asifunde! - university of kwazulu-natal

174
Asifunde! Asifunde! Asifunde! Asifunde! Asifunde! Incwadi yaba Incwadi yaba Incwadi yaba Incwadi yaba Incwadi yabafu fu fu fu fundi ndi ndi ndi ndi Second Edition

Upload: others

Post on 16-Oct-2021

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

Asifunde!Asifunde!Asifunde!Asifunde!Asifunde!

Incwadi yabaIncwadi yabaIncwadi yabaIncwadi yabaIncwadi yabafufufufufundindindindindi

Izincwadi ezibizwa ngokuthi ‘AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde’ zibhalelwe ukusizalabo abaqalayo ukuzama ukufunda nokubhala. Zigxilekakhulu ekufundiseni ukufunda, ukubhala, nokubalangolimi lwesiZulu kanye nokunika abafundi ithubalokufunda ukukhuluma ulimi lwesiNgisi. Kukhona IncwadiIncwadiIncwadiIncwadiIncwadiYomfundiYomfundiYomfundiYomfundiYomfundi kanye neNcwadi KathishaNcwadi KathishaNcwadi KathishaNcwadi KathishaNcwadi Kathisha. Lukhona nohlelolokuqeqesha othisha. Lo msebenzi ubuye wahunyushelwaolimini lweSepedi.

Umsebenzi ka AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde uqalwe emva kokuba uNgqongqosheWemfundo kazwelonke ehlabe ikhwela ngokuthi kuqalweumshikashika wokulwa nokungafundi kubantu abadala.Abawenzile lo msebenzi banethemba lokuthi uzoba negaleloelikhulu ekulweni nokungafundi kubantu abadala.

AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde is a beginner literacy course for adults who cannotread and write. It develops practical reading, writing andnumeracy skills in isiZulu, as well as giving learners thechance to practise speaking English. The course consists of aLearner’sLearner’sLearner’sLearner’sLearner’s Workbook Workbook Workbook Workbook Workbook and an Educator’s GuideEducator’s GuideEducator’s GuideEducator’s GuideEducator’s Guide. A trainingcourse for educators is available. AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde is also available inSepedi.

AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde was developed in response to the call by the SouthAfrican Minister of Education for a national campaign to endilliteracy amongst adults. The partners who worked onAsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde hope that the course and materials are a practicalcontribution to this effort.

South African Institute for Distance Education (SAIDE)Centre for Adult Education (CAE)

Tembaletu Community Education CentreNatal ABE Support Agency (NASA)

Second Edition

Page 2: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

Asifunde!Asifunde!Asifunde!Asifunde!Asifunde!Incwadi yabafundiIncwadi yabafundiIncwadi yabafundiIncwadi yabafundiIncwadi yabafundi

Second Edition

le ncwadi yabhalwanguZanele Buthelezi noSandra Land

imifanekiso yadwetshwanguKatherine Arbuckle

Centre for Adult Education (CAE)Natal ABE Support Agency (NASA)

Tembaletu Community Education CentreSouth African Institute for Distance Education (SAIDE)

2004

Page 3: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

Asifunde! Incwadi yabafundiSecond Edition

© Centre for Adult Education 2004

Copyright subsists in this work. However, it may be reproduced freely ona not-for-profit basis. Please contact the Centre for Adult Education forfurther information.

Published by:Centre for Adult EducationSchool of Education, Training and DevelopmentUniversity of KwaZulu-NatalPrivate Bag X01Scottsville3209 South Africa

Telephone: +27 (0)33) 260 5592Facsimile: +27 (0)33) 260 5756E-mail: [email protected]

This material may be accessed and downloaded on the Internet at www.literacy.org.za

Written by Zanele Buthelezi and Sandra LandTranslation by Zanele Buthelezi

Design and artwork by Katherine ArbuckleLayout by Tangerine Design

Funded by the Department for International Development (DfID) of the British Government

ISBN 1-86840-459-5

Asifunde! is a beginner literacy course for adults who cannot read and write. Itdevelops practical reading, writing and numeracy skills in Zulu, as well as givinglearners the chance to practise speaking English. The course consists of a Learner’sWorkbook and an Educator’s Guide. Asifunde! is also available in NorthernSotho.

Asifunde! was developed in response to the call by South African Minister ofEducation, Kader Asmal, for a national campaign to end illiteracy amongst adults.The partners who worked on Asifunde! hope that the course and materials are apractical contribution to this effort.

South African Institute for Distance Education (SAIDE)Centre for Adult Education (CAE)Tembaletu Community Education CentreNatal Adult Basic Education Support Agency (NASA)

Page 4: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

Okuqukethwe

Ingxenye yokuqala

Abadala bathanda ukufunda ........................................................................................... 1

UMemulo ........................................................................................................................... 28

Ukondla umndeni ............................................................................................................. 38

Ukukala ............................................................................................................................ 54

Umshado .......................................................................................................................... 60

Awukho umsebenzi .......................................................................................................... 76

Isitokofela ........................................................................................................................ 90

Ukungcola ..................................................................................................................... 104

Ingxenye yesibili

Ukubhala incwadi .......................................................................................................... 117

Ukufunda isaziso............................................................................................................ 121

Qhathanisa amanani .................................................................................................... 123

Ukugcwalisa ifomu ........................................................................................................ 130

Ukuphepha emgwaqeni ................................................................................................ 132

Amaminithi omhlangano ............................................................................................. 136

Ukusebenzisa iwashi nekhalenda ................................................................................. 138

Ungasayini into ongayazi ............................................................................................. 141

Incwadi eyi-petition........................................................................................................ 145

Ukufunda iriphothi ........................................................................................................ 148

Page 5: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal
Page 6: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

1

abadala

a b _ d _ l _

a b a d a _ a

Page 7: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

2

abadala bayafunda

a_adala _ayafunda

abadala bayaf_nda

aba_ala bayafun_a

Page 8: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

3

abantu

abantu abadala bayafunda

abantu abadala

abadala bayafunda

bayafunda abantu

aba_tu

aban_u

Page 9: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

4

bayafunda abantu

bayafunda abantu abadala

baya_unda abantu

ba_afunda abantuabadala

Page 10: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

5

Bayabhala.

Laba bayabhala.

Laba abadala bayabhala.

Bayabhala laba.

Laba abadala bayabhala.

Page 11: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

6

Bayafunda.

Laba bayafunda.

Bafunda amabhuku.

Bayafunda. Laba bayafunda.

Bafunda amabhuku.

Page 12: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

7

Abadala

bayathanda

ukufunda

bayathanda

ukufunda

Abadala

Abadala bayathanda ukufunda.

Bangaki?

Page 13: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

8

Dweba ulayini phansi kuka a emushweni.

Abadala bayathanda ukufunda.

Abadalabayathandaukufunda.

Dweba olayini ukuhlukanisa amagama.

Abadala bayathanda ukufunda.

Page 14: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

9

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Ab_d_l_ b_y_th_nd_ ukufund_

A_adala _ayathanda ukufunda

Aba_ala bayathan_a ukufun_a

Abadala bayathanda _k_f_nda

Abadala bayathanda ukufunda

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 15: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

10

Nogogo bathanda amabhuku.

Bala:

ogogo

amabhuku

izibuko

isitofu

ikhalenda

ogogo

abadala

bayathanda

ukufunda

amabhuku

Qondanisa amagama afanayo:

ukufunda

amabhuku

abadala

ogogo

bayathanda

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Page 16: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

11

Kokelezela wonke afana naleli gama:

ugogo igula ugogo

ugogo igolide gogoda

igugu godo ugogo

ugogo ugoqo guqa

guga ugogo

abadala abadala abantu

abantwana abadala

abafana abantu

abadala

Nogogobathandaamabhuku.

Dweba olayini ukuhlukanisa amagama.

Nogogo bathanda amabhuku.

Page 17: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

12

Abazali sebekwazi ukusayina.

Bala:

abadala

abantwana

abantu

Abazalisebekwaziukusayina.

abazali

abadala

ukufunda

ukusayina

Qondanisa amagama afanayo.

ukufunda

abazali

ukusayina

abadala

Dweba olayini ukuhlukanisa amagama.

Page 18: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

13

sayina sonta isisefo

sayina isoso suka

sina sayina sabalala

usofa isisu usisi isono

iselesele sayina

sayina sika

abazaliabazali abadala

abantu abazali amakhosikazi

abazali abantu abazali

abadala

Igama lami

Kokelezela wonke afana naleli gama:

Page 19: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

14

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Abazali s_b_kwazi ukusayina

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Abazal_ sebekwaz_ ukusay_na

Aba_ali sebekwa_i ukusayina

Abazali sebekwazi ukusayina

Abazali sebe_wazi u_usayina

Abazali sebekwazi ukusa_ina

Page 20: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

15

Abazali bafunda amariphothi.

umkhulu

ibhayibheli

isoso

itafula

ugogo

isitulo

Qondanisa isithombe negama elifanele:Bala:

abazali

abantwana

abantu

izitulo

amehlo

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Page 21: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

16

Abazali baf_nda amariphothi

Abazali bafun_a amariphothi

Abazali ba_unda amariphothi

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Abazali bafunda amariphothi.

Page 22: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

17

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Abaza_i bafunda amariphothi

Abazali bafu_da amariphothi

Abazali bafunda amari__othi

Abazali bafunda a__ariphothi

Abazali bafunda amariphothi.

Page 23: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

18

Abadala bayathanda ukufunda.

Nogogo bayawathanda amabhuku.

Abazali sebekwazi ukusayina.

Abazali bafunda amariphothi.

Khomba isithombe esihambisana nomusho owufundayo.Bhala inombolo yesithombe ebhokisini eduze komusho.

2

4

Ake sibukeze ngokufunda kakhulu le misho yezifundo ezedlule.

1

3

Page 24: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

19

Abazali bafunda amariphothi.

Gcwalisa izinhlamvu ezishodayo.

Abadala bayathanda ukufunda.1.

2.

3.

Nogogo bayawathanda amabhuku.

Abazali sebekwazi ukusayina.

4.

_______ __________ _ _ _ _ _ _ _ _A d b a f

______ ____________ ________N

_______ _________ _________

_______ _______ ___________

Page 25: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

20

Ake ufune ekhasini eledlule ubuningi bala magama kanje:

ugogo - ogogo

umzali ____________

omdala ____________

ibhuku ____________

iriphothi ____________

amariphothi

abazali

amabhuku

abadala

ogogo

abadala

amabhuku

ogogo

amariphothi

abazali

Ake uqondanise amagama afanayo:

Page 26: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

21

Buka izithombe bese ukhetha igama elifanele kubakaki:

1. Abadala (bayafunda; bayacula).

2. Ugogo ufunda (ipeni; ibhayibheli).

3. Umzali usayina (ifomu; ibhande).

4. Abazali (bayafunda; bayabhala) amariphothi.

4. (Abazali; Abantwana) bahlezi ezitulweni.

2

4

1

3

Page 27: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

22

1. isandla

2. itafula

3. ibhuku

4. isaziso

5. icici

6. isitofu

7. ijezi

8. ibhayibheli

9. ikhalenda

10. itshali

18. ihembe

19. ingalo

20. isicathulo

11. isihlahla

12. ingubo

13. umnyango

14. ipeni

15. ifomu

16. isitulo

17. isikhethi

Funda amagama usebenzisa izithombe. Sebenzisa lomsebenzi ukuqedela olandelayo.

Page 28: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

23

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Bhala igama elihambisana nesithombe ngasinye. Sebenzisa izinombolonamagama ekhasini elingaphesheya.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Page 29: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

24

6. iz_____

7. isi__f_

8. _mn___g_

9. ib_ay______

10. is_c____l_

1. is_ndl_

2. _bh__u

3. ip___

4. i_e___

5. _f___

Gcwalisa ngezinhlamvu ukuze wakhe amagama ahambisana nezithombe.

ug__o

Page 30: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

25

1. _z_ _ _ _ _

2. am___u__

3. a _ a p__i

4. _m__e___

5. a_ _ f_ _ _

o__g_

Gcwalisa ngezinhlamvu ukuze wakhe amagama aveza ubuningi balezi zithombe:

6. i_i____

7. iz___f_

8. imin____o

9. a__b_a_______

10. _z___th___

Page 31: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

26

UNozipho uzomula kusasa.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Qondanisa isithombe negama elifanele:

Bala:

izintombi izinyawo ezibonakalayo

isibambo somnyango izinyawo ezifihliwe

izibambo zekhabethe izinyawo zonkelezingubo

ihliphazi umqhino ijezi umagazini

Page 32: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

27

Funda:

UNozipho ulungiselela umemulo.

Namuhla usuku lomgonqo. UNozipho

uzomula kusasa. Uhlezi ocansini

nezimpelesi zakhe. Uba mnandi

umgonqo uma izinsizwa sezisika

insonyama.

Gcwalisa izikhala ngegama elishodayo:

UNozipho _______________ umemulo.

UNozipho ___________________ kusasa.

UNozipho uhlezi __________________ .

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 33: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

28

Bayageza emfuleni. Namuhla usuku lomemulo.

UNozipho kufanele ageze.

Uyageza emfuleni. Nezimpelesi zakhe ziyageza.

Phendula imibuzo ngegama elilodwa.

Wenzani uNozipho esithombeni? ________________

UNozipho nezimpelesi zakhe zigezaphi? __________

Gcwalisa ngezinhlamvu ezishodayo:

Namu _ la usuk _ uNozi_ _ o

e _ ful _ ni izi _ peles_ _ _ yageza

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 34: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

29

Gcwalisa amagama:Amagama atholakala ebokisini ngezansi kwesithombe.

Qalisa igama lomuntu ngohlamvu olukhulu.

Isibonelo:

unozipho - uNozipho

ufikile - u___________________

usibongile - ____________________

unomasonto - ____________________

uthembeni - ____________________

uvukani - ____________________

isidwaba amanzi ubuhlalu itshe utshani

Page 35: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

30

UNozipho uyamula namuhla. Abangani

nezihlobo bajabule. Bazomupha imali

eningi. Imali bayichoma ekhanda

likaNozipho.

Kokelezela igama elilodwa elifanele:

Namuhla kuzoba nomemulo ( kaThandi kaZanelekaNozipho )

Abangani nezihlobo bazomupha ( inyama imaliimoto )

Bazomupha imali ( encane entsha eningi ).

Page 36: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

31

Qondanisa isithombe negama elifanele:

Ugogo umupha uR20.

Ubaba umupha uR50.

Umalume umupha uR100.

Umzala umupha uR10.

Umkhwenyana umupha uR200.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Page 37: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

32

Uphawo elithi hlanganisa lungu +

Hlanganisa imali kababa nekagogo: _______

+ _______

= _______

Hlanganisa imali kamalume nekamzala: _______

+ _______

= _______

Hlanganisa imali yonke kaNozipho: _______

+ _______

+ _______

+ _______

+ _______

= _______

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Page 38: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

33

Gcwalisa amagama:Amagama atholakala ebokisini ngezansi kwesithombe.

imali isipeletu inkehli unhlwehlwe ibhande

Ikuphi uNozipho akwenze kuqala? Bhala ulandelanise ngokufanele:

uyavunula ___________________________

uyogeza emfuleni ___________________________

uyagonqa ___________________________

uyasina esigcawini ___________________________

uzomema abantu ___________________________

Page 39: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

34

Namuhla bekumula uNozipho. Manje

sekuyadliwa. Abantu badla inyama. Bafinya

ngendololwane. Abanye baphuza amanzi

amponjwana. Utshwala bungangamanzi

okuphala izikhumba. Kuyabuswa.

Gcwalisa izikhala ngegama elishodayo:

Namuhla uNozipho ___________________.

Abantu _____________ inyama.

Bayaphuza ___________________ .

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 40: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

35

Gcwalisa amagama:Amagama atholakala ebokisini ngezansi kwesithombe.

ibhodwe ugqoko ukhezo ukhamba iphinifa

Ake uqondanise amagama anomqondo ofanayo:

inyama amanzi amponjwana

amanzi sekuyamaywa

utshwala amacubana

sekuyadliwa iningi inyama

bafinya ngendololwane incoso

Page 41: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

36

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

31 32 3_ 34 35 36 37 38 39 40

41 42 43 4_ 45 46 __ 48 49 50

__ 52 53 _4 55 __ 57 __ 59 60

61 62 __ __ 65 66 __ 68 __ 70

71 72 73 __ 75 76 __ __ 79 80

__ __ 83 84 85 __ 87 __ __ 90

91 92 93 __ __ __ __ 98 99 100

UkubalaUkubalaUkubalaUkubalaUkubala

Funda izinombolo uqale ngakwesobunxele uyengakwesokudla uze ufike ekhulwini (100).Uma lokhu kuyinto entsha qalani nikwenzenjengeqembu bese ilowo nalowo ezenzelangayedwa.

Page 42: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

37

Thola izimpendulo zale mibuzo ngokubala imigqayezinombolo ebhokisini elisekhasini eledlule:

1. Kulezi nombolo elisekhasini eledlule, kuphumabani uma ufaka okuthathu ngaphezulu kuka15?

2. Kuphuma bani uma unezela izinombolo ezineku 35?

3. Uthola yiphi inombolo uma unezelangesikhombisa ku 42?

4. Kuphuma bani uma ususa okubili ku 19?

5. Kuphuma bani uma ususa okuthathu ku 75?

Page 43: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

38

Omama balima imifino.1. Obani abalimayo? ______________________

2. Balimani omama? ______________________

3. Benzani omama? ______________________

Buka izithombe bese ubhala ukuthi imalini ngakunye:

ithangaiklabishiamazambane

R3.00R1.00R14.00 R2.50ukherothi

Page 44: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

39

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Om_m_ b_lim_ imifino.

Omama bal_ma _m_f_no.

O__a__a bali__a i__ifino.

_mama balima imifin_.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Omama balima imi_ino.

Omama balima imifi_o.

Omama balima imifino.

Page 45: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

40

Mihle imifino yomama.

Iyimalini imifino esesithombeni? Bhala imali eduze kwegama lemifino:

utamatisi

ithanga

iklabishi

amazambane

ukherothi

Bala:

amathanga

amaklabishi

abantu

Page 46: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

41

Buka imifino esithombeni. Ake ugcwalise leli thebula.

imifinoimifinoimifinoimifinoimifino intengointengointengointengointengo

amazambane

ukherothi

iklabishi

R2.50

Iyiphi ebiza kancane kunayo yonke?

Iyiphi ebiza kakhulu kunayo yonke?

Xoxa nomunye. Nibona ukuthi ningathenga yiphiimifino esithombeni ngo R5.00?

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Page 47: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

42

1. Eyobani imifino?

2. Injani le mifino?

Ake uqondanise amagama emifino afanayo:

Mihle imifino yomama.

utamatisi

amazambane

ithanga

ukherothi

iklabishi

utamatisi

ukherothi

ithanga

amazambane

iklabishi

Page 48: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

43

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

__ihle i__ifino yo__a__a.

Mi__e imifino yomama.

Mihle imifino _omama.

Mihle imifi_o yomama.

Mihle imifino yomama.

Mihle imifin_ y_mama.

M_hle _m_f_no yomama.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 49: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

44

okherothi

Dweba ulayini uqondanise amagama nemifino esesithombeni:

Amaklabishi amabili abiza R .___

Amaklabishi amane abiza R .___

Amathanga amabili abiza R___.___

Izijumbana ezimbili zakherothi zibiza R___.___

Iklabishi nesijumbana sakherothi kubiza R___.___

Ithanga nesikhwama satamatisi kubiza R___.___

Ithanga nesikhwama satamatisi kubiza R___.___

isikhwamasatamatisi

amaklabishi

amathanga

umtsholwanewamazambane

Page 50: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

45

Ungagcwalisa ziphi izikhala ngaleli thebula?

okukodwa okubili okuthathu

amaklabishi

izikhwamazikatamatisi

izijumbana zikakherothi

amathanga

imitsholwaneyamazambane

R2.50

R3.00

R2.00

R7.50

R14.00

Bakhipha malini laba bathengi?

Owukuqala wathenga iklabishi

Owesibili wathenga izikhwama ezimbilizikatamatisi

Owesithathu wathenga amathangaamathathu

. .

. .

. .

Owesine wathenga ithanga neklabishi

Owesihlanu wathenga ithanga nokherothi

Owesithupha wathenga ukherothi notamatisi neklabishi

. + . = . .

. + . = . .

. + . + . = . .

Page 51: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

46

Bathola amasenti ngokudayisa.

Gcwalisa imisho ngegama ozolikhetha kulawo asebhokisini:

1. Omama badayisa ____________.

2. Ukudayisa kungenisa ____________.

3. Imifino bayidayisa ____________.

4. Imali yokudayisa iyasiza ___________.

amasenti

ekhaya

imifino

emakethe

Bala

amathanga

amaklabishi

omama

Bhala amagama amahlanu alokhookubona kudayisa esithombeni:

Page 52: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

47

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Bathola ama_enti ngokudayi_a.

Ba__ola amasenti ngokudayisa.

Bathola amase__i ngokudayisa.

Bathola amasenti __okudayisa.

Qondanisa igama elisho okukodwa nelisho okuningi:

1. utamatisi

2. ithanga

3. iklabishi

4. izambane

5. ukherothi

amathanga

amazambane

otamatisi

okherothi

amaklabishi

Bathola amasenti ngokudayisa.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 53: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

48

Kufike ogogo ababili bezothenga. Bathi bafuna ukuhlukanisa iklabishi elilodwa.

Yebo.Nami ngizothola

uhafu.

Sizokhokhamalini?

Kufaneleukhokhe ____.

Nami ngizokhokha____.

Dweba imigqa ukuhlukanisa lezi zinto ngohafu.

Isibonelo:

isinkwa

unxande

indilinga

isikwele

intambo

indwangu

amafutha

Ngizothathauhafu.

Page 54: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

49

Uma sihlukanisa into ngohhafu senza iziqephu____________.

Uma sihlukanisa into ngamakota senza iziqephu____________.

Dweba imigqa ukuhlukanisa lezi zinto ngamakota.

intambo

isinkwa

indwangu

amafutha

unxande

indilinga

isikwele

Page 55: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

50

Ukutshala kuxosha indlala.

Kwenzekani esithombeni? Faka uphawu ukukhombisaukuthi uyavuma yini noma uyaphika:

Umndeni uyadla.

Umama nobaba bamile.

Bazodla imifino.

Bayosa inyama.

Imifino itshaliwe engadini.

Imifino inomsoco.

Abazali baphuza utshwala.

Yebo Cha

Page 56: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

51

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Ukutshala kuxosha i___ala.

Ukutshala ku_osha indlala.

Ukut__ala kuxo__a indlala.

Uku___ala kuxosha indlala.

Ukutsha_a kuxosha ind_a_a.

Ukutshala kuxosha indlala.

Dweba ulayini ngaphansi kwegama elifanele:

Umama okhuthele (mubi; muhle; mude).

Omama basiza imindeni yabo uma (betshuza; betshala; betsheka).

Ukudayisa imifino kungenisa (ukotini; isoso; amasenti) ekhaya.

Ukutshala imifino kuxosha (indlu; indlela; indlala) ekhaya.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 57: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

52

Bhala inombolo yesithombe ebhokisini eduze komusho.

1 2

3 4

Omama abalima imifino bawusizo.

Mihle imifino ngoba bayayinakekela.

Bayayidayisa ukuze bathole amasenti.

Ukutshala kuyayixosha indlala.

Kokelezela la magama alandelayo kule misho engenhla:

1

indlala bawusizo ukutshala

bayayidayisa amasenti

Page 58: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

53

k t

Ake uqondanise lawo aphikisanayo:

indlala

omama

ukutshala

vuna

amasenti

u

u h la

a mom

se

i n d l l

a

Gcwalisa ngezinhlamvu ukuze amagama afundeke: Buka kula magama:

kude

vuna

kuletha

ubaba

mibi

sutha

Bhala eceleni komusho ukuthi yebo noma cha:

Uwusizo umama olimayo.

Umphakathi usizakala uma belima omama.

Ukulima kuxosha indlala ekhaya.

Imifino igulisa umzimba.

Khulukhuni ukupheka imifino.

Yebo

umama

mihle

lima

lamba

eduze

kuxosha

Page 59: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

54

1. Ngamaqembu amancane, bukisanani ithephukanye nerula bese nixoxa ngemigqanezinombolo enizibonayo.

Ukhona owaziyo eqenjini lenu ukuthi yiniimilimitha?

Ukhona ongasho ukuthi yini isentimitha?

Xoxisanani namanye amaqembu besenibuzisisa kuthisha ukuthi izimpendulo zenuzishaya emhloleni yini.

Mangaki amamilimitha abumba isentimitha?

Lide kangakanani imitha?

Lide kangakanani ikhilomitha?

Ukuze wenze lo msebenziolandelayo uzodingaukuthi uze ekilasini uphetheithephu yokukala kanye nerula.

Page 60: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

55

Sinezindlela zokubhala amagama okukalangokufingqiwe. Qondanisa indlela ende yokubhalanendlela efingqayo:

Lide kangakanani irula lakho?

10cm 15cm 30cm

m

km

mm

cm

imilimitha

isentimitha

imitha

ikhilomitha

2. Sebenzisa irula noma ithephu ukukalaubungako bale ncwadi oyifundayo.

Nansi indlela yokukala ubude:

Ubude bale ncwadi u sentimitha.

Nansi indlela yokukala ububanzi:

Ububanzi bale ncwadiu sentimitha.

Page 61: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

56

3. Kala ezinye izinto ezikhona la eduze naweusebenzisa irula noma ithephu. Kala ipeni,izincwadi, amatafula nezihlalo. Bhala ukuthikude kangakanani. Qhathanisa okubhalilenokubhalwe abanye. Uma nithola izimpenduloezehlukene zento eyodwa phindani nikale niboneukuthi ubani obeshaye emhloleni.

4. Qhathanisani ubude bemilimitha, isentimithakanye nemitha.

Nicabanga ukuthi yini esiyikala ngamamilimitha?

Yini esiyikala ngamasentimitha?

Yini esiyikala ngamamitha?

Yini esiyikala ngamakhilomitha?

Page 62: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

57

5. Uma sikala izinto kukhona izimpendulo okufanelezishaye emhloleni ngempela kanti ezinyeziyamukeleka noma kuyinombolo ecishe ilinganenale oyifunayo. Ukukala akufani nokunikezaumbono wakho.

Buka leli thebula elilandelayo. Ezikhaleni zesibilishono ukuthi kudingeka ukukala okuwuncamashinoma okucishe kuyele ngakhona:

kwafa iwindi ufuna ukufaka elinye

ibanga phakathi kwamadolobhaamabili

ukuze wazi ukuthi kukudekangakanani

ubude bentambo yokudonsa into

ubude bepulangwe ozolifaka lapho

kuphuke khona umlenze wesitulo

uncamashiokucishe

mm/cmm/km

Ezikhaleni zesithathu kuleli thebula elingasenhlayisho ukuthi ukukala ngakunye ungasebenzisaamamilimitha, amasentimitha, amamitha nomaamakhilomitha.

Page 63: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

58

Ake sithi ufuna ukwakha ihhoko lezinkukhu ekhaya.Dweba uhlaka phansi ngoshoki ukhombise ukuthilizoma kanjani. Kumele uthenge uwaya ongakananiukubiya leli hhoko? Uzokala ngamamilimitha,amasentimitha, amamitha noma amakhilomitha?

Nansi iplani yehhoko lezinkukhu elinobungakoobungamamitha awu-21:

Ake uchaze ukuthi kungani lo waya kuzomele ubeamamitha awu21?

Page 64: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

59

Dweba ipulani yekilasi enifundela kulona.(Ungakhohlwa ukuthi kukhona umnyango.)

Page 65: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

60

UNozipho noMandla bazoshada.

Nicabanga ukuthi ubani igamalikamakoti?

Nicabanga ukuthi ubani igamalikamkhwenyana?

Bazokwenzani oNozipho noMandla?

Sebenzani ngababili. Bhalani izimpendulo zale mibuzo ezikhaleni:

Abantu besilisa

Abantu besifazane

Bala:

Abantwana

Abantu sebebonke

Page 66: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

61

UNozipho noMandla ba_ashada.

UNozi__o noMandla bayashada.

UNozipho noMandla baya__ada.

UNozipho noMa___a bayashada.

uSibongileusibongileukhethiweudlaminiumthembeniunonhlanhlauthemba

Igama lomuntu liqalwa ngohlamvu olukhulu. Bhala kahle la magama abantu:

UNozipho noMandla bayashada.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Page 67: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

62

Imvakazi kamakoti inhle.

1. Imvakazi sibuye siyibize ngokuthi (ibhuku;iveyili; iphepha).

2. Umakoti ubuye abizwe ngokuthi (intombi;ugogo; umlobokazi).

3. Abazali balabo abashadayo babizanangokuthi (sibali; mlingani; mjitha).

4. Umshado sibuye siwubize ngokuthi(umkhizo; isijingi; umgcagco).

Kokelezela igama elisho okufanayo:

Page 68: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

63

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Imvakazi kamako_i inhle.

Imva_azi _ama_oti inhle.

I__akazi kamakoti inhle.

Imvakazi kamakoti i___e.

Imvakazi kamakoti inhle.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Imvakazi kamakoti inhl_.

Imvakaz_ kamakot_ _nhle.

Page 69: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

64

Hlukanisa lamagama ngobulili. Bese ugcwalisa ithebula.

UbunyeUbunyeUbunyeUbunyeUbunye UbuningiUbuningiUbuningiUbuningiUbuningi

Gcwalisa leli thebula:

umakoti omakoti

umkhwekazi

amaveyili

umshado

omamezala

owesifazaneowesifazaneowesifazaneowesifazaneowesifazane owesilisaowesilisaowesilisaowesilisaowesilisa

umakoti ubabezala umukhweumkhwenyana umkhwekazi umamezala

Page 70: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

65

Gcwalisa ngohlamvu oluseceleni kwebhokisi:

Kuthathwa izithombe zomshado.

Ku__athwa izi__ombe zomshado.

Kutha___a izithombe zomshado.

Kuthathwa izitho__e zomshado.

Kuthathwa izithombe zom__ado.

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

Page 71: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

66

Sibona unozipho nomandla bethatha izithombe.Kade beshada. Bashadele edolobhenilasemgungundlovu. Umfundisi umagwaza uyenaobashadisile. Umakoti usezoba umrs magubane.

Bhala le misho elandelayo. Qala amagama abantunawezindawo ngohlamvu olukhulu.

Mina ngingu Thozi Mncwabe. Ngihlala eThekwini.

Mina ngingu Mandla Mkhize. Ngihlala eNongoma.

Mina

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii J j

Kk Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss

Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz

Gcwalisa ngokwakho:

Kokelezela zonke izinhlamvu eziwofeleba:

Page 72: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

67

Ukuthatha izithombeUmakotiUmshini wezithombeUmama kamakotiIgqokwa umakoti

ImvakaziUmkhwekaziUkuthwebulaUmlobokaziIkhamera

Ake uqondanise amagama nezincazelo zawo:

Umshado WesiZuluUmshado WesiZuluUmshado WesiZuluUmshado WesiZuluUmshado WesiZulu

Umakoti nomkhwenyana bayafunga.

Kuyabiwa.

Kuyolotsholwa.

Kuyacelwa.

kunedili.

Hlela lemisho ngendlela okuye kwenzeke ngayo.

Page 73: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

68

Abantu bazitika ngezibiliboco.

1. Abantu bazitika (ngamatshe, ngezibiliboco,ngezitsha).

2. Bajabule ngoba kade (kushadwa, kufiwa,kulinywa).

3. Izibiliboco zichaza ukudla (okumuncu,okubabayo, okumnandi).

4. Abantu bazosutha bashaye (esenkomo,esentwala, esekati).

Kokelezela igama elifanele kulawo akubakaki:

Page 74: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

69

1. busisa

2. sebenza

3. ipha

4. duduza

5. thanda

Sebenzisa la magama ukwakha amagamaamantombazane akade epheka. Izibonelo:

thokoza – uThokozilesonta – uNomasonto

1. inhlanhla

2. amandla

3. khumbuza

4. duduza

5. ipha

Page 75: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

70

UNozipho uyawuthanda ubreyani owenziwaumakhelwane wakhe uMaShezi. Umcelile ukuthiamenzele ubreyani womshado wakhe. Nansiiresiphi kaMaShezi yokupheka ubreyaniwenkukhu:

1 inkukhu esikwe yaba izingcezu

2 izinkomishi zerayisi

4 o-anyanisi abaqotshiwe

1 inkomishi yama-lentils

1 inkomishi yamasi

25 ml ukhari

3 amathisipuni ezipayisi zikabreyani

1 iqhuzwana likajinja omusha

4 amaqhuzwana kagalikhi

4 amaqanda abilisiwe ayeseqotshwaaba izingcezu

1 iqhuzwana lokwakha isojana lenkukhueliwu 125 ml

100g imajarini

Lokhu kunganela abantu abayisithupha.

Page 76: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

71

Ukuba uMaShezi ubezosebenzisa izinkukhuezimbili, ubezodinga okungaki ngakunye kuloluhlalokuqala olusekhasini eledlule

2 izinkukhu ezisikiwe zaba izingcezu

izinkomishi zerayisi

o-anyanisi abaqotshiwe

izinkomishi zama-lentils

izinkomishi zamasi

ml kakhari

amathisipuni ezipayisi zikabreyani

amaqhuzwana kajinja omusha

amaqhuzwana kagalikhi

amaqanda abilisiwe aqotshwa izingcezu

amaqhuzwana okwakha isojana eliwu ______ ml

g imajarini

Lokhu kudla kunganela abantu aba

Page 77: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

72

Ukuba uMaShezi ubezosebenzisa izinkukhu ezine,ubezodinga okungaki ngakunye kuloluhla lokuqala:

4 izinkukhu ezisikwe zaba izingcezu

izinkomishi zerayisi

o-anyanisi abaqotshiwe

izinkomishi zama-lentils

izinkomishi zamasi

ml kakhari

amathisipuni ezipayisi zikabreyani

amaqhuzwana kajinja omusha

amaqhuzwana kagalikhi

amaqanda abilisiwe aqotshwa izingcezu

amaqhuzwana okwakha isojana eliwu ______ ml

g imajarini

Lokhu kudla kunganela abantu aba

Page 78: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

73

UNozipho unikeza uMaSheziizinkukhu eziyishumi ukubaazisebenzise zonke ukwenzaubreyani.

Umethembisile ukuthiuzozithenga zonke izintoazozidinga ukwenzaubreyani wezinkukhueziyishumi.

Ake usho ukuthi uMaShezikufanele atshele uNoziphoathenge izinto ezingakiukwenza ubreyaniwezinkukhu eziyishumi.

Page 79: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

74

1

1 2

3 4

UNozipho noMandla bazoshada.

Imvakazi kamakoti inhle.

Kuthathwa izithombe zomshado.

Abantu bazitika ngezibiliboco.

Bhala ukuthi umusho wanamhlanje uhambisana nasiphi isithombe.Faka inombolo ebhokisini.

Kuyadliwa.

Bayashada.

Kucelwa isihlobo esihle.

Kuthathwa izithombe.

Kuyalotsholwa.

Sebenzisa izinombolo 1-5ukuveza ukulandelana okufanele.

Page 80: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

75

Izinsuku zesontoIzinsuku zesontoIzinsuku zesontoIzinsuku zesontoIzinsuku zesonto

Qondanisa amagama ezinsuku esiZulunamagama ezinsuku esiNgisi.

Tuesday

Friday

Sunday

Wednesday

Saturday

Thursday

Monday

uLwesithathu

iSonto

uLwesibili

uLwesine

uLwesihlanu

uMsombuluko

uMgqibelo

Bhala amagama ezinsuku ngokulandelana kwazo.

Sunday iSonto

Page 81: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

76

1. Waba muhle umshado kanozipho nomandla.

2. Kwashadwa ngomgqibelo ekuseni.

3. Bashada ngomhlaka 7 epreli 2001.

4. Kwayiwa ehholo lasemgungundlovu.

5. Sebezoya kohlala esweetwaters.

i

i

a

a

z

ak

v e

b ol

i izi ht e

m o i

i ta

izithombebazitikaumakotiizibilibocoiveyili

m

k

z

Sebenzisa la magama ukugcwalisa iphazeli.

Lithini leli gama osuwenzelwelona? Bhala lapha:

Bhala le misho bese ufaka ofeleba lapho kudingeka khona.

1.

2.

3.

4.

5.

Page 82: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

77

USipho noThemba Shozi bazihlaleleekhaya. Abawutholi umsebenzi.

Bhala imisho:

1. Obani abazihlalele ekhaya?

2. Kungani behlezi ekhaya?

Page 83: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

78

Kodwakuzokwenziwa

njani

Yihlazo leli bo

Ngishonabafundile pho

Abantu abaningiabasebenzi

Mhlawumbekuzobuye kulunge

ungqi

umbabazi!

.

?

Ekugcineni komusho sifaka ungqi .

Uma sibuza imbuzo siveza ngokubhala umbuzi ?

Uma sibabaza siveza ngokubhala umbabazi !

umbuzi

Faka uphawu olufaneleekupheleni komusho:

Page 84: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

79

OSipho noThemba uShozi abawutholi umsebenzi.Ubaba Shozi uyena yedwa osebenzayo. Ushayelaibhasi edolobheni. Akeve ethwele kanzima.Nomama ukhathazekile kakhulu.

Bhala imisho yanamhlanje:

Page 85: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

80

Ubaba uShozi ushayela edolobheni.

Uyazama ukuthi wakhe uphile.

Umama kakhulu.

Ingoba abafana bakhe .

uthwele kanzima.

Gcwalisa izikhala ngamagama asebhokisini:

ukhathazekile ibhasi

abasebenzi ubaba umndeni

Kungani umama ekhathazekile

Ingoba ubaba uyena yedwa osebenzayo

Hawu kwabuhlungu lokho

Bhala le misho uyifake izimpawu ezifanele. Khetha kulezi ! ? .! ? .! ? .! ? .! ? .

Page 86: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

81

Ubani osebenzayo lapha ekhaya?

Iziphi izinkinga ezidalwa ukuthi kukhona abangasebenzilapha ekhaya? Xoxa bese ubhale

Dweba uqondanise igama nobuningi balo:

umamaibhasiumsebenziubabaidolobhaumfana

imisebenziobabaamadolobhaabafanaomamaamabhasi

Bhala izimpendulo zale mibuzo ngekhaya ohlala kulona:

Wena uthanda ukwenza msebenzi muni?

Page 87: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

82

Abafana bakaShozi bafunda iphephandaba.Kukhona umsebenzi abawutholayo kulo.Bazofaka izicelo. USipho ucabanga ukushayaucingo. UThemba yena uzobhala incwadi.

Bhala imisho yanamhlanje:

Page 88: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

83

Abafana bafunda .

Ingoba bafuna ukuthola .

Bazofaka zemisebenzi.

uzoshaya ucingo.

UThemba uzobhala .

Bafundani oSipho noThemba Shozi?

Yini abayifunayo ephephandabeni?

Yini abacabanga ukuyenza?

Bhala izimpendulo zale mibuzo:

Gcwalisa ngegama elishodayo. Likhethe kulawa alandelayo:

incwadi izicelo USipho

iphephandaba umsebenzi

Page 89: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

84

4

Iphephandaba abafana bafunda.

Bafuna ingoba umsebenzi.

Incwadi uThemba uzobhala.

Bhala le misho umise kahle amagama axovekile:

Bhala igama lephephandaba elidayisa endaweniyangakini:

Libiza malini?

Ulithenga kuphi nendawo?

Leli phephandaba liyakhuluma yini ngezikhalazemisebenzi?

Xoxa nalowo oseduze kwakho ngezinto ongazitholaephephandabeni:

Page 90: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

85

Usuku olukhulu namuhla. Abantu bazohlolelwaizikhala zemisebenzi. OSipho noThemba nabobalindile. Akwaziwa ukuthi iyozala nkomoni.

Bhala kuphela umusho ochazayo ukuthi bayaphi laba bantu:

Phinda ubhale kuphela umusho ositshelayo ukuthi akekho onolwazingokuzokwenzeka:

Page 91: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

86

akwaziwaolukhulunamuhlabalindilebazohlolwa

1. Hawu babaningi abantu dade

2. Uthi kodwa oSipho bazowuthola umsebenzi

3. Mhlawumbe bazoba nenhlanhla

Dweba uqondanise amagama anomqondo ophikisanayo:

abalindileizoloabazohlolwakuyaziwaoluncane

Faka izimpawu zombuzi, umbabazi noma ungqi: ! ? . ! ? . ! ? . ! ? . ! ? .

1. namuhla olukhulu usuku.

2. bazofuna abantu umsebenzi

3. noThemba oSipho balindile.

4. nkomoni ingabe iyozala.

Bhala le misho uyimise kahle ngoba amagama axovekile:

Page 92: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

87

Gcwalisa le phazeli ukuze amagama afundeke. Bukela kulawa:

o

ss

o

o t

p

h

i

i iz

a

am

m zz b

b dn e

e

ek

l

balindile usuku oThemba zemisebenzi oSipho

Lithini leli gama elibhalwe ngokwehlayo?Bhala lapha:

Uyavuma noma uyaphika?

Faka iphawu ( ) phansi ku “Yebo” uma uyavuma.Faka iphawu ( ) phansi ku “Cha” uma uyaphika.

Yebo Cha

Kulula ukuthola umsebenzi noma nini.

Nabantu abafundile bathwele kanzimaukuthola umsebenzi

Abekho abantu abahlupekayo eNingizimu Afrika

Baningi kakhulu abantu abangasebenzi kuleli lizwe

Page 93: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

88

2

3 4

USipho noThemba bazihlalele ekhaya. Abawutholiumsebenzi.

Usuku olukhulu namuhla. Abantu bazohlolelwaizikhala zemisebenzi. OSipho noThemba nabobalindile. Akwaziwa ukuthi iyozala nkomoni.

OSipho noThemba bafunda iphephandaba. Kukhonaumsebenzi abawutholayo kulo. Bazofaka izicelo.USipho ucabanga ukushaya ucingo. UThemba yenauzobhala incwadi.

Ubaba uyena yedwa osebenzayo. Ushayela ibhasiedolobheni. Akeve ethwele kanzima. Nomamaukhathazekile kakhulu.

Bhala ukuthi umusho uhambisana nasiphi isithombe.Faka inombolo ebhokisini.

1

Page 94: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

89

1. Izinto azihambi kahle kubo kaThemba.

2. Ubaba yedwa osebenzayo.

3. OSipho noThemba bayafesa zonke izinsuku.

4. Kodwa bahluleka ukuthola umsebenzi.

Abenzi lutho

Kukhona okumhluphayo

Bazovivinywa

Uzoloba

Unyuziphepha

Uzobhala

Iphephandaba

bazihlalele

ukathazekile

bazohlolwa

Bhala ukuthi yebo noma cha. Uma usuqedile xoxela umngani wakhoukuthi ukukhetheleni lokho okukhethile.

Bhala ngamagama nenombolo ukuthi bangaki abantu esithombeni ngasinye:

1.

2.

3.

4.

Dweba uqondanise okunomqondo ofanayo:

Page 95: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

90

1. Obani abahlangene?

2. Yini abazoyiqoqa?

3. Bazophuzani ngaphambi kokuthi baqale?

4. Bayibekaphi imali?

Omama bahlangene esitokofeleni. Baqoqa imalikanye ngenyanga. Le mali ibekwa ebhange kuzekuphele unyaka. Baqala ngokuphuza itiyebaxoxe ngaphambi kokuthi baqale. Yinhle lenhlangano yabo.

Page 96: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

91

imali izimali

itiye

isitokofela

unyaka

ibhange

inhlangano

2

bahlangene

baqala

ngokuphuza

yinhle

baxoxe

ibekwa

Omama bazodlala isitokofela.

Imali bayibeka phansi kombhede.

Bayiqoqa kabili ngenyanga.

Ukuze umama ajabule ekugcinenikufanele akhokhe njalo.

Bagcina ngokuphuza itiye.

Yinhle inhlangano yabo.

Qondanisa lawo magamaanomqondo ophikisanayo:

bathule

yimbi

bagcina

ikhishwa

bahlukene

ngokuphalaza

Bhala ukuthi yebo noma cha:

Bhala igama elisho ubuningi:

Page 97: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

92

1. Bamoyizeliswa yini omama?

2. Kuyingozi ngani ukuphatha imali eningi?

3. Izobekwaphi le mali?

Omama besitokofela bayamoyizela. Baqoqe imali

eningi kakhulu. Wonke umuntu ukhokhile. Omama

ababili sebeya ebhange ukuyofaka imali. Kuzofanele

baqaphele, kuyingozi ukuphatha imali eningi.

Page 98: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

93

1. imali

2. ebhange

3. ukukhokha

4. qaphela

Bhala noma miphi imisho oyithandayo ufake la magama:

Dwebela amagama anomqondo ofanayo nalawa endabeni edlule, bese uwabhalaemigqeni efanele:

1. inzalabantu

2. inkece

3. akuphephile

4. kuzomele

5. bayamamatheka

Page 99: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

94

1. La makhosikazi azokwenzani ebhange?

2. Kungani ulayini umude kangaka?

3. Iliphi ithemba analo la makhosikazi?

Amakhosikazi esitokofela asengenile ebhange.

Ajoyine ulayini. Mude kakhulu lo layini ngoba

kuphele inyanga. Amakhosikazi ngeke adikile.

Anethemba lokuthi ayojabula ekugcineni.

Page 100: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

95

1. Lawa makhosikazi adlala isitokofela.

2. Isitokofela umdlalo wokubeka imali.

3. Zonke izinsuku kuyagcwala ebhange.

4. Uma kugcwele ebhange ayadubaamakhosikazi.

5. Anethemba lokuthi ayojabula ekugcineni.

Bhala ukuthi yebo noma cha eduze komusho ngamunye:

Gcwalisa la magama aphelele ukuze afundeke kahle:

Lithini leli gama elibhalwe ngokwehla?Bhala lapha:

eningi

kuzofanele

ukuphatha

ebhange

bayoyifaka

b h n ga

h

k

il

nn g

k p t h

b y y f k

z f n lk

o

h

e

Page 101: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

96

Amakhosikazi esitokofela aseyifakile imali. Nanka

eme eceleni. Ayabukisisa ukuthi asenamalini

ebhange. Ayajabula kakhulu ngoba imali yawo

iyanda.

Ubonani esithombeni?

1. Isikhwama

2. Isikethi

3.

4.

5.

6.

Page 102: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

97

1. Amakhosikazi abeze ebhange ukuze(a) akhiphe imali(b) afake imali

2. Amakhosikazi anele aqeda ase(a) ema eceleni(b) ehlala phansi

3. Ayabukisisa ukuthi(a) sekuyimalini(b) ishonaphi imali

4. Amakhosikazi ayajabula ngoba(a) imali iyancipha(b) imali iyanda

Dweba ulayini ngaphansi kwempendulo eshaya emhloleni.

Page 103: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

98

1. Khumalo

2. Fakude

3. Cele

4. Duma

5. Buthelezi

6. Hlatshwayo

7. Jali

8. Gumede

ABCDEFGHIJK

ButheleziCele

1. Dweba olayini ukukhombisa ukuthi lezi zibongo ziqala ngaluphi uhlamvu.

2. Zihlele ngokulandelana kwe alfabhethi.

Khetha izibongo ezinhlanuzalabo ofunda nabo. Zibhalezilandelane kahle njengobakade wenza ngasenhla.

Page 104: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

99

Xulu

Fakazi

Shezi

Ngobese

Didiza

Cebekhulu

Phungula

Gwala

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ

Page 105: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

100

Funa izinombolo zalaba bantu. Zibhale ezikhaleni ozinikeziwe:

Dlomo A

Gabela M

Gumede NPN

Golezela High School

Hlongwane MP

Kule ndawo, kuno-Khanyile abaningi.

Uma kunabantu abaningi abanesibongo esisodwa,lesibongo siqhamuka kanye. Bese kuqhamukaizinhlamvu zokuqala amagama (ama-initials)kuphela.

UKhanyile oqhamuka kuqala kunabanye unguKhanyile __. Inombolo yakhe ithi ___________.UKhanyile oqhamuka ekugcineni/wokugcina unguKhanyile ZE. Inombolo yakhe ithi ___________.

Bhala izinombolo zika:

Khanyile MM

Khanyile PN

Khanyile TW

Page 106: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

101

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Page 107: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

102

2

3 4

Umusho uhambisana nasiphi isithombe? Bhala inomboloyesithombe eduze komusho.

1

Amakhosikazi ayajabula ngoba asefakeimali eningi ebhange.

Amakhosikazi amile kulayini.

Amakhosikazi ahlangene ukuzodlalaisitokofela.

Amakhosikazi aya ebhange. Asabaotsotsi ngoba aphethe imali eningi.

Page 108: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

103

awuyikhokhi inhlawulo yebhange

awuyizuzi inzalo

imali ayiphephile ezigebengwini

uyisebenzisa noma inini uma uyidinga

Kubi ngani:

Ukufaka imali ebhangeUkufaka imali ebhangeUkufaka imali ebhangeUkufaka imali ebhangeUkufaka imali ebhange

Kuhle ngani:

uthola inzalo

ukhokhela ibhange inhlawulo

kuyenzeka ibe nkulu imali efunekayo ukuvula i-akhawunti

kumele unikeze inothisi yenyanga uma ufuna ukukhipha

imali iphephile ezigebengwini

Ukubeka imali ebhokisini ngaphansi kombhedeUkubeka imali ebhokisini ngaphansi kombhedeUkubeka imali ebhokisini ngaphansi kombhedeUkubeka imali ebhokisini ngaphansi kombhedeUkubeka imali ebhokisini ngaphansi kombhede

Kubi ngani:Kuhle ngani:

Page 109: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

104

Esithombeni kunomama othanda ukulahla izibiemgqonyeni. Futhi kunomfana onganaki ukuthizilahlwaphi izibi. Abaningi bathi kuzosizaukuqedwa kocwazi esitolo. Bhala ezikhaleniumbono wakho ngokuqedwa kocwazi.

Page 110: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

105

1. Elethu idolobha(a) lingcolile(b) lihlanzekile

2. Edolobheni langakithi(a) awuthuthwa udoti(b) uyathuthwa udoti

3. Uma kungcolile amagciwane(a) ayancipha(b) ayanda

4. Mabi amagciwane ngoba enza abantu(a) bagule(b) baphile

Kokelezela impendulo eshaya emhloleni:

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Ixopo

Imbali

Sobantu

Cascades

Edendale

Hilton

Scottsville

Howick

Lezi zindawo kufanele sizigcine zihlanzekile. Bhala amagama azo alandelanengokwe-alfabhethi. Luzokusiza uhlelo lwezinhlamvu ezingezansi.

Page 111: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

106

Ku

nu

ka kabi

Ku

bukeka kabi

ayasikana

ezinyaw

eni

amapayipi

ayavaleka

kwan

disaam

agciwan

e

iyazihila

izinkom

o

oplastikiam

abhodlela

afileam

akopiu

kudla

okubolile

Khom

bisa ububi bukadoti ngokusebenzisa lolu phawu

emabhokisini.

izinsim

biezith

ombile

Liguqule leli khasi ukuze ulifunde kahle:

Page 112: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

107

1. Ubani ongezwani nokusebenzisa uplastiki?

2. Kungani ewuzonda uplastiki?

3. Yini ayisebenzisayo ukuze agweme ukusebenzisauplastiki?

Umama uMaZuma akezwani nokusebenzisa

uplastiki. Uplastiki awuboli uma usulahliwe.

Uhlala njalo ubukeka kabi. Yingakho

ewuzonda uMaZuma. Uma ethenga ufaka

izimpahla zakhe ekhathonini.

Page 113: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

108

amaphepha

insimbi

amakhasi

amahlamvu

amabhodlela

amakopi

utshani

uplastiki

Khetha kube kune okuba wudoti ongaboli. Kubhale kahleezikhaleni ozinikeziwe:

1. Umama uMazuma akathandi ukusebenzisa(a) upelepele (b) uplastiki

2. Lo mama uzonda uplastiki ngoba(a) awuboli (b) awuvuzi

3. Uma ethenga ufaka izimpahla zakhe(a) esikhwameni (b) ekhathonini

4. Usebenzisa ikhathoni ukuze ekhaya lakheoplastiki(a) banciphe (b) bande

Kokelezela impendulo eshaya emhloleni:

Page 114: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

109

Uma ukhetha u ‘b’, xoxa nabanye ngokuthi yinieningayenza ukuze ninciphise udoti emakhaya.

Bhala umbono wakho esikhaleni.

Beka uphawu ( ) eceleni nomusho ohambisananombono wakho:

Anginandaba nodoti. Ngingalahla izibizami noma ilaphi.

Sengathi kungcono ukuhlala endaweniengenazo izibi.

a

b

Page 115: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

110

Ugogo uMaZulu ukhuthele futhi uhlakaniphile.Kuyamcasula ukubona udoti onjengoplastikiulahliwe. Uthuma izingane ukuthi zimqoqeleoplastiki. Uhlala phansi aluke omata abahleesebenzisa laba oplastiki. Uma eseqedileuyabadayisa ukuze athole imali.

1. Yini ecasula ugogo?

2. Obani abasiza ugogo ekuqoqeni oplastiki?

3. Ugogo wenzani ngalaba oplastiki?

4. Bashonaphi omata asebeqediwe?

Page 116: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

111

1. UMaZulu ungumuntu o .

2. Akakuthandi ukubona ulahliwe.

3. Izingane ziyamsiza ngoku .

4. Weluka abahle.

5. Omata uyabadayisa ukuze azitholele .

ukhuthele

eseqedile

abahle

uhlakaniphile

hlala

4

Gcwalisa ngegama ozolikhetha endabeni:

Sebenzisa umugqa ukuqondanisa amagama anomqondo ophikisanayo:

uyisiwula

sukuma

uyivila

ababi

eseqalile

Page 117: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

112

UNondaba noNxamalala abawulahli wonke

udoti. Amabhodlela, amaphephandaba namakani

bawaqoqela ndawonye. Uma esemaningi bacela

uGatsheni abathuthele ngemoto yakhe.

Uwathuthela efemini bese benikezwa imali. Ifemu

iyawancibilikisa ukuze yakhe amasha.

1. Bhala igama lendawo enihambisa kuyoamabhodlela.

2. Umuntu uthola malini ngomthwalo

Page 118: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

113

1. ONondaba noNxamalala(a) bawulahla wonke udoti(b) abawulahli wonke udoti

2. Baqoqela ndawonye(a) amabhodlela, amaphephandaba namakani(b) amabhola, amaphepha namakamu

3. Indoda ebathuthela ngemoto(a) uGodide(b) uGatsheni

4. Ifemu iyakhokha bese(a) iyawuncikisa udoti(b) iyawuncibilikisa udoti

Kokelezela impendulo eshaya emhloleni:

uNondaba

uNxamalala

uGatsheni

Zithini izibongo zala madoda zangempela:

Bhala lapha esakho isibongo nesithakazelo. Uma usubhalile xoxela abanyengokuthi zavela kanjani izithakazelo zakini:

Page 119: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

114

1

3

2

4

Buka isithombe ngasinye. Bhala ngamazwi akho ukuthikwenzekani esithombeni ngasinye:

1

4

3

2

Page 120: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

115

Khombisa amagama acashe kulezi zinhlamvu ngokusebenzisa abakaki:

znxamalalaqki

kemgqonyeniz

tubunonomkzt

(a) Nisababona nje laba omama.Obani amagama abo?

(b) Kungani abashayeli bamatekisi bengafunikulahlwe udoti phakathi ezimotweni zabo?

vzhlanzekaqwj

fqamakanifgtrs

pryuyelukajsay

Kuyamangalisaukubona ehlanzeke kangaka

amakhumbi ngaphakathi.Yebo.

Ikakhulukazi umaabantu belahla udoti

ngama-windi!

Page 121: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

116

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Godide

Shenge

Nxamalala

Ndosi

Mphephethwa

Sibalukhulu

Nondaba

Cele

Nzimande

Zondi

Ntuli

Zuma

Buthelezi

Dlamini

Sebenzisa umugqa ukuqondanisa isibongo nesithakazelo saso:

Hlela uhla ngalunye nge-alfabhethi:

Page 122: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

117

UMaShoba wayekhathazeka kakhulungesikhathi engakakwazi ukufunda nokubhala.Wayehlala ecela usizo lomakhelwane njalo.Yingakho athatha isinqumo sokuyofundaesikoleni sabadala. Namuhla uyaziqhenyangamakhono asewazuzile. Usekwazi ngishonokubhalela uthisha womntwana incwadi.

Page 123: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

118

UTholakele ubuye nencwadiyesimemo esikoleni.

Besifundeka kanje:

ISIMEMO

Bonke abazali bezingane ezifunda eSishosonke Primary Schoolbayamenywa emhlanganweni omkhulu wonyaka.

Usuku: 5 Okthoba 2001

Isikhathi: 9h00

Indawo: Sishosonke Hall

Ingqikithi: Umbiko wezimali nokukhethwa kwekomidi elisha.

Obhalile: Zakhe Mhlongo (Uthishomkhulu)

1. Obani abamenywayo?

2. Umhlangano uyoqala ngasikhathi sini?

3. Bayohlanganela kuphi abazali?

4. Umayelana nani lo mhlangano wabazali?

Page 124: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

119

Gcwalisa le ncwadi kubesengathi uwena uMaShoba:

KwaMbube StoreP.O. Box 78Pietermaritzburg32003 Okthoba 2001

Thisha

Yimina ozithobayo

Ngeke ngikwaziukuya kulo mhlangano. Ngiyobe

ngisebenza. Ngizobhalela uMiss Guleincwadi ukuze ngixolise.

Page 125: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

120

Umama kaTholakele uyifake emvilophini incwadi.Ubeyibhale kanje eyakhe imvilophi:

Miss GuleSishosonke Primary SchoolP.O. Box 93Pietermaritzburg3200

Qedela le mvilophi ngokuyibhala ngendlelaehambisana nesikole nothisha womntwana wakho:

Page 126: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

121

UMaShoba udlule esitolongesikhathi ebuyaemsebenzini. Uboneipheshana linamathelisweewindini lasesitolo.

1. Yini edayiswayo?

2. Ungayithengangamalini?

3. Uma unoR250 kusho ukuthi ushoda ngamalini?

4. Ungaxhumana nobani uma ufuna lo mshini?

Page 127: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

122

Ake sithi kukhona ofuna ukukudayisanawe. Bhala isikhangiso sakhoozosinamathisela ewindini esitolo.

Uma ususibhala hlola ukuthi:

uchaze kahle ngalokhookudayisayo

ulifakile igama lakho

utholakala kanjani

nenani lalokho okudayisayo

Kunini ngafuna ukubanomshini! Kwangisiza ukufunda

isaziso. Ngibonga amakilasiabadala.

Page 128: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

123

Umama kaTholakele uqhathanisaamanani endali yasezitolozokudla. Ufuna ukubona ukuthiisiphi isitolo esinamanani aphansiukuze athenge kuso.

S u p e r s t o r e !S u p e r s t o r e !S u p e r s t o r e !S u p e r s t o r e !S u p e r s t o r e ! The homeof savings

TTTTTinfishinfishinfishinfishinfishR3.99R3.99R3.99R3.99R3.99

TTTTTeabagseabagseabagseabagseabagsR4.80R4.80R4.80R4.80R4.80 2.5kg2.5kg2.5kg2.5kg2.5kg

White sugarWhite sugarWhite sugarWhite sugarWhite sugarR8.95R8.95R8.95R8.95R8.95

2.5 kg2.5 kg2.5 kg2.5 kg2.5 kgFlourFlourFlourFlourFlour

R7.99R7.99R7.99R7.99R7.99

MargarineMargarineMargarineMargarineMargarineR3.99R3.99R3.99R3.99R3.9912.5kg12.5kg12.5kg12.5kg12.5kg

Maize mealMaize mealMaize mealMaize mealMaize mealR24.99R24.99R24.99R24.99R24.99

2kg2kg2kg2kg2kgSugarSugarSugarSugarSugarbeansbeansbeansbeansbeans

R8.99R8.99R8.99R8.99R8.99

2l2l2l2l2l Maas Maas Maas Maas MaasR6.99R6.99R6.99R6.99R6.99

Flour2.5kg R7.99

Savemore MarketThe shopper’s

friend!

TeabagsR4.99

Coffee250g R9.99

White sugar2.5kg R8.59

Eggsdozen

R6.00

Sugarbeans

2kg R8.50

Maize meal12.5kg R23.99

MargarineR4.20

Page 129: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

124

S u p e r s t o r eS u p e r s t o r eS u p e r s t o r eS u p e r s t o r eS u p e r s t o r e !!!!! The home of savings

TTTTTinfishinfishinfishinfishinfishR3.99R3.99R3.99R3.99R3.99

TTTTTeabagseabagseabagseabagseabagsR4.80R4.80R4.80R4.80R4.80 2.5kg2.5kg2.5kg2.5kg2.5kg

White sugarWhite sugarWhite sugarWhite sugarWhite sugarR8.95R8.95R8.95R8.95R8.95

2.5 kg2.5 kg2.5 kg2.5 kg2.5 kgFlourFlourFlourFlourFlour

R7.99R7.99R7.99R7.99R7.99MargarineMargarineMargarineMargarineMargarineR3.99R3.99R3.99R3.99R3.99

12.5kg12.5kg12.5kg12.5kg12.5kgMaize mealMaize mealMaize mealMaize mealMaize mealR24.99R24.99R24.99R24.99R24.99

2kg2kg2kg2kg2kgSugarSugarSugarSugarSugarbeansbeansbeansbeansbeans

R8.99R8.99R8.99R8.99R8.99

2l2l2l2l2l Maas Maas Maas Maas MaasR6.99R6.99R6.99R6.99R6.99

Flour2.5kg R7.99

SavemoreMarket

The shopper’sfriend!

TeabagsR4.99

Coffee250g R9.99

White sugar2.5kg R8.59

Eggs dozen

R6.00

Sugar beans2kg R8.50

Maize meal12.5kg R23.99

MargarineR4.20

.

.

.

Izimpahla Amanani

1. Bhala kube kuthathu okubona kushibhile kulendali. Bhala namanani ako.

Page 130: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

125

Uma uhlanganisa imali yalezi zinto zontathu ezingenhla zingabaimalini? Khombisa isibalo sakho.

Imali ka 2.5kg kushukela ishiyana ngamalini uma uqhathanisaizitolo zombili? Khombisa isibalo sakho.

UMaShoba ubeseqalileukubhala uhla lwezimpahlaazoya kozithenga. Akaqedangaukubhala. Mqedelele ngezinyeizinto obona ukuthiangazidinga. Ezinye zikhonalaphaya endalini ekhasinieledlule:

Bala ukuthi konke lokhuazokuthenga kungaba imalini.

Umama uno R100.00kuphela. Ingabe uzobakhonaushintshi? Malini?

Ngiyonga kakhulungoba sengifundile

ukuqhathanisa amananiezitolo.

1. impuphu2. amaqanda3.4.5.6.7.

Page 131: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

126

Kusho bani mama?Angikwazi lokho mina!

Ushayelani R5.60?Lisendalini nje itiye.

Kufanele ushayeR4.80.

UMaShoba ubefunde ephepheni ukuthi kunendalikulesi sitolo. Sekuthe akamqede umfana oshayeinani okungelona emshinini.

Bhala ngemisho emibili ukuthi idalwa yini ingxabano phakathikukamama nomfana oshaya umshini.

Page 132: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

127

Qhuba le nkulumo ngempendulo eyodwa ngapha nangapha.Bhala ebhokisini ukuthi bebengaphendulana bathini.

Umfana ugcine eshaye imali esendalini. Ucabanga ukuthibekuzokwenzekani ukuba umama kaTholakele akaqaphelisisiuma ethenga?

Le ndaba yokuxabana kwabo yiphe isihloko esiyifanele.

Page 133: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

128

UMaShoba usekhokhile. Manje ufunda isiliphuesiphume emshinini. Ufuna nokubona ukuthi lomfana akamxhophanga yini.

Dweba umugqa uqondanise amagama okudlaesiZulu nawesiNgisi.

Maize mealMargarineWhite sugarMaasTeabagsEggsFish

Amaqanda

Amasi

Ushukela

Ufishi

Itiye

Imajarini

Impuphu

R23. 99R3. 99R8.59R6.99R4. 80R6.00R3.99

R58.35R100.00R41.65

Due:Cash:Change:

Page 134: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

129

Ubephethe malini uMaShoba?

Uthenge ngamalini?

Ukuba ubethenge noswidi ka R10.00 bekuzobaimalini ushintshi?

Itiye namaqanda bekuzoba imalini kuhlangene?

Umama ubezokhokha malini ukubaakayithenganga impuphu?

Page 135: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

130

Kanti nawe ulaphaMaZuma? Kuyagcwala lapha

emahhovisi oMnyangoWezasekhaya.

Mehlo madalaMaShoba! Sesifile ukulinda.

Ake ungisize ngigcwalise nantiifomu. Ngithathela

umzukulu i-ID.

Igama lalo mzukulu uFanele Mfihleni Gumede.Lo mzukulu uwumfana, sewaphumaesikoleni kanti akashadile.Uyisakhamuzi sakuleli. Wazalwangomhlaka 28 March 1986. BahlalaeSinathingi eduze nedolobhalasePietermaritzburg. Izincwadi zaboziphuma eposini elithi: P.O. Box 1734,Pietermaritzburg, 3200. Ekhaya banalo ucingo.Inombolo ithi: 033 2706247.

Funda imininingwane yomzukulu kaMaZuma bese ulekelela uMaShobanimgcwalisele leli fomu elilandelayo:

Page 136: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

131

IsibongoIsibongo sobuntombiAmagamaUsuku lokuzalwa

Ubulili: isilisa/isifazane

Y Y Y Y M M D D

Inombolo yocingo: Ikhodi:

Ikheli leposi

Ikheli lapho uhlala khona

Eziphathelene nomshado

Ushadile Akashadile Uhlukanisile Washonelwa

Usuku:

Sayina:○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Y Y Y Y M M D D

Page 137: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

132

Page 138: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

133

Buka isithombe. Bhala eceleni lokhoocabanga ukuthi kuyenzeka.1

Kunomshayeli ongicasulekabi namuhla...

Kwenzekeni emgwaqeniKwenzekeni emgwaqeniKwenzekeni emgwaqeniKwenzekeni emgwaqeniKwenzekeni emgwaqeni

Page 139: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

134

Ucabanga ukuthi kwenzenkeni kumshayeli?Dweba isithombe. Bhala ngaphansi kwesithombe sakhoukuthi kwenzekeni.

2

Page 140: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

135

Yiphe isihloko obona ukuthi siyifanele yonke le ndabayomshayeli?

4

3

Ngabe uphawu lomgwaqo ngalunye ukuthini? Dwebaumugqa uqondanise uphawu nencazelo.

Isivinini asingeqi ku-60kmkule ndawo.

Ungayedluli enye imoto,kungaba ingozi.

Kunamajika ayingozi,hamba kancane.

Xoxani nabanye ukuthi yini edala izingozi zomgwaqo eziningi?

Page 141: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

136

Kwake kwangisiza ukuyakofunda! Sengiceliwe ukubangibhale amaminithi ngoba

unobhala akekho.

Wake wazisiza,MaShoba! Nami

ngicabanga ukuyoqalangonyaka ozayo.

Amaminithi omhlangano wesizwe sakwaZibula12 December 2001 10am

Abafikile emhlanganweni:Ibamba likasihlalo: S.M.NduliIsekela: B.J. MkhizeUsikhwama: J. MkhabelaIzikhulu zikaHulumeni: Mrs Z. Majola; Miss D. ZuluAmagama omphakathi obukhona ephepheni ebelizungeziswa ehholo

Abaxolisile:Unobhala: Mrs W. Sishi1. Ukuvula: Umhlangano wavulwa ngomkhuleko nguMfundisi J. Dlamini.2. Ukufundwa kwamaminithi: Umphakathi wawemukela amaminithi omhlangano

odlule.3. Ezivuka emaminithini: Umnumzane Khuboni wabikela umphakathi ngokuthi

incwadi eya kuHulumeni okwakuthiwe akayibhale seyahamba. Waletha ikhophiyayo etafuleni. Yafundwa yamukelwa umphakathi.

4. Isikhulumi sikaHulumeni uMrs Majola wachaza ukuthi kuzokhethwa usihlaloomusha njengoba kwashona uMrs G. Mhlongo.

5. Kwaphakanyiswa amagama. Ibamba, uMnumzane S.M. Nduli wakhethwa ngoelethu!

6. Umkhuleko wokuvala: Umhlangano wavalwanguNkosikazi O. Shandu.

Page 142: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

137

1. Owasiphi isizwe lo mhlangano?

2. Ubungomhlaka bani?Buka ekhalendeni ukuthi bekuwulwesingaki.

3. Bhala ukuthi bekuyini inhloso yalo mhlanganonokuthi umphumela wawo utheni.

4. Ubani ocelwe ukuthi abhale amaminithi alomhlangano?

Page 143: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

138

Sikhathi sini manje?Sikhathi sini manje?Sikhathi sini manje?Sikhathi sini manje?Sikhathi sini manje?

Umhlangano wabazali wawuzoqala ngehoraleshumi ezimpondweni (10 o’clock).

Buka la mawashi bese ukokelezela wonke lawoakhombisa ukuthi sekuyihora leshumi:

UMaShoba wafika imizuzu iyishumi ngaphambikokuba umhlangano uqale.

Kusho ukuthi wafika ngo

Gcwalisa kuleli washiisikhathi afika ngaso:

Ngaphansi kwalelo nalelo washi bhala ukuthiliveza sikhathi sini.

Page 144: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

139

Abanye abantu bafika sekwedlule ngemizuzueyishumi. Kusho ukuthi bafika ngo

Gcwalisa ewashini ukuthibafika ngasikhathi sini.

Umhlangano wathathaamahora amabili.Gcwalisa ewashini ukuthiwaphela ngasikhathi sini.

Dweba imigqa ukuqondanisa lawo mawashiakhombisa isikhathi esifanayo.

09:00

02:30

11:45

07:15

Page 145: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

140

Bhala isikhathi kula mawashi bese ubhala isikhathi ngamagamanangezinombolo ukukhombisa izimpendulo zakho:

1. Uvuka ngasikhathi sini ekuseni?

2. Uza ngasikhathi sini ukuzofunda?

3. Ikilasi lakho liphela ngasikhathi sini?

4. Uya ngasikhathi sini kolala?

Page 146: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

141

OmasingcwabisaneOmasingcwabisaneOmasingcwabisaneOmasingcwabisaneOmasingcwabisane

Kwangisiza ukuzanawe MaShoba.

Mina angiyazi –ke lento. Senzenjani

MaShoba?

Abanaloilungelo lokumthatha.

Wena unelungelo lokuzikhethela umncwabi. Ungasayini

lutho futhi ungakhokhingisho isenti. Uma

benenkani sizobafakakwabomthetho.

Udadewethu usesishiyile.Ngicela ungiphelezele MaShoba

siye esibhedlela. Ngizokuphelezela.Kufanele simdlulisele emakhazeni

kamasingcwabisane wethu.

Sanibonani. NgithunyweabakwaMoyomuhle Funerals.

Umufi usemakhazeni ethu. NizosikhokhelauR3000.00 manje, uR5000.00 emva

komngcwabo.

Page 147: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

142

Ziyenzeka yini izinto ezifana nalena endaweniyangakini? Abantu bayazi nje ngamalungelo abomayelana nezokungcwaba?

Bhala kulesi sikhala esingezansi osekwake kwenzekakuwe. Kungaba okuhle noma okubi.

Page 148: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

143

ECHOP O Box 362Pietermaritzburg320010 December 02

Mhleli

Ngithi angisike elijikayo kwelakho lodumo. Ngikhala ngabangcwabiabahlukumeza abantu besebuhlungwini. Oshonelwe ufika esibhedlela isidumbusesithathwe umngcwabi ngaphandle kwemvume yakhe. Benjalo nje bamba eqolo.Umuntu oshonelwe uzithola esekhokha inkanankana yesikweletu emvakomngcwabo.

Akekho umuntu onelungelo lokuthatha isidumbu ngaphandle kwemvumeyomndeni. Oshonelwe unelungelo lokuzikhethela umngcwabi. Abantu baqaphelebangasayini into abangayazi futhi bangamkhokheli lutho umngcwabi ozithatheleisidumbu.

OkhathazekileMaShobaEmhosheniPietermaritzburg

UMaShoba ukhathazekile kakhulu ngabangcwabiabahlukumeza abantu abashonelwe. Yingakhoebhale incwadi eya ephephandabeni ukuze abantubazi ngalobu bugebengu:

Page 149: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

144

Sebenzisa isikhala esingezansiukubhalela ephephandabeni.Ungabhala ngodabaoluyinkinga endaweniyangakini. Nazi izibonelo:

imingcwabo

imigwaqo emibi

ukuswelakala kwezintoeziwusizo

ubugebengu

Page 150: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

145

Nasi isibonelo sencwadieyi-petition:

Njalo nje izingane zethuazifundi uma kuphele inyanga.

Othisha baziyela edolobheni. Ikusasalezingane liyalimala. Kufanele

sithathe izinyathelo.

Mina nginalo isu.Asibhaleni i-petition.

Yini leyo MaShoba?

Asibhaleniincwadi ngokuhlanganyela

bese siyasayina sonke.Sizoyihambisa kuthishomkhulu

uma sesiqedile.

Bothisha,asizameni ngawo wonke

amandla ukubuyisa isithunzisesikole sethu.

Siyakhal’ impelathishomkhulu, lo mkhuba

awuphele nya!

Incwadi eyi-petitionIncwadi eyi-petitionIncwadi eyi-petitionIncwadi eyi-petitionIncwadi eyi-petition

Page 151: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

146

20042004200420042004

Page 152: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

147

1. Iyiphi inyanga esikuyo manje? Ikokelezeleekhalendeni.

2. Zingaki namuhla? Kokelezela lolu sukuekhalendeni.

3. Kuzoba umhlaka bani emva kwesonto ukusukamanje. Kokelezela lolu suku ekhalendeni beseulubhala lapha:

4. Ziyoba zingaki emasontweni amahlanu ukusukamanje. Kokelezela ekhalendeni bese ulubhalalapha lolo suku:

5. Cabanga izinsuku ezinthathu ezibaluleke kakhulukuwena. Zikokelezele ekhalendeni bese uxoxelaabangani bakho ukuthi zibaluleke ngani.

6. Bhala lapha igama lenyanga enezinsukuezingafiki ku-30:

Nanka amagama ezinyanga ngesiZulu. Zibhale ezikhaleni ezifanele ikhalendeni.

Januwari

Febhuwari

Mashi

Ephreli

Meyi

Juni

Julayi

Agasti

Septhemba

Okthoba

Novemba

Disemba

Page 153: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

148

Mathematics

Number concept

Problem solving

Comments:

Chamusela School ReportForm

For term ending

Name of pupil

Number of days absent

Zulu

Comprehension

Reading

Spelling

Written work

Comments:○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

English

Comprehension

Speech

Reading

Vocabulary, spelling

Written work

Comments:○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Key:E: 40 - 49D: 50 - 59C: 60 - 69B: 70 - 79A: 80 and over

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Class teacher’s signature:

Principal’s signature:

Next term begins:

Religious Education

Handwriting

Health Education

Art and Handwork

School stamp:

Comments:

Page 154: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

149

1. Elikabani leli riphothi?

2. Ukuliphi ibanga lo mfundi?

3. Kubuyelwa nini esikoleni?

4. Iziphi izingxenye zezifundo lo mphumela ogxile kuzo?

5. Leli riphothi lisebenzisa amasimboli hhayi amamaki.Iyiphi isimboli esingathi ingconokakhulu uma ingane iyitholile?

6. Iyiphi isimboli engeyinhle?

7. Le ngane ithole yiphi isimboliemsebenzini wesiZulu obhalwayo?

8. Le ngane ithole yiphi isimboli emsebenziniwokuqondisisa kwi - English?

9. Ithole yiphi isimboli kowe - English ofundwayo?

10. Le ngane ithole yiphi isimboli emsebenziniwokuxazulula izinkinga kwi - Mathematics?

11. Ithole yiphi isimboli kowe Art ne Handwork?

12. Isiphi isifundo le ngane esiphasa kakhulu?

13. Isiphi isifundo le ngane engenzi kahle kuso?

Ekhasini elilandelayo kuneriphothi elibhalwe ngesiZulu.Ungalisebenzisa ukuhlola izimpendulo.

Page 155: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

150

Iriphothi laseChamusela SchoolIbanga

Usuku lokuvala

Igama lomfundi

Izinsuku eziloviwe

Zulu

Ukuqondisisa

Ukufunda

Ukubhalwa kwamagama

Okubhalwayo

Okuphawulekayo:○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

English

Ukuqondisisa

Inkulumo

Ukufunda

Ulwazimagama

Okubhalwayo

Okuphawulekayo:

Mathematics

Ulwazi lwezinombolo

Ukuxazulula izinkinga

Okuphawulekayo:

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Ukuchazwa kwamasimboli:E: 40 - 49D: 50 - 59C: 60 - 69B: 70 - 79A: 80 kuya phezulu

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Ukusayina kukathisha:

Ukusayina kukathishomkhulu:

Ukuvula kwesikole:

Ezenkolo

Ezokubhala

Ezempilo

Umsebenzi wezandla

Okuphawulekayo:

Isitembu sesikole:

Page 156: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

151

Talk and listen in EnglishTalk and listen in EnglishTalk and listen in EnglishTalk and listen in EnglishTalk and listen in English

1. Ukuzethula ngesiNgisi – Introducing yourself in English

Hello, my name is

.

Hello,

my name is .

Ake nisukume nixhawulane. Ngesikhathinixhawulana ilowo nalowo akazethule ngesiNgisi.

Funda le nkulumo. Read this conversation.

Page 157: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

152

Ilowo nalowo akasukume abingelele abanye laphaekilasini ngesiNgisi.

2: Ukubingelela abanye ngesiNgisi – Greet people in English

Funda le nkulumo. Read this conversation.

Hello ,

how are you?

Hello ,

I am well. How are you?

I am well too.

Page 158: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

153

3. Ukwazisa omunye umuntu – Introduce another person.

Funda le nkulumo. Read this conversation.

Hello ,

how are you?

Hello ,

I am well. How are you?

I’m fine. This is

. ,

this is .

Hello , I am

pleased to meet you.

Hello , I am

pleased to meet you too.

DlaminiNene

Sithole

Sithole

Dlamini

Nene Nene

Sithole

Nene

Sithole

Page 159: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

154

3. Ukubingelela nokuyalela umuntu – Greeting and giving directions

Funda le nkulumo. Read this conversation.

Good morning.Can I help you?

Ake nidlale ukubingelela nokuyalela umuntu indlela. Kwenzenilokhu ngababili njengoba kwenziwe enkulumweni engenhla.Omunye akabe obuzayo, omunye abe oyalelayo. Shintshananiukuze umuntu angadlali indawo eyodwa.

Yes. Go down this streetand turn left at the corner.

You will see the clinic on the right about100 metres in front of you.

There is a big tree in frontof the building.

Good morning. Can you tellme where the clinic is?

Page 160: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

155

ngaphambili

eduze nase-

ngesandla sonxele

ngenzansi

ngemuva

ngesandla sokudla

ngaphezulu

near

on the left

on the right

in front

behind

above

below

Ake niqondanise lamagama. Match these words

Ake ubhale amagama alezi zindawo ezisebhokisini ngesiZulu.

Ake nizame ukuyalelana izindawo ezithize zalapho nihlala khona. Nazi ezinyezezindawo eningayalelana zona:

the clinic

a library

a church

the nearest shop

the toilet

the Department ofHome Affairs

the nearest bus stop

Mr ’s office

Page 161: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

156

3. Ukubingelela nokuyalela umuntu – Greeting and giving directions

Nanka amagama ozodinga ukuwasebenzisa uma uyalela umuntu indlela.Some words you might need are:

Ake uwabhale ngesiZulu la magama asebhokisini.

go to street

turn right

turn left

at the

you will see a

on your left

on your right

at the traffic lights

you can see the over there

Page 162: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

157

4. Buza intengo – Ask about and understand prices

Flour2.5kg R7.99

SavemoreMarket

The shopper’sfriend!

TeabagsR4.99

Coffee250g R9.99

White sugar2.5kg R8.59

Eggs dozen

R6.00

Sugar beans2kg R8.50

Maize meal12.5kg R23.99

MargarineR4.20

Twelve point five kgs

of maize meal costs twenty

three rand ninety nine.

How much is twelve point

five kgs of maize meal?

A tin of coffee costs

nine rand ninety nine.

How much is a

tin of coffee?

Sebenzani ngamaqembu ukwenza lokhu samdlalo. Omunyeakabe umthengi omunye abe umsebenzi wasesitolo. Umthengiakabuze ukuthi impahla iyimalini bese umsebenzi wasesitoloephendula. Shintshanani nize niziqede zonke izimpahlaezisesithombeni.

Page 163: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

158

5. Buza ngokuhola – Ask about wages

Ukuzwa ukuthi uzoholani. Finding out what you will be paid.

Tuesday tomorrow next week next month

Friday at the beginning of the month

Sixty rand a day.

Is that alright? It is alright.

Yes, you have the job.

Can you start on Monday?

Thank you for offering me

the job. I can start on Monday.

But can you tell me what

the pay is?

Page 164: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

159

I will pay you twenty rand

a day. Is that alright?

It is not enough.

I’m sorry, I can not work

for pay that is so low.

Umholo womsebenzi owenziwa ngosuku olulodwa awufaniezindaweni ezahlukene. Endaweni yasemakhaya umsebenziofanayo ungakhokhela imali encane kunasedolobheni.Kufanele wazi ukuthi kuleyo ndawo kubizwa kanjaningaphambi kokuba unqume imali.

What pay do you want?

Ingxenye yekilasi ayishayesengathi yabaqashi. Enyeingxenye ayibe abasebenzi.Abasebenzi abaxoxisanenabaqashi ngomsebenzinezamaholo njengobakwenziwe ngenhla.

I would need

rand a day.

Page 165: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

160

Ake ubuze umqashi ngemali engaphelele akuholela yonaemva kokuqeda umsebenzi. Ask about wages that are lessthan you agreed on.

What do you

want to know?

Can I ask you about

my pay please?

I worked for two days.

I should get one hundred and

twenty rand. There is only one

hundred rand here.

I’m sorry. That

is a mistake. I will

put it right.

Yes. I took off twenty

rand because you came so

late this morning.

Or:

Page 166: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

161

6. Funda izaziso – Read signs and common notices

danger/poison (ingozi)

no entry (akungenwa)

speed limit(isilinganiso sejubane)

stop (yima)

children crossing (izingane ziyeqa)

no passing(ungayidluli enye imoto lapha)

pedestrian crossing(abahamba ngezinyawo bayeqa)

bus stop (isitobhi samabhasi)

kombi stop (isitobhi samakhumbi)

Page 167: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

162

7. Ukucela usizo – Asking for help

Ukucela umuntu ukuthi aphinde noma akhulume angasheshiuma ungayizwanga into abeyisho. Asking people to repeat orspeak slowly when you don’t hear what someone has said.

I’m sorry, I didn’t

hear you. Can you say that

again please?

I’m sorry, I still

didn’t hear you. Please

speak slowly.

Page 168: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

163

Buningi ubugebengu obenziwaabantu kulabo abasukebekhipha noma befaka imaliemshinini. Kufanelesiqaphelisise ukuthi usizosilucela kubani.

Okusiza kakhulu ukungenangaphakathi ebhange uceleosebenza khona akusize. Umauhluleka ukuthola usizongaphakathi zama ukukhethaumuntu ongakusizangaphandle kokukugebenga.

Ungalokothi unikeza umuntuinombolo yakho eyimfihlo.

Yeka ukucela usizo umaumuntu esaba ukukusizangoba esola sengathiuyisigebengu.

8. Ukucela usizo emshinini wemali – Asking for help at an ATM

Excuse me, I can not read

what it says here. Please will

you read it for me?

Excuse me, I don’t know

what I need to do here. Please

can you help me?

Page 169: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

164

9. Ukucela usizo lokufunda imibhalo ethize – Asking for help withunderstanding documents

Excuse me, but please

will you help me read this

?

form

letter

piece in the newspaper

instruction book

payslip

bank statement

invoice

ATM slip

cell phone instruction

contract

Fika ekilasini nemibhalo ezithize oye uthole kulukhuniukuzifundela yona. Cela uthisha akusize uyifundengokuqondisisa. Sizana nabanye ekilasini niyifunde le mibhalo.

Page 170: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

165

Iziphi ezinye izinto ofisa ukufunda ukuzisho ngesiNgisi? Zibhalephansi kuleli khasi, lisike ikhasi ulandela lapho kugqobhozwekhona bese uthumela lokhu kwaLearn with Echo.

Learn with EchoI-Learn with Echo iphephandaba labadalaabazama ukukwazi ukuzifundela.Liphuma ngoLwesine wonke amasonto.Lifundeka kalula, kanti lingamakhasiamane abhalwe ngolimi lwesiZulunesiNgisi. Ingxenye ye-Learn with Echoedume kakhulu ileyo eyindabaenezithombe ekhuluma ngoMkhizenezigameko zakhe.

Phenya ikhasi ukuze wazi ukuthiungayithola kuphi i-Learn with Echo.

Page 171: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

166

Igama lami ngingu

Ngineminyaka ewu: .Mina ngiwumuntu: wesilisa wesifazane (khetha).

Esikoleni ngagcina ebangeni .

Ikheli lalapho ngihlalakhona lithi:

Njalo ngoLwesine uzothola i-Learn with Echo phakathi kwi-Echo esukeihambisana nephephandaba i-Witness. Okunye esingakwenzaukukuthumelela i-Learn with Echo ngeposi. Abantu abazithandelaukufunda kanye nezikhungo zokufunda bangafaka i-oda bazitholeleeposini i-Learn with Echo. Asibakhokhisi mali abantu abangenamandlaokukhokha. Uma ufaka i-oda kufanele ugcwalise ifomu, ubhale kahleikheli lakho nenombolo yocingo (bheka ingemuva lefomu ekhasinielilandelayo) bese uposela kuleli kheli:

Learn with EchoFreepost KZN 330Scottsville3209

Uma uposa awusidingi isitembu ngoba sinekhelielingakhokhelwa. Uma ufuna ukuthola i-Learnwith Echo ungashayela ucingo kulezi zinombolo:033-260 5592 noma 033-260 6274.

Phambili ngemfundoyabadala phambili!

Inombolo yocingo ithi:

Yebo, ngicela ningithumelele i-Learn with Echo njalo ngesonto.

Cha, ningangiposeli i-Learn with Echo.

Ikheli eliphuma izincwadizami lithi:

Page 172: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

167

NOTESNOTESNOTESNOTESNOTES

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Page 173: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

168

NOTESNOTESNOTESNOTESNOTES

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Page 174: Asifunde! - University of KwaZulu-Natal

Asifunde!Asifunde!Asifunde!Asifunde!Asifunde!

Incwadi yabaIncwadi yabaIncwadi yabaIncwadi yabaIncwadi yabafufufufufundindindindindi

Izincwadi ezibizwa ngokuthi ‘AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde’ zibhalelwe ukusizalabo abaqalayo ukuzama ukufunda nokubhala. Zigxilekakhulu ekufundiseni ukufunda, ukubhala, nokubalangolimi lwesiZulu kanye nokunika abafundi ithubalokufunda ukukhuluma ulimi lwesiNgisi. Kukhona IncwadiIncwadiIncwadiIncwadiIncwadiYomfundiYomfundiYomfundiYomfundiYomfundi kanye neNcwadi KathishaNcwadi KathishaNcwadi KathishaNcwadi KathishaNcwadi Kathisha. Lukhona nohlelolokuqeqesha othisha. Lo msebenzi ubuye wahunyushelwaolimini lweSepedi.

Umsebenzi ka AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde uqalwe emva kokuba uNgqongqosheWemfundo kazwelonke ehlabe ikhwela ngokuthi kuqalweumshikashika wokulwa nokungafundi kubantu abadala.Abawenzile lo msebenzi banethemba lokuthi uzoba negaleloelikhulu ekulweni nokungafundi kubantu abadala.

AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde is a beginner literacy course for adults who cannotread and write. It develops practical reading, writing andnumeracy skills in isiZulu, as well as giving learners thechance to practise speaking English. The course consists of aLearner’sLearner’sLearner’sLearner’sLearner’s Workbook Workbook Workbook Workbook Workbook and an Educator’s GuideEducator’s GuideEducator’s GuideEducator’s GuideEducator’s Guide. A trainingcourse for educators is available. AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde is also available inSepedi.

AsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde was developed in response to the call by the SouthAfrican Minister of Education for a national campaign to endilliteracy amongst adults. The partners who worked onAsifundeAsifundeAsifundeAsifundeAsifunde hope that the course and materials are a practicalcontribution to this effort.

South African Institute for Distance Education (SAIDE)Centre for Adult Education (CAE)

Tembaletu Community Education CentreNatal ABE Support Agency (NASA)

Second Edition