2 O CC.\i: ES9

ATATÜRK ÜNiVERSiTESi

. İSLAMI. İLIMLER F BüL TESI DERGISI

3. Sayı

(Fasi!kül 1- 2)

Sevinç Matbaası, Ankara. 1979

· DİYARBAKIR KÜTÜPHANESi'NDEKİ

TÜRKÇE YAZMA ESERLER ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

Dr. Önder GÖÇGÜN

Diyaıibahr Kıütüphanesi, kitap hacmi ·bakııı:İıından Türkiye kü· tüphaneleri içerisinde önemli bir yer tutar. Bunda, şüıphesiz Diyar· bahr'ın Tıürk- İslilım Kültürü bakımından taşıdığı zenginliğhı bü­yük payı vardır.

Biz bu çalışmalarımız sırasında, adı geçen kütüphaneele mev­cud olan ve tamamı 2.000 cildi bulan eski yazı (matbu ve el~yazması) . 'f.ürkçe, Arapça, 'Farsça eserleri gözden geçirdik. Burtlar arasınd'a, Türkçe ve el-yaıması olanlarını ayrı bir tasrufe tabi tutarak, SO ta­nesini ·araştırma mevzuu yaptık.

Çalışmaımız bir nevi eser tanıtma hüviyetinde olduğundan;

her eserin ayrıca detaylarilla illillledik. Bununla birlikte, yeri gel­dikçe ve zarfiret hasıl oldukça biyograf1k ve bibliyografik bilgi ver­meyi uygun gördille

Eserleri, once şekil ve draıha sonra da muhteva hususiyetleri yönünden, alfabetik sıraya göre tanıtmayı gaye edindik.

Çalışımalarıml:zıda, bütün 1rn1renlarını bizim için şeferıber eden ve mesleğinin hakkını tam manasiyle vererek, her türlü yardımlan­nı bizden esirgemeyen Diyarbakır Kütüphanesi müdüru am dostu­muz, sayın Hasan Karadağ'a şükranlarımızı sunarız.

Kültıür tarihimizin önemli vesikalarından ·olan bu eserleri, tes­bit' ve tanıtma vazifesini yerine getirebiimiş isek, kendimizi bahti­yar sayacağız.

* 1!<*

191

CEVAHİRÜ':t-l\4AANİ·

:K!ayıt numarası : Cild ebadı Yazı e:Oadı

Saıyfa sayısı

2064/A 19,5 X 12,5

15,5 X 8,5

118

Kahverengi deri kaplı, manzUın bir eserdir. Metiri başlıkları kırmızı, metin kısımları siyah mürekkeple kaleme alınmıştır. Ese­rin tam adı : «Kitabu Cevahirii'l- Maanl.>? şeklindedir.

İlk sayfaıdaki. yazıların en altında, «Abdullah Ağa» ismine ve «1238» taırihine rasth1dık.

. . Kitapta dün:Yaya, ahirete, dini. hususlara dair bilgiler yer al·

maktadır. Bir misal verelim:.

ECEL. BİRDİR E.CELSİZ KİMESNE OLMAZ

Ecel-i inkiyad birdür eceldir İşidenler idüp tasdık ecel dir

Öleril~r: katl-iinsan He makrol Ecelsiz öldii dimek gayr-i mak!bül

Bu kana takdir-i ~yaıt çün acal Gelür bir sa'at itrnez dahi ihma.I

Kayıt numarası

Cild ebadı · Yazı ebadı

Sayfa sayısı

CÖNK

4443/A: 19X9 19 X, 8,5 190

İçirt,de, çeşitli manzum parça:Laırın ve bilhassa <dlahi»'Ierin yer, aLdığı bir şiir defteri'dir. Edebiyat tarihlmizde bir hayli rastlanılan cönk'lerden, araştırma yaptığ:ııi:nız bu · kütüp}ıanede altı tane· bul­duk. Bunlar içerisinJde, en dikkate değer oLanını seçtik.

Son kısmında 110 sayfası hiç yazılmamış halde gördüğümüz bu- eserin, asıl yazılı bsmı 190 sayfadan ibarettir. Son sayfalarında,

192

S-:

~';"

müstensiıh tarıafmdan yapılmış baı:ı hususi hesaplar ve yarım kal­inış kopuk kısımJiar bulunmaktad1:r. Kıımıa:ı ile san karış~ mu­kaVıVa ·bir cild içerisinde bulunan Cönk'ün, ·sırt kısmı yırtılmış du­rumdadır. Pek çok el-yazıması eser ıgibi bu da, göreceğine inandığı­mız .ihtİimamı beklemektedir.

Eser, başıtan sona kaıdar siyah mürekkepJ.e yaı:ılnıışt:ır. Besme­, le ile başlamakıta ve «Fitzullı; adı altında şu mıs:ralaır yer almakta· dır;

Şifa-i kuıdret vaslm hecr ile birnar olanıdan sor Zülal-i şevk-i zevki :t:eşne-i didlar olanıdan sor

Gözü yaşılularun kadrin ne bilısıün. merıdiim-i gafil Kevllib sırnın şeib-,ta...se!her bidar olandan sor ·

' Gamııiıdan şem~veş yandım saibadan sUıı:ma ahvalim Bu ahıvali şeb-i hicrfuı b.enümle yar olanıdan sor «V asıfıı başlıklı GazeZ'de dıe şöyle denilmektedir :

Cevr itme banıa iutf u nezaketle hiıtab it Ağyarı nazar-kerıde-i luşmınla harab it

Neşr eyle şefa~tini iy neyyir-i ra!lışan Üf.tadeni ağla1ma yeter ref-i n1k8ıb it

Tehziz iderek leblerini naz ile iy yar . Aç ıgonce dehanın bize bezl-i dürr-i naıb it

İy malı bize eyledügin cevr ü cefayı Mecmua-yı evsaifa tahırire · şitaıb it

Gel bezı:tnimizi eyle kuıdumünle münevver Saki bizi peyrnane ile ·§ark-ı şeralb it

Bir kerrecik olsun Vasııf-ı izarın Hal-i dilini sor yine kaıhr 1i italb it

Diğer Cönk'Ler sırasJıyle : 4444/A, 4446/A, 4447 /A, 4457 fA, 4459/ A numaralarda kayıthdırlar. 4444/ A numaraıda kayıtlı olanı mukawa kaplı ve yıpranrmş olup, diğerleri deri cikili ve oLdukça sağl~ görünüştedirler. 4457 fA numaradıa kayıtlı olanın, iba~ı ilk sayfaları kopmuş ve kaybolmuştur.

193

===-=

DiVAN-I FEHİM

Kayıt numarası : Cild ebadı · Yazı elbaıdı Sayfa sayısı

/ 2315/A 20X 14,5 16,5 X 9 150

Kahverengi, yııprannnş deri ci1d ile muıhafazıalı, ilk iki sayfası san yıa.Ld:uz, iliğer sayfalan kımıızı renkli cedveller içinde bulunan bir eseııdir. Baş kısımLarı oldukça y:~;pranmıştır. İstinsah tarihi belli değildir.

Eserin ağırlık nokıtasını gazeller teşkil etriıektedir. Iztırap çe­ken bir ruhun ifadesi olan bu gazelleri ile Fehim Efendi'nin, Kadı BurhCl111J.eddin ile Fuzuli arasında gidip, geldiğini söyleyebiliriz .

. Divarı-ı Fehim'de yer alan şu gazeli bile fikrimizi do.§rulamaya kaf:iıd1r sanırız : . . .

. Ffu:i:giz kayid-ı ci.hfından aşık-ı divaneyıüz Aşinaya aşına. b1ganeye biganeyüz

Aşkı said gamzeyi mest-i harab ilsek n' ola Cılını ateş badesi ateş aceb meyhaneyüz

Havıfunızdan çeşm-i di1ber gaırrıieyi eyler :tebaih KCı.çe-i aşk içre biperva yürür mes.taneyüz . ·

Şem'i pür-sfı.z u ·l~üdaz itse aceb ırni şevkımız T.:lıb~ı dilden şu'le-i ab eyleyen perıvaneyüz

Saıhir-i mu'ciz ... kelamız şa'ir-i şfthuz Fe:him Ne fiüsfuıa ragıbız ne ma'il-i efsaneyüz

DİVAN-I FUZÜLİ

Kayıt numarası : Cild ebadı · Y ,azı eb adı · Sayfa sayısı

1099/B 24X 14,5 19X 10 194

Üzeri kırmızı deri kaplı ve kabartıma 1le işlemeli, yazısı talik, nefis bir divan nıüshasıdıi'. Eseııde, istinsah tarihine rastlayama-, . dık.

194

Metin kısımları siy.ah mürekkeple yı;ızıJmıştır ve başlarda sarı, üçüncü sayfadan itibaren de kır.mızı renkli cedıvel içine yer1eştiril­mişıtir.

Bsere, Besm.ele ile ve Gazel'lerle baş.lanmaktadır. Diğer divan nüshalarında yer alan Müoooaat, Nat gilbi kısımlar bu nüshada yoktur. · ·

-Her sayfaıda ortalama 14 beyit yer almaktadır. Bu rakam, ba-

zen 13'e dıUşmekte, bazen de 15'e yükse1niekıtedir.

Eserin başmda yer alan :bir Gazel şöyledir :

Yaraıb hemişe lıltfunu it reh-nüırna banga Gösterme ol tariki ki gitmez sanga banga

Kat' eyle aşinalığrm andan ki gayrdür Ancak öz a.şinalarıng it aşina banga

Bir yirıde salbit it ka:dem-i i'tiıbarımı Kim rehber-i şeri'at ola- mUk.teida baınga

Yok bende bir amel sanga şayeste alı eger A'ma.Iime göre vire adlüııg ceza baill§a

Ha'Vf ü hatada muztaribem var ümid kim LUıt!fung vire beşaret-i avf ü ata banga

Ben bila:nezem banga ·gereken sen hakimsing Men' eyle ~tme her ne gerekımez sanga hanga

01dur banga murad ki oldur sanga murad Hılşa ki sending özıge ola müddea banga

Haıbs-i hevada koyıma Fuzılli-sıfat esir Yartl!b hidıayet eyle tarik-i fena banga

·nİVAN-I FUZÜLİ

Kayıt numarası : Cilid e:badı Yazı ebaıdı

Sayfa sayısı

2107/A 21,5 X 15,5 14X7,5 246

Yeşil karton cild içerisinde, baş kısımları noksan bir nüsha-

195

rur. Yazısı talik olup, tamamı siyah. mürehl:eple kaLeme alınniış­tır. İstin:sah taırihi belli değildir.·

İlk sayıfasında «V aıkıfdır» kayıdı bulunan esere, BesmeZe ile ve. O'nun aliİnda yer alan şu Gazel'le girilmektedir :

Kadd~i enaru'l-aşıkü'l-uşşakı minhaaü'l-Hii!cla -· Salik-i raıh-ı halakat aşka eyler iktiıda

Aşkdır ol neş'e-i kamil kim andandır müchlm Meyde teşvir-i hararet iıeyde te'sir-i sada

Va/di-i vahdet hakikatlde ımakarn-ı aşkdır Kim mifşaıhha:s o1ma,z ol vadiıde sul~dan: geda

Bylemez halvet-seray-ı sırr-ı vahdet .nıahremi Aşıkı ma ... şftkidan ma'şftku aşik!d'an cüda

İy ki .eıhl-i aşka söylersin melamet terkin it Söyle ki mrümkin :tnidir tagyir-i takıdir-i Hud!a

Aşk kilki çekidi hat harf-i vücftıd-ı aşıka Kim ola sabit Hakk isbatınd:a nefy-i ma'ada

İy Fuzft.Ji intihasız zevık buldun t:J..Şkd:an Böyledir her iş Hakkadıyıl e kılsan i:btida

D İVAN-I HA M İ- İ- A Mİ D İ

Kayıt numarası : Ci1d ebach Yazı· eha:dı

Sayfa· sayısı

1986/A ·ıox ıs

16,5 X 10,5

74

Açık yeşil renkli mukai\T:Va ci1d içerisinde bulunan küçük bir divandır.'

Neş'·e-i mey gaze-i ruhsar-u. al olmuş sana Revıgan-ı gül-deıhen kandlil-i Ceınaı olmuş sana·

beyıti ile başlayan eserin saıhlbi, admda:n da anlaşılacağı gibi Amid'­~i, yani Diyarbaıkır'J.ıdır.

1747 yırlı .başlarında ölen şairimizin div;anı, 1854 yılmda lstarı·

196

bul~da Ceride~i Haıvadis Matbaaısı'nda «Divan-ı Hami» adı ile ba· sı1mıışıtl!r ( 1) .

Divanında yer alan şu Ga;z;el'i bize, Hami-i Arnidi'nin sanatı hak-kında az da olsa bir bilgi ver.rrlektedlir :

Eihl-i di1~a ider her kande kim rağjbetleruür Gah olur guribet vatan ga:Iıi vatan gürbetlenfu:

Dil niee .taıb-awer olsun taıbiş-ıi ruhsaruna · Kahıb ibirUh iken ayineler hayretlenür

Pak-i tı:ynet kuşe-i guı11betde har olsun mu hiç Gevher agfrş-ı ~adefiden dm olur bymetlenür

Tal:ilb-i dil.ınasteye •ta'lim-i kanUn: eylesem Her işaratrm şifa-yı sadr olur hikmetlenür

Tali oldukda sıülheyl-i med!hi kan-ı smede -Lal-i_ nazm-ı Hıfuni reng-aımiz olur humretlenür

D İ V A N- I K E M A L - İ ü M M İ

Kayıt numarası : 4429/A CiM eb~d'ı. 19,5 X 14,5 Yazı ebadı 15,5 X 9,5 Sayfa sayı~ı 146

OM'ukça yıprarııı:mş deri dldle kaplı bir eser.dir. Kırmızı çizgili çerçeveler içerisinıde iki sıra_lıalinde diziimiş mısralar.dan müteşek­kil divan~da, şair isrnlııi bazen «Kemal-i Ümmi», bazen de «Ümmı KJemal» diy:e zikreder.

Nitekim:

veya:

Neler vardur görimezsün yolında Üınmi Kemal qözine gaflet-i dünya olulbdur ha'H

Kemal-i ÜılllJDl[ sözü çün b]garıazdur Gerek mi gerekı'rıez mi buna dılr .

beyitlerinıde, her iki şekli de görmek mümkündür.

(1) Hami-i Amidi ve eseri hususunda fazla bilgi için bkn: Önder GÖÇGÜN, <(Hami-i Amiru (Diyaxbakır'lı Hami) 'ye Dair Birkaç Söz» Türk Ede-biyatı Dergisi, Ocak 1974 sayı: 25 s: 16-<l·T-18-19-20. -

197

-----------

· Divan içerisinde yer alan başlıklar kırımzı, metin kısrmlan da siıyıaıh mürekkeple yazılmışt:ıır. Her sayfa 13 sıra ürzerine taınzim edil­miş olup, iki mısra yanyana dizilerek çif.t çerçeve teşkil ederler. Böylece, her sayfada 13 beyit yer almaktachr. Başlık olan sayfalar­da ise, her başlık bir sıra meydana getirdiğinden, bey1t sayısı da adı geçen sayfalarda başlık satır sayısına göre bazen 12, bazen de ll'e düşmektedir. Fakat, diğer sayfalarda muntazaman 13 SH'a esa­sına göre devam etmektedir.

İncelediğiııniz divan nüshasmdaki şiirleri ·dini ve tasavvufi ma­hiyette özellikler gösteriıyor. Dili ·devrine göre oldukça sadedir. Kuv­vetli bir Yunus Emre tesiri sezilrrnektedir (2). Diyarbakır ~Küıtüpha- . nesi'nde vuku ibulan bir yangın sıraısında sıkılan sular, birçok kita­bı ve bu arada <<Kemal-i Ümmi» divanını tahrip ettiği için, eserin bazı kelinıeleri, hatta m1:sralan tamamen kayıbolımuştur. MuhteHf sayfalan da birbirİ!ne yapıışml:Ş vanyettedir.

(2) Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Kemal-i Vmmi ha:ldruıda bilgi verir­ken bu hususa da şu şekilde işaret etmektedir : 'ı

«Kemal-i Vminı <<İsmail Kemal-i Vmmz», atiyyü't-terceme meşhur (Yunus Eıııre) ııeşvesillde . bir Ztit olub, Karanw.rı'lıdır. Efdiıiın-i Jıalvetiyye'den (Cemal Halvetl) 'nin pzr-daşlanndan ve (Mehnıed Ba­haüddzn-i Erzincanz) müstalıleflerindendir. Şefkat kelimesinin delaleti olan ( 880) tarihinde ( Karaı;ıaiıY da irtilıal ettiği teracim-i ahviil kitabiarında ınilııderic ise de, (Mağnisa)'da dahi bu zat nanıma bir kabir ziyilrP.t olunmaktadır. Liltifz tezkiresinde N eszmz ile murilfaka­tıııa ·dil'ir nakliyyilt vardır. İlahiyyilt-ı arifanesini cami Divan-ı Kebzr'i vardır ki, ber-vech-i ilti ba'zı beyifteri nakl edildi:

İlilhz derd-mendem çare senden Giril merhem sen vir çün yilre senden

İlilhz fazl u ihsiln lCıtf u derman Bugün bu derd il ah-ı zilre senden

Ağardı gözlerim hasret yaşından Budur korkum ki yilzüm kilresinden

Egerçi sen bana benden yakıııseıı

V ell ben olmuşanı ilvare senden

Bana sen vir seni benden beni al Çün ·irmek · dilerem sen yare senden

Bu divan Aşık Yunus diviinı gibi tarih-i lisan-ı Osmilnz noktasından da şayaıı-ı ehenııniyyetdir .. • (Osinanh Müellifleri; Matbaa-i Amire, İst. 1333 cild: I s: 152-153).

198

.Divan'a, <<Kitabu K!emal-i Ümml.» başlığı ~ltında Besmele ile şöyle girilmektedir :

İy ka:dfun ü zül-cela:tıti'l-cemal :ty ( ... ) pür-kenia.l-i bizeva.l

İy münezzeh padişeh-i zernan İy mukadides binişan u bimekan

İy adernden bunca alem yaradan İy halrnn ü cümle derya yaradan

İy kamu derde derman kılan Hükmine her nesneyi f~rım'iln kılan

İy kaımu duş-var işü asaın. kılan Kanı müşk ü nutfe ( ... ). kıian

Birkaç mısra da, eserip. sonundan verelim:

Can u gönülden gerekdir Halık'ı-zikr eylemek. Yoksa ya Allah dimeklik kelil olur her dile

Sen Kemal-i Ümmi sana gel da'Viye ma'na gerek y otdaş olma merıc! isen her zernan namerıd ile

DİVAN-I LEBİB EFENDİ

Kayıt numarası-:·

Cild ebadı

Yazı eiba:dı

Sıaıyfa sayısı

4428/A 20X13

16X9

566

Tamamen deri kaıplı, siyah kaıpağı ve kırmızı sıırtı olan bir di­van nfus:hasl!dır.

Lebib Efendi, 18. y;üzyılıda ·Diyarbakır' da yetişen şairlerin önde gelenlerindendir. Bu ittbarla, «Leblb-i Amidl.» adıyle de bilinmek­tedir. Risale-i Mine'l-Usul, Risale-i Minıe's-Siyase, Talikat Ala'l Bey­zavı g~bi eserleri de bulunan Lebib Efıendi'nm, bu kütüpiJ:ıanede bul­duğumuz Dtivan'ının bir nüsıhası da İstanbul Millet Kütüphanesi'nde 381 numaracia kayıthdır.

199

BİZİ!!Il incelediğimiz nüsha, ıbi1hassa şekil bakı:mmdan bir hayli. iLgi çekicidir. Sa~aları san, brımızı, pembe, maıvi, açık .kahveren­gi ve 1beycız renlcli.olarak sıralanmıştır. Kağıtların kalitesi pelur ile birinci hamur ·dosya kağııclı. arasıdır. R~nk hususunda belirli ıbir sı­ra tak1p edilmemektedir. Son birkaç sa~ı da kopuk durumıdadır.

İlk 96 sayfada Kaside'ler yer almakıta; 97. sayfa <dbtida-yı Ga­~eUiyat» ibaresi :ve Besm.ele ile başlıaımakta, böylece Gazel'lere geçil­mektedir.

Aıyni eseııde ayrıca, «Gaz-elliyat-ı. Sami Efendi» adı altmda yer alan gazellere .de rastladık.

Eserin müstensihi belli olmamakla ıberaıber; ıbiz ibunun, Lebib 1~e Sami Efendi adllı iki şairlımize hayran bir zat tarafından tutul­muş ·bir şiir df!fter.i olabileceği ihtimalini ıde düşiinıdiük.

Lebib Efendi'nin <<Gül Gazeli», bize sanatı hakkında aşıağı yu-karı bir biLgi vermekrt:edir :

OLdu salın-ı gülşene piraye gül Hace-gan-ı· işrete sernıay.e gül

Goncalandur bağa tıf-ı nazenllı Meh~-i gül .. bün şir-i şebnem ıdaye güıl

Hükıriı..ii şaıb.-ı aşkla me'.mfu:ıdur İlticaya billbill istiğnaya gül ·

Bak meh-i gerd'fuıa ayb-ı maih:vınıa ty meh-i burc-ı ne2'Jaket aya .gül

Bulmağa reng-i ruh-ı yari Lebi!b Bağdan açıldı istikraya . gül .

DİVAN-I NECATİ

Kayıt. numarası : Cild eibaıdı Yazı ebadı

SaYfa sayısı

1892/ıB

24 X 13,5

15X8

324

İşlermeli siyah deri cildli;cıbaşlıkları kırmızı, metin kısımları si ya!h mürekkeple ve tal.ik'le yazılmış muntazarm bir !Il!Üslb.ad.Ir.

200

. Baş klsımları noksan olan eser Kaside'lerle başlamakıta, Mersi­ye, Gazel, Kıta,- Tarih ~e Rübaıi'lerle deıvıam etmelkıtedir.

Neoa.ti Bey'in; incele&iğiımiz bu divan nıüsll:ıasında (70/b varak'· ta) yer alan, kendisi ile sevgili ve tabiat arasmda'ki münıasebeti çok rbaşarılı diyeıbileceğtmiz bir şekilde ıortaya koyan şu gazelini vermeyi uyıgun görıdük :

Gönlüıriıe goo nesteren ü geh semen gelıüır Derviş ölüsine nice yenden .kefen gelür ·

Canlar viırürüı:n ölmege hecründe şöyle kim Ta!butla kefen bana serv ü ·sıemen gelür

Sünlbül saçunla nerıgis-i bimfuun özleyen B3ıd-ı saM gi:bi kamu yoldan esen gelili

Ben ol deha.na yok dir isem söz ge1ür bana Yok yiı:1den ademi söz işiJdmek neden geLik

Senıg-i cefaıyı yazmaz urur çerıh-i bl!vefa Ben mu'tekid ana ki ibaşa yazulan gelrür

Meyl ideriiz Necati g]Jbi teVibeye veli İy hace kor.karuz yine vakt-i çemen gelür

Eserin sonunda istinsı~ ıtıaırihi olabileceğini tahmin ettiğimiz . ( 1198) tariılıine rastla:dık.

Ayrıca, «Bilal Efendi-zade Hafız Ali Efendri» ibaresini tesbit et­tik.

FETEVA-YI ALİ EFENDi

Kayıt nuamarsı

Cild ehadı Yazı eıba:dı Sayfa sayısı

2227/A 20,5 X 14 15,5 X 8 862

Aıçık ka:hverengi ciLdi yıpmnmış halde bulunan bir eserdir, Metin 'kıs:ııriıları siyaıh, «El-cevab» adını taşıyan kısımlar da, kırmı­zı mürekkeple .kaleme alınmıştır. Hicrl Ji54 tarihinde istinsah olun· muştur.

İlk varak'ta : <<Feteva-yı Ali Efe-ndi Fihristi»

201

/

ibaresi ve onun alıtınğa - adından da anlaşılacağı üzere-, fihrist bsmı yer almaktadır. Burada gösterilen sayfa n1l!lllaralı:m da kır-mızı mürekkeple yazılm:ı:ştır (3). - -

GENCiNE-İ RAZ

-Kayıt nurnanisı

CiLdı ehadı .. Yıazı eibadı

Sayfa sayısı

2265/A

19,5 X 11,5

14X6 174

Kahverengi deri bir ciLd içerisinde, meıtin başlıklan kırmızı ve meıtin kıs:ı:mhırı siyah mürekkeple kaleme alıninış bir eserdir. Oild içinde ayrıca, eıbru birimpak bulunmaktadır. Hicri 948 tarihin­de •isıtinsail:ı olunıan esere, Besmele ile başlıanmakta- ve ilk- <<Nazm» kısmında : - -

Can ü dilden diyeilim Bisanillah Açalum sözle söz gencine-i raıb.

Sözlerün Besıneledür sultanı Kiibriyya ile turur diyü am

Secer Sidre gibi zibaıdur cÜrrileden anın içün a'ladur

(3) Müellifi hakkinda Şeınseddin Sami Bey, şu bilgiyi vermektedir : ccSultaı1 Mehıned Han-ı Rabii devrinde mesned-i meşihiit-ı İsla·

miyye'ye geçen ulemadan olub, Çatalca'lı şeyh Muhammed bin Ha­san-ü'l-Ala'l'nin oğludur. 1041 tarihinde kasaba-i mezkCırede ddğub, Dersaadet'e viirudunda Minlcarizade'nin dairesinde talısll-t ulCım ile 1073'de salm-ı tedrise dahil olmuş ve Girid seferinde Ordu-yı lıilma· yun Icadısı olııb oradan Selanik ve ba'dehu Mısır kazasına nasb ve

202

~ canib-i Mısır'a müttehi-i azimet iken, 1084 tarihinde Minkarizade'nin yerine mesııed-i meşi11at-ı İslamiyye'ye ııasb· bııyurulmıışdur. On üç _ seneye karib müddet ımıur-ı feteva-yı _ lıüsn-i idare etdikden sonra, -ınilcerred ba'zı · erbab-ı nilfuzwı iltimaslarıııı tervlc -etmediği içiin 1097'de sadme-i azle uğrayub, Bursa'da Mişe-g'ir-i istiralıat olınıış ve 1101 tarihinde Dersaa.det'e avdetine inilsaade olunarak 1103 tarihinde Sultan Ahmed Han-ı saııi. tarafından saniyen mesııed-i meşilıat-ı İslamiyye'ye irka olımmıış ve bu def'a yalnız elli bir giin bu makam­da kalııb, sene-i mezkı1rede vefat etmişdir.

Alim ve akil bir zat olub, Feteva-yı Ali Efendi nti.nııyle miiteddvil bir mecınu'a-yı fetevası 1ıardır.» (Kamusu'l-A'lam, c: 4, s: 3179).

L -

Nite kim Hazret-i Ci!bril"i Emin Gidemez andan öte akl-i güzin

denilerek söze giriLmektedir.

Eserin sonunda da şair :

RUhunu eyleye tenden ifraz · Dem-i VU!Slat .P;J.rbi kıl ömrıünü az

Bu ktt8!bı dirneden iy Y a!hya ( 4) Garaznn oldıı hernan hayr du'a

Her kim eylerse bu makısud~ı ata­Hayr ide akıhetini Mevh1

. şeklinde sözünü bağlamaktadır ( 5).

GÜL-İ SADBERG

Kayıt numarası

Cild eba:d'ı.

Yazı ebaıdı

Sayfa sayısı

2244/A 20,5 X i2 17X8 104

Yıpranmış ·kahverengi deri cildli, metin başlıkları kırmızı ve metin kısımlan siyıah mürekkeple kaleme alınmış bir eserdir.

En başında : ·

«Kitabu Gül-i Sıadberg~i Lamii Çekbi Rahmetullah»

(4) «Yahya» ismi,_ ~serin müellifi ve 16. yünyılın önde gelen divan şair­

lerinden olan Taşlıcalı Yahya Bey'e aittir. Yahya Bey, -' Gencine-i Raz'da aç1kça görüleceği üzere- Türk­

çe'yi çok· iyi öğrenmiş, aslen Arnavud olduğu halde bilhassa İstan­bul Türkçesi'nin kudretli şairi oLmuştur. Nitekim bu eserinde: ·

Arııavud aslı olubdıır aslını

Kılıc ile dirilübdür neslim · diye övünmesi bundandır. «(Fazla bilgi için bkn. Nilıad·Sami Banarlı,

«Resimli Türk Edebiyatı Tarihi» İst. 1971 cild: 1 s: 598-599) .. , · (5) Ayni es~rin (H. 947) tarihinde istinsah edilmiş bir başka nüshasım

da, Erzurum Kütüphanesi'nde (23957) numarada. k<iyıtlı olarak bul­duk ve inceledik. (Bu hususta fazla bilgi, yapmakta olduğumuz, ~<Erzurum Kütüphanesi'ndeki Türkçe Yazma Eserler Üzerinde Araş­tırmalar>> adlı çalışmamızda yer almaktadır. Ö.G.)

203

ifadesi yer almakta ve daha sonra Besmele ile asıLmetne ge· ·. çilmektedir.

En sonunda da :

cc Tarih-i ·v.etat-ı Sultan.M:ahmud» ibaresinin. altında :

Kan ağlasun sitare-i felek rikkat eylesün Şems ü kamer bu ateşle lıaıreket eylesıün

Dar-ı fenadan itdi çü Ma!hmfıd Han sefer Tarih didi Lfumii Hakk ra!hmet eyLeısıün

913

beyitleri ve tarihi yer aLmaktadır.

HADİS-İ ERBAİN

Kayıt nurmarası : Cilıd eıbadı Yazı ebadı Sayfa sayısı

3072/B 21 X 14,5 13,5 X 9,5· 201

Der1den muıhafazası gayet güzel sarı -yaldız işl:eıneli olan,· me· tin· k:ı:srmlan san· yald]Q';h çerçeveler içinide bulunian, son derece itina ile hazırlanmış, hetı.üz hiç yıpranırnanüş d1yebileceğirmiz bir Kırk Hadis kitabıdır.

Metin başlıkları kırmızı, metin kısımları da siyah ımıiir.ekkeple kaleme alınniıştır.

Eserin en başında :

ccManzum.e-i H'lıkani fi Hıadis-i Erba'in» i!baresi yer almakta ve Besmele ile metin kısırnma şu şekild'e ·

gh:ti.Lmektedir :

Virse n'ola zemzeme-i Besmele Kuıblbe-i çarıh-ı feleğe velirele

Daha. sonr~ gelen ve : c<Na't-ı Seyyidü'l-MürseZin Sal!JaUahü Te'ala Aleyhi V-esellem>>

başlığı aLtında yer alan Na' t kısmında :

204

Nice :rnüsellem dimesünler Ana Zatını murad idenlediir Hüda

Mülk-i adernden daihi çıkma:zıdı yol -tyledi kevnine anı Hakk reslll

Olmasa olma:zıdı felek :bigümfuı Böyle buıyuıma:zıdı Hüda~yı ciılıfuı

denıiJmektedir .

«Hikayet-i münasvb» başlığı_ altmda işlenen bölümlerıden ibi· pnıde ( 13/ a varak'itıa.) yer alan kısımda da :

' . Gül g:iibi ıgılş.un bana tut bir nefes Billbül-i şüride misai itırne ses

Kilıma ta'ıaccüb felek ahvruini Dinle selatin-i selef iJ:ıaiini

Çün dağıduh b.eZilllİni Nuş-ı revan Cam-ı ecel nuş idicek viııdi can

rmsraİarı bulunmakıtadır. ·

En sonunda şair, kendini' de zik:r ederek dua ile eserini şötyle bitinnektedir :

Aşk ile Hakfuıf Ia~yıa'kul it Blıl-i vefa lıa·lıkasına dahil it

En alıtıta: 15 Muha.rremü'l~haram

fi-1149 tarilıi yer alımaktadır.

_ Bursalı Mehmed Tahir Bey, bu eserin kayıdetttnektedir ( 6) .

ibasılmaml!Ş olduğunu 1

HİKAYET-İ BEŞİR ü ŞADAN

Kayıt numaraısı : Cild eooclı Yazı e'baıdı · Sayıfa sayısı ·

4439/ıA 21X14 19,5 X 11,5 18

(6) «Hakfinl. Muhammed Bey «Hassfin-ı Rum», Ayas Paşa aTıfadından ve şu'arli.~yı Osmfiniyye'nin mümeyyizlerinden olııb, hem li.şıkfiııe,

hem şli.'irfine olan meşhur ve nıatbı1 ( Hilye-i şerl.fe) manzumesinin nazımıdır. Gayr-i matbu (Hadzs-i Erba'zn) manzı1nıesiyle, miil'etteb Divan'ı da vardır.» (Osmanlı Müelli.fleri, İst. 1333 cild: 2 s: 163).

205

Pembe mukaVıVa bir karıton içinde muhafa21a olunan eser, ga­yet •gÜ!Zel ·bıi:r .talik yazı ile kaleme alın:mı:ştır. Metin başlıklan kır­mıZı, metin kısımlan siyıaih mili'ekkeple ve sayfalara, sağ üst köşe \ esas almarak yat~k vaziyette yazılırmştır. İstinsah ıta:rihi belli de­ğildir.

· Baş kısımda, es·erim ismini ,t;akiben :

((H azret-i İmam-ı Gazali ·ey dür : E gerçi bu kıssa-i za''ifüT-is­nad u kalll-i i'tinuldı •buldum. Amma çok feva'id-i mevfure ve mıe­sa'il-i meşhur'te muhtev'idir.»

kaydı bulunmaktadır.

Kayııt numaaıısı : 3071/(13

ı1 X 15 Ci1d eıbadı Yazı .ebadı

Sayf.a sayısı . 14X7

.. 100

Deri üzerine yapıştırı1m.ış mukavva i1e kaplı bir ese:rıdir. Me­tin başlıklıarı kırmızı, metin kısımları siy-ah ~jirekkepİe yazılmış­tır. Her sayfa ayrıca, kınnızı renkli çerçeveler içine alınmıştıır.

Gene her sayfada, - ı saıtırda 2 :mısra; yani, ı b.eyit esas ol­mak iliere - 17 beyit yer almaktadır. Eser, baştan sona kadar aşağı yukarı 1700 beyit kadar tuıtımakıtadır.

Hfzy_e-i Şerif, Besmefe ile ve :

Hamd ol Alhvh ü Azimü'ş-şan'a Mehde-i da'ire-i imkana

şeklinde başlamaktadır.

36/b varalk'ta :

İy ser-azade-i dam-ı sfıret Hatır-ı azade-i kayıd-ı şohre:t

Olma dilbeste-i Z]b ü zebfın Olma diLd'are-i delid-i küımfın

Mürde serm~e-i ih,sandur zer Zennezene piraye-i ·ebdandur ·zer

denilen eser :

H~et-i. Hakk seni ma'mılr itsün Gussadan hatırını dlir 1tsün

Olasın izzetle ber.Jıf:uıdar idesin 9mr-i talbi'ide karar

Hayr ide Hazret-i Hakk encamın İ'tidal üzre geçe eyyılının

mıs:rıalarının yer aldığı :

«Matlab-ı Mebhas-i Ldzıme-i Hayr-dua» faslı He sona ermek· tedir.

İBRET-NüMA-YI CERRAHi

Kayırt numarası 2034/A Cild. ebadı .. 19 X 13 Yazı ebadı 15 X 8 Sayfa sayı.sı 220

Kahverengi deri cildie kaplı, metin başlıklan . k.ııırnızı ve me­, tin kısırrı.ları siyaih mürekkeple kaleme alınmış bir eserıdir. Her

sayfa, sari yal!dızlı cecL'veller içindedir.

İlk varak'ta : ıdsma'il Cerrahi»

ve onun altında :

«İbret-nüma» 1sirnleri yer :almaktadır.

Esere:

<ıHamd bt.hadd ü sena ol haklm ü pür-hikmet ü alim ... »

şeklinde bir dua ile girilımeMe ·ve daiha sonra asıl metne ge· çilmektedir.

MüeHif, eserine:

207

1l ı i!

illi il li

ii ii:

lı' ı ! ! u i ]1

1

!i i

il ı· i

İy işret cfunmı nüş eyley.yP,ler · Bu soıh'betde sö:oüım. gtiş eyleyenler

Du'a-ıyı ıhayrla da'im i!düıb yad Dil-i ıgam-ginirrn:izi ideler şad

bey.itleriyle son vermektedir. .

İBRET-NÜMA-YI LAMİİ

Kayıt numarası : .Cilcl! elbadı · Yazı e'badı

Sayfa sayısı

-4460/A ıox ıı,s

14X8,5 286

Siyah ·deri cildıli, ibiraz yıpranmış hir .eseııdir. ıMetin başlıkları kırmızı, metin bsımlarıda .siy,alı mürekkeple kaleme alımnıŞ:tır. Ya­zLsı talik':dir.-Sayfalar, kırmızı renkli ve çiıft çizgıili cedveller için­de ibulunmakıtadır .

. Baş kı.sım1arı noksan olan <<ibnet-.nüma», Bursa'lı Laıniıi Çele­bi'ye ·aittir. Hicri 932 tarihinde i·stıinsah olunmuştur.

Eserde, önce tasavvufi menkLbelere, daiha sorıra da umumi hik8ıy:elere yer veriLmiştir.

<<İbnetJ.ınüfna..yı Lamı'li», ıd~nm Tünkçe':smrin ıdıi~ !l:ıususiyet­lerini aksettirmesi bakımından da ayrı bir önem taşımaktadır.

Mesela:

<<Hikilıyet : . Şeylh Albdülkadir- Geylani'nin mürid!Lerinden biri böyle hika·

- yet- ıitmişdijr ki, ben ciıa'i!ma şeyhin ıhizmetinde meşgUl id üm ve ekser gicelerde uyanık ohuıdum. :Naıgaıb. şeylh ibir hizmet ibuyura di yü ihazır b.ulunurdum. Bir gice şeyh lhanesinden. taşra çıkdı. Sandım ki, aib:dest almak ister. Su iıbriğini önüne iletıdiin:ı:. İltifat itmedi ve medrese kapusuna to~ıldı. Çün.lciım kapuya kadb vardı, hernan .k:apu ken:dozünıden açıLdı ve Hazret-i şeyh çıkdı, giıtdi. Be:p. dahı şeyilin ardına diÜ:Şidlüm. Benim zannım şöyle idi ki, Hazret-i şeylh ıbenüm kendfu:ıün ardınca gitıdiğümi bilmez. Çün Bağdad'ın kıapusuıia irişdu, kapu açüdı. -Andan daiıu çık.uıb şeyih rev~e oLdu. Ben d'ahı -ardına dü.Şıdrüm. Naıgaıh ibLr şehre irişıdü:k vıe hergiz b~n-ol şehri görmüş ıdegildüm ve ne· şeihir'dür. bilmedfun ... » · -

grbi.

208

Bu eserin bir yazma nüshası da, Atatürk ·Üııivers1tesi Kütüp­hanesinde · 50 numaraıda kayıtlı bulunma'kitaıdır. Adı geçen bu nüsc ha d'eri cildli~ 16X 11 ebadında ve 101 varak olup, yazısı rtalik'dir. Sayfalar, .çfu ş.eritli kıri:rrıızı çerçeveler içindedir. Eser, Aıgaib. Sırrı· Levent'ten satın alınmıştır.

·İ S H AK . E F E N D İ R İ S A L E S İ

Kayıt numarası : 4030/lA Cildı eıbaıdı 20 X 15 Yazı eıbadı 16 X 9,5 Sayfa sayıısı 22

Mukav-Va cild içerisinde bulunan manzum bir eserdir. Metin başlıklan kırmızı, metin kısımlan siyah mürekkeple yazılmıştır.

· Sayfalan çift çm;gili kırmızı cedveller için~ alınmıştır. Hicri 1236 tarihin:de İSitinsah ed.i.lm;iş olup, yaz]Sl talik'tir.

Her saıtırıda ibir beyit esas olmak üzere, her sayfada 17 beyit'e yer verilmiştir. Metin başlığı bulunan sayfalarda ibeyit sayısı;

16'ya, 15'e ve hatrta 14'e dıüşmektedir.

Bserde, <<Kjel.amullah», «Miezheb», «Rızk», «Ecel>>, «Azabü'l-foab!;> gibi bahisleııden söz edilmektedir.

Ntnekim, «Rızb hususunda şöyle denilidiğini .göruyoruz :

Harfuna rızk dir · ehl-i halclc-pes Girü koymaz yir rızkını herkes

· Bu eserin; }3ursalı Mehmed Tıahir Efendi'nin, Osmanlı Müel­lifleri'nde sözünü etıtiği, 16. y;üzyılda yaşamış Usküp'lü lshak Çe­lepi'ye ait «imtihan RisaZesi>> olduğunu samyoruz. (7)

Her ne kaıdar, İshak Hacası Alımed Efendi isimli 18. yüzyılda yaşaımış ibir bilginin «İshakl>> adıyle bilinen bir risalesi mevcut ise de {8), ibu -eser irtifa aletlerinin tarif el erinden ve kullanılış .şekil-

(7) Osmanlı Müellifleri, İst. l3B3 cild: 2 s: 76. (8) . a.g.e., cild: .1 s: 232-233.

209

lerinden bahs:eder. Bu it:iibarla, «İshakl. Risales.i»nin bir adı da : <<Risôk-i İrtrifaı>'dır (9).

B:öylece, bizim incelediğimiz eserin U~küp'lü .İshaık Çevebi'nin «İmtihan Risalesi» olıma·sı :ihtiımali daıha da kuvvet kazanmakta- · dır.

KANUNNAME-İ SULTAN SÜLEYMAN HAN

Kayıt numarası

Cild ebaıdı Yazı ebadı Saıyfa sayısı

5281/:A 22,5 X 13,5 16,5 X 7,5 114 .

Hafif y:ıpranırnış bez .cild içerisinde bulunan, Kanuni Sultan Şüleynıan'a ait bir K.anıınname'ıdiir.

Her sayfaıda 19 satlf!' vardır ve ıbütün sayfalar kırıı:rıızı çizgili çerçeveler içine alınımıştır; Metin haşl:ı!kları kırmızı, metin kısım­la:p da siyah mürekkeple yazılmıştır. Diğer ıbaraftan, «Mesele», ·«Kanıl.n», «El-'deviib» giıbi jbareler de kırmı,zı mürekkeple yazıl­

mıştır.

Eserin giriş kısımmda :

«Sultan Süleyman Han zemfuı-ı şeriflerinde ve Şeyhü'l-İslam Eıbuıssufrd Efendi asnııda olan kanlın-ı cediıddir ki, şer-i şerif'e muvafakatı mukanrer olup, hala ınu'teber kıivanin ü mesa'il-i şer'iyyedir.ıı

denilmektedir.

Diııhaı sonra Besınele tle «Kaıiımnaıne» başlamaktadır . . İlgi çekici butduğunıuz bir kısm·ı nakledelim :

Müşterek tasarruf idenlerıden biri fevt oldukıda, yafhud hane· den bir kimesneıye tefeyıyüz itdüginde şerlk-i ahir, afhir kirnesne­ye vi:ı:;:dürmeyıtib resıı:n-i m:iıslü ile tapu alur. Beş seneye ·dek taleb . .

· (9) · Şemseddiıı Sami Bey de, iki ayrı İshak Efendi;den söz eder ki, bun­lann her ikisinin de, bu şekilde bir rist.Ue'si mevcut değildir. (Fazla ·bilgi için bkn: Şemseddin Sami, «Kiimusü'l-A'lamıı İst. 1306 cild: 2 s: 899-900).

210

/

vandur. Ta'tili ile tapuya müstahak olan yirleri yine tapu ile mu-tasarrıf-ı sabık alur. . . -

Kantın:

Bir rtarlay~ IQutasarnf olan ahir diyara gidüp, üç sene ta'til itmekle tapuya müstahak olur. SMıiıb-i arz muhayyeııdür. İsıterse hakk tapusu olanlara virür, isterıse aihire virür. Vefata göre degil-

·dfu.». .

KİTA·~-I'ŞERH-İ CEZERİ

Kayıt numarası

Ci1cİ' ebadı Yazı elbaidı Sayfa sayıısı

4026/A 18 X 12,5 11,5 X 7 32

Bez ci1dli, mukavva: kapaklı küçıÜk. bir şerh kitaJbı~dır. Nite­kim, eseııde Kur' an' dan ıbazı ayetler verilmekte ve açıklamaları ya-,. p1ıl.mak:tadır. Ayetler kırmızı, açıklarn:alar da siyah mürekkeple ka­leıme almnıış·tır. Şekil itrbariyle, son derece· muııtazam bir eser­dir.

~ sıra ayet ve hemen altmda da açıklamas-ı yer almaktadır. Ayet ve açık:laması, bazen biııkaç satır tutmaktadır. Ayrıca, açık-· -lamalarda tef' sir' e gidilmediği dikkaıtimizi · .çek:ıti.

Eserin başında Besmele ve O'nu takiıhen :

«Kitab-ı Şerh-i Ce~eri>>

ilbaresi yer almakıtadır.

Metin kısmından bir örnek verelim -:

«ıElhamdülillahi ve salla:Haih ü ala nebiyyihi ve Mustafahu. Y.a'ni hamd, Allah'a s-8Jbitdür ve maJ:ısusıdur, ·dahi salat .Allah'ın Neıbisi üzerinedfu.>> · · .

L Ü G .A T - I F E R İ Ş T: E O G L U

Kayıt numarası : Cilıd eıbadı

Yazı ebadı

Sayfa sayısı

2035/IA-21 X 15 13,5 X 8,5 116

211

. Siyah deri cildli. bir sözlük'tür. Sayfaları kırnnzı. r.enkli çer-· çeveler içine alımmştır. Yazıları da hareketli olup, kırmızı ve siyah mürekkeple yazilimştır. · ·

16. yfuyılın 2. yansında yaşamış olan Perişteoğlu .Aıbdüllatif Efendi tarafından, ·.Arapça~dan Türkçe'ye hazırlanmış· bu sözlük manzumdur. Bsere, isım.i olan :

«LügaM Feriştieoğlu» :iıbaresi ve onun altmda yer alan Besmele ile şu · şekiLde baş-

lanmaktadır : .

«Hamd si:lıbitıdür, ol Allailı ki alemi· yarat!dı. İnaıyet nazariyle göklerün gözetdi. Fehim tomurcuklarundan çiçeklerün helürtdi. UlUnı pınarlarundan ırmaklar akıtdı. Es~salaıt ü vesselam ü ala seyyid'il-en'fun. resıllümüz Muhanrm.edeİıi'.l-Mustafa ,üzıerine olsun kim, bu cillıam A'nun ile berkitdi. Dahi al-i asil:ıi:\ıbı üıerine olsun kim, şeri'aıti A'nlar ile türeiıdi. Bundan sonra Ferişrteoğlu Ahdülla­tif'in Hakk-Teala arzfı.larun rfı.zi kılsun.»

Mensur mukaddime'sinıde, bu kirta!bın; zamanın Türk çocukla­rına Kur'an'ın dilini kolaylıkJa öğretımek mak.sa:dıyle yazıldığına işaret olunm.aktaıdır.

Diğer taraftan eser, _gençlerin. aruz vernine intiJba:kını sağla­

mak gayesini de rtaşımaktadır.

Nitekim, eserde (2/b varak'ta) yer alan:

· Failaıt failat failaıt failat Huıbz ekmek kubl. öpmek zer ekmek kul gulam Halk yaratmak hark ymtırnak ulu .kiş:iıdir hümfun

mısralannda yukarıda söyıledıi~ hususları görıınek müm­kündür.

Kayıt numarası

Ci1d ebadı Yazı eıbaıdı . Sayfa sayısı

MECMUA

2161/A . 20,5 X 15 19X 11,5 . 432

Kırmızı karton bir cild içerisinde, muihtelif şiir ve nesir par­çalarını iil:ıtiva eden bir eseııdk Taınıamı siyah murekkeple kale-

' .

212

me alııiıştır. Bazı müılıİim. kelime ve :iJbarelerin, özel isİiiillerin kır-· mızı müreJdmple yazıldığı ve gene bazı lfanelerin alt kısımlarinin k:ırJn...ızı mürekkeple çizildiği ıdik.kat:iıi:nizi çekti.·

İlk varale'ta ve Mecmua'nın. en başında : <<Hôfız AU Efendi'n.in valcfıdır.» kaydına rasıtladık.

En son varale'ta ıda : «Hicrı 1214» tarihi bulunmaktadır.

Bu küıtüpıhanede, içinde muhtelif nazım ve nesir m.etinlerin yer aldığı, 4024/!A numq.rada kayıtlı ve 96 sayfadan. ibaret ayni· özıellikıte bir Mecmua'ya daha rastladık. A!dı geçen bu kitabın ilk kısmında nazım, ikinci kısmında da . nesir parçalara yer · v.erilmiş­tir.

İstinsalı tar:iıhi belli olmayan bu ikinci Mecmua'ya : «Bab-ı harfü'l·elif» -i:baresiy le başlanmakıtadır.

M E C M U A -.i İLA H İ

Kayıt numarası : Cild ebadı Yazı ebadı

Sayfa sayısı

437S/A 19,5X 13,5 15X8 100

Çok eski ve y1pranmış durumda, bir Türkçe ilahi kitabıdır. Sayfaların yapralclaırı deri görünüşünde ve olduJ.cça kalındır.

İç:i.ınde, sa.:ınimi söyleyişlerle ·dolu oldukça enrteresan ild.hi'le­rin yer aldığı bu eserin, kapakları bile maalesef kay:bolmuştur. 1880 tarihinde Süryaıiice yazıLmış ibir başka eserin cild kapağı, -ki, berihalde onun da içi kay.bolmuş olacak! - bu esere geçi­dlıniştir. Vie:ridiğimiz kayıt numarası da, bu .kapağıri üzerindeki

· num.aradır.

İlahi'ler, her sayfada baştan sona kadar sağ tarafa eğik ola· rak yazılmıştır ve rmsralar sayfa halinde kırm.ız1 şerit~er içinde bulunmaktadır.

213

Metin başlıkları, nokrt:alar, bazı rm&raların alt çizgileri kırmızı mürekkeple; metin kısımları da, siyah mürekkeple kaleme alın· ·mıştır.' .

Bir parçayı nakl edel:İ!rn :

RCız u şeb ıtitrer deni dünyayı gör Anı halk iden gani Mevla'yı gör

Akil isen maksad-ı a'ksayı gör Ko sü'ali matleb-i a'layı gör

Aıhval olub ıbize ikd bakrnagıl · KeiJdüni şirk ılıteşine yakmagıl

Gaflei: ile bl!ganeye ba:kmagıl Ko sü'ali matleb-i a'layı gör

Eserin niılüıyıetinde;

«Feth-i C!!hrt» rbaresi ve onun altında: «{Hicri) 1089» tarihi yer almakta:dır.

M E C M U !ı. Ü'L- SA NA Yİ

Kayıt numaraisı : Cild ebadı Yazı eba~dı Sayfa sayısı

4236/~ 16 X 10,5 l2X6,5 266

Sırt kısmı deri, kapakları renkli muka.:v;va · kaıplı bir sanayi mecm.uaısı'ıdır. .

_· İlk ·sayfada ((Bu kitıab yüz otuz üç varıakdır.»

şeklinde bir ifade bulunmakta. ve .daha sonra esere girilmektedlir. Başl:ıık kısımları kırmızı, metin siya!h mürekkeple kaleme alınmıştır.

Be~le ile kısımları da

Bütün olarak; çeşitli ·sanayi bilgileri verilmekte ve bazı kim­. yevi birleşikler, boya, kumaş, yağ, pas v.s. girbi hususlarda açık­lamalar yapılmaktadır.

214

Bu şekli ile es.er; Hicret'in 4. asrınıda yaşayan İbnü'l-Ned'im'e airt <<Fihristü'l-Kutub» aıdlı ldtapta yer aİan {kağıt, kağİt çeşitleri, tezMb ve teclid 'Sanatları, kalem, kalem açma ysulleri) aıdh kısım­lıaı~la, - ismen de ô}sa - bir ~benzerhk arz etmektedir. Bu iti­barla, Mecmuaü'l-Sanayi yazarının, bu •eserini kaleme alırken, Fih­ristü'l-Kutub'un sanayi ilmi ile iLgili bazı bölümlerinden faydala­mp, fayıdalanmadığı ilmsusunun tesbiti, ayrı bir araştli1ID.a konusu-

~ d'ur. Eser ilierinde müstakil çalıŞıilla yapacak olanların, bu muka­yeseyıi yapmaları gerekli ve faydahdır, sanıyoruz (10).·

_ Mecmuaü'l Sanayi'nin «Fasl-ı sii._?ıi» kısmında (92/a varak'ta); yazı· kalemlerine nasıl nakış yapılacağı şöyle anl'atılmaktadır

«Kalemi nakş itmek beya.mindad'ur :

Bger, beyaz ka:!em-i münaıkJkaş murad idiiseler evvela sufr odunu getiruh, çömlekçin üm çaımuru ile kanşdurub kalemin üze­rine mun1d eyledükleri gibi nakş ideler. Güneşe ko~b ık:urudalar.»

«Fasl-ı salis» kısımmda da (92/b varak'ta), kağlltta olan yağ

lekelerinin çıkarılması açrklanmakta ve : «•Kağıtda olan yağ1 gidermek beyanund•adur:

Mesela, bir kağrdın. üzerine yahu d bir . kita:_bun üzerine yağ d'ökülse; san'atı oldur ki, evvela su gömnedik ( ...... ) getürub yU-muşak sehk iıdeler, badehu yağ dökülen y.ire saçll!b ve bir gayri kağıd altuna koyup ve dahi üzerine yassı memner yahuıd taş 1ko­yalar. Bir l?JÜn terk ideler. Ve eger eser kalursa, tekrar ve gayri kıağıd koyala:r .. Şöyle ki, yağın eseri kalrrnaya.»

denilmekıtedir .

. Bu eserin bir yazma nüshası da, Atatürk Üniversitesi :Kütüp· hanesi'nde, 35 mimarada kayıtlı bulunmakıtadır. Adı geçe:p. bu nıüs­·ha; deri cildli, 17X ll ebadında ve 47 varak olup, yazısı nesih'4ir. Sayfalar tek şeritli ve kırmızı renkli cedtveller içindedir. Eser, Agaıh Sı:m Levent'ten satın alınmıştır.

· (10) İbnü'l-Nedim ve eser.i «Fihristü'l-Kutub» için bkn: Katib Çelebi, «Keşf-el-Zwıwv> (Mukaddime kısmı) Haz: Ord. Prof. Şerefettin Yalt· kaya, İst. 1971 s: 8.

215

MEDH-İ KUR'AN-I AZİMÜ'Ş-AN

Kayıt numarası : 4040/A Ci1d ebadı 16,5 X 11,5 Yazı ebadı 11;5 X 7 Sayfa sayısı 16

. Cild kapağı kaJibolo:rmş, yaprakları bezderi bir sırta yapıştı­rılimış, manzum bir · eser.dir. Yaprakları aşınmış, yıpranmış ol­makla beraıber;· yazıılan ·itina ile kaleme alınmıştır.

Her satırda 1 ve her sayfada ll beyirt bulunan kitap, baştan sona kadar Allah'ı, Hz. Muhammed'i ve Kur'an'ı öwnekted:ir. Ta­maımı 104 beyirttir; Vezni: Mefallün/Mefailün'dür.

Asıl adı : «Medh-1. Kur'an-ı Azimü'ş-şan ve Bihi Nesta'zn» olan eser~en bir parçayı misal olarak verelim :

Bihamdillaıb. virüıb Kur'an Müyesser eyledi irfan

Anadur şükrü.müz her an İnayet .eyledi Allaılı

Salat olsun Resulüne Dahi i<fuab ü aline

Eşit gör ki neler kıla Ana ol Hazret-i Allaılı

Sağında koya ol mi1ki Soluna hem lroya huldi

Başında saltanat bürıgi Koya ol Hazret-d Allalı

Kitap, Kur'an'ın faziletlerine devam ederek şu şekilde sona erer:

216

Kaımuya lfı.tf ide Gaffar Mukarrin eyleye iman

Mefillün mefillün Bi1üJb hükmi. tutun her an

' Kıluıb tariılıini aııher

J!esaıbın eyleye iher an

M -E V L İ D Ü' N - N E B İ

Kayıt numarası : 4378/ı.A

Ci1d ebardı 31,5 X 14,5

Yazı ebaıdı 16 X ll

Sa}Tıfa sayısı 32

Beyaz deri cildli, oLdukça yıprai:ımış ve içinde sonradan ya­zılmış bazı manzum.parçalan da ihtiva eden bir Mevlid kitabıdır.

Metin başlıkları kırmızı, metin kısımları da siyah mürekkeple kaleme alınmıştır.

Eser: · «Mevlidü'n-Nebı Sa!l.lallahü Teala Aleyhi VeselZ.em»

iıbaresi ile başlamakıta ve daıha sonra Besmele ile aşıl metne geçilimektedir. ,

Hz. Muhammed'in doğumunu taJS:vir eden kısım şöyledir:

On ikinci günü Rebiü'l-evve1ün Hem düşenbih gicesi ildi biltün

Bir de gördüm ki şakk oldı diıv:ar Çıkıdı dör;t hllri m.isaJ.-i gül'izar

Nü.r-ı A!bmed şu'lelendi nageha.n­Feyz ile toldı ~eraser hep dhan

Diğer taraftan :

Dü cilıfmda her kim is·terse necat Okusun Sultan-ı kevneyne salat

şeklindeki beyit, kımıızı mürekkeple yazılarak bölüm sonia rına yerleştirilmiştir.

Eser, Mevlid kitaplan içinde en tanınınışı olan Süleyman Çe­lebi'nin Mevlidi'nden daha kısadır. Taıs:virlerde,. teferruata inil­memiştir.

217

Şairin :

. Naziım.Laciz kulun kıl kam.Jkar . Dü cihanda olmaya hem şerm-sar

'- ..::.. " şeklinde, eserin dua faslında yer alan :beyit do"ı!.ayısiyle; 17.

yfuyılm 2. yarısında ve 18. yiliyılın başlarında yaşayan ve Hz. P,eygamber'e yaZidığı kasiıdelerle tanınmış Yahya Nazım Efendi ·ol­

. duğunu sanıyoruz.

,

MİFTAHÜ'L-CENN"ET

. . Kayıt nurnarası

Cild' eıbadı Yazı eıbadı Sayfa sayısı

3079/B .. 22,5X 16

20X12 174

Muka~a ile kaplı, biraz yıpranımış mensur bir eserdir. Çok oktuıaklı bir şekilde ·kaleme alınmıştn,:.

ı\ifetin başlıklan kırmı-zı, metin hs:ıımları da s·iyaih mürekkep· le yazılmıştır. ·

Kitabın en başında, adı ve muihtevası kısaca şöyle zikredilir : <<'lİaıza Kitabü'l-MiftaJhü':l-Cennet,

. Dünyanın ev:velinden, aıhirinden -beyan ider. Dahı Cen­net'i ve Cehennem'i Ayet'le, Hadis'le tbildürıür.»

Daha ·sonra, Besme!Je ve Allah'a hamd ile esere geçilinekte: «Haberde $öyl~ gelmişdür : Hakk- Teılla bir agaç yaratıdı. .Ol

agacın dört budagı var idi. Andan Muıhammed Mustafa'nın nfırın yaratdı.» denilmektedir.

Kitap:

«Ya-Raibıbe'l-Alemin' ve ya-Hayra münasırin» (11) ifadesi ile son buLmaktadır.

(11) Ey alemierin Rabbi ve ey yardım edicilerin en hayırlısıl

218

M U H AB ,B E T-N -A M E- İ C A F ·E R

K!ayıt numarası : Cild eıbq:dı

Yazı eibadı

Sayfa sayısı

4039/A 20X 14,5

14.X7 100

j'.IJpranmış deri cildle· kaplı ıbir eserdir. Her satırda 1. beyit esas olmak üzere, sayfalar 15'er beyitten müteşekkildir.

Metin-Ibaşlıkları kı:r.mızı, metin kısımları da \Siyah mürekkep­le yazil!rnıştır.

Kitapta : ·

«Gazel», «·Şiir», <~Sıfat-ı çeş:m», «Sıfat-ı müjgan»; «Sıfat-ı zülf», «Sıfat-ı guş»; «Sıfat-ı arız», «Sıfat-ı n.ihsar», «S:ıf,aıt-ı delien», <<Sı· fat-ı le!b», «Sıfat-ı denıdan», · «Sıfç.t-ı lisan»»

g1bi başlıklar ahında ımanzuım taıwirler, metinler yer ;ılmak­tadır.

Vezni: Meftillün/Mefctilün/l!._a~lün'dür.

Sonunıda:

Eleyan eyler çü tarih-i kttabı Muılıabıbet-name-i Ca'fer Han'ı

beyıti ve onun altmda da 975 t'!-rihi y.azılıdı:r.

MÜNŞEAT-I DİYARBEKİR

Kayıt numarası : Cilicl ebaıclı

Yazı elbadı

Sayfa sayısı

5288/A 22X 15,5 18,5X 13 210

IÇarton cHd içerisinde muıhaıfaza olunan mensuır ibir eserdir. _ Rik'; ile yazılnnştır. Her sayfaıda 1.7 satır yer ~lmaktadır.

Eserin başında, :

Gökde bulut maih gider Kah dolaşır vü goo gidier

---------~--

219

/.

Ne senden ibıi güzellik Ne benden ıbu ah gider

şeklinde bir Mani ile : Bu ıd'emler hep gider gelıınez hayille

gibi. mısralara raıstladık.

N-A B İ E F E N D İ T E V .S İ D t

Kayıt numarası : 4419/ A CiLd ·ebadı 22 X 16 Yazı ebaJdı : 21 X 13,5 Sayfa sayısı 138

Tamamen deri 'kaplı ciM içerisi:r,ıde, oıMukça .munrtazam bir­. eserıdir.

Siyah mürekkeple kaleme alınmıştır. 17. yüzyıl şiirimizin ön de gelen s:iımalanndan Nabi'ye ait olan bu eser, Münşoot-ı Nabı aıdıyle şö!hret lbulmuş.tur. Şairimizin; Fetihname-i KanıKJtniçe, Tuh­feıtü'l-Hıarameyıı, Zeyl-i Siyer-i Veysz gibi mensur eser'lerinin ara­smda yer alır.

İlk sayfasında : Safa balışeyledin mırım dil-i nMana hoş geldin

Halas itidün firakından bizi canane hoş geldhı ml!sralanna rastladık. , ·

NASİHAT--NAME-İ EMİR ÇELEBİ

Kayııt numarası : Cild eiba!dı Yazı elba!dı

Sayfa sayısı

3056/\B 22,5X 17 15 X 8,5 34

Sonr.aıdan üzerine geçirilıniş mukaıvva ciM He muhafaza olu­nan eser, adından da anlaşılacağı üzere fbir nasihat kitabıdır. Bi­raz .. yıprannnş haldedir.

Manzum vte 1n:ensur olmak üzere iki ılıölümden ımüteşekkl1dir. · Manzum kısımlar uinumiyetıle Me!Nlıevi: tarzmda tertip oluru:riuş­

tur.

220

-.

_/

Bir parçayı nakledelim :

Olınayasın :mans:ılb-ı eribalb-ı caılı

Sadrı sa~a eylesün cay-gah

Adın ağa ola VıÜ ei:lba'in aç Hande-i yarana virir,sün revaç

Şart degül mi ki bula imtiyaz Surert-i tahkik ile rü-yi müc~ (12)

NASiHAT-NAME-İ NABİ EFENDi

Kayıt numarası 4041/A Cild ebadı 20,5 X 12,5

Yazı eba<dı 14 X 8 Sayfa sayısı 168

Deri cilelle kaplı olan eser, son derece zevkle meydana geti­ri.!rniş bir şekil özelliği gösıterir.

Başlık kısrmlan kırmızı, metin kısllİlları da siyaılı müreikkep­le kaleme alınıınıştır. Bütün sayfalar altın yaldızlı çerçeveler için­dedir. Yapraklar ise, kirli~beyaz- görünüşündedir.

Her satırda 2 m:ı:sra olmak üzıere, bir sayfada 17 beyit yer al­maktadır .

. Eserin bir adı da : Hayriyye veya Hayr;iyye-i Nabi'dir. 35 manzuımeden meydana getirilmiştir · ve diıdaktik mahiyetıtedir. Nabi'nin, ıoğlu Ebu'l-hay_r Mehmed Çelebi'ye verdiği manzum na­sihatleri ihtiva etmekıtedir.

Kitaba; Besmete ile baŞlamrnakta, Allah'a hamd ile Hz. Mu­hammed medhedi1diikten sonra asıl metne geçilmektedir.

J\tşağıdaki metin, eserin !bütünü hakıkında kısmen de o{sa bil­gi verir, sanırız :

(12) Eserin sahibi Emir Çelebi'nın; Dıyarbakır'ı:n yetiştirdiği 17. yüzyıl şairlerinden Emir'i olabileceğini sanıyoruz. Menıleketinin bu güzide sanatkarının şiirlerinden bula:bildikleriıii derleyen Ali Emiti Efendi, bunlan bir Divançe haline getirerek, kendi kütüphanesine koymuş-tur. (Bkn. Fatih, Millet Kütüphanesi. numara: 40). ·

221

222

/

1y gül-i taze-res gülşen-i can Huy-i pir iy dimaıg-ı irf.an

Ka':be ıBeytü'·l-şeref-i A'.zamdur Nokta-i daire-i alemdür

İy niili.ıil-i çemen-ara-yı edeb Nur-:bahışa-yi dil ü ıdidıe-f eb

Sa'y kıl ilm-i şerirfe şeb u rı1z Kalıma hayvan-sıfat oL ilm-ılmuz

Sıfat-ı Ha.zr~t-i Mevha.'diır i1ni Cümle eVısafdan a'ladur iLm

Taleb-i ilırne çalış ol a',lem Far:zdur didi Resul-i Ekrem

ilm bir lücce-i hisa!hilıdür Anda alim geçinen c8ihi1dür

Cehie Hakk: mevt di:di ilme hayat Olma hem-hal~i gürnh-ı ~mvat

itme ar öğren oıku ehlinden Her şeyin ilmi güzel eelılinden

Ukala gerçi şekkeder yidiler Sana ki!br 1dene kibr it ıdidiler

' . Lik gavgaya çıkar bir yanı Sen tevazu ile •sa'VU!şdur anı

Olma mecl~sde ne pür-gfı ne hamuş Vakt ile gah zeban ol geh ıguş

- Kimseye virme ıhuşıln_etle cevwb . LCı.tf ile izzet ile eyl'e hitaıb

Kimsenün aYıbını vurma yüzine Guşunu bab-ı kaıbul it sözine

Nahi,. bu eserini: FaUô..tiln/Fô..ilô..tün/Failün vezni ile ve sa­dece oğlunu değil; o ıgünün genç nesllıii eğitmek, yetiştirmek mak­sadına ma•tuf olarak yaımııştır. Bu iıtifbarla, nazrnında sade ve ta­_'bii sö~leyişi terciiJ:ı etmiştir.

PEND-NAME ŞERHİ

Kaym: numarası : 2314/ A CiM elbaıclı · · 20 X ll ,S

Yae:ı ebardı .. 15,5 X 6,5

Say;fa sayısı 170

Ebru kaıplı .karton ci1d içerisinde, .biraz yıpranmış bir eserdir. ·Metin başlıklan kırmızı, metin kısımlan da siyah mürekkeple ya­zılmıştır. Sayfalar, 'kırnıı?:ı ren'k:Ii cedveller içine alınniış.tır.

Kitap : . ·

«Hicri 1212» tar.ihini taşımaktadır.

İlk varakta : <d ki kuruş otuz paraya almmıştir. »

kaydı ile :

((Müfıti-zade»

1smi ve imzası bulumnaktaıdıır.

Metin kısmıni:l'a Besmele ile girilınıekte ve daha sonra: «Şüıkr sipa'S bikıyas şol kadir-i kayyfuna ki: .. »

şeklinde. dua ile dev'am olunmaktadır.

Rİ SALE-İ İRA D E- İ CÜ Z.İ YY E

Kayııt numaraısı : 4027 /A Cilıd elhaıdı 20 X 12,5

Y aii eıba:d'ı

Sayfa sayısı 13,5X6,5 146

223

Sarı~iyail:ı karışımı mukavıva karplı, yazıları kırmızı ·çerçeve­ler içine yerleştirilmiş, 'kirli ibeyaz sa~alan olan bir risalıe'dir.

Eserin, ilk saYfada adı geçen Marıi Efendi adlı zat tarafından kaleme alındığını samyoruz. -

Besmele ile başlamakta ve_ «Fasl-ı evvel», «Fasl•ı sani», ~<Fasl-ı sa.Iis», ~<Fasl-ı ralbi» v.s. gibi bölüımleri iib!l:iva etmektedir. Dail:ıa sonra da, kırmızı müreklrepli yii:ılarla «'Süal- Cevaıb» adı altında­ki kıısrmlara geçilmektedir.

Bir misal verelim : «Süal:

Mu'teli!Ze süal iderse ki, kMirin küıfrü vü fasıkın fıskı; çünıki murad Allaib.''dur, kafir küıfründe vü fasık fıskında medbftr olmak: lazım ge1ür. Böyle olıcak, kafire imanla- emr ü fasıka .ta'at ile nice sa!lılih 10lur? o:

-Cevaıb:

Bhl-i ıs:ünnet tarafından cevaıb o1dur ki, ıAllaihü Te'ala bunlar­dan küfrü v.ü fıskı murad itdi, ama kenıdülerinün inide vü ilıtiyar­larıyle muraıd itıdi; cebir lazım ;gelmez. Nitekim, Allaıhü Te'a.Ia bun­lar ilitiyarlariyle küfrü rvü fıs'kı iman ViÜ ıta' at üzre terciıb. idecekle­rün ezelden bilüıb ( ... ) cebir lazım gelmedi_.» -

RİSALE-İ MERGÜB

Kayıt numarası · Ci]dı ebadı

Yazı .ebadı

Sayıfa sayısı

4386/!A" 20,5:X 12,5 15,5X8,5 136

-'

Sayfaları rpelur yapraklı ve <Q<Yk güzel ıgörünüş1ü olup açık kaib.­ve, pembe, mavi, sarı, yeşiıl, ibeyaz renklidir. Bütün metin başlık­ları ve metin kısımları çift şeritli kı:rmızı ·çizgiler içine ailınmış­tır. Her sayıfasında 21 sartır yer ·almaktadır.

Metin başlıkları, (mesela, ve, dahi, amma) gtbi bazı edatlar kırmızı ve metin kısnnları -da siyaıh -mürekkeple yazılmışil:ır.

Aşağıdaki parça, Risale-i Mergub hakkında verebileceğimiz bariz bir örnektir :

224

«Risale-' Terbiyye-na:me-i Sadık Efendi'dı;m :

.( ... ) Dervişana rağbet i:düıb anlar:un du'a taleb idüh, anlar ile ilifet ü sobıbet mur:ad iıdüıb ziyaretlerine rıza­tıllailı tevazu ve tenez21ül müyesser oldı ise, iibtida ıhıüsn-i zan itdügin meşahiidin, bir aziZin ziyaretine vardukda sana layık olan budur ki, rızaunaılı içl!n. niyyet_ idüıb . aib­de.s:t ile rtevbe ve istiğfar ile gönülden Hakık' a teveccüih

- ve müırı:acaat ile ve nefs-i şü.mun ıteııbiyye ve ıslah olma­sı niyyetiyle ve hulus u tam ile ibiillet kapularuna varub kapu yağlu ise süihu1etle dakk idü!b iki elün sad'nında

· olduıgı halde gönıülıden selam virub ol gönülden ve-aleyk , diyüıp sana tebesısüm ile nazar huyurdukıda sen aıhesıte musafha veyaıhud yed-i · Şerifini btıs .itmek niyyetiyle ;te­veccüh idüp ocaklı gibi acele ıseghl:ıdıüp .gitmeye-sen, ol aziz sana elin vü etegin öpdıü:rmeyü!b b!lyurun d.idükde, ta'ıy]n huyurdukları yire rdiz çöküp vü ellerinü dizfuı üzerüne oturasın.»

RİSA!LE-İ PİR ALİ MEHMED EFENDi

Kıayrt numarası : Ci1d eıbadı Yan ebadı Sayfa say1sı

1750/B 21X 14 14,5 X 7,5 88

Y1pranm1ş., koyu kahverengi. bir deri ciJıd içerisİDide yer alan eserin metin başlıkıları kırmızı, metin bsrmları da siyah rrnürek­k~ple ka1enıe alınmıştır.

Her sa:yıf.anın altında ve üstünde cc Vakıf» kaydı ibulunrrnakta­dır. Yazısı tıalrik '{)Ilan bu risale'niın, Hicri 1116~da istinısaıh edildiği­ni •sanıyoruz.

Eser, bir vasiyetname ıhüviyeti .taşımaktadır.

Meti.İı kısmına :

«Risale-i Pir Ali Mehrned Efendi RahırnetuJ.lah-ı Aleyh» baş­lığı ve hemen alıtındıa yer alan Besmele ile girilmektedir.

ccAzabü'l-kabr» adındaki kısımda şu ifadeler yer almaktadır : « ... kaıbr.e vaııdukda Münkir- ve Nekir adlu iki melek gelüb

225

sü'al itseler gerekidıür. T~nrı'dan ve Peygamber'den ve Dinden ve K.ııble'den ımü'minler, ımutner cev:ab vireler. Tanrnnız Allaihü Teala'dur ve sl!f.atı dahi şol zikr itdü- -gümfudür ve Peygaa:nıberimüz Hazret-i MUhammed, Di­nimüz İslfu.n Dini'dür, K:rble'müz Ka'ıbedür dirler .Kafir­ler vefasıklar cevaba kadir olmayub, anlara dürlü azab­lar iderler.»

SAAT-NAME-İ HEYBETULLAH

Kayıt numarıası : 4440/A

Cild ebaclı 20 X 15,5 Yazı eıbadı 16 X 10 Sayfa sayısı 200

Bir tarafı kopmuş ıderi cildie kaplı olup, biraz yıpranmıştır.

Heybetullah isiımli bir zatın, Saat hakkındaki fikirlerini ihti­va eder.

Metin başlıkları kırmızı, metin kısımları ıda siyah mürekkeple kaleme alınrrnış.tır. Ayrıca, ıbazı mühiım ·sayılan kı-sımların aliııarı da kırmızı çizgi ile işaretlenmiştir.

Kitabın adı olarak : «Kitabiin Sa'at-niiine-i HeybetuUaJı» kaydı bulunmaktadir. ·Ayrıca :

«Sahibi Es-Seyyid Ömeril'l-Vıehbi Bin· MuhJammed Es'a­dünrıasiha, s"r?.ne: 1247» ifadesi, ilk sayfada yer almaktadır.

Eserde; İslfu.ni açıdan :zıarrnanın hyın:ıeti ve mukaddes zaman-· ların rieler olidukları bildirilerek; bunlar hakkında açıklayıcı bil­giler verilmektedir.

Diğer taraftan, her saatin bir hususiyeti oLduğu hakkında ge­niş açıklamalar vardır.

Mesela, Besınele ile başlayan' bir kısımda : «l3ihaıblillahi vel~ havle vela kuı.rveti illa billa hil Aliyyü'J.

Azim»

. şeklindekr dua' dan ·sonra :

226

«Adem Peygamber (S.A.V.} bu dü:p,yayı karanlık gördi, ağla­dı. Andan sa'at evveli bu ıo1du. Bu sa'ate akşam sa'ati ıdirler. İnsan içün de i'şa sa'ati, feriş.tehler içün de mud.d saa'al:i dirler. Zira, malılukatın muradı bu sa'atde temam olur. Sa'at evveli bu ki, yats:ıya dek hükmi olur.» · denihnektedir.

Eserin sonunda da, şunların anlatıldığını görüyoruz : «Avreti dört yirde döwnek vardur :

Biri namaz kılrrnaduguna ve biri döşege çağura gelmeye ve biri gusletmedüginden ötürü ve biri taşra çıktıgu içün. Bunlardan gayri ca'iz degildür.

Kabalıatİ oldukida tenbih ide, kabul i-tmezse bıraga. Zira, -ögüt virin, kabUl itmezse, kabahat siZiden gider. Eger, fakir olub milı­

rini virmeye kadir olmazsa, avret dahi mütenebbih olmazsa, terk-i di yar ide, · efdaldıür. Kıyamet azaıbından kurtulur.

Her kim· bu kitaıbi okur ise, kirtab saıhibine üç ilılas ile bir Fatiha oık:uya, sevaibını ibağışlaya.

Sene : ll 77 »

ŞAH U GEDA

Kayıt numarası : Cild ebadı Yazı ·ebadı

Sayfa sayısı

2092/A 20,5 X 13 13,5 X 7 124

Kahverengi karton cild içerisinde kısmen yıpranmış bir eser­dir. Metin başlıkları kırınızı ve metin kısımları siyah mürekkeple kaleme alınnuştır. Sayfala-rına, sarı yaldızlı cedveller çekilmiştir.

İlk varakta, tezhlıbli bir çerçeve içinde :

<<Şah u Geda-yı Yahya» ismi yer almaık.ta ve daha sonra : .

Satr-ı Bisınıillaıh iy u1ü'1-dbab Oldı mi:Dtaıh-ı kufl bab-ı kitaıb

Dilde y:azulsa ger o nakş-ı rukfun Keşf ola ayni ile ana ulfun

beyitleri ile esere geçilmektedir.

227

Mesn.evi tarziDda yazı1rmş bu eser, 16.- yüzyılın, en ıbaşarılı mes­nevi •sa.ıı:ıatkarı olarak :kaıbul edilen Taşlicalı Yıahya Bey'e aittir, Baş kısımlarında; J:evhid, Münacaat, N aat gibi manzuıneler yer a.~ak­taıdır. Ayrıca, Yahya Bey'in ~serleri arasında bir İstanbul Ş~hren­gizi sayılabilecek, Şelırengiz-i İstaınbıll adını .taşıyaın Şiiri, Şah u Ge-­da mesnevisi içine katilıiiı·ş bir bölüımdür. İıstanıbul .surlarının, Aya­sofya, At Meydam, Sulta.ıı:ı Aihrned çevresinin, !buralardaki gü.Zellikle­rin tasıviri, mesnevi'ye hayli zengin ıbir mahalH renk ıverir ( 13}

Eserin en SionUllda:

Bunu ya:zıduın kaıla ıbenden yadigar. Ka:lmayım iben kala haıttıım yadigar

. beyti buluruı:riakrt:aıdır .

. «Şaih u Geda»nın bir yazma· nüshası da, Ata.türk Üniversitesi Kütüıphanesi'nıde, 27 nuı:naraıda kaıy1:tlı ıbulunina!ktaıdir. Adı geçen bu nüsil:ıa; deri cildii, 18 x 11,5 eibı:iıdında ve 69 varak olup, yazısı ta­lik'dir. Sayfalar, sarı ya1dız çer-çeveler iÇindeddr. Eser, Agah Srrrı

· Levenit'ten ısatın alınıı:ı:ııştır.· .

ŞAıHİDİ MANZUMESİ

Kayıt numarası : Cild eıba:dı Yazı ·eibadı

Sayfa sayısı

1548/B 20X 15,5.

16X11,5

63

Kahverengi 'deri kaplı ve kısmen yıpraıı:ıınış, matızuı:n ibir eser­dir.· Bazı me~in başhklan kırmızı mürekkeple yazıJ.mış. olmakla be­raber, genellikle siyah mürekkeple kaleme alınmıştlir.

Eserıe Besmele ile ve :

Be-nam Balık u lıayy ü tüvana Kadim ü kadir ü bina vü dana

Sena ıvü hamd ü şüikr ü ibiniil:ıaye Sipas ü minnet ıblihad!d ü gaye

(13) Bu hususta fazla bilgi için bkn:

228

· Nihad Sami Banarlı, · «Resimli Türk Edebiyat Tarihi» İst. 1971, cild: I s: 600.

Y oğ iken ol did:i var oldı alem · Hem ttdi kudretiyle haki adeıİı

şeJJ.clinde girilmektedir. Muğla'lı Şahid'i İbrahim Dıede'ye ait olan ıbaşka maruzuro ese­

rin bir nüshası, «Uigat-ı Şahldi» adı altında Erzurum Kütilphaıne-• si'nde ve 23878 nurnarada kayıtlı ıbulunmakıtadır ı(14)

Kirta:bın sonunda da şair, dua talebi ile sözlerine 'ŞÖ:Yle son ver· mektedir:

Faii:lati1n fa'ilatün fa'ilat Bu kitabı öğren.iç ab-ı hayat

ŞMıidi'ye her kim eylerse dü'A tde. mahşeııde şefa.'~t Mustafa (15) .

!·

( 14) · Lügat:ı Şahidi hakkındaki etraflı bilgi, ileride yayınhiyacağımız, «Erzurum Kütüphanesi'ndeki Tiirkçe Y aznıa Eserler Üzerinde Araş­tınnaian• adlı çalışmamızda bulunmaktadır. (Ö.G.)

(15) Bursalı Melımed Tahir Efendi, Şô.lıid1. İbrahim Dede ve adı geçen bu eseri hakkında şu bilgiyi veriyor :

«Ridl.l-i Mevlev1yye efalıimin:den. bir zat-ı irfan-simat olub (Muğla) 'lıdır. (Şahicli) ismiyle be-nam Lügat-ı Farisiyye manzı1meleri meşhfrr ve mütedavil olduğu gibi Türki ve Farisi devfivin-i arifane­leriyle mesnevi tarzmda ( Gülşen-i Esra:r), ( Gülşen-i Tevhid), (Gül· şen-i Vahdet) isimlerindeki manzı1meleri de nezd-i erbab-ı İrfan'da

makbill.. ve müte'arifdir. (Gülistan)'a da bir ·şerhi vardır. (957) tari­hinde (Muğla) 'da azim-dar-ı cinan olarak, sec;de-nişirii bulunduğu dergaha defn edildi.

(Hüdayi) mahlaslı peder-i alilerini telmihen inşad huyurdukları manzı1melerinden :

ŞaJ;ı.idi-yi Mevleviyem arifem gelsün beru _ İsteyen sırr-ı . Hüda'yı men Hüdayi-zadeyem Şameli manzllnıesi, birçok erb"ab-ı ma'arif tarafından şerh ve

tımZir edildiği gibi, ulema-yı Aralı'dan (İbralıim · · Bin Süleyman Ezheri) tarafından muhtasar bir sfrretde lisan-ı Arabi'ye nalld olun­muştur. Nazmen Rumca'ya mütercem bir nüshası Yahya Efendi Kütüphanesi'iıdedir.» (Osmanlı Miiellifleri, İst. 1333 cild:· I s: 92-93).

229

ŞERH-İ GÜLİSTAN

Kayıt numarası

Cild ebadı Yazı ebadı

Sayfa sayısı

2049/A 20,5 X 14 1515 X 7 330

Kahverengi kaııton cild içerisinde, biraz yıpranımış bir eserdir. Son varak'ları kopmuş ve kayıbo1muş durumdadır.

Metin başlıkları kırmızı, kısımları da siyah mürekkeple kale· me alınmıŞtır.

İlk varak'ta :

«Oıı dokuz k.uru$-a ,alınmışdır.» İikipci varak.'ta :

«Bu kitab yüz altmış beş varakdır.» kayıtları bulunmaktadır.

İlk iki sayfa sarı yaldızlı, diğer sayfaların tamamı kırmızı ı·enkli cedveller içine alınmıştır. Cedvellerin sağ ve sol taraflanrıda, birtakım notlar vardır.

Esere :

«Sipas, hipayan ol Sani'~i binazire ki, Gülistan-ı cihan; sun'i bağından ·bir zerre ve ıbustan-ı fe1eğin iman, masnu'at-ı derya-yı vücudundan bir katrediir.»

ifadesiyle başlanmaktadır.

TARİH-İ KARA NİŞANCI

-Kayııt numarası ; Cild eba~dı

Yazı ebadı

Sayfa sayısı

1761/B 20,5 X-14

15X8

176

Kahverengi deri cildli, yıpranmamış durumda. bir, tarih kitabı­dır. Yazısı talik'tir.

Metin başlıkları kırnıızı ve metin ,kısımları da siyah mürekkep­le kaleme alınmıştır. Ayrıca, özel isimler ve tarilıler · de kırmızı

230 '.

mürekkeple yazılmıştır. Mühim sayılan kısımların altli:mna kırmı-zı hat çeki1miştir. . ·

..

Baş kısmında :

<<Bu kitab seksen sekiz varakdır.>>

ibaresi ve onun altında da : «1239>>

tar1hinde istinsah olunciuğu kaydı bulunmaktadır.

T A R. İ H - İ M E S C İ D Ü 'L - H A R A M

Kayıt numarası : Cild eıbadı Yazı ebadı · Sayfa sayısı

4376/A 19 X 12,5 14.,5 X 7,5 340

Üst kısmı ·deri ıkaplı, alt kapağı ·düşmüş vaziyette yıpranmış bir eserdir. ·

Mekke~de, Kabe'nin bulunduğu en büyük mabed olan Mescidü'l­Haranı'ın tarihilli anlatmaktadır.

1

Kita-b, İropuk sayfaları da gözönüne alınacak olursa, çok ha­c1m!i bir görünüşe sahiptir.

Sayfalar kırmızı renkli çerçeveler içine alınmıştır. Metin baş­lıkları kırmızı ve metin kısımları da siyah mürekkeple yazılmıştır.·

{12/a varak':ta yer alan) ilk bab'da:

«B8.ıb-ı evvel :

Şehr-i Mekıke-i müşerrefe'nün vaz' -ı hey' eti ve anda. vaki' olan emakin .ü mesakinün keyfi~eti ve sıhhati ve belde-i Haram'un hükmü müdvereti beyanundadur.>> denihnek!te ve altında :

«Ma'llım ola ki, Meık:ke-i mu'azzama vaki olmuş şehr-i mu'­azzamadur. Bir meıbde'i vü iki :niliayeti vardır. Mebde'i· ma'lf:ı.mat dimekle ma'ruf Mekabir-i şerife',dür.» şeklinde, ·bi]gi verilmeye başlanmarotadır.

Son sayfalarında : «Mekke-i Mükerreme'de olan tağların beyanundadur.»

231

ifadc:'si ve :

«Cümleden biri Hıra •tağlandur.»

oümlesi ile Mekke'de.ki mukaddes dağlann malfunatı:ria geçil-. mektedir.

TARİH-İ. SEFERİ

Kayıt ·nUımarası : 4426/if\ Cild ebadi 18 X 13

Yazı ~ba!dı

Sayfa sayısı

13,5X 6,5

122

Kendi cild kapağı kayıbolduğu için, boyundan daıha küçük baş­ka -bir mt.i.ka'ViVa kapak içinde muhafruza olunan, bir hayli. yıpran­nnş ıha.IJde ıbulduğumuz ibk tarih kivaıhı' dır ..

Eser baştan sona kadar siyah mürekkeple kaleme al:ınm:ı:ştır. Ancaık, bazı miihlırı şahl!s ve yer isimlerinin alt hsliiillan kırm.ızı mürekkeple çizilmiştir.

Bi.Jıb.aıssı:ı son sayfalan koparak, kaybolduğu için; maalesef, ki­tap tamam vaziyette değildir. .

. Eıser :

/ «Ya Fettah»

hita!bı ve onun altında yer alan şu bey1.t ile ılıaşlıyor:

Hamd! o1 N asır u K.aıhhar' a ki itıd!i ıİıansi'ı.r Asker-i din'i zafer-reblber ü. Uciifrü maıkhi'ı.r

Daha sorira :

«~ma ıba'd»

sözüyle, asıl metne geçilerek·:

«Ol zeıman iki, paillşaıh-ı zılü'J-Aılılaıh şeıhıin-Şaıb.-ı ,aıem-şaıb. sul; tan-ı .selatin Rum u Araıb u Acem, ha!kan-ı havakin., zemin ü zernan Sultan Gazi Mehmed iHan İ:bn-i SuJta~ Murad Han İıbn-i Sıultan Se­ımı Han İbn-i Sultan Süleyman Han, sanmanuz ıkim, A'nı medh ide­bilfuiliz ... » deniJ.ıiyor.

232

TARİH-İ VEYSİ

Kayıt numarası : CiM ehadı Yazı ebadı

Sayfa sayısı

4127 /A 19,5 X 11 14X7 170

· Kahv:erenıgi, işlemeli deri kaplı ıolıduıkça muntazam görünüşlü bir eserdir.

Sayfaları, sarı yaldızlı çerçeveler içine alınmıştır. Metin baş· lıklan kırmızı ve metin kısımları ıda siyah mürekkeple yazılmıştır.

Eıserin ·en ıbaşmda :

«T.arıih-i Veyst»

kaydı ıbulumnaıkta ve :

«Ser-name-i sahaif-i tezkir.e Id, miftah-ı hazain-i ta:bsıra­dur.».

denilerek, asıl metne geçil:inektedir.

TASNİFAT-I İMAM MUHAMMEDÜ'L- GAZALİ . . .

Kayıt nuırn.arası : Ci!Ld ebaıdı Yazı eıhadı

. Sayfa sayısı

4434/A 19,5 x ıs. 17 X 11,5

96

Muk:avva bir cild' içerisinde olan, son derece yıpranmış bir

1 eserdlr. Yaprakları parça parça ve aşınmı:ş durumdadır.

Kitabın tam aıdı : «Kimb la.;brüdde min Tasnifat-ı İmfun Muhammedıü'l-Gazali

Rahmetullalıi Aley:him eama'in» şeklinde, ifaıde o1oomuştur.

Esere, Besmele ile ve : «Hamd ü sena o Allahü Te'ala'ya ki, cümle mahlf:ı.k.un Ha.Iık'­:ı:d'ur ve nzı'klarunu viricidür ve iş1erinü göricidü:r ve ben şeha­det 1derum ki, Hakk'ıdan gayri Tanrı yokdur.» denilerek, _girilmektedir. -

'233

Kıiı:mİzi mürekkeple yazılmış «Mes' ele» başlığı altında, siyah mürekkeple yazilmış metin kısmında bazı dini bilgiler verHmek­tedir.

Bir örnek verelim : «Mes'ele :

_ Eyer niyyetini gizlice söylerce, yüzini yıkayanda disün (Ne­veyt ü li-def'il hadesi li-istibahati's-selat) ve Türkçe diye ki, niyyetim budur ki, aıbdestligü kaldırırum namazı halal itmek içün. Ya diye ki, niyyetim oldur ki, ahdest aluruırn namaz kılmak içün ve eger gayr söz dise, abdesti fasit olur.»

Eserin sonunda : «1638 sahibihü. Ömer Efendi»

kaydı bulunmaktadır.

TEFSİR-İ TIBYAN

Kayıt numarası : 4404/A

Cild ebadı 18,5 X 12 Yazı eıbadı

Sayfa sayısı 14X 7,5

409

Açık ka.ihverenkli mu_kavva cild içerisinde buLunan, az yıpran­mış bir eserdir.

Tamamı siyah niürekkeple kaleme alınrnıştıT. Yazısı talik'tir. Her sayfa, 15 satir esas alınarak tertip olunmuştt;ır

Kitabın başında :

<<Fihrist -i Thfsir -i Tıbyan'i beyqn olunur.»

kaydı bulunmaktadır. Bundan sonra da :

« 1 - .Tefsir-i Fatiha 2 - Fazilet-i Besınele-i Serif 3 -· Besmele, Fatiha-i Şerif' dP.n Bir Ayet Olduğunu Beyan 4 - Besıınele Hakkınıda Hadis~i Şerif Buyurulduğu»

şeklinde, metin ~aşlıklarına geçi1mekte~r.

Asıl metne Besmele ile başlanmakta ve •

234

«İşbu sfıre Fatiliatü'l~kitaib denildi. Zid kim. ol Kur'an'ın aslı­dur ki, Kur'an A'nunla bı;tşlandı ve dahl A'nçı. (esas), zira ol Kur' an'ıda olan ·n;;ı.u'afinün. cümlesine müşfemildür.»

diye, devam olunmaktadır.

TUHFETÜ'L-HAREMEYN NABİ EFENDİ

Kayıt nuı:nara~ı : Cild ebadı Yazı eıbadı

Sayfa sayı~ı

4571/A

21 X 14

14,5 X 7

280

· Dışı siyah deri, içi sarı ya]dıızlı kağı:t ile kaplı bir eserdir. Yap­rakları kirli~ beyaz renkli ve oldukça kalın dır.

Kitap, l7. yüzyılın önde gelen şairlerinden Nabi'ye aittir. Hac seva:ha.ıtini anlatır. Manzum ve mensur olmak üzerıe iki kısımdan m~ydana gelmiştir. Manzum 'kı·sımlar ımavi renkli, mensur kısımlar da san ya'ldızlı çerçeveler içine alınmıştır.

Metin başlıkları kırımızı, metin kısımları siya:h mürekkeple ya­zılmıştır.

Başlangıç kısmı :

<<Tuhfe·tü'l-Har:emeyn Nabı Efendi»

şeklinde olan eser :

«Bu Tuhfetü'l-Haremeyn'im loabul ide Mevla»

ifadesiyıe, sona ermektedir.

VAHDET-NAME-İ AHMED EFENDİ

Kayıt numarası : · Cild eıbadı

Yazı ebadı

Sayfa sayışı

2077 /A . 17X 11,5 11,5 X 5,5

250

Mukavira cild içerisindie bulunan, oldukça yıpranmış bir eser­dir.

235

Dah,a önce, Diyarbakır Kütüphanesi'nde çıktığını öğrendiğimiz yangıri. sırasında üzerine su sıkılıınş veya kitap, suya düşmüş ıOla· cak ki,- sayfalarının ibir kısmım üsrt üs•te yapışımış, buruşmuş bir haLde. buLduk.

İlk varak'ta : «Hüseynü'l-Virfuıi- 1235»

kaydı bulunan manzum eseİıden ıbirkaç beyit nakledelim :

Bvla o1maıdukça şekıker - har _ Tuti mÜımkin mi tyleyle güftar

01rnasa nam-ı paki ser-name Ta kıyamet yitişmez encame

Haİnd biil:ıadd-i sipas biencam Minnet !bikıyas ü ıbnerearn

VESİLETÜ'N-NECAT

Kayıt numarası : Cild eıbadı Yazı eıba·dı

Sayfa sayH;ı

3925/'B

24,5 X 18,5

.ı9X 10,5

34

Kahverengi kalın mukav:va içerisinde muhafaza olunan, beyaz sayfaları son derece yıpranmış bir Mevlid kitabıdır. ·

Metin ibaşlıkları kırmızı ve manzum olan metin kısımları da -siyah mürekkeple kaleme a1ınmışbır. ·

Her satıTda 1 beyit olmak üzere; 1 sayfada 15 beyit bulunmak­tadır.

Eser:

«Haza loitahü M1evlid-i Muhaınmed Mustafa (S:A.V.)»

ibaresi ve onun a1tında yer alan Besnıele He şöyle başlamak~ taıdır:

236

Aıllah adın zikr idelüım evvela Vadb olidur oüımle işde !her ıkula

Allah adın ıher kim ol evvel ana Her işi asan ide Allah .ana

Allah adı olsa her işün öni Hergiz .ebter rolmaya anun sonı

Her nefesde Allah- adı di müdam Allaılı adıyle olur ıher iş ternam

Aişk ile gel imdi Allah eyıdelüm Detd ile göz yaşi'le ah idelüm

Ola .kiım rahmet k:ııla ol padişah Ol !Kerfun ü ol Rahim ü ol İlah

Bu eserin, Süleyman Çelebi'ye ait Mevlid nüsıhaLarının birinden istinsail:ı edi1diğini .Saniyorliz. ·

Kitapta her bölüm :

Ger dıilersh bulasız oddan necat Aşk ile .derd ile eydün es-salat

şeklinde, ·klliil1lzı mürekkeple yazr1im:ş beYJ,tle nihayete ermek-tedir. . .

Vesilettl'n-Necat'ın, şu şekilde bir dua faslı ile son bulduğunu ' gör.üyoruz : _

Rahmetünden ger bize :ihsan ola Padişaıhhguna ne nıokısan oıla

Hem ·süleyman-ı faklre rahmet it Y o1daşın ·ıman u yirin Ceİınet it

Tanrı'dan-yüz bin durud ile selam Mustafa'nuri rfcl:ıına her subh u şam

Olsun aline dahi asıhaıbına Tabi'ln. ensfu u hem aılıbabına

237

Ümmetinden razı olsun ol mu'in Rahmetu'llahi aleyhim ecma'in (16)

YASİN-t ŞERİF ŞERHİ

Kayıt numarası : Cilıd ebadı

Yazı ebadı

Sayfa sayı:sı

3063/B _ 19,5 X 13,5 ıs x 8,5 166

Mukavva cild içerisinde bulunan, oldukça yıpranmış, ·ilk say­falan kay· bolmus bir eserdir.

A ' \

Ayet kısımları kırmızı, şerh bsımlan da siyah mürekkeple ka-leme alınmıştır.

Kitap, heİn muhtevası ve hem de devrinin dil özelliklerini ak­settiimesi · bakımında ayrı bir önem taşımaktadır.

Metin kısmından bir örnek verelim :

«Ve. da:hi şehaıdet :iıderüm ki, Allahü-Te'ala'nıin ki· tabları vardur. Cebra'il ile gökden indirilmişdür. Yir· yüzündeki pey;gamberlerüne, peygamberden gayriye ki­tab inmez vü Cebra'il gelmez. Hauet-i Muhammed Aley· his-salat-ü~ves-selam'a Kur'an indirmüşd:ür. Ezanı yi­girrtıi üç yılda ternam olmuşdur vii Hazret-i Musa Aley· his-salat-ü-ves-selam~a Tevrat vü Hazret-i İsa Aleyhis­salat-ü-ves-selam'a İncil vii Hazret-i Davut Aleyhis-salat­ü-ves-selaım'a Zebur indi-rımişdür ve gayrisün dahi pey­gamberlerüne indinnüşdıür. Cümle kitabı yüz dortdür. Ci1ııılesi Hakk'dm. Ukin, Kur'an-ı Azmüş-şan, cümle­den ahir inmişdür. Hükmi, K.ıyamet'e degin baık:idür.»

Eser:

« Hazret-i Aley:hisselam buyurdu kim ... »

. şeklinde, yanın kalırnış bir ifade ile sona ermektedir.

(16) Mevlid'in yazılış sebebi, adı, yazılış tarihi, şekli, dili, üslfıbu, bölüm~ leri, kaynakları, Mevlid merasimleri, Mevlid'in okunuşu, Mevlid'in değeri, Mevlid · metinleri, Mevlid neşirleri ve Süleyman Çelebi hak­kında fazla bilgi için bkn: Prof. Dr. Faruk Kadri Timurtaş, «Mevlid~ Süleyman Çelebi» İst. 1970 s: I· XVI.

238

Mevlid metinleri için bkn: Dr. N ecZa Pekolcay, «Türkçe'de Mev?id Metinleri», Doktora tezi, İst. 1950.