autorzy - ukw.edu.pl · 1 daniel goleman: inteligencja emocjonalna. pozna ń 1997, media rodzina of...
TRANSCRIPT
AutorzyJolanta Brzózka, Katarzyna Harmak, Kamila Izbińska,Anna Jasiocha, Wiesław Went
Projekt okładki i strony tytułowej Krzysztof Demianiuk
Redaktor inicjujący Danuta Piotrowska
Redaktorzy merytoryczni Magdalena KurczynaWiesława Witkowska
Redaktor techniczny Mariola Kaszkowiak
ISBN 978-83-02-10099-4
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna Warszawa 2009
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna02-305 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136Adres do korespondencji: 00-965 Warszawa, p. poczt. nr 9www.wsip.plWydanie pierwsze (2009)Ark. druk. 10,5Skład i łamanie: Studio DTP Alicja KasperDruk i oprawa: LEGRA Sp. z o.o., KrakówWydrukowano na papierze offsetowym Speed-E produkcji International Paper
www.wsip.pl 3
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1. Charakterystyka programu z uwzględnieniem aspektu psychologiczno-pedagogicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Po co istnieje szkoła? Realizacja celów edukacyjnych i zadań szkoły . . . . . . . . . . 10 Zadania szkoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Cele edukacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Czego uczą się uczniowie? Realizacja treści kształcenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Spiralne ujęcie materiału nauczania – uczenia się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14Materiał nauczania (klasy 1–3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
4. Opis założonych osiągnięć ucznia.Umiejętności kluczowe w programie nauczania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Umiejętności podstawowe i ponadpodstawowe (w ujęciu ogólnym) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Umiejętności ucznia i jego osiągnięcia po pierwszym etapie edukacji(w ujęciu szczegółowym) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
5. W jaki sposób uczą się uczniowie?Procedury osiągania celów edukacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
6. W jaki sposób jest monitorowany proces edukacyjny i rozwój dziecka? Ocena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Co to jest proces monitorowania? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Cele procesu monitorowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Zakres monitoringu edukacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Metody i narzędzia służące gromadzeniu informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
7. Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Podstawowy skład cyklu Razem w szkole (klasy 1–3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Słownik pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowychz dnia 23 grudnia 2008 r. (fragment) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
www.wsip.pl 5
Wstęp
Dzieci są różne, ale te różnice są większe niż dotychczas uznawaliśmy. Te małe nicponie nie chcą przy tym dorastać jednakowo.
John Goodlad
Zadaniem nauczycieli jest właściwe zorganizowanie procesu wychowawczo-dydaktycznego już od pierwszych tygodni pobytu dzieci w szkole i skuteczne kontynuowanie tego procesu, zapoczątkowa-nego w toku wychowania przedszkolnego, aż do zakończenia pierwszego etapu kształcenia. Należy przez to rozumieć, że szkoła ma stworzyć, zgodnie z wytycznymi nowej reformy oświaty, optymalne warunki do realizacji założeń aktualnej podstawy programowej i kształtować umiejętności: czytania, myślenia matematycznego, myślenia naukowego, komunikowania się w języku ojczystym i w języ-ku obcym, posługiwania się technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi, uczenia się przez odkrywanie i badanie, mające na celu przygotowanie do dalszej edukacji, pracy w zespole.
Aby ułatwić realizację tego jakże trudnego zadania, proponujemy Państwu publikację Razem w szko-le. Program edukacji wczesnoszkolnej opracowany przez nauczycieli praktyków. Stworzono go na podstawie wieloletnich doświadczeń, rzetelnej i bardzo wnikliwej obserwacji szkolnej rzeczywisto-ści, a przede wszystkim jest wynikiem bezpośredniej pracy z „małymi nicponiami, które nie chcą dorastać jednakowo”.
Autorzy programu podpowiadają, jakimi sposobami realizować najważniejsze cele edukacji wczes-noszkolnej, zawarte w podstawie programowej. Pokazują, jak wspomagać dzieci w rozwoju inte-lektualnym, emocjonalnym, społecznym, fi zycznym, estetycznym i etycznym już od szóstego roku życia oraz jak wychowywać, aby przygotować dzieci do życia w zmieniającej się rzeczywistości.
Program uwzględnia zatem wielostronne potrzeby dzieci i zwraca uwagę na ich wielorakie zdolności oraz chęć poznawania rzeczywistości poprzez doświadczanie. Realizacja założeń programu umożli-wi dziecku i dorosłemu podejmowanie wspólnych, kreatywnych działań i pomoże w rozwiązywaniu problemów. Powstał z myślą o uczniach, nauczycielach, rodzicach i opiekunach, należących do spo-łeczności szkolnej zarówno wielkiego miasta, jak i maleńkiej wioski.
Niniejszy program jest zgodny z obowiązującą Podstawą programową i przeznaczony do zinte-growanej edukacji wczesnoszkolnej. Został stworzony w trosce o dobry start dzieci sześcioletnich w pierwszym etapie kształcenia. Autorzy nie zapomnieli o uczniu siedmioletnim, który może zna-leźć się w jednej klasie z sześcioletnim kolegą. Nauczyciel znajdzie w nim informacje dotyczące przewidywanych osiągnięć dziecka kończącego edukację w przedszkolu, a także osiągnięć ucznia klasy pierwszej, drugiej i trzeciej.
Program nauczania Razem w szkole i towarzyszące mu podręczniki dla klas 1–3 to propozycja, któ-rej celem jest przygotowanie każdego ucznia do aktywności w interesującej, nieprzewidywalnej rzeczywistości XXI wieku, w której dla młodego człowieka ważne będą te umiejętności, które wy-dają się ponadczasowe, uniwersalne i mające charakter kluczowy dla sprawnego funkcjonowania w zmieniających się warunkach i sytuacjach, w jakich wypadnie mu żyć i pracować. Korzystanie z programu i całego cyklu pomoże nauczycielowi zaplanować proces wychowania – kształcenia tak, aby dziecko uczyło się poznawać świat, a zarazem rozróżniać prawdę od fałszu, dobro od zła, piękno od brzydoty.
www.wsip.pl 7
1. Charakterystyka programu z uwzględnieniem aspektu psychologiczno-pedagogicznego
Szybki rozwój nauki i technologii informacyjnej oraz dynamika przemian cywilizacyjnych wy-znaczają edukacji wciąż nowe zadania. Przekazywanie uczniom rzetelnej wiedzy już nie wystar-cza. Bardzo trudno dziś przewidzieć, która wiedza będzie użyteczna dla ucznia klasy 1., kiedy on będzie wchodził w dorosłe życie. Te uwarunkowania mają duży wpływ na funkcjonujący system edukacyjny. Musi to być system o wysokiej efektywności, odpowiadający na potrzeby jednostki i społeczności, przystający do zmian idących w kierunku akceptacji ucznia wraz z jego prawami, powinnościami i odmiennością, urzeczywistniany w warunkach demokracji, zapewniający każde-mu uczestnikowi pełną podmiotowość i harmonijny rozwój na miarę jego możliwości. Szkoła po-winna stać się terenem nabywania przez dziecko prawdziwych, przydatnych w życiu doświadczeń, zaspokajania jego potrzeb poznawczych, oczekiwań oraz aprobowania jego wartości.
W programie nauczania Razem w szkole przyjęto humanistyczną teorię uczenia, która stanowi uniwersalną kategorię kulturową, dotyczącą rozwoju społeczeństwa i jednostki. Zgodnie z tym należy:− zrezygnować z reproduktywnego charakteru wychowania;− uznawać i respektować prawa dzieci jako oczywiste; − uczynić stosunki wychowawcze w pełni podmiotowymi, wspierając samorozwój każdego ucznia;− respektować prawidłowości rozwoju dziecka;− umożliwiać dziecku kształtowanie indywidualności, tożsamości, niepowtarzalności i odmienności;− przyznawać prawo do błędu i prawo wyboru.
Założenia psychologiczno-pedagogiczne programu nauczania Razem w szkole zgodnie z humani-styczną teorią uczenia:• Program nauczania opiera się na zainteresowaniach, potrzebach i oczekiwaniach dzieci, odwołuje
się do ich doświadczeń, przygotowuje do życia w zmieniających się warunkach i sytuacjach.• Razem w szkole. Program edukacji wczesnoszkolnej jest w pewnym sensie rodzajem „wycieczki
poznawczej”.• Kształcenie odbywa się poprzez badanie, doświadczanie, sprawdzanie, weryfi kowanie, uzasadnia-
nie, odwoływanie się do faktów, działanie, indywidualne i grupowe rozwiązywanie problemów.• Kształcenie jest procesem ukierunkowanym na doskonalenie życia człowieka w zmieniającej się
rzeczywistości.• Dziecko, ucząc się rozwiązuje problemy, działa, wykonuje czynności, które mają wszechstronne
zastosowanie w różnorodnych sytuacjach.• Przyrost wiedzy i umiejętności jest wynikiem wymiany między uczącym się a jego środowiskiem
edukacyjnym.• Zarówno uczeń, jak i jego środowisko edukacyjne wciąż się zmieniają, co powoduje zmianę orga-
nizacji procesu kształcenia.
8
1. Charakterystyka programu z uwzględnieniem aspektu psychologiczno-pedagogicznego
• Proponowane metody nauczania rozwijają krytyczne, refl eksyjne myślenie, uczą kreatywnego rozwiązywania problemów (jak myśleć?, a nie co myśleć?).
Realizując Razem w szkole. Program edukacji wczesnoszkolnej nauczyciel może wspierać ucznia w działaniach, mających na celu rozwijanie i doskonalenie talentów, które przypadają w udziale każdemu człowiekowi.
„Najważniejszym wkładem, jaki może wnieść oświata do rozwoju dziecka, jest dopomożenie mu w znalezieniu dziedziny, która najbardziej odpowiada jego talentom, w której będzie kompetentnym fachowcem, w której praca będzie dawała mu zadowolenie. (...). Powinniśmy poświęcać mniej czasu na klasyfi kowanie uczniów według uzyskiwanych przez nich ocen, a więcej na odkrywanie ich natu-ralnych predyspozycji czy uzdolnień i rozwijanie ich.”1 – głosi Howard Gardner.
Zgodnie z założeniami teorii Howarda Gardnera wszyscy ludzie mają wiele rodzajów predyspozycji, są więc, w mniejszym lub większym stopniu, obdarzeni naturalnymi talentami.
Proponowany materiał kształcenia:− ma charakter zintegrowany, interdyscyplinarny; − jest tworzywem do kształtowania i doskonalenia umiejętności;− respektuje prawidłowości rozwoju dzieci, uwzględnia ich indywidualny rozwój;− zapewnia każdemu poczucie własnej wartości;− akcentuje wartość dziecka jako osoby, a w szczególności jego autonomię, niepowtarzalność, od-
mienność i tożsamość.Edukacja wczesnoszkolna jest pierwszym etapem kształcenia ogólnego, przygotowującym każdego ucznia do podjęcia systematycznej nauki różnych przedmiotów w klasach 4–6 szkoły podstawowej.
Razem w szkole. Program edukacji wczesnoszkolnej to propozycja ukierunkowanej na:− dziecko-ucznia wraz z jego potrzebami, zainteresowaniami i możliwościami;− indywidualne i grupowe uczenie się we współpracy i współdziałaniu;− doświadczanie, badanie, tworzenie, działanie, zdobywanie nowych umiejętności;− rozumienie zdobywanej wiedzy, kształtowanie i doskonalenie umiejętności. Może być przyjęty przez nauczycieli klas 1–3 jako szkolny program kształcenia lub stanowić podsta-wę do opracowania własnego programu nauczania. W związku z powyższym nauczyciel powinien dostosować sposoby nauczania do umiejętności sześciolatków oraz umożliwić uczniowi:− korzystanie z różnych źródeł informacji;− skuteczne komunikowanie się;− planowanie, organizowanie i samoocenę;− radzenie sobie z nadmiarem informacji;− aktywne, twórcze myślenie;− kreatywne rozwiązywanie problemów;− poszukiwanie defi nicji, pojęć.W efekcie działań nauczyciela uczeń będzie umiał:− funkcjonować we wciąż zmieniającej się rzeczywistości;− podejmować ustawiczne uczenie się, doskonalić swoje umiejętności, aktualizować wiedzę;− gromadzić informacje, analizować je i porządkować, oceniać ich przydatność, oddzielać fakty od
opinii, prawdę od fałszu;− podejmować decyzje w trudnych, nowych, problemowych sytuacjach, w których się znajdzie,
mając świadomość, że ma prawo do błędu;
1 Daniel Goleman: Inteligencja emocjonalna. Poznań 1997, Media Rodzina of Poznań
www.wsip.pl 9
1. Charakterystyka programu z uwzględnieniem aspektu psychologiczno-pedagogicznego
− być czynnym poszukiwaczem z wyzwoloną odwagą myślenia, przedsiębiorczością działania, zaradnością życiową, a nie biernym odbiorcą;
− dostrzec życiową użyteczność wiedzy i umiejętności, a także stawiać sobie wysokie, lecz realne wymagania.
Podsumowując, proces edukacyjny realizowany według założeń proponowanego programu nauczania przeznaczonego do cyklu Razem w szkole umożliwi uczniom:− łagodne przejście z etapu wychowania przedszkolnego do pierwszego etapu kształcenia;− poznawanie świata i miejsca człowieka w środowisku społecznym, przyrodniczym, kulturowym;− wszechstronny rozwój ciekawości poznawczej, spontanicznej aktywności, wewnętrznej motywa-
cji, kreatywnych działań;− poznawanie i wykorzystywanie własnego potencjału rozwojowego oraz budowanie pozytywnego
obrazu własnego „ja”;− przeżywanie satysfakcji z własnego działania, osiąganych wyników;− przyswajanie narzędzi, umożliwiających aktywność badawczą i twórczą ekspresję;− kształtowanie i doskonalenie umiejętności kluczowych, ponadprzedmiotowych;− zaspokajanie indywidualnych potrzeb i oczekiwań;− budowanie poczucia przynależności do grupy szkolnej, rodziny, społeczności lokalnej, regionu,
kraju, Europy, świata;− wyrabianie stosunku do siebie, świata i wartości;− odkrywanie prawdy, dobra i piękna;− przygotowanie się do podejmowania nowych zadań edukacyjnych na wyższym etapie kształcenia
(klasy 4–6).
10
Po co istnieje szkoła?Realizacja celów edukacyjnych i zadań szkoły
Zadania szkołyProgram nauczania i podręczniki do cyklu Razem w szkole pozwalają na realizację zadań szkoły w trzech obszarach edukacyjnych zgodnie z obowiązującą podstawą programową:1. Poznawanie świata oraz siebie. Budowanie systemu wiedzy dziecka.2. Aktywność w świecie konkretnym i symbolicznym. Umiejętności i działania.3. Stosunek do świata oraz siebie. Budowanie systemu wartości.Pierwszy obszar edukacyjny obejmuje treści i zadania edukacyjne związane z budowaniem systemu wiedzy dziecka o sobie i świecie, z tworzeniem i wzbogacaniem narzędzi jej konstruowania oraz ze sposobami poznawania świata przez dziecko.
Drugi obszar edukacyjny obejmuje treści i zadania związane z rozwijaniem czynności poznawczych, porozumiewaniem się, praktycznym i symbolicznym działaniem oraz współdziałaniem z innymi osobami, otoczeniem, kształtowaniem umiejętności.
Umiejętności i działania w świecie konkretnym i symbolicznym (umiejętności)
Poznawanie siebie
i kierowanie sobą
Funkcjonowanie w różnych grupach
społecznych
Komunikowanie się i budowanie
relacji społecznych
Działanie w świecie w aspekcie
praktycznym, poznawczym
i symbolicznym
2.
Poznawanie świata oraz siebie (wiedza)
Wiedza o sobie i rozumienie siebie
Sposoby poznawaniasiebie i świata
Wiedza o świecie i rozumienie świata
Narzędzia konstruowania wiedzy
www.wsip.pl 11
Trzeci obszar edukacyjny obejmuje treści i zadania związane z budowaniem poczucia własnej wartości, tworzeniem systemu wartości oraz kształtowaniem przekonań moralnych i postaw pro-społecznych.
Cele edukacyjneRazem w szkole. Program edukacji wczesnoszkolnej wspomaga realizację zadań szkoły i celów ogólnych w zakresie pierwszego etapu kształcenia. Na podstawie obowiązującej Podstawy progra-mowej sformułowano następujące cele ogólne i szczegółowe o charakterze operacyjnym:
Cele ogólne Cele szczegółowe
Kształtowanie umiejętności służącychzdobywaniu wiedzy (czytanie, pisanie i liczenie)
• kształtowanie umiejętności posługiwania się poprawnym językiem ojczystym:a) w zakresie mówienia:
– wdrażanie do świadomego stosowania środków językowych w zależności od adresata, treści i celu wypowiedzi;
− kształtowanie i wprowadzanie do czynnego słownika pojęć: społecznych, przyrodniczych, plastycznych, matematycznych, technicznych, muzycznych;
− wdrażanie do uważnego słuchania jako podstawowego warunku odbioru; b) w zakresie pisania:− kształtowanie umiejętności czytelnego, estetycznego i poprawnego pod
względem ortografi cznym pisania;− kształtowanie umiejętności redagowania wielozdaniowych, spójnych
wypowiedzi ustnych i pisemnych w różnych formach literackich;c) w zakresie czytania:
− kształtowanie umiejętności płynnego, poprawnego i wyrazistego czytania;− kształtowanie umiejętności czytania ze zrozumieniem tekstów literackich
i innych tekstów pisanych;− rozbudzanie wrażliwości na piękno słowa pisanego;
• kształtowanie umiejętności matematycznych:− kształtowanie – na miarę uczącego się dziecka – pojęcia liczby naturalnej
i działań arytmetycznych: dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia;− rozwijanie świadomego i sprawnego rachowania;− rozwijanie orientacji i wyobraźni przestrzennej;− rozwijanie rozumienia sensu mierzenia długości, masy (ciężaru), pojemności;− kształtowanie świadomości czasu w skali dnia, w skali roku, w skali lat
i w skali historycznej; − kształtowanie umiejętności praktycznego stosowania zdobytej wiedzy
matematycznej; • wyrabianie nawyku korzystania z różnych dziedzin wiedzy;• kształtowanie umiejętności korzystania z dzieł sztuki (literatura, architektura,
malarstwo, muzyka, taniec, inscenizacja, fi lm).
Budowanie systemu wartości (postawy)
Poczucie własnejtożsamości
Przekonania moralne i postawy
Kultura duchowa i materialna jako źródło budowania
systemu wartości
2. Po co istnieje szkoła? Realizacja celów edukacyjnych i zadań szkoły
12
Cele ogólne Cele szczegółowe
Przygotowanie do nauki języków obcych na kolejnych etapach edukacyjnych
• zachęcanie do nauki języków obcych (literatura, zwyczaje, tradycje, zabawy dzieci w innych krajach).
Kształtowanie umieję-tności nawiązywania i utrzymywania poprawnych kontaktów z innymi dziećmi, dorosłymi, osobami niepełnosprawnymi, przedstawicielami innej narodowości i rasy
• rozbudzanie życzliwości wobec członków rodziny, kolegów, nauczycieli i pracowników szkoły;
• kształtowanie umiejętności przestrzegania norm społecznych, utrzymywania poprawnych kontaktów z innymi osobami (w tym z przedstawicielami innych narodowości);
• kształtowanie umiejętności komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi oraz rozwiązywania problemów bez użycia przemocy i bez agresji;
• rozbudzanie potrzeby dzielenia się z innymi własną wiedzą, obserwacjami, spostrzeżeniami;
• wdrażanie do poznawania własnej odrębności i niepowtarzalności;• uwrażliwianie na odrębność drugiego człowieka poprzez pielęgnowanie
indywidualnego stylu wypowiedzi oraz poszanowanie cudzych pomysłów i oryginalności;
• kształtowanie osobowości i dojrzałości emocjonalnej, pozwalającej racjonalnie kierować swoim postępowaniem;
• kształtowanie postaw prospołecznych i zachęcanie do podejmowania działań na rzecz innych.
Rozwijanie poczucia przynależności do spo-łeczności szkolnej, środo-wiska lokalnego, regionu i kraju
• rozwijanie umiejętności poznawania otoczenia rodzinnego i społecznego;• zapoznanie z tradycjami regionu, kraju i Europy;• kształtowanie umiejętności prowadzenia obserwacji najbliższej okolicy;• rozwijanie zainteresowań poprzez zapoznanie z zabytkami, miejscami pamięci
narodowej oraz osobami związanymi z kulturą regionu.
Kształtowanie umiejętno-ści działania w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych
• kształtowanie właściwych postaw w czasie działań indywidualnych i zespołowych (w tym podczas zabawy);
• kształtowanie twórczej postawy;• kształtowanie umiejętności samodzielnego zdobywania informacji z różnych
źródeł, z wykorzystaniem technologii komputerowej;• kształtowanie umiejętności dokonywania wyboru programów telewizyjnych,
radiowych oraz multimedialnych;• wdrażanie do odpowiedniego, kulturalnego zachowania w miejscach użyteczności
publicznej;• kształtowanie właściwej postawy w kontaktach z nieznajomymi osobami;• wyrabianie krytycyzmu wobec postaw agresji i przemocy;• wyrabianie nawyku dbania o własne zdrowie: odżywianie, zapobieganie
chorobom, aktywny wypoczynek; • kształtowanie harmonijnego rozwoju psychofi zycznego dziecka zgodnie z jego
możliwościami;• kształtowanie umiejętności bezpiecznego posługiwania się urządzeniami
technicznymi.
2. Po co istnieje szkoła? Realizacja celów edukacyjnych i zadań szkoły
Cele ogólne Cele szczegółowe
Wdrażanie nawyków i umiejętności związa-nych z bezpiecznym uczestnictwem w ruchu drogowym
• wyrabianie umiejętności bezpiecznego poruszania się po drogach i przestrzegania przepisów ruchu drogowego;
• wyrabianie świadomości możliwych zagrożeń zdrowia i życia;• kształtowanie umiejętności szukania pomocy w sytuacji zagrożenia i wypadku;• kształtowanie poczucia odpowiedzialności za zdrowie i bezpieczeństwo innych
w szkole, w domu, na ulicy, w czasie zabaw.
Rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą
• rozbudzanie zainteresowania dzieci przyrodą i potrzeby kontaktu z nią;• zapoznawanie z różnorodnością świata roślin i zwierząt, ich budową, warunkami
i trybem życia, odżywianiem się;• wdrażanie do ochrony środowiska i jego zasobów;• kształtowanie ekologicznego stylu życia; • wdrażanie do właściwych zachowań w stosunku do zwierząt, roślin i całej
przyrody;• kształtowanie umiejętności badawczych i przeprowadzanie prostych
doświadczeń.
W proponowanym Państwu programie nauczania Razem w szkole szczególną uwagę zwracamy na potrzebę współdziałania środowiska rodziców lub opiekunów i środowiska szkolnego. Tym samym wspieranie rodziny w zakresie jej obowiązków wychowawczych stawiamy jako jeden z istotnych celów.
2. Po co istnieje szkoła? Realizacja celów edukacyjnych i zadań szkoły
14
Czego uczą się uczniowie?Realizacja treści kształcenia
Szukać prawdy, kochać piękno,chcieć dobra, czynić najlepsze
– to zadanie i cel człowieka.Moses Mendelssohn
Spiralne ujęcie materiału nauczania – uczenia sięMateriał nauczania – uczenia się opracowany w Razem w szkole. Program edukacji wczesnoszkolnejzawiera informacje rzeczowe, merytoryczne, wykorzystywane do opanowywania wiadomości, kształtowania i doskonalenia umiejętności. To również „tworzywo” myślenia, badania, doświad-czania, a także źródło wiedzy. W ramach edukacji dzieci w klasach 1–3 podejmowane są działania związane z tworzeniem dziecku szans edukacyjnych, odpowiednio do jego możliwości i potrzeb, oraz wspomaganiem rozwoju dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Zadania edukacyjne realizowane są w formie kształcenia zintegrowanego, we wspomnianych wcześniej trzech obszarach edukacyjnych.
W programie nauczania Razem w szkole zaprezentowano spiralne ujęcie materiału nauczania, co oznacza, że dotyczy on tych samych obszarów tematycznych, a uczniowie stopniowo wzboga-cają zakres wiedzy i umiejętności w kolejnych latach pierwszego etapu kształcenia. Uwzględniono w nim treści nauczania – uczenia się zawarte w Podstawie programowej kształ-cenia ogólnego dla szkół podstawowych dla pierwszego etapu edukacji. Prezentując materiał nauczania – uczenia się do poszczególnych klas, wyróżniono wszystkie obszary edukacyjne wyszczególnione we wspomnianej podstawie. Takie ujęcie materiału pozwoli nauczycielowi: − właściwie planować pracę dydaktyczną; − odpowiednio interpretować i realizować treści kształcenia; − systematyczne monitorować proces edukacyjny i dokonywać jego ewaluacji.
Głównym zadaniem szkoły, a więc również edukacji wczesnoszkolnej, jest przygotowanie młodego człowieka do życia, tzn. sytuacji, w których się znajduje lub może się znaleźć, poznawania złożoności świata i miejsca człowieka w środowisku społecznym, przyrodniczym, kulturowym i technicznym. Zadanie to będzie realizowane, gdy tworzywem myślenia, kształtowania i doskonalenia umiejętno-ści, podmiotem poznania i edukacyjnych działań będzie otaczająca rzeczywistość. Szczególnym źródłem materiału nauczania – uczenia się w realizacji głównych zadań szkoły (przy-gotowania ucznia do życia) jest środowisko społeczne (kręgi społeczne), w którym dziecko funkcjo-nuje. Organizację materiału nauczania w zakresie wykorzystywania środowiska społecznego w edu-kacji dzieci klas 1–3 przedstawiono w tabeli i na wykresie.
3.
www.wsip.pl 15
Kręgi tematyczne Role społeczne
Dom syn, córka, wnuk, wnuczka, brat, siostra, opiekun roślin i zwierząt, współmieszkaniec, użytkownik, sąsiad...
Szkoła i klasa uczeń, przyjaciel, kolega, dyżurny...
Biblioteka, księgarnia, antykwariat czytelnik, użytkownik biblioteki, klient...
Droga, środki komunikacji pieszy, pasażer, uczestnik ruchu drogowego...
Instytucje i urzędy widz, słuchacz, obserwator, pacjent, interesant...
Wycieczka w środowisku społecznym i przyrodniczym turysta, badacz, obserwator, przyjaciel przyrody...
Miejscowość, osiedle, gmina, powiat, województwo, kraj, Europa, świat
mieszkaniec, obywatel, patriota, Europejczyk, obywatel świata...
Organizacja materiału nauczania – uczenia się (kręgi społeczne)
3. Czego uczą się uczniowie? Realizacja treści kształcenia
ŚWIAT KRAJ EUROPA ŚWIAT KRAJ EUROPA
ŚWIA
T KRAJ EU
ROPA ŚW
IAT KRAJ EUROPA ŚWIAT KRAJ
EUROPA
ŚW
IAT
KRA
J
E
URO
PA
Ś
WIA
T
K
RAJ
EU
ROPA
GMINA POWIAT WO
JEWÓ
DZTW
O REG
ION
GMINA POWIAT
W
OJE
WÓ
DZT
WO
RE
GIO
N
DOM • BLOK MIESZKALNY OSIED
LE DZIELNICA
MIE
JSC
OW
OŚĆ
KLASA • SZKOŁA KLASA
• SZKO
ŁA KLASA • SZKOŁA
KLA
SA •
SZKOŁA
RODZINA RO
DZIN
A RODZINA
R
OD
ZIN
A
JA
mów
ienie
• słu
chan
ie
• czy
tanie
• pis
anie
liczenie – rozumowanie
• rysowanie – malowanie
– majsterkowanieśp
iewan
ie – g
ranie
– tan
iec • sp
rawność
ruch
owa
twórcze działanie
• poznawanie otoczenia
i świata przyrody
16
Mat
eriał n
aucz
ania
(kl
asy
1–3)
Lp.
Blok
ip
rogr
amow
ePo
jęci
a (w
ied
za)
Post
awy
(zac
how
ania
)O
bsz
ary
tem
atyc
zne
1.N
asze
zai
nter
eso-
wan
ia, u
podo
bani
a,
pred
yspo
zycj
e
upod
oban
ia;
zain
tere
sow
ania
; za-
miło
wan
ia; p
redy
spo-
zycj
e; to
lera
ncja
kultu
ra w
ypow
iedz
i, ro
zmow
y,
słuc
hani
a; w
yraż
anie
wła
snyc
h m
yśli,
ucz
uć, sąd
ów; k
reat
yw-
ność
i po
mysło
wość;
pla
now
a-ni
e i o
rgan
izow
anie
wła
snyc
h dz
iałań;
star
anność
; uży
wan
ie
zwro
tów
grz
eczn
ości
owyc
h
Na
plac
u za
baw
. Moj
e za
baw
ki. M
oje
ulub
ione
zajęc
ia. J
ak m
iło b
yć m
iłym
. Nie
boję
się
pytać.
W sz
kole
. Moj
e ul
ubio
ne z
ajęc
ia. M
oje
bajk
i, baśn
ie. M
oje
podręc
znik
i. M
oje
ulub
ione
fi lm
y. P
okoc
hać
sam
ego
sieb
ie. W
sali
gim
nast
yczn
ej, n
a bo
isku
szko
lnym
i p
odw
órku
. Moj
e ul
ubio
ne k
siąż
ki. M
oje
audy
cje
tele
wiz
yjne
. Jes
teśm
y po
dobn
i, a
jedn
ak różn
i.
2.N
asze
cec
hy fi
zycz
ne
i psy
chic
zne,
ocz
e-ki
wan
ia i
potrz
eby:
bi
olog
iczn
e, ro
zwo-
jow
e, p
ozna
wcz
e
higi
ena o
sobi
sta; c
zę-
ści c
iała
; urząd
zeni
a sa
nita
rne i
prz
ybor
y do
ut
rzym
ania
czys
tośc
i; hi
gien
a spoży
wan
ia
posił
ków
; cho
roby
; od
pocz
ynek
; rel
aks
trosk
a o
wła
sne
zdro
wie
, bez
-pi
eczeńs
two
i roz
wój
; prz
e-st
rzeg
anie
zas
ad h
igie
ny o
sobi
-st
ej i
otoc
zeni
a or
az a
ktyw
nego
od
pocz
ynku
; wyt
rwał
ość
w p
okon
ywan
iu tr
udnośc
i;el
asty
czne
reag
owan
ie w
obl
i-cz
u zm
iany
Moj
e ci
ało.
W sz
koln
ej ła
zien
ce. W
gab
inec
ie le
kars
kim
. Słu
cham
y ci
szy.
Pije
my
mle
ko.
Jeste
m w
idze
m i
słuch
acze
m. N
a sp
acer
ze. M
am 6
–7 la
t. M
oje
zmysły
. Dba
m o
czy
stość
. M
oje
przy
bory
do
utrz
yman
ia c
zysto
ści.
Słuc
ham
y in
nych
. Jem
y ow
oce
i war
zyw
a. D
la-
czeg
o sz
klan
ka m
leka
? N
ad w
odą
i na
słońc
u. Je
stem
obs
erw
ator
em. M
am 7
–8 la
t. M
oje
ciał
o (c
zęśc
i ciała
i or
gany
wew
nętrz
ne),
moj
e zm
ysły
. Jak
się
ubrać?
Jak
skut
eczn
ie
rozm
awiać?
Jak
zdro
wo
się o
dżyw
iać?
Prz
ed m
ałym
ekr
anem
. Mój
rozkła
d dn
ia. „
Kąp
iel
słone
czna
” m
oże
być
szko
dliw
a. M
am 8
–9 la
t. Je
stem
chł
opce
m, j
este
m d
ziew
czyn
ką.
Jak
akty
wni
e od
pocz
ywać
? Ja
k sk
utec
znie
się
kom
unik
ować
? H
igie
na a
moj
e zd
row
ie.
W k
inie
i te
atrz
e. P
rzy
stole
.
3.N
asze
moż
liwoś
ci,
ogra
nicz
enia
, uw
a-ru
nkow
a nia
rozw
ojo-
we,
indy
wid
ualn
ość,
ni
epow
tarz
alność
radośc
i – sm
utki
; suk
-ce
sy –
por
ażki
; pod
o-bi
eńst
wa
– różn
ice
świa
dom
ość m
ocny
ch i
słaby
ch
stron
; odp
orność
na s
tres;
pom
oc
słabs
zym
; dos
trzeg
anie
pod
o-bi
eństw
i różn
ic; p
rzyj
mow
anie
oc
eny;
uni
kani
e nie
bezp
iecz
eństw
Moj
e ra
dośc
i i s
mut
ki. J
esteśm
y po
dobn
i, a
jedn
ak s
ię różn
imy.
Moj
e m
ocne
stro
ny.
Jaki
jest
em?
Moj
e su
kces
y i p
oraż
ki. J
esteśm
y różn
i, a
jedn
ak p
odob
ni d
o si
ebie
. Moj
a od
mie
nność.
Kim
jest
em?
Każ
dy je
st s
praw
ny in
acze
j. C
o na
s łą
czy,
mim
o w
ielu
róż-
nic?
Moj
a in
dyw
idua
lność.
Jes
tem
sobą.
Śm
ieje
my
się
z sa
myc
h si
ebie
. Moj
e a
nasz
e ce
le. M
oje
moc
ne i
słab
e st
rony
. Jak
i jes
tem
i ki
m je
stem
?
4.Z ży
cia
klas
y, sz
koły
–
jest
em u
czni
em,
kole
gą
szkoła
, kla
sa, u
czeń
, na
uczy
ciel
; pra
wa
i obo
wią
zki u
czni
a;
plan
zajęć
, reg
ulam
in;
wła
sność
wsp
ólna
i o
sobi
sta;
dyż
ury
przy
jaźń
, kol
eżeń
stw
o, u
czyn
-ność
, życ
zliw
ość,
wsp
ółpr
aca
i wza
jem
na p
omoc
; prz
estrz
e-ga
nie
norm
i za
sad
postęp
owa-
nia,
zro
zum
ieni
e, to
lera
ncja
, po
szan
owan
ie g
odnośc
i; tro
-sk
a o
wła
sność
indy
wid
ualną
i wsp
ólną
; uni
kani
e ni
ebez
pie-
czeń
stw
Moj
e ko
leża
nki i
moi
kol
edzy
. Poz
naje
my
szkołę
i je
j oto
czen
ie. M
oje
praw
a i o
bo-
wią
zki u
czni
a. N
asze
wsp
ólne
zab
awy.
W s
zkol
e ja
k w
dom
u. N
asza
bib
liote
czka
kla
-so
wa,
nas
ze k
laso
we
hodo
wle
. Jes
tem
ucz
niem
. Nas
za w
spól
na p
raca
. Nas
za s
zkoł
a,
klas
a, p
omie
szcz
enia
, pra
cow
nicy
szk
oły.
Moj
e pr
awa
i obo
wią
zki d
ziec
ka-u
czni
a.
Każ
dy m
a sw
oją
godn
ość.
Jes
tem
dyż
urny
m. W
czy
teln
i i w
bib
liote
ce s
zkol
nej.
Roś
liny
w n
asze
j kla
sie
i szk
ole.
Wsp
ólni
e ła
twie
j. K
ażdy
ma
swój
hon
or. M
ieć
przy
-ja
ciół
. Wol
no –
nie
wol
no. J
este
m c
złon
kiem
gru
py. P
ozna
jem
y bi
blio
tekę
. Mój
prz
y-ja
ciel
, kol
ega.
To
moj
e, a
to n
asze
. Każ
dy m
a sw
oją
godn
ość.
Być
prz
yjac
iele
m i
mieć
przy
jaci
ół. J
este
m u
czni
em, k
olegą,
dyż
urny
m, p
rzyj
acie
lem
. Spo
tkan
ia z
bib
liote
kar-
ką. Z
akła
dam
y ho
dow
le rośl
in i
zwie
rząt
.
www.wsip.pl 17
5.Z ży
cia
rodz
iny
– je
stem
dzi
ecki
em,
brat
em, s
iost
rą, s
y-ne
m, c
órką
, w
nuki
em...
dom
rodz
inny
, rod
zi-
na, r
odzi
ce, d
ziec
i, ro
dzeń
stw
o, k
rew
ni,
dzia
dkow
ie; z
ajęc
ia
i obo
wią
zki d
omow
e;
zwie
rzęt
a ho
dow
a-ne
w d
omu;
sprzęt
y i u
rząd
zeni
a do
mow
e
miłość
, wdz
ięcz
ność
, sza
cune
k,
kultu
ra w
spółży
cia,
zdy
scyp
li-no
wan
ie, w
rażl
iwość,
posłu
-sz
eńst
wo,
pra
wdo
mów
ność
, po
moc
słab
szym
, obo
wią
zko-
wość,
szac
unek
dla
pra
cy ro
dzi-
ców,
opi
eka
nad
zwie
rzęt
ami
Przy
świą
tecz
nym
stol
e. Pr
aca m
ojej
mam
y. Pr
aca m
ojeg
o ta
ty. M
oje z
ajęc
ia d
omow
e.
W m
oim
dom
u (p
omie
szcz
enia
, urząd
zeni
a). J
este
m si
ostrą
, bra
tem
. W ła
zien
ce. M
oje m
iej-
sce p
racy
i za
baw
y w
dom
u. M
oje u
lubi
one z
wie
rząt
ko d
omow
e. Pr
zyro
da w
okół
dom
u.
Gdy
jeste
m sa
m w
dom
u. M
oje k
onta
kty
z rod
zeńs
twem
. Roś
liny
i zw
ierzęt
a w m
oim
pok
o-ju
. Tat
a, m
ama i
ja. P
omag
am m
amie
i ta
cie.
Prac
a zaw
odow
a moi
ch ro
dzic
ów. M
oje u
lubi
o-ne
zaba
wki
w d
omu.
Wsp
ólne
świę
ta i
uroc
zystośc
i. Te
lefo
nicz
ne ro
zmow
y. M
oje k
onta
kty
z rod
zica
mi.
Ośw
ietle
nie m
ojeg
o ką
cika
do
nauk
i. Ba
bcia
, dzi
adek
i ja
. Pom
agam
dzi
adko
wi
i bab
ci. R
óżne
zaw
ody
nasz
ych
rodz
iców
. Moj
e ulu
bion
e zajęc
ia d
omow
e. Św
iąte
czne
tra-
dycj
e i zw
ycza
je, u
rocz
ystośc
i rod
zinn
e. K
orzy
stani
e z u
rząd
zeń
dom
owyc
h. N
asze
rodz
inne
tra
dycj
e. Ła
d i p
orzą
dek
w m
oim
pok
oju
i kąc
iku
do p
racy
. Roś
liny
i zw
ierzęt
a dom
owe
– pr
ace p
ielę
gnac
yjne
. W ro
dzin
nym
krę
gu, b
liższ
e i d
alsz
e rod
zeńs
two.
Pra
ca za
wod
owa
czło
nków
bliż
szej
i da
lszej
rodz
iny.
Moj
e ulu
bion
e książk
i i za
jęci
a dom
owe.
Drz
ewo
gene
-al
ogic
zne m
ojej
rodz
iny.
Nas
ze ro
dzin
ne św
ięta
. Urząd
zeni
a ele
ktry
czne
, gaz
owe..
. Dob
re
i złe
taje
mni
ce. R
odzi
nne p
amią
tki,
przo
dkow
ie. R
oślin
y i z
wie
rzęt
a w d
omu
i wok
ół d
omu.
6.Z ży
cia
mie
jsco
wo-
ści –
jest
em m
iesz
-kańc
em, sąs
iade
m,
kole
gą, o
byw
ate-
lem
, pas
ażer
em,
klie
ntem
...
nazw
y m
iejs
cow
ości
, m
iesz
kańc
y, a
dres
; są
sied
zi; w
ładz
e sa
-m
orzą
dow
e, h
isto
ria,
położe
nie,
zab
ytki
; uk
ształto
wan
ie te
renu
, rośl
inność
, zw
ierzęt
a,
kraj
obra
z; re
gula
min
m
iesz
kańc
ów; r
uch
koło
wy,
prz
ejśc
ia d
la
pies
zych
, syg
naliz
acja
św
ietln
a, sy
gnał
y ak
u-st
yczn
e, d
roga
ham
o-w
ania
, skr
zyżo
wan
ie,
prze
jazd
y ko
lejo
we
i tra
mw
ajow
e, ro
wer
, śc
ieżk
i row
erow
e,
karta
row
erow
a, te
ren
zabu
dow
any,
poj
azdy
– śr
odki
kom
unik
acji,
zn
aki d
rogo
we,
kie
-ro
wca
, pas
ażer
; urzę-
dy i
inst
ytuc
je, s
klep
y
pocz
ucie
prz
ynal
eżnośc
i do
określ
onyc
h w
spól
not;
pocz
u-ci
e tożs
amoś
ci; p
rzyw
iąza
nie
do m
iejs
ca z
amie
szka
nia;
be
zpie
czne
zac
how
anie
się
– w
środ
kach
loko
moc
ji, n
a dr
o-dz
e, w
mie
jsca
ch p
ublic
znyc
h;
unik
anie
nie
bezp
iecz
eńst
w,
prze
zorn
ość,
ogr
anic
zone
za-
ufan
ie, o
strożn
ość;
prz
estrz
ega-
nie
regu
lam
inów
; um
ieję
tność
mów
ieni
a „n
ie”;
wsp
ółod
po-
wie
dzia
lność;
zac
how
anie
się
w u
rzęd
ach
i ins
tytu
cjac
h
Moj
a m
iejsc
owość
– ad
res z
amie
szka
nia.
Moi
sąsie
dzi w
okół
moj
ego
dom
u i w
moi
m
blok
u m
iesz
kaln
ym. B
ezpi
eczn
e ko
rzys
tani
e z
win
dy i
scho
dów.
Moj
a dr
oga
do sz
koły
. Są
siadk
a po
trzeb
uje
pom
ocy.
Osie
dle,
dzi
elni
ca, m
iasto
. Wł a
dze
moj
ego
osie
dla,
moj
ej
wsi.
Skl
epy
i pun
kty
usłu
gow
e na
moi
m o
siedl
u, w
moj
ej w
si. M
oi k
oled
zy z
osie
dla,
ze
wsi.
Zag
roże
nia
na d
roga
ch m
ojeg
o os
iedl
a, m
ojej
wsi.
Syt
uacj
e i m
iejsc
a ni
ebez
piec
zne
na m
oim
osie
dlu,
w m
ojej
wsi,
w m
ojej
dzi
elni
cy, w
moi
m m
ieśc
ie i
w m
ojej
gm
inie
. N
ajw
ażni
ejsz
e śr
odki
kom
unik
acji
na o
siedl
u, w
si. P
lac
zaba
w n
a m
oim
osie
dlu,
w m
ojej
w
si. P
rzyr
oda
wok
ół n
as w
mie
jscu
zam
iesz
kani
a. M
iejsc
a sz
czeg
ólne
w m
iejsc
u m
ojeg
o za
mie
szka
nia.
Jeste
m m
iesz
kańc
em d
ziel
nicy
, gm
iny.
Moi
dal
si są
siedz
i dzi
elni
cy, i
nnyc
h m
iejsc
owoś
ci w
gm
inie
. Wła
dze
moj
ej d
ziel
nicy
, gm
iny.
Skl
epy
i pun
kty
usłu
gow
e w
mo-
jej d
ziel
nicy
, gm
inie
. Moi
kol
edzy
mie
szka
jący
w d
ziel
nicy
, gm
inie
. Inn
e sz
koły
w d
ziel
ni-
cy, g
min
ie. Z
agroże
nia
na d
roga
ch m
ojej
dzi
elni
cy, g
min
y. N
ajw
ażni
ejsz
e śr
odki
kom
uni-
kacj
i w d
ziel
nicy
lub
gmin
ie. K
ino,
teat
r, bi
blio
teka
, muz
eum
i in
ne in
stytu
cje
kultu
raln
e w
dzi
elni
cy, g
min
ie. P
rzyr
oda
w d
ziel
nicy
(np.
par
ki, s
kwer
y), g
min
ie (n
p. la
s, pa
rk, p
ola)
. W
arto
odw
iedz
ić m
oją
dzie
lnicę.
Jeste
m m
iesz
kańc
em m
ojej
mie
jscow
ości
. Wła
dze
moj
e-go
mia
sta. S
ieć
hand
low
a i u
sługo
wa
w m
ojej
mie
jscow
ości
. Moi
kol
edzy
z in
nych
szkół
w m
ojej
mie
jscow
ości
. Mie
jsca
i syt
uacj
e ni
ebez
piec
zne
w m
ojej
mie
jscow
ości
. Śro
dki
kom
unik
acji.
Naj
bliż
sze
kino
, tea
tr, m
uzeu
m, d
om k
ultu
ry, b
iblio
teka
. Oso
bliw
ości
moj
ej
mie
jscow
ości
, mie
jsca
szcz
egól
ne, z
abyt
ki. R
oślin
ność
i zw
ierzęt
a w
moj
ej m
iejsc
owoś
ci
(par
ki, l
asy,
skw
ery,
ogr
ody,
pol
a, z
oo, p
omni
ki p
rzyr
ody,
reze
rwat
y, p
arki
nar
odow
e).
Dla
czeg
o w
arto
odw
iedz
ić m
oją
mie
jscow
ość.
Obr
azy
z pr
zeszłośc
i.
18
Lp.
Blok
ip
rogr
amow
ePo
jęci
a (w
ied
za)
Post
awy
(zac
how
ania
)O
bsz
ary
tem
atyc
zne
7.Z ży
cia
gmin
y,
osie
dla,
pow
iatu
, w
ojew
ództ
wa,
regi
o-nu
– je
stem
mie
sz-
kańc
em, o
byw
ate-
lem
, sąs
iade
m...
gmin
a, wła
dze
sa-
mor
ządo
we,
pow
iat,
woj
ewód
ztw
o, re
gion
; tra
dycj
a, h
isto
ria, z
a-by
tki,
folk
lor,
pieś
ni
i tań
ce lu
dow
e, sz
tuka
lu
dow
a, p
amię
tnik
i i k
roni
ki; m
apa
i pla
n;
urzę
dy, i
nsty
tucj
e,
skle
py, k
ultu
ra re
gio-
naln
a; rośl
iny,
zw
ie-
rzęt
a, u
kszt
ałto
wan
ie
tere
nu; m
iejs
ca, w
tym
sz
czeg
ólni
e m
iejs
ca
pam
ięci
nar
odow
ej
pocz
ucie
tożs
amoś
ci k
ultu
ro-
wej
, lok
alne
j, pr
zyw
iąza
nie
i dum
a z
przy
należn
ości
do
określ
onej
gru
py sp
ołec
znej
; sz
acun
ek d
la tr
adyc
ji, z
wyc
za-
jów
, pam
iąte
k, m
iejs
c pa
mię
ci
naro
dow
ej; t
rosk
a o śr
odow
isko
pr
zyro
dnic
ze, z
acho
wan
ia p
ro-
ekol
ogic
zne,
wsp
ółod
pow
ie-
dzia
lność
za śr
odow
isko
; prz
e-st
rzeg
anie
zas
ad z
acho
wan
ia
w u
rzęd
ach,
inst
ytuc
jach
Jeste
m c
złon
kiem
społ
eczn
ości
loka
lnej
(gm
iny,
pow
iatu
). M
oja
gmin
a, m
ój p
owia
t na
map
ie w
ojew
ództ
wa.
Insty
tucj
e w
moj
ej g
min
ie, w
moi
m p
owie
cie.
Głó
wne
zajęc
ia
mie
szkańc
ów g
min
y, p
owia
tu, n
p. ro
lnic
two,
ogr
odni
ctw
o, tu
rysty
ka, p
rzem
ysł ,
górn
i-ct
wo,
różn
orod
ność
zaw
odów
. Sto
lica
i głó
wne
mie
jscow
ości
gm
iny,
pow
iatu
. Typ
owy
kraj
obra
z w
moj
ej g
min
ie, w
moi
m p
owie
cie.
Zm
iany
zac
hodząc
e w
moj
ej g
min
ie,
w m
oim
pow
ieci
e. Z
abyt
ki, t
rady
cje,
folk
lor,
kultu
ra g
min
y, p
owia
tu. H
istor
ia g
min
y, p
o-w
iatu
(obr
azy
z pr
zeszłośc
i). M
iejsc
a sz
czeg
ólne
, np.
muz
ea, p
omni
ki, r
ezer
wat
y. O
sobl
i-w
ości
gm
iny,
pow
iatu
, np.
rośli
nność,
zw
ierzęt
a. M
oją
gminę,
mój
pow
iat w
arto
zob
aczyć.
Je
stem
czł
onki
em sp
ołec
znoś
ci lo
kaln
ej (w
ojew
ództ
wa)
. Moj
e w
ojew
ództ
wo
na m
apie
Po
lski.
Insty
tucj
e w
moi
m w
ojew
ództ
wie
. Głó
wne
zajęc
ia m
iesz
kańc
ów w
ojew
ództ
wa,
np
. ogr
odni
ctw
o, ro
lnic
two,
hod
owla
zw
ierząt
, prz
emysł,
różn
orod
ność
zaw
odów
. Sto
lica
i głó
wne
mia
sta w
ojew
ództ
wa.
Dom
inując
y kr
ajob
raz
w w
ojew
ództ
wie
. Zm
iany
zac
ho-
dząc
e w
moi
m w
ojew
ództ
wie
. Zab
ytki
, tra
dycj
e, fo
lklo
r, ku
ltura
woj
ewód
ztw
a. H
istor
ia
woj
ewód
ztw
a (o
braz
y z
prze
szłośc
i). M
iejsc
a sz
czeg
ólne
w w
ojew
ództ
wie
, np.
mie
jscow
o-śc
i, m
uzea
, pom
niki
. Oso
bliw
ości
woj
ewód
ztw
a, n
p. rośli
nność,
zw
ierzęt
a, p
ołoż
enie
, kra
-jo
braz
, kul
tura
, jęz
yk. M
oje
woj
ewód
ztw
o w
arto
zw
iedz
ić. J
este
m c
złon
kiem
społ
eczn
ości
lo
kaln
ej (r
egio
nu).
Mój
regi
on n
a m
apie
Pol
ski.
Insty
tucj
e w
moi
m re
gion
ie. G
łów
ne z
ajęc
ia m
iesz
kańc
ów
regi
onu.
Sto
lica
regi
onu
i naj
wię
ksze
mia
sta. T
ypow
y kr
ajob
raz
meg
o re
gion
u. Z
mia
ny
zach
odzą
ce w
moi
m re
gion
ie. G
łów
ne z
abyt
ki, k
ultu
ra, f
olkl
or re
gion
u.
His
toria
regi
onu
(obr
azy
z pr
zeszłośc
i). M
iejs
ca sz
czeg
ólne
w re
gion
ie, n
p. z
abud
owa,
sk
anse
ny, p
omni
ki p
rzyr
ody.
Oso
bliw
ości
regi
onu,
np.
języ
k, u
biór
, zajęc
ia, r
oślin
ność
, zw
ierzęt
a, p
ołoż
enie
, obi
ekty
. W m
oim
regi
onie
war
to sp
ędzić
wak
acje
.
8.Z ży
cia
kraj
u –
jest
em P
olak
iem
, ob
ywat
elem
, pa
triotą.
..
kraj
, fl a
ga, g
odło
pańs
twow
e, h
ymn
pańs
twow
y; m
apa
Polsk
i, ty
pow
e kr
ajo-
braz
y: g
óry,
wyż
yny,
ni
ziny
, poj
ezie
rza,
m
orze
; wła
dze
pań-
stwow
e, st
olic
a, m
ia-
sta, h
istor
ia, t
rady
cja,
pr
zeszłość
– te
raźn
iej-
szość,
muz
ea, k
roni
ki,
położe
nie,
zab
ytki
;
pocz
ucie
tożs
amoś
ci k
ultu
ro-
wej
, nar
odow
ej, d
uma,
sza-
cune
k dl
a tra
dycj
i i sy
mbo
li na
rodo
wyc
h, tw
órcó
w k
ultu
ry,
pocz
ucie
cza
su h
isto
rycz
nego
; pr
zest
rzeg
anie
zas
ad o
bow
iązu
-ją
cych
w w
ybra
nych
środ
owi-
skac
h, e
kosy
stem
ach,
mie
jsca
ch
szcz
egól
nych
; sza
cune
k dl
a oj
czys
tej p
rzyr
ody,
szac
unek
dl
a pr
acy
inny
ch lu
dzi
Jest
em P
olak
iem
. Nad
mapą
Pols
ki. W
arsz
awa
– st
olic
a Po
lski
. Pol
skie
rzek
i. Je
steś
my
Pola
kam
i. O
d gó
r po
Bał
tyk.
Map
a ko
ntur
owa
Pols
ki. M
ała
i duż
a O
jczy
zna.
Tu
wszęd
zie
jest
moj
a O
jczy
zna.
Typ
owe
kraj
obra
zy m
ojeg
o kr
aju
(gór
ski,
nizi
nny,
na
dmor
ski..
.). N
ajw
ięks
ze m
iast
a w
Pol
sce.
War
szaw
a si
edzi
bą wła
dz p
ańst
wow
ych.
N
asze
sym
bole
nar
odow
e. N
iekt
óre
osob
liwoś
ci o
jczy
stej
prz
yrod
y: rośl
inność
, zw
ierzęt
a. T
wór
cy li
tera
tury
dla
dzi
eci.
Kul
tura
nar
odow
a –
wyb
rane
utw
ory
liter
acki
e,
muz
yczn
e, p
last
yczn
e...
Sylw
etki
wyb
itnyc
h Po
lakó
w. W
ażne
dat
y w
„po
lski
m k
alen
da-
rzu”
. Nad
mapą
Pols
ki. P
olsk
a na
map
ie E
urop
y. N
ajst
arsz
e m
iast
a Po
lski
. Daw
ne st
oli-
ce P
olsk
i. H
ymn
pańs
twow
y. O
sobl
iwoś
ci o
jczy
stej
prz
yrod
y (k
rajo
braz
y, rośl
inność
, zw
ierzęt
a). R
ezer
wat
y i p
arki
nar
odow
e.
www.wsip.pl 19
rośli
nność,
zw
ierzęt
a,
park
i nar
odow
e,
reze
rwat
y, p
omni
ki
przy
rody
, szl
aki
tury
stycz
ne, e
kolo
gia,
rośli
ny i
zwie
rzęt
a ch
roni
one;
urzęd
y i i
nsty
tucj
e; d
zieł
a ku
ltury
nar
odow
ej;
waż
ne d
aty
w „
pol-
skim
kal
enda
rzu”
9.Z ży
cia
Euro
py
i św
iata
– je
stem
Eu
rope
jczy
kiem
, ob
ywat
elem
św
iata
...
map
a Eur
opy,
glob
us,
Uni
a Eur
opej
ska,
hy
mn,
fl ag
a Uni
i Eur
o-pe
jskie
j, są
siedz
i Pol
ski
i pań
stwa e
urop
ejsk
ie;
podo
bień
stwa i
różn
ice
mię
dzy
Euro
pejc
zyka
-m
i, sy
mbo
le E
urop
y;
map
a św
iata
, kon
ty-
nent
y; D
zień
Zie
mi
pocz
ucie
tożs
amoś
ci, p
rzyn
a-leżn
ości
do
wsp
ólno
ty e
uro-
pejs
kiej
, sza
cune
k dl
a sy
mbo
li,
trady
cji,
zwyc
zajó
w in
nych
na
rodó
w, w
tym
mie
szkańc
ów
Uni
i Eur
opej
skie
j, po
czuc
ie
wsp
ółod
pow
iedz
ialn
ości
za
plan
etę
– Zi
emię
Jest
em E
urop
ejcz
ykie
m. Sąs
iedz
i Pol
ski.
Pols
ka n
a m
apie
Eur
opy
(sąs
iedz
i Pol
ski
i pań
stw
a eu
rope
jski
e). R
óżni
ce i
podo
bień
stw
a m
iędz
y Eu
rope
jczy
kam
i mie
szka
jący
mi
w różn
ych
kraj
ach.
Nad
mapą św
iata
(kon
tyne
nty)
. Dzi
eń Z
iem
i. Pr
zy g
lobu
sie.
10.
Roz
mow
y, o
po-
wia
dani
a, o
pisy
, sw
obod
ne, s
amo-
rzut
ne w
ypow
iedz
i us
tne
i pis
emne
na
pods
taw
ie u
twor
ów
liter
acki
ch, o
bser
-w
acji,
prz
eżyć
, le
ktur
y, o
gląd
anyc
h sz
tuk
teat
raln
ych,
sł
ucha
nych
aud
ycji,
pr
ezen
tacj
i mul
time-
dial
nych
rozm
owa,
wy-
pow
iedź
, dia
log,
m
onol
og, o
pis,
opow
iada
nie,
zap
ro-
szen
ie, w
iers
z, sp
ra-
woz
dani
e, li
st, a
dres
, e-
mai
l, SM
S, z
awia
-do
mie
nie,
not
atka
do
kron
iki i
tp.
kultu
ra w
ypow
iedz
i, ro
zmow
y,
prze
strz
egan
ie z
asad
skut
ecz-
nego
kom
unik
owan
ia się,
wy-
raża
nie
wła
snyc
h m
yśli,
sądó
w
i ucz
uć
Nas
ze p
rzeż
ycia
, dzi
ałan
ia, m
arze
nia,
obs
erw
acje
. Jes
teśm
y sł
ucha
czam
i, w
idza
mi,
obse
rwat
oram
i i w
yraż
amy
sieb
ie. N
asze
radośc
i i sm
utki
, suk
cesy
i po
rażk
i. M
iędz
y na
mi k
oleg
ami.
Jest
e śm
y na
daw
cam
i i o
dbio
rcam
i kor
espo
nden
cji (
list,
kartk
a po
czto
-w
a, z
apro
szen
ie, z
awia
dom
ieni
e...)
. Pra
wda
, dob
ro i
pięk
no w
baj
ce, b
aśni
, leg
endz
ie...
D
awno
, daw
no te
mu
– po
szuk
iwan
ie śl
adów
prz
eszł
ości
. W m
oim
pam
iętn
iku,
w n
asze
j kr
onic
e. Sło
wa
jak
kluc
ze; z
wro
ty g
rzec
znoś
ciow
e i n
ie ty
lko.
Zap
rasz
amy
was
do.
.. K
ażdy
ma
swoj
e zd
anie
– ta
k są
dzę,
myś
lę, c
zuję
...
20
Lp.
Blok
ip
rogr
amow
ePo
jęci
a (w
ied
za)
Post
awy
(zac
how
ania
)O
bsz
ary
tem
atyc
zne
11.
Nas
ze sp
otka
nia
ze sz
tuką
: lite
ratu
ra,
teat
r, m
uzeu
m,
wys
taw
a, fi
lm,
tele
wiz
ja, r
adio
, fi l
harm
onia
, cyr
k...
teat
r, ak
tor,
rekw
izyt
y,
spek
takl
, tea
tr m
uzyc
z-ny
, reż
yser
, sce
nogr
af,
deko
racj
e, sc
ena,
ba
jka,
baśń
, leg
enda
, w
iers
z, op
owia
dani
e,
posta
cie g
łów
ne i
dru-
gopl
anow
e, zd
arze
nia,
m
iejsc
e i cz
as ak
cji,
kole
jność z
darz
eń,
nastr
ój, m
orał
; książk
a,
pisa
rz, p
oeta
; kus
tosz
, w
ysta
wa,
muz
eum
, ek
spon
aty,
obra
z,
mal
arz,
wer
nisaż,
or
ygin
ał, r
epro
dukc
ja,
rzeź
ba; a
rchi
tekt
ura
(arc
hite
ktur
a zie
leni
); gr
afi k
a; fi
lm, k
ino,
te
lew
izja
, rad
io,
inte
rnet
, kom
pute
r; fi l
harm
onia
, sal
a kon
-ce
rtow
a, or
kies
tra,
dyry
gent
, utw
ór m
u-zy
czny
, śpi
ewak
, chó
r; ku
kieł
ki, p
acyn
ki, m
a-rio
netk
i, in
scen
izac
ja
prze
strz
egan
ie z
asad
pos
tę-
pow
ania
w m
iejs
cach
pub
-lic
znyc
h, o
biek
tach
kul
tury
; pu
nktu
alność
, zdy
scyp
lino-
wan
ie; s
zacu
nek
dla
dzieł w
y-bi
tnyc
h Po
lakó
w i
dum
a z
ich
osią
gnięć;
dos
trzeg
anie
pię
kna
w sz
tuce
, muz
yce,
sztu
ce te
a-tra
lnej
; odr
óżni
anie
pra
wdy
od
fant
azji
w u
twor
ach
liter
acki
ch,
sztu
kach
teat
raln
ych,
fi lm
ach;
ob
iekt
ywiz
m o
ceny
; wrażl
iwość
na k
rzyw
dę i
potrz
eby
inny
ch
Jest
eśm
y w
idza
mi,
słuc
hacz
ami,
obse
rwat
oram
i. W
teat
rze,
kin
ie, m
uzeu
m, fi
lhar
mon
ii,
cyrk
u...
Ludz
ie te
atru
, kin
a...
Prze
d m
a łym
ekr
anem
. W te
atrz
e m
uzyc
znym
. Ory
ginały
i k
opie
. Boh
ater
owie
nas
zych
fi lm
ów i
sztu
k te
atra
lnyc
h. A
utor
dzi
eła
ma
swoj
e pr
awa.
Pr
awda
, dob
ro i
pięk
no w
fi lm
ie, s
ztuc
e te
atra
lnej
, lite
ratu
rze.
Cec
hy c
hara
kter
ysty
czne
w
ybra
nych
dzi
eł a
rchi
tekt
ury
i szt
uk p
last
yczn
ych,
nal
eżąc
ych
do p
olsk
iego
i eu
rope
j-sk
iego
dzi
edzi
ctw
a ku
ltury
.
12.
Kor
zyst
anie
z róż-
nych
źró
deł i
nfor
-m
acji
i tec
hnol
ogii
info
rmac
yjny
ch
bibl
iote
ka, b
iblio
-te
karz
, czy
teln
ia,
anty
kwar
iat,
książk
a,
podręc
znik
, alb
um,
ency
klop
edia
, sło
w-
nik,
gaz
eta,
cza
sopi
s-m
o, p
rasa
, ilu
stra
tor,
druk
arz,
tytuł,
kata
log,
ks
ięgo
zbió
r; ko
mpu
-te
r, te
lew
izor
, int
erne
t
używ
anie
zw
rotó
w g
rzec
znoś
-ci
owyc
h; o
bow
iązk
owość,
sza-
cune
k dl
a ks
iążk
i, po
szan
owa-
nie
prac
y in
nych
; dos
trzeg
anie
za
groż
eń i
nieb
ezpi
eczeńs
tw,
kryt
ycyz
m; o
dróż
nian
ie p
raw
dy
od fa
ntaz
ji, d
obra
od
zła
i brz
y-do
ty o
d pięk
na
Nas
ze p
odrę
czni
ki. K
siążk
i w n
aszy
m ż
yciu
. Jes
teśm
y cz
ytel
nika
mi.
W c
zyte
lni,
bibl
iote
ce
szko
lnej
, księ
garn
i, an
tykw
aria
cie.
Aut
orzy
nas
zych
książe
k. B
ohat
erow
ie n
aszy
ch k
sią-
żek.
Książk
i, kt
óre
wzr
usza
ją, u
czą ,
śmie
szą,
zas
muc
ają.
Nas
ze c
zaso
pism
a. R
óżne
źró
dła
info
rmac
ji: a
lbum
y, m
apy,
pla
ny, r
ozkł
ady
jazd
y, p
rogr
amy
med
ialn
e, in
struk
cje,
wyk
resy
, di
agra
my,
dru
ki p
oczt
owe,
pism
a ur
zędo
we,
kro
niki
, int
erne
t, pa
mię
tnik
i, ks
iążk
i, np
. tel
efon
iczn
e. P
rogr
amy
kom
pute
row
e i g
ry e
duka
cyjn
e. Głó
wne
ele
men
ty z
esta
wu
kom
pute
row
ego.
Wyb
rane
opc
je w
pro
gram
ach,
teks
ty i
rysu
nki k
ompu
tero
we.
Wys
zuki
-w
anie
info
rmac
ji in
tern
etow
ych.
www.wsip.pl 21
13.
Licz
by n
atur
alne
, ic
h za
pis,
działa
nia
wyk
onyw
ane
na
liczb
ach
cyfra
– li
czba
, lic
zba
porząd
kow
a, lic
zebn
ik,
plus
, min
us, r
azy,
po-
dzie
lić, r
ówna
się,
jed-
nośc
i, dz
iesią
tki,
setk
i, ty
siące
, sys
tem
dzi
e-sią
tkow
y, su
ma,
skła
d-ni
k, różn
ica,
odje
mna
, od
jem
nik,
ilor
az, i
lo-
czyn
, czy
nnik
, dzi
elna
, dz
ieln
ik, p
rzem
ienn
ość,
łą
czność
, por
ówny
wa-
nie r
óżni
cow
e, na
wia
s
dokł
adność
, sys
tem
atyc
zność,
św
iado
mość ży
ciow
ej uży
tecz
-nośc
i wie
dzy
i um
ieję
tnoś
ci,
krea
tyw
ność
, sam
odzi
elność
, w
spół
działa
nie,
mat
emat
yzow
a-ni
e sy
tuac
ji ży
ciow
ych
Cyf
row
y i sło
wny
zap
is li
czby
. Por
ówny
wan
ie li
czb.
Dzi
esią
tkow
y sy
stem
licz
enia
: je
dnos
tki,
dzie
siąt
ki, s
etki
, tys
iące
... Z
naki
rzym
skie
. Dod
awan
ie, o
dejm
owan
ie,
mnoże
nie
i dzi
elen
ie li
czb
w p
amię
ci. L
iczb
y w
dod
awan
iu, o
dejm
owan
iu, m
noże
niu
i dzi
elen
iu. S
praw
dzan
ie p
opra
wnośc
i dod
awan
ia, o
dejm
owan
ia, m
noże
nia
i dzi
elen
ia
– od
wro
tność
działań.
Prz
emie
nność
i roz
dzie
lność
działań.
Por
ówny
wan
ie różn
icow
e.
Mat
emat
yczn
e op
isy
rzec
zyw
istośc
i i ż
ycio
we
prob
lem
y w
zad
ania
ch te
ksto
wyc
h.
Łatw
e ró
wna
nia
jedn
odzi
ałan
iow
e z
okie
nkie
m. W
iado
moś
ci p
rakt
yczn
e (w
ażen
ie,
mie
rzen
ie, k
alen
darz
, zeg
ar, t
empe
ratu
ra, p
ieniąd
ze).
14.
Pods
taw
owe
kszt
ałty
ge
omet
rycz
neks
ztał
t, w
ielk
ość,
dł
ugość,
szer
okość,
w
ysok
ość,
sym
etria
, fi -
gura
pła
ska,
koło
, tró
j-ką
t, kw
adra
t, pr
osto
kąt,
odci
nek,
lini
a pro
sta,
łam
ana,
krzy
wa,
linie
pr
osto
padł
e, lin
ie ró
w-
nole
głe,
obw
ód, b
oki
i wie
rzch
ołki
dokł
adność
, sys
tem
atyc
zność,
ła
d i p
orzą
dek,
dos
trzeg
anie
po-
dobi
eńst
w, różn
ic i
regu
larn
ości
Róż
noro
dność
kszt
ałtó
w w
rzec
zyw
istośc
i społe
czne
j i p
rzyr
odni
czej
. Wza
jem
ne p
o-łoże
nie
prze
dmio
tów
na
płas
zczyźn
ie i
w p
rzes
trzen
i. Dłu
gość
, sze
rokość
, wys
okość
i mas
a (c
ięża
r). F
igur
y ge
omet
rycz
ne w
oto
czen
iu i
na ry
sunk
u. W
yróż
nian
ie, n
azyw
a-ni
e i k
onst
ruow
anie
fi gu
r geo
met
rycz
nych
. Fig
ury
geom
etry
czne
na
siec
i kw
adra
tow
ej.
Wła
snoś
ci i
regu
larn
ości
fi gu
r geo
met
rycz
nych
. Bok
i i w
ierz
choł
ki w
fi gu
rach
geo
me-
trycz
nych
. Lin
ie p
rost
e, o
dcin
ki, o
bwod
y i i
ch dłu
gośc
i.
15.
Życi
e pr
zyro
dy,
proc
esy
i zja
wis
ka
z ni
m z
wią
zane
las,
par
k, s
ad, p
ole,
łą
ka, o
gród
, sta
w,
rzek
a, je
zior
o, m
o-rz
e; d
rzew
o, d
rzew
o ow
ocow
e, k
rzew
, kr
zew
ow
ocow
y,
rośl
ina
ziel
na, d
rze-
wo
igla
ste,
drz
ewo
liści
aste
, chw
asty
, ow
oce,
war
zyw
a,
zboż
a, w
arst
wy
lasu
; ry
by, p
taki
, ssa
ki,
owad
y, s
zkod
niki
; sa
dzen
ie, w
ykop
ki,
odpo
wie
dzia
lność
za śr
odo-
wis
ko; p
omoc
zw
ierzęt
om
w o
kres
ie z
imy
i sus
zy; c
ieka
-w
ość
pozn
awcz
a, d
ocie
kliw
ość,
ak
tyw
ność
bad
awcz
a; z
acho
-w
anie
ost
rożn
ości
, św
iado
mość
działa
nia
i prz
estrz
egan
ie re
gu-
lam
inów
Przy
roda
w różn
ych
pora
ch ro
ku. W
iosn
a, la
to, j
esień,
zim
a w
lesi
e, w
par
ku, n
a po
lu,
w o
grod
zie,
w sa
dzie
, na łą
ce...
Życ
ie w
pię
trach
lasu
. W św
ieci
e ow
adów
. Ogr
ód z
oo-
logi
czny
. Pro
gnoz
a po
gody
w ż
yciu
czł
owie
ka. P
lane
ty i
Ukł
ad Sło
necz
ny. W
ycie
czki
i s
pace
ry p
o le
sie,
par
ku...
Drz
ewa,
krz
ewy,
rośl
iny
ziel
ne. S
ad i
czas
ow
ocob
rani
a. P
ole
i cza
s żni
w, w
ykop
ki. Ż
ycie
w z
bior
nika
ch w
odny
ch. W
oda,
lód,
par
a w
odna
. Bur
za
w sz
klan
ce w
ody
– w
rzen
ie.
Przy
goda
kro
pli w
ody.
Nad
mor
zem
, na
nizi
nach
, wyż
ynac
h i w
gór
ach.
Kie
runk
i głó
w-
ne w
tere
nie
i na
map
ie. W
idno
krąg
. Prz
ylot
y i o
dlot
y pt
aków
. Zw
ierzęt
a i r
oślin
y w
na-
szym
dom
u i o
tocz
eniu
. Zw
ierzęt
a eg
zoty
czne
. Zakła
dani
e ho
dow
li rośl
in i
zwie
rząt
. Pa
rki n
arod
owe,
reze
rwat
y i p
omni
ki p
rzyr
ody.
Dek
lara
cje
mło
dych
prz
yjac
iół p
rzyr
ody
– ak
tyw
ne fo
rmy
ochr
ony
przy
rody
. Wpł
yw p
rzyr
ody
nieoży
wio
nej n
a ży
cie
czło
wie
ka
(św
iatło
słon
eczn
e, p
owie
trze,
wod
a, sk
ały,
min
erał
y). Z
nisz
czen
ia w
prz
yrod
zie
pow
o-do
wan
e pr
zez
czło
wie
ka (w
ypal
anie
łąk,
zaś
mie
cani
e la
sów
, hał
as, kłu
sow
nict
wo)
. Prz
e-pr
owad
zani
e pr
osty
ch d
ośw
iadc
zeń
przy
rodn
iczy
ch.
22
Lp.
Blok
ip
rogr
amow
ePo
jęci
a (w
ied
za)
Post
awy
(zac
how
ania
)O
bsz
ary
tem
atyc
zne
owoc
obra
nie,
doj
rze-
wan
ie, s
iew
, żni
wa,
kw
itnie
nie;
zam
a-rz
anie
, top
nien
ie,
skra
plan
ie, w
rzen
ie,
paro
wan
ie; U
kład
Sł
onec
zny
16.
Sytu
acje
trud
ne,
nieb
ezpi
eczn
e w
śro-
dow
isku
społ
eczn
ym
i prz
yrod
nicz
ym
zagr
ożen
ie, s
ygnał
alar
mow
y, n
iebe
zpie
-cz
eńst
wo;
pog
otow
ie
ratu
nkow
e, g
azow
e,
wod
ocią
gow
e; a
ptec
z-ka
pie
rwsz
ej p
omoc
y,
leki
, tru
cizn
y; p
olic
ja;
poża
r, st
raż
poża
rna;
wśc
iekl
izna
prze
strz
egan
ie o
bow
iązu
jący
ch
prze
pisó
w i
zasa
d, o
strożn
ość,
pr
zezo
rność;
tros
ka o
wła
sne
zdro
wie
i ży
cie;
prz
estrz
egan
ie
zasa
dy o
gran
iczo
nego
zau
fani
a;
wrażl
iwość
na p
otrz
eby
inny
ch;
umie
jętn
ość
mów
ieni
a „n
ie”;
um
ieję
tność
pow
iada
mia
nia
doro
słyc
h o
wyp
adku
Urząd
zeni
a tec
hnic
zne w
dom
u i s
zkol
e. U
rząd
zeni
a gaz
owe w
dom
u. W
win
dzie
. Na d
rodz
e w
różn
ych
pora
ch ro
ku. N
a skr
zyżo
wan
iu, n
a prz
ejśc
iach
dla
pie
szyc
h z s
ygna
lizac
ją św
ietlną
i bez
. Row
erow
e „pr
awo
jazd
y”. M
aszy
ny ro
lnic
ze i
narzęd
zia o
grod
nicz
e. Pr
zy to
rze k
olej
o-w
ym i
tram
waj
owym
. Mie
jsca n
iebe
zpie
czne
w d
omu,
szko
le i
najb
liższ
ym o
tocz
eniu
. Grz
yby
wciąż
trują.
Subs
tanc
je sz
kodl
iwe,
trują
ce i
toks
yczn
e w o
tocz
eniu
. Zag
roże
nia t
ypu:
pow
ódź,
hu
raga
n, śn
ieży
ca, l
awin
a itp
. Nie
bezp
iecz
ne m
iejsc
a zab
aw w
różn
ych
pora
ch ro
ku. G
dy
jeste
m sa
m w
dom
u. R
ozm
owy
tele
foni
czne
i sp
otka
nia z
nie
znaj
omym
. Dob
re i
złe t
ajem
nice
. Sp
otka
nia z
e zw
ierzęt
ami,
np. w
ście
kliz
na, p
ogry
zien
ia. D
otyk
, któ
ry n
ie je
st ko
niec
zny,
przy
-je
mny
, ani
bez
piec
zny.
Apt
eczk
a pie
rwsz
ej p
omoc
y. Sy
gnał
y i t
elef
ony
alar
mow
e.
17.
W św
ieci
e m
uzyk
i, dź
wię
ków
dźw
ięk,
nut
a, w
yso-
kość
dźw
ięku
, dłu
-gość
dźw
ięku
, bar
wa
dźw
ięku
, aku
styk
a,
dyna
mik
a, te
mpo
, m
otyw
, ryt
m, f
raza
m
uzyc
zna,
mel
o-di
a, u
twór
wok
alny
, ut
wór
inst
rum
enta
lny;
so
pran
, ten
or, b
as,
alt;
inst
rum
enty
mu-
zycz
ne i
perk
usyj
ne,
orki
estra
, dyr
ygen
t; tańc
e lu
dow
e; a
kcen
t m
uzyc
zny
wrażl
iwość
słuc
how
a;
pocz
ucie
tożs
amoś
ci
regi
onal
nej,
kultu
row
ej
Śpie
wan
ie p
iose
nek
jedn
ogło
sow
ych
indy
wid
ualn
ie i
wsp
ólni
e. R
ozpo
znaw
anie
i n
azyw
anie
gło
sów
, dźw
iękó
w p
ocho
dząc
ych
z ot
ocze
nia
społ
eczn
ego
i prz
yrod
ni-
czeg
o. R
ozpo
znaw
anie
sygn
ałów
ala
rmow
ych.
Roz
pozn
awan
ie b
rzm
ieni
a różn
ych
inst
rum
entó
w m
uzyc
znyc
h. Z
abaw
y z
wyk
orzy
stan
iem
nat
ural
nych
efe
któw
aku
styc
z-ny
ch, i
nstru
men
tów
per
kusy
jnyc
h i n
iem
elod
yczn
ych.
Dos
trzeg
anie
pod
obieńs
tw i
róż-
nic
w ry
tmie
i m
elod
ii. W
kra
inie
nut
– g
ama.
Bud
owa
dwu-
i trz
yczęśc
iow
a ut
wor
u w
okal
nego
i in
stru
men
taln
ego.
Tw
orze
nie
akom
pani
amen
tu d
o pi
osen
ek o
raz
określ
anie
zw
iązk
u m
iędz
y ak
ompa
niam
ente
m i
teks
tem
. Nas
trój,
char
akte
r utw
oru
oraz
jego
zw
ią-
zek
z za
stos
owan
ymi ś
rodk
ami w
yraz
u m
uzyc
zneg
o. G
rani
e fr
agm
entó
w i
cały
ch
mel
odii
pios
enek
, utw
orów
inst
rum
enta
lnyc
h na
fl ec
ie p
rost
ym so
pran
owym
, dzw
on-
kach
, ksy
lofo
nie.
Zab
awy
przy
muz
yce
i ins
ceni
zow
anie
pio
sene
k. T
a ńce
ludo
we,
re
gion
alne
i ic
h ch
arak
tery
styc
zne
cech
y. S
kład
wyk
onaw
czy
słuc
hany
ch u
twor
ów.
Muz
yczn
e au
dycj
e te
lew
izyj
ne i
radi
owe.
www.wsip.pl 23
18.
W św
ieci
e ba
rwba
rwa,
ksz
tałt,
wie
l-kość
, pro
porc
je,
fakt
ura;
sytu
acja
pr
zest
rzen
na, w
alor
, ukła
d ko
mpo
zycj
i; ja
sność
i tem
pera
tura
ba
rw; k
ompo
zycj
a za
-m
knię
ta, o
twar
ta; tło
, de
kora
cja;
tech
nika
pl
asty
czna
; mat
eriały
i p
rzyb
ory
mal
arsk
ie;
rodz
aje
mal
arst
wa
wrażl
iwość
este
tycz
na, k
rea-
tyw
ność
, pom
ysło
wość,
wsp
ół-
działa
nie,
dokła
dność,
pla
now
a-ni
e i o
rgan
izow
anie
wła
snyc
h dz
iałań;
prz
estrz
egan
ie z
asad
be
zpie
czeń
stw
a; ła
d i p
orzą
dek
Prze
dsta
wia
nie
zjaw
isk, w
ydar
zeń
real
nych
i fa
ntas
tycz
nych
ora
z in
dyw
idua
lnyc
h pr
ze-
żyć.
Prz
edsta
wia
nie
scen
i sy
tuac
ji in
spiro
wan
ych
przeży
ciam
i, ob
serw
acja
mi,
odcz
u-ci
ami,
mar
zeni
ami..
. Prz
edsta
wia
nie
scen
i sy
tuac
ji in
spiro
wan
ych
liter
aturą,
muz
yką,
fi l
mem
, szt
uką
teat
ralną.
.. U
wzg
lędn
iani
e ks
ztał
tu, w
ielk
ości
, pro
porc
ji, fa
ktur
y, b
arw
y,
wal
oru,
ukł
adu
kom
pozy
cji,
sytu
acji
prze
strze
nnyc
h w
prz
edsta
wia
nych
scen
ach,
zja
wi-
skac
h, p
rzed
mio
tach
... P
roje
ktow
anie
i tw
orze
nie
kom
pozy
cji n
astro
jow
ych
oraz
pła
skic
h i p
rzes
trzen
nych
form
uży
tkow
ych
z uw
zglę
dnie
niem
ukł
adu
rytm
iczn
ego,
sym
etry
czne
-go
, kom
pozy
cji o
twar
tej,
zam
knię
tej.
Ryso
wan
ie fi
gur g
eom
etry
czny
ch pła
skic
h za
pom
o-cą
szab
lonó
w i
przy
rząd
ów. I
lustr
owan
ie i
sche
mat
yzow
anie
sytu
acji
w p
roce
sie p
lano
wa-
nia,
org
aniz
owan
ia i
real
izow
ania
różn
orod
nych
zad
ań e
duka
cyjn
ych
z różn
ych
obsz
arów
.
19.
W św
ieci
e te
chni
kim
aszy
ny i
urzą
dzen
ia,
sprzęt
y go
spod
arst
wa
dom
oweg
o, p
apie
r, m
etal
, dre
wno
, tw
o-rz
ywo
sztu
czne
, tka
-ni
ny, n
arzę
dzia
plan
owan
ie p
racy
, utrz
yman
ie
ładu
, por
ządk
u i b
ezpi
eczeńs
twa;
um
ieję
tność c
ięci
a pap
ieru
, od-
mie
rzan
ie i
mon
tow
anie
elem
en-
tów
; obsłu
ga p
rosty
ch u
rząd
zeń
Wyk
orzy
styw
anie
sił p
rzyr
ody
(wia
tr, w
oda)
. Maj
ster
kow
anie
(lat
awie
c, tr
atw
a, w
ia-
tracz
ek).
Urząd
zeni
a do
mow
e (z
egar
, lat
arka
). K
onst
ruow
anie
urząd
zeń
tech
nicz
nych
z
goto
wyc
h ze
staw
ów d
o m
ontażu
. Spo
soby
wyt
war
zani
a pr
zedm
iotó
w c
odzi
enne
go
użyt
ku. R
óżne
mas
zyny
i ur
ządz
enia
. Rod
zaje
bud
owli.
Eta
py p
racy
, dob
ór m
ater
iałó
w
i nar
zędz
i.
20.
W tr
osce
o z
dro-
wie
– g
ry, z
abaw
y,
ćwic
zeni
a fi z
yczn
e,
wyc
iecz
ki
wyc
iecz
ka, g
ra, z
aba-
wa;
ćw
icze
nia fi z
ycz-
ne, g
imna
styc
zne,
te
reno
we;
bie
g, sk
ok,
chód
, czw
orak
owan
ie,
czoł
gani
e się,
pły
-w
anie
, łyż
wia
rstw
o,
jazd
a na
row
erze
trosk
a o wła
sne z
drow
ie; d
bałość
o
praw
idło
wą p
osta
wę c
iała
; bez
-pi
eczeńs
two;
akty
wny
wyp
oczy
-ne
k; p
rzes
trzeg
anie
zasa
d i n
orm
w
zaba
wac
h, w
czas
ie w
ycie
czki
; w
ytrw
ałość w
pok
onyw
aniu
sła-
bośc
i i tr
udnośc
i; w
ytrz
ymał
ość,
zd
yscy
plin
owan
ie; e
lasty
czne
re
agow
anie
w o
blic
zu zm
iany
; os
trożn
ość, św
iado
me d
ział
anie
; w
spół
odpo
wie
dzia
lność;
właśc
i-w
e zac
how
anie
w sy
tuac
ji zw
y-cięs
twa l
ub p
oraż
ki
Zaba
wa
w k
lasi
e, sz
kole
, św
ietli
cy, d
omu
jako
jede
n ze
spos
obów
spęd
zani
a w
olne
go
czas
u. A
ktyw
ny w
ypoc
zyne
k z
rodz
iną.
Ćw
icze
nia
i zab
awy
w śr
odow
isku
prz
yrod
ni-
czym
ora
z w
ycie
czki
tere
now
e. N
atur
alne
form
y ak
tyw
nośc
i ruc
how
ej, n
p. b
iegi
rzut
y,
skok
i. Za
baw
y z
muz
yką
i prz
y m
uzyc
e. S
porto
we
gry
druż
ynow
e. Z
abaw
y i ć
wic
zeni
a po
rząd
kow
e, k
ształtu
jące
, kor
ygując
e. P
rzep
isy
i reg
uły
obow
iązu
jące
pod
czas
gie
r, ćw
iczeń
i zab
aw sp
orto
wyc
h –
bezp
iecz
eńst
wo.
Zab
awy
i spo
rty ty
pow
e dl
a w
arun
ków
kl
imat
yczn
ych
i reg
iona
lnyc
h, n
p. sa
necz
kars
two,
nar
ciar
stw
o, łyżw
iars
two,
pły
wan
ie.
• W
pod
ręcz
nika
ch R
azem
w sz
kole
zap
ropo
now
ano
wyb
ór le
ktur
. O ic
h re
aliz
acji
decy
duje
nau
czyc
iel.
• Za
jęci
a z
języ
ka o
bceg
o po
win
ny z
awie
rać
treśc
i nau
czan
ia o
bejm
ując
e po
dsta
wow
e sł
owni
ctw
o od
nosząc
e się
do z
akre
sów
tem
atyc
znyc
h re
aliz
owa-
nych
w k
ształc
eniu
zin
tegr
owan
ym.
• W
szkoła
ch, k
tóre
org
aniz
ują
naukę
języ
ka m
niej
szoś
ci n
arod
owej
lub
etni
czne
j alb
o ję
zyka
regi
onal
nego
(jęz
yka
kasz
ubsk
iego
), ję
zyk
ten
jest
nauc
zany
w ra
-m
ach
kszt
ałce
nia z
inte
grow
aneg
o. T
reśc
i nau
czan
ia w
kla
sach
1–3
pow
inny
naw
iązy
wać
do
podo
bnyc
h kręg
ów te
mat
yczn
ych,
jaki
e zos
tały
okr
eślo
ne p
owyż
ej,
z uw
zglę
dnie
niem
kul
tury
dan
ej m
niej
szoś
ci n
arod
owej
lub
etni
czne
j alb
o sp
ołec
znoś
ci p
osłu
gują
cej s
ię ję
zyki
em re
gion
alny
m –
języ
kiem
kas
zubs
kim
.
24
Opis założonych osiągnięć ucznia.Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Ważnym zadaniem szkoły jest wyposażenie uczniów w umiejętności kluczowe, niezbędne w ży-ciu, takie jak: mówienie, czytanie, pisanie i liczenie.
W związku z powyższym nauczyciel powinien:– umożliwić dziecku sześcioletniemu łagodny start w szkolnej rzeczywistości;– stwarzać warunki do samodzielnego poszukiwania sposobów rozwiązywania problemów, działa-
nia, odkrywania, uczenia się;– umożliwiać korzystanie z różnych źródeł wiedzy i informacji, czytelni, biblioteki szkolnej, nowo-
czesnych mediów, kursów języka obcego;– zachęcać do oceniania rezultatów i korygowania działania, umożliwiać ocenę tego, co już zostało
osiągnięte;– stawiać uczniów w różnorodnych sytuacjach problemowych tak, aby mogli sprawdzić, w jaki
sposób odkryte przez nich procedury mogą być użyte do rozwiązywania problemów, samo-dzielnego uczenia się;
– umożliwiać pracę w grupach, podczas której uczniowie będą mieli okazję do argumentowania własnego stanowiska, nawiązywania i podtrzymywania kontaktów z innymi, negocjowania i dą-żenia do osiągania porozumienia, budowania więzi międzyludzkich, słuchania innych i brania pod uwagę ich punktu widzenia, podejmowania różnych ról w grupie;
– umożliwiać uczniom wykorzystywanie języka do opisywania rzeczywistości, narzędzia porozu-miewania się – skutecznego komunikowania;
– przygotować uczniów do kontynuowania nauki.
Tylko człowiek samodzielny, współodpowiedzialny, kreatywny, umiejący współdziałać, skutecz-nie komunikować się, korzystać z różnych źródeł informacji, będzie w stanie rozwiązywać edu-kacyjne i życiowe problemy, doskonalić się i wciąż aktualizować swoją wiedzę. Te ponadprzed-miotowe umiejętności kluczowe mają szczególne znaczenie w dalszej edukacji oraz właściwym funkcjonowaniu we wciąż zmieniającej się rzeczywistości. Dlatego też w programie nauczania Razem w szkole umiejętnościom tym poświęcono szczególnie dużo uwagi.
4.
www.wsip.pl 25
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Umiejętności podstawowe i ponadpodstawowe (w ujęciu ogólnym)
Klasa 1
I. Edukacja polonistyczna
Umiejętności społeczne warunkujące porozumiewanie się i kulturę języka
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Słucha wypowiedzi dzieci i dorosłych.♦ Stara się zrozumieć wypowiedzi innych.♦ Wypowiada się na temat własnych przeżyć, wydarzeń
z życia, ilustracji, czytanych i słuchanych tekstów.♦ Uczestniczy w rozmowach na tematy dotyczące zain-
teresowań, doświadczeń i przeżyć oraz literatury.♦ Rozmawia w kulturalny sposób i stosuje zwroty
grzecznościowe.
♦ Uważnie słucha dzieci i dorosłych.♦ Rozumie wypowiedzi innych.♦ Wypowiada się poprawnie gramatycznie.♦ Stosuje w mowie elementy techniki języka mówione-
go (tempo, pauza, intonacja…).
Umiejętności w zakresie czytania i pisania
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Czyta ze zrozumieniem symbole, piktogramy, znaki informacyjne, tabelki, schematyczne rysunki, wykre-sy wynikające z realizowanych treści.
♦ Zna wszystkie litery alfabetu.♦ Słucha w skupieniu czytanych tekstów literackich.♦ Czyta i rozumie proste, krótkie teksty.♦ W miarę możliwości czyta lektury wskazane przez
nauczyciela.♦ Pisze poprawnie litery, wyrazy, zdania i stara się
uwzględniać właściwy kształt liter, poprawne ich łącze-nie oraz równomierne położenie i jednolite pochylenie.
♦ Przepisuje litery, wyrazy, zdania zapisane za pomocą liter pisanych i drukowanych.
♦ Pisze z pamięci proste wyrazy i krótkie zdania.♦ Zna określenia: głoska, litera, sylaba, wyraz, zdanie
i posługuje się nimi ze zrozumieniem.♦ Korzysta z podręczników, zeszytów ćwiczeń, zeszy-
tów pod kierunkiem nauczyciela.
♦ Słucha w skupieniu i ze zrozumieniem czytanych tekstów literackich.
♦ Biegle czyta ze zrozumieniem symbole, tabelki, schematyczne rysunki, wykresy wynikające z reali-zowanych treści.
♦ Czyta płynnie krótkie teksty.♦ Czyta lektury wskazane przez nauczyciela.♦ Pisze kształtnie i starannie litery, wyrazy, zdania,
uwzględniając właściwy kształt liter, poprawne ich łączenie oraz równomierne położenie i jednolite pochylenie.
♦ Bezbłędnie i starannie przepisuje litery, wyrazy, zdania zapisane za pomocą liter pisanych i druko-wanych.
♦ Pisze z pamięci wyrazy i krótkie zdania zgodnie z wymową.
♦ Potrafi samodzielnie korzystać z podręczników, zeszytów ćwiczeń, zeszytów.
Umiejętności w zakresie małych form teatralnych
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Bierze udział w zabawach teatralnych.♦ Przygotowuje proste rekwizyty.♦ Odtwarza z pamięci teksty dla dzieci.♦ Potrafi posługiwać się rekwizytami.
♦ Aktywnie uczestniczy w zabawach teatralnych.♦ Samodzielnie przygotowuje proste rekwizyty
i się nimi posługuje.
II. Edukacja muzyczna
Umiejętności w zakresie odbioru muzyki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Śpiewa piosenki jednogłosowe indywidualnie i zespołowo.
♦ Słucha utworów muzycznych i niektóre z nich rozpo-znaje. Wyraża swe doznania różnymi sposobami.
♦ Z uwagą i zaangażowaniem słucha utworów muzycz-nych i je rozpoznaje.
♦ Wykonuje staranne ilustracje do wysłuchanej muzyki.♦ Bezbłędnie odtwarza melodie poznanych piosenek.
26
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
♦ Wie, że muzykę zapisuje się za pomocą znaków notacji muzycznej.
♦ Kulturalnie zachowuje się podczas koncertu.♦ Wie, jak zachować się w czasie śpiewania hymnu
państwowego.
Umiejętności w zakresie tworzenia muzyki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Gra na dostępnych mu instrumentach perkusyjnych i przedmiotach akustycznych.
♦ Akompaniuje do piosenek i zabaw za pomocą efektów akustycznych z wykorzystaniem różnych przedmio-tów, instrumentów perkusyjnych i niemelodycznych.
♦ Reaguje na zmiany tempa, dynamikę i wysokość dźwięków.
♦ Różnymi sposobami realizuje proste schematy rytmiczne.
♦ Chętnie akompaniuje do piosenek na różnych instru-mentach perkusyjnych.
III. Edukacja plastyczna
Umiejętności w zakresie percepcji sztuki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Wykorzystuje narzędzia multimedialne.♦ Wypowiada się w różnorodnych technikach plastycz-
nych na płaszczyźnie i w przestrzeni, prezentując sceny np. z życia rodzinnego i szkolnego.
Umiejętności w zakresie ekspresji przez sztukę
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Chętnie podejmuje różnorodne działania związane z edukacją plastyczno-techniczną.
♦ Rozpoznaje i nazywa barwy. ♦ Posługuje się takimi środkami wyrazu plastycznego,
jak kształt, barwa, faktura.♦ Przedstawia różnymi środkami i technikami
plastycznymi barwne kompozycje.♦ Koloruje obrazki, uzupełnia je nalepkami zgodnie
z instrukcją.♦ Ilustruje sceny realne i fantastyczne inspirowane
wyobraźnią, literaturą, muzyką, otoczeniem społecznym i przyrodniczym.
♦ Wykonuje proste projekty plastyczne w zespole.♦ Wykonuje i wykorzystuje proste rekwizyty.♦ Tworzy przedmioty charakterystyczne dla regionu,
w którym mieszka.♦ Tnie papier po liniach.♦ Projektuje i wykonuje różnorodne formy użytkowe.
♦ Potrafi wypowiedzieć się na temat wykonanej przez siebie pracy.
♦ Sprawnie posługuje się różnymi środkami i technikami plastycznymi.
♦ Sprawnie tnie papier po liniach.
Umiejętności w zakresie recepcji sztuki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Stara się właściwie organizować swoje stanowisko pracy.
♦ Porządkuje miejsce pracy po zakończeniu działania.
♦ Swobodnie wypowiada się na temat wybranych dziedzin sztuki.
♦ Właściwie organizuje swoje stanowisko pracy.
www.wsip.pl 27
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
♦ Korzysta z dostępnych mu nowych technologii informacyjnych.
♦ Rozsądnie korzysta z telewizji i komputera.♦ Rozpoznaje wybrane dziedziny sztuki: architekturę
(architekturę zieleni), malarstwo, rzeźbę, grafi kę i krótko wypowiada się na ich temat.
IV. Edukacja społeczno-przyrodnicza
Umiejętności społeczne
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Ocenia postępowanie swoje i innych, potrafi odróż-nić, co jest dobre, a co złe.
♦ Rozumie, że należy mówić prawdę.♦ Właściwie reaguje na sygnały alarmowe, sytuacje
niebezpieczne.♦ Dba o dobro własne i innych.♦ Buduje pozytywny obraz samego siebie.♦ Przeżywa satysfakcję z własnego działania
i osiąganych wyników.♦ Wykazuje poczucie przynależności do rodziny,
społeczności szkolnej, lokalnej.♦ Przestrzega przepisów i zasad bezpieczeństwa
w szkole, domu, na ulicy..., wie, gdzie można organizować zabawy.
♦ Podejmuje próby samooceny.♦ Wykazuje szacunek i zrozumienie dla innych osób.♦ Szanuje pracę własną i innych, wie, że pieniądze
otrzymuje się za pracę.♦ Rozumie, że należy dostosowywać swe oczekiwania
do realiów ekonomicznych rodziny.♦ Podejmuje zadania wymagające troskliwości
i opiekuńczości.♦ Akceptuje różnice między ludźmi, uczy się zacho-
wań tolerancyjnych i szacunku dla odmienności. ♦ Uczy się, jak właściwie się zachowywać w sytuacji
zagrożenia ze strony innych ludzi.♦ Wie, do kogo zwrócić się o pomoc.♦ Współpracuje z innymi w różnych sytuacjach.♦ Zna status swojej miejscowości (wieś, miasto).♦ Zna zawody osób, które mogą pomóc w trudnych
i niebezpiecznych sytuacjach.♦ Zna swoją narodowość i symbole narodowe oraz
rozpoznaje fl agę i hymn Unii Europejskiej.♦ Wie, że mieszka w Polsce, a Polska znajduje się
w Europie.
♦ Trafnie ocenia postępowanie swoje i innych.♦ Dokonuje samooceny.♦ Wie, jak należy się zachować w sytuacji zagrożenia
ze strony innych ludzi.♦ Chętnie i zgodnie współpracuje z rówieśnikami
i z dorosłymi.
Umiejętności w zakresie postrzegania przyrody
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Rozpoznaje powszechnie znane rośliny i zwierzęta w różnych środowiskach przyrodniczych.
♦ Potrafi wymienić sposoby przystosowania się zwierząt do poszczególnych pór roku.
♦ Potrafi wymienić podstawowe warunki niezbędne do życia zwierzętom i roślinom.
♦ Samodzielnie prowadzi proste hodowle.♦ Segreguje śmieci.♦ Uzasadnia potrzebę oszczędzania wody.♦ Wie, że należy szanować przyrodę ożywioną
i nieożywioną.♦ Zna nazwy niektórych roślin i zwierząt chronionych.
28
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
♦ Zna zasady prowadzenia prostych hodowli i upraw.♦ Wie, jaką rolę odgrywają w środowisku zwierzęta.♦ Potrafi wymienić zagrożenia dla środowiska ze stro-
ny człowieka i dla człowieka ze strony środowiska przyrodniczego.
♦ Wie, jak postępować ze zwierzętami domowymi i dzikimi i jak im pomagać w różnych porach roku.
♦ Zna zasady segregowania śmieci; wie, dlaczego należy korzystać z opakowań ekologicznych.
♦ Chroni przyrodę i właściwie zachowuje się w lesie, w parku itp.
♦ Rozumie potrzebę oszczędzania wody.♦ Wie, jakie znaczenie ma woda dla ludzi, zwierząt
oraz roślin.♦ Rozróżnia rodzaje opadów w różnych porach roku.♦ Potrafi obserwować pogodę i prowadzić obrazkowy
kalendarz pogody.♦ Rozumie komunikaty meteorologiczne podawane
w radiu i telewizji.♦ Ubiera się stosowanie do panujących warunków
atmosferycznych.♦ Nazywa zjawiska charakterystyczne dla różnych
pór roku.♦ Wie, jak zachować się w sytuacjach wywołanych
groźnymi zjawiskami atmosferycznymi.
V. Edukacja matematyczna
Umiejętności w zakresie czynności umysłowych
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Tworzy i klasyfi kuje zbiory.♦ Układa elementy rosnąco i malejąco oraz je numeruje;
określa obiekty poprzednie i następne w danej serii.♦ Dąży do wykonania rozpoczętego zadania.♦ Rozumie i określa kierunki w przestrzeni. ♦ Wyprowadza kierunki od siebie i innych osób.♦ Dostrzega symetrię i rysuje drugą połowę danej fi gury lub przedmiotu.
♦ Dostrzega różnice w wielkości obiektów.♦ Umie dokończyć wzór szlaczka.♦ Rozwiązuje zadania jednodziałaniowe z treścią
i stosuje zapis cyfrowy oraz znaki działań.
♦ Wykonuje i kończy rozpoczęte zadanie.♦ Sprawnie wykonuje ćwiczenia mające na celu
określenie kierunków, stosunków przestrzennych, wskazanie cech wielkościowych.
♦ Rozumie i sprawnie rozwiązuje zadania tekstowe.
Umiejętności w zakresie liczenia i sprawności rachunkowej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Przelicza zbiory w zakresie 20, korzystając z konkretów lub rysunków; porównuje liczby.
♦ Liczy kolejno i wstecz w zakresie 20.♦ Wymienia liczebniki porządkowe w zakresie 20.♦ Zapisuje liczby cyframi w zakresie 10.♦ Wyznacza sumy i różnice w zakresie 10, operując
konkretami.♦ Dodaje i odejmuje liczby w zakresie 10.♦ Wykorzystuje dodawanie i odejmowanie w sytua-
cjach życiowych.
♦ Dodaje i odejmuje liczby w zakresie 10, także w pamięci.
♦ Posługuje się liczebnikami porządkowymi w zakresie 20.
www.wsip.pl 29
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Umiejętności w zakresie dokonywania pomiarów
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Mierzy długości (różnymi miarkami), ilości płynów (dowolną miarką), masy (wagą).
♦ Zna pojęcia: centymetr, kilogram, litr, godzina.♦ Posługuje się kalendarzem, nazywa dni
w tygodniu i miesiące w roku.♦ Rozpoznaje godziny na zegarze.♦ Porównuje wyniki pomiarów.
♦ Rozumie i stosuje w praktyce pojęcia: centymetr, kilogram, litr, godzina.
♦ Oblicza upływ czasu na zegarze (pełne godziny).
Umiejętności w zakresie obliczeń pieniężnych
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Zna monety i banknoty, będące obecnie w obiegu.♦ Posługuje się pieniędzmi (do 10 zł).♦ Zna pojęcie długu i wie, że trzeba go spłacić.
♦ Sprawnie posługuje się pieniędzmi (do 10 zł).♦ Potrafi zaplanować zakupy.
VI. Zajęcia praktyczno-techniczne
Umiejętności w zakresie wychowania technicznego
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Wie, jak ludzie wykorzystywali dawniej siły natury.
♦ Wykonuje proste zabawki napędzane siłami natury.
♦ Ma elementarną wiedzę z zakresu techniki niezbędnej w jego życiu.
♦ Zna ogólne zasady działania niektórych urządzeń domowych.
♦ Projektuje i wykonuje różnorodne płaskie i prze-strzenne formy użytkowe, korzysta z różnorodnych przedmiotów i materiałów dostępnych w otoczeniu.
♦ W miarę możliwości konstruuje urządzenia techniczne z gotowych zestawów do montażu.
♦ Sprawnie konstruuje urządzenia techniczne z gotowych zestawów do montażu.
♦ Potrafi powiedzieć, jak działa wybrane urządzenie domowe.
Umiejętności w zakresie bezpieczeństwa
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Organizuje swoje miejsce pracy.♦ Porządkuje miejsce pracy po zakończeniu działań.♦ Bezpiecznie korzysta z urządzeń technicznych.♦ Bezpiecznie posługuje się materiałami
i narzędziami.♦ Przestrzega przepisów i zasad bezpieczeństwa
w szkole, w domu, na ulicy.♦ Wie, jak bezpiecznie korzystać ze środków
komunikacji. ♦ Wie, jakie zasady obowiązują pieszych poruszają-
cych się po drogach.♦ Wie, jak bezpiecznie korzystać z roweru.♦ Wie, jak należy się zachować w sytuacji wypadku.♦ Właściwie reaguje na sygnały alarmowe, sytuacje
niebezpieczne.
♦ Ma świadomość konieczności właściwej organizacji pracy.
♦ Rozumie, że jako uczestnik ruchu drogowego, jest obowiązany przestrzegać zasad bezpieczeństwa.
30
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
VII. Wychowanie fi zyczne i edukacja zdrowotna
Umiejętności w zakresie sprawności fi zycznej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Poprawnie wykonuje ćwiczenia gimnastyczne i proste układy taneczne.
♦ Uczestniczy w zajęciach rozwijających sprawność fi zyczną, zgodnie z regułami.
♦ Rozumie konieczność rozwijania sprawności fi zycznej.
Umiejętności dotyczące treningu zdrowotnego
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Reaguje ruchem na różne sygnały wzrokowe i dźwiękowe.
♦ Pokonuje przeszkody, skacze, biega.♦ Wykonuje ćwiczenia równoważne.
♦ Sprawnie pokonuje tor przeszkód.
Umiejętność i w zakresie sportu i wypoczynku
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Rzuca i chwyta, kozłuje i toczy piłkę, rzuca do celu.
♦ Bierze udział w grach i zabawach ruchowych.♦ Uczestniczy w wycieczkach.
♦ Uprawia wybraną dyscyplinę sportową.♦ Zna zalety aktywnego wypoczynku.
Umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny osobistej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas zajęć ruchowych.
♦ Stara się prawidłowo siedzieć w ławce i przy stole.♦ Wie, jak zapobiegać chorobom.♦ Rozumie, że należy przestrzegać zasad higieny
i właściwie się odżywiać.♦ Wie, że nie wolno samodzielnie zażywać żadnych leków ani korzystać z różnych środków chemicznych.
♦ Akceptuje różnice między ludźmi, przejawia szacunek dla ich odmienności.
♦ Podejmuje wobec innych osób zadania, wymagające troskliwości i opiekuńczości.
♦ Dba o prawidłową postawę ciała w każdej sytuacji.♦ Chętnie uczestniczy w działaniach mających na celu
zapobieganie chorobom i promowanie zdrowego stylu życia.
www.wsip.pl 31
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Klasa 2
I. Edukacja polonistyczna
Umiejętności społeczne warunkujące porozumiewanie się i kulturę języka
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Słucha wypowiedzi innych oraz tekstów czytanych przez nauczyciela i kolegów i je rozumie.
♦ Czyta głośno i po cichu ze zrozumieniem różne krótkie teksty.
♦ Korzysta z biblioteki.♦ Korzysta z różnych źródeł wiedzy i informacji,
np. z podręczników, materiałów pomocniczych, encyklopedii, słowników...
♦ Rozpoznaje teksty użytkowe, np. zawiadomienia, listy do bliskich, życzenia z różnych okazji, zaproszenia.
♦ Czyta poprawnie, płynnie, wyraziście ze zrozumie-niem krótkie teksty.
♦ Sprawnie korzysta z różnych źródeł wiedzy i infor-macji, np. z podręczników, albumów, encyklopedii, słowników...
Umiejętności w zakresie analizy i interpretacji tekstu
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Systematycznie poszerza zakres słownictwa.♦ Wyodrębnia w utworze osoby, zdarzenia oraz
fragmenty tekstu i zdania na określony temat.♦ Recytuje wiersze z uwzględnieniem: intonacji,
siły głosu, tempa, pauz.♦ Czyta krótkie teksty o życiu dzieci w innych krajach.♦ Korzysta pod kierunkiem nauczyciela z podręczni-
ków, ćwiczeń i innych pomocy dydaktycznych.♦ Czyta lektury wskazane przez nauczyciela.
♦ Czyta krótkie teksty wybrane przez siebie. ♦ Samodzielnie korzysta z podręczników, ćwiczeń
i innych pomocy dydaktycznych.♦ Czyta lektury i wyczerpująco wypowiada się
na temat ich treści.
Umiejętności w zakresie tworzenia wypowiedzi
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Tworzy kilkuzdaniowe ustne i pisemne wypowiedzi na określony temat.
♦ Dba o kulturę wypowiedzi; stosuje zwroty grzecz-nościowe.
♦ Stawia pytania związane z wydarzeniami z życia, własnymi zainteresowaniami, czytanymi i wysłucha-nymi tekstami, oglądanymi sztukami teatralnymi...
♦ Zna alfabet, potrafi wskazać różnicę między głoską i literą.
♦ Dzieli wyrazy na sylaby.♦ Wyróżnia wyrazy w zdaniach i zdania w tekście.♦ Pisze czytelnie, płynnie wyrazy i zdania, z uwzględ-
nieniem właściwego kształtu liter, poprawnego ich łączenia, jednolitego nachylenia oraz właściwego rozmieszczenia.
♦ Przepisuje teksty z podręcznika, tablicy i innych źródeł.
♦ Pisze z pamięci i ze słuchu krótkie teksty, dba o poprawność ortografi czną i interpunkcyjną (w podstawowym zakresie).
♦ W miarę możliwości samodzielnie wykonuje prace domowe.
♦ Samodzielnie tworzy spójne wypowiedzi ustne i pisemne na określony temat.
♦ Bezbłędnie przepisuje krótkie teksty z podręcznika, tablicy i innych źródeł.
♦ Poprawnie pisze z pamięci i ze słuchu.♦ Samodzielnie wykonuje prace domowe.
32
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
II. Edukacja muzyczna
Umiejętności w zakresie odbioru muzyki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Śpiewa piosenki zbiorowo z zastosowaniem zmian tempa, artykulacji i dynamiki.
♦ Wykonuje inscenizacje piosenek i zabaw przy muzyce.
♦ Potrafi zatańczyć wybrane układy taneczne (krakowiak, polka).
♦ Wykonuje i interpretuje ruchem zmiany dynamiczne słuchanych utworów muzycznych.
♦ Rozróżnia podstawowe elementy muzyki i znaki notacji muzycznej.
♦ Słucha utworów muzycznych i niektóre z nich rozpoznaje. Wyraża swe doznania różnymi sposobami.
♦ Śpiewa piosenki jednogłosowo indywidualnie z zastosowaniem zmian tempa, artykulacji i dynamiki.
♦ Odtwarza dźwięki gamy z towarzyszeniem nagrania lub instrumentu.
♦ Wykonuje staranne ilustracje do wysłuchanej muzyki.♦ Bezbłędnie odtwarza melodie poznanych piosenek.
Umiejętności w zakresie tworzenia muzyki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Interpretuje ruchem zmiany dynamiczne słuchanych utworów muzycznych.
♦ Akompaniuje do piosenek i zabaw.♦ Improwizuje głosem i na instrumentach, zgodnie
z podanymi zasadami.♦ Improwizuje melodie do zrytmizowanych wierszy
oraz do podanego tematu rytmicznego.♦ Tworzy ilustracje muzyczne do opowiadań i wierszy.♦ Swobodnie interpretuje ruchem tematy rytmiczne,
piosenki, utwory instrumentalne.
♦ Gra ze słuchu i częściowo z nut na dostępnych mu instrumentach muzycznych.
♦ Zna kolejność dźwięków gamy i potrafi je zaśpiewać.
III. Edukacja plastyczna
Umiejętności w zakresie percepcji sztuki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Uczestniczy w życiu kulturalnym swojego środowi-ska rodzinnego i szkolnego.
♦ Poznaje placówki kultury działające w pobliżu miejsca zamieszkania.
Umiejętności w zakresie ekspresji przez sztukę
podstawowe ponadpodstawowe
♦ W swoich pracach plastyczno-technicznych korzysta z różnych technik plastycznych, wykorzystuje różno-rodne materiały, przybory i narzędzia.
♦ Uwzględnia w swoich pracach: wielkość, kształt, barwę.
♦ Stara się przedstawiać i wyrażać w swoich pracach własne przeżycia, obserwacje, marzenia, wyobrażenia, otaczającą rzeczywistość przyrodni-czą i społeczną oraz świat fantazji.
♦ Projektuje oraz wykonuje płaskie i przestrzenne for-my użytkowe, uwzględniając zasady kompozycji.
♦ Uzasadnia swoje wybory technik, materiałów, narzędzi i przyborów.
www.wsip.pl 33
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Umiejętności w zakresie recepcji sztuki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Próbuje określać dziedziny sztuk plastycznych, specjalności zawodowe, czynności, narzędzia, działy sztuki użytkowej, związek funkcji i formy.
♦ Próbuje rozróżniać niektóre dziedziny działalności twórczej człowieka: architektura, sztuki plastyczne, fotografi ka, fi lm, telewizja, internet.
♦ Rozróżnia niektóre dziedziny działalności twórczej człowieka, np. rzemiosło artystyczne, sztuka ludowa.
IV. Edukacja społeczno-przyrodnicza
Umiejętności społeczne
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Stara się oceniać postępowanie swoje i innych, potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe.
♦ Rozpoznaje sygnały alarmowe (akustyczne) w sytu-acjach szkolnych i pozaszkolnych, właściwie na nie reaguje.
♦ Zna numery telefonów: pogotowia ratunkowego, policji, straży pożarnej i numer alarmowy 112.
♦ Stara się właściwie reagować w sytuacjach trudnych, niebezpiecznych, szuka lub udziela pomocy w sytua-cjach zagrożenia.
♦ Rozumie swoje role i przestrzega norm postępowa-nia jako członek różnych społeczności (np. dziecko, kolega, widz, pasażer).
♦ Nawiązuje pozytywne kontakty w grupie.♦ Zna prawa i obowiązki ucznia.♦ Wykazuje poczucie przynależności do rodziny,
społeczności szkolnej, lokalnej.♦ Wykazuje szacunek i zrozumienie dla innych osób.♦ Szanuje pracę własną i innych; wie, że pieniądze
otrzymuje się za pracę.♦ Poznaje pracę ludzi różnych zawodów i rozumie jej
znaczenie.♦ Podejmuje zadania wymagające troskliwości
i opiekuńczości.♦ Akceptuje różnice między ludźmi, przejawia
zachowania tolerancyjne i szacunek dla odmienności.♦ Potrafi właściwie zachowywać się w sytuacji
zagrożenia ze strony innych ludzi.♦ Wie, do kogo zwrócić się o pomoc.♦ Uczy się współpracować z innymi w różnych
sytuacjach.♦ Zna zawody osób, które mogą pomóc w trudnych
i niebezpiecznych sytuacjach.♦ Poznaje swoją najbliższą okolicę i jej najważniejsze
obiekty oraz region, w którym mieszka.♦ Zna swoją narodowość i symbole narodowe oraz
rozpoznaje fl agę i hymn Unii Europejskiej.♦ Wie, że są ludzie zasłużeni dla miejscowości,
w której mieszka, Polski i świata.
♦ Potrafi oceniać postępowanie swoje i innych, potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe.
♦ Właściwie reaguje w sytuacjach trudnych, niebez-piecznych, szuka lub udziela pomocy w sytuacjach zagrożenia.
♦ Rozumie, że trzeba dostosować swoje wymagania do sytuacji ekonomicznej rodziny.
34
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Umiejętności w zakresie postrzegania przyrody
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Obserwuje zmiany zachodzące w otaczającej rzeczy-wistości przyrodniczej i społecznej, dostrzega przy-czyny i skutki, uczy się formułować wnioski.
♦ Dostrzega w swoim otoczeniu przyrodniczym i spo-łecznym cykle i regularności, funkcjonujące prawa i zależności.
♦ Wymienia kilka charakterystycznych i typowych zwierząt dla danego regionu Polski.
♦ Wymienia i rozpoznaje niektóre zwierzęta egzotyczne.♦ Rozumie konieczność ochrony środowiska przyrod-
niczego, również w najbliższej okolicy.♦ Wie, że człowiek powoduje zniszczenia w przyrodzie.♦ Zna wpływ światła, powietrza i wody na życie ludzi,
roślin i zwierząt.♦ Zna znaczenie wybranych skał i minerałów.♦ Zna podstawowe zasady zdrowego odżywiania. ♦ Wie, że należy stosować się do zaleceń lekarzy.♦ Dostrzega niebezpieczeństwa związane z: kąpielą,
zabawami na śniegu i lodzie, zjawiskami atmosfe-rycznymi (burza, huragan, powódź, śnieżyca).
♦ Formułuje wnioski na podstawie obserwacji otacza-jącej rzeczywistości.
♦ Stara się zapobiegać zniszczeniom w przyrodzie.♦ Stosuje zasady zdrowego odżywiania.♦ Interesuje się światem przyrody, systematycznie
poszerza wiadomości.
V. Edukacja matematyczna
Umiejętności w zakresie liczenia i sprawności rachunkowej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Przelicza zbiory w zakresie 100.♦ Zapisuje liczby cyframi.♦ Liczy dziesiątkami w zakresie 100.♦ Liczy setkami w zakresie 1000 (w przód i w tył).♦ Porównuje dowolne dwie liczby w zakresie 100
(słownie i z użyciem znaków <, >, =).♦ Dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100.♦ Sprawdza wyniki odejmowania za pomocą
dodawania.♦ Rozwiązuje łatwe równania jednodziałaniowe
z niewiadomą w postaci okienka.♦ Pamięciowo mnoży i dzieli liczby w zakresie 50.♦ Sprawdza wyniki dzielenia za pomocą mnożenia
i odwrotnie.
♦ Sprawnie dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100.♦ Sprawnie posługuje się tabliczką mnożenia
w zakresie 50.♦ Wykonuje łatwe obliczenia w zakresie 1000.
Umiejętności w zakresie dokonywania pomiarów
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Dokonuje obliczeń użytecznych w życiu, związa-nych z: długością, ilością płynów, masą, tempera-turą, czasem.
♦ Stosuje pojęcia: pół i ćwierć litra, pół kilograma, pół godziny.
♦ Posługuje się oznaczeniami i skrótami jednostek: długości, pojemności, czasu, masy.
♦ Oblicza długości linii łamanych.♦ Mierzy i zapisuje wyniki pomiarów, stosuje jednostki
miary.
♦ Sprawnie odczytuje wskazania zegara oraz dokonuje obliczeń zegarowych.
www.wsip.pl 35
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
♦ Waży przedmioty, używa jednostek masy, wykonuje proste obliczenia. Stosuje określenia: kilogram, pół kilograma.
♦ Odmierza płyny różnymi miarkami, używa określeń: litr, pół litra, ćwierć litra.
♦ Odczytuje wskazania zegarów, posługuje się pojęciami: pół godziny, kwadrans, minuta.
♦ Wykonuje proste obliczenia zegarowe (pełne godziny).
♦ Dokonuje obliczeń kalendarzowych (pełne miesiące).
♦ Zapisuje i porządkuje chronologicznie daty.♦ Odczytuje temperaturę.♦ Rysuje odcinki o podanej długości.
Umiejętności w zakresie obliczeń pieniężnych
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Dokonuje prostych obliczeń pieniężnych (cena – ilość – wartość).
Umiejętności w zakresie czynności umysłowych
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim od I do XII.
♦ Rozpoznaje i nazywa fi gury geometryczne: koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt.
♦ Rozpoznaje i nazywa fi gury nietypowe, np. zachodzące na siebie.
♦ Rysuje fi gury symetryczne.♦ Rysuje fi gury w powiększeniu i pomniejszeniu oraz
zachowuje regularność w prostych motywach.♦ Rozwiązuje proste zadania tekstowe.♦ Rozwiązuje proste zadania tekstowe na porówny-
wanie różnicowe.
♦ Rozwiązuje trudniejsze zadania tekstowe.
VI. Zajęcia praktyczno-techniczne
Umiejętności z zakresu znajomości środowiska technicznego
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Dowiaduje się, w jaki sposób powstały przedmioty codziennego użytku, np. meble.
♦ Poznaje rodzaje środków transportu (samochody, statki, samoloty...).
♦ Poznaje podstawowe narzędzia i przyrządy.♦ Rozpoznaje urządzenia informatyczne (komputer,
laptop, telefon komórkowy).♦ Rozróżnia rodzaje budowli: budynki mieszkalne,
wieże, tunele i mosty.♦ Rozpoznaje urządzenia elektryczne, np. latarka.
♦ Rozróżnia rodzaje budowli: biurowe, przemysłowe.♦ Zna zasady działania prostych urządzeń.
36
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Umiejętności w zakresie bezpieczeństwa oraz praktyczne (od pomysłu do wytworu)
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Uczy się planować kolejne czynności.♦ Uczy się dobierać właściwy materiał i narzędzia.♦ Potrafi pracować indywidualnie i w zespole.♦ Utrzymuje ład i porządek w miejscu pracy. ♦ Uczy się odmierzać potrzebną ilość materiału.♦ Potrafi ciąć papier.♦ Uczy się montować modele z papieru i tworzyw
sztucznych, np. latawce, samoloty, makiety...♦ Bezpiecznie korzysta z urządzeń technicznych,
narzędzi i materiałów.♦ Dostrzega niebezpieczeństwa związane z: ruchem
drogowym, pozostawaniem bez opieki dorosłych.
♦ Potrafi ciąć tekturę.♦ Wie, dlaczego trzeba utrzymywać ład i porządek
w miejscu pracy.♦ Sprawnie posługuje się różnymi narzędziami
potrzebnymi do pracy.♦ Świadomie przestrzega przepisów ruchu drogowego.♦ Zawsze przestrzega zasad bezpieczeństwa
w różnych miejscach i sytuacjach.
VII. Wychowanie fi zyczne i edukacja zdrowotna
Umiejętności w zakresie sprawności fi zycznej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Bierze udział w krótkich marszobiegach.♦ Uczy się poprawnie wykonywać ćwiczenia gimna-
styczne i proste układy taneczne.
♦ Rozumie, że należy dbać o swoją sprawność fizyczną.
Umiejętności dotyczące treningu zdrowotnego
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Reaguje ruchem na różne sygnały wzrokowe i dźwiękowe.
♦ Pokonuje przeszkody, skacze i biega.♦ Wykonuje proste ćwiczenia równoważne w różnych
układach.
♦ Systematycznie wykonuje ćwiczenia gimnastyczne wzmacniające mięśnie brzucha i kręgosłupa.
Umiejętności w zakresie sportu i wypoczynku
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Rzuca i chwyta, kozłuje i toczy piłkę.♦ Bierze udział w grach i zabawach sportowych.♦ Stara się respektować zasady w czasie gier i zabaw.♦ Stara się właściwie reagować na zwycięstwo i porażkę.
♦ Przestrzega zasad i je respektuje w czasie gier i zabaw.
♦ Właściwie reaguje na zwycięstwo i porażkę.♦ Uprawia wybraną dyscyplinę sportową.
Umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny osobistej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Dba o czystość ciała, zęby, higienę osobistą. ♦ Stara się dbać o ład i porządek w otoczeniu.♦ Przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas zajęć
ruchowych.♦ Rozumie konieczność systematycznej kontroli zdrowia.♦ Dostrzega niebezpieczeństwa związane z: zatruciami
pokarmowymi, środkami chemicznymi, narkoty-kami, grzybami, alkoholem, papierosami, lekami, ogniem, urządzeniami elektrycznym i gazowymi.
♦ Potrafi wybrać bezpieczne miejsca do zabawy.♦ Wie, jak właściwie zachowywać się w sytuacji
zagrożenia.
♦ Zawsze potrafi wybrać bezpieczne miejsca do zabawy lub gry.
www.wsip.pl 37
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Klasa 3
I. Edukacja polonistyczna
Umiejętności w zakresie korzystania z informacji
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Uważnie słucha wypowiedzi innych oraz tekstów czytanych przez nauczyciela, kolegów i je rozumie.
♦ Czyta głośno i po cichu ze zrozumieniem; wyciąga wnioski.
♦ Korzysta z czytelni i biblioteki.♦ Korzysta z różnych źródeł wiedzy i informacji,
np. z podręczników, albumów, encyklopedii, słowników.
♦ Rozpoznaje teksty użytkowe, np. notatka do kroniki, zawiadomienie, list, zaproszenie, życzenia z różnych okazji.
♦ Czyta poprawnie, płynnie, wyraziście ze zrozumie-niem.
♦ Sprawnie korzysta z różnych źródeł wiedzy i infor-macji, np. podręczników, albumów, encyklopedii, słowników.
Umiejętności w zakresie analizy i interpretacji tekstu
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Systematycznie poszerza zakres słownictwa.♦ Wskazuje w tekście odpowiedni fragment i argumen-
tuje swój wybór.♦ Recytuje wiersze z uwzględnieniem: intonacji, siły
głosu, tempa, pauz, akcentu logicznego oraz krótkie fragmenty prozy.
♦ Czyta książki i czasopisma wskazane przez nauczy-ciela i wypowiada się na ich temat.
♦ Korzysta z podręczników, ćwiczeń, zeszytów i innych pomocy dydaktycznych pod kierunkiem nauczyciela.
♦ Czyta książki i czasopisma wybrane przez siebie. ♦ Samodzielnie korzysta z podręczników, ćwiczeń
i innych pomocy dydaktycznych.♦ Potrafi wypowiedzieć się na temat przeczytanej
książki.♦ Odróżnia język poetycki od mowy potocznej.♦ Systematycznie rozwija zainteresowania czytelnicze.
Umiejętności w zakresie tworzenia wypowiedzi
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Tworzy swobodnie kilkuzdaniowe ustne i pisemne wypowiedzi na określony temat.
♦ Potrafi napisać krótkie opowiadanie, list, opis, zapro-szenie, zawiadomienie, ogłoszenie, notatkę, życzenia.
♦ Dba o kulturę wypowiedzi.♦ Stawia pytania związane z wydarzeniami z życia,
wypowiedziami nauczyciela i innych osób oraz omawianymi tekstami.
♦ Zna alfabet, potrafi wskazać różnicę między głoską i literą.
♦ Dzieli wyrazy na sylaby.♦ Wyróżnia wyrazy w zdaniach i zdania w tekście.♦ Pisze czytelnie, płynnie, w zeszycie w jedną linię,
zdania i krótkie teksty z zachowaniem poprawnego kształtu liter, proporcji oraz właściwego rozmiesz-czenia.
♦ Przepisuje teksty z podręcznika, tablicy i innych źródeł.
♦ Pisze z pamięci i ze słuchu teksty, dba o poprawność gramatyczną, ortografi czną i interpunkcyjną.
♦ W miarę możliwości samodzielnie wykonuje prace domowe.
♦ Bezbłędnie przepisuje teksty z podręcznika, tablicy i innych źródeł.
♦ Tworzy dłuższe pisemne wypowiedzi na dany temat.♦ Zna i stosuje reguły gramatyczne i ortografi czne.♦ Samodzielnie wykonuje prace domowe.
38
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
II. Edukacja muzyczna
Umiejętności w zakresie odbioru muzyki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Śpiewa piosenki ze słuchu, zbiorowo, z zastosowa-niem zmian tempa, artykulacji i dynamiki.
♦ Śpiewa z pamięci hymn narodowy.♦ Gra proste melodie ze słuchu i częściowo z nut
na dostępnych mu instrumentach melodycznych.♦ Gra proste rytmy na instrumentach perkusyjnych.♦ Wykonuje inscenizacje piosenek i zabaw przy
muzyce.♦ Wykonuje i interpretuje ruchem zmiany dynamiczne
słuchanych utworów muzycznych.♦ Wykonuje ćwiczenia rytmiczne i reaguje ruchem na
zmianę rytmu.♦ Rozróżnia podstawowe elementy muzyki i znaki
notacji muzycznej; zna podstawowe pojęcia.♦ Słucha utworów muzycznych i niektóre z nich roz-
poznaje.♦ Rozróżnia ludzkie głosy (sopran, bas).♦ Rozpoznaje brzmienie niektórych instrumentów
melodycznych i perkusyjnych.♦ Rozpoznaje podstawowe formy muzyczne:
AB, ABA.♦ Wyraża różnymi środkami charakter emocjonalny
muzyki, np. malując ilustracje do słuchanych utwo-rów.
♦ Tańczy podstawowe kroki, np. krakowiaka, polki, tańca kaszubskiego.
♦ Śpiewa piosenki jednogłosowo indywidualnie z zastosowaniem zmian tempa, artykulacji i dynamiki.
♦ Określa charakter i nastrój utworu muzycznego.♦ Rozpoznaje barwy czterech głosów ludzkich oraz
brzmienie niektórych instrumentów.♦ Chętnie gra na wybranym instrumencie krótkie
utwory z nut.♦ Rozróżnia style w muzyce.♦ Wie, do jakich grup należą poznane instrumenty.♦ Zna wybrane przyśpiewki ludowe i wie, z którego
regionu pochodzi dana melodia.♦ Rozwija zainteresowania muzyczne.
Umiejętności w zakresie tworzenia muzyki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Akompaniuje do piosenek i zabaw.♦ Improwizuje głosem i na instrumentach, zgodnie
z podanymi zasadami.♦ Improwizuje melodie do zrytmizowanych wierszy
oraz do podanego tematu rytmicznego.♦ Tworzy ilustracje muzyczne do opowiadań i wierszy
oraz swobodnie interpretuje ruchem tematy rytmicz-ne, piosenki, utwory instrumentalne.
♦ Swobodnie interpretuje ruchem tematy rytmiczne, piosenki, utwory instrumentalne.
♦ Gra na wybranym instrumencie melodycznym własne proste kompozycje.
♦ Potrafi zaprezentować fragment układu tanecznego według własnego pomysłu.
III. Edukacja plastyczna
Umiejętności w zakresie percepcji sztuki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Uczestniczy w życiu kulturalnym swojego środowiska.
♦ Zna placówki kultury działające na jego terenie.♦ Wie, co to jest przekaz medialny. Wykorzystuje
przekazy medialne we własnej twórczości. Rozumie, że nie wolno naruszać praw autora.
♦ Interesuje się życiem kulturalnym swojego środowi-ska i kraju.
www.wsip.pl 39
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
Umiejętności w zakresie ekspresji przez sztukę
podstawowe ponadpodstawowe
♦ W swoich pracach plastyczno-technicznych korzysta z różnych technik plastycznych, wykorzystuje róż-norodne materiały, przybory i narzędzia.
♦ Uwzględnia w swoich pracach: wielkość, kształt, barwę, fakturę.
♦ Przedstawia i wyraża w swoich pracach własne prze-życia, obserwacje, marzenia, wyobrażenia, otaczają-cą rzeczywistość przyrodniczą i społeczną oraz świat fantazji.
♦ Projektuje i wykonuje płaskie i przestrzenne formy użytkowe, uwzględniając zasady kompozycji.
♦ Przyczynia się do upowszechniania kultury w środowisku szkolnym.
♦ Realizuje proste projekty, mające na celu kształto-wanie własnego wizerunku.
♦ Uzasadnia swoje wybory technik, materiałów, narzędzi i przyborów.
Umiejętności w zakresie recepcji sztuki
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Określa dziedziny sztuk plastycznych, specjalności zawodowe, czynności, narzędzia, działy sztuki użytkowej, związek funkcji i formy.
♦ Rozróżnia dziedziny działalności twórczej człowie-ka: architektura, sztuki plastyczne, fotografi ka, film, telewizja, internet, rzemiosło artystyczne, sztuka ludowa.
♦ Rozpoznaje wybrane dzieła sztuki należące do polskiego i europejskiego dziedzictwa kultury.
♦ Posługuje się podstawowymi pojęciami z dziedziny sztuki.
♦ Rozróżnia dziedziny działalności twórczej człowieka i wypowiada się na ich temat.
♦ Rozwija zainteresowania związane ze sztuką.
IV. Edukacja społeczno-przyrodnicza
Umiejętności społeczne
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Ocenia postępowanie swoje i innych, potrafi odróż-nić, co jest dobre, a co złe.
♦ Rozpoznaje sygnały alarmowe (akustyczne) w sytu-acjach szkolnych i pozaszkolnych, właściwie na nie reaguje.
♦ Zna numery telefonów: pogotowia ratunkowego, policji, straży pożarnej i numer alarmowy 112.
♦ Właściwie reaguje w sytuacjach trudnych, niebez-piecznych, szuka lub udziela pomocy w sytuacjach zagrożenia.
♦ Rozumie swoje role i przestrzega norm postępowa-nia jako członek różnych społeczności (np. dziecko, kolega, widz, pasażer).
♦ Rozumie, że trzeba dostosować swoje wymagania do sytuacji ekonomicznej rodziny.
♦ Nawiązuje pozytywne kontakty w grupie.♦ Zna prawa i obowiązki ucznia.
♦ Jest otwarty na nowe sytuacje i potrafi się w nich odnaleźć.
♦ Zna i zawsze przestrzega praw oraz chętnie wypełnia obowiązki ucznia, dziecka.
♦ Chętnie uczestniczy w działaniach charytatywnych na rzecz potrzebujących pomocy.
♦ Wie, że należy dbać o poprawne relacje z innymi ludźmi.
40
♦ Wykazuje poczucie przynależności do rodziny, społeczności szkolnej, lokalnej.
♦ Uczestniczy w wydarzeniach organizowanych przez lokalną społeczność.
♦ Wykazuje szacunek i zrozumienie dla innych osób.♦ Szanuje pracę własną i innych; wie, że pieniądze
otrzymuje się za pracę.♦ Poznaje pracę ludzi różnych zawodów i rozumie jej
znaczenie.♦ Podejmuje zadania wymagające troskliwości
i opiekuńczości.♦ Respektuje prawo innych do wypoczynku.♦ Rozumie konieczność utrzymywania dobrych relacji
z sąsiadami.♦ Akceptuje różnice między ludźmi, przejawia zacho-
wania tolerancyjne i szacunek dla odmienności; jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej.
♦ Potrafi właściwie zachowywać się w sytuacji zagro-żenia ze strony innych ludzi.
♦ Wie, do kogo zwrócić się o pomoc.♦ Współpracuje z innymi w różnych sytuacjach.♦ Zna zawody osób, które mogą pomóc w trudnych
i niebezpiecznych sytuacjach.♦ Zna swoją najbliższą okolicę i jej najważniejsze
obiekty oraz nazwę regionu, w którym mieszka; zna tradycje tego regionu.
♦ Zna swoją narodowość i symbole narodowe oraz rozpoznaje fl agę i hymn Unii Europejskiej.
♦ Wie, że są ludzie zasłużeni dla miejscowości, w której mieszka, dla Polski i dla świata.
♦ Wykazuje poczucie tożsamości kulturowej, historycznej i narodowej.
Umiejętności w zakresie postrzegania przyrody
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Obserwuje zmiany zachodzące w otaczającej rzeczy-wistości przyrodniczej i społecznej, dostrzega przy-czyny i skutki, formułuje wnioski.
♦ Dostrzega w swoim otoczeniu przyrodniczym i społecznym cykle i regularności, funkcjonujące prawa i zależności.
♦ Wymienia charakterystyczne cechy krajobrazów Polski: nadmorskiego, nizinnego, górskiego.
♦ Wymienia kilka charakterystycznych i typowych zwierząt dla danego regionu Polski.
♦ Wymienia i rozpoznaje niektóre zwierzęta egzotyczne.♦ Obserwuje zmiany zachodzące w przyrodzie oraz
dostrzega ich przyczyny i skutki.♦ Potrafi opisać życie w wybranych ekosystemach.♦ Rozumie konieczność ochrony środowiska przyrodni-
czego, również w najbliższej okolicy; podejmuje dzia-łania na rzecz ochrony przyrody w swoim środowisku.
♦ Wie, jakie zniszczenia w przyrodzie powoduje człowiek.
♦ Zna wpływ światła, powietrza i wody na życie ludzi, roślin i zwierząt.
♦ Wie, co to jest wyżyna i potrafi wymienić jej charak-terystyczne cechy.
♦ Potrafi wymienić różne zwierzęta żyjące w Polsce i rośliny rosnące na tym terenie (w tym nazwy gatunków chronionych).
♦ Zawsze przestrzega zasad właściwego odżywiania się.♦ Interesuje się światem przyrody; systematycznie
poszerza wiadomości.
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
www.wsip.pl 41
♦ Zna znaczenie wybranych skał i minerałów.♦ Wyróżnia i nazywa części ciała oraz organy
wewnętrzne, np. serce.♦ Zna podstawowe zasady zdrowego odżywiania się.♦ Rozumie konieczność systematycznej kontroli zdrowia;
stosuje się do zaleceń lekarzy (w tym stomatologa).♦ Podejmując różnorodne aktywności, bierze pod
uwagę bezpieczeństwo swoje i innych.♦ Dostrzega niebezpieczeństwa związane z: kąpielą,
zabawami na śniegu i lodzie, zjawiskami atmosfe-rycznymi (burza, huragan, powódź, śnieżyca).
♦ Orientuje się w zagrożeniach ze strony roślin i zwierząt.
V. Edukacja matematyczna
Umiejętności w zakresie liczenia i sprawności rachunkowej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Liczy (w przód i w tył) od danej liczby po 1.♦ Liczy dziesiątkami w zakresie 100 i setkami
w zakresie 1000.♦ Zapisuje cyframi i odczytuje liczby w zakresie 1000.♦ Porównuje dowolne dwie liczby w zakresie 1000
(słownie i z użyciem znaków <, >, =).♦ Dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100.♦ Sprawdza wyniki odejmowania za pomocą dodawania.♦ Rozwiązuje łatwe równania jednodziałaniowe
z niewiadomą w postaci okienka.♦ Pamięciowo mnoży i dzieli liczby w zakresie tabliczki
mnożenia.♦ Sprawdza wyniki dzielenia za pomocą mnożenia
i odwrotnie.♦ Oblicza długości linii łamanych, obwody prosto-
kątów, trójkątów, kwadratów.♦ Dokonuje obliczeń kalendarzowych (pełne miesiące).♦ Wykonuje proste obliczenia zegarowe (pełne godziny).♦ Wykonuje proste obliczenia, używając miar masy,
pojemności.
♦ Wykonuje łatwe obliczenia w zakresie 1000.♦ Stosuje wyrażenia dwumianowane w zapisie wyni-
ków pomiaru.
Umiejętności w zakresie dokonywania pomiarów
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Dokonuje pomiarów użytecznych w życiu związanych z: długością, ilością płynów, masą, temperaturą, czasem.
♦ Stosuje pojęcia: pół i ćwierć litra, pół kilograma, pół godziny.
♦ Posługuje się oznaczeniami i skrótami jednostek: długości, pojemności, czasu, masy.
♦ Mierzy i zapisuje wyniki pomiarów, stosuje jednostki miary (metr, centymetr, milimetr), używa pojęcia kilometr w sytuacjach życiowych.
♦ Waży przedmioty, używa jednostek masy: kilogram, pół kilograma, dekagram, gram.
♦ Odmierza płyny różnymi miarkami, używa określeń: litr, pół litra, ćwierć litra.
♦ Odczytuje wskazania zegarów, posługuje się poję-ciami: pół godziny, kwadrans, minuta.
♦ Dokonuje obliczeń zegarowych (pełne minuty).♦ Sprawnie posługuje się zegarem w systemach
12- i 24-godzinnym.♦ Sprawnie oblicza upływ czasu na zegarze.
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
42
♦ Zapisuje i porządkuje chronologicznie daty.♦ Odczytuje temperaturę.♦ Odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim
od I do XII.♦ Rysuje odcinki o podanej długości.
Umiejętności w zakresie obliczeń pieniężnych
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Dokonuje obliczeń pieniężnych (cena – ilość – wartość) i radzi sobie w codziennych sytuacjach wymagających takich umiejętności.
Umiejętności w zakresie czynności umysłowych
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Rozpoznaje i nazywa fi gury geometryczne: koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt.
♦ Rozpoznaje i nazywa fi gury nietypowe, np. zacho-dzące na siebie.
♦ Rysuje fi gury symetryczne.♦ Rysuje fi gury w powiększeniu i pomniejszeniu oraz
zachowuje regularność w prostych motywach.♦ Rozwiązuje proste zadania tekstowe.♦ Rozwiązuje zadania tekstowe na porównywanie
różnicowe.
♦ Rozwiązuje trudniejsze zadania tekstowe.
VI. Zajęcia praktyczno-techniczne
Umiejętności w zakresie znajomości środowiska technicznego
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Orientuje się, w jaki sposób powstały przedmioty codziennego użytku, np. meble.
♦ Rozpoznaje rodzaje środków transportu (samochody, statki, samoloty...).
♦ Rozpoznaje podstawowe narzędzia i przyrządy.♦ Rozpoznaje urządzenia informatyczne (komputer,
laptop, telefon komórkowy).♦ Rozróżnia rodzaje budowli: budynki mieszkalne,
biurowe, przemysłowe oraz wieże, tunele i mosty.♦ Rozpoznaje urządzenia elektryczne, np. latarka.♦ Określa wartość urządzeń technicznych z różnych
punktów widzenia.
♦ Potrafi wymienić elementy budowy wybranych urządzeń.
♦ Wykonuje makietę wybranej budowli lub większej liczby obiektów.
Umiejętności w zakresie bezpieczeństwa oraz praktyczne (od pomysłu do wytworu)
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Planuje kolejne czynności.♦ Dobiera właściwy materiał i narzędzia.♦ Potrafi pracować indywidualnie i w zespole.♦ Utrzymuje ład i porządek w miejscu pracy i wie,
dlaczego trzeba to robić.♦ Potrafi odmierzać potrzebną ilość materiału.♦ Potrafi ciąć papier i tekturę.♦ Potrafi montować modele z papieru i tworzyw
sztucznych, np. latawce, samoloty, makiety.
♦ Sprawnie korzysta z urządzeń informatycznych: telefon komórkowy, komputer, laptop.
♦ Projektuje i wykonuje płaskie i przestrzenne formy użytkowe, uwzględniając zasady kompozycji.
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
www.wsip.pl 43
♦ Rozumie potrzebę organizowania działania technicznego.
♦ W miarę możliwości montuje obwód elektryczny pod kierunkiem nauczyciela.
♦ Bezpiecznie używa narzędzi, materiałów, urządzeń.
♦ Wie, jak bezpiecznie korzystać ze środków komunikacji i poruszać się po drogach (w tym na rowerze).
VII. Wychowanie fi zyczne i edukacja zdrowotna
Umiejętności w zakresie sprawności fi zycznej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Bierze udział w marszobiegach.♦ Poprawnie wykonuje ćwiczenia gimnastyczne
i proste układy taneczne.♦ Systematycznie wykonuje ćwiczenia gimnastyczne
wzmacniające mięśnie brzucha i kręgosłupa.
♦ Sprawnie korzysta z różnych przyborów gimna-stycznych.
♦ Systematycznie dba o własną sprawność fi zyczną.
Umiejętności dotyczące treningu zdrowotnego
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Reaguje ruchem na różne sygnały wzrokowe i dźwiękowe.
♦ Pokonuje przeszkody, skacze, biega.♦ Zna wszystkie pozycje wyjściowe do ćwiczeń.♦ Wykonuje ćwiczenia: równoważne w różnych
układach, kształcące skoczność i zwinność.♦ Wykonuje przewrót w przód.
♦ Uprawia wybraną dyscyplinę sportową.
Umiejętności w zakresie sportu i wypoczynku
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Rzuca i chwyta, kozłuje, odbija i toczy piłkę.♦ Jeździ na rowerze, rolkach, wrotkach.♦ Bierze udział w grach i zabawach, zawodach
sportowych.♦ Respektuje zasady gier i zabaw oraz podporządko-
wuje się nim.♦ Właściwie reaguje na zwycięstwo i porażkę.
♦ Uprawia wybraną dyscyplinę sportową.♦ Aktywnie uczestniczy w grach zespołowych,
zawodach sportowych.
Umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny osobistej
podstawowe ponadpodstawowe
♦ Dba o czystość ciała, prawidłową postawę, zęby, higienę osobistą, czystość odzieży oraz ład i porzą-dek w otoczeniu.
♦ Wie, jak należy się odżywiać, gdy prowadzi się aktywny tryb życia.
♦ Przestrzega zasad bezpieczeństwa podczas zajęć ruchowych.
♦ Potrafi wybrać bezpieczne miejsca do zabawy.
♦ Rozumie zasady właściwego zachowania podczas imprez sportowych i przestrzega tych zasad.
♦ Bezpiecznie posługuje się nietypowymi przyborami gimnastycznymi.
♦ Zawsze przestrzega zasad bezpiecznej zabawy w róż-nych miejscach.
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
44
♦ Wie, jak właściwie zachowywać się w sytuacji zagrożenia.
♦ Dostrzega niebezpieczeństwa związane z zatruciami pokarmowymi, środkami chemicznymi, narkoty-kami, grzybami, używkami papierosami, lekami, ogniem, urządzeniami elektrycznym i gazowymi, molestowaniem seksualnym, wymuszeniami, ruchem drogowym, pozostawaniem bez opieki dorosłych.
Umiejętności ucznia i jego osiągnięcia po pierwszym etapie edukacji (w ujęciu szczegółowym)
W procesie dydaktyczno-wychowawczym dziecko opanowuje umiejętności proste i złożone, teoretyczne i praktyczne. To one decydują o aktywności edukacyjnej dziecka, warunkują jego samodzielne działanie oraz uczenie się w klasach 4–6 i dalszej edukacji. W programie nauczania Razem w szkole wyróżniono 10 takich rodzajów aktywności edukacyjnej ucznia:• mówienie,• słuchanie,• czytanie,• pisanie,• liczenie – rozumowanie,• śpiewanie – granie – taniec,• rysowanie – malowanie – majsterkowanie,• poznawanie otoczenia i świata przyrody,• twórcze działanie,• sprawność ruchowa.
Stanowią one podstawowy element integrujący treści kształcenia:– polonistyczne,– matematyczne,– społeczno-przyrodnicze,– plastyczne,– techniczne,– muzyczne,– zdrowotne.
Ich integrujący charakter sprawia, że mogą i powinny one być kształtowane i doskonalone w wielu sytuacjach dydaktycznych organizowanych przez nauczyciela. Zakres realizacji treści jest uzależniony od wieku dziecka. Wyszczególnione dalej umiejętności ucznia należy traktować jako orientacyjne, gdyż stopień ich opanowania zależy w dużej mierze od zespołu uczniowskie-go i indywidualnych predyspozycji każdego dziecka.
4. Opis założonych osiągnięć ucznia. Umiejętności kluczowe w programie nauczania
www.wsip.pl 45
I. M
ówie
nie
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Poro
zum
iew
a się
z ró
wieśn
ikam
i i d
orosły
mi –
pro
wad
zi ro
zmow
ę. P
yta
i udz
iela
jedn
ozna
czny
ch o
dpow
iedz
i na
pyta
nia
inny
ch. W
ykaz
uje św
iado
mość
zakr
esu
znac
zeni
oweg
o w
yraz
ów. R
ozum
ie dłużs
ze w
ypow
iedz
i. Sa
mor
zutn
ie w
ypow
iada
się
na
tem
at wła
snyc
h po
trzeb
, odc
zuć,
prz
eżyć
, ocz
ekiw
ań, i
lust
racj
i, w
ydar
zeń
z ży
cia.
Sto
suje
w m
owie
, w
mia
rę p
opra
wni
e po
d w
zglę
dem
arty
kula
cyjn
ym, g
ram
atyc
znym
, fl e
ksyj
nym
i skła
dnio
wym
, ele
men
ty te
chni
ki ję
zyka
mów
ione
go. S
amor
zutn
ie st
awia
pyt
ania
, w c
elu
zasp
o-ko
jeni
a sw
ojej
cie
kaw
ości
poz
naw
czej
. Pyt
a i u
dzie
la je
dnoz
nacz
nych
odp
owie
dzi n
a py
tani
a in
nych
. Ukł
ada
krót
kie
zdan
ia, d
ziel
i je
na sł
owa,
słow
a na
syla
by, s
ylab
y na
gło
ski.
Ukł
ada
dłuż
sze,
spó
jne
wyp
owie
dzi o
waż
nych
spr
awac
h. M
ówi pły
nnie
, nie
zbyt
głośn
o, d
osto
sow
uje
ton
głos
u do
syt
uacj
i. Uży
wa
zwro
tów
grz
eczn
ości
owyc
h. D
osto
sow
uje
swoj
e w
ypow
iedz
i do
sytu
acji.
Tw
orzy
swob
odne
wyp
owie
dzi z
ains
piro
wan
y og
ląda
ną a
udyc
ją te
lew
izyj
ną, fi
lmem
, słu
chan
ym te
kste
m.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
W m
iarę
pop
raw
nie
gram
atyc
znie
wyp
owia
da się
na te
mat
wła
snyc
h pr
zeżyć,
wyd
arzeń
z ży
cia,
ilu
stra
cji,
czyt
anyc
h i słu
chan
ych
teks
tów
. S
taw
ia p
ytan
ia, o
dpow
iada
. D
ziel
i sło
wa
na gło
ski i
syla
by.
Sto
suje
w m
owie
ele
men
ty te
chni
ki ję
zyka
mów
ione
go
(tem
po, p
auza
, int
onac
ja...
). W
yodręb
nia
i naz
ywa
w m
owie
i piśm
ie w
yraz
y oz
nacz
ając
e na
zwy
ludz
i, rośl
in, z
wie
rząt
, rze
czy,
cz
ynnośc
i i st
anów
, cec
h. P
row
adzi
rozm
owę
na te
mat
y w
ynik
ając
e z
potrz
eb,
zain
tere
sow
ań, d
ośw
iadc
zeń
i prz
eżyć
dzi
ecka
. W
wyp
owie
dzia
ch z
acho
wuj
e zg
odność
form
y w
yraz
owej
. O
pow
iada
o sy
tuac
jach
, w ja
kich
się
znaj
duje
. Uży
wa
właśc
iwyc
h sy
gnał
ów n
iew
erba
lnyc
h od
pow
iedn
io d
o sy
tuac
ji. W
wyp
owie
dzia
ch uży
wa
zwro
tów
grz
eczn
oś-
ciow
ych.
Om
awia
eta
py sw
ojej
pra
cy i
ocen
ia e
fekt
y. R
ozum
ie p
ojęc
ia z
wią
zane
z re
aliz
owaną
tem
atyką
i uw
zglę
dnia
je w
swoi
ch w
ypow
iedz
iach
.
Wyp
owia
da się n
a tem
at wła
snyc
h pr
zeżyć,
wyd
arzeń
z życ
ia, c
zyta
nych
lub
wysłu
chan
ych
utw
orów
lite
ra-
ckic
h, o
gląd
anyc
h sz
tuk
teat
raln
ych,
audy
cji t
elew
izyj
-ny
ch, fi
lmów
, wysłu
chan
ych
nagr
ań i
audy
cji r
adio
wyc
h. W
ygła
sza
wie
rsz
z pa
mię
ci, u
wzg
lędn
iają
c od
pow
ied-
nią
into
nację,
siłę
gło
su, t
empo
, pau
zy.
Sta
wia
pyt
ania
zw
iąza
ne z
wyd
arze
niam
i z ż
ycia
, wła
snym
i zai
nter
esow
ania
mi,
czyt
anym
i i w
ysłu
-ch
anym
i tek
stam
i, og
ląda
nym
i szt
ukam
i tea
traln
ymi..
. U
dzie
lają
c od
pow
iedz
i na
pyta
nia
nauc
zyci
ela
i inn
ych
osób
, zw
raca
uw
agę
na p
opra
wność
gra
mat
yczną
for-
muł
owan
ych
zdań
. P
row
adzi
rozm
owę
(mów
i i sł
ucha
) zw
iąza
ną
z w
ydar
zeni
ami z
oto
czen
ia, z
aint
eres
owan
iam
i, pr
zeży
ciam
i, cz
ytan
ymi i
słuc
hany
mi t
ekst
ami,
oglą
dany
mi i
wysłu
chan
ymi a
udyc
jam
i tel
ewiz
yjny
-m
i i ra
diow
ymi.
Pop
raw
nie
form
ułuj
e zd
ania
pyt
ając
e, o
znaj
mując
e,
rozk
azując
e, w
ykrz
ykni
kow
e.
W w
ypow
iedz
iach
uży
wa
wyr
azów
blis
kozn
acz-
nych
, wie
lozn
aczn
ych,
o z
nacz
eniu
pod
obny
m
i prz
eciw
nym
.
Ukł
ada
swob
odne
, spo
ntan
iczn
e, sp
ójne
wyp
owie
dzi
i wie
lozd
anio
we
opow
iada
nia
twór
cze
na p
odsta
wie
wła
snyc
h pr
zeżyć,
doś
wia
dczeń,
obs
erw
acji,
treś
ci
czyt
anyc
h i słu
chan
ych
oraz
ogląd
anyc
h sz
tuk
teat
raln
ych.
Wygła
sza
wie
rsz
z pa
mię
ci o
raz
krót
kie
frag
men
ty
proz
y z
uwzg
lędn
ieni
em: i
nton
acji,
siły
gło
su, t
empa
, pa
uz, a
kcen
tu lo
gicz
nego
. S
taw
ia p
ytan
ia z
wią
zane
z w
ydar
zeni
ami z
życ
ia,
wyp
owie
dzia
mi n
aucz
ycie
la i
inny
ch o
sób
oraz
om
awia
nym
i tek
stam
i. U
dzie
la a
dekw
atny
ch o
dpow
iedz
i na
post
awio
ne
pyta
nia.
Prz
eksz
tałc
a zd
ania
. S
yste
mat
yczn
ie p
osze
rza
zakr
es sł
owni
ctw
a. W
wyp
owie
dzia
ch uży
wa
wyr
azów
blis
kozn
aczn
ych.
W c
zasi
e ro
zmow
y za
chow
uje
formę
dial
ogow
ą (m
ówi i
słuc
ha),
wyr
aża
swoj
e od
czuc
ia.
Dba
o k
ultu
rę w
ypow
iedz
i. S
tosu
je z
wro
ty g
rzec
znoś
ciow
e. W
wyp
owie
dzia
ch św
iado
mie
stos
uje
zasa
dy
gram
atyk
i i fr
azeo
logi
i jęz
yka.
46
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Odt
war
za z
pam
ięci
teks
ty d
la d
ziec
i. B
ierz
e ud
ział
w z
abaw
ach
teat
raln
ych.
We
właśc
iwy
spos
ób a
rtykułu
je sw
oje
potrz
eby,
ocz
ekiw
ania
. P
reze
ntuj
e sw
ój p
unkt
wid
zeni
a or
az p
rzyj
muj
e in
for-
mac
je z
wro
tne.
Wyp
owia
da się
na te
mat
wła
snej
pra
cy, o
maw
ia je
j pr
zebi
eg i
efek
ty.
Wyk
orzy
stuj
e ję
zyk
sym
boli,
wyr
ażeń
, zna
ków,
gest
ów d
o na
zyw
ania
i op
isyw
ania
rzec
zyw
istośc
i.
Wyp
owia
da się
swob
odni
e, sp
onta
nicz
nie
w fo
rmie
ki
lkuz
dani
owej
na
określ
ony
tem
at.
Pre
zent
uje
wła
sne
zdan
ie, u
zasa
dnia
swój
pun
ktw
idze
nia,
sygn
aliz
uje
proś
by, p
otrz
eby
i ocz
ekiw
ania
. W
ypow
iada
się
na te
mat
wła
snej
dzi
ałal
nośc
i, pr
acy,
om
awia
jej e
tapy
, oce
nia
jej e
fekt
y. U
kład
a sp
ójne
, log
iczn
e w
ypow
iedz
i na
pods
taw
ie
wła
snyc
h ob
serw
acji,
prz
eżyć
, dzi
ałal
nośc
i ora
z pr
acy
osób
z n
ajbl
iższ
ego
otoc
zeni
a. W
ypow
iada
się
na te
mat
swoj
ej ro
li w
gru
pie,
oce
nia
efek
ty p
racy
wła
snej
i gr
upy.
Wyk
orzy
stuj
e ję
zyk
sym
boli,
wyr
ażeń
, syg
nałó
w n
ie-
wer
baln
ych
w p
roce
sie
kom
unik
owan
ia się,
naz
ywan
ia
i opi
syw
ania
ota
czając
ej rz
eczy
wis
tośc
i.
www.wsip.pl 47
II. Słu
chan
ie
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Rozp
ozna
je różn
ego
rodz
aju
dźw
ięki
z o
tocz
enia
, w ty
m gło
ski,
zgło
ski,
słow
a, zd
ania
. Wyk
onuj
e po
lece
nia,
zada
nia
zgod
nie
z in
struk
cją.
Zach
owuj
e się
stos
owni
e do
pol
eceń
. Sku
pia
swoją
uwagę
w c
zasie
słu
chan
ia te
kstó
w li
tera
ckic
h, m
uzyk
i, po
leceń,
info
rmac
ji. P
odcz
as p
row
adzo
nej r
ozm
owy
słuch
a in
nych
. Słu
cha
i roz
pozn
aje
efek
ty dźw
ięko
we,
poch
odzą
ce
z róż
nych
środ
owisk
(prz
yrod
nicz
ych,
tech
nicz
nych
, społe
czny
ch...
). Sł
ucha
i ro
zpoz
naje
brz
mie
nie n
iekt
óryc
h in
strum
entó
w m
uzyc
znyc
h.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Słu
cha
i roz
umie
wyp
owie
dzi i
nnyc
h. Słu
cha
teks
tów
czy
tany
ch p
rzez
nau
czyc
iela
i j
e ro
zum
ie.
Słu
chając
teks
tów,
odr
óżni
a ut
wor
y w
iers
zow
ane
od p
rozy
. Słu
cha
efek
tów
dźw
ięko
wyc
h po
chod
zący
ch
z różn
ych śr
odow
isk
i roz
pozn
aje
te e
fekt
y(p
rzyr
odni
cze,
tech
nicz
ne, s
połe
czne
...).
Roz
pozn
aje
niek
tóre
gło
sy lu
dzki
e (b
as, s
opra
n)
oraz
brz
mie
nie
niek
tóry
ch in
stru
men
tów
muz
yczn
ych.
Odr
óżni
a i w
łaśc
iwie
reag
uje
na sy
gnał
y al
arm
owe,
os
trzeg
awcz
e w
szko
le i
najb
liższ
ym o
tocz
eniu
. R
ozpo
znaj
e dź
wię
ki w
ysok
ie i
nisk
ie, c
iche
i gł
ośne
. Słu
cha
pieś
ni, m
inia
tur i
nstru
men
taln
ych,
aud
ycji
radi
owyc
h, re
cyta
cji,
pios
enek
, odgło
sów
. Słu
cha
utw
orów
muz
yczn
ych
i nie
któr
e z
nich
ro
zpoz
naje
.
Słu
cha
wyp
owie
dzi i
nnyc
h i t
ekst
ów c
zyta
nych
prz
ez
nauc
zyci
ela
oraz
kol
egów
i je
rozu
mie
. Słu
cha
nagr
ań, a
udyc
ji ra
diow
ych
i tel
ewiz
yjny
ch
i je
rozu
mie
. W
cza
sie
rozm
owy
staw
ia d
odat
kow
e py
tani
a. Słu
cha
ze z
rozu
mie
niem
pyt
ań, p
olec
eń, k
rótk
ich
inst
rukc
ji w
ypow
iada
nych
prz
ez n
aucz
ycie
la
i kol
egów
. Słu
chając
inny
ch, s
taw
ia p
ytan
ia i
udzi
ela
odpo
wie
dzi
(słu
cha
i mów
i).
Ilus
truje
usł
ysza
ne te
ksty
za
pom
ocą
prac
pl
asty
czny
ch.
Odr
óżni
a i w
łaśc
iwie
reag
uje
na sy
gnał
y al
arm
owe
w sz
kole
ora
z w
naj
bliż
szym
środ
owisk
u po
zasz
kol-
nym
, np.
na
ulic
y. R
ozpo
znaj
e dź
wię
ki w
ysok
ie i
nisk
ie, c
iche
i gł
ośne
, gł
osy
ludz
kie
(sop
ran,
bas
, alt,
teno
r) o
raz
brzm
ieni
e ni
ektó
rych
inst
rum
entó
w i
rytm
. R
ozpo
znaj
e dł
ugoś
ci tr
wan
ia dźw
iękó
w.
Słu
cha
pios
enek
, pieśn
i, m
inia
tur i
nstru
men
taln
ych,
od
różn
ia c
echy
cha
rakt
erys
tycz
ne n
iekt
óryc
h ut
wor
ów
(np.
tańc
e), r
ytm
, tem
po, d
ynam
ikę
i nas
trój.
Słu
cha
utw
orów
muz
yczn
ych
i nie
któr
e z
nich
ro
zpoz
naje
.
Słu
cha
wyp
owie
dzi i
nnyc
h i t
ekst
ów c
zyta
nych
prz
ez
nauc
zyci
ela
oraz
kol
egów
i je
rozu
mie
. Słu
cha
nagr
ań, a
udyc
ji ra
diow
ych
i tel
ewiz
yjny
ch.
For
muł
uje
i sta
wia
pyt
ania
w c
elu
uzys
kani
a do
datk
o-w
ych
info
rmac
ji. Słu
cha
ze z
rozu
mie
niem
opo
wia
dań,
pyt
ań, k
rótk
ich
inst
rukc
ji w
ypow
iada
nych
prz
ez n
aucz
ycie
la i
kole
-gó
w, w
yodręb
nia
głów
ne e
lem
enty
wyp
owie
dzi.
Słu
chając
inny
ch, b
ierz
e po
d uw
agę
ich
punk
t w
idze
nia,
dąż
y do
kom
prom
isu
i por
ozum
ieni
a.
Uw
zglę
dnia
odm
ienn
ość
pogląd
ów. J
est t
oler
ancy
jny.
Um
ieję
tnie
kor
zyst
a z
med
iów.
Roz
pozn
aje s
ygnały
alar
mow
e (ak
usty
czne
) w sy
tuac
jach
sz
koln
ych
i poz
aszk
olny
ch o
raz w
łaśc
iwie
na n
ie re
aguj
e. R
ozpo
znaj
e ba
rwy
czte
rech
rodz
ajów
gło
sów
ludz
kich
(s
opra
n, b
as, a
lt, te
nor)
ora
z br
zmie
nie
niek
tóry
ch
inst
rum
entó
w i
rytm
. Słu
cha
pios
enek
, pieśn
i, ut
wor
ów m
uzyc
znyc
h, o
kreś
la
ich
skła
d, c
hara
kter
, nas
trój,
budo
wę
utw
oru
oraz
ich
cech
y ch
arak
tery
stycz
ne.
Słu
cha
utw
orów
muz
yczn
ych
i nie
któr
e z
nich
ro
zpoz
naje
.
48
III. C
zyta
nie
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Wyr
óżni
a i r
ozpo
znaj
e gł
oski
w sł
owac
h o
pros
tej b
udow
ie fo
nety
czne
j. Gło
skuj
e, w
yodręb
nia
głos
ki w
nagło
sie,
wygło
sie
i w śr
odku
wyr
azu.
Prz
elic
za gło
ski w
naz
wac
h or
az o
kreś
la k
olej
ność
ich
wys
tępo
wan
ia. L
iczy
lite
ry w
wyr
azac
h. I
nter
esuj
e się
czyt
anie
m (
ciek
awość
czyt
elni
cza)
. Odc
zytu
je k
rótk
ie p
odpi
sy p
od o
braz
kam
i i in
ne
napi
sy, n
p. s
zyld
y sk
lepo
we.
Prz
ypor
ządk
owuj
e w
yraz
y do
odp
owie
dnic
h ilu
stra
cji,
prze
dmio
tów
. Zac
how
uje
właśc
iwe
ułoż
enie
książ
ki.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Czy
ta głośn
o i p
o ci
chu
ze z
rozu
mie
niem
syla
by,
wyr
azy,
zda
nia,
kró
tkie
teks
ty.
Roz
pozn
aje
w te
ksta
ch w
szys
tkie
lite
ry, d
wuz
naki
i z
mię
kcze
nia.
Wiąże
treść
czyt
anyc
h zd
ań z
różn
ymi f
orm
ami
eksp
resj
i, dośw
iadc
zeni
ami,
przeży
ciam
i. W
iąże
treść
czyt
anyc
h te
kstó
w z
ilus
tracj
ami.
Ust
ala
kole
jność
wyd
arzeń.
Odr
óżni
a ut
wór
wie
rszo
wan
y od
pro
zy.
Czy
ta z
e zr
ozum
ieni
em k
rótk
ie p
olec
enia
. C
zyta
licz
by z
apis
ane
słow
nie
oraz
cyf
ram
i. C
zyta
pod
staw
owe
znak
i mat
emat
yczn
e:
=, +
, –, <
, >.
Czy
ta z
e zr
ozum
ieni
em p
rost
e, k
rótk
ie z
adan
ia
teks
tow
e. O
dczy
tuje
peł
ne g
odzi
ny n
a ze
garz
e. C
zyta
ze
zroz
umie
niem
sym
bole
, tab
elki
, sch
ema-
tycz
ne ry
sunk
i, w
ynik
ając
e z
real
izow
anyc
h treśc
i. C
zyta
ze
zroz
umie
niem
skró
ty, t
ekst
y uż
ytko
we,
pla
ny
i ele
men
ty m
apy,
wyn
ikając
e z
real
izow
anyc
h treśc
i. C
zyta
i ro
zum
ie p
rost
e ry
sunk
i pog
lądo
we,
pro
ste
sche
mat
y, sy
mbo
le, p
ikto
gram
y.
Roz
umie
pojęc
ia z
awar
te w
czy
tany
ch tr
eści
ach.
Czy
ta z
dani
a o ży
ciu
dzie
ci w
inny
ch k
raja
ch.
Czy
ta p
o ci
chu
od „
jedn
ego
rzut
u ok
a” z
e zr
ozum
ie-
niem
wyr
azy
oraz
kró
tkie
zda
nia.
Czy
ta głośn
o w
spos
ób pły
nny
krót
kie
teks
ty.
Czy
ta p
o ci
chu
i głośn
o ze
zro
zum
ieni
em: k
rótk
ie
teks
ty in
form
acyj
ne, u
pros
zczo
ne p
lany
, pyt
ania
i po
-le
ceni
a, n
azw
y ge
ografi c
zne,
skró
ty, s
ymbo
le, l
iczb
y,
wyr
ażen
ia m
iano
wan
e, k
rótk
ie te
ksty
enc
yklo
pedy
cz-
ne, d
aty,
zap
isy
w k
alen
darz
u, in
form
acje
pre
zent
o-w
ane
w ta
beli,
dia
gram
ie, z
naki
na
map
ie, n
iekt
óre
sche
mat
y, in
stru
kcje
, nie
któr
e ro
zkła
dy ja
zdy,
pla
katy
te
atra
lne,
spis
y treśc
i, te
ksty
mat
emat
yczn
e. K
orzy
sta
z bi
blio
teki
. W
yodręb
nia
w u
twor
ze o
soby
, zda
rzen
ia o
raz
frag
men
ty te
kstu
i zd
ania
na
określ
ony
tem
at.
Ust
ala
kole
jność
wyd
arzeń.
Czy
ta z
pod
ział
em n
a ro
le.
Ana
lizuj
e i p
orów
nuje
czy
tane
teks
ty.
Odr
óżni
a ut
wór
wie
rszo
wan
y od
pro
zy.
Por
ządk
uje
wyr
azy
wedłu
g ko
lejn
ości
alfa
bety
czne
j, uw
zglę
dnia
jąc
pier
wszą
literę.
Czy
ta li
czby
zap
isan
e cy
fram
i i sł
owni
e. C
zyta
zna
ki rz
ymsk
ie (d
o X
II).
Czy
ta w
skaz
ania
wag
i, ze
gara
, ter
mom
etru
, lin
ijki.
Odc
zytu
je p
rost
e w
zory
mel
odii,
zna
ki n
otac
ji m
uzyc
znej
, naz
wy
dźw
iękó
w g
amy.
Czy
ta p
opra
wni
e, pły
nnie
, wyr
aziś
cie,
ze
zroz
umie
-ni
em: t
ekst
y in
form
acyj
ne, i
nfor
mac
je z
awar
te w
ka-
lend
arzu
, wsk
azan
ia te
rmom
etru
, wag
i, ze
gara
, lin
ijki,
info
rmac
je z
apis
ane
w fo
rmie
prz
epis
u, re
gula
min
u,
kode
ksu,
dru
ki p
oczt
owe
i ban
kow
e, p
lany
i m
apki
, ry
sunk
i sch
emat
yczn
e, k
rótk
ie o
głos
zeni
a, te
ksty
lite
-ra
ckie
(poe
zja
i pro
za),
teks
ty o
tem
atyc
e m
atem
atyc
z-ne
j, pr
zyro
dnic
zej,
społ
eczn
ej i
geog
rafi c
znej
, tek
sty
ency
klop
edyc
zne,
spis
y treśc
i, w
ykre
sy, r
ozkł
ady
jaz-
dy, c
enni
ki.
Ana
lizuj
e i p
orów
nuje
teks
ty, w
nios
kuje
. W
skaz
uje
w te
kści
e od
pow
iedn
i fra
gmen
t i a
rgum
en-
tuje
swój
wyb
ór.
Czy
ta głośn
o i p
o ci
chu
ze z
rozu
mie
niem
, wyo
dręb
-ni
ając
w te
kści
e lit
erac
kim
: pos
taci
e gł
ówne
i dr
ugo-
rzęd
ne, c
hara
kter
ysty
czne
cec
hy b
ohat
era,
wyd
arze
nia
decy
dują
ce o
zm
iani
e po
stęp
owan
ia b
ohat
erów
, ko-
lejn
ość
wyd
arzeń,
zal
eżnośc
i mię
dzy
wyd
arze
niam
i, zd
arze
nia
isto
tne
i mni
ej is
totn
e, fr
agm
enty
teks
tu n
a ok
reśl
ony
tem
at, c
zas i
mie
jsce
akc
ji, fr
agm
enty
teks
tu
zaw
iera
jące
np.
opi
s, di
alog
. O
dróż
nia
utw
ory
wie
rszo
wan
e od
pro
zy.
Kor
zyst
a z
czyt
elni
i bi
blio
teki
. K
orzy
sta z
różn
ych źr
ódeł
wie
dzy
i inf
orm
acji,
np.
z po
d-rę
czni
ków,
albu
mów
, enc
yklo
pedi
i, sło
wni
ków.
www.wsip.pl 49
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Kor
zyst
a z
bibl
iote
ki.
Inte
resu
je się
książką
i czy
tani
em.
W m
iarę
moż
liwoś
ci c
zyta
lekt
ury
wsk
azan
e pr
zez
nauc
zyci
ela.
Czy
ta k
rótk
ie te
ksty
o ż
yciu
dzi
eci
w in
nych
kra
jach
. C
zyta
licz
by w
ielo
cyfr
owe
zapi
sane
: cyf
ram
i, sł
owni
e or
az w
yraż
enia
mia
now
ane.
Czy
ta z
naki
rzym
skie
(I–X
II i
wię
cej).
Czy
ta d
aty
zapi
sane
w różn
y sp
osób
. C
zyta
pro
ste
rysu
nki t
echn
iczn
e, sc
hem
aty,
wyk
resy
. O
dczy
tuje
zna
ki n
otac
ji m
uzyc
znej
, pro
ste
mel
odie
or
az z
apis
y ry
tmic
zne.
Czy
ta z
pod
ział
em n
a ro
le.
Czy
ta te
ksty
o ż
yciu
dzi
eci w
inny
ch k
raja
ch,
a w
szcz
egól
nośc
i w k
raju
nau
czan
ego
języ
ka o
bceg
o. C
zyta
książ
ki w
skaz
ane
prze
z na
uczy
ciel
a. O
dczu
wa
potrz
ebę
kont
aktu
z li
tera
turą
.
50
IV. P
isan
ie
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Wyk
onuj
e cz
ynnośc
i sam
oobsłu
gow
e, m
anua
lne.
Posłu
guje
się
przy
bora
mi d
o pi
sani
a. Je
st sp
raw
ny m
anua
lnie
, a w
szcz
egól
nośc
i prz
ejaw
ia k
oord
ynac
ję w
zrok
owo-
ruch
ową
na d
obry
m p
ozio
mie
(ma
praw
idło
wą
pozy
cję
ciał
a w
cza
sie
pisa
nia)
. Pis
ze p
o śl
adac
h el
emen
ty li
tero
podo
bne
i inn
e w
zory
. Zac
how
uje
właśc
iwe
ułoż
enie
kar
tki p
apie
ru.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Pis
ze e
lem
enty
lite
ropo
dobn
e. P
isze
pop
raw
nie
liter
y, d
wuz
naki
, zm
iękc
zeni
a,
wyr
azy,
uw
zglę
dnia
jąc
właśc
iwy
kszt
ałt l
iter,
popr
awne
ich łą
czen
ie o
raz
rów
nom
iern
e położe
nie
i jed
nolit
e po
chyl
enie
. P
rzep
isuj
e lit
ery,
wyr
azy,
zda
nia
zapi
sane
za
pom
ocą
liter
pis
anyc
h i d
ruko
wan
ych.
Pis
ze z
pam
ięci
wyr
azy
i kró
tkie
zda
nia
o pi
sow
ni
zgod
nej z
wym
ową.
Pis
ze w
ielką
literę
na p
oczą
tku
zdan
ia, w
imio
nach
i naz
wis
kach
. P
rzen
osi w
yraz
y do
nas
tępn
ej li
nijk
i, dz
ielą
c je
na
syla
by.
Pod
pisu
je o
braz
y i i
lust
racj
e. P
isze
swoj
e im
ię i
nazw
isko
(pod
pisu
je się)
. P
isze
licz
by w
zak
resi
e 10
, kor
zyst
ając
z z
apis
u cy
frow
ego.
P
isze
zna
ki i
sym
bole
w z
akre
sie
real
izow
anej
te
mat
yki.
Pis
ze li
czby
wid
oczn
e na
zeg
arze
, ter
mom
etrz
e,
linijc
e ce
ntym
etro
wej
(w z
akre
sie
10).
Wyk
orzy
stuj
e no
we,
dos
tępn
e m
u te
chno
logi
e in
form
acyj
ne, n
p. k
ompu
ter.
Pis
ze w
yraż
enia
mia
now
ane
doty
cząc
e ob
liczeń
pien
iężn
ych,
mas
y, c
zasu
i ilośc
i pły
nów.
Pis
ze z
naki
mat
emat
yczn
e: +
, –,<
, >, =
.
Pis
ze c
zyte
lnie
, pły
nnie
wyr
azy
i zda
nia,
uw
zglę
dnia
-ją
c od
pow
iedn
i ksz
tałt
liter
ora
z po
praw
ne ic
h łą
cze-
nie,
jedn
olite
poc
hyle
nie
i właśc
iwe
rozm
iesz
czen
ie.
Prz
epis
ując
teks
ty d
ruko
wan
e, st
osuj
e właśc
iwe
liter
y pi
sane
, dw
uzna
ki i
zmię
kcze
nia.
Pis
ze z
pam
ięci
i ze
słuc
hu z
dani
a or
az k
rótk
ie
teks
ty z
:–
wyr
azam
i z rz
i ó
wym
ienn
ym,
– w
yraz
ami z
rz p
o sp
ółgł
oska
ch,
– w
yraz
ami z
h i
ch n
ajczęś
ciej
spot
ykan
ymi,
– w
yraz
ami z
ą i ę
w różn
ych
pozy
cjac
h,–
nie
z cz
asow
nika
mi i
prz
ymio
tnik
ami.
Właśc
iwie
stos
uje
w p
iśm
ie: k
ropkę,
prz
ecin
ek,
pyta
jnik
, wyk
rzyk
nik,
dw
ukro
pek,
wie
lką
literę.
Pis
ze k
rótk
ie w
ypow
iedz
i na
pods
taw
ie p
rzeż
yć,
obse
rwac
ji, il
ustra
cji,
krót
kich
teks
tów.
Pis
ze z
dani
a op
isując
e pr
zedm
ioty
, oso
by, r
oślin
y...
Pis
ze k
rótk
ie li
sty,
poz
drow
ieni
a, ż
ycze
nia
do b
liski
ch,
kole
gów.
Pop
raw
nie
adre
suje
list
. Z
apis
uje
liczb
y za
pom
ocą
cyfr
i sł
owni
e. Z
apis
uje
wyr
ażen
ia m
iano
wan
e, uży
wając
skró
tów
. P
isze
zna
ki rz
ymsk
ie (I
–XII
) ora
z zn
aki m
atem
a-ty
czne
: +, –
, :, .
, =, <
, >.
Zap
isuj
e da
ty d
owol
nym
i spo
soba
mi.
Zap
isuj
e w
ynik
i róż
nych
pom
iaró
w
(waż
enie
, mie
rzen
ie, t
empe
ratu
ra, c
zas)
.
Pis
ze c
zyte
lnie
, pły
nnie
zda
nia
i kró
tkie
teks
ty
z za
chow
anie
m p
opra
wne
go k
ształtu
lite
r, pr
opor
cji
oraz
właśc
iweg
o ro
zmie
szcz
enia
. W
łaśc
iwie
stos
uje
w p
iśm
ie z
naki
inte
rpun
kcyj
ne,
wie
lką
literę.
Prz
epis
uje
z po
dręc
znik
a, ta
blic
y i i
nnyc
h źr
ódeł
, pi
sze
z pa
mię
ci i
ze sł
uchu
teks
ty, p
rzes
trzeg
ając
po
znan
ych
reguł o
rtogr
afi c
znyc
h.
Pis
ze sw
obod
ne te
ksty
, opo
wia
dani
a, o
pisy
pr
zedm
iotó
w z
uw
zglę
dnie
niem
ich
cech
ch
arak
tery
styc
znyc
h, li
sty
do b
liski
ch, ż
ycze
nia
z różn
ych
okaz
ji, z
apro
szen
ia, z
awia
dom
ieni
a,
adre
sy, u
wzg
lędn
iają
c za
sady
gra
mat
yczn
e, re
guły
or
togr
afi c
zne
i int
erpu
nkcy
jne.
Pis
ze li
czby
za
pom
ocą
cyfr
i sł
owni
e. P
isze
zna
ki rz
ymsk
ie (I
–XII
) ora
z zn
aki m
atem
a-ty
czne
: +, –
, :, .
, =, <
, >.
Zap
isuj
e da
ty różn
ymi s
poso
bam
i. Z
apis
uje
wyn
iki r
óżny
ch p
omia
rów
ora
z ob
serw
acji
w fo
rmie
: opi
sów
, tab
elek
, wyk
resó
w, k
alen
darz
y,
diag
ram
ów...
Zap
isuj
e py
tani
a do
wyw
iadu
. P
isze
sym
bole
, skr
óty
zwią
zane
z re
aliz
owaną
tem
atyką.
Kor
zyst
a z
now
ych,
dos
tępn
ych
tech
nolo
gii
info
rmac
yjny
ch.
www.wsip.pl 51
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Dba
o e
stet
ykę
pism
a. Z
apis
uje
swoj
e ob
serw
acje
, np.
dot
yczą
ce p
ogod
y,
korz
ysta
jąc
z różn
ych
sym
boli,
rysu
nków
sc
hem
atyc
znyc
h. P
isze
kró
tkie
dia
logi
(pyt
ania
i zd
ania
ozn
ajm
ując
e ja
ko o
dpow
iedz
i na
pyta
nia)
. P
isze
sym
bole
i sk
róty
zw
iąza
ne z
real
izow
aną
tem
atyką.
Kor
zyst
a z
now
ych,
dos
tępn
ych
tech
nolo
gii i
nfor
ma-
cyjn
ych.
52
V. L
icze
nie
i roz
umow
anie
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Roz
umie
pojęc
ia d
otyc
zące
poł
ożen
ia p
rzed
mio
tu w
sto
sunk
u do
inny
ch p
rzed
mio
tów
lub
ukła
dów
odn
iesi
enia
i po
sług
uje
się
określ
enia
mi:
na, m
iędz
y, p
oza,
wyż
ej, n
iżej
, na
pra
wo,
na
lew
o, b
lisko
, dal
eko,
nap
rzec
iw, w
śro
dku,
na
zew
nątr
z, w
ewną
trz,
na b
rzeg
u...
Roz
umie
i ok
reśl
a ki
erun
ki w
prz
estrz
eni,
wyk
onuj
e po
lece
nia:
do
przo
du, d
o tyłu
, na
dół,
do g
óry,
za si
ebie
, prz
ed si
ebie
, w p
raw
o, w
lew
o, n
a w
pros
t. O
kreś
la w
ielk
ości
prz
edm
iotó
w, t
wor
zy k
olek
cje
i nad
aje
im ty
tuły
, uży
wając
term
inów
: mał
e, d
uże,
gr
ube,
cie
nkie
, dłu
gie,
kró
tkie
, duż
e –
wię
ksze
– n
ajw
ięks
ze, m
ałe
– m
niej
sze
– na
jmni
ejsz
e, g
rube
– g
rubs
ze –
naj
grub
sze,
cie
nkie
– c
ieńs
ze –
naj
cień
sze,
sze
roki
e –
szer
sze
– na
jsze
rsze
, wąs
kie
– węż
sze
– na
jwęż
sze,
nis
kie
– niżs
ze –
naj
niżs
ze, w
ysok
ie –
wyż
sze
– na
jwyż
sze,
taki
e sa
me.
Róż
nicu
je p
ojęc
ia: w
ysok
i – w
ysok
o, n
iski
– n
isko
. Wie
, na
czy
pole
ga p
omia
r dłu
gośc
i i z
na p
rost
e sp
osob
y m
ierz
enia
. Roz
umie
i po
sług
uje
się
wyr
ażen
iam
i do
określ
ania
cza
su: k
rótk
o, dłu
go, k
róce
j, dł
użej
, ter
az, p
otem
, prz
edte
m,
najp
ierw
. Roz
umie
i po
sług
uje
się
wyr
ażen
iam
i do
określ
ania
por
y dn
ia: r
ano,
w p
ołud
nie,
wie
czor
em, d
zisi
aj, w
czor
aj, j
utro
, poj
utrz
e, w
cią
gu d
nia,
nocą,
nad
rane
m, p
o po
-łu
dniu
. Sze
regu
je, r
óżni
cuje
, por
ządk
uje
i kla
syfi k
uje
prze
dmio
ty w
edłu
g ok
reśl
oneg
o kr
yter
ium
. Oce
nia
„na
oko”
licz
by e
lem
entó
w z
bior
u, uży
wając
okr
eśleń:
mał
o, d
użo,
ty
le s
amo.
Kor
zyst
ając
z k
onkr
etów
lub
rysu
nków
, prz
elic
za z
bior
y, c
o na
jmni
ej w
zak
resi
e 10
. Kla
syfi k
uje
zbio
ry w
edłu
g w
zras
tają
cej l
ub m
alejąc
ej li
czby
ich
elem
entó
w.
Poró
wnu
je li
czeb
nośc
i zbi
orów
i ok
reśl
a re
lacj
e, n
p. o
1 w
ięks
zy, o
3 m
niej
szy.
Tw
orzy
zbi
ory
określ
onej
moc
y. K
ojar
zy li
czeb
nik
z lic
zbą.
Lic
zy k
olej
no i
wst
ecz,
co
naj-
mni
ej w
zak
resi
e 10
. Posłu
guje
si ę
licz
ebni
kam
i por
ządk
owym
i. Po
rząd
kuje
licz
by o
d na
jwię
ksze
j do
najm
niej
szej
, co
najm
niej
w z
akre
sie
10. W
yzna
cza
wyn
iki d
odaw
ania
i o
dejm
owan
ia, p
omag
ając
sob
ie li
czen
iem
na
palc
ach
lub
korz
ysta
jąc
z in
nych
zbi
orów
zas
tępc
zych
.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Tw
orzy
i kl
asyfi
kuj
e zb
iory
. R
ozum
ie i
określ
a ki
erun
ki w
prz
estrz
eni.
Dos
trzeg
a sy
met
rię i
rysu
je d
rugą
poł
owę
figur
y. P
rzel
icza
zbi
ory
w z
akre
sie
20, k
orzy
stając
z
konk
retó
w lu
b ry
sunk
ów.
Lic
zy k
olej
no i
wst
ecz
w z
akre
sie
10 (2
0).
Posłu
guje
się l
icze
bnik
ami p
orzą
dkow
ymi w
zakr
esie
20.
Por
ządk
uje
i por
ównu
je li
czby
w z
akre
sie
20.
Roz
umie
pojęc
ia: l
iczb
a, c
yfra
, dod
ać, o
djąć
, plu
s, m
inus
, rów
na się,
tyle
sam
o, w
ięks
zy, m
niej
szy.
Dod
aje
i ode
jmuj
e lic
zby
w z
akre
sie
10.
Kor
zyst
a z
prze
mie
nnoś
ci d
odaw
ania
. S
praw
dza
doda
wan
ie z
a po
mocą
odej
mow
ania
i o
dwro
tnie
. R
ozw
iązu
je ła
twe
rów
nani
a je
dnod
ział
anio
we
z ni
ewia
domą
w p
osta
ci o
kien
ka.
Dod
aje
jedn
akow
e skła
dnik
i w z
akre
sie
10.
Prz
elic
za z
bior
y w
zak
resi
e 10
0. W
yodręb
nia
w z
apis
ie li
czby
jedn
ości
, dz
iesiąt
ki, s
etki
. D
odaj
e i o
dejm
uje
dow
olne
licz
by w
zak
resi
e 10
0. K
orzy
sta
z pr
zem
ienn
ości
dod
awan
ia.
Roz
wią
zuje
łatw
e rów
nani
a jed
nodz
iała
niow
e z
niew
iado
mą
w p
osta
ci o
kien
ka.
Spr
awdz
a do
daw
anie
za
pom
ocą
odej
mow
ania
i o
dwro
tnie
. Roz
umie
odw
rotn
ość
tych
dzi
ałań
. M
noży
i dz
ieli
liczb
y w
zak
resi
e 30
ora
z m
noży
w
zak
resi
e 50
. S
praw
dza
dzie
leni
e za
pom
ocą
mnoże
nia
i odw
rotn
ie.
Roz
umie
odw
rotn
ość
tych
dzi
ałań
. K
orzy
sta
z pr
zem
ienn
ości
mnoże
nia.
Roz
wią
zuje
pro
ste
zada
nia
teks
tow
e or
az u
kład
a treść
za
dań
do sy
tuac
ji, ry
sunk
u, sc
hem
atu,
zap
isu
mat
ema-
tycz
nego
.
Lic
zy (w
prz
ód i
w tył)
od d
anej
licz
by p
o 1.
Lic
zy d
zies
iątk
ami w
zak
resi
e 10
0 i s
etka
mi
w z
akre
sie
1000
. Z
apis
uje
cyfr
ami i
odc
zytu
je li
czby
w z
akre
sie
1000
. P
orów
nuje
dow
olne
dw
ie li
czby
w z
akre
sie
1000
(sło
wni
e i z
uży
ciem
zna
ków
<, >
, =).
Kor
zyst
a z
prze
mie
nnoś
ci d
odaw
ania
. S
praw
dza
doda
wan
ie z
a po
mocą
odej
mow
ania
i o
dwro
tnie
. R
ozw
iązu
je ró
wna
nia
jedn
odzi
ałan
iow
e z
niew
iado
mą
w p
osta
ci o
kien
ka.
Dod
aje
i ode
jmuj
e lic
zby
w z
akre
sie
100.
Pam
ięci
owo
mnoży
i dz
ieli
liczb
y w
zak
resi
e ta
blic
zki
mnoże
nia.
Spr
awdz
a dz
iele
nie
za p
omocą
mnoże
nia
i odw
rotn
ie.
Roz
umie
odw
rotn
ość
działań.
Kor
zyst
a z
wła
snoś
ci d
ział
ań.
www.wsip.pl 53
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Roz
wią
zuje
zad
ania
jedn
odzi
ałan
iow
e z
treśc
ią.
Ana
lizuj
e za
dani
a z
treśc
ią.
Dok
onuj
e pr
osty
ch p
omia
rów
dłu
gośc
i (lin
ijką
cent
ymet
rową)
, cza
su, m
asy,
tem
pera
tury
. R
ozpo
znaj
e fi g
ury
geom
etry
czne
(kw
adra
t, koło
, pr
osto
kąt,
trój
kąt)
i pod
aje
ich
cech
y. U
kład
a za
dani
a z
treśc
ią d
o sy
tuac
ji, ry
sunk
u,dz
iała
nia
mat
emat
yczn
ego.
W
yróż
nia
treść
, dan
e, p
ytan
ie, d
ział
anie
, odp
owie
dź.
Mie
rzy
różn
e dł
ugoś
ci (r
óżny
mi m
iark
ami),
iloś
ci
płyn
ów (d
owol
ną je
dnos
tką)
, mas
y (w
agą)
. R
ozum
ie p
ojęc
ia: c
enty
met
r, ki
logr
am, l
itr,
godz
ina,
złot
y. P
osłu
guje
się
kale
ndar
zem
. R
ozpo
znaj
e cz
as n
a ze
garz
e. P
osłu
guje
się
pien
iędz
mi (
do 1
0 zł
). Z
na p
ojęc
ie dłu
gu i
wie
, że
trzeb
a go
spła
cać.
Prz
eksz
tałc
a za
dani
a je
dnod
ział
anio
we.
Pod
aje
wła
snoś
ci fi
gur g
eom
etry
czny
ch (k
wad
rat,
koło
, pro
stokąt
, tró
jkąt
). R
ozum
ie i
klas
yfi k
uje
poję
cia.
Wyo
dręb
nia
isto
tne
cech
y. M
ierz
y różn
e dł
ugoś
ci (m
iarką
cent
ymet
rową)
, ilośc
i pł
ynów
(dow
olną
jedn
ostką)
, mas
y (w
agą)
, tem
pera
turę
(te
rmom
etre
m).
Por
ównu
je dłu
gośc
i, ilośc
i pły
nów
, mas
y, te
mpe
ratu
ry.
Dok
onuj
e ob
liczeń
zega
row
ych,
kal
enda
rzow
ych
(dni
, tyg
odni
e, m
iesiąc
e), p
ienięż
nych
. S
tosu
je p
ojęc
ia: m
inut
a, g
odzi
na, m
etr,
cent
ymet
r. Z
apis
uje
i odc
zytu
je z
naki
rzym
skie
(I–X
II).
Dos
trzeg
a ży
ciow
ą uż
ytec
zność
treśc
i m
atem
atyc
znyc
h.
Roz
wią
zuje
pro
blem
y te
oret
yczn
e i p
rakt
yczn
e za
war
-te
w z
adan
iach
teks
tow
ych.
Roz
wią
zuje
zad
ania
teks
tow
e. P
odaj
e wła
snoś
ci fi
gur g
eom
etry
czny
ch (w
tym
ni
etyp
owyc
h).
Dok
onuj
e uż
ytec
znyc
h w
życ
iu o
blic
zeń
zwią
zany
ch z
: dł
ugoś
cią,
iloś
cią
płyn
ów, m
asą,
tem
pera
turą
, cza
sem
. S
tosu
je p
ojęc
ia: p
ół i ćw
ierć
litr
a, p
ół k
ilogr
ama,
pół
go
dzin
y. P
osłu
guje
się
ozna
czen
iam
i i sk
róta
mi
jedn
oste
k:
dług
ości
, poj
emnośc
i, cz
asu.
.. O
blic
za dłu
gośc
i lin
ii ła
man
ych,
obw
ody
pros
toką
tów
, tró
jkąt
ów.
Mie
rzy
i zap
isuj
e w
ynik
i pom
iaró
w, p
osłu
guje
się
jed-
nost
kam
i mia
ry, uży
wa
poję
cia
kilo
met
r w sy
tuac
jach
ży
ciow
ych.
Waż
y pr
zedm
ioty
, uży
wa
jedn
oste
k m
asy,
wyk
onuj
e pr
oste
obl
icze
nia.
Odm
ierz
a pł
yny
różn
ymi m
iark
ami.
Uży
wa
określ
eń:
litr,
pół l
itra,
ćw
ierć
litr
a. D
okon
uje
oblic
zeń
pien
iężn
ych
(cen
a –
ilość
–
war
tość
). O
dczy
tuje
wsk
azan
ia z
egar
ów. P
osłu
guje
się
poję
ciam
i: go
dzin
a, p
ół g
odzi
ny, k
wad
rans
, min
uta.
W
ykon
uje
pros
te o
blic
zeni
a ze
garo
we.
D
okon
uje
oblic
zeń
kale
ndar
zow
ych
(peł
ne m
iesiąc
e).
Zap
isuj
e i p
orzą
dkuj
e ch
rono
logi
czni
e da
ty.
54
VI. Śp
iew
anie
– g
rani
e –
tani
ec
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Odt
war
za różn
orod
ne ry
tmy
rysu
nkam
i, pr
zybo
ram
i aku
styc
znym
i, in
stru
men
tam
i per
kusy
jnym
i. Pr
zeds
taw
ia p
rost
e ry
tmy
wła
snym
ciałe
m o
raz
ilust
ruje
je g
rafi c
znie
. Śpi
ewa
pios
enki
z re
pertu
aru
dzie
cięc
ego
oraz
łatw
e pi
osen
ki lu
dow
e o
pros
tej l
inii
mel
odyc
znej
. Dos
trzeg
a zm
iany
dyn
amik
i, te
mpa
i w
ysok
ości
dźw
iękó
w. W
yraż
a ch
arak
tery
styc
zne
zjaw
iska
prz
yrod
nicz
e, k
orzy
stając
z in
stru
men
tów
per
kusy
jnyc
h. W
ykaz
uje
pozy
tyw
ny st
osun
ek e
moc
jona
lny
do k
onta
któw
z m
uzyką,
takż
e po
waż
ną. Z
na h
ymn
Pols
ki.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Śpi
ewa
pios
enki
jedn
ogło
sow
e in
dyw
idua
lnie
i z
espoło
wo.
Ako
mpa
niuj
e do
pio
sene
k i z
abaw
za
pom
ocą
efek
tów
ak
usty
czny
ch z
wyk
orzy
stan
iem
różn
ych
prze
dmio
-tó
w, i
nstru
men
tów
per
kusy
jnyc
h ni
emel
odyc
znyc
h. R
eagu
je n
a zm
iany
tem
pa, d
ynam
ikę
i wys
okość
dźw
iękó
w.
Kul
tura
lnie
zac
how
uje
się
na k
once
rcie
. W
ie, j
ak z
acho
wać
się
w c
zasi
e śp
iew
ania
hym
nupańs
twow
ego.
Rea
lizuj
e pr
oste
sche
mat
y ry
tmic
zne.
Śpi
ewa
pios
enki
jedn
ogło
sow
e in
dyw
idua
lnie
i z
espoło
wo.
Gra
na
dostęp
nych
mu
inst
rum
enta
ch m
uzyc
znyc
h. A
kom
pani
uje
do p
iose
nek
i zab
aw z
a po
mocą
efek
tów
ak
usty
czny
ch z
wyk
orzy
stan
iem
różn
ych
prze
dmio
-tó
w, in
stru
men
tów
per
kusy
jnyc
h ni
emel
odyc
znyc
h. P
reze
ntuj
e „e
cho
rytm
iczn
e” i
insc
eniz
uje
pios
enki
. Il
ustru
je p
last
yczn
ie u
twor
y m
uzyc
zne.
Zna
kro
ki k
rako
wia
ka i
polk
i ora
z po
trafi
je z
atań
czyć
.
Śpi
ewa
pios
enki
jedn
ogło
sow
e in
dyw
idua
lnie
i z
bior
owo
z za
stos
owan
iem
zm
ian
tem
pa, a
rtyku
lacj
i i d
ynam
iki.
Ako
mpa
niuj
e do
pio
sene
k i z
abaw
. G
ra n
a do
stęp
nych
mu
inst
rum
enta
ch m
uzyc
znyc
h. W
ykon
uje
insc
eniz
acje
pio
sene
k i z
abaw
prz
y m
uzyc
e. W
ymie
nia
inst
rum
enty
i po
trafi
je k
lasyfi k
ować
. O
dróż
nia
niek
tóre
tańc
e, n
p. o
berk
a. P
otrafi
zatańc
zyć
wyb
rane
ukł
ady
tane
czne
(kra
ko-
wia
ka, p
olkę
). In
terp
retu
je ru
chem
zm
iany
dyn
amic
zne
słuc
hany
ch
utw
orów
muz
yczn
ych.
www.wsip.pl 55
VII.
Rys
owan
ie –
mal
owan
ie –
maj
ster
kow
anie
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
W s
woi
ch p
raca
ch p
last
yczn
ych
(róż
ne te
chni
ki p
last
yczn
e) p
rzed
staw
ia o
tacz
ającą
go r
zecz
ywis
tość
ora
z św
iat f
anta
zji z
godn
ie z
e sw
oim
i doś
wia
dcze
niam
i, pr
zeży
ciam
i, sp
ostrz
eżen
iam
i, w
yobr
ażen
iam
i i z
doln
ości
ami m
anua
lnym
i. N
azyw
a ko
lory
, prz
ybor
y do
ryso
wan
ia, w
ycin
ania
i m
alow
ania
ora
z m
ater
iały
pla
styc
zne.
Spr
awni
e po
sług
uje
się
przy
bora
mi i
mat
eriała
mi d
o ry
sow
ania
, mal
owan
ia i
wyc
inan
ia, m
ajst
erko
wan
ia. S
pont
anic
znie
inte
rpre
tuje
ogląd
ane
rysu
nki,
ilust
racj
e i o
braz
y, d
ostrz
egając
ich
funk
cje
info
rmac
yjne
. Dos
trzeg
a in
form
acyj
ną fu
nkcję
obra
zu o
sto
sunk
ach
wie
lkoś
ci i
ilośc
i (w
skaz
uje
elem
enty
wię
kszy
– m
niej
szy,
wię
cej –
mni
ej).
W s
woi
ch ry
sunk
ach
korz
ysta
z
różn
ych
rodz
ajów
kre
ski.
Właśc
iwie
rozm
iesz
cza
rysu
nek
na o
gran
iczo
nej pła
szcz
yźni
e. W
ykaz
uje
zain
tere
sow
anie
tech
niką
, mal
arst
wem
, rzeźbą
i arc
hite
kturą.
Zna
szt
ukę
ludo
wą
na m
iarę
swoi
ch m
ożliw
ości
. Prz
estrz
ega
zasa
d po
ziom
u i p
ionu
. Por
ządk
uje
prze
strz
eń (g
óra
– dół)
na k
artc
e. N
azyw
a ni
ektó
re w
ytw
ory
prac
y czło
wie
ka. I
nter
esuj
e się
urzą
dzen
iam
i tec
hnic
znym
i i b
ezpi
eczn
ie z
nic
h ko
rzys
ta. P
rzyj
muj
e pr
awidło
wą
post
awę
ciał
a w
cza
sie
maj
ster
kow
ania
, wyc
inan
ia, r
ysow
ania
.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Naz
ywa
kolo
ry, m
ater
iały
, prz
ybor
y do
ryso
wan
ia,
mal
owan
ia i
prac
tech
nicz
nych
. S
praw
nie
posł
uguj
e się
przy
bora
mi i
nar
zędz
iam
i. O
szczęd
nie
gosp
odar
uje
mat
eriała
mi d
o pr
ac p
last
ycz-
no-te
chni
czny
ch.
Prz
edst
awia
w sw
oich
pra
cach
(rys
unka
ch, p
raca
ch
mal
arsk
ich,
rzeź
bach
, skł
adan
kach
, pra
cach
tech
nicz
-ny
ch) z
jaw
iska
i w
ydar
zeni
a z
otoc
zeni
a pr
zyro
dnic
ze-
go i
społ
eczn
ego.
Chę
tnie
pod
ejm
uje
działa
nia
plas
tycz
no-te
chni
czne
, in
spiro
wan
y pr
zeży
ciam
i, m
arze
niam
i, ut
wor
em
liter
acki
m, fi
lmem
, ogląd
aną
sztu
ką te
atra
lną.
Uw
zglę
dnia
w sw
oich
pra
cach
pla
styc
zno-
tech
nicz
-ny
ch: k
ształt,
wie
lkość,
bar
wę,
pro
porc
je, u
kład
, fa
kturę.
W sw
oich
pra
cach
pla
styc
zno-
tech
nicz
nych
kor
zyst
a z
szab
lonó
w i
przy
rząd
ów.
Ma
elem
enta
rną
wie
dzę
z za
kres
u te
chni
ki n
iezbęd
nej
w je
go ż
yciu
. R
ozpo
znaj
e ni
ektó
re o
biek
ty z
dzi
edzi
ny a
rchi
tekt
ury,
rz
eźby
, mal
arst
wa,
grafi k
i itp
.
Naz
ywa
kolo
ry, m
ater
iały
, prz
ybor
y i n
arzę
dzia
w
ykor
zyst
ywan
e w
dzi
ałal
nośc
i pla
styc
zno-
-tech
nicz
nej.
Spr
awni
e po
sług
uje
się
przy
bora
mi i
nar
zędz
iam
i. Pr
zest
rzeg
a za
sad
bezp
iecz
eńst
wa.
Prz
edst
awia
w sw
oich
pra
cach
(rys
unka
ch, p
raca
ch
mal
arsk
ich,
rzeź
bach
, skł
adan
kach
, pra
cach
tech
nicz
-ny
ch) z
jaw
iska
i w
ydar
zeni
a z
otac
zają
cej r
zecz
ywi-
stoś
ci.
Uw
zglę
dnia
w sw
oich
pra
cach
ruch
pos
taci
, sce
ny
zbio
row
e or
az w
yraż
a sw
oje
mar
zeni
a, w
yobr
ażen
ia
i nas
trój.
Uw
zglę
dnia
w sw
oich
pra
cach
: ksz
tałt,
wie
lkość,
ba
rwę,
pro
porc
je, s
ytua
cje
prze
strz
enne
, ukł
ad, f
aktu
rę.
Wyk
orzy
stuj
e ut
wór
lite
rack
i, m
uzyc
zny,
sztu
kę
teat
ralną,
zm
iany
w p
rzyr
odzi
e w
różn
ych
pora
ch ro
ku
do w
yraż
ania
sieb
ie w
swoi
ch p
raca
ch p
last
yczn
o--te
chni
czny
ch.
Dob
iera
tech
niki
pla
styc
zne,
mat
eriały
, prz
ybor
y do
wyk
onyw
anyc
h za
dań
plas
tycz
no-te
chni
czny
ch,
wyk
orzy
stując
ich
różn
orod
ne z
asto
sow
anie
.
W sw
oich
pra
cach
pla
styc
zno-
tech
nicz
nych
kor
zyst
a z
różn
ych
tech
nik
plas
tycz
nych
, wyk
orzy
stuj
e różn
orod
ne m
ater
iały
, prz
ybor
y i n
arzę
dzia
. U
zasa
dnia
swoj
e w
ybor
y te
chni
k, m
ater
iałó
w, n
arzę
dzi
i prz
ybor
ów.
Prz
edst
awia
i w
yraż
a w
swoi
ch p
raca
ch p
last
yczn
o--te
chni
czny
ch:
– wła
sne
przeży
cia,
obs
erw
acje
, mar
zeni
a i w
yobr
ażen
ia,
– ot
acza
jącą
rzec
zyw
istość
prz
yrod
niczą
i społe
czną
,– św
iat f
anta
zji.
Uw
zglę
dnia
w sw
oich
pra
cach
: wie
lkość,
ksz
tałt,
ba
rwę,
pro
porc
je, w
alor
, ukł
ad fa
ktur
, syt
uacj
e pr
zest
rzen
ne.
Okr
eśla
dzi
edzi
ny sz
tuk
plas
tycz
nych
, spe
cjal
nośc
i za
wod
owe,
czy
nnoś
ci, n
arzę
dzia
, dzi
ały
sztu
ki
użyt
kow
ej, z
wią
zek
funk
cji i
form
y. R
ysuj
e za
pom
ocą
przy
rząd
ów g
eom
etry
czny
ch
odci
nki,
linie
pro
ste,
łam
ane,
rów
nole
gle
oraz
figu
ry pła
skie
na
siec
i kw
adra
tow
ej.
Rea
lizuj
e pr
oste
pro
jekt
y w
zak
resie
form
uży
tkow
ych.
56
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Sza
nuje
pra
cę lu
dzką
i je
st d
umny
z p
olsk
ich
osią
gnięć
tech
nicz
nych
. K
orzy
sta
z ry
sunk
ów p
omoc
nicz
ych
w p
roce
sie
plan
o-w
ania
, org
aniz
owan
ia i
real
izac
ji różn
orod
nych
dzi
ałań
pl
asty
czno
-tech
nicz
nych
. M
a św
iado
mość,
że
każd
a pr
aca
mus
i mieć
swój
cel
, m
usi b
yć sk
ończ
ona.
Rys
uje fi g
ury
płas
kie
w p
owię
ksze
niu
i pom
niej
szen
iu
(odc
inki
, lin
ie p
rost
e, ró
wno
legl
e, p
rost
okąt
y, k
wad
ra-
ty, t
rójkąt
y), w
ykor
zyst
ując
prz
yrzą
dy g
eom
etry
czne
. W
pro
cesi
e pl
anow
ania
, org
aniz
owan
ia i
real
izac
ji różn
orod
nych
zad
ań e
duka
cyjn
ych,
kor
zyst
a z
rysu
nków
pom
ocni
czyc
h. Z
na o
biek
ty z
różn
ych
dzie
dzin
sztu
ki (w
tym
rę
kodz
ieła
arty
styc
zneg
o i s
ztuk
i lud
owej
).
Roz
pozn
aje
wyb
rane
dzi
eła
arch
itekt
ury
i szt
uk
plas
tycz
nych
, nal
eżąc
e do
pol
skie
go i
euro
pejs
kieg
o dz
iedz
ictw
a ku
ltury
. R
ozróżn
ia d
zied
ziny
dzi
ałal
nośc
i tw
órcz
ej c
złow
ieka
: ar
chite
ktur
a, sz
tuki
pla
styc
zne,
foto
grafi
ka,
film
, te
lew
izja
, int
erne
t, rz
emio
sła
arty
styc
zne,
sztu
ka
ludo
wa.
www.wsip.pl 57
VIII
. Poz
naw
anie
oto
czen
ia i św
iata
prz
yrod
y
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Jest
doc
iekl
iwy
i wyk
azuj
e dużą
cie
kaw
ość
w z
akre
sie
tego
, co
now
e, n
iezn
ane.
Wyk
azuj
e na
tura
lną
goto
wość
do p
ozna
wan
ia ś
wia
ta w
szys
tkim
i zm
ysła
mi.
Naz
ywa
rośl
iny
i zw
ierzęt
a ży
jące
w różn
ych śr
odow
iska
ch p
rzyr
odni
czyc
h. W
ymie
nia
war
unki
pot
rzeb
ne d
o ro
zwoj
u zw
ierząt
i w
zros
tu rośl
in. D
ostrz
ega
i wym
ieni
a zm
iany
zac
hodząc
e w
róż-
nych
por
ach
roku
. Roz
umie
stał
e na
stęp
stw
o dn
i i n
ocy,
pór
roku
, dni
tygo
dnia
, mie
sięc
y w
roku
. Kon
cent
ruje
się
na p
rzed
mio
cie
pozn
ania
. Chę
tnie
pod
ejm
uje
działa
nia
zwią
zane
z
wyk
orzy
stan
iem
książ
ek, p
odrę
czni
ków,
mat
eriałó
w e
duka
cyjn
ych.
Obs
erw
uje
zmia
ny z
acho
dząc
e w
oto
czen
iu p
rzyr
odni
czym
i sp
ołec
znym
. Prz
epro
wad
za p
rost
e ćw
icze
nia,
dośw
iadc
zeni
a, o
bser
wac
je. Z
zac
ieka
wie
niem
obs
erw
uje
najb
liższ
e ot
ocze
nie,
zm
iany
zac
hodząc
e w
prz
yrod
zie
i śro
dow
isku
społ
eczn
ym. A
naliz
uje,
por
ównu
je o
raz
klas
yfi k
uje
prze
dmio
ty o
raz
nada
je im
naz
wy.
Posłu
guje
się
narzęd
ziam
i, pr
zybo
ram
i i m
ater
iała
mi w
cza
sie
różn
orod
nych
dzi
ałań
. Wyk
azuj
e za
inte
reso
wan
ia b
adaw
cze
doty
cząc
e ur
ządz
eń
tech
nicz
nych
i um
ieję
tnoś
ci k
onst
rukc
yjny
ch. P
odej
muj
e dz
iała
nia
doty
cząc
e w
ykor
zyst
ywan
ia w
iedz
y i u
mie
jętn
ości
kon
stru
kcyj
nych
. Sam
odzi
elni
e i b
ezpi
eczn
ie o
rgan
izuj
e so
bie
czas
wol
ny w
szko
le, w
dom
u i p
oza
nim
i. U
nika
mie
jsc
i syt
uacj
i nie
bezp
iecz
nych
w m
iejs
cu p
obyt
u. W
mia
rę sa
mod
ziel
nie
radz
i sob
ie w
sytu
acja
ch ż
ycio
wyc
h i p
róbu
je
prze
wid
ywać
skut
ki sw
oich
zac
how
ań. U
mie
prz
edst
awić
sieb
ie i
swoi
ch b
liski
ch. Z
na n
azwę
mie
jsco
woś
ci, w
któ
rej m
iesz
ka, s
woj
ej n
arod
owoś
ci, s
tolic
y. N
azyw
a go
dło
i fl a
gę
pańs
twow
ą or
az w
ie, ż
e Po
lska
nal
eży
do U
nii E
urop
ejsk
iej.
Orie
ntuj
e się
w b
ezpi
eczn
ym p
orus
zani
u się
po d
roga
ch i
korz
ysta
niu
ze śr
odkó
w tr
ansp
ortu
. Pod
czas
różn
orod
nych
dz
iałań
pode
jmow
anyc
h sa
mod
ziel
nie
dąży
do
real
izac
ji za
dań.
Pod
ejm
uje
działa
nia
wym
agając
e po
moc
y do
rosł
ych.
Sta
ra s
ię p
anow
ać n
ad s
woi
mi e
moc
jam
i. D
osto
sow
uje
swoj
e po
stęp
owan
ie d
o ob
owią
zują
cych
um
ów i
zasa
d. Dąż
y do
naw
iązy
wan
ia i
podt
rzym
ywan
ia k
onta
któw
społ
eczn
ych
z ró
wieśn
ikam
i. Pr
zest
rzeg
a no
rm p
ostę
pow
ania
obo
-w
iązu
jący
ch w
gru
pie.
Wyk
azuj
e za
inte
reso
wan
ie n
owym
i dla
nie
go fo
rmam
i akt
ywnośc
i edu
kacy
jnej
. Oce
nia
postęp
owan
ie sw
oje
i inn
ych
jako
czł
onkó
w różn
ych
społ
eczn
ości
. W
ie, j
ak n
ależ
y za
chow
ać się
na k
once
rcie
, w te
atrz
e, w
kin
ie...
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Wyk
azuj
e na
tura
lną
ciek
awość
pozn
awczą
– st
awia
różn
orod
ne p
ytan
ia.
Chę
tnie
kor
zyst
a z
różn
ych
dostęp
nych
mu źr
ódeł
in
form
acji,
w ty
m p
odrę
czni
ków
i m
ater
iałó
w
pom
ocni
czyc
h. K
once
ntru
je sw
oją
uwagę
na p
rzed
mio
cie
pozn
ania
. O
ceni
a ef
ekty
wła
snyc
h dz
iałań
w p
racy
indy
wid
ual-
nej i
gru
pow
ej.
Poz
naje
pra
cę lu
dzi r
óżny
ch z
awod
ów.
Spr
awni
e i b
ezpi
eczn
ie p
osłu
guje
się
przy
bora
mi,
narzęd
ziam
i i m
ater
iała
mi o
raz
niek
tóry
mi
urzą
dzen
iam
i tec
hnic
znym
i w c
zasi
e po
dejm
o-w
anyc
h dz
iałań.
Kor
zyst
a z
dostęp
nych
mu
now
ych
tech
nolo
gii
info
rmac
yjny
ch.
Wyk
azuj
e na
tura
lną
ciek
awość
pozn
awczą
– st
awia
różn
orod
ne p
ytan
ia.
Kor
zyst
a z
podręc
znik
ów, m
ater
iałó
w p
omoc
nicz
ych,
sł
owni
ków,
enc
yklo
pedi
i. M
odyfi
kuj
e sw
oje
działa
nie
w c
zasi
e w
ykon
ywan
ia
zadań.
Oce
nia
efek
ty wła
snyc
h dz
iałań.
Poz
naje
pra
cę lu
dzi r
óżny
ch z
awod
ów i
rozu
mie
jej
znac
zeni
e.
Bez
piec
znie
posłu
guje
się
przy
rząd
ami,
mat
eriała
mi
i urząd
zeni
ami t
echn
iczn
ymi p
otrz
ebny
mi d
o pr
ze-
prow
adze
nia
dośw
iadc
zeń,
ćw
iczeń,
np.
z k
ompa
sem
, lu
pą, n
arzę
dzia
mi o
grod
nicz
ymi,
urzą
dzen
iam
i te
chni
czny
mi w
dom
u.
Um
ieję
tnie
wyk
orzy
stuj
e różn
e źr
ódła
info
rmac
ji (k
orzy
sta
z ka
talo
gów,
spis
ów tr
eści
). P
oszu
kuje
różn
orod
nych
info
rmac
ji w
swoi
ch d
ział
a-ni
ach
eduk
acyj
nych
, ana
lizuj
e je
i po
rów
nuje
, por
ząd-
kuje
i z
nich
kor
zyst
a. P
ozna
je p
racę
ludz
i róż
nych
zaw
odów
i ro
zum
ie je
j zn
acze
nie.
Rea
lizując
zad
ania
, ela
styc
znie
reag
uje
w o
blic
zu
zmia
n. K
ryty
czni
e oc
enia
efe
kty
wła
snyc
h dz
iałań.
Bez
piec
znie
posłu
guje
się
pods
taw
owym
i prz
ybo-
ram
i, na
rzęd
ziam
i, m
ater
iała
mi i
urząd
zeni
ami z
wią
-za
nym
i z fo
rmam
i jeg
o ak
tyw
nośc
i. Po
trafi
uzas
adnić
swój
wyb
ór.
Bez
piec
znie
i ro
zważ
nie
korz
ysta
z d
ostę
pnyc
h m
u no
wyc
h te
chno
logi
i inf
orm
acyj
nych
.
58
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Oce
nia
postęp
owan
ie sw
oje
i inn
ych
jako
czł
onkó
w
różn
ych
społ
eczn
ości
(dom
owej
, szk
olne
j) or
az
ucze
stni
ków
ruch
u dr
ogow
ego,
pas
ażer
ów, w
idzó
w,
opie
kunó
w z
wie
rząt
. W
łaśc
iwie
reag
uje
na sy
gnał
y al
arm
owe,
sytu
acje
ni
ebez
piec
zne.
Uw
zglę
dnia
dob
ro sw
oje
i inn
ych.
Bud
uje
pozy
tyw
ny o
braz
sam
ego
sieb
ie.
Prz
eżyw
a sa
tysf
akcję
z wła
sneg
o dz
iała
nia
i osiąg
anyc
h w
ynik
ów.
Wyk
azuj
e po
czuc
ie p
rzyn
ależ
nośc
i do
rodz
iny,
sp
ołec
znoś
ci sz
koln
ej, l
okal
nej.
Prz
estrz
ega
prze
pisó
w i
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a w
szko
le, d
omu,
na
ulic
y itp
. P
odej
muj
e pr
óby
sam
ooce
ny.
Dba
o c
zyst
ość
ciał
a, zęb
y, h
igie
nę o
sobi
stą
oraz
ład
i por
ząde
k w
oto
czen
iu.
Właśc
iwie
się
odży
wia
. W
ykaz
uje
szac
unek
i zr
ozum
ieni
e dl
a in
nych
osó
b i ś
wia
ta p
rzyr
ody.
Dok
onuj
e w
ybor
ów, z
dają
c so
bie
spra
wę
z ic
h ko
nsek
wen
cji.
Sza
nuje
pra
cę wła
sną
i inn
ych.
Pod
ejm
uje
zada
nia
wym
agając
e tro
skliw
ości
i o
piek
uńcz
ości
. A
kcep
tuje
różn
ice
mię
dzy
ludź
mi,
prze
jaw
ia sz
acun
ek
dla
odm
ienn
ości
i za
chow
ań to
lera
ncyj
nych
. U
czy
się,
jak
właśc
iwie
się
zach
owyw
ać w
sytu
acji
zagr
ożen
ia.
Dok
onuj
e an
aliz
y, p
orów
nyw
ania
, wni
osko
wan
ia
i uog
ólni
ania
. P
rzep
row
adza
pro
ste
obse
rwac
je, p
omia
ry, ć
wic
zeni
a i d
ośw
iadc
zeni
a. D
ostrz
ega
cykl
e i r
egul
arnośc
i w sw
oim
oto
czen
iu.
Pot
rafi
uzas
adnić
dobó
r nar
zędz
i, m
ater
iałó
w, u
rząd
zeń
tech
nicz
nych
do
wyk
onyw
anyc
h dz
iałań.
Chę
tnie
pod
ejm
uje
i sys
tem
atyc
znie
real
izuj
e dz
iała
nia
zwią
zane
z różn
ymi r
odza
jam
i akt
ywnośc
i. P
rzes
trzeg
a no
rm p
ostę
pow
ania
jako
czł
onek
społ
ecz-
nośc
i szk
olne
j, do
mow
ej, l
okal
nej o
raz
jako
pas
ażer
, w
idz,
opi
ekun
prz
yrod
y, u
czes
tnik
ruch
u dr
ogow
ego.
Oce
nia
postęp
owan
ie sw
oje
i inn
ych
jako
czł
onek
różn
ych
społ
eczn
ości
. W
łaśc
iwie
reag
uje
na sy
gnał
y al
arm
owe,
uni
ka sy
tuac
ji ni
ebez
piec
znyc
h, sz
uka
pora
dy w
sytu
acja
ch z
agroże
-ni
a lu
b ud
ziel
a po
moc
y in
nym
. P
rzes
trzeg
a za
sad
bezp
iecz
eńst
wa
w d
omu,
szko
le,
na d
rodz
e, w
środ
kach
kom
unik
acji,
w c
zasi
e różn
o-ro
dnyc
h dz
iałań.
Prz
yjm
uje
praw
idło
wą
post
awę
ciał
a w
zal
eżnośc
i od
pod
ejm
owan
ych
form
akt
ywnośc
i. D
ba o
swoj
e zd
row
ie.
Prz
estrz
ega
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a w
cza
sie
kąpi
eli,
zaba
w n
a śn
iegu
i lo
dzie
. P
rzes
trzeg
a za
sad
bezp
iecz
eńst
wa
doty
cząc
ych
zatruć
poka
rmow
ych
(w ty
m g
rzyb
ami,
leka
mi).
Prz
estrz
ega
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a pr
zeci
w-
poża
row
ego.
Wyk
azuj
e po
czuc
ie p
rzyn
ależ
nośc
i do
grup
społ
ecz-
nych
, w k
tóry
ch fu
nkcj
onuj
e: k
lasa
, szk
oła,
rodz
ina,
śr
odow
isko
loka
lne,
gm
ina,
pow
iat.
Zna
zas
ady
i prz
estrz
ega
reguł ż
ycia
społ
eczn
ego.
Pod
ejm
uje
działa
nia
na rz
ecz
inny
ch o
sób.
Ucz
y się,
jak
właśc
iwie
się
zach
owyw
ać w
sytu
acji
zagr
ożen
ia.
Prz
epro
wad
za p
rost
e ob
serw
acje
, pom
iary
, ćw
icze
nia
i doś
wia
dcze
nia.
D
ostrz
ega
w sw
oim
oto
czen
iu c
ykle
i re
gula
rnoś
ci.
Chę
tnie
pod
ejm
uje
i sys
tem
atyc
znie
real
izuj
e w
okr
e-śl
onym
cza
sie
różn
e ro
dzaj
e ak
tyw
nośc
i. O
ceni
a po
stęp
owan
ie wła
sne
i inn
ych
w sy
tuac
jach
ty
pow
ych
dla
uczn
ia z
godn
ie z
prz
yjęt
ymi n
orm
ami
i sys
tem
em w
artośc
i. N
awią
zuje
poz
ytyw
ne k
onta
kty
w g
rupi
e.Właśc
iwie
reag
uje
w sy
tuac
jach
trud
nych
, ni
ebez
piec
znyc
h. S
zuka
lub
udzi
ela
pom
ocy
w sy
tuac
jach
zag
roże
nia.
Pod
ejm
ując
różn
orod
ne fo
rmy
akty
wnośc
i, bi
erze
pod
uw
agę
bezp
iecz
eńst
wo
swoj
e i i
nnyc
h. R
ozum
ie sw
oje
role
i pr
zest
rzeg
a no
rm p
ostę
pow
ania
ja
ko c
złon
ek różn
ych
społ
eczn
ości
(np.
dzi
ecko
, kol
e-ga
, wid
z, p
asaż
er).
Wyk
azuj
e po
czuc
ie tożs
amoś
ci k
ultu
row
ej, h
isto
rycz
-ne
j i n
arod
owej
. D
ostrz
ega
nieb
ezpi
eczeńs
twa
zwią
zane
z:
– ką
pielą,
– za
baw
ami n
a śn
iegu
i lo
dzie
,–
zatru
ciam
i pok
arm
owym
i,– śr
odka
mi c
hem
iczn
ymi,
– na
rkot
ykam
i,–
grzy
bam
i, –
alko
hole
m,
– pa
pier
osam
i,–
leka
mi,
– og
niem
,–
urzą
dzen
iam
i ele
ktry
czny
m i
gazo
wym
i,–
mol
esto
wan
iem
seks
ualn
ym,
– w
ymus
zeni
ami,
– ru
chem
dro
gow
ym,
– po
zost
awan
iem
bez
opi
eki d
orosły
ch,
– zj
awis
kam
i atm
osfe
rycz
nym
i (bu
rze,
hur
agan
,po
wódź,
śnieży
ca).
www.wsip.pl 59
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Dok
onuj
e an
aliz
y, p
orów
nyw
ania
, wni
osko
wan
ia
i uog
ólni
ania
. R
ozum
ie k
onie
czność
właśc
iweg
o odży
wia
nia
się.
Zna
zw
ycza
je z
wie
rząt
z różn
ych
ekos
yste
mów
. W
ie, c
zego
rośl
ina
potrz
ebuj
e do
życ
ia.
Pro
wad
zi h
odow
le.
Roz
umie
kon
iecz
ność
och
rony
środ
owis
ka p
rzyr
odni
-cz
ego,
rów
nież
w n
ajbl
iższ
ej o
kolic
y.
Obs
erw
uje
zmia
ny z
acho
dząc
e w
oto
czen
iu p
rzyr
od-
nicz
ym (n
p. z
mia
ny w
prz
yrod
zie,
rośl
iny
i zw
ierzęt
a w
różn
ych
ekos
yste
mac
h i w
różn
ych
pora
ch ro
ku),
otoc
zeni
u sp
ołec
znym
(np.
pra
cę lu
dzi,
ruch
dro
gow
y).
Dos
trzeg
a pr
zycz
yny
zmia
n. D
okon
uje
różn
orod
nych
pom
iaró
w c
elem
odk
ryw
ania
, sp
raw
dzan
ia i
wni
osko
wan
ia.
Bad
a zw
iązk
i i z
ależ
nośc
i prz
yczy
now
o-sk
utko
we,
pr
zepr
owad
zają
c różn
orod
ne d
ośw
iadc
zeni
a. R
ozum
ie k
onie
czność
właśc
iweg
o odży
wia
nia
się,
ro
zróż
nia
rodz
aje ży
wnośc
i. R
ozum
ie k
onie
czność
och
rony
środ
owis
ka p
rzyr
odni
-cz
ego,
rów
nież
w n
ajbl
iższ
ej o
kolic
y. D
ba o
czy
stość
ciał
a, h
igie
nę o
sobi
stą
oraz
o ła
d i p
o-rząd
ek o
tocz
enia
.
Pot
rafi
właśc
iwie
zac
how
ać się
w p
rzyp
adku
za
groż
enia
. O
bser
wuj
e zm
iany
zac
hodząc
e w
ota
czając
ej rz
eczy
wi-
stośc
i prz
yrod
nicz
ej i
społ
eczn
ej, d
ostrz
ega
przy
czyn
y i s
kutk
i. Fo
rmuł
uje
wni
oski
. D
okon
uje
różn
orod
nych
pom
iaró
w w
cel
u:–
spra
wdz
ania
,–
anal
izow
ania
,–
klas
yfi k
owan
ia,
– po
rów
nyw
ania
,–
uogó
lnia
nia,
– od
kryw
ania
,–
wni
osko
wan
ia.
Dos
trzeg
a w
swoi
m o
tocz
eniu
prz
yrod
nicz
ym i
spo-
łecz
nym
cyk
le i
regu
larn
ości
, fun
kcjo
nują
ce p
raw
a i z
ależ
nośc
i. R
ozum
ie k
onie
czność
och
rony
środ
owis
ka p
rzyr
odni
-cz
ego,
rów
nież
w n
ajbl
iższ
ej o
kolic
y. R
ozum
ie k
onie
czność
właśc
iweg
o odży
wia
nia
się,
ro
zróż
nia
rodz
aje ży
wnośc
i. D
ba o
zdr
owie
, czy
stość,
hig
ienę
, ład
i po
rząd
ek.
60
IX. T
wór
cze
dzi
ałan
ie
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Spon
tani
czni
e po
dejm
uje
różn
orod
ne d
ział
ania
w z
akre
sie
blis
kich
jem
u ro
dzaj
ów a
ktyw
nośc
i, np
. pla
styc
znej
, muz
yczn
ej, r
ucho
wej
, tec
hnic
znej
, zab
awow
ej. S
pont
anic
znie
po
dejm
uje
działa
nia
insp
irow
ane
prze
z na
uczy
ciel
a i i
nne
dzie
ci. P
odej
muj
e różn
orod
ne d
ział
ania
insp
irow
ane
treśc
ią u
twor
u lit
erac
kieg
o, m
uzyką,
bez
pośr
ednią
obse
rwac
ją.
Koj
arzy
różn
e fa
kty,
ana
lizuj
e, p
orów
nuje
, wni
osku
je. T
wor
zy s
wob
odne
wyp
owie
dzi n
a bl
iski
e m
u te
mat
y. C
hętn
ie p
odej
muj
e dz
iała
nia
w z
espo
le, g
rupi
e, p
arac
h. Im
prow
i-zu
je m
elod
ie d
o po
dane
go te
mat
u or
az p
rzed
staw
ia ru
chem
pio
senk
i. W
ykaz
uje
twór
cze
zain
tere
sow
anie
pra
cam
i pla
styc
zno-
kons
trukc
yjny
mi.
Roz
wią
zuje
pro
blem
y za
rów
no
real
ne, j
ak i
wyo
braż
enio
we.
Chę
tnie
ucz
estn
iczy
w in
scen
izow
aniu
teks
tu (d
ram
atyz
acja
, dia
logi
bez
pośr
edni
e i t
elef
onic
zne,
teat
rzyk
i). S
wob
odni
e in
terp
retu
je ru
chem
tem
aty
rytm
iczn
e, p
iose
nki,
utw
ory
inst
rum
enta
lne.
Pot
rafi
zago
spod
arow
ać w
olny
cza
s se
nsow
ną d
ział
alnośc
ią p
last
yczną,
kon
stru
kcyj
ną, z
abaw
ą. W
łaśc
iwie
posłu
guje
się
pro
stym
i na
rzęd
ziam
i i m
ater
iała
mi.
Um
ieję
tnie
org
aniz
uje
swoj
e m
iejs
ce p
racy
do
działa
lnoś
ci e
duka
cyjn
ej. U
mie
jętn
ie i
skut
eczn
ie d
ział
a w
zes
pole
. Pod
ejm
uje
zada
nie
będą
ce e
le-
men
tem
pra
cy g
rupo
wej
. Prz
estrz
ega
zasa
d ob
owią
zują
cych
w s
połe
cznośc
iach
dzi
ecię
cych
ora
z w
św
ieci
e do
rosł
ych.
Dok
onuj
e w
ybor
u od
pow
iedn
ich
mat
eriałó
w i
narzęd
zi
do p
racy
. Właśc
iwie
gos
poda
ruje
mat
eriała
mi i
nar
zędz
iam
i. Po
trafi
zorg
aniz
ować
mie
jsce
pra
cy d
o w
ykon
ywan
ia p
rost
ych
czyn
nośc
i ora
z po
rząd
kuje
mie
jsce
pra
cy. W
ykaz
uje
sam
odzi
elność
, dba
o sw
oje
rzec
zy.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Chęt
nie
pode
jmuj
e różn
orod
ne d
ział
ania
zw
iąza
ne z
róż-
nym
i rod
zaja
mi a
ktyw
nośc
i edu
kacy
jnej
: pol
onist
ycz-
nej,
mat
emat
yczn
ej, p
rzyr
odni
czej
, społe
czne
j, pl
asty
cz-
no-te
chni
czne
j, m
uzyc
znej
, eko
logi
czne
j, zd
row
otne
j. W
iąże
treś
ci u
twor
u lit
erac
kieg
o z
różn
ymi f
orm
ami
eksp
resj
i sło
wne
j, pl
asty
czne
j, ru
chow
ej.
Tw
orzy
spon
tani
czne
wyp
owie
dzi n
a po
dsta
wie
wła
snyc
h pr
zeżyć,
obs
erw
acji,
doś
wia
dczeń.
Ucz
estn
iczy
w g
rach
dra
mow
ych.
Pro
jekt
uje
i wyk
onuj
e różn
orod
ne pła
skie
i pr
zestr
zenn
e fo
rmy
użyt
kow
e. C
hętn
ie p
odej
muj
e dz
iała
nia
w z
akre
sie
krea
tyw
nego
ro
zwią
zyw
ania
pro
blem
ów.
Ust
ala
niez
będn
e cz
ynnośc
i pro
wad
zące
do
zrea
lizo-
wan
ia z
adan
ia.
W c
zasi
e pr
acy
prze
strz
ega
kole
jnoś
ci d
ział
ań.
Ela
styc
znie
reag
uje
na p
ropo
zycj
e zm
ian
w c
zasi
e w
ykon
ywan
ej p
racy
.
Zai
nspi
row
any
teks
tem
, opo
wia
dani
em, s
ztuką
teat
ral-
ną, fi
lmem
, his
tory
jką
obra
zkow
ą tw
orzy
opo
wia
dani
a tw
órcz
e, n
p.:
– ciąg
dal
szy
opow
iada
nia,
– da
lsze
losy
boh
ater
ów,
– in
ne z
akoń
czen
ie o
pow
iada
nia.
Tw
orzy
swob
odne
teks
ty n
a zn
ane
mu
tem
aty.
Prz
edst
awia
sytu
acje
życ
iow
e w
gra
ch d
ram
owyc
h. P
roje
ktuj
e i w
ykon
uje
płas
kie
i prz
estrz
enne
form
y uż
ytko
we.
Wiąże
treść
utw
oru
liter
acki
ego,
sztu
ki te
atra
lnej
, au-
dycj
i rad
iow
ej, t
elew
izyj
nej, fi l
mu
z różn
ymi f
orm
ami
eksp
resj
i. T
wor
zy p
rost
e te
mat
y m
uzyc
zne,
ilus
tracj
e m
uzyc
zne
do w
iers
zy i
opow
iadań.
Ust
ala
niez
będn
e cz
ynnośc
i pro
wad
zące
do
zrea
lizo-
wan
ia z
adan
ia.
W c
zasi
e pr
acy
prze
strz
ega
kole
jnoś
ci d
ział
ań.
Tw
orzy
opo
wia
dani
a tw
órcz
e, sw
obod
ne te
ksty
, sł
owni
ki te
mat
yczn
e na
pod
staw
ie sł
ucha
nych
treś
ci,
wyd
arzeń
z ży
cia,
ilus
tracj
i, fi l
mu,
sztu
k te
atra
lnyc
h i m
uzyk
i. W
różn
ych
form
ach
eksp
resj
i pre
zent
uje
treśc
i czy
ta-
nych
lub
słuc
hany
ch te
kstó
w.
Insc
eniz
uje
teks
ty lu
b ic
h fr
agm
enty
. P
roje
ktuj
e i w
ykon
uje
płas
kie
i prz
estrz
enne
form
y uż
ytko
we,
uw
zglę
dnia
jąc
zasa
dy k
ompo
zycj
i. Im
prow
izuj
e m
elod
ie d
o zr
ytm
izow
anyc
h w
iers
zy
oraz
do
poda
nego
tem
atu
rytm
iczn
ego.
Tw
orzy
ilus
tracj
e m
uzyc
zne
do o
pow
iadań
i wie
rszy
or
az sw
obod
nie
inte
rpre
tuje
ruch
em te
mat
y ry
tmic
zne,
pi
osen
ki, u
twor
y in
stru
men
taln
e. P
rzed
staw
ia sy
tuac
je ż
ycio
we
w g
rach
dra
mow
ych.
Pla
nuje
kol
ejność
pod
ejm
owan
ych
czyn
nośc
i, pr
owad
zący
ch d
o re
aliz
acji
zada
nia.
Por
ównu
je w
ykon
anie
zad
ania
z p
lane
m.
www.wsip.pl 61
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Oce
nia
efek
ty wła
snej
pra
cy.
Bez
piec
znie
posłu
guje
się
mat
eriała
mi i
nar
zędz
iam
i. B
ezpi
eczn
ie k
orzy
sta
z ur
ządz
eń te
chni
czny
ch.
Wyk
azuj
e na
wyk
właśc
iweg
o, o
szczęd
nego
wyk
orzy
-st
ywan
ia n
arzę
dzi i
urząd
zeń
tech
nicz
nych
. D
ział
a w
zes
pole
. P
orzą
dkuj
e m
iejs
ce p
racy
po
zakońc
zeni
u dz
iałań.
Ma św
iado
mość,
że
każd
a pr
aca
mus
i być
zak
ończ
ona
w o
kreś
lony
m c
zasi
e. M
a św
iado
mość
koni
eczn
ości
właśc
iwej
org
aniz
acji
stan
owis
ka p
racy
.
Ela
styc
znie
reag
uje
na p
ropo
zycj
e zm
ian
w c
zasi
e w
ykon
ywan
ej p
racy
. O
ceni
a ef
ekty
wła
snej
pra
cy.
Bez
piec
znie
posłu
guje
się
mat
eriała
mi i
nar
zędz
iam
i. B
ezpi
eczn
ie k
orzy
sta
z ur
ządz
eń te
chni
czny
ch.
Wyk
azuj
e na
wyk
właśc
iweg
o, o
szczęd
nego
wyk
orzy
-st
ywan
ia n
arzę
dzi i
urząd
zeń
tech
nicz
nych
. U
mie
jętn
ie d
ział
a w
zes
pole
. P
orzą
dkuj
e m
iejs
ce p
racy
po
zakońc
zeni
u dz
iałań.
Ma św
iado
mość,
że
każd
a pr
aca
mus
i być
zak
ończ
ona
w o
kreś
lony
m c
zasi
e. M
a św
iado
mość
koni
eczn
ości
właśc
iwej
org
aniz
acji
stan
owis
ka p
racy
.
Kon
trolu
je sw
oje
działa
nie
i w ra
zie
potrz
eby
mod
yfi-
kuje
je w
toku
real
izac
ji. M
a św
iado
mość
celu
pod
ejm
owan
ych
zadań
i oce
nia
ich
efek
ty.
Dok
onuj
e w
ybor
u m
ater
iałó
w, n
arzę
dzi,
przy
boró
w
i uza
sadn
ia ic
h w
ybór
. A
ktyw
nie
ucze
stni
czy
w p
racy
gru
pow
ej, p
ełniąc
w
gru
pie
różn
e fu
nkcj
e zw
iąza
ne z
real
izac
ją z
adan
ia.
Org
aniz
uje
swoj
e st
anow
isko
pra
cy i
porząd
kuje
jepo
zak
ończ
eniu
zad
ania
. R
acjo
naln
ie g
ospo
daru
je c
zase
m p
odcz
as w
ykon
ywa-
nia
zadań.
Oce
nia
pracę
wła
sną
i inn
ych,
w ty
m wła
sną
pracę
w re
aliz
acji
zadań
grup
owyc
h. P
rzes
trzeg
a za
sad
bezp
iecz
eńst
wa
prac
y.
62
X. S
pra
wność
ruc
how
a
Um
ieję
tnoś
ci d
ziec
ka p
o za
końc
zeni
u ks
ztał
ceni
a w
prz
edsz
kolu
Dba
o sw
oje
zdro
wie
. Jes
t spr
awny
ruch
owo,
na
mia
rę sw
oich
moż
liwoś
ci. J
est n
a ty
le z
ahar
tow
any,
aby
mógł u
czes
tnic
zyć
w b
liski
ch m
u ro
dzaj
ach
akty
wnośc
i, za
jęci
ach,
gra
ch
i zab
awac
h w
kla
sie
i poz
a sz
kołą
.
Um
ieję
tnoś
ci u
czni
a p
o kl
asie
1U
mie
jętn
ości
ucz
nia
po
klas
ie 2
Osiąg
nięc
ia u
czni
a p
o p
ierw
szym
et
apie
ed
ukac
ji
Prz
estrz
ega
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a po
dcza
s zajęć
ru
chow
ych.
Rea
guje
ruch
em n
a różn
e sy
gnał
y w
zrok
owe
i dźw
ięko
we.
Pop
raw
nie
wyk
onuj
e ćw
icze
nia
gim
nast
yczn
e i p
rost
e ukła
dy ta
necz
ne.
Rzu
ca i
chw
yta,
pok
onuj
e pr
zesz
kody
, ska
cze,
bie
ga,
uczy
się
kozł
ować
piłką,
tocz
y piłkę,
wyk
onuj
ećw
icze
nia
rów
now
ażne
, rzu
ca d
o ce
lu.
Prz
estrz
ega
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a po
dcza
s zajęć
ru
chow
ych.
Pop
raw
nie
wyk
onuj
e ćw
icze
nia
gim
nast
yczn
e i p
rost
e ukła
dy ta
necz
ne.
Prz
yjm
uje
popr
awne
poz
ycje
do ćw
iczeń.
Spr
awni
e rz
uca,
chw
yta,
cel
uje,
bie
ga, s
kacz
e,
poko
nuje
prz
eszk
ody.
Wyk
onuj
e po
dsta
wow
e ćw
icze
nia
kory
gują
cepo
staw
ę ci
ała.
Prz
estrz
ega
zasa
d be
zpie
czeń
stw
a i r
eguł
wsp
ółdz
iała
-ni
a po
dcza
s zajęć
ruch
owyc
h. S
praw
nie
rzuc
a, c
hwyt
a, c
eluj
e, b
iega
, ska
cze,
pok
o-nu
je p
rzes
zkod
y. R
ozum
ie i
stos
uje
prze
pisy
min
igie
r zes
poło
wyc
h. W
ykon
uje ćw
icze
nia
kory
gują
ce p
osta
wę
ciał
a. R
ozróżn
ia i
nazy
wa
rekr
eacy
jne
form
y ak
tyw
nośc
i ru
chow
ej i
niek
tóre
dys
cypl
iny
spor
tu.
www.wsip.pl 63
5.
analizowanie, porównywanie i twórcza refl eksja
uogólnianie i wyciąganie wniosków
sprawdzanie w praktyce, aktywne eksperymentowanie
(czyli znowu konkretne działanie, doświadczanie)
W jaki sposób uczą się uczniowie?Procedury osiągania celów edukacyjnych
Przyjęta w programie kształcenia zintegrowanego Razem w szkole humanistyczna teoria uczenia urzeczywistnia się w następujących założeniach:– podmiotem wszelkich działań dydaktycznych jest dziecko-uczeń;– podstawą zmian w zachowaniu się dziecka jest jego własna, naturalna zdolność do wzrostu i roz-
woju, zdolność uczenia się przez doświadczanie;– nauczyciel, organizując sytuacje dydaktyczne, umożliwia dziecku uczenie się w indywidualnym
i grupowym działaniu.Każde poprawnie wykonane działanie dziecka ma wpływ na:– bogacenie doświadczeń, tworzenie systemu wiedzy, rozwój pojęć;– zwiększanie odporności emocjonalnej na sytuacje nowe, często trudne;– umiejętność dokonywania samokontroli i samooceny działania;– motywację do podejmowania wysiłku intelektualnego;– umiejętność działania, organizowania i realizowania zadań, właściwego i ekonomicznego
postępowania;– możliwości wyrażania swoich myśli i ocen, które towarzyszą działaniu we współpracy.Zatem, aktywizując dziecko do działania, doświadczania, nauczyciel pomaga mu:– odkrywać wiedzę samodzielnie (aktywność intelektualna);– wyzwalać emocje towarzyszące uczeniu się (aktywność emocjonalna);– wypowiadać swoje myśli, sądy (aktywność werbalna);– wybierać cel i sposób postępowania. Planując i organizując sytuacje dydaktyczne, nauczyciel powinien pamiętać, że uczenie się w dzia-łaniu, poprzez doświadczanie, będzie w pełni skuteczne tylko wtedy, gdy dziecko-uczeń będzie podejmować konkretne działania (doświadczenia) własne lub organizowane przez nauczyciela, których wynikiem będzie:
64
Według Carla Rogersa podstawę zmian w zachowaniu człowieka stanowi jego własna zdolność do wzrostu i rozwoju, zdolność uczenia się na podstawie doświadczania. Zalecanie zmian, jak również tzw. dobre rady pozostają nieskuteczne. Można natomiast stworzyć atmosferę szczególnie sprzyja-jącą rozwojowi człowieka, konstruktywnym zmianom w jego zachowaniu i osobowości. Stwarzanie takiej atmosfery Carl Rogers nazywa ułatwianiem.Nauczyciel, wychowawca, psychoterapeuta nie powinni być ekspertami wiedzącymi lepiej, co po-winien robić i jakim powinien być wychowanek. Jak stwierdził prof. Andre Glucksman: najwięcej zła wyrządza się zawsze w imię dobra, czyli pewnej idei człowieka. Nauczyciel, wychowawca, psy-choterapeuta powinni więc towarzyszyć dziecku w jego doświadczalnym uczeniu się, na drodze jego własnego rozwoju, odkrywaniu: prawdy, dobra i piękna, a w szczególności:– ułatwiać dziecku zdobywanie wiedzy, a nie dostarczać jej w „gotowej formie”;– zachęcać dziecko do poszukiwania informacji, ale jej nie podawać;– umożliwiać dziecku samodzielne badanie i odkrywanie;– motywować, pobudzać, organizować to, co pożądane i konieczne;– odpowiadać i stawiać pytania;– nie wyręczać dziecka nigdy w tym, co ono może samodzielnie zrobić, odkryć.To wymaga od nauczyciela klas 1–3, jako organizatora i animatora procesu dydaktycznego, doboru odpowiednich metod nauczania – uczenia się (szczególnie w klasie 1.), organizowania uczenia się dzieci z grupą i w grupie, uwzględnienia prawidłowości w zakresie przyswajania wiedzy i kształ-towania umiejętności w zależności od wieku dzieci i sposobów pracy edukacyjnej, dokładnej zna-jomości dziecka, jego sposobu myślenia, cech osobowościowych, preferowanego stylu uczenia się (słuchowiec, wzrokowiec, czuciowiec).Sposoby osiągania zamierzonych celów edukacyjnych:• Dokładne poznanie ucznia i jego otoczenia:− przeprowadzenie szczegółowej diagnozy;− systematyczne kontrolowanie i ocenianie postępów; − poznanie osobowości ucznia i preferowanego przez niego stylu uczenia się;− rozpoznanie środowiska rodzinnego i nazwanie ewentualnych problemów.
• Dostosowanie wymagań do możliwości ucznia: − zwrócenie uwagi na specyfi czne potrzeby edukacyjne po uzyskaniu wystarczających informacji
od specjalistów;− dobór metod nauczania.
• współpraca szkoły z rodzicami/opiekunami:− pedagogizacja rodziców/opiekunów;− komunikacja szkoła – dom (na bieżąco).
5. W jaki sposób uczą się uczniowie? Procedury osiągania celów edukacyjnych
www.wsip.pl 65
W jaki sposób jest monitorowany proces edukacyjny i rozwój dziecka? Ocena
Co to jest proces monitorowania? Monitorowanie to sposób kontroli i ocena efektów edukacyjnych uczniów. Polega na systematycz-nym gromadzeniu, z użyciem różnorodnych metod i narzędzi, informacji o warunkach, przebiegu i efektach działań dydaktyczno-wychowawczych, nieustannym obserwowaniu i badaniu rezultatów realizacji planu działania (programu nauczania) oraz jego ewaluacji (modyfi kacji), celem doskonale-nia i usprawnienia procesu edukacyjnego. Istotnym elementem kontroli i oceny procesu edukacyjnego jest:– gromadzenie i analizowanie informacji o osiągnięciach poznawczych, psychomotorycznych, za-
chowaniach emocjonalnych dzieci;– określanie indywidualnych potrzeb uczniów, ich zainteresowań i uzdolnień oraz napotykanych
trudności w uczeniu się i ich przyczyn;– opisywanie rozwoju i postępów edukacyjnych każdego dziecka-ucznia;– obserwowanie i wspieranie szkolnej kariery dziecka, wzmacnianie jego naturalnej motywacji po-
znawania – uczenia się;– diagnozowanie osiągnięć edukacyjnych ucznia i porównywanie ich z określonymi standardami;– uczenie umiejętności przyjmowania oceny jako elementu rzeczywistości, korzystania z niej
w kształtowaniu obrazu samego siebie;– wdrażanie do przestrzegania norm i zasad funkcjonowania w życiu, w różnych organizacjach
i określonych społecznościach;– sprawdzanie wiadomości, osiąganych umiejętności i sprawności.
Monitorowanie procesu edukacyjnego i rozwoju dziecka powinno dostarczyć nauczycielowi, uczniom i rodzicom odpowiedzi na pytania:– Jak jest?– Co na to wpływa?– Co ułatwia?– Co utrudnia?– Jak powinno być?– Co zrobić, aby osiągnąć cel?
6.
66
Cele procesu monitorowaniaKorzystając z różnych źródeł informacji (np. obserwacji, rozmów, wywiadów, ankiet, badań socjometrycznych, analiz wytworów prac uczniów, zadań praktycznych, testów sprawdzających) nauczyciel ma możliwość poznawania zarówno zespołu uczniowskiego (jego struktury, ról ucz-niowskich w zespole, obowiązujących w nim norm i zasad), jak i pojedynczego ucznia (jego wie-dzy, umiejętności, dążeń, aspiracji, samooceny, cenionych wartości, stosunku do nauki, strategii uczenia się, zakresu i przyczyn trudności). Ocena może mieć charakter oceny dydaktycznej lub może być ocenianiem społeczno-wychowawczym, gdy nauczyciel ocenia nie tylko osiągnięcia edukacyjne, lecz także motywację do pracy, obowiązkowość czy zachowanie się w różnych sytua-cjach. Zawsze jednak powinna ona mieć funkcję diagnostyczną – wspierać szkolną karierę ucznia, monitorować jego postępy i określać indywidualne potrzeby. A zatem monitorowanie ma na celu i jednocześnie ułatwia:– opisywanie rozwoju umiejętności, kompetencji ucznia;– rozpoznawanie indywidualnych potrzeb każdego ucznia;– określanie efektywności stosowanych metod pracy;– obserwowanie i wspieranie rozwoju dziecka, „wzmacnianie pozytywne”;– rozbudzanie naturalnej motywacji poznawania – uczenia się;– kształtowanie obrazu samego siebie;– wdrażanie do samokontroli i samooceny;– kształtowanie umiejętności przyjmowania oceny jako elementu rzeczywistości;– przygotowanie do współpracy i współdziałania.
Zakres monitoringu edukacyjnegoMonitorując rozwój dziecka, nauczyciel gromadzi i analizuje informacje dotyczące:– efektów edukacyjnych (wiedzy, umiejętności, sprawności, nawyków, postaw);– umiejętności kluczowych, ponadprzedmiotowych;– zainteresowań, uzdolnień, możliwości i predyspozycji;– ograniczeń i uwarunkowań rozwojowych dziecka, ich przyczyn;– cech osobowościowych, zachowań, sposobów reagowania w określonych sytuacjach;– stosunku dziecka do podejmowania zadań, jego zaangażowania w realizację;– funkcjonowania dziecka w różnych społecznościach, grupach społecznych.
Metody i narzędzia służące gromadzeniu informacjiSposób, w jaki nauczyciel diagnozuje osiągnięcia edukacyjne dzieci, ich potrzeby, uzdolnienia, zainteresowania i trudności w uczeniu się oraz jak przekazuje informacje zwrotne, ma duże znacze-nie zarówno dla samego ucznia, jak i nauczyciela.Nauczyciel może gromadzić informacje poprzez:– obserwacje dzieci;– analizę wytworów ich pracy;– zadania praktyczne dzieci;– rozmowy i wywiady;– karty badania umiejętności (lub w klasie III – sprawdziany przygotowane przez nauczyciela);– badania socjometryczne;– testy i ankiety.
6. W jaki sposób jest monitorowany proces edukacyjny i rozwój dziecka? Ocena
www.wsip.pl 67
Gromadzenie informacji i ich dokumentowanie powinno dostarczyć nauczycielowi dostatecznie dużo danych, pozwalających wszechstronnie ocenić postępy i rozwój dziecka w formie oceny opi-sowej. Może ona być ustną lub pisemną informacją wyrażoną w formie syntetycznego, zwięzłego komentarza, dotyczącego najważniejszych osiągnięć, ich uwarunkowań i zmian oraz zaleceń dy-daktyczno-wychowawczych. Informacja ta może być dokumentowana za pomocą: kart obserwacji, teczek uczniowskich, zapisów w dzienniku, kart oceny, świadectw.Ocena słowna jest dla dzieci bardzo istotna. Ważne jest, aby już na etapie planowania pracy dydak-tyczno-wychowawczej nauczyciel rozstrzygnął: co i kiedy będzie oceniał oraz w jaki sposób. Czę-stotliwość oceniania sprawi, że dziecko otrzyma informację o swojej pracy i postępach na bieżąco, co będzie miało znaczenie mobilizujące do dalszego działania. Wtedy proces ten będzie miał charak-ter nie tylko motywujący ucznia, lecz także wspomagający. Będzie również służył monitorowaniu rozwoju dziecka i doskonaleniu organizacji całego procesu edukacyjnego.
6. W jaki sposób jest monitorowany proces edukacyjny i rozwój dziecka? Ocena
68
Załączniki
Podstawowy skład cyklu Razem w szkole (klasy 1–3)1. Razem w szkole. Podręcznik z ćwiczeniami. Cz. 1–10. 2. Razem w szkole. Zeszyt. Cz. 1–10.3. Razem w szkole. Przewodnik metodyczny. Cz. 1–5.4. Razem w szkole. Diagnoza wstępna i karty badania umiejętności. Klasa 1. Karty badania umiejętności. Klasa 2. i 3.5. Razem w szkole. Płyty CD audio (komplet 3 płyt).6. Razem w szkole. CD wybrane lektury (opowiadania i wiersze).7. Razem w szkole. Bawię się i uczę. Klasy 1–3. CD-ROM.8. Razem w szkole. Wyprawka.
Słownik pojęćW trosce o komunikatywność języka, jednoznaczność stwierdzeń i właściwą interpretację programu nauczania Razem w szkole zdefi niowano niektóre pojęcia.
1. Podstawa programowa – baza konstrukcyjna programu nauczania, zawierająca powszechnie obowiązujące zadania i cele edukacyjne, zadania szkoły i powinności nauczyciela, treści kształcenia oraz osiągnięcia ucznia.
2. Program nauczania – opis działań nauczyciela, umożliwiających mu realizację zadań dydaktyczno--wychowawczych, przewidzianych dla określonego etapu kształcenia.
3. Kształcenie zintegrowane – sposób organizacji procesu nauczania – uczenia się dzieci w pierw-szym etapie kształcenia ogólnego. Objęte są nim dzieci w młodszym wieku szkolnym w klasach od 1. do 3. Jego cechą charakterystyczną jest ciągłość wychowania i kształcenia, umożliwianie dzie-ciom całościowego, a następnie kontekstowego poznawania siebie i świata, ukazywanie związków i zależności między różnymi obszarami edukacyjnymi. Obejmuje ono scalanie treści kształcenia oraz łączenie organizowanych przez nauczyciela sytuacji dydaktycznych, ujętych w metodyczną, logicznie spójną całość.
4. Umiejętności kluczowe – ponadprzedmiotowe, uniwersalne umiejętności. Mają one istotne, pod-stawowe znaczenie dla właściwego uczestnictwa w życiu społecznym, sprawnego funkcjonowania w zmieniającej się rzeczywistości oraz dla samodzielnego uczenia się.5. Dzień aktywności edukacyjnej ucznia – logicznie spójna, metodycznie zorganizowana, zintegro-wana struktura, układ sytuacji dydaktycznych i edukacyjnych, wyznaczonych przez określone cele i zadania.6. Sytuacja dydaktyczna – fragment dnia aktywności edukacyjnej dziecka, układ zadań, warunków, czynności nauczyciela i ucznia, struktura złożona z elementarnych jednostek edukacyjnych – sytua-cji edukacyjnych.
7.
www.wsip.pl 69
7. Załączniki
7. Sytuacja edukacyjna – elementarne, wyznaczone przez cel, sposób lub zadanie, zorganizowane działanie ucznia, którego efektem winno być wywołanie określonego zachowania edukacyjnego dziecka, np. przepisywanie, poszukiwanie, analizowanie, porównywanie. 8. Rodzaje aktywności ucznia – najistotniejsze dla procesu nauczania – uczenia się umiejętności wyższego rzędu (kompetencje), wspólne dla wszystkich obszarów edukacji. Stanowią podstawowy element integrujący wszystkie obszary kształcenia zintegrowanego (czytanie, mówienie, pisanie, ob-liczanie, rysowanie – malowanie, słuchanie, śpiewanie – granie – ruch, tworzenie, badanie, organi-zowanie własnych działań, doskonalenie się). 9. Obszary edukacyjne – kierunki edukacji wyznaczone przez specyfi czne dla danego etapu eduka-cyjnego treści, na podstawie których realizowane są zadania kształcenia zintegrowanego (edukacja po-lonistyczna, matematyczna, przyrodnicza, społeczna, plastyczno-techniczna, muzyczna, zdrowotna...).
10. Cele kształcenia – świadomie założone (projektowane) wyniki procesu dydaktyczno-wycho-wawczego, wyrażone opanowaniem przez uczniów określonych wiadomości, umiejętności, spraw-ności, postaw.11. Treści kształcenia – zasób odpowiednio uporządkowanych informacji, czynności określonych przez cele kształcenia, materiał nauczania – uczenia się oraz wymagania programowe, których opa-nowanie ma umożliwić lub ułatwić człowiekowi ukształtowanie jego stosunku do świata.12. Materiał nauczania (kształcenia) – informacje rzeczowe (merytoryczne) wykorzystywane w procesie dydaktyczno-wychowawczym do opanowania określonych umiejętności, powodowa-nia zmian w zachowaniu, postawach, przekonaniach lub zapamiętywane przez uczniów. To „two-rzywo” myślenia i działania, bogacenia wiedzy i kształtowania systemu wartości.13. Monitorowanie procesu edukacyjnego – integralny element procesu kształcenia, przyjęty przez nauczyciela system ciągłego obserwowania, sprawdzania i analizowania – rozważania danych o efektywności procesu, wynikiem czego winno być modyfi kowanie procesu edukacyjnego w zakre-sie jego organizacji.14. Ocena szkolna – informacja o wynikach przebiegu procesu kształcenia wraz z komentarzem dotyczącym tych wyników.15. Diagnoza – określenie indywidualnych potrzeb i przyczyn trudności dziecka-ucznia.16. Aktywizujące metody nauczania – metody nauczania zwiększające czynny udział uczniów w zajęciach dydaktycznych, ograniczające jednocześnie rolę nauczyciela do pomagania uczącym się w osiąganiu celów edukacyjnych i ewaluacji postępów.
17. Monitorowanie procesu rozwoju dziecka – integralny element procesu kształcenia, przyjęty przez nauczyciela system ciągłego obserwowania, gromadzenia danych i ich analizowania, rozważa-nia materiałów dotyczących rozwoju indywidualnego dziecka.
70
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
z dnia 23 grudnia 2008 roku (fragment)
Kształcenie ogólne w szkole podstawowej tworzy fundament wykształcenia – szkoła łagodnie wprowadza uczniów w świat wiedzy, dbając o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny, emocjonalny, społeczny i fi zyczny. Kształcenie to dzieli się na dwa etapy edukacyjne:
1) I etap edukacyjny, obejmujący klasy I–III szkoły podstawowej – edukacja wczesnoszkolna; 2) II etap edukacyjny, obejmujący klasy IV–VI szkoły podstawowej.
Celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest:1) przyswojenie przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii
i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów;2) zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystywania posiadanych wiadomości podczas
wykonywania zadań i rozwiązywania problemów;3) kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie
we współczesnym świecie.
Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego w szkole podstawowej należą:
1) czytanie – rozumiane zarówno jako prosta czynność oraz jako umiejętność rozumienia, wyko-rzystywania i przetwarzania tekstów w zakresie umożliwiającym zdobywanie wiedzy, rozwój emocjonalny, intelektualny i moralny oraz uczestnictwo w życiu społeczeństwa;
2) myślenie matematyczne – umiejętność korzystania z podstawowych narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz prowadzenia elementarnych rozumowań matematycznych;
3) myślenie naukowe – umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach empi-rycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;
4) umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w języku obcym, zarówno w mowie, jak i w piśmie;
5) umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjny-mi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji;
6) umiejętność uczenia się, jako sposobu zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji;
7) umiejętność pracy zespołowej.
Jednym z najważniejszych zadań szkoły podstawowej jest kształcenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, w tym dbałość o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela.
Ważnym zadaniem szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym. Nauczyciele powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych, na zajęciach z różnych przedmiotów.
Realizację powyższych celów powinna wspomagać dobrze wyposażona biblioteka szkolna, dysponu-jąca aktualnymi zbiorami, zarówno w postaci księgozbioru, jak i w postaci zasobów multimedialnych. Nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni odwoływać się do zasobów biblioteki szkolnej i współ-pracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniów do samo-kształcenia i świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystywania informacji.
www.wsip.pl 71
Ponieważ środki społecznego przekazu odgrywają coraz większą rolę, zarówno w życiu społecznym, jak i indywidualnym, każdy nauczyciel powinien poświęcić dużo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniów do właściwego odbioru i wykorzystania mediów.Ważnym zadaniem szkoły podstawowej jest także edukacja zdrowotna, której celem jest kształto-wanie u uczniów nawyku dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu. W procesie kształcenia ogólnego szkoła podstawowa kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowie-dzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmo-wania inicjatyw oraz do pracy zespołowej. W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji.Wiadomości i umiejętności, które uczeń zdobywa w szkole podstawowej opisane są, zgodnie z ideą europejskich ram kwalifi kacji, w języku efektów kształcenia1). Cele kształcenia sformułowane są w języku wymagań ogólnych, a treści nauczania oraz oczekiwane umiejętności uczniów sformuło-wane są w języku wymagań szczegółowych. Działalność edukacyjna szkoły jest określona przez:
1) szkolny zestaw programów nauczania, który uwzględniając wymiar wychowawczy, obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego;
2) program wychowawczy szkoły, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wycho-wawczym;
3) program profi laktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego śro-dowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profi laktycznym.
Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profi laktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniem zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela. (...)
I ETAP EDUKACYJNY: KLASY I–IIIEDUKACJA WCZESNOSZKOLNA
Edukacja wczesnoszkolna ma stopniowo i możliwie łagodnie przeprowadzić dziecko z kształcenia zintegrowanego do nauczania przedmiotowego w klasach IV–VI szkoły podstawowej. Edukacja wczesnoszkolna opisana jest poprzez:
1) zestaw celów kształcenia i wynikających z nich ogólnych zadań szkoły;2) wykaz wiadomości i umiejętności ucznia kończącego klasę I i ucznia kończącego klasę III
szkoły podstawowej.
Powodem wyodrębnienia klasy I szkoły podstawowej jest podkreślenie ciągłości procesu edukacji rozpoczętego w przedszkolu i kontynuowanego w szkole podstawowej. Chodzi też o uwzględnienie możliwości rozwojowych ucznia klasy I, a także właściwe rozmieszczenie treści nauczania w ramach I etapu edukacyjnego. Edukacja wczesnoszkolna jest procesem rozłożonym na 3 lata nauki szkolnej. Oznacza to, że wiadomości i umiejętności zdobywane przez ucznia w klasie I będą powtarzane, pogłębiane i rozszerzane w klasie II i III.
Zakres wiadomości i umiejętności, jakimi ma dysponować uczeń kończący klasę III szkoły podstawo-wej ustalono tak, by nauczyciel mógł je zrealizować z uczniami o przeciętnych możliwościach. Jest to ważne założenie, gdyż wiadomości i umiejętności ukształtowane w klasach I–III szkoły podstawowej
1) Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwali-fikacji dla uczenia się przez całe życie (2008/C111/01).
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
72
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
stanowią bazę i punkt wyjścia do nauki w klasach IV–I szkoły podstawowej. W sprzyjających warun-kach edukacyjnych można kształcenie zorganizować tak, by uczniowie w ciągu I etapu edukacyjne-go nauczyli się znacznie więcej. Z drugiej strony, niektórym uczniom trzeba udzielić specjalistycznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, żeby mogli sprostać wymaganiom określonym w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych w zakresie I etapu edukacyjnego.
Cele kształcenia – wymagania ogólne
Celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie dziecka w rozwoju intelektualnym, emocjonal-nym, społecznym, etycznym, fi zycznym i estetycznym. Ważne jest również takie wychowanie, aby dziecko w miarę swoich możliwości było przygotowane do życia w zgodzie z samym sobą, ludźmi i przyrodą. Należy zadbać o to, aby dziecko odróżniało dobro od zła, było świadome przynależno-ści społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę. Jednocześnie dąży się do ukształtowania systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz do kontynuowania nauki w klasach IV–VI szkoły podstawowej.
Zadaniem szkoły jest:1) realizowanie programu nauczania skoncentrowanego na dziecku, na jego indywidualnym
tempie rozwoju i możliwościach uczenia się;2) respektowanie trójpodmiotowości oddziaływań wychowawczych i kształcących: uczeń-szkoła-
-dom rodzinny;3) rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka;4) kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie ciekawości w po-
znawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy;5) poszanowanie godności dziecka; zapewnienie dziecku przyjaznych, bezpiecznych i zdrowych
warunków do nauki i zabawy, działania indywidualnego i zespołowego, rozwijania samo-dzielności oraz odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie, ekspresji plastycznej, mu-zycznej i ruchowej, aktywności badawczej, a także działalności twórczej;
6) wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości i sprawności matema-tyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkolnych oraz przy rozwiązywaniu problemów;
7) dbałość o to, aby dziecko mogło nabywać wiedzę i umiejętności potrzebne do rozumienia świata, w tym zagwarantowanie mu dostępu do różnych źródeł informacji i możliwości ko-rzystania z nich;
8) sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktywnego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym.
I. Treści nauczania – klasa I szkoły podstawowej1. Edukacja polonistyczna. Wspomaganie rozwoju umysłowego w zakresie wypowiadania się. Dba-
łość o kulturę języka. Początkowa nauka czytania i pisania. Kształtowanie umiejętności wypo-wiadania się w małych formach teatralnych. Uczeń kończący klasę I:1) w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:
a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co przekazu-ją; komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia,
b) w kulturalny sposób zwraca się do rozmówcy, mówi na temat, zadaje pytania i odpowiada na pytania innych osób, dostosowuje ton głosu do sytuacji, np. nie mówi zbyt głośno,
c) uczestniczy w rozmowie na tematy związane z życiem rodzinnym i szkolnym, także inspi-rowane literaturą;
2) w zakresie umiejętności czytania i pisania:a) rozumie sens kodowania oraz dekodowania informacji; odczytuje uproszczone rysunki,
piktogramy, znaki informacyjne i napisy,b) zna wszystkie litery alfabetu, czyta i rozumie proste, krótkie teksty,c) pisze proste, krótkie zdania: przepisuje, pisze z pamięci; dba o estetykę i poprawność gra-
ficzną pisma (przestrzega zasad kaligrafi i),
www.wsip.pl 73
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
d) posługuje się ze zrozumieniem określeniami: wyraz, głoska, litera, sylaba, zdanie,e) interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych utworów (np. baśni, opo-
wiadań, wierszy), w miarę swoich możliwości czyta lektury wskazane przez nauczyciela,f) korzysta z pakietów edukacyjnych (np. zeszytów ćwiczeń i innych pomocy dydaktycz-
nych) pod kierunkiem nauczyciela;3) w zakresie umiejętności wypowiadania się w małych formach teatralnych:
a) uczestniczy w zabawie teatralnej, ilustruje mimiką, gestem, ruchem zachowania bohatera literackiego lub wymyślonego,
b) rozumie umowne znaczenie rekwizytu i umie posłużyć się nim w odgrywanej scence,c) odtwarza z pamięci teksty dla dzieci, np. wiersze, piosenki, fragmenty prozy.
2. Język obcy nowożytny. Wspomaganie dzieci w porozumiewaniu się z osobami, które mówią innym językiem. Uczeń kończący klasę I:1) rozumie proste polecenia i właściwie na nie reaguje;2) nazywa obiekty w najbliższym otoczeniu;3) recytuje wierszyki i rymowanki, śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego;4) rozumie sens opowiedzianych historyjek, gdy są wspierane obrazkami, gestami, przedmiotami.
3. Edukacja muzyczna. Wychowanie do odbioru i tworzenia muzyki: śpiewanie i muzykowanie, słuchanie i rozumienie. Uczeń kończący klasę I:1) powtarza prostą melodię; śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru, wykonuje śpiewanki i ry-
mowanki;2) odtwarza proste rytmy głosem i na instrumentach perkusyjnych; wyraża nastrój i charakter
muzyki pląsając i tańcząc (reaguje na zmianę tempa i dynamiki);3) realizuje proste schematy rytmiczne (tataizacją, ruchem całego ciała);4) wie, że muzykę można zapisać i odczytać;5) świadomie i aktywnie słucha muzyki, potem wyraża swe doznania werbalnie i niewerbalnie;6) kulturalnie zachowuje się na koncercie oraz w trakcie śpiewania hymnu narodowego.
4. Edukacja plastyczna. Poznawanie architektury, malarstwa i rzeźby. Wyrażanie własnych myśli i uczuć w różnorodnych formach plastycznych. Przygotowanie do korzystania z medialnych środków przekazu. Uczeń kończący klasę I:1) wypowiada się w wybranych technikach plastycznych na płaszczyźnie i w przestrzeni; posłu-
guje się takimi środkami wyrazu plastycznego jak kształt, barwa, faktura;2) ilustruje sceny i sytuacje (realne i fantastyczne) inspirowane wyobraźnią, baśnią, opowiada-
niem, muzyką; korzysta z narzędzi multimedialnych;3) wykonuje proste rekwizyty (np. lalkę, pacynkę) i wykorzystuje je w małych formach teatral-
nych; tworzy przedmioty charakterystyczne dla sztuki ludowej regionu, w którym mieszka;4) rozpoznaje wybrane dziedziny sztuki: architekturę (także architekturę zieleni), malarstwo,
rzeźbę, grafi kę; wypowiada się na ich temat.
5. Edukacja społeczna. Wychowanie do zgodnego współdziałania z rówieśnikami i dorosłymi. Uczeń kończący klasę I:1) potrafi odróżnić, co jest dobre, a co złe w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi; wie, że warto być
odważnym, mądrym i pomagać potrzebującym; wie, że nie należy kłamać lub zatajać prawdy;2) współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych; przestrzega
reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej oraz w świecie dorosłych, grzecznie zwraca się do innych w szkole, w domu i na ulicy;
3) wie, co wynika z przynależności do swojej rodziny, jakie są relacje między najbliższymi, wywiązuje się z powinności wobec nich;
4) ma rozeznanie, że pieniądze otrzymuje się za pracę; dostosowuje swe oczekiwania do realiów ekonomicznych rodziny;
5) zna zagrożenia ze strony ludzi; wie, do kogo i w jaki sposób należy się zwrócić o pomoc;6) wie, gdzie można bezpiecznie organizować zabawy, a gdzie nie można i dlaczego;7) potrafi wymienić status administracyjny swojej miejscowości (wieś, miasto); wie, czym zajmuje
się np. policjant, strażak, lekarz, weterynarz; wie, jak można się do nich zwrócić o pomoc;
74
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
8) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a Polska znajduje się w Europie; zna sym-bole narodowe (fl aga, godło, hymn narodowy), rozpoznaje fl agę i hymn Unii Europejskiej.
6. Edukacja przyrodnicza. Wychowanie do rozumienia i poszanowania przyrody ożywionej i nie-ożywionej. Uczeń kończący klasę I:1) w zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt:
a) rozpoznaje rośliny i zwierzęta żyjące w takich środowiskach przyrodniczych, jak park, las, pole uprawne, sad i ogród (działka),
b) zna sposoby przystosowania się zwierząt do poszczególnych pór roku: odloty i przyloty ptaków, zapadanie w sen zimowy,
c) wymienia warunki konieczne do rozwoju roślin i zwierząt w gospodarstwie domowym, w szkolnych uprawach i hodowlach itp.; prowadzi proste hodowle i uprawy (w szczegól-ności w kąciku przyrody),
d) wie, jaki pożytek przynoszą zwierzęta środowisku: niszczenie szkodników przez ptaki, zapylanie kwiatów przez owady, spulchnianie gleby przez dżdżownice,
e) zna zagrożenia dla środowiska przyrodniczego ze strony człowieka: wypalanie łąk i ścier-nisk, zatruwanie powietrza i wód, pożary lasów, wyrzucanie odpadów i spalanie śmieci itp.; chroni przyrodę: nie śmieci, szanuje rośliny, zachowuje ciszę w parku i w lesie, po-maga zwierzętom przetrwać zimę i upalne lato,
f) zna zagrożenia ze strony zwierząt (niebezpieczne i chore zwierzęta) i roślin (np. trujące owoce, liście, grzyby) i wie jak zachować się w sytuacji zagrożenia,
g) wie, że należy oszczędzać wodę; wie, jakie znaczenie ma woda w życiu człowieka, roślin i zwierząt,
h) wie, że należy segregować śmieci; rozumie sens stosowania opakowań ekologicznych;2) w zakresie rozumienia warunków atmosferycznych:
a) obserwuje pogodę i prowadzi obrazkowy kalendarz pogody,b) wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji i stosuje się do po-
danych informacji o pogodzie, np. ubiera się odpowiednio do pogody,c) nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku, podej-
muje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody,d) zna zagrożenia ze strony zjawisk przyrodniczych, takich jak: burza, huragan, powódź,
pożar i wie jak zachować się w sytuacji zagrożenia.
7. Edukacja matematyczna. Wspomaganie rozwoju umysłowego oraz kształtowanie wiadomości i umiejętności matematycznych dzieci. Uczeń kończący klasę I:1) w zakresie czynności umysłowych ważnych dla uczenia się matematyki:
a) ustala równoliczność mimo obserwowanych zmian w układzie elementów w porównywa-nych zbiorach,
b) układa obiekty (np. patyczki) w serie rosnące i malejące, numeruje je; wybiera obiekt w takiej serii, określa następne i poprzednie,
c) klasyfi kuje obiekty: tworzy kolekcje, np. zwierzęta, zabawki, rzeczy do ubrania,d) w sytuacjach trudnych i wymagających wysiłku intelektualnego zachowuje się rozumnie,
dąży do wykonania zadania,e) wyprowadza kierunki od siebie i innych osób; określa położenie obiektów względem
obranego obiektu; orientuje się na kartce papieru, aby odnajdować informacje (np. w le-wym górnym rogu) i rysować strzałki we właściwym kierunku,
f) dostrzega symetrię (np. w rysunku motyla); zauważa, że jedna fi gura jest powiększeniem lub pomniejszeniem drugiej; kontynuuje regularny wzór (np. szlaczek);
2) w zakresie liczenia i sprawności rachunkowych:a) sprawnie liczy obiekty (dostrzega regularności dziesiątkowego systemu liczenia), wymie-
nia kolejne liczebniki od wybranej liczby, także wspak (zakres do 20); zapisuje liczby cyframi (zakres do 10),
www.wsip.pl 75
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
b) wyznacza sumy (dodaje) i różnice (odejmuje) manipulując obiektami lub rachując na zbiorach zastępczych, np. na palcach; sprawnie dodaje i odejmuje w zakresie do 10, po-prawnie zapisuje te działania,
c) radzi sobie w sytuacjach życiowych, których pomyślne zakończenie wymaga dodawania lub odejmowania,
d) zapisuje rozwiązanie zadania z treścią przedstawionego słownie w konkretnej sytuacji, stosując zapis cyfrowy i znaki działań;
3) w zakresie pomiaru:a) długości: mierzy długość posługując się np. linijką; porównuje długości obiektów,b) ciężaru: potrafi ważyć przedmioty; różnicuje przedmioty cięższe, lżejsze; wie, że towar
w sklepie jest pakowany według wagi,c) płynów: odmierza płyny kubkiem i miarką litrową,d) czasu: nazywa dni w tygodniu i miesiące w roku; orientuje się, do czego służy kalendarz
i potrafi z niego korzystać; rozpoznaje czas na zegarze w takim zakresie, który pozwala mu orientować się w ramach czasowych szkolnych zajęć i domowych obowiązków;
4) w zakresie obliczeń pieniężnych:a) zna będące w obiegu monety i banknot o wartości 10 zł; zna wartość nabywczą monet
i radzi sobie w sytuacji kupna i sprzedaży,b) zna pojęcie długu i konieczność spłacenia go.
8. Zajęcia komputerowe. Uczeń kończący klasę I:1) posługuje się komputerem w podstawowym zakresie: uruchamia program, korzystając z my-
szy i klawiatury;2) wie, jak trzeba korzystać z komputera, żeby nie narażać własnego zdrowia;3) stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera.
9. Zajęcia techniczne. Wychowanie do techniki (poznawanie urządzeń, obsługiwanie i szanowanie ich) i działalność konstrukcyjna dzieci. Uczeń kończący klasę I:1) w zakresie wychowania technicznego:
a) wie, jak ludzie wykorzystywali dawniej i dziś siły przyrody (wiatr, wodę); majsterkuje (np. latawce, wiatraczki, tratwy),
b) zna ogólne zasady działania urządzeń domowych (np. latarki, odkurzacza, zegara), posłu-guje się nimi, nie psując ich,
c) buduje z różnorodnych przedmiotów dostępnych w otoczeniu np. szałas, namiot, wagę, tor przeszkód; w miarę możliwości konstruuje urządzenia techniczne z gotowych zesta-wów do montażu np. dźwigi, samochody, samoloty, statki, domy;
2) w zakresie dbałości o bezpieczeństwo własne i innych: a) utrzymuje porządek wokół siebie (na swoim stoliku, w sali zabaw, szatni i w ogrodzie),
sprząta po sobie i pomaga innym w utrzymywaniu porządku,b) zna zagrożenia wynikające z niewłaściwego używania narzędzi i urządzeń technicznych,c) wie, jak należy bezpiecznie poruszać się na drogach (w tym na rowerze) i korzystać ze
środków komunikacji; wie, jak trzeba zachować się w sytuacji wypadku, np. umie powia-domić dorosłych, zna telefony alarmowe.
10. Wychowanie fi zyczne. Kształtowanie sprawności fi zycznej dzieci i edukacja zdrowotna. Uczeń kończący klasę I:
1) uczestniczy w zajęciach rozwijających sprawność fi zyczną, zgodnie z regułami;2) potrafi :
a) chwytać piłkę, rzucać nią do celu i na odległość, toczyć ją i kozłować, b) pokonywać przeszkody naturalne i sztuczne,c) wykonywać ćwiczenia równoważne;
3) dba o to, aby prawidłowo siedzieć w ławce, przy stole itp.;
76
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
4) wie, że choroby są zagrożeniem dla zdrowia i że można im zapobiegać poprzez: szczepienia ochronne, właściwe odżywianie się, aktywność fi zyczną, przestrzeganie higieny; właściwie zachowuje się w sytuacji choroby;
5) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środ-ków czystości, środków ochrony roślin);
6) wie, że dzieci niepełnosprawne znajdują się w trudnej sytuacji i pomaga im.
Podane umiejętności dotyczą dzieci o prawidłowym rozwoju fi zycznym. Umiejętności dzieci niepełnosprawnych ustala się stosownie do ich możliwości.
11. Etyka. Przybliżanie dzieciom ważnych wartości etycznych na podstawie baśni, bajek i opowia-dań, a także obserwacji życia codziennego. Uczeń kończący klasę I:1) przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (współpracuje w zabawach
i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych (grzecznie zwraca się do innych, ustę-puje osobom starszym miejsca w autobusie, podaje upuszczony przedmiot itp.);
2) wie, że nie można dążyć do zaspokojenia swoich pragnień kosztem innych; nie niszczy otoczenia;3) zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest prawdomówność, stara się przeciwstawiać kłamstwu
i obmowie;4) wie, że nie wolno zabierać cudzej własności bez pozwolenia, pamięta o oddawaniu pożyczo-
nych rzeczy i nie niszczy ich;5) niesie pomoc potrzebującym, także w sytuacjach codziennych;6) wie, że ludzie żyją w różnych warunkach i dlatego nie należy chwalić się bogactwem, ani
dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach.
II. Treści nauczania – wymagania szczegółowe na koniec klasy III szkoły podstawowej1. Edukacja polonistyczna. Uczeń kończący klasę III:
1) korzysta z informacji:a) uważnie słucha wypowiedzi i korzysta z przekazywanych informacji,b) czyta i rozumie teksty przeznaczone dla dzieci na I etapie edukacyjnym i wyciąga z nich
wnioski,c) wyszukuje w tekście potrzebne informacje i w miarę możliwości korzysta ze słowników
i encyklopedii przeznaczonych dla dzieci na I etapie edukacyjnym,d) zna formy użytkowe: życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka do kroniki; po-
trafi z nich korzystać;2) analizuje i interpretuje teksty kultury:
a) przejawia wrażliwość estetyczną, rozszerza zasób słownictwa poprzez kontakt z dziełami literackimi,
b) w tekście literackim zaznacza wybrane fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje głównych bohaterów,
c) czyta teksty i recytuje wiersze z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji,d) ma potrzebę kontaktu z literaturą i sztuką dla dzieci, czyta wybrane przez siebie i wskaza-
ne przez nauczyciela książki, wypowiada się na ich temat,e) pod kierunkiem nauczyciela korzysta z podręczników i zeszytów ćwiczeń oraz innych
środków dydaktycznych; 3) tworzy wypowiedzi:
a) w formie ustnej i pisemnej: kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie opowiadanie i opis, list prywatny, życzenia, zaproszenie,
b) dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych,c) uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zda-
nie; poszerza zakres słownictwa i struktur składniowych,d) dba o kulturę wypowiadania się; poprawnie artykułuje głoski, akcentuje wyrazy, stosuje
pauzy i właściwą intonację w zdaniu oznajmującym, pytającym i rozkazującym; stosuje formuły grzecznościowe,
www.wsip.pl 77
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
e) dostrzega różnicę pomiędzy literą i głoską; dzieli wyrazy na sylaby; oddziela wyrazy w zdaniu, zdania w tekście,
f) pisze czytelnie i estetycznie (przestrzega zasad kaligrafi i), dba o poprawność gramatycz-ną, ortografi czną oraz interpunkcyjną,
g) przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu; w miarę swoich możliwości samodzielnie realizuje pisemne zadania domowe.
2. Język obcy nowożytny. Uczeń kończący klasę III:1) wie, że ludzie posługują się różnymi językami i że chcąc się z nimi porozumieć, trzeba na-
uczyć się ich języka (motywacja do nauki języka obcego);2) reaguje werbalnie i niewerbalnie na proste polecenia nauczyciela;3) rozumie wypowiedzi ze słuchu:
a) rozróżnia znaczenie wyrazów o podobnym brzmieniu, b) rozpoznaje zwroty stosowane na co dzień i potrafi się nimi posługiwać, c) rozumie ogólny sens krótkich opowiadań i baśni przedstawianych także za pomocą obra-
zów, gestów,d) rozumie sens prostych dialogów w historyjkach obrazkowych (także w nagraniach audio
i video);4) czyta ze zrozumieniem wyrazy i proste zdania;5) zadaje pytania i udziela odpowiedzi w ramach wyuczonych zwrotów, recytuje wiersze, ry-
mowanki i śpiewa piosenki, nazywa obiekty z otoczenia i opisuje je, bierze udział w mini przedstawieniach teatralnych;
6) przepisuje wyrazy i zdania;7) w nauce języka obcego nowożytnego potrafi korzystać ze słowników obrazkowych, książe-
czek, środków multimedialnych; 8) współpracuje z rówieśnikami w trakcie nauki.
3. Edukacja muzyczna. Uczeń kończący klasę III:1) w zakresie odbioru muzyki:
a) zna i stosuje następujące rodzaje aktywności muzycznej: − śpiewa w zespole piosenki ze słuchu (nie mniej niż 10 utworów w roku szkolnym);
śpiewa z pamięci hymn narodowy,− ra na instrumentach perkusyjnych (proste rytmy i wzory rytmiczne) oraz melodycz-
nych (proste melodie i akompaniamenty), − realizuje sylabami rytmicznymi, gestem oraz ruchem proste rytmy i wzory rytmiczne;
reaguje ruchem na puls rytmiczny i jego zmiany, zmiany tempa, metrum i dynamiki (maszeruje, biega, podskakuje),
− tańczy podstawowe kroki i fi gury krakowiaka, polki oraz innego, prostego tańca ludowego,b) rozróżnia podstawowe elementy muzyki (melodia, rytm, wysokość dźwięku, akompania-
ment, tempo, dynamika) i znaki notacji muzycznej (wyraża ruchowo czas trwania warto-ści rytmicznych, nut i pauz),
c) aktywnie słucha muzyki i określa jej cechy: rozróżnia i wyraża środkami pozamuzycznymi charakter emocjonalny muzyki, rozpoznaje utwory wykonane: solo i zespołowo, na chór i orkiestrę; orientuje się w rodzajach głosów ludzkich (sopran, bas) oraz w instrumentach muzycznych (fortepian, gitara, skrzypce, trąbka, fl et, perkusja); rozpoznaje podstawowe formy muzyczne – AB, ABA (wskazuje ruchem lub gestem ich kolejne części);
2) w zakresie tworzenia muzyki: a) tworzy proste ilustracje dźwiękowe do tekstów i obrazów oraz improwizacje ruchowe do
muzyki,b) improwizuje głosem i na instrumentach według ustalonych zasad,c) wykonuje proste utwory, interpretuje je zgodnie z ich rodzajem i funkcją.
4. Edukacja plastyczna. Uczeń kończący klasę III:1) w zakresie percepcji sztuki:
78
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
a) określa swoją przynależność kulturową poprzez kontakt z wybranymi dziełami sztuki, za-bytkami i z tradycją w środowisku rodzinnym, szkolnym i lokalnym; uczestniczy w życiu kulturalnym tych środowisk, wie o istnieniu placówek kultury działających na ich rzecz,
b) korzysta z przekazów medialnych; stosuje ich wytwory w swojej działalności twórczej (zgodnie z elementarną wiedzą o prawach autora);
2) w zakresie ekspresji przez sztukę:a) podejmuje działalność twórczą posługując się takimi środkami wyrazu plastycznego, jak:
kształt, barwa, faktura, w kompozycji na płaszczyźnie i w przestrzeni (stosując określone materiały, narzędzia i techniki plastyczne),
b) realizuje proste projekty w zakresie form użytkowych, w tym służące kształtowaniu włas-nego wizerunku i otoczenia oraz upowszechnianiu kultury w środowisku szkolnym (sto-sując określone narzędzia i wytwory przekazów medialnych);
3) w zakresie recepcji sztuki:a) rozróżnia takie dziedziny działalności twórczej człowieka, jak: architektura, sztuki pla-
styczne oraz inne określone dyscypliny sztuki (fotografi ka, fi lm) i przekazy medialne (te-lewizja, Internet), a także rzemiosło artystyczne i sztukę ludową,
b) rozpoznaje wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych należące do polskiego i eu-ropejskiego dziedzictwa kultury; opisuje ich cechy charakterystyczne (posługując się ele-mentarnymi terminami właściwymi dla tych dziedzin działalności twórczej).
5. Edukacja społeczna. Uczeń kończący klasę III:1) odróżnia dobro od zła, stara się być sprawiedliwym i prawdomównym; nie krzywdzi słab-
szych i pomaga potrzebującym;2) identyfi kuje się ze swoją rodziną i jej tradycjami; podejmuje obowiązki domowe i rzetelnie je
wypełnia; rozumie co to jest sytuacja ekonomiczna rodziny i wie, że trzeba do niej dostoso-wać swe oczekiwania;
3) wie, jak należy zachowywać się w stosunku do dorosłych i rówieśników (formy grzecznoś-ciowe); rozumie potrzebę utrzymywania dobrych relacji z sąsiadami w miejscu zamieszkania; jest chętny do pomocy, respektuje prawo innych do pracy i wypoczynku;
4) jest tolerancyjny wobec osób innej narodowości, tradycji kulturowej itp.; wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa;
5) zna prawa ucznia i jego obowiązki (w tym zasady bycia dobrym kolegą), respektuje je; uczest-niczy w szkolnych wydarzeniach;
6) zna najbliższą okolicę, jej ważniejsze obiekty, tradycje; wie w jakim regionie mieszka; uczest-niczy w wydarzeniach organizowanych przez lokalną społeczność;
7) zna symbole narodowe (barwy, godło, hymn narodowy) i najważniejsze wydarzenia histo-ryczne; orientuje się w tym, że są ludzie szczególnie zasłużeni dla miejscowości, w której mieszka, dla Polski i świata;
8) wie, jak ważna jest praca w życiu człowieka; wie, jaki zawód wykonują jego najbliżsi i zna-jomi; czym zajmuje się np. kolejarz, aptekarz, policjant, weterynarz;
9) zna zagrożenia ze strony ludzi; potrafi powiadomić dorosłych o wypadku, zagrożeniu, niebez-pieczeństwie; zna numery telefonów: pogotowia ratunkowego, straży pożarnej, policji oraz ogólnopolski numer alarmowy 112.
6. Edukacja przyrodnicza. Uczeń kończący klasę III:1) obserwuje i prowadzi proste doświadczenia przyrodnicze, analizuje je i wiąże przyczynę ze
skutkiem;2) opisuje życie w wybranych ekosystemach: w lesie, ogrodzie, parku, łące i zbiornikach wodnych;3) nazywa charakterystyczne elementy typowych krajobrazów Polski: nadmorskiego, nizinnego,
górskiego;4) wymienia zwierzęta i rośliny typowe dla wybranych regionów Polski; rozpoznaje i nazywa
niektóre zwierzęta egzotyczne;5) wyjaśnia zależności funkcjonowania przyrody od pór roku;6) podejmuje działania na rzecz ochrony przyrody w swoim środowisku; wie, jakie zniszczenia w przy-
rodzie powoduje człowiek (wypalanie łąk, zaśmiecanie lasów, nadmierny hałas, kłusownictwo);
www.wsip.pl 79
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
7) zna wpływ przyrody nieożywionej na życie ludzi, zwierząt i roślin:a) wpływ światła słonecznego na cykliczność życia na Ziemi, b) znaczenie powietrza i wody dla życia, c) znaczenie wybranych skał i minerałów dla człowieka (np. węgla i gliny);
8) nazywa części ciała i organy wewnętrzne zwierząt i ludzi (np. serce, płuca, żołądek);9) zna podstawowe zasady racjonalnego odżywiania się; rozumie konieczność kontrolowania
stanu zdrowia i stosuje się do zaleceń stomatologa i lekarza;10) dba o zdrowie i bezpieczeństwo swoje i innych (w miarę swoich możliwości); orientuje się
w zagrożeniach ze strony roślin i zwierząt, a także w zagrożeniach typu burza, huragan, śnie-życa, lawina, powódź, itp.; wie, jak trzeba zachować się w takich sytuacjach.
7. Edukacja matematyczna. Uczeń kończący klasę III:1) liczy (w przód i w tył) od danej liczby po 1, dziesiątkami od danej liczby w zakresie 100
i setkami od danej liczby w zakresie 1000;2) zapisuje cyframi i odczytuje liczby w zakresie 1000;3) porównuje dowolne dwie liczby w zakresie 1000 (słownie i z użyciem znaków <, >, =);4) dodaje i odejmuje liczby w zakresie 100 (bez algorytmów działań pisemnych); sprawdza
wyniki odejmowania za pomocą dodawania;5) podaje z pamięci iloczyny w zakresie tabliczki mnożenia; sprawdza wyniki dzielenia za po-
mocą mnożenia;6) rozwiązuje łatwe równania jednodziałaniowe z niewiadomą w postaci okienka (bez przeno-
szenia na drugą stronę);7) rozwiązuje zadania tekstowe wymagające wykonania jednego działania (w tym zadania na
porównywanie różnicowe, ale bez porównywania ilorazowego);8) wykonuje łatwe obliczenia pieniężne (cena, ilość, wartość) i radzi sobie w sytuacjach co-
dziennych wymagających takich umiejętności;9) mierzy i zapisuje wynik pomiaru długości, szerokości i wysokości przedmiotów oraz odległo-
ści; posługuje się jednostkami: milimetr, centymetr, metr; wykonuje łatwe obliczenia dotyczące tych miar (bez zamiany jednostek i wyrażeń dwumianowanych w obliczeniach formalnych); używa pojęcia kilometr w sytuacjach życiowych, np. jechaliśmy autobusem 27 kilometrów (bez zamiany na metry);
10) waży przedmioty, używając określeń: kilogram, pół kilograma, dekagram, gram; wykonuje łatwe obliczenia, używając tych miar (bez zamiany jednostek i bez wyrażeń dwumianowa-nych w obliczeniach formalnych);
11) odmierza płyny różnymi miarkami; używa określeń: litr, pół litra, ćwierć litra;12) odczytuje temperaturę (bez konieczności posługiwania się liczbami ujemnymi, np. 5 stopni
mrozu, 3 stopnie poniżej zera);13) odczytuje i zapisuje liczby w systemie rzymskim od I do XII;14) podaje i zapisuje daty; zna kolejność dni tygodnia i miesięcy; porządkuje chronologicznie
daty; wykonuje obliczenia kalendarzowe w sytuacjach życiowych;15) odczytuje wskazania zegarów: w systemach: 12- i 24-godzinnym, wyświetlających cyfry i ze
wskazówkami; posługuje się pojęciami: godzina, pół godziny, kwadrans, minuta; wykonuje proste obliczenia zegarowe (pełne godziny);
16) rozpoznaje i nazywa koła, kwadraty, prostokąty i trójkąty (również nietypowe, położone w różny sposób oraz w sytuacji, gdy fi gury zachodzą na siebie); rysuje odcinki o podanej długości; oblicza obwody trójkątów, kwadratów i prostokątów (w centymetrach);
17) rysuje drugą połowę fi gury symetrycznej; rysuje fi gury w powiększeniu i pomniejszeniu; kontynuuje regularność w prostych motywach (np. szlaczki, rozety).
8. Zajęcia komputerowe. Uczeń kończący klasę III:1) umie obsługiwać komputer:
a) posługuje się myszą i klawiaturą, b) poprawnie nazywa główne elementy zestawu komputerowego;
80
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
2) posługuje się wybranymi programami i grami edukacyjnymi, rozwijając swoje zainteresowa-nia; korzysta z opcji w programach;
3) wyszukuje i korzysta z informacji: a) przegląda wybrane przez nauczyciela strony internetowe (np. stronę swojej szkoły), b) dostrzega elementy aktywne na stronie internetowej, nawiguje po stronach w określonym
zakresie, c) odtwarza animacje i prezentacje multimedialne;
4) tworzy teksty i rysunki: a) wpisuje za pomocą klawiatury litery, cyfry i inne znaki, wyrazy i zdania, b) wykonuje rysunki za pomocą wybranego edytora grafi ki, np. z gotowych fi gur;
5) zna zagrożenia wynikające z korzystania z komputera, Internetu i multimediów:a) wie, że praca przy komputerze męczy wzrok, nadwyręża kręgosłup, ogranicza kontakty
społeczne, b) ma świadomość niebezpieczeństw wynikających z anonimowości kontaktów i podawania
swojego adresu, c) stosuje się do ograniczeń dotyczących korzystania z komputera, Internetu i multimediów.
9. Zajęcia techniczne. Uczeń kończący klasę III:1) zna środowisko techniczne na tyle, że:
a) orientuje się w sposobach wytwarzania przedmiotów codziennego użytku („jak to zrobio-no?”): meble, domy, samochody, sprzęt gospodarstwa domowego,
b) rozpoznaje rodzaje maszyn i urządzeń: transportowych (samochody, statki, samoloty), wytwórczych (narzędzia, przyrządy), informatycznych (komputer, laptop, telefon komór-kowy); orientuje się w rodzajach budowli (budynki mieszkalne, biurowe, przemysłowe, mosty, tunele, wieże) i urządzeń elektrycznych (latarka, prądnica rowerowa),
c) określa wartość urządzeń technicznych z punktu widzenia cech użytkowych (łatwa lub trudna obsługa), ekonomicznych (tanie lub drogie w zakupie i użytkowaniu), estetycznych (np. ładne lub brzydkie);
2) realizuje „drogę” powstawania przedmiotów od pomysłu do wytworu:a) przedstawia pomysły rozwiązań technicznych: planuje kolejne czynności, dobiera odpo-
wiednie materiały (papier, drewno, metal, tworzywo sztuczne, materiały włókiennicze) oraz narzędzia,
b) rozumie potrzebę organizowania działania technicznego: pracy indywidualnej i zespołowej, c) posiada umiejętności:
− odmierzania potrzebnej ilości materiału, − cięcia papieru, tektury itp., − montażu modeli papierowych i z tworzyw sztucznych, korzystając z prostych instrukcji
i schematów rysunkowych, np. buduje latawce, makiety domów, mostów, modele samochodów, samolotów i statków,
− w miarę możliwości, montażu obwodów elektrycznych, szeregowych i równoległych z wykorzystaniem gotowych zestawów;
3) dba o bezpieczeństwo własne i innych:a) utrzymuje ład i porządek w miejscu pracy,b) właściwie używa narzędzi i urządzeń technicznych,c) wie, jak należy bezpiecznie poruszać się po drogach (w tym na rowerze) i korzystać ze
środków komunikacji; wie, jak trzeba zachować się w sytuacji wypadku.10. Wychowanie fi zyczne i edukacja zdrowotna. Uczeń kończący klasę III:
1) w zakresie sprawności fi zycznej: a) realizuje marszobieg trwający co najmniej 15 minut,b) umie wykonać próbę siły mięśni brzucha oraz próbę gibkości dolnego odcinka kręgosłupa;
2) w zakresie treningu zdrowotnego: a) przyjmuje pozycje wyjściowe i ustawienia do ćwiczeń oraz wykonuje przewrót w przód,b) skacze przez skakankę, wykonuje przeskoki jednonóż i obunóż nad niskimi przeszkodami,c) wykonuje ćwiczenia równoważne bez przyboru, z przyborem i na przyrządzie;
www.wsip.pl 81
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
3) w zakresie sportów całego życia i wypoczynku:a) posługuje się piłką: rzuca, chwyta, kozłuje, odbija i prowadzi ją,b) jeździ np. na rowerze, wrotkach; przestrzega zasad poruszania się po drogach, c) bierze udział w zabawach, mini grach i grach terenowych, zawodach sportowych, respek-
tując reguły i podporządkowując się decyzjom sędziego,d) wie, jak należy zachować się w sytuacjach zwycięstwa i radzi sobie z porażkami w miarę
swoich możliwości;4) w zakresie bezpieczeństwa i edukacji zdrowotnej:
a) dba o higienę osobistą i czystość odzieży,b) wie, jakie znaczenie dla zdrowia ma właściwe odżywianie się oraz aktywność fi zyczna,c) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych
niezgodnie z przeznaczeniem, d) dba o prawidłową postawę, np. siedząc w ławce, przy stole,e) przestrzega zasad bezpiecznego zachowania się w trakcie zajęć ruchowych; posługuje się
przyborami sportowymi zgodnie z ich przeznaczeniem,f) potrafi wybrać bezpieczne miejsce do zabaw i gier ruchowych; wie, do kogo zwrócić się
o pomoc w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia.
11. Etyka. Uczeń kończący klasę III:1) rozumie, że ludzie mają równe prawa, niezależnie od tego, gdzie się urodzili, jak wyglądają,
jaką religię wyznają, jaki mają status materialny; okazuje szacunek osobom starszym;2) zastanawia się na tym, na co ma wpływ, na czym mu zależy, do czego może dążyć, nie krzyw-
dząc innych; stara się nieść pomoc potrzebującym;3) wie, na czym polega prawdomówność i jak ważna jest odwaga przeciwstawiania się kłam-
stwu i obmowie; potrafi z tej perspektywy oceniać zachowania bohaterów baśni, opowiadań, legend, komiksów;
4) wie, że nie można zabierać cudzej własności i stara się tego przestrzegać; wie, że należy naprawić wyrządzoną szkodę; dostrzega, kiedy postaci z baśni, opowiadań, legend, komiksów nie przestrzegają reguły „nie kradnij”;
5) starannie dobiera przyjaciół i pielęgnuje przyjaźnie w miarę swoich możliwości; 6) wie, że jest częścią przyrody, chroni ją i szanuje; nie niszczy swojego otoczenia.
12. Język mniejszości narodowej lub etnicznej. Uczeń kończący klasę III:1) odbiera wypowiedzi:
a) uważnie słucha przekazywanych informacji i korzysta z nich,b) czyta ze zrozumieniem teksty literackie oraz informacyjne dostępne na I etapie edukacyjnym,c) wyciąga wnioski z przesłanek zawartych w tekście,d) wyszukuje w tekście potrzebne informacje, stara się korzystać ze słowników i encyklopedii,e) stosuje i zna rolę form użytkowych (np. życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notat-
ka do kroniki) i grzecznościowych w kontaktach międzyludzkich;2) tworzy wypowiedzi:
a) wypowiada się w różnych formach języka mówionego i pisanego (kilkuzdaniowa wypo-wiedź, krótkie opowiadanie i opis, list, życzenia, zaproszenie),
b) przejawia wrażliwość estetyczną w wypowiedziach inspirowanych twórczością dla dzie-ci; tworzy, przekształca i rozwija swoje wypowiedzi,
c) dobiera właściwe formy komunikowania się w różnych sytuacjach społecznych,d) uczestniczy w rozmowach: zadaje pytania, udziela odpowiedzi i prezentuje własne zdanie,e) zna alfabet: rozróżnia litery, głoski i znaki fonetyczne; dzieli wyrazy na sylaby; oddziela
wyrazy w zdaniu, oddziela zdania w tekście i poprawnie je zapisuje (zgodnie z elementar-nymi zasadami ortografi i i interpunkcji),
f) pisze czytelnie i estetycznie,g) przepisuje teksty, pisze z pamięci i ze słuchu; w miarę swoich możliwości samodzielnie
realizuje pisemne zadania domowe,h) rozszerza zasób słownictwa poprzez kontakt z tekstami literackimi i innymi tekstami kultury;
82
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
3) analizuje i interpretuje teksty kultury:a) w tekście literackim wybiera określone fragmenty, określa czas i miejsce akcji, wskazuje
głównych bohaterów,b) czyta i recytuje z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji,c) wykorzystuje teksty literackie do tworzenia wypowiedzi kreatywnych,d) czyta wskazane teksty literackie i wypowiada się na ich temat,e) jest przygotowany do w miarę samodzielnego korzystania z podręczników i zeszytów
ćwiczeń oraz innych środków dydaktycznych.
13. Język regionalny – język kaszubski. Uczeń kończący klasę III:1) poznaje elementy przyrody, kultury materialnej i duchowej Kaszub (podczas zajęć i podczas
wycieczek):a) buduje swoją świadomość językową w zakresie języka kaszubskiego,b) wie, że ludzie posługują się różnymi językami,c) wie, że Kaszuby to region o bogatej historii, charakterystycznej przyrodzie, ciekawym
ukształtowaniu geografi cznym;2) odbiera wypowiedzi w języku kaszubskim i wykorzystuje pod kierunkiem nauczyciela in-
formacje w nich zawarte; rozumie proste i krótkie wypowiedzi ustne o tematyce związanej z życiem codziennym:a) obdarza uwagą rówieśników i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co
przekazują,b) rozumie sens pisania oraz czytania i orientuje się w oznaczeniach: uproszczone rysunki,
piktogramy, znaki informacyjne i napisy, strzałki,c) interesuje się książką i czytaniem; słucha w skupieniu czytanych utworów (baśni, opowia-
dań, wierszy, krótkich historyjek),d) rozumie proste polecenia w języku kaszubskim i właściwie na nie reaguje,e) rozumie sens opowiedzianych w języku kaszubskim historyjek, gdy są wspierane obraz-
kami, gestami, przedmiotami,f) uważnie słucha przekazywanych informacji i korzysta z nich,g) rozumie wypowiedzi ze słuchu: rozróżnia dźwięki w wyrazach o podobnym brzmieniu;
rozpoznaje zwroty stosowane na co dzień; rozumie ogólny sens krótkich oraz łatwych opowiadań i baśni kaszubskich przedstawionych za pomocą obrazów, gestów i przedmio-tów; rozumie sens prostych dialogów w historyjkach obrazkowych (także w nagraniach audio i video);
3) powtarza słowa i proste wypowiedzi w języku kaszubskim; posługuje się podstawowym za-sobem środków językowych:a) mówi tak, aby inni rozumieli to, co chce powiedzieć,b) posiada umiejętność pisania i czytania w zakresie wszystkich liter alfabetu kaszubskiego,c) czyta proste, krótkie teksty przeznaczone dla dzieci na I etapie edukacyjnym,d) pisze proste, krótkie zdania, ze szczególnym uwzględnieniem estetyki i poprawności gra-fi cznej pisma,
e) zna podstawowe pojęcia z zakresu wiedzy o języku, jak: wyraz, głoska, litera, sylaba, zda-nie, alfabet: rozróżnia litery i głoski; dzieli wyrazy na sylaby; oddziela wyrazy w zdaniu, zdania w tekście i poprawnie je zapisuje (zgodnie z elementarnymi zasadami ortografi i i interpunkcji),
f) nazywa obiekty w najbliższym otoczeniu,g) czyta ze zrozumieniem proste teksty literackie przeznaczone dla dzieci na I etapie eduka-
cyjnym,h) przepisuje teksty, pisze z pamięci,i) rozszerza zasób słownictwa;
4) ilustruje usłyszany tekst:a) uczestniczy w dramie, ilustruje zachowania bohatera literackiego lub wymyślonego – mi-
miką, gestem, ruchem,
www.wsip.pl 83
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
b) rozumie umowne znaczenie rekwizytu i umie posłużyć się nim w odgrywanej scence,c) tworzy ilustracje do przeczytanego tekstu;
5) wygłasza z pamięci krótkie teksty w języku kaszubskim:a) recytuje wierszyki i rymowanki, śpiewa piosenki z repertuaru dziecięcego,b) czyta i recytuje teksty kaszubskie z uwzględnieniem interpunkcji i intonacji.
Zalecane warunki i sposób realizacji.
1. Dla zapewnienia ciągłości wychowania i kształcenia, nauczyciele uczący w klasie I szkoły podstawowej obowiązani są znać podstawę programową wychowania przedszkolnego.
2. Należy zadbać o adaptację dzieci do warunków szkolnych, w tym o ich poczucie bezpieczeństwa. Czas trwania okresu adaptacyjnego określa nauczyciel, biorąc pod uwagę potrzeby dzieci.
3. Sale lekcyjne powinny składać się z dwóch części: edukacyjnej (wyposażonej w tablicę, stoliki itp.) i rekreacyjnej (odpowiednio do tego przystosowanej). Zalecane jest wyposażenie sal w pomoce dydaktyczne i przedmioty potrzebne do zajęć (np. liczmany), sprzęt audiowizualny, komputery z dostępem do Internetu, gry i zabawki dydaktyczne, kąciki tematyczne (np. przyrody), biblioteczkę itp. Uczeń powinien mieć możliwość pozostawienia w szkole części swoich podręczników i przyborów szkolnych.
4. Wskazane jest, aby edukacja w klasach I–III szkoły podstawowej odbywała się w zespołach rówieśniczych liczących nie więcej niż 26 osób.
5. Edukacja w klasach I–III szkoły podstawowej realizowana jest w formie kształcenia zintegrowanego. Ze względu na prawidłowości rozwoju umysłowego dzieci, treści nauczania powinny narastać i rozszerzać się w układzie spiralnym tzn. że w każdym następnym roku edukacji wiadomości i umiejętności nabyte przez ucznia mają być powtarzane i pogłębiane, a potem rozszerzane.
6. W klasach I–III szkoły podstawowej edukację dzieci powierza się jednemu nauczycielowi. Prowadzenie zajęć z zakresu edukacji muzycznej, plastycznej, wychowania fi zycznego, zajęć komputerowych i języka obcego nowożytnego można powierzyć nauczycielom posiadającym odpowiednie kwalifi kacje w tym zakresie. Prowadzenie zajęć z zakresu edukacji zdrowotnej można powierzyć specjaliście z zakresu zdrowia publicznego lub dietetyki, pielęgniarce lub higienistce szkolnej.
7. Edukacja polonistyczna. W początkowym okresie nauki kontynuowany jest, rozpoczęty w przedszkolu, proces kształtowania dojrzałości dzieci do nauki czytania i pisania. Umiejętno-ści te kształtuje się według wybranej metody, dbając o łączenie czytania z pisaniem. W kla-sie I szkoły podstawowej około połowy czasu przeznaczonego na edukację polonistyczną uczniowie mogą zajmować się rysowaniem i pisaniem, siedząc przy stolikach. Trzeba też pamiętać o tym, że klasa I jest pierwszym etapem nauki czytania i pisania, a umiejętności te są intensywnie kształtowane w klasie II i III, tak aby uczniowie kończący klasę III wykazali się umiejętnościami określonymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych w zakresie I etapu edukacyjnego.
8. Ważnym celem edukacji polonistycznej jest rozwijanie u dzieci zamiłowania do czytelnictwa poprzez słuchanie pięknego czytania i rozmawianie o przeczytanych utworach oraz korzystanie z bibliotek (np. biblioteki szkolnej). Dobór utworów ma uwzględnić następujące gatunki literatury dziecięcej: baśnie, bajki, legendy, opowiadania, wiersze, komiksy – przy wyborze należy kierować się realnymi umiejętnościami czytelniczymi dzieci, a także potrzebami wychowawczymi i edukacyjnymi. Dzieci powinny uczyć się na pamięć wierszy, fragmentów prozy, tekstów piosenek itp.
9. Edukacja matematyczna. W pierwszych miesiącach nauki w centrum uwagi jest wspomaganie rozwoju czynności umysłowych ważnych dla uczenia się matematyki. Dominującą formą zajęć
84
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych
są w tym czasie zabawy, gry i sytuacje zadaniowe, w których dzieci manipulują specjalnie dobranymi przedmiotami, np. liczmanami. Następnie dba się o budowanie w umysłach dzieci pojęć liczbowych i sprawności rachunkowych na sposób szkolny. Dzieci mogą korzystać z zeszytów ćwiczeń najwyżej przez jedną czwartą czasu przeznaczonego na edukację matematyczną. Przy układaniu i rozwiązywaniu zadań trzeba zadbać o wstępną matematyzację: dzieci rozwiązują zadania matematyczne manipulując przedmiotami lub obiektami zastępczymi, potem zapisują rozwiązanie.
10. Wiedza przyrodnicza nie może być kształtowana wyłącznie na podstawie pakietów edukacyjnych, informacji z Internetu oraz z innych tego typu źródeł. Edukacja przyrodnicza powinna być realizowana także w naturalnym środowisku poza szkołą. W sali lekcyjnej powinny być kąciki przyrody. Jeżeli w szkole nie ma warunków do prowadzenia hodowli roślin i zwierząt, trzeba organizować dzieciom zajęcia w ogrodzie botanicznym, w gospodarstwie rolnym itp.
11. Zajęcia komputerowe należy rozumieć dosłownie jako zajęcia z komputerami, prowadzone w korelacji z pozostałymi obszarami edukacji. Należy zadbać o to, aby w sali lekcyjnej było kilka kompletnych zestawów komputerowych z oprogramowaniem odpowiednim do wieku, możliwości i potrzeb uczniów. Komputery w klasach I–III szkoły podstawowej są wykorzystywane jako urządzenia, które wzbogacają proces nauczania i uczenia się o teksty, rysunki i animacje tworzone przez uczniów, kształtują ich aktywność (gry i zabawy), utrwalają umiejętności (programy edukacyjne na płytach i w sieci), rozwijają zainteresowania itp. Uczniom klas I–III należy umożliwić korzystanie ze szkolnej pracowni komputerowej. Zaleca się, aby podczas zajęć, uczeń miał do swojej dyspozycji osobny komputer z dostępem do Internetu.
12. Język obcy nowożytny. Zalecane jest organizowanie dzieciom również pozalekcyjnych form nauki języka obcego nowożytnego np. zajęć w szkolnym klubie, spotkań czytelniczych w bibliotece, seansów fi lmowych w świetlicy szkolnej itp.
13. Edukacja muzyczna. Oprócz zajęć typowo muzycznych zaleca się włączanie muzyki do codziennych zajęć szkolnych jako tło tematu, przy organizacji aktywności ruchowej, w celu wyciszenia itp.
14. Wychowanie fi zyczne. Zaleca się, aby zajęcia z dziećmi prowadzone były na boisku, w sali gimnastycznej itp. Czas realizacji tego obszaru kształcenia ma być przeznaczony na rozwijanie sprawności fi zycznej uczniów.
15. Etyka. Ze względu na specyfi kę dziecięcego rozumowania w trakcie zajęć z etyki zaleca się analizę zachowania postaci literackich (z baśni, bajek, opowiadań itp.), fi lmowych i telewizyjnych. Uniknie się wówczas kłopotów wychowawczych wynikających z nadmiernej, nieuzasadnionej i pochopnej nieraz krytyki wydarzeń z udziałem rówieśników.
16. Doceniając rolę edukacji zdrowotnej, treści z tego zakresu zostały umieszczone w wielu obszarach kształcenia, np. w obszarze wychowania fi zycznego, edukacji przyrodniczej i społecznej. Ze względu na dobro uczniów należy zadbać, aby rozumieli oni konieczność oraz mieli nawyk dbania o zdrowie swoje i innych. Powinni także wiedzieć do kogo się zwrócić w razie konieczności udzielania pierwszej pomocy.
17. Każde dziecko jest uzdolnione. Nauczyciel ma odkryć te uzdolnienia i je rozwijać. W trosce o to, aby dzieci odczuwały satysfakcję z działalności twórczej, trzeba stwarzać im warunki do prezentowania swych osiągnięć, np. muzycznych, wokalnych, recytatorskich, tanecznych, sportowych, konstrukcyjnych.
18. Odpowiednio do istniejących potrzeb szkoła organizuje: 1) zajęcia opiekuńcze zapewniające dzieciom interesujące spędzanie czasu, przyjazną atmosferę
i bezpieczeństwo; 2) zajęcia zwiększające szanse edukacyjne uczniów zdolnych oraz uczniów mających trudności
w nauce.