektrum” 2014, nr 7-8; s. I-XIV. Wirtualne sposoby organizowa-nia i nauczanie w społeczeństwie informacyjnym, Kierzkowski Z., „Przegląd Telekomunikacyjny” 2014, nr 5, s. 104-109. Człowiek i organizacje w wirtualnym śro-dowisku informacji, Kierzkowski Z., „Elektronika” 2014, nr 5, s. 19-27.

• XVI Konferencja Okrągłego Stołu: Telekomunikacja oraz techniki informacyjne i komunikacyjne: źródło innowacyjności, Warszawa, 13 maja 2015. Innowacyj-ność w rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Innowacyjność w rozwoju społeczeństwa informacyj-nego, Kierzkowski Z., „Spektrum” 2015, nr 3-4, s. XII-XIV. Rozwój wiedzy o wirtualnej organizacji działań i inno-wacyjność w kształtowaniu struktur społeczeństwa informacyjnego, Kierzkowski Z., „Spektrum” 2015, nr 5-6, s. I-XII. Człowiek i organizacje w wirtualnym środowi-sku społeczeństwa informacyjnego. Krótki przegląd wielowątkowych badań: Wieloautorskie rozważania, Kierzkowski Z. (red. naukowa), Autorzy: Ryszard Banaj-ski, Jerzy Czerbniak, Witold Dorsz, Stanisław Dziekoński, Wanda Kamińska, Zbigniew Kierzkowski, Halina Klepacz, Piotr Krzyżanowski, Grażyna Ożarek, Tadeusz Pankowski, Zdzisław Pólkowski, Piotr Tarłowski, Andrzej Wilk, Mar-cin Zarzecki, Włodzimierz Ziółkowski, „Spektrum” 2015, nr 11-12, s. I-XXIV.

• XVII Konferencja Okrągłego Stołu: Przedsiębiorczość w ICT na rzecz zmian społecznych. Warszawa, 17 maja 2016. Sesja III Tematyczna – Problemy integralności i zrówno-ważonego rozwoju społecznego stymulowanego apli-kacjami ICT: Problemy konsolidacji technologii i hu-manistyki w harmonijnym rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Poprawność danych, prawda i do-bro wspólne w strukturach wirtualnych społeczeń-stwa informacyjnego.