TÜRKİYE TÜRKİYE

CUMHURİYETİCUMHURİYETİ DIŞ POLİTİKASIDIŞ POLİTİKASI

Atatürk, dış politikada nasıl Atatürk, dış politikada nasıl bir yol takip etmiştir?bir yol takip etmiştir?

• CiddiCiddi• RasyonelRasyonel• BarışçıBarışçı• Milli meselelere karşı duyarlıMilli meselelere karşı duyarlı

Atatürk’ün Milli dış siyasetinin unsurları:Atatürk’ün Milli dış siyasetinin unsurları:

1.1. Milli gücümüze dayanmak.Milli gücümüze dayanmak.

2.2. Milli sınırlarımız içinde kalmak Milli sınırlarımız içinde kalmak (Barışçı)(Barışçı)

3.3. Amaçlarımızın hayal ürünü Amaçlarımızın hayal ürünü olmaması (Gerçekçi)olmaması (Gerçekçi)

4.4. Milletlerarası ilişkilerde eşitliğe Milletlerarası ilişkilerde eşitliğe dayanmak.dayanmak.

5.5. Dış Bilim ve teknolojinin Dış Bilim ve teknolojinin rehberliğinde siyaset izlemek.rehberliğinde siyaset izlemek.

Atatürk’ün dış politikasının temel hedefleri:Atatürk’ün dış politikasının temel hedefleri:

1.1. Bağımsızlığı korumak.Bağımsızlığı korumak.

2.2. Lozan dengesini korumak. Lozan dengesini korumak.

3.3. İngiliz ve Sovyet dostluğu arasında İngiliz ve Sovyet dostluğu arasında denge kurmak. denge kurmak.

4.4. Barışı korumak.Barışı korumak.5.5. Yurtta sulh, cihanda sulh ilkesi’ni uygulamak. Yurtta sulh, cihanda sulh ilkesi’ni uygulamak.

6.6. Hukuka bağlılık ilkesini uygulamak. Hukuka bağlılık ilkesini uygulamak.

7.7. Modernleşme (batılılaşma) ve Modernleşme (batılılaşma) ve demokratikleşme çalışmalarını devam demokratikleşme çalışmalarını devam ettirmek. ettirmek.

DIŞ POLİTİKA DIŞ POLİTİKA DEVRELERİDEVRELERİ

• Kurtuluş Savaşı Dönemi:Kurtuluş Savaşı Dönemi:• 1923-1930 Dönemi:1923-1930 Dönemi:• 1930-1935 Dönemi:1930-1935 Dönemi:• 1935-1938 Dönemi:1935-1938 Dönemi:

Yabancı OkullarYabancı OkullarMusul SorunuMusul SorunuNüfus MübadelesiNüfus MübadelesiMilletler Cemiyetine GirişMilletler Cemiyetine GirişDış BorçlarDış BorçlarBalkan AntantıBalkan AntantıMontrö Boğazlar SözleşmesiMontrö Boğazlar SözleşmesiSadabad PaktıSadabad PaktıHatay SorunuHatay SorunuII.Dünya SavaşıII.Dünya Savaşı

Yabancı Okullar:Yabancı Okullar: Osmanlı Devleti 1856 yılında yabancı Osmanlı Devleti 1856 yılında yabancı

okulların açılmasına izin vermişti. okulların açılmasına izin vermişti.

Ülkemizdeki yabancı okullar:Ülkemizdeki yabancı okullar:

* Yabancı okullar ve* Yabancı okullar ve Azınlık okulları Azınlık okulları olarak iki çeşitti. olarak iki çeşitti.

- Azınlık okulları, Osmanlı’nın yaşadığı - Azınlık okulları, Osmanlı’nın yaşadığı siyasal ve toplumsal (sosyolojik) siyasal ve toplumsal (sosyolojik) değişimin, Yabancı okulları ise hukuksal değişimin, Yabancı okulları ise hukuksal belirsizliğin sonucu oluşmuştur.belirsizliğin sonucu oluşmuştur.

Yabancı okullar meselesi, Lozan’da Yabancı okullar meselesi, Lozan’da tam olarak çözülememiştir. 3 Mart tam olarak çözülememiştir. 3 Mart 1924’te kabul edilen “Tevhid-i Tedrisat 1924’te kabul edilen “Tevhid-i Tedrisat Yasası” ile yabancı okullar, planlama, Yasası” ile yabancı okullar, planlama, uygulama ve denetim açısından Milli uygulama ve denetim açısından Milli Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır. Bu Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır. Bu kuralları kabul etmeyen okullar kuralları kabul etmeyen okullar kapatılmıştır.kapatılmıştır.

!!! Bu uygulama, TAM BAĞIMSIZLIK !!! Bu uygulama, TAM BAĞIMSIZLIK yolunda alınan bir karardır.yolunda alınan bir karardır.

Türk-Irak Sınırı (MUSUL Sorunu):Türk-Irak Sınırı (MUSUL Sorunu): Musul ve çevresi Mondros Ateşkesi’nden sonra Musul ve çevresi Mondros Ateşkesi’nden sonra

İngilizler tarafından işgal edilmişti. Misak-ı Milli İngilizler tarafından işgal edilmişti. Misak-ı Milli kararlarına göre Musul Türk Devleti’nin sınırları kararlarına göre Musul Türk Devleti’nin sınırları dahilinde olmalıydı. dahilinde olmalıydı.

Lozan Antlaşmasında bu sorun Türk-İngiliz Lozan Antlaşmasında bu sorun Türk-İngiliz ikili görüşmelerine bırakılmıştır. ikili görüşmelerine bırakılmıştır.

İkili görüşmeler sonuç vermeyince Türk ordusu İkili görüşmeler sonuç vermeyince Türk ordusu askeri harekat için hazırlıklara başladı. askeri harekat için hazırlıklara başladı.

Her zamanki İngiliz oyunu sergilendi ve Her zamanki İngiliz oyunu sergilendi ve Güney Doğuda İngilizlerin de desteği ile Güney Doğuda İngilizlerin de desteği ile gerici Şeyh Said isyanı çıkarıldı. gerici Şeyh Said isyanı çıkarıldı.

HakkariHakkari

MusulMusul

Şeyh Said İsyanı’ndan dolayı zor durumda kalan Şeyh Said İsyanı’ndan dolayı zor durumda kalan Türkiye, 5 Haziran Türkiye, 5 Haziran 19261926’da ’da Ankara Ankara AntlaşmasınıAntlaşmasını imzalayarak Musul’u İngiliz imzalayarak Musul’u İngiliz yönetimine bıraktı. Antlaşmaya göre;yönetimine bıraktı. Antlaşmaya göre;

* Hakkari Türkiye’de, Musul İngiltere’de kalacak. * Hakkari Türkiye’de, Musul İngiltere’de kalacak.

* Musul petrollerinden Irak’ın payına düşen * Musul petrollerinden Irak’ın payına düşen kısmının %10’u 25 yıl süre ile Türkiye’ye kısmının %10’u 25 yıl süre ile Türkiye’ye verilecekti. verilecekti.

Türkiye bu alacağından, İngiltere’ye ödeyeceği Türkiye bu alacağından, İngiltere’ye ödeyeceği borçlar karşılığında vazgeçecekti. borçlar karşılığında vazgeçecekti.

!!! Sömürgeci İngiltere istediği hedefe !!! Sömürgeci İngiltere istediği hedefe ulaşmıştır. ulaşmıştır. Bu durum Misak-ı Milli’nin tam Bu durum Misak-ı Milli’nin tam olarak gerçekleşemediğinin kanıtıdır.olarak gerçekleşemediğinin kanıtıdır.

Nüfus Mübadelesi (Değişimi) Sorunu:Nüfus Mübadelesi (Değişimi) Sorunu:

Bu sorun Türk-Yunan halkı arasındaki nüfus Bu sorun Türk-Yunan halkı arasındaki nüfus değişimi sorunudur. değişimi sorunudur.

Lozan Antlaşması’na göre Batı Trakya’daki Lozan Antlaşması’na göre Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul’daki Rumlar dışında kalan Türkler ile İstanbul’daki Rumlar dışında kalan azınlıklar karşılıklı olarak değiştirilecektir. azınlıklar karşılıklı olarak değiştirilecektir.

30 Ocak 1923’te imzalanan sözleşmeye göre 30 Ocak 1923’te imzalanan sözleşmeye göre Rumlar ile Türklerin değişimi öngörülmüştür. Rumlar ile Türklerin değişimi öngörülmüştür.

1924’de başlayan sorun, 1926’da 1924’de başlayan sorun, 1926’da şiddetlenmiş ve 1930’da çözülerek son şiddetlenmiş ve 1930’da çözülerek son bulmuştur. bulmuştur.

Milletler Cemiyeti ve Türkiye’nin Milletler Cemiyeti ve Türkiye’nin Cemiyete Girişi (18 Temmuz 1932):Cemiyete Girişi (18 Temmuz 1932):

Milletler Cemiyeti’nin kurulma fikrini Milletler Cemiyeti’nin kurulma fikrini ABD başkanı ABD başkanı WilsonWilson ortaya atmıştır. ortaya atmıştır. (8 Ocak 1918)(8 Ocak 1918)

* Paris Barış Konferansı’nda* Paris Barış Konferansı’nda ise; “Milletler ise; “Milletler Cemiyeti Anayasası” kabul edilmiştir. (28 Cemiyeti Anayasası” kabul edilmiştir. (28 Nisan 1919)Nisan 1919)

* Milletler Cemiyeti: 10 Haziran 1919’da * Milletler Cemiyeti: 10 Haziran 1919’da Londra’da çalışmalarına başlamıştır.Londra’da çalışmalarına başlamıştır.

Türkiye bu cemiyete güvenmiyordu. Çünkü bu Türkiye bu cemiyete güvenmiyordu. Çünkü bu cemiyet Musul meselesinde tarafsız karar cemiyet Musul meselesinde tarafsız karar almamıştı. Fakat şartlar değişti;almamıştı. Fakat şartlar değişti;

* 1930’ların başlarında Almanya * 1930’ların başlarında Almanya Versay Versay Antlaşmasına aykırı olarak silahlanmaya Antlaşmasına aykırı olarak silahlanmaya başladı.başladı.

* Türkiye bu döneme kadar Avrupa ile* Türkiye bu döneme kadar Avrupa ile barışçı barışçı bir politika bir politika izlediği için, Milletler Cemiyeti’ne davet edilmiştir. izlediği için, Milletler Cemiyeti’ne davet edilmiştir.

* Türkiye bu teklifi kabul etmiştir. * Türkiye bu teklifi kabul etmiştir. !!! Türkiye, bu cemiyete girerek, barış yanlısı !!! Türkiye, bu cemiyete girerek, barış yanlısı

olduğunu dünyaya ispatlamıştır. Ayrıca yayılmacı olduğunu dünyaya ispatlamıştır. Ayrıca yayılmacı totaliter devletlerden korunmak, bu kararı almada totaliter devletlerden korunmak, bu kararı almada önemli bir etkendir. (Almanya ve İtalya)önemli bir etkendir. (Almanya ve İtalya)

Dış Borçlar:Dış Borçlar:

Osmanlı, tarihte ilk dış borcunu Osmanlı, tarihte ilk dış borcunu 1854’te 1854’te Kırım SavaşıKırım Savaşı sırasında İngiltere’den sırasında İngiltere’den almıştır.almıştır.

Borçların tamamen bitmesi ise Borçların tamamen bitmesi ise Demokrat Demokrat Parti Döneminde 1954Parti Döneminde 1954 yılında olmuştur. yılında olmuştur. Fakat yine borç alınmaya başlanmıştır.Fakat yine borç alınmaya başlanmıştır.

Osmanlı’dan kalan borçlar, Lozan Antlaşmasına Osmanlı’dan kalan borçlar, Lozan Antlaşmasına göre, göre, Osmanlı’dan ayrılan devletlere Osmanlı’dan ayrılan devletlere bölünmüştürbölünmüştür. Türkiye Cumhuriyeti’ne düşen . Türkiye Cumhuriyeti’ne düşen pay ise pay ise taksitlendirilmiştaksitlendirilmiş ve ödenmiştir. ve ödenmiştir.

Balkan Antantı (9 Şubat 1934):Balkan Antantı (9 Şubat 1934):

Güçlenen Almanya ve İtalya’nın dünya Güçlenen Almanya ve İtalya’nın dünya barışını tehdit eden yayılmacı emelleri ve barışını tehdit eden yayılmacı emelleri ve silahlanmaları Antant’ın kurulmasının en silahlanmaları Antant’ın kurulmasının en önemli nedenidir.önemli nedenidir.

* Türkiye’nin öncülüğünde* Türkiye’nin öncülüğünde kurulmuştur. kurulmuştur.

Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında oldu.Romanya arasında oldu. (Balkan TeYYaResi)(Balkan TeYYaResi)

Türkiye bu antant ile batı sınırının Türkiye bu antant ile batı sınırının güvenliğini sağlamaya çalışmıştır. güvenliğini sağlamaya çalışmıştır.

Balkan Balkan AntantıAntantı

YUNANİSTAN

Montrö Boğazlar Sözleşmesi Montrö Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936): (20 Temmuz 1936):

Sebep:Sebep: İtalyaİtalya’nın Habeşistan’a ’nın Habeşistan’a saldırması, saldırması, JaponyaJaponya’nın Milletler ’nın Milletler Cemiyeti’nden ayrılması, Cemiyeti’nden ayrılması, AlmanyaAlmanya’da ’da NaziNazilerin iktidara gelmesi. lerin iktidara gelmesi.

Bu tehlikeli gelişmeler ve savaş Bu tehlikeli gelişmeler ve savaş sinyalleri Türkiye’ye boğazlar sinyalleri Türkiye’ye boğazlar konusunda bir fırsat vermiştir. konusunda bir fırsat vermiştir.

Lozan Lozan Antlaşması’nda, Boğazlarda Türk Antlaşması’nda, Boğazlarda Türk egemenliği tam olarak gerçekleşmemişti. egemenliği tam olarak gerçekleşmemişti. Boğazlar bir Boğazlar bir komisyonkomisyon tarafından tarafından yönetilecek ve askersiz bölge olacaktı. yönetilecek ve askersiz bölge olacaktı.

*** Avrupa’da gerginleşen ortamdan *** Avrupa’da gerginleşen ortamdan yararlanan Türkiye, Avrupa devletlerine bir yararlanan Türkiye, Avrupa devletlerine bir nota (uyarı) verdi.nota (uyarı) verdi.

***Montrö Boğazlar***Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanarak Sözleşmesi imzalanarak Türkiye boğazlar üzerinde Türkiye boğazlar üzerinde tam egementam egemen bir bir duruma gelmiştir ve bağımsız karar alma duruma gelmiştir ve bağımsız karar alma yetkisine sahip olmuştur. yetkisine sahip olmuştur.

Sadabad Paktı (8 Temmuz 1937):Sadabad Paktı (8 Temmuz 1937):

*** *** İtalyaİtalya’nın (Mussolini), Asya ve Afrika’ya ’nın (Mussolini), Asya ve Afrika’ya saldırma politikası Türkiye’yi İslam devletleri ile saldırma politikası Türkiye’yi İslam devletleri ile yakınlaştırmıştır. yakınlaştırmıştır.

*** Türkiye, İran, Afganistan ve Irak*** Türkiye, İran, Afganistan ve Irak arasında arasında imzalanmıştır. imzalanmıştır.

!!! Ortadoğu’da !!! Ortadoğu’da siyasal dayanışmayı siyasal dayanışmayı amaçlayanamaçlayan çok taraflı ilk antlaşmadır. çok taraflı ilk antlaşmadır.

!!! Sadabat Paktı ve Balkan Antantı, !!! Sadabat Paktı ve Balkan Antantı, bulunduğu bölgede barışı sağlama, dünya bulunduğu bölgede barışı sağlama, dünya barışbarışına katkıda bulunma ve ına katkıda bulunma ve savunmasavunma amacı amacı gibi sebepler ile yapılmıştır. gibi sebepler ile yapılmıştır. Türkiye’nin Türkiye’nin bölgedeki gücünü de kanıtlar.bölgedeki gücünü de kanıtlar.

Sadabad PaktıSadabad Paktı

Hatay Sorunu:Hatay Sorunu: 1918 1918 MondrosMondros Ateşkes Antlaşması’ndan Ateşkes Antlaşması’ndan

kısa bir süre sonra, önce İngiliz sonra kısa bir süre sonra, önce İngiliz sonra Fransız işgaline uğrayan Hatay, Fransız işgaline uğrayan Hatay, 1921 1921 Ankara AntlaşmasıAnkara Antlaşması ile ile özerközerk bir yönetime bir yönetime kavuşmuş, kavuşmuş, LozanLozan Antlaşması ile Türkiye Antlaşması ile Türkiye sınırları dışında kalmıştı.sınırları dışında kalmıştı.

*** *** 1936’1936’da Fransa, Suriye’den çekilmeye da Fransa, Suriye’den çekilmeye başlayıp Hatay’ın yönetimini de Suriye’ye başlayıp Hatay’ın yönetimini de Suriye’ye bırakmak isteyince Hatay sorunu tekrar bırakmak isteyince Hatay sorunu tekrar gündeme gelmiştir. gündeme gelmiştir.

HATAYHATAY

Türk-Fransız görüşmeleri bir sonuç vermeyince, Türk-Fransız görüşmeleri bir sonuç vermeyince, sorun Milletler Cemiyeti’ne götürülmüştür. sorun Milletler Cemiyeti’ne götürülmüştür.

*** 2 Eylül 1938’de *** 2 Eylül 1938’de Hatay CumhuriyetiHatay Cumhuriyeti kurulmuştur. Hatay meclisi Türkiye kurulmuştur. Hatay meclisi Türkiye Cumhuriyeti’ne katılma kararı almıştır.Cumhuriyeti’ne katılma kararı almıştır.

*** 23 Haziran *** 23 Haziran 19391939’da imzalanan ’da imzalanan Ankara Ankara Antlaşması (Türk-Fransız)Antlaşması (Türk-Fransız) ile Fransa Hatay’ın ile Fransa Hatay’ın Türkiye’ye katılmasını kabul etmiştir. Türkiye’ye katılmasını kabul etmiştir.

!!! Hatay sorununun çözülme tekniği, !!! Hatay sorununun çözülme tekniği, Atatürk’ün başlattığı barışçı politikaya Atatürk’ün başlattığı barışçı politikaya güzel bir örnek olmuştur. Aynı zamanda güzel bir örnek olmuştur. Aynı zamanda büyük bir siyasal başarıdır. büyük bir siyasal başarıdır.