ayŞe Şasa’nin ardindan - media.dunyabulteni.net · cevaplarla açılan ‘bir ruh macerası’...

> DÜBAMDUNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI

> 2014 HAZİRANDÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI

http://www.dunyabulteni.net/dubam

AYŞE ŞASA’NIN ARDINDAN

DÜBAM


Genel Yayın YönetmeniAkif Emre

HazırlayanAynur Erdoğan

DÜBAM YayınlarıKüresel İletişim Merkezi

Barbaros Bulvarı, Balmumcu / BeşiktaşTel: (0212) 274 80 21 – 274 80 22

www.dunyabulteni.net

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

4

> 2

014

HA

ZİRA

N

5

AYŞE ŞASA’NIN ARDINDAN <

Sunuş

Ayşe Şasa’nın ahirete göçünün ardından söylenenler, onun ne çok ki-şiye dokunduğunu, ne çok ruhta iz bıraktığını gösteriyor. Kişisel temas kuramayanlar bile bütün samimiyetiyle açtığı ruh dünyasını az veya çok tanıdı. Hiç bir komplekse kapılmadan ruh macerasını, kişisel serüvenini, fikir sancılarını, manevi arayışlarını bizlerle paylaşması gönül ve fikir dün-yamızı zenginleştirirken belki de bir çok acının hafiflemesini sağladı. Ar-dından yazılanlar onun cihanda bıraktığı hoş etkiye tanıklık ediyor.

Bu tanıklıklardan da anlaşılacağı üzere Ayşe Şasa’nın bireysel macerası kendi ruhsal serüveninin yanı sıra Türkiye tarihiyle, siyasi izlekle ve bu izleğin tezahür alanlarından biri olarak sinema tarihiyle iç içe geçmiş du-rumda. DÜBAM olarak onun ardından söylenenleri bu dosyada bir araya getirmeyi kendisine bir vefa borcu olarak görmenin yanında Türkiye’nin yakın dönem tarihi üzerinde kafa yoranlara da faydalı olmasını temenni ediyoruz.

Mekanı cennet olsun...

DÜBAM

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

6

İçindekiler

Bir gönül sakası

Akif Emre ....................................................................................................................................... 9

‘Ölüm yoktur ölüm korkusu vardır’Ali Burhan Eren .......................................................................................................................... 13

Ayşe Şasa: Gerçekten müstesna bir hayatAtilla Dorsay ............................................................................................................................... 17

Ismarlama bir hayatı bıraktıAyça Örer .................................................................................................................................... 21

Ayşe Şasa: Türkiye ile aynı MACERACem Sancar ................................................................................................................................. 25

“Rical” temsilini ihya eden sanatkâr kadınCihan Aktaş ................................................................................................................................. 29

Ayşe ŞasaFatih Özgüven ............................................................................................................................. 41

Delilik ülkesinden velilik notları...

Fatma Barbarosoğlu ................................................................................................................... 43

Bir ruh macerası vuslata erdi

Gökhan Özcan ............................................................................................................................. 47

Ahh Ayşe Abla...

Gülcan Tezcan ............................................................................................................................. 49

Ayşe Şasa ve Bir Röportaj Hikayesi

Hamit Kardaş .............................................................................................................................. 51

Ayşe Şasa için...İbrahim Tenekeci ......................................................................................................................... 55

> 2

014

HA

ZİRA

N

7


Ayşe Şasa: Hayat ve sinemaİhsan Kabil .................................................................................................................................. 59

Nadir rastlanacak bir kişiliktiİlber Ortaylı ................................................................................................................................ 61

“Aramakla bulunmaz ve fakat bulanlar ancak arayanlardır”İsmail Kara ................................................................................................................................. 65

Ayşe Şasa günlüğüM. Nedim Hazar .......................................................................................................................... 73

Ayşe Şasa

Mehmet Nuri Yardım ................................................................................................................... 77

Ayşe Şasa, dünyadan kayan yıldız…

Mine Alpay Gün .......................................................................................................................... 81

Ayşe Şasa, Bir Ruh Macerası…

Muaz Ergün ................................................................................................................................. 85

İbret Perdesinin Hayret Kalemi: AYŞE ŞASA

Mustafa Yahya Coşkun ................................................................................................................ 89

Ayşe Şasa’yı uğurlarken

Nevin Meriç ................................................................................................................................. 91

Bir kadın bilgenin ‘er kişi’ yolculuğu

Salih Tuna ................................................................................................................................... 95

Çağdaş bir dervişe: Ayşe Şasa

Şahin Doğan................................................................................................................................ 99

Bir Öncü, Film Düşünürü ve Milat olarak Ayşe Şasa

Yusuf kaplan .............................................................................................................................. 105

Ayşe Şasa: Kökleriyle barışmayanlar soylu işler yapamaz

(Dünya Bülteni röportajı) ......................................................................................................... 109

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

8

> 2

014

HA

ZİRA

N

9


Ayşe Şasa’nın yirmi küsur yıl önce ilk karşılaştığımdaki halini çok iyi hatırlıyorum: Esmer, uzun boylu... Kot pantolonuyla daha da uzun görünüyordu. Simsiyah saçları gür ve beline kadar uzanıyordu. Zamanla hayatı değişti, tesettüre girdi. Hayata daha anlamlı bir yerden tutundu. O günden son anına kadar süren yüz yüze ama mutlaka telefonla da derin bir dostluğun temelleri atılmıştı.

Ayşe Hanım hakkında çok kimse çok şey yazabilir; umut beslediği her-kese ulaşmaya çalışmıştır çünkü. Ancak onunla ilgili iki hususun mutlaka hatırlanmasını hem ahlaki bir zorunluluk hem de bir vefa borcu olarak görüyorum.

İslami hayatı yeniden keşfedenlerin, ‘ben Müslüman oldum’ diyenlerin arasında yaygın bir tavır vardır. Her konuda söz söyleme yetkisini ken-dilerinde bulmaları ve muhafazakar kesimin her konuyu onlara sormak istemeleri gibi bir zaaflarının bulunması. Geçmiş dönemindeki şöhretlerini Müslümanlara fatura edercesine hep önde görünmeyi hak sayan bir tu-tum yaygındır. Ayşe Hanım samimiyetle ömrü boyu bedel ödediği hakikat arayışının bir yolcusu olmaklığını Müslüman olduktan sonra da bırakmadı. Müslüman oluşunun bedelini hiç bir şekilde fatura etmedi. Sinemadan gelmesini, Cumhuriyet döneminin varlıklı ailelerinden birine mensubiy-etini, muhafazakâr kesimin çok da öykündüğü çevrelerden olmasını ne öne çıkardı ne de o çevrelerle ilişkisini kesti. Samimi bir Müslüman olarak eski arkadaşlarıyla insanca ve müslümanca arkadaşlığını sürdürürken yine hakikat peşinde olmaktan geri durmadı.

Önemsediğim ikinci husus onun bir hakikat avcısı olarak samimiyeti ve bu uğurda bedel ödeyecek cesareti göstermiş olmasıdır. Eğer sağlığı yerinde olsaydı muhteşem zihni ve tefekkür kabiliyeti ile yarınlara kalacak

Bir gönül sakasıAkif Emre

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

10

eserler verebilirdi. Yazdığı kısa metinler bile bunun ipuçlarını verir. İlk defa karşılaştığı bir hakikati, tespitiyle anında kavramsal bir çerçeveye alır, adeta yeniden üretirdi. Manevi bir derinlik, tasavvufi bir neşe ile hay-ata yaklaşır, hikmeti arar ve her şeyin iyi, güzel tarafını görmeye çalışırdı.

Uzun yılların dostluğundan yazılacak çok şey var. Ancak Yeni Şafak’ta 1996 ve 2003 yıllarında yazdığım ‘Ayşe Şasa’nın telefonları’ ve ‘Şamar yemiş büyük devlet’ başlıklı iki yazımdan yapacağım alıntılar onu özetler gibi:

‘Sinemacı Ayşe Şasa ile tanışmıyor olabilirsiniz. Ama hiç ummadığınız bir anda sizi arayabilir, eğer bir şekilde ‘iletişim’ ağının içinde iseniz uğraşlarınız sizce çok önemli olmayabilir ama şöyle veya böyle başka biri ile ilintili ise, bir derde deva olacaksa mutlaka telefonunuzda müşfik bir ‘alo’ duyarsınız. Artık listeye girdiniz demektir.

Yüz yüze görüşmediği, telefonla en duyarlı iletişim kurduğu pek çok dostunun olduğunu biliyorum. Bir cümlenizin bile karşılığının olduğuna inandığı an o cümle ulaşması gereken numarayı bulur ve işlevini yerine getirir.

Mekanik iletişim aygıtı olarak telefon ‘metateleks’e dönüştüğü yeni bir sürece girmektedir. Ayşe Şasa’nın evinde yüz yüze belki aylarca görüşmediği dostları ile yüz yüzeliğin yakınlığı kurulmaktadır.’

Ve ‘Şamar yemiş büyük devlet’ başlıklı yazıdan...‘Aslında Ayşe Şasa delilik ülkesi dediği modern aklın sınırlarını

aşmanın, gemisini yalçın kayalıklara çarparak batma noktasına geldik-ten sonra başka bir aklın varlığını keşfedişin serüvenini yazmış. Mad-di aklın dibe vurduğu anda gemisini sahile getirecek olan şey; modern dünyanın görmediği, kavrayamadığı, dahası yok saydığı inancın, irfanın kılavuzluğudur. Ayşe Şasa’nın modern dünyanın tek düzlemde ele aldığı, tek boyuta indirgediği insan tekine karşı bir tür kurtuluşa götüren modern dünyanın dışladığı, modern aklın anlamakta zorluk çektiği aşkın boyutu dile getiriyor.

... Ayşe Şasa’nın bireysel deneyimi, modern aklın esiri olan insan tekinin

> 2

014

HA

ZİRA

N

11


kurtuluşunu bir tür delilikten, başka bir deyişle divaneliği göze almaktan geçtiğini söyleyenleri haklı çıkarıyor. Ayşe Şasa’nın seyir defteri aslında 68 kuşağının bir başka öyküsüdür. Hakikat sandığı idealler uğruna gemis-ini kayalıklara sürme cesaretini göstermiş bir neslin farklı bir hikayesi bu. Ne moderniteyi kavrayabilmiş ne de gelenekle sağlıklı ilişki kurabilmiş nesilleri üreten çağdaşlaşma projesinin tükendiği noktaya işaret ediyor; kendi bireysel deneyimi ışığında.’

Hakikati bulma adına bedel ödemeyi göze alan, hakikati bulduğunda da hakikate teslim olmakta tereddüt etmeyen bir hakikat arayıcısıydı. Hakikat yolunda su taşıyan bir saka olmayı, gönül ehli olmayı, dostluğu şöhrete yeğlemek gibi bir erdemlilik sergiledi. Kule gibi bir apartmanın en üst katında dünyayı tarassut etti ama hiç bir zaman fildişi kuleden bakmadı.

Kaynak: Yeni Şafak Gazetesi

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

12

> 2

014

HA

ZİRA

N

13


Geçtiğimiz pazartesi günü, ‘ömür denen bu rûya’dan uyanıp ahiret yurduna gözlerini açan ve ertesi günü sırladığımız senarist, yazar ve müt-efekkir Ayşe Şasa, ardında ve henüz bu rûyada yaşayanlara pek çok şey bırakıp göçtü öte âleme. Kendi ifadesiyle ‘seküler felsefenin aracı olan sinemayı, hikmetin penceresi kılma’yı amaçlayan ve onu metafizik bakışın buyruğunda bir araca çevirecek ‘vizörün arkasındaki müstakbel derviş’ler, pek çok ipuçları bulacaklar ve buldular onun bu alanda yazdıklarında ve tuttuğu ‘Yeşilçam Günlüğü’nde.

Şifa veren kitaplarYine kendi ifadesi ile ‘şizofrenik nöbetler halinde yaşadığı hezeyan-

dan; içinin derinlerindeki cennete doğru gidişinin hikayesi’ olan ‘Delilik Ülkesinden Notları’ ile bu hikayenin, üç aziz dostunun sorularına verdiği cevaplarla açılan ‘Bir Ruh Macerası’ kitapları, onu aynel-yakîn tanımak isteyenler ile samimi ve samimiyetinde de samimi olan bir entelektüelin oto portresini görmek isteyenler, binbir hikmet ve ders eşliğinde açılmış zengin bir sofrada bulacaklar ve buldular kendilerini.

Onun bir dostuyla birlikte, hakikate ulaşmak için sorduğu arı duru so-rular ile bu sorulara bir Allah dostunun verdiği hikmetli cevaplarla örülen ‘Vakte Karşı Sözler’ ile de, hem klasik anlamda sohbetin nasıl açılacağını gösterdi, hem bu sohbeti cömertçe paylaştı bizimle.

Kırk yaşında iken Şeyh-i Ekber’in, Fusûs-el Hikem’i ile onu asırlar ötesinden irşat etmesi... ‘Teslim’ olduktan sonra yedi yıl kadar sohbetin-de bulunup feyiz aldığı mürşidinin, küçük bir çocukken evlerinin önünde gelmesini beklediği koz helvacı olduğunu öğrenmesi... Şifa arayan bir psi-kiyatra verdiği telkin ve tavsiyelerle o psikiyatrın şifa bulması ve ihtida etmesi... Şifa veren ve Hidayete Erdiren’in hangi sebepler zinciri içinde

‘Ölüm yoktur ölüm korkusu vardır’Ali Burhan Eren

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

14

insanın hayatında nasıl tecelli ettiğini görmek isteyenler için de sayısız sahne bıraktı hayat hikayesinden...

Geçtiğimiz pazartesi gününün sabahında aldığım ilk haber, Ayşe Şasa’nın ahiret yurduna kanat çırptığı oldu. Cenazenin ne zaman kaldırılacağı malumatını almak üzere açtığım internet sayfaları, onun ‘hayatını kaybetti’ğini yazıyordu. Ekranı kapatıp Müslüman bir müte-fekkirin vefatını, İngilizceden devşirilmiş ve hakikatten yoksun bu dey-imle karşılayanları, bir gün kaybedeceklerinden korktukları hayatlarına uğurladım ve Ayşe Şasa’nın ‘öte’ye doğarken bize neler bıraktığını düşündüm. Aklıma ilk gelenler böyle sıralandı zihnimde.

Eli açık ve gönlü geniş merhum Ayşe Şasa, yazdıklarının ve anlattıklarının yanı sıra tanıştığı pek çok kimseye, kişiye mahsus hediyeler bırakmış ve onların müşküllerini çözmüştür. Onlardan biri de bendim.

Kendisini, tahammülü zor o cehennemî hayatından kurtarmak için yıllarca çırpındığını kitaplarında ve söyleşilerinde defalarca zikrettiği ve çok sevdiği eşi Bülent Oran, 2006 yılında vefat etmişti. O sıralarda ölüm-le ve ölüm düşüncesi ile başı dertte biri olarak, kendisini arayıp taziyede bulundum. O zaman çalıştığım gazete eki için, merhum Bülent Oran’ın vefatından hareketle, ölüm üzerine bir röportaj yapmak üzere randevu ta-lep ettim. Büyük bir nezaket ve içtenlikle kabul etti teklifimi.

Bana, onun yıllarca gösterdiği büyük gayretine, ismi ile en üst mertebede tanıklık ediyormuş gibi gelen Gayrettepe semtindeki evine gittiğimde, sabır, metanet ve tevekkül içinde bulduğum Ayşe Şasa, insan-ı kamil olma yolunda hikmetler ihsanlar bahşeden bir ölümden söz etti. “Bülent’i öteye uğurladıktan sonra...” diyor, “Geçen hafta Bülent’i yolcu ettikten sonra...” diye cümleye giriyordu. Bu cümleleri öyle sahici bir tonla kuruyordu ki eşini sanki bir kaç gün sonra döneceği başka bir şehre uğurladığı izlenimi doğuyordu bende. Sükunetle kurduğu sahih cümleleriyle, içimde koca-man bir düğüm halini almış ölüm düşüncesi ilmek ilmek çözülüyor, yerini doğuma bırakıyordu.

> 2

014

HA

ZİRA

N

15


Gideceğin yeri bilmek...Gazete ekinin, konusu ölüm olan bir söyleşiye ayrılabilecek kadar küçük

bir köşesinde yer bulabilen bu söyleşide, “Nedir sizi ölümün karşısında bunca sükunetli ve metanetli kılan?” diye sormuştum. Tarkovski’nin “Ölüm yoktur, ölüm korkusu vardır.” sözünü aktarmış ve şöyle demişti: “Üzerinde okuyup, düşünüp, tefekkür edip bir eğitimden geçtikten sonra bana ayn-el yakin ile açılan boyut şu: Ölüm yoktur, hayattan daha derin hayat vardır. Ölüm gerçekte yaşadığımız bu hayattan çok daha derin bir hayatın karşılığıdır.”

Ben gözlerimi merakla açıp “Siz yine de korkmuyor musunuz ölüm-den?” diye sorduğumda ise, “İrfansız insan korkar ölümden.” demiş ve şöyle devam etmişti: “Gerekli terbiyelerden geçtiğinizde ölüm korkulacak bir şey değildir. Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri, ‘Kamil insan için ölüm şekerdir.’ diyor. İnançsız biri için çok büyük bir musibettir ölüm. İnançsızlık dönemimde ve sonraki dönemimde ben bu iki ölüm tasavvu-runu da yaşadım...” Bu cevaplardan sonra, birinci tekil şahıs kipinde sor-maya utanmış olmalıyım ki yanıma başkalarını da katıp tekrar sordum: “Öte inancımız olmasına rağmen, ne var ölümde ne var ki çoğumuzun kalbine bunca korku salıyor?” Yüzünün bütününe yayılan o tatlı gülümse-mesiyle bu sorumu da cevapladı: “Zahirden bakarsanız ölümle her şeyin bittiğini zannedersiniz. En korku verici yanı bu. Bir ‘son’. Ben son kelime-sini sevmem hiç, kalan eski korkularımdan dolayı belki. Bitme, tükenme, kaybolma, yok olma, hiç olma, sonlanma... Halbuki âlemin sonu yok. Son-suzluk tasavvuru bir defa en büyük ümit. İnsan bu sonsuzluk düşüncesinden mahrumsa, yok olacağını, sonlanacağını düşünerek büyük bir korkuya ve üzüntüye kapılıyor. Bursalı İsmail Hakkı Hazretleri anlatıyor, evliyaullah halvete girdiği zaman ahiretin sedirlerini ve ağaçlarını, böyle cam gibi net bir biçimde görür seyredermiş. Gördüğün şeyden korkar mısın? Bir Allah dostu demişti ki: ‘Seni buradan alıp bilmediğin bir yere götürmeye kalk-salar tabii olarak korkarsın. Ama gideceğin yerin neresi olduğunu, orada neler olacağını bilsen korkmazsın.’ Kur’an da arifler de gideceğimiz yerin

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

16

tarifini veriyorlar. Bize düşen, keşiflerimizin açılması için Allah’a yalvar-mak ve gideceğimiz yeri öğrenmek...”

Salı günü namazına durduğumuz Fatih Camii’nin avlusunda, ‘hayatını kaybeden’lerin arkalarında bıraktığı keder ve kasvetin boğucu fırtınası değil; sükunet ve tevekkül, sabır ve metanetin rüzgarı vardı. Merhum Ayşe Şasa, bir süredir çıkmayı beklediği yolculuğuna dostları ve ‘yol kardeşleri’ tarafından dualarla uğurlandı.

Kaynak: Satar Gazete

> 2

014

HA

ZİRA

N

17


Kimi insanlar –ki onları talihli saymak gerekir- kendi kişisel hikayelerini aşan biçimde bir toplumun, bir kültürün dönüm noktalarını temsil eden simgesel bir önem ve değer kazanırlar, Ayşe Şasa’nın böyle insanlardan biri olduğunu düşünmek, sanırım abartılı olmaz. Nasıl olsun ki...

Resmî biyografilere göre “Çerkes bir anne ve yarı Çerkes, yarı Kürt bir babadan 1941 yılında İstanbul’da doğan”, benim gençlik yıllarımda Unkapanı Köprüsü’nü geçer geçmez koskoca bir levhada adı okunan ünlü iş adamı Avni Şasa’nın kızı Ayşe Şasa, öncelikle bir kadın için upuzun sayılabilecek fidan boyuyla çoğunluğa aykırı bir kadındı. Sınıfının ona verdiği tüm nimetleri kullandı: Amerikan Kız Lisesi’nde eğitim, Robert Kolej (şimdiki Boğaziçi) üniversitesinden idari bilimler diploması, belli ölçüde bohem bir gençlik yaşamı. Ve de sinema denen yüce sanata karşı uyanan bir aydın ilgisi...

1963’lerden başlayarak Çapkın Kız, Son Kuşlar gibi filmlerle başlayan senaryo yazma çabaları. Aynı zamanda, o yılların tüm aydınları gibi solculuğa, giderek komünizme karşı uyanan bir merak ve kendisini o ideolojiye adama çabası. Ve sonra, bir dizi rastlantı sonu-cu tanıştığı önemli kişiler ve onların etkisiyle farklı yollara dalması. Bunlardan biri, 60’lı yılların ünlü yazarı, sinemaya da ilgi duyan, senaryolar yazan, daha da önemlisi siyaset alanındaki görüş ve tezleriyle başını Halit Refiğ’in çektiği Ulusal Sinema Akımı’nın esin perisi olan Kemal Tahir’le tanışması ve onun fikirlerini benimsemesi. Aynı dönemde, kendisini giderek bu sinemanın (Halit Refiğ gibi bir kuramcısı olmasa da) taraftarı olarak bulan yönetmen Atıf Yılmaz’la tanışması ve evliliğe dek giden gönül ilişkileri. Tüm bu insanlar, Şasa’yı giderek daha önemli filmlerin yaratıcı kadrosunun içine attı. Özellikle de Atıf Yılmaz filmlerinin: Murat’ın Türküsü, Toprağın Kanı, Ah Güzel İstanbul, Balatlı Arif, Harun Reşid’in Gözdesi, Cemile, Köroğlu... 70’lerde Yedi Kocalı Hürmüz, Unutu-lan Kadın, Battal Gazi Destanı, Cemo, Utanç, Kambur, Delikan... Zamanında hemen hep-sini görüp sevdiğim filmler. Özellikle Toprağın Kanı’nın petrol emekçilerinin yaşamını işleyen açık solculuğunun, Ah Güzel İstanbul’un Brechtçi atmosferinin, Harun Reşid’in Gözdesi ve Köroğlu’ndaki tarihsel gerçeğe erişme çabasının, Utanç’taki gerçekçi melo-dram tonunun ya da Yedi Kocalı Hürmüz’deki tuluat geleneğine yaslanma deneyiminin ona çok şey borçlu olduğu söylenebilir. 80’lerdeyse TRT dizisi Hacı Arif Bey. Ve sanat

Ayşe Şasa: Gerçekten müstesna bir hayatAtilla Dorsay

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

18

âleminde yakınlık duyduğu bir başka ustanın, Yusuf Kurçenli’nin bir avuç filmi: Ve Re-cep Ve Zehra Ve Ayşe, Ölmez Ağacı, Merdoğlu Ömer Bey, Gramofon Avrat. O hınzır Atıf Yılmaz filmi Arkadaşım Şeytan’dan sonra, yine dostlar âlemine kabul ettiği Selim İleri’nin bizzat yönettiği Hiçbir Gece. Ve İleri romanından Naci Çelik’in uyarladığı Her Gece Bodrum. Son olarak da yine aynı âlemden dostu Yücel Çakmaklı’nın TV dizisi Kanayan Bosna.

Sonrası, Şasa için bir diğer serüvendir. Kendisiyle yapılan (ve Yeşilçam Günlüğü’nün 2002’deki genişletilmiş baskısında yer alan) söyleşilerinde belirttiği, o burjuva dünyasındaki çocukluk ve ilk gençlik dönemi travmalarına, biraz da böylesine farklı ideolojilerin ve yaşam değerleri bütününün birinden öbürüne hızla geçmenin getirdiği sarsıntılarla da birleşerek son derece hassas bir ruhta açabileceği yaraları önleyemez. Özellikle o kendi deyimiyle ‘ateist ve anarşist bir eğitim’in geç kalmış da olsa ortaya çıkan etkileri... Bu onda bir tür ruhsal bunalım, bir psikolojik çöküntü yaratır. Ve bir şizofreni olayı başgösterir. Bunun sonucu, tam bir değişim ve dönüşümdür. Bir dönemde bolca sahip olduğu maddi değerler dünyasına sırt çevirme, varlığın nedenlerini ilahi kökenlerde arama, Allah sevgisine, maneviyatın ve tasavvufun yollarından geçerek ulaşma gayreti. Bir tür “insan-ı kâmil olma” çabası. Yine kendi deyişiyle “1980’lerde başlayan müsbet yönlenme, 1988’de tamamen kristalize olur. Ve o noktadan itibaren, çevresinin aksine gi-dip Müslüman münevverlerle diyalog kurmaya başlar”. Ve de “İslam’ın şiiriyeti ve engin şifa gücü, hayata ikinci defa başlamasını sağlar”.

Bu elbette herkesin, hepimizin takip edeceği bir istihale değildir. Ama en azından saygı gösterip anlamaya çalışmamız gerekir. Ben kendi adıma bunu yapmaya çalıştım. Ve bu müstesna hikayeye, bu kendine özgü maceraya, uzaktan da olsa saygıyla, sevgiyle yaklaştım. Aslında zaman zaman görüştük de: Ayşe’nin yeni hayatında artık baş rollerden birini alan, eski Yeşilçam senaryo yazarı ve dostum saydığım Bülent Oran’la evlerine girip çıktım. Ama bu görüşmelerin, o hepimizin teslim olduğu modern çağın talep edici, baskıcı ve işkolik ortamında, arzu edileceği kadar sık ve düzenli olduğu asla söylenemez. Ama onların kurduğu, o magazin köşelerine yansıyan yüzeysel beraberliklerden tümüyle farklı ve tam bir karşılıklı ruhsal uyuma dayalı ilişki, yine de gözümden kaçmadı. Ve ona da sevgi ve saygıyla yaklaştım. Nitekim Bülent Oran’a SİYAD onur ödülü verdiğimiz yıl almaya gelmemesi, bizim camiayı öfkelendirmişti. Ama ben hiç kızamadım. Çünkü çok kutsal bir görev için İslam’ın kalbi olan kente gitmişti, hac farizasındaydı. Zaten kısa bir süre sonra da sevgili Bülent Oran vefat ederek Ayşe’yi hayatının son döneminde yalnız bıraktı.

Aslında aynı nedenle Şasa’ya da bu ödülü verememiş değil miydik-onca güzel filme bulunduğu büyük emek ve katkıya karşın? Çünkü almaya gelmeyecekti, biliyorduk,

> 2

014

HA

ZİRA

N

19


söylemişti. O büyük değişimden sonra, sanatsal bir nedenle de olsa, eski çevresine, eski yaşamına, o cilalı ve ışıklı ortama dönmek istemiyordu, bir ödül almaya gelmek bile onu aşıyordu. Anlayışla yaklaşmaktan başka ne yapabilirdik? Ayşe, sinemayla ilişkisini yazmak yoluyla sürdürdü. Yıllar boyu Dergah dergisinde sinemamızın serüvenini kendi kişisel serüveniyle koşut biçimde işlediği kısa ama özlü yazıları, iki kez basılan Yeşilçam Günlüğü’nde topladı. İkincisine Önsöz yazma onurunu bana vermesini hiç unutamam. Bu yazılarda çok seçerek işlediği ve övdüğü bir avuç Türk filminin yanısıra (klasik an-lamda eleştirmen olmadığı için bizim gibi her şeyi izleyip yazma zorunluluğu yoktu!), sinemamızın somut ve pratik meselelerine getirdiği bakışlar da ilgiye değer. Hepsinin ötesinde, Beşir Ayvazoğlu’nun dediği gibi ‘tasavvuf temeli üzerine oturmuş yeni bir sine-ma anlaşının imkânlarını araştıran bir düşünür niteliği” karşımıza çıkar.

Sonra yine özyaşamsal olan Bir Ruh Macerası’nı yazdı. Ardından yine Dergah’ta ve kimi dergi/gazetelerde yazdığı yazılar, Delilik Ülkesinden Notlar adıyla kitaplaştı. Artık somut ve gündelik sorunlardan tümüyle kopup dinsel bir düşünme ve felsefe yaratmanın zor yollarını arşınlar olmuştu. Yunus Emre’den Mevlânâ’ya, Sokrat’tan Einstein’a, Ke-mal Tahir’den İbn Arabi’ye, Sylvia Plath’dan Baudrillard’a, Kubrick’den Tarkovsky’ye birçok düşünür ve sanatçıyı anarak, çocukluğuna ve ‘delilik’ yıllarına geri giderek, yarı kalmış öyküler sunarak... Hilmi Yavuz’un Sonsöz’ünde dediği gibi “Ayşe Şasa, bir ermişin hayatını anlatıyor ipek kanatlı sayfalarda... Bu da az şey değil”.

Ve de ardından Şebek romanı gelir (Hepsi Gelenek Yayınları). Alt başlığı Fantastik Kurgu olan bir anlatı denemesi. “2075 yılındaki hayali bir toplumda” geçen öykü, yine Freud’dan Marx’a, Darwin’den Mozart’a ünlüleri anan bir ‘maymunlar öyküsü’dür. Ama yeni bir Maymunlar Cehennemi beklemeyin!.. Ayşe Şasa’nın tümüyle simgelerle ördüğü benzersiz bir metin, bir büyük sayıklama, bir metaforlar toplamı. Herkesin meşrebine göre yorumlayıp ders alacağı... İşte bir hayatın kısa özeti. Belki ancak yetenekli bir yazarın bir romanla daha ilginç biçimde anlatıp ayrıntılarına girebileceği, gizemine dalabileceği... Ayşe Şasa şimdi o korkunç hastalıkla boğuşuyor. Adını anmak bile istemediğim... En son konuşmamızda umutluydu, mütevekkil ve kaderciydi. Ama iyimserliğini koruyordu: İnanca ulaşmış her insanın yapması gerektiği gibi... Onu yeniden en sağlıklı haliyle bulup söyleşmek, bu ‘uzak ama yakın’ dostun büyük arzusudur.

Kaynak: Zaman Gazetesi

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

20

> 2

014

HA

ZİRA

N

21


Dua etmeyi bilmediğinde bile ilk duası hakikat olan Ayşe Şasa’dan bize hakikat kaldı. Arayışıyla ömre kefil, telefon sohbetiyle mesafelere talip, kederi sabırla taşımasıyla bir vesile. Biliyoruz, huzursuzluğu layığıyla yaşayan her fani için ölüm bir saadet...

Aklıyla gönlü arasında bitimsiz sorgulamalara düştüğü günlerden birinde ziyaretine gittiği Kemal Tahir hasta. Yıllardır ahbaplık ettiği Ayşe’nin uzun süredir gelmeyişini 12 Mart’a, baskıya, kaygılara, korku-lara bağlıyor. Ayşe Şasa kendini anlatmak derdinde ama yorgun... Nihayet bir anda yüzündeki kaygı, korku, gerilim yazara şu sözleri söyletiveriyor: “Dünya çilesinden kaçamazsın, hayatın meşakkatinden kurtulamazsın! İstersen dünyanın en zengin adamının kızı ol, servet insanı çileden ko-rumaz. Biz bu dünyaya çile çekmeye ve pişmeye geldik.”

Ayşe Şasa o sıralar 30’lu yaşlarının başında. Buhranlar içinde geçen çocukluk, yükselmesine ve düşmesine tanıklık ettiği Yeşilçam kulisleri ve “Halka ulaşmalıyız” gayesiyle çıkılan siyaset yollarında aşılamayan çelişkiler... İlk gençliğinden yorgun bir miras bırakmış. Nöbetler, sanrılar, hastaneler arasında geçen günler...

Peki kimdir bu kadın? Baştan alalım.Genç Cumhuriyet’in II. Dünya Savaşı gölgesinde bir karar bulmaya

çalıştığı yıllardan biri, 1941. Ayşe dünyaya geliyor. Sonrasında ne zaman kendisiyle ilgili bir bahis açılsa üzüntüyle anılacak çocukluk yılları. Ya-hudi ve Alman mürebbiyelerin despot ellerinde yeşertilmeye çalışılan bir yeni nesil fidesi. Kendisi olamamış, eskiye dair ne varsa hoyratça elinin tersiyle atmış cumhuriyetin en seçkin ailelerinden birinin derdini kimseye anlatamayan küçük kızı.

Ismarlama bir hayatı bıraktıAyça Örer

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

22

Bahsin arasında bir bahis daha… Dayısı Rauf Orbay. Kurtuluş müc-adelesine en ön saflardan omuz verip, hemen bitiminde uğradığı iftira yüzünden ömrünün son gününe kadar susmak çilesiyle mükellef bir insan. Yıllar sonra dayısından miras koltuğunda çile dolduran Ayşe Hanım, kendi tabiriyle “çiğ çiğ solculuk numaraları” yaptığı dervişane tavırlı dayısını anacak; o kendisine 18 yaşında Kur’an-ı Kerim hediye eden insan.

Çiftehavuzlar’da göz alabildiğine yeşil bir bahçenin ortasında yapayalnız kaldığı günlerde sokakla tek irtibatı olan demir kapının önünde bekliyor. Oradan geçen koz helvacı onun dışarıya dair tek tesellisi. Başka bir hayat var ve o hayatı bir gün elbette bulacaktır. Yıllar sonra, Mürşid’inin dizi dibinde otururken onun kendisine hitaben “O koz helvacı bendim.” demesi manevi yolculuğunun cismanileşmiş hali.

Dünyanın yükünü sırtlamış görünen Ayşe, ilkokulda herkesin ‘deli’ gözüyle baktığı, doğum gününe kimselerin gelmediği; ortaokulda okul birinciliği mertebesine yükselen; Almanca, Türkçe, İngilizce arasında bölünen bir hayatı toparlamaya çalışan bir küçük çocuk. Yedi yaşında “Ben çok yalnız bir çocuğum, bu şişeyi bulan lütfen beni arasın!” yazacak, 16 yaşında La Paix Hastanesi’nin önünden geçerken ağzından dua etmeyi bilmeden şu cümle dökülecek. Bu “Gönlünüzden ne geçirdiğinize dik-kat edin” meselesine de önemli bir misal: “Hakikate vasıl olmama vesile olacaksa, yolumun bu hastaneden geçmesine razıyım.” demiştim içimden; niyet tutar gibi. ‘Hakikat’ kelimesine aşırı bir ilgim, abartılı bir merakım var.”

Zengin ailesinin imkânları onu pekâlâ sosyeteye katacakken, sor-gulamaktan bir an bile vazgeçmeyen aklıyla her zaman bulunduğu yer-in yabancısı, bir türlü intibak edemeyen, intibak edemedikçe şaşıran, şaşırdıkça üzülen mutsuz bir genç. Ben gibi çokları için başyapıt olan ‘Ah Güzel İstanbul’ filmi de dahil nice eserin isimsiz senaristi. Yaptığı işle asla yetinmiyor, onu eleştirmekte müdanasız: “Senaryolarımı birbiri ardına gel-en ‘utanç’ belgeleri gibi değerlendiriyorum, ‘Ah Güzel İstanbul’ gibi film-

> 2

014

HA

ZİRA

N

23


ler… Hepsi birbirinin benzeri serüvenler dolanıyor kafamda; ama bilhassa ‘Ah Güzel İstanbul’… Safa Önal ile müşterek yaptığımız bir çalışmadır; Safa bir hikâye getiriyor, tretman ve diyaloglarını yazarak senaryo haline getiriyorum. Oldukça farklı bir adaptasyona tâbi tutuyorum. Fakat büyük bir şüphe taşıyorum yaptığım işler konusunda, marazî korkularım var. ‘Ah Güzel İstanbul’u çok kifayetsiz bulduğum için imzamı bile atmıyorum.”

‘Hayatımın ilk yarısı korku filmi gibi geçti’Çocukluk ve gençlik kamburları dur durak bilmeyen kaygılar içinde

incecik bir dal gibi salınan bu genç kadını nihayet çökertecek, 10 yıllık bir karanlık önüne açılacak… Dinginliğe hasret, fırtınalı bir on yıl: “Hayatımın ilk yarısı korku filmi gibi geçti... Varoluşuna sahih bir neden bulamayan in-san, bilsin yahut bilmesin korku, endişe ve vehim içindedir. Ben bu marazî hali, bir imtihandan geçiyor gibi ve en ağır derecelerde yaşadım... Allah hepimizi ve özellikle yeni nesilleri böylesi azaplardan esirgesin...”

Neden kendisini anarken hep o sıkıntılı yıllarından dem vuruyoruz? Geldiği yolun acılı olmasının bize öğrettiklerine tutkumuzdan mı, “Ar-amakla bulunmaz ama bulanlar ancak arayanlardır.” sözüne sahici bir dayanak olduğu için mi? Şimdi, onu yine anarken, haksızlık hissinden kurtulamıyorum. Ayşe Hanım geçirdiği sınavları bir bir verdikten sonra bizlere bu üzüntüleri kabuklarından soyarak adeta bir meyve gibi sundu... Ömrünce onu bir gölge gibi izleyen ölüm korkusunu Mürşid’inin “Ölüm var ya ölüm... Hımmm... Çok tatlı bir şey ölüm!” sözüyle bir kenara koyarken, umudu tavsiye etmekten geri durmayacaktı: “Hz. İbni Arabî’nin çok güzel bir sözü var... ‘Mucizeler bir kere başladı mı bitmek bilmez!’ Hayatımın ikinci yarısı benim açımdan mucizelerle dolu... Çok mucizevî bir şey var bu insanların kişiliklerinde, çok özel bir şey var. Önceki hayatımda, çocukluğumda, gençliğimde her zaman büyük bir hayal kırıklığı içinde ‘İnsan denilen mahlûk bu mu, hayat denilen şey bu mu?’ diye içten içe sorup dururken cevabımı aldım. İşte insan! İşte hayat! İşte gerçek hayat!”

Onu uğurluyoruz. Artık “Ben Ayşe...” diye başlayan telefonlar yok. Gayrettepe üzerinden Hırka-i Şerif’e bakarak edilen şükürler, ıztırâr dil-

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

24

inden dualar yok. “Bir hayatı, ısmarlama bir hayatı bırakıyorum/ Görenler üstünde iyi duruyor derdi her bakışta” diye aldığı bir yolun sonuna geldik. Şahidiz.

Fatih Camii’nde Derviş Ayşe Hanım niyetine saf tutuluyor. “Herhâlde, gerçek sona vâsıl olduğumuz zaman da, orada yeni bir hayata doğuyoruz.” diyen Ayşe Şasa dünyadan giderken sevdiğine varıyor: “Ölüm, bir köprü gibidir. Sevgiliyi sevgiliye kavuşturur.”

İnna lillâhi ve innâ ileyhi raciûn…

Kaynak: Zaman Gazetesi

> 2

014

HA

ZİRA

N

25


Geçen hafta Hakk’a yürüyen münevverin, Ayşe Şasa’nın macerası, Türkiye’nin macerasıdır.

“Kökleriyle barışamayan bir toplumun soylu işler yapması mümkün değil” demiş. Daha ne desin?..

1997 yılıydı. Özal’ı halletmişler, bankaları cebellezi etmişlerdi. Bize gelince, manevi krizler içinde şaşkın, kıblesini kaybetmiş yalnız çocuklardık. Midesi hassas özgürlükçü- demokratlar olarak ya medyanın arka odalarında çürümeye gönderilmiş ya da istifa ettirilmiştik.

Yıllar sonra darbeci bir plan olduğu ortaya çıkacak olan Müs-lüm Gündüz-Fadime Şahin rezaletinin, o yarı çıplak ev baskınlarının, aşağılamanın, linç’in karşısında Negatif Dergisine “Malum Organ” diye bir yazı yazmıştım. Yayınlandıktan sonra “özgür medya” çevreleri yazıyı bezdirici bir sessizlikle karşılamışlardı! Tık çıkmamıştı.

Sıkıntı içinde otururken ev telefonu çaldı, açtım. Karşımda derinden gelen teklifsiz bir kadın sesi. Yazıyı okumuştu. “Sizi tanımak istedim?” dedi.

“O kadar da yalnız değiliz, sıkma kendini” diye duydum tabii ben onu! Dostluğumuz böyle başladı. Bir süre sürdü ilaç gibi gelen, iyileştirici gün-lük konuşmalar... Bunu hep yapıyordu Ayşe Hanım. Kendi telefon cemaati vardı! Bir çok insanı telefonla buluyor, onlarla bilge sohbetlere giriyor, gönül alıp gönül veriyordu.

Ayşe Hanım seçkin bir aileden geliyordu. Çok iyi bir eğitim almış, yabancı dadılarla Batı kültürüne göre büyütülmüştü. Birkaç dil bilen bir Marksist olmuş, içinde yer aldığı sınıfı, sistemi eleştirmiş, değiştirmek istemişti. Kemal Tahir’i, Halit Refik’i, Atıf Yılmaz’ı tanımış, devrimi sine-

Ayşe Şasa: Türkiye ile aynı MACERACem Sancar

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

26

mada yapmaya meyletmişti. Muhteşem senaryolar yazmıştı.

ÇOK YALNIZIM GELİN KURTARIN Zekası ve sezgileri onu hep büyük bir farkındalık halinde tuttu. 8

yaşındayken yazıp bir şişeye koyarak denize attığı mektup genel bir işaret fişeğiydi aslında. “çok yalnızım, gelin beni kurtarın!”

Batılı, nihilist bir kimlikle ne Batı, ne de bu fotokopi düzen eleştirilebiliyordu. Şizofreni kapısını çaldığında durum buydu.

“En değerli sermayem yaşadığım hastalıktır. Aldığım eğitimin zehri, toksik etkisi bütün şuurumu kaplamıştı.”

Türkiye’yi anlatıyor sanki! Bizi anlatıyor... Sonra Sufi pirlerle, pir-ül âlâ İbn Arabi ile karşılaşma ve arkasından

krizinin bir iman krizi olduğunu idrak etme ve kurtuluş.“Bedeni bu diyarda nefsi başka coğrafyalarda gezinen insanların pa-

tolojisidir yaşanan. ‘Tutmayın beni Batıya gideceğim!’ diyen, ruh medeni-yetini kaybetmiş insanlar. Şizofreninin kolektif bir türü...”

Bohem sanatçı halka kafi miktarda bir ukalalıkla bakar. Şikayetçidir ama ne var ki yabancılığının acısını da yaşar! Ta ki İslam velileriyle karşılaşana kadar. Kendine gelmesi tabii bir süre alabilir, lakin artık kapı açılmıştır.

Onun bize anlattığı budur... Ayşe Şasa’nın yolculuğu, kimliğininin kutsal sırlarını keşfedişi; İslami

köklere karşı inşa edilen zihinlerin, dip dalga karşısında fazla bir şansının olmadığını da ispatlıyor...

ER KİŞİ NİYETİNE YAŞADI Ruhsal köklere giden yol çetrefilli ve yorucu illaki. Şasa, bir de bize

bunu öğretti. Adına şizofreni denen illet nimete dönüşebiliyor ama bu yol-da! Bu da var.

Hakkın, hakikatin, dinin dairesine girdiği için hor görülen, itilen kakılan, kişiyi yalnızlaştıran bir maceradır bu. İnsanın ruh denizinin fırtınalarla, depremlerle sarsılması demektir.

> 2

014

HA

ZİRA

N

27


Değişimin, doğumun, ölüp ölüp dirilmelerin çağına tanık oluyoruz. Ondan yarılmaktadır bilinç, dünya, toplumlar... Doğum olabilmesi için ortasından çatlaması gerekmektedir çünkü tohumun!

Bebek doğuyor, nehirler birleşiyor, denizler okyanusa kavuşma istidadı gösteriyor. Damla, derya karşısında haddini görecek! Bir kere ummanları kaplayan suya katıldı mı da geçmiş sancılar silinecek...

Zamanını aşan bir film “Ah Güzel İstanbul”! Baş rollerini yazarken şehrin memnuniyetsizlerini ikiye böler Şasa! Haşmet ve Ayşe’de bugün çatıştığımız Cumhuriyetçi zihnin paradigmasını verir. Haşmet, düşkün bir elit, yeni hayatla problemli bir hümanist, bir “alkol-sigara” adamıdır. Ayşe ise artist olup yırtacaktır! Haşmet söyle der bir yerde: “Hayatım boyunca çalışmadan nasıl yaşarım diye çabaladım!”

Ayşe Şasa derin bir hanımefendiydi. Işığını arayan bir ülkenin kızıydı. Cenazesinde davudi bir Cerrahinin ses verdiği gibi, “er kişi niyetine” yaşadı ve gitti.

Yolun başındayken titreyen ellerimizden tuttu...

Kaynak: Sabah Gazetesi

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

28

> 2

014

HA

ZİRA

N

29


“Rical” temsilini ihya eden sanatkâr kadınCihan Aktaş

Ayşe Şasa benim için eşi rahmetli Bülent Oran’ın ifade ettiği şekilde “Kibritçi Kız”dır. Elinde olanla imkânsızı başarmanın yoluna düşmüş bir hakikat arayıcısıdır. Bir masal kahramanı kadar yalın, duru, ger-ekli ve yakındadır. Kış soğuklarında ve zifiri karanlıkta yaktığı ışıkların aydınlattığı insan sayısı de hiç az değil.

“Telefon sustu bugün, İstanbul’u rahmet bastı” diye yazmış İsmail Kara, yıllar önce onunla ilgili yazdığı “Aramakla Bulunmaz Ama Bu-lanlar Arayanlardır” başlığını taşıyan, ancak vefatının ardından Dünya Bülteni’nde yayımlanan yazısına kattığı “zeyl”de. Dünyanın neresinde bulunursanız bulunun, dar zamanınızda telefonla arayan kişi öncelikle o olurdu. “Telefon dervişi” olduğunu düşündürürdü. (“Gramofon Avrat”a telmihen “Telefon Avrat”tan dem vurduğu aktarılıyor.) Türkiye’den uzakta olduğum yıllarda İstanbul’dan bir telefon geldiğinde herhalde ondandır diye düşündüğüm birkaç isimden biriydi. Ben de şöyle düşünmeye alışmıştım: Telefonla ulaşabilirim, birazdan telefonla ararsa şaşırmam. Gerçi artık uzağı yakını hesap etmeyen o telefonlardan mahrum kalacağım. Bu mah-rumiyeti duyacak olan eşi dostu hiç az olmasa gerek.

Vefatının ardından yayına hazırlanan “Ayşe Şasa’ya Armağan” kitabı için kaleme aldığı yazısında Suavi Kemal Yazgıç, kendisinin de yıllarca paylaştığı bu telefonların malumata değil irfana açık olduğunu vurgu-luyor. Ahkâm kesmekten uzaktı ve nerede yaşarsa yaşasın kulakları sokağın (mahallenin) seslerine açık oldu. Çünkü aslında gotik şatoda bile seccadesindeydi, bu varoluşu tanımlamaya çalışıyordu. Bir köşkte yaşadığı yabancılığın acısını (üşümeyi) seccadeye yönlendirdiği hayatla kendi yurdunu kurmanın imkânına dönüştürmeyi başarmıştı. O geçişin kolay olduğunu kim söylemiş? Yaşadığı zorlukları sınav sebebi sayarak anlamlandırmayı sağlayan güzel bir bakışı vardı dünyaya. “Gözün içinden gören” diye niteliyor ya Blake.

Bazı gazetelerde “ölümle pençeleşiyor” şeklinde başlıklar atılmasını

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

30

yadırgadım. Konformist değildi, hidayete nail olmayı getiren badireler yüzünden yakınmadı. Hakkın Rahmetine kavuşması da hiç kolay olmadı. Hastalıklar peşini bırakmadı, ancak iyimserliğini korur ve “iyi olacak” der-di telefon konuşmalarımız sırasında, “her şey daha iyi olacak.” Hastane ziyaretim sırasında -henüz komada değilken- hayata sıkı sıkıya bağlandığı izlenimi edinmiştim. Ancak ölüme yaklaşırken de medya manşetlerinde tasvir edildiği gibi “pençeleşme” diye ifade edilecek bir tavır içinde olmazdı. Feraset ve irfan sahibiydi. Hayat hikâyesini “hakikat arayışının özeti” olarak tanımlıyordu.

Yol hikâyesinde bana çarpıcı gelen pek çok noktadan biri, hidayet olgusunun emekle ve çileyle ilişkisi oldu. Sanatçının örnek bir çilekeş olduğunu anlatmıştı Susan Sontag. İyi ve doğru bir dindar olmak daha az çaba istemiyor. İşte böylesine bir adanma da “normal” hayatların sey-rinde delilik, mecnunluk olarak tanımlanabilir pekâlâ. Delilik Ülkesinden Notlar şizofreniyi tanımlama çabası içindeki uzmanlara bu alanın nasıl bilinmezliklerle dolu olduğunu gösterdiği için de yadırgandı. Kitabın “bilimsel” değil “edebî” olduğu şeklindeki yargı, kartezyen disiplinin bütünü görme çabasını mecnun kimliğine yorarak kurduğu egemenliğin bir göstergesi. Nedenlerinden tam olarak emin olunamayan şizofreninin belirtileri tanımlandığı kadarıyla sınırlı olabilir mi? “İnanca dayalı tedavi boş bir idealizme götürür” şeklindeki cümleyi nasıl bir bilimsel bakışla kurarsınız? Şizofreniden söz ederken Deleuze, “kendi mantık sistemi-mizi bile reddetmeye iten savunmacı bir strateji” diye bir cümle kuruyor. Ayşe Hanım içine doğduğu hayatı benimseyemediği için kendi kendini doğurmaya sevk eden sancılı bir bilince sahipti. Şifa kaynaklarına ulaşmak üzere elinden geleni esirgemedi, bilincinin dağılmaya zorlayan parçalarını toparlamayı sürdürdü ve bu yolda attığı yürekli adımların karşılığını bulmadığı söylenemez.

Vefat haberini aldığımda Fecr Suresi’nin 27 ve 28. ayetlerini düşündüm: “Ey mutmain nefs! Sen O’ndan memnun olmuş ve O’nu razı etmiş olarak dön Rabbine!”

***

> 2

014

HA

ZİRA

N

31


Hidayet hikâyesinin mütedeyyin kesimlerde yapıcı ve istikrarlı bir kabulle karşılanması, onun içtenlikli, yalın ve özenli duruşundan bağımsız değerlendirilemez sanırım. Zekâsı, sezgisi ve görgüsüyle siste-min hırpaladığı, kale almadığı, kültürünü, inancını, değerlerini ve hayat tarzını yadsımaya çalıştığı kesimlere, sürdürdükleri direniş konusunda yanılmadıklarını bildirerek destek sundu. Teslimiyeti yeniden diriliş ce-hdi olarak yaşadığını anlatan tavrının bir sonucu olarak da geniş bir kabul gördü, sevildi ve sayıldı.

Sahip olduğu bir tür cazibe düşünmeye değer geliyor bana: 1980 sonrasında bir tür kamusal alan sıkıntısı yaşayan Müslüman aydınlardan kimileri için bir merkez oldu evi, öyle ki adeta edebî kamu bağlamında fikirlerin ve faaliyetlerin, eserlerin ve imkânların döküm ve muhasebe-sinin yapıldığı alternatif bir “salon” sahibi olduğu söylenebilir. Bu tür bir ev merkezli toplantıda kadın varlığı, özellikle bir kadının merkezi olduğu toplanmalar, İslamî kesim için alışılmadık bir tecrübeydi. Zeytinburnu Necip Fazıl Kısakürek Sempozyumu sunumumda dile getirdiğim -metni www.dunyabulteni.net’de yayımlanan- görüşlerin süreğinde düşünecek olursak bu yeni tecrübe üzerinde durmaya değer önemde görünüyor bana. Türkiye Cumhuriyeti kamusallığı ideolojik dışlamalara ve abartılara dayalı bütün kurgusallığıyla İslâm’a, Müslümanlığa ilişkin meselelerin derinlikli bir şekilde konuşulmasına izin verecek bir dokuya sahip olmaktan uzaktı/r. Belki bu nedenle de Müslüman aydınlar büyük şehirlerde yaşamayı ter-cih etseler de kasabayı veya samimi ve sahici konuşmaların seslerinin nasıl yorumlanacağına emin oldukları küçük ölçekli bir şehrin sofasının özlemini duymayı sürdürdüler. Hâkim sistemin seçkinleri arasında bulu-nup da imtiyazlarını reddedip sistemi sorgulamaya başlamış irfan ehli bir kadının salonunda bulunmak, sistemin dışladığı mütefekkir ve sanatçılar için sadece bir uğrama alanı olmaktan öte geçen anlamlar taşıyordu. Ken-di varlığını sahici bir anlamda algılamanın yolu, sanatı ve tefekkürüyle, hayatıyla sistemin kamusunda alternatif bir varoluşla değerini kanıtlamış bir kadının aynasında sahip olunan ifadeden de geçiyordu sanki.

Kadın meselelerine kabaca, adeta kuşkulu ve Nietzschevari aristokrat bir dille yaklaşan İsmet Özel, kitaplarıyla birlikte onun evine koştu.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

32

Kuşkusuz Şasa’nın “Mataramda Tuzlu Su” şiirinde fark ettiği benzeri bir arayış tecrübesinin seslerinden ileri geliyordu bu yakınlık. Şasa ise san-ki o şiire katıldığını ya da İsmail Kara’nın yukarıda atıfta bulunduğum yazısında geçtiği üzere, o şiire aşinalığını hissetmiş, meftun olmuştu. Yine de çok fazla çağrışıma açık bir aşinalıktır sözünü ettiği. Sosyal konumu ve sanatçılığı yanı sıra hidayeti ve irfanı, bütün olarak boş olmaktan uzak hayatı onu değerli kılıyordu kuşkusuz. Bu tespitim yanlış mı? Kadın ko-nusunda ayrımcılıkla suçlanan İslâmî kesimin seçkin (erkek) aydınları ak-leden ve derin bir kadının oluşturduğu kamuda kendilerini evlerinde bil-menin rahatlığını duydular. Eleştirileri ve muhalefetleri o kadının desteği ya da onayıyla daha rahat açımlanabilirdi sanki! Başka türlü bir Müslüman kadın olma örneğinin kendi mahallemizde bu denli merkezi bir rolünün gerçekleşemiyor oluşu önemli bir sorudur. (Öyle ya, Necip Fazıl da 1940’lı yıllardaki Büyük Doğu yazılarında Neyyire Ertuğrul’un sanatını, saygıya lâyık bulduğu sanatkâr kişiliğini överken diğer kadınları agorayı terk ederek evlerine dönmeye çağırmaktaydı. Zorlu tecrübeler ardından kendini kanıtlamış ya da vurgulamış saflık övülebilirdi ancak, orası öyle. Ancak agoradan korkutularak İdeolocya Örgüsü’nün katı emirlerine ita-ate çağrılan mütedeyyin bir ev kızının Neyyire Ertuğrul övgüsünü nasıl yorumlayacağı üzerine de düşünmek gerek.)

Kuşkusuz söz konusu soru kurgusal bir halk için tasarlanan kamusallık ve muaşeret konusunu açmayı gerektiriyor. Böyle bir kamusal planda güvenilirliğini kanıtlamış bir kadın sanki bir parça “erkek” kimliği ka-zanarak evin sağladığı güvencenin ötesinde bir bağlamda rüştüne eriyor ve muhatap olma konumu kazanıyor. Bunun çok yeni bir olgu olduğu da söylenemez gerçi. Rabiat-ül Adeviyye’nin (Vefatı: Hicri 135) teşriki mesaide bulunduğu insanların çoğunluğunun erkekler olduğu ve kend-isinin de döneminin “rical”inden[meşhur kişilerinden] sayıldığı bilinir. Tezkiretü’l-Evliya yazarı Feridüddin Attar da eserinde onu “erkekler” hanesinde ele almasını, karşılaşması muhtemel tepkilere karşı şu şekilde açıklamıştı: “Biri çıkıp: “Onu niçin erkekler safında zikrettin”, diye sor-arsa, derim ki: Hz. Muhammed (sav): “Allah sizin suretinize bakmaz’ diye buyurmuşlardır.” “Rical” kuşkusuz özelden çok kamusal bir kabulü,

> 2

014

HA

ZİRA

N

33


saygınlığı, değeri olan kişiliği anlatıyor ve genel geçer anlamda da yaygın kamusal simalar açısından bakıldığında özellikle erkekleri içeriyor. Bir kadının kamusal saygınlığını “erkek değerlerini benimseme, içselleştirme ve yansıtma”nın ötesine giden bir düzeyde tanımlayan veya belirleyen başka türlü bir anlama ulaşıyoruz kavramı irdelerken: Çoklu karşılaşmaya izin veren bir bağlamda kamusa muaşeret, düşünce ve ifade yetisine haiz kişiliktir rical. Cinsiyetini reddediyor veya yadsıyor değildir, ancak cinsel cazibesini de farklı bağlamlara gözlerini kapatmasına yol açacak -ve ni-hai planda kalben zayıflamasını getirecek- şekilde biricik hazinesi ya da kaynağı olarak öğrenmiş olmaktan uzaktır. Tesettürün bir açıklamasının mesafe bildirimi olması da bu bakından açıklayıcı. Ve Ayşe Hanım’ın rical olarak İslâmî kesimde reddedilmiş ya da üzerinde durulması önemli görülmeyen bir temsili ihya ettiği söylenilebilir. Cerrahi tekkesinde Sefer Efendi’nin ve ardından da Tuğrul Hoca’nın yanındaki yeriyle, bu rical ka-bulünü hatırlatan bir ayrıcalığı yansıtmıştır zaten.

Öyleyse hayatının başlarındaki bir genç kızın terbiyesi, “rical” saflarına yerleşmesine müsait kamusal boyutu hesaba katılmadan tasarlanabilir mi? Kıymetli Müslüman şahsiyetlerin Ayşe Şasa’nın kişisel mücade-lesi ve arayışına gösterdikleri saygı, bu soru üzerine düşünmeyi gerekli kılmakta. Ayşe Şasa artık bizdendi, güvenilir bir sesi vardı, yine de mahal-lenin kızı değildi. Hâkim kültürün merkezinde başlayan macerasının seyri, yadsınmak istenen bir kültürel derinliğin özgüveninin ifadesinde bir tuta-mak oldu denilebilir. Öte taraftan, fikirlerini çok önemsediğini bildiğim Şasa’nın ebedi âleme irtihalinin ardından kaleme almayı tasarladığım bu metin bağlamında yazışmalarımız sırasında Akif Emre’nin dile getirdiği gibi, Ayşe Hanım’a dönük ilginin, hidayetinin ardından İslâmi fikir ve hayat tarzı arayışı konusunda destek sunma kaygısıyla da onu merkezi konuma getiren bir anlamda geliştiği söylenebilir.

Yukarıda Şasa’nın evinden “salon” diye söz ettim, ama aslında o daha ziyade bir sofaydı. Ayşe Hanım da salonu reddetmiş bir seçkindi sonuçta, salon kadını olmayı hele hiç istememişti. Nüfustan sayılmayan kesimlere bir bakıma yasaklanmış bir dünyanın imtiyazlarını reddederek “aramıza” gelmişti. Bize kendi farkımızı bildiren sesi, egemen kabullerin kendi seç-

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

34

kini tarafından sorgulanıyor olmasının aynasını tuttuğu için de -özüne güveni pekiştiren- bir öneme sahip görünüyordu.

Ayşe Hanım hidayetinin seyri ve seçimleriyle, eserleri ve hayatıyla sofa sahibi olmaya çağrıldı, bu çağrıyı tabii bir şekilde benimsedi. Sofa sohbetlerinin merkezinde olmak ona yakıştırıldı ve yakıştı. Kemal Tahir’in mihverinde olduğu ev toplantıları geleneğinde edindiği tecrübe bu alanda üstlendiği rolü kolaylaştırmış olabilir. Buna karşılık Metin Önal Mengüşoğlu Öptüm Kara Gözlerinden’de anlatır ya: İslâmî kesim yeniden Müslümanlaşırken evlerde kadınlar, erkeklerin sabaha kadar süren sohbetlerine bazen perde arkasından katıldılar. Sıkıştıkları mutfakta sürdürdükleri hizmet değerliydi kuşkusuz, ancak ortak bir dil geliştirme çabası açısından çok kolay yadsınan bir emekti. Ayşe Şasa’nın sofasının İslâmî kesimin erkek seçkinlerinin zihinlerinde kadınların mutfakla sa-lon perdesi arasındaki hizmeti üzerine düşünmeye sevk eden sorulara yol açtığı tahmin edilebilir.

Edep ve insanlık zor zamanla sınanmadığında sadece bir söylevdir, re-toriktir. Çoğu zaman hayallerimizdeki sahiplikler üzerinden anarşist fikirl-er öne sürer ve bir şeyleri reddetmenin coşkusuyla dünyanın ayaklarımıza serildiği hissini duyarız. Romantik kahraman, reddetme kapasitesi yük-sek biridir, fakat henüz elinde olmayan imkân ve varlıkları reddetmek-tedir muhtemelen. Ayşe Şasa hep kendisine yasak edilen öteki dünyayı merak ettiği için tabii üyesi sayıldığı salonlardan ruhen ve giderek fizik-en uzaklaşmaya başlamıştı. Sınıfsal tutumlar benliğine azap veriyordu. Halk bilgeliğinin peşinde oldu. Çocukluğunda fark ettiği, Erenköy’deki köşkün kendisini halktan ayırdığını düşündüğü demir kapısının metafor-ik aşılmazlığından ileri gelen bir yaklaşımla ilgili olabilir, kapısını çalan geri çevrilmezdi. Kadınlı erkekli kuşakları ağırladı sofasında. Soruları cevaplandırmaya, cevapları paylaşmaya, yeni soruların üzerine durmaya çalıştı.

1990’ların başlarında uğradığım dergi bürolarında hidayetinden söz ed-ilirdi. İyi bir sanatçının, değerli bir yazarın aramıza katılmasının duyurduğu bir sevinci duyururdu yorumlar.

> 2

014

HA

ZİRA

N

35


***

Mustafa Kutlu her ziyaretimde tanışmamızı istediğini söylerdi. 1993’de Fatma Barbarosoğlu ile Mecidiyeköy’deki evine ziyaretine gitmiştik, yıllardır tanışıyormuşuz gibi bir sohbete başlamıştık. Tabii eserlerine ve hidayet hikâyesine aşinalıktan ileri geliyordu bu tanışıklık hissi, ama aynı zamanda eksik veya fazla konuşmuyor oluşuyla dikkatimi çekmişti. Bül-ent Oran ile aralarındaki sevgiye dayalı ilişkinin güçlendirdiği iyi duy-guyla akıp gitmişti sohbet. Fatma’nın ve benim yayımlanmakta olan öykülerimiz… Metnin kurtarıcılığını sağlayan sebepler… Ulusçu ka-munun namahremleri olarak tanımladığı başörtülü kadınların direnişinin anlamları… Sinemanın imkânları, Müslümanların sinemaya mesafe-sinin sebepleri ve aynı zamanda varlığını duyuran “mânâ” sinemasının gidişatı… Dergâh dergisinde İran sineması üzerine hazırladığım kitabın ilk yazıları yayımlanmıştı, o bağlamda da konuşmuştuk.

Sık görüşemesek bile orada olduğunu bilmenin güvenini duyardım. Kulenin tepelerinde yaşadığı halde halkın içinde var olmayı başaran bir prenses olduğunu da düşünmüştüm, Bir Ruh Macerası’nı okurken. Halk-tan kopuk steril bir hayatla sahici bir sarsıntıya yol açarak gönüllere nüfuz eden eserler ortaya konulabileceğine inanmıyordu. Bir keresinde Orhan Pamuk’un Kara Kitap’ı üzerine konuşurken onunla ilgili üzüntüsünü şu mealde cümlelerle dile getirmişti: “Hayatı küçük bir odaya kapanıp yaz-makla geçiyor, oysa hayat bu kadar sınırlı yaşanmamalı.”

Aşinalık hissinden söz etmişken, senaryosunu yazdığı filmlere dönük il-gimi anmadan geçemeyeceğim. Onun imzasını taşıyan filmlere duyduğum yakınlığı filmlerdeki imzasını hatırlamaz olduğum yıllarda, 1990’ların sonlarında fark edecektim. 5 yaşındayken Refahiye’nin çarşıya yakın ilk sinema salonun balkonunda, gece gösterimi sırasında ancak yarısına kadar seyredip uyuyakaldığım Son Kuşlar (Erdoğan Tokatlı, 1965) bende sinema merakı uyandıran ilk filmlerden biridir. Epik duyarlığıma karşılık gelen Köroğlu (1968), güçlü olanın her zaman haklı ve muzaffer olamayacağı bildirisiyle dünyamda kalıcı bir yere sahip oldu. Ah Güzel İstanbul’u (Atıf Yılmaz, 1966) yine çocukluk yıllarında Refahiye’de, Piltan’ın

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

36

Fırını yanında açılan derme çatma küçük sinema salonunda seyretmiştim. Beşikdüzü Öğretmen Lisesi’nin sinema salonu olarak da kullanılan yeme-khanesinde seyrettiğim Kambur (Atıf Yılmaz, 1973) âşığın özverisinin sınır tanımazlığı üzerine nasıl da sarsıcı bir filmdir! Kemal Bilbaşar’ın aynı adlı romanını okuduktan sonra seyrettiğim Cemo’nun (1972) sahn-eleri romanı okurken gözlerimin önünde canlanmamış mıydı? Yatılı oku-lun yemekhanesinde altı yıl boyunca seyrettiğim ve aklımda kalan birçok filmde duyduğum sıcak ve etkileyici ses Ayşe Hanım’a aitmiş meğer.

Hiçbir Gece’yi izledikten sonra ona Selim İleri’nin Kafes’inden söz etmiş, bu romanı çıktığı yıl Irak savaşının acı sahnelerini sergileyen -eşimin askerliği nedeniyle bulunduğum- Tahran’da okurken, kahramanının onulmaz yalnızlığı için gözyaşı dökmekten kendimi alamadığımı anlatmıştım. O da Selim İleri’ye aktarmış anlattıklarımı ve İleri çok duygulanmış. Dünyanın herhangi bir köşesinde samimiyetle yazdığımız cümlelerin kimlerin duyarlığıyla nasıl bir zamanda buluşacağını hiç bile-meyiz.

***

20. Yüzyılın başlarından bu yana -İslâmcılar, Milliyetçiler ve Batıcılar arasındaki “kurtuluş” tartışmaları ekseninde başlatılıp da- kimlikler üzeri-nden oluşturulan bir gerilimle hayat tarzlarının ve siyasetin dokunulmazlık kazandırılmasına alışkın olan Türkiye’de kesimler arasındaki geçişler dünyanın her hangi bir yöresine göre daha bir zorlu, engebeli. Mütedeyyin kimlikli bir insanın “Beyaz Türk” diye tabir edilen kesime dâhil olmasına sık rastlanmaz; en azından yakın tarihlere kadar bu böyleydi. Buna karşılık “Beyaz Türk” diye de tabir edilen göz önündeki Batıcı elit arasında hayat tarzını değiştirerek İslâmî bir hayat tarzına geçiş yapanlar da eski mahal-leleri tarafından pek rahat bırakılmamışlardır. Bu sorgulama bazen terk edene dönük öfkede kendi yerinin nahifliği konusunda duyulan kuşkuyu yansıtır, bazen de tercih edilen tarafın saflarında an gelir, ötekinin terk ettiği adrese dönük Lacan’cı bir arzuyu dışavurur. Mahalle baskısı hangi kesimde daha ağır uygulanıyor, bir çırpıda cevap veremeyeceğim bir soru bu. Ancak

> 2

014

HA

ZİRA

N

37


Ayşe Şasa’nın –gotik şatonun içinde nicedir bir yabancı gibi dolaşıyor olsa bile- bu mahalleler arası geçişi kolay yaşadığı hiç söylenemez. Eski çevre-sinin hidayeti –ya da terk-i diyarı- için hastalığını bir açıklama olarak öne sürmesi, bu konuda sarf edilen cümlelerin acımasızlığı, sadece bir örnek.

Terk edilen kesimin acımasızlığının tam karşısında, dâhil olunan kesim-den yükselen kendi haline bırakmamaya kararlı, sevgiden hayranlığa gidip gelen ve bazen boğucu olabilen, tanıma ve irtibatta olma hevesiyle güçle-nen bir tezahürat yer alıyor. “Öz yurdunda parya” psikolojisinden kaynak-lanan sebeplerle İslâmî kesim, hidayete eren sol/Batıcı aktörleri abartılı ilgisiyle şaşırtabilir, hatta yanıltabilir. Ayşe Hanım bu açıdan -arayışının sahiciliği oranında- saygıdeğer bir örneklik sergiliyor. İlgi onu ne bunalttı ne de yanılttı. Bir yere varmıştı, ancak yolculuğu sürüyordu. Sanatın hay-attaki bakıştan ayırt edilmemesi gereken hayret boyutu sahte duyarlıklarla elde edilmiyor. Öte taraftan hiçbir yetenek ve başarı da beslenmediği tak-dirde baki kalmıyor. Çabası, Müçtehit Şebusterinin “düşünce” üzerine görüşlerini getiriyor aklıma: Okyanusun ortasında kulaç atmak gibidir düşünmek. Kulaç atmayı sürdürmezsek boğuluruz, durmak ise felaketi-mize yol açabilir.

Okyanus yerine dağ metaforunu da kullanabiliriz. “Dağ” metaforunun Ayşe Şasa için taşıdığı önemi, gizli öznesi olduğu “Dağın Öteki Yüzü” başlıklı öyküm yayımlandıktan çok sonra fark edecektim. Benim için ettiği kabul görmüş duaya bir teşekkürdü, sözünü ettiğim öykü. Geçmişinde hayatı görmesine izin vermeyen her şeyi aşılması gereken bir dağ olarak görmüşken, hidayetinin ardından “Akıllılar dünyasının bir kıyısında, sisli bir dağ başına çöreklenmiş, dünyayı kendimce anlamlandırmaya çalışan bir deliyim” şeklindeki cümlesinde dağ, görmeye izin veren bir mevkiye atfen kullanılır Delilik Ülkesinden Notlar’da. “Erenköy’deki köşkte aile-siyle sürdürdüğü halk kesimlerinden yalıtılmış hayat üzerine erken yaşta düşünmeye başlamıştı. Demir kapının önü, dışarıdakiler ve içeridekilerle ilgili bir sorgulama alanıydı, yukarıda değindim: “Oradan geçen niye bize benzemiyor, biz niye onlara benzemiyoruz?” diye soruyordu. Çok az insan tanıdığını ve birbirinin aynı bu insanların da önünde bir dağ oluşturduğunu

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

38

düşünüyordu. “Bu dağı aşsa; ötesinde çok başka ve daha güzel bir hayat, güzel insanlar, heyecan verici olaylar” varmış gibi geliyordu. Demir kapı önünde hissettiği başkalık duygusu gelecek günlerde “ıztırâr hali”nde benliğini sarsan sorularla devam edecekti.

Bir adım attığımızda Allah on adımla karşılık veriyor. Şerif Mardin’in anlattıklarından yüreğinize değecek kelimelere açık olduğunuz için İbni Arabi’yi keşfediyorsunuz. Hidayet de başka nedir ki… Gün gelecek, canhıraş bir şekilde zikrettiği ayetlerle kendisini sahici bir hayattan ayıran demir kapının açılması için bütün kalbiyle yakaracaktır.

Türk sinemasında temsil ettiği değer çok açık; yeni ve gerekli bir ham-leyi erkenden başlatan isimler arasında ilk sırada gelir. Bir sinema müm-kün, evet, diye düşündüren filmlere imza attı. Klee’nin “sanatta eksik olan halktır” mealinde bir cümlesi var. O, halkın bilinçli bir seçimle yer bulduğu sahnelere eksik bırakılan sesleri ve simaları kazandırarak Türk sinemasının önünü açtı. Güllü’nün dans ve modernlik arasında kurulan yapay bağa yönelttiği eleştiriyi hatırlıyor musunuz? Köroğlu’nun gözü pekliği, Cemo’nun kadınsı yiğitliği, Haşmet’in vefası, cömertliği, bütün olarak Ah Güzel İstanbul’un resmi (kurgusal bir halk tasarımı üzerin-den oluşturulan) modernleşme söylemlerinin sebep olacağı yozlaşma ve yıkıma dönük) öngörüsü… Adı, Yılmaz Güney’den Yusuf Kurçenli’ye, Füruzan’dan Halit Refiğ’e değerli bir sinema yapma yolunda emek vermiş isimlerle bir şekilde buluşuyor. Bülent Oran’ın kendisine en dar zamanlarında arkadaş olması başlı başına anlamlı. Erenköy’deki köşkün ona halkın temsilcileri gibi görünen hizmet veren kişileri, imzasını taşıyan filmlerde bir şekilde yer buldular.

Sinemada Anadolu’yu Nuri Bilge Ceylan’dan çok önce ve daha kapsamlı bir şekilde yansıtmaya çalıştığı söylenilebilir. Kuşkusuz sinemayı bir eğlence aracı olarak görmüş değil. Ancak gişeyi küçümseyen entelek-tüel filmlerden yana da olmadı.

Şimdilerde filmleri üzerine yeniden düşünürken hüzünlenmekten ken-dimi alamıyorum. Saygımı ve sevgimi bir şekilde dile getirmiş olsam bile, imzası bulunan filmlerin hayatımın zor yıllarında sunduğu sıcaklığı ona daha güçlü bir şekilde anlatmış olmam gerekmiyor muydu? Her zaman

> 2

014

HA

ZİRA

N

39


aramızda olacak, nasılsa orada ve sofasının kapıları açık, diye düşündüğüm için belki de o kapsamlı konuşmayı/yazıyı ertelemeyi sürdürdüm.

Entelektüel sinemaya eksik olan irfanî boyutu hatırlatan senaryo-lar yazdı, fakat kendisinden “senaryo yazarı” veya “senarist” diye söz edilmesinden hoşlanmazdı. Hikâyeler yazıyorum, demişti bir telefon konuşmamız sırasında. Tasarladığı hikâyeleri tamamlamış olabilir mi, notlar hâlinde bile olsa okuruyla paylaşmayı düşünmüş müydü, bilmek isterdim.

Kaynak: Umran Dergisi, sayı: 239.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

40

> 2

014

HA

ZİRA

N

41


Ayşe ŞasaFatih Özgüven

Ben çocukken, Unkapanı Köprüsü’nün Eyüp girişinde dev bir ilan pan-osu dururdu. Bugünün bilboard’larına benzeyen ama tam benzemeyen bir pano; üç boyutlu, galiba tahtadan dev harfler şöyle derdi: ‘Avni Şasa.’

Bu esrarengiz ilan panosunun dönemin ünlü kereste tüccarlarından birine ait olduğunu mühendis babam mı söylemişti yoksa altında mı yazardı, hatırlamıyorum. Yıllar sonra Ayşe Şaşa ile tanıştığımda, benim için ‘Fellinien’ bir çocukluk hayaleti olan bu nesnenin anısını kibarca dinlemiş ve sanıyorum ailesi hakkında bir şeyler anlatmıştı. Çok mutlu bir çocukluğu olmadığını sonradan, bunu şurada burada ballandıra ballandıra yazanlardan okudum. İnsanlara çocukluklarından yola çıkarak bütün bir hayat uydurmak, sonra da bunu birtakım işlere yaratmak (‘zengin ailenin mutsuz kızıydı’ vb.) bir hayatı özetlemenin en kolaycı yoludur. İnsanlar, özellikle yaratıcı insanlar aldıkları darbelerle değil, darbelere verdikleri tepkilerle ölçülmelidirler. Ayşe Şasa, benim için ‘Son Kuşlar’dı o anda, tanıştığımda. Sevdiğiniz, ilgi duyduğunuz insanlar sizin için ilk anda ne ise son anda da odurlar, gerisine kulak asmayınız.

Selma Güneri ile Ediz Hun, bugün kaybolan bir İstanbul’da bir liseli kız- genç erkek aşkı yaşıyorlardı. Ediz Hun, annesiyle birlikte yanından tren geçen bir evde oturuyordu. (Bu ev ya da aynı duyguda bir mekân sonradan Derviş Zaim’in ‘Filler ve Çimen’inde de görünür.) Selma Güneri ve kız kardeşi Tijen Par’ın genç anneleri, o meşhur ‘…ama bir de ger-çek dünya var’ bakışıyla seyirciyi delip geçen Ayfer Feray’dı. (‘Vesikalı Yarim’i hatırlayınız.) Tijen Par da Ayfer Feray da Türk sinemasının, moda tabirle ‘en Avrupai kadınlarından’dı. Ama işte bu film onları yoksul bir mahalleye sıkışmış birer ’kuğu’ rolüne sokmuştu; yönetmen Erdoğan Tokatlı’nın olduğu kadar senarist ve öykünün sahibi Ayşe Şasa’nın da seyirciye sunduğu ters köşelerden biri. Tijen Par’ı zaten korkunç biriyle evlendiriyorlardı, kimdi unuttum. Selma Güneri’nin aşkı ise biliyorduk ki olamayacaktı; onu da gerçek olamayacak kadar temiz Ediz Hun değil, bir

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

42

kuzuyu pençelerine almaya hazır bakışlarıyla Senih Orkan kapacaktı. Güzel ve başka hayatlara (hangi hayatlara, belli değil ama en azından

biraz okşanmaya, sevinmeye-sevilmeye) layık, dar hayatlardan gelen kadınlar, aç kurtlara kurban edilmeye mahkûmdular. (Belki bir kurt tarafından kapılmakta erotik bir yan da vardı, kim bilir; merhametgiriz Türk sinemasının sadece sezdirdiği gölgeli alanlar.) ’Son Kuşlar’ın vu-rucu tarafı buydu. Evlilik seremonisi, zifaf gecesi gibi şeyler bütün gerçekliği içinde oradaydı. Ayşe Şaşa’nın gözlerinde her zaman gördüğüm, konuşmalarından sezdiğim, kadın olmaya ilişkin neredeyse ‘kozmik’ bir bilgi…

Ayşe Şaşa, filmdeki bu hissin tartışmasız sorumlusuydu, belliydi. Türk sinemasında önce de sonra da böyle bir film olmadı. Kasta bakınca, zamanın ünlü terzisi Mualla Özbek’in yapımcı olduğunu, eski İstanbul’un ilginç karakterlerinden Mehmet Abud’un (‘Asılacak Kadın’ da onun gölgesi gezinir) müzikleri yaptığını görüyorum… Ne çakışma… Ben tanıdığımda, Ayşe Şaşa, ünlü Sabahattin Ali hikâyesinden yola çıkarak ‘Gramofon Avrat’ın senaryosunu yazmıştı. Yusuf Kurçenli’nin bu en güzel filminde, Türkân Şoray kendini aşar. Oturak âleminde dansözken bile, çağrıldığı evin bir köşesindeki sahneye çıkma hazırlığında, sonra ilk nağmelerle birlikte kendini müziğe bırakışında ‘üstün’ bir şey vardır: San-at… kendini iyi yaptığı bir işe teslim edişteki mutluluk, aşkınlık, zarafet… Atıf Yılmaz’ın ‘Utanç’ ve ‘Kambur’unun senaryolarını da Ayşe Şasa’nın yazdığını eklersek, resim fena halde tamamlanır. Ayşe Şasa’yı son eşi Bül-ent Oran’ın şefkatli koruyuculuğu altında, o biraz genizden gelen, boğuk sesiyle konuşurken hatırlıyorum; hep öyle hatırlayacağım. Ne Robert Kole-jli kız, ne Atıf Yılmaz’ın anılarında yakıştırdığı sıfatla ‘Kürt prensesi’, ne de ulusal sinemacıların -nihayet- hidayete eren azizesi… O benim için her zaman Ayşe ile Nesrin’in ve annelerinin, Azize ile Tasula’nın, Bahar’ın ve Gramofon Avrat Cemile’nin ablaları ve kız kardeşleri olacak…

Kaynak: Radikal

> 2

014

HA

ZİRA

N

43


I-Yukarıda başlığını okuduğunuz yazıyı ilk defa 15.12.2006 tarihinde yine bu köşede yayınlamıştım.

Şimdi tekrar… Niye tekrar? Yeni bir yazı yazamayacak kadar ke-limelerimi kaybettiğim için. Salı günü onu uğurlamaya gidemeyecek ka-dar uzaklarda olduğum için. Esasında İstanbul’dan ayrılırken onu bir daha göremeyeceğimi hissetmiştim.Aylardır hasta idi. Son konuşmamızda umu-dunu hiç yitirmemiş bir genç kız edası ile herşey iyi olacak diyordu. Onun için dua ederken bir kapıdan diğerine geçer gibi eşiksiz atlamalar nasip et Yarabbim diye dua ettim. Sesini duymamaya ne vakittir hazırlamıştım esasında kendimi. Ama ölüm her defasında kendini yenileyen başka bir bahis oluyor. Bu defa uzaklaşırken yaklaştığını çok derinden hissettim.Şu okyanuslar ötesi yerde ölüm haberi başka türlü geliyor. Geliyor da yıkıp dağıtmadan gitmiyor.Ölüm haberini sosyal medyadan okuyacağım sabah içimde cam kırıkları ile uyandım. Sosyal medyayı takip etmediğim halde bir şey beni çekti ve ilk haber olarak onun Hakk’ a yürüdüğünü okudum. Sonra gerisi gelmedi.

İnsan kalbine deyebilen satırlarım varsa eğer o satırlarda Ayşe Şasa’nın pek çok hakkı vardır.90’lı yılların ezici yalnızlığını ben onun sesiyle geç-tim.

II-Ayşa Şasa, bendenizin hayatına, Dergah dergisinde yayınladığı

‘Yeşilçam Günlüğü’ ile girdi. Doksanların başında Ezel Erverdi Bey’in Dergah’ta yazan kalemleri bir araya getirdiği ‘Sultanahmet’ toplantısında, ru be ru tanıştık. Uzun boyu, kara derin gözleriyle, çok başka bir iklimi vardı. Ama henüz, hayatımın dönüm noktası olacağını bilmiyordum.

Delilik ülkesinden velilik notları...Fatma Barbarosoğlu

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

44

O günden sonra Ayşe Şasa, telefondaki hocam oldu. Saatler boyu konuşmalara bu kalem ne çok şey borçludur! Yaşadığımız sürece kendi kuytularımızdan çıkaran vesileler armağan edilir bize.Benim doktoramı bitirmeme vesile Ayşe Şasa’dır.Onunla tanıştığımda doktoramı bırakmıştım. Bütün eylemleri, kazası yapılabilir olanlar/kazası yapılamayacak olanlar diye ayırdığım için... O sıralar oğlum bir yaşındaydı ve bir daha bebek ol-mayacak, öyleyse doktoramı bırakacağım dedim.Kararıma herkes üzüldü.Herkes kim?Annem,babam eşim.Hocalarım?( Yapacağım doktorayı o ka-dar ciddiye alan bir hocam maalesef olmadı.Felsefede devam etseydim olur muydu?)

Acemi bir annenin doktora yapmak gibi bir ihtimali hiç yoktu. Dünya-ya dokunamıyordum bile. Değil kitapların dilinden sosyal teoriler çıkarıp, analizler yapmak. Herşey elimden kaçıyordu.Çocuk büyütmüyordum, çocuğumu büyütürken kendimi büyütmeye uğraşıyordum. Büyümelerin en zoru!

Tam o sıralar Ayşe Şasa geldi.Telefon tellerinden.Bir insanı, bir ses kuyudan çekip çıkarır mı?Çıkarırmış. Onunla konuşurken zihnimin paslanmadığını fark ediyordum. Çünkü o fikrimin ebesi oluyordu her defasında.

Konuşacak,tartışacak kimseler yoksa, kendinizi önemli hissetmeniz hiç mümkün değildir. Ayşe Şasa düşünce silsilemin çok kendine has olduğunu söylüyordu. Birisi beni dinliyordu. Bundan daha büyük nimet yoktu. Aradığım kulağı bulmuştum. Bir yıl sonra doktorama yeniden başladım. Bulduğum her ayak izini Ayşe Şasa ile paylaşarak. Yazdığım her yazı, üzerine muhakkak konuşurdu.Başkalarının yazdığı üzerine de.Böylece bir kulaktan bir kulağa, akla ve gönle giden yola yavaş yavaş aşina olan ben-deniz, başkalarını ‘görmeyi’ öğrendim.Görmeyi ve hayran olmayı. Ayşe Şasa bana çağdaşlarımı sevmeyi öğretti. Öğrettiğini bilmeden.

Yalnız Ayşe Şasa mı? Rahmetli Bülent Oran, telefonu açtığında mu-hakkak halimi hatırımı sorar, kendimi önemli hissettirirdi.Ta iki ay önce dergahta yayınlanmış olan bir öyküme atıfta bulunmayı asla ihmal et-

> 2

014

HA

ZİRA

N

45


meden. (Dergah dergisi benim için ikinci üniversite idi. ‘O yer’ kelimenin bütün anlamlarıyla Dergah’ımdı.Bunu bir gün size anlatırım belki)En son Hiçbiryer romanının yayınlandığı sıralarda telefon telleri üzerinde karşılaştık Bülent Oran ile. Ne kadar güzel yazmışsınız dedi.’Ayşe’nin koltuk değnekleri oldu satırlarınız.Size hem teşekkür ediyor, hem de tebrik ediyorum.’

Roman çıktıktan sonra yaklaşık altı ay boyunca her defasında romana dair bir şeyler söyledi Ayşe Şasa. Tenhama geri dönmüştüm.Hissetmiş miydi? Esasında hissettirmemeye çalışıyordum.Her şey yolunda diyor-dum .Yolunda değildi.Hiç ummadığım tepkiler, boynumda bir fıtık olarak ebedileşmişti.Sol elim telefonu tutamıyordu bile.İlaçlarla değil Ayşe Şasa’nın sesiyle iyileştim. Kim benimle o kadar uzun konuşurdu ki! O konuştu. Her defasında başka bir bakış açısıyla. Edebiyata dönecek gücü yeniden buldum. ‘Dünyaya’ küsmüştüm.Sanki roman yazmamıştım da bir beldeyi imha etmiştim.Sanki roman yazmamıştım da, ne kadar güzellik varsa hepsini imha etmiştim. Tanıdığım, selamlaştığım onca insan içinde, en çok Ayşe Şasa roman yazmakla iyi bir şey yapmış olduğumu hissettirdi bana.

‘Delilik Ülkesinden Notlar’ı okurken Ayşe Şasa’nın sesini yeniden kulaklarımda ve gönlümde buldum. İçlerinde daha önce okuduklarım da vardı.Ama kitap olarak yanı başımda tutmak ayrı bir şey. Türkiye’nin dört bir yanında Ayşe Şasa’nın sesine muhtaç olanlar var muhakkak. Kitap on-lara ulaşacak. Satırları da sesi kadar insanın içine işliyor çünkü.

Ayşe Şasa’nın Şebek romanını zevkle okumuştum. Fakat, kitabı okuduktan aylar sonra şimdi, ‘Delilik Ülkesinden Notlar’ı okurken çıkıp çıkıp gelen sahnelerine şaşırıyorum. Okuduklarımız nasıl oluyor da, ha-berimiz olmadan içimizde reaksiyona girerek; bize ait bir yaşanmışlığa, tecrübeye dönüşüyor?Ne zaman Ayşe Şasa’dan bir metin okusam bu soru her defasında biraz daha pırıltılı olarak kendini tekrarlıyor.Sanıyorum Ayşe Şasa kendi yaşadıkları üzerinden, hepimizi tecrübe sahibi yapıyor.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

46

III-Tanıdığım en yalnız insandı. Yalnızlığı ümmet şuuru ile verimli idi

lakin. Mekanı cennet olsun.Dualarımız hep onunla olsun.

Kaynak: Yeni Şafak

> 2

014

HA

ZİRA

N

47


Sanki her renkten nilüferin suyun üstüne çıkıp en güzel çiçeğini açtığı gündü. Böyle düşündüm Ayşe Hanım’ın cenazesinde. Öyle çok birbirine benzemez vardı ki orada, Ayşe Hanım’a bakan yüzleriyle benzeşiverdiler. Dilinden düşürmediği ‘tevhid’e neredeyse dokunabilir hale geldiğimiz anlardı, solukladık.

Bazı insanların güzelliği cenazelerinde iyice aşikâr oluyor. Orada olan-lar, musallâ taşının önünde saf tutanlar, bekleşenler, hatıralara dalıp giden-ler, içinin yangınını gözyaşlarıyla serinletmeye çalışan sessiz refakatçiler hissediyor bunu. Herkesin kulağına ayrı ayrı fısıldanan bir sır gibi herkes duyuyor, işitiyor bu gerçeği.

Ayşe Hanım’ın, kara kışlardan taze baharlara kadar pek çok mevsimi içinde barındıran dünya defterini kapatıp, uzun, çileli ve aynı zamanda neşveli yolculuğunun vuslatına erdiği bu ‘veda töreni’, kuşku yok ki biz geride kalanların içlerine tarifi kabil olmayan bir öksüzlük duygusu bıraktı.

Onun telefonlarına tutunarak yaşayan ne çok insan varmış meğer... Kalabalığın içinde kaybolup sürüklenme duygusuyla sımsıkı yapışıyormuşuz meğer onun eline. Şimdi fazlasıyla tedirgin, fazlasıyla ürkek ve biraz da şaşkın bir halde bekliyoruz bizi nereye götüreceğini bu beklenmedik hat kesilmesinin...

Anlıyorum ki sadece benim değil, pek çoğumuzun hayatına bir gün neredeyse şaşırtıcı sıcaklıktaki bir telefon görüşmesiyle ilişivermişti Ayşe Hanım... Sonra giderek büyümüş, derinleşmiş, adeta tezyin ederek içimizi boydan boya kaplamış, dahası biz nasıl olduğunu bile anlayamadan en ka-vurucu çöllerimize bereketli yağmur damlaları taşır hale gelmişti.

Göğüslediği iç acılar gerçekten büyüktü, yaşadığı ruh macerası zorlu mu zorluydu. Bu ülkenin bütün yaralarından payına düşeni aldı. İçindeki güneş özlemiyle karanlık kuyulara düştü. O kuyulardan onu çıkaran da

Bir ruh macerası vuslata erdiGökhan Özcan

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

48

yine güneşe bakma cesaretini gösterebilmesiydi. Hepimizin derdini, bir başına omuzlarında taşıdı adeta. Tabiatıyla, hepimizin çaresinin nerede olduğunu da biliyordu.

Böyle bir sürüklenme çağında, böyle zor bir zamanda yaşayan herke-sin ondan öğreneceği pek çok şey var. Yazık ki artık telefonları suskun... Ayşe Hanım’ı, bize bıraktıklarında arayıp bulmak, yazdığı her satırdan, söylediği her sözden yaşadığı ruh macerasının izini sürmek, uğrunda öm-rünü feda ettiği hakikat arayışının perdelerini aralamak dışında bir imkan ve ihtimalimiz kalmadı. En gençlerimiz başta olmak üzere, “Delilik Ül-kesinden Notlar”ı, “Bir Ruh Macerası”nı ve yazıp söylediği diğer her şeyi baştan sona, yeni baştan yeni bir sona, bitmeyen bir okuma macerasına dönüştürerek hayatımıza katmalıyız diye düşünüyorum. Önce sahibinden bile gizli nice yaralar kanamaya başlayacaktır, şüpheniz olmasın. Endişeye mahal yok lakin; o yaraları saracak eczayı, iyileştirecek merhemi yine o satırlarda, o cümlelerde bulabileceksiniz.

Benim hayatımda oynadığı rol o kadar önemli, o kadar kritik ki, benim yerine bir başka şey, bir başka ses koyabilmem mümkün değil. Bir kere daha geçmişe takılı kalacağım. Olsun, mesele değil, yaptığımız bütün o telefon konuşmalarının geride bıraktıkları, benimki gibi küçük bir hayata zaten fazlasıyla büyüktü. Unutmakla olan mücadelemi kazanabilirsem, yeter de artar bile... Hem, Ayşe Hanım’ı kim unutabilir ki!

Dün, dualar niyazlarla başımızın üstünde taşıyarak refakat ettik son dünya yolculuğuna ve “Hayatım boyunca ailede bana büyük bir şefkat gösteren tek insan” dediği anneannesi Safiye Hanım’ın kucağına emanet ettik onu. Onun kucağında en hakiki huzura erdi, en güzel uykuyu mışıl mışıl uyuyor şimdi.

Allah kabrini pür nur, mekanını cennet, menzilini mübarek etsin.

Kaynak: Yeni Şafak

> 2

014

HA

ZİRA

N

49


Ahh Ayşe Abla...Gülcan Tezcan

Yarın bir güzel insanın vefat yıldönümü. Gazeteci, yazar, İstanbul aşığı Nusret Özcan, 22 Haziran 2007’de asıl aleme göç eylemişti. Yeni Şafak gazetesinin kuruluş yıllarında adeta temel taşlarından biri olarak büyük emeği geçen isimlerden biriydi. Muhabbet ehliydi, etrafında çoğunlukla gençlerin olması en çok da bu sebepleydi. Nusret Ağabey’le aşktan söz edebilirdiniz, merhameti kadar öfkesi, samimiyeti kadar hakikatten yana oluşu da hayranlık sebebiydi. Bir hastalığın ardından huzur iklimine göç eyledi. Giderken ardından öylesine çok dua, tebessüm ve ‘iyilik’ bıraktı ki adı anıldığında içimiz hala cız eder...

Bu hafta tıpkı Nusret Ağabey gibi bir nesli çekip çeviren, etrafına hal-kalanan gençlere, dostlarına hakikati söyleyen, yaşantısıyla, hâl diliyle ‘inanmış bir insan’ nasıl olur gösteren bir gönül ehlini daha yolcu ettik ebediyete. Türk sinemasının değerli senaristlerinden ve son devrin haki-ki münevverlerinden Ayşa Şasa’nın dünya yolculuğu tamamlandı. Uzun yıllar kanser illetiyle imtihan veren Şasa, geçen yıl hastalığı atlatmıştı. An-cak birkaç ay öncesi hastalığı yeniden nüksetti. Bu kez bütün vücudu saran hastalığa daha fazla karşı koyması mümkün olmadı. Vade tamam olunca değdiği, dokunduğu bütün hayatlarda derin bir hüzün bırakarak ahirete göç eyledi.

Yetiştiği çevre ve ait olduğu dünyanın nasıl arazlara sahip olduğunu yakinen bilen, bundan kurtuluşun ise aslına rücû etmekten geçtiğini yıllar içinde çok acı tecrübeler ve bizzat hayatıyla belgeleyen bir yaralı ruhtu Ayşe Şasa. ‘Derdim bana derman’ imiş diyerek manevi hastalığına derman bulan ve yandıkça etrafını ışıtan bir dervişeydi aynı zamanda.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

50

HİKMET VE HAKİKAT AŞIĞIYDIİlk kez Yeni Şafak’ta çalıştığım yıllarda gitmiştim evine. Kemal Tahir’i

yakından tanıyan bir entelektüelle, bu büyük yazarı konuşmaktı muradım. Ama Kemal Tahir’e hayran olarak girdiğim evden Ayşe Şasa’ya hayranlık duyarak çıkmıştım. Başörtüsü yasaklarının devam ettiği günlerdi. Konu nasıl olduysa yasaklara, kız kardeşlerimizin ıstırabına gelince, Boğaziçi Üniversitesi’ni 18 yaşında iken ilimden yoksun, eğitimini yetersiz bularak bıraktığını anlatıp ‘Böyle eğitim kurumları için kendilerini helak etmel-erine değmez. Üniversite kapılarında heba olmasınlar. Çalışsınlar, başka alanlarda kendilerine yatırım yapsınlar, kendilerini yetiştirsinler’ diye na-sihat etti. Ben de tanıdığım, tanıştığım yasak mağduru bütün kardeşlerime Ayşe Abla’nın bu sözlerini naklettim bıkmadan. Çünkü AyşeAbla hikmet ve hakikat aşığıydı. Sistemin bize dayattığı ‘bilgi’ kırıntılarının ne kadar fu-zuli olduğunu öylesine iyi biliyordu ki yeni neslin bu kirliliğe bulaşmasına gönlü razı olmuyordu.

Aradan uzun yıllar geçti. Önceki yaz Film Arası dergisinden Suat Köçer’le ziyaretine gittik. Bizi muhabbetle karşıladı. Takdir dolu sözler söyledi, öylesine övgü dolu cümlelerle yüreklendirdi ki bizi. Kendisiyle de bir röportaj yapmak istediğimizi söyledik. Artık o defteri kapattığını belirt-ti. Böyle söylese de uzaktan uzağa kimin ne yaptığını hep takip etti. O son ziyaretimden sonra ben de telefon halkasına dahil oldum. Gezi sürecinde olup bitenleri, sosyal medya gündemini, ülkede neler olup bittiğini yakinen takip ediyordu. Zor günlerde hep dua ve tevekküle sığınıyor, sabır tavsi-ye ediyordu. En son konuşmalarımızdan birinde Şebek romanını yeniden yazmak istediğini söylemişti ve bunun heyecanını yaşıyordu. ‘Bitmeyen işler yüzünden’ bir kez daha dizi dibine oturamadım. Ama telefondaki sesi hep kulağımda...

Kaynak: Star

> 2

014

HA

ZİRA

N

51


Sinema ile olan ilişkim film izlemekten ve izlediğim filmin vermek istediği mesaj üzerine kafa yormaktan öteye geçmedi hiç. Sinema üzerine hiçbir teorik okuma yapmadığım gibi bu alandaki terimlerin anlamını dahi bilmem fakat Türk sinemasının uzun yıllar köklerine yabancı kaldığını idrak edebiliyorum. Çok az sayıda eserin dışında Türk sinemasının batılı bir hayat tarzı dayattığını anlayabiliyor, görebiliyorum. Zaten bunu görmek için teorik sinema bilgisine vakıf olmak da gerekmiyor sanırım.

Dün vefat eden Ayşe Şasa Türk sinemasına büyük emek vermiş bir isimdi. Onlarca filmin senaryosuna imza atmıştı. Sinema sanatının kıt im-kanlarla icra edildiği dönemde ortaya hatırı sayılır güzellikte eserler ortaya koymuş birisiydi. Son Kuşlar, Gramafon Avrat ve Ah Güzel İstanbul, Türk sineması denince sayacağım 10 film arasında senaryoları Şasa’ya ait olan-lar…

Ayşe Şasa, sosyalizmin hakim olduğu bir çevrede yaşadı, 68 kuşağındandı. Kemal Tahir ile olan tanışıklığı ve Tahir’in üzerindeki etkisi sebebiyle kuşağındaki birçok kişi gibi bağnaz değildi muhtemelen fakat 1980’li yıllarda geçirdiği ciddi travmalar ardından yaşadığı dönüşümü aklından bile geçirmemişti belki de. Bu süreçte Muhiddin İbn-i Arabi Haz-retleri ile tanışan Şasa, büyük bir değişim yaşadı. Tasavvuf ve adanmışlıkla tanışan Şasa’yı sanırım bu süreçte ayakta tutan da maneviyat oldu. Zira yakın çevresi özellikle 1993’te ‘Yeşilçam Günlüğü’nü yayınladıktan son-ra onunla irtibatı kopardı veya en azından eskisi gibi ilgi göstermemeye başladı.

Ayşe Şasa’ya sinema camiasının ilgisizliği 20 yıl boyunca devam etti. Nihayet 2013’te 32’ncisi düzenlenen İstanbul Film Festivali`nde `Sinema Onur Ödülü`ne layık görüldü. Editörlük yaptığım Dünya Bülteni’nin Ge-

Ayşe Şasa ve Bir Röportaj HikayesiHamit Kardaş

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

52

nel Yayın Yönetmeni Akif Emre, ödülün açıklandığı günlerde bana Ayşe Şasa’yı arayarak ödülle ilgili düşüncelerini almamı ve bunu haberleştirmemi istedi. Telefondan ses kaydı yaptığımız cihazı tüm çabalarıma rağmen bulamadım. Yine de aradım, kendisi konuşurken hızlıca yazabileceğimi düşündüm. Aramadan önce İstanbul Film Festivali ve ödülün mahiyeti hakkında bilgi edindim ve birkaç soru hazırladım.

Ayşe Hanım, telefonu açtığında kendimi tanıttım ve arama sebebimi söyledim. “Söyleyeceklerimi yazmaya hazır mısın” dediğinde şaşırdım. Bunu fark edince açıklama yaptı. Medya ile röportaj isteklerini geri çeviriyormuş genellikle. Kendisi soruları ve cevapları hazırlamış. O oku-du, ben yazdım. Arada “Yorulduysan dinlenelim biraz” diyerek başka şeylerden bahsetti. Aslında kısa bir metin hazırlamıştı fakat metni nokta-lama işaretlerinin nerede kullanılacağına kadar her şeyi en ince ayrıntısına kadar okudu. Yazma işlemi bittikten sonra teyit etmek için bana da okuttu. Teşekkür ettim, böylece görüşme bitti.

O okuduğunda kalemle yazdığım röportaj metnini bilgisayara da aktardım, gerekli düzenlemeleri yaparak siteye ekledim. Her ne kadar bana sadece söylediklerini yazıya aktarmak düştüyse de ortaya çok iyi bir röportaj çıktı.

Röportaj sitede yayınlandıktan sonra çıktısını alarak internet kullan-mayan Ayşe Hanım’a faks aracılığı ile ilettim. Sonraki günlerde aldığı ödülle ilgili kendisi ile röportaj yapma imkanı bulan tek kişi olduğumu öğrenecektim.

Ayşe Şasa röportajında aldığı ödülün kendisini uzaklara götürdüğünü söylüyordu. Senaristliğe başladığı dönemde bu toplumun Batı`dan ayrı olan kendi medeniyetinin mirasçısı olması gerektiğini, kendine has etik ve estetik kodları olduğunu Türk okumuşlarına anlatmak için çok çırpındıklarını fakat başarılı olamadıklarını belirten Şasa, Yeşilçam Günlüğü’nü yayınladıktan sonra da söylediklerinin sadece Müslüman camiada yankı bulduğunu ifade ediyordu. Şasa, söylediklerinin İslami camia tarafından ilgiyle karşılanmasından memnundu fakat aynı camianın

> 2

014

HA

ZİRA

N

53


sinemaya ilgisizliği ve bu alanda bazı istisnalar dışında ciddi eserler or-taya koyamayışı hakkında ne düşünüyordu acaba, bunu kendisine sormak isterdim.

Şasa, röportajında ayrıca içerisinde manevi bir esinti, manevi bir ışık bulunan filmlerin hem dünyada hem de Türkiye`de çok az olduğundan şikayet ediyor ve bu tarz filmlerin muhakkak yankı bulacağını belirtiyordu.

Röportajın sonunda ise Şasa gençlerin bu toplumun tarihi sanat gele-nekleri ve klasikleriyle yoğun bir şekilde ilgilenmeleri, yetişme çağlarında bilinç ve bilinçaltı rezervuarlarını bunlarla donatmaları gerektiği yönünde tavsiyede bulunarak “Kendi kökleriyle barışmayan bir toplumun soylu ve orijinal şeyler yapması mümkün değil” diyordu.

Söz konusu röportaj binlerce hit aldı ve sosyal medyada yüzlerce kez paylaşıldı. Star Gazetesi Kültür Sanat muhabirlerinden Gülcan Tezcan Twitter’da paylaşırken “Çok uğraştığımız halde kendisinden röportaj alamadık. Dünya Bülteni’ni takdir ediyorum” mealinde bir not yazmıştı.

Ayşe Hanım’a Allah’tan rahmet diliyorum. Mekanı cennet olsun.

Kaynak: http://gencdergisi.com/

Not: Dünya Bülteni röportajı için bknz: Sayfa: 91.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

54

> 2

014

HA

ZİRA

N

55


Ayşe Şasa vefat etti. Onu ilk kez, Dergâh dergisinde yayımladığı Yeşilçam günlükleriyle tanımıştım. Doksanlı yılların başı. Sonrasında bu yazılar kıymetli bir kitaba dönüştü. (Kasım 1993) Bu cümle, birçok açıdan kendisiyle ilgili ipucu verebilir: ‘Dilimden düşmeyen üç kelime var: İlham, keşif, fetih.’ (Yeşilçam Günlüğü, Küre Yayınları, sayfa 88) O kitap-ta altını çizdiğim yer- lerden biri de Bülent Oran için kullandığı ‘rakibim ve kurtarıcım’ ifadesiydi. Ne kadar güzel. Yıllar sonra, onu, ‘müthiş mer-hamet sahibi bir insan’ olarak anar. (Bir Ruh Macerası, sayfa 119)

Kırklar dergisini çıkarırken, Ayşe Hanım’ın birçok yazısını yayınlama mutluluğu yaşadık. 2002 yılının haziran ayından başlayarak, dört bölüm halinde Bir Doğu Aristokratının Notları’nı. Bu yazıyı 1988’de kaleme almıştı ve ‘ölümsüzlüğün baharı’ndan bahsediyordu. Hemen peşinden, Bir Dönüşümün Öyküsü geldi. (Ocak 2003, sayı 25) Sylvia Plath’tan İbn Arabi’ye, dokunaklı bir ma ceranın hasılasıydı bu. ‘Dünyayı modern batının sığ, hastalıklı, perişan ölçüleriyle değerlendirme çabası beni otuz yaşımda şizofreniye götürdü’ diyordu. Bana hep şöyle gelmiştir: Yahya Ke-mal, ‘gördüm ve anladım yaşamak mâcerâsını’ dizesini sanki Ayşe Hanım için yazmıştı, söylemişti. ‘Serada büyütülen’ bir çocuk, yolculuğunun so-nunda, ‘hayret yaylası’nın bir sakini olup çıkmıştı. Hasanali Yıldırım’la yaptığı söyleşide, yolculuğunu şu şekilde özetler: ‘O kadar radikal bir değişim ki bu, bir ömürde iki ayrı hayat gibi…’

Ayşe Şasa, ‘hakikat kelimesine aşırı bir ilgisinin ve merakının olduğunu’ söyler. (Bir Ruh Macerası, Timaş Yayınları, sayfa 14) Bir baba olarak gördüğü ve aralarında kalbî münasebetin bulunduğu Kemal Tahir’i anlattığı yazısını dergimize gönderdiği vakit, bugün gibi hatırlıyorum, çok

Ayşe Şasa için...İbrahim Tenekeci

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

56

heyecanlanmıştık. Kemal Tahir için ‘hakikat arayıcısı bir ârif’ tanımını kullanıyordu. (Aralık 2002, sayı 24) Şimdi daha iyi anlıyorum; aynı if-ade yahut durum, kendisi için de geçerliydi. Yine, Kemal Tahir’in ‘biz bu dünyaya çile çekmeye ve pişmeye geldik’ sözü onu derinden etkiler. (Bir Ruh Macerası, sayfa 110) Kemal Tahir, o ünlü sözünü, yirmili yaşların başındaki Ayşe Hanım’a söylemiştir: ‘Maskaralık yaptığın sürece seni alkışlarlar, ciddi bir şey yaptığında kimse suratına bakmaz, yolunu ona göre seç.’

Kırklar dergisinin ikinci dönemine Ayşe Hanım’la söyleşi yaparak başlamıştık. (Mayıs 2003) Delilik Ülkesinden Notlar kitabı yeni çıkmıştı. Yazma gerekçesini / derdini şöyle temellendiriyordu: ‘Şükrümü ifade edebilmek için yazıyorum.’ Kendisini, akıllılar dünyasını seyreden bir deli olarak resmediyordu. O dünyanın anahtar kelimesi ise kibirdi. Bana kalırsa, ‘unutamamak’ da onun anahtar kelimelerinden biriydi.

Delilik Ülkesinden Notlar, ‘koyu bir inançsızlıktan yoğun bir inanca yönelen biri, yol üstünde neler yaşar, neler görür, neler söyler?’ cümle-siyle / sorusuyla başlar. (Sayfa 9) Fakat asıl şahitliğini Bir Ruh Macerası kitabında anlatmıştır. Bu kitap, ‘dünyaya dışarıdan bakmak zorunda kalan bir insanın iç dünyası’nı ortaya çıkarır. Çünkü ‘insanoğlunun kalbinde bir cennet var’dır. (Bir Ruh Macerası, sayfa 144)

‘Hayatımın ilk yarısı bir korku filmi gibi geçti’ (158) diyen Ayşe Şasa; ikinci yarısında, ‘onlara baktığında Allah’ı düşünürsün’ (148) sözünü hatırlatan insanlarla karşılaşır. Yeni dünyasından / muhitinden memnun-dur: ‘Birbirini Allah için sevmenin nasıl bir şey olduğunu ben bu dönemde öğrendim. Hiçbir menfaate dayanmayan sevginin ne kadar derin ve kalıcı olduğunu...’ (153) Ve ‘mucizeler bir kere başladı mı bitmek bilmez.’ (141)

Füsusu’l Hikem’i okuduktan sonra, kendisine şöyle seslenir: ‘Ayşe, bugüne kadar okuduğun, öğrendiğin, sana yapılan her türlü telkin, öğretilen her şey yanlıştı diyorum.’ (128) Sonrası, muhasebe ve pişmanlık: ‘İnsanların gelenekle bağları kopunca her şey kopuyor, dünyayla bağı da kopuyor, olup biteni algılayamıyor.’ (43) ‘Hümanist dünya görüşü, esasen

> 2

014

HA

ZİRA

N

57


insanları geleneğe, vahye karşı kışkırtan bir akım. İnsanı ilah konumuna getiren, vahiyden ve gelenekten, ahiret düşüncesinden koparan bir şey.’ (67) ‘Asrın icabına göre’ yetiştirilmiş, Hıristiyan ve Yahudi mürebbiyelerin elinde büyümüş, daha çocuk yaşta kiliselerle tanıştırılmış, bir zaman ken-dini onlardan sanmış, Amerikan Kız Koleji’nden mezun olmuş bir insanın sözleri bunlar: ‘Medeniyetimiz, maneviyatı en doruk noktalarda yaşamış çok büyük bir medeniyet. Bunlarla tanıştırılsaydık, kim bilir ne kadar farklı hayatlar vücuda gele- cekti, bunları düşünüyor, hayıflanıyorum.’ (81) Nihayetinde, ‘bomboş bir kalpten bambaşka bir dünyaya’ geçer: ‘Aynı mekânda, ne büyük bir ruh macerası geçirdim. Tam anlamıyla bir hicret olayı.’ (156)

Yaşadığı yalnızlık ve hastalık sürecinden dolayı yirmi beş sene sokağa çıkamaz. Dostlarıyla, telefonda görüşür, konuşur. Yüzünü görmeden, yeni insanlarla tanışır. O uzun telefon konuşmalarımızı unutmamın imkânı yok. Her biri, aziz bir hatıra olarak kalbimdeki yerlerini aldılar. Ayşe Hanım, telefon konuşmalarını şöyle yorumlar: ‘Dünyayla, telefon hattı üzerinden kurduğum bir rabıta var.’ (Delilik Ülkesinden Notlar, sayfa 136)

Yazımız boyunca, Ayşe Şasa’nın üç kitabına yer verdik. Dördüncüsü, Şebek romanı. Yayınlanmadan çok önce bu dosyayı okumuş, hatta bir bölümünü Kırklar’da yayınlamıştım. (Eylül 2004) Muhtemelen, müsved-deleri arşivimde duruyordur. Şebek romanını, Ayşe Hanım’ın şu cümlesi eşliğinde değerlendirmek gerekir: ‘Kafka’nın büyük bir etkisi var üzeri-mde.’ (Bir Ruh Macerası, sayfa 71)

Evet, bu âlemden, ‘kadere rıza duygusu, sabrı, tevekkülü, bir başka boyutta zenginleşmeyi getiriyor’ diyen bir Ayşe Şasa geçti. Ceylanların, koşarken dünyaya dokunuşu gibi. Bütün ağırlıklarından kurtulup öyle. Mekânı cennet, makamı âli olsun.

Kaynak: Yeni Şafak

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

58

> 2

014

HA

ZİRA

N

59


Hayatı olduğu gibi algılamak ne zor bizler için. İnsan zayıf bir varlık olduğunu bir türlü kabul etmek istemiyor ve kendine bir güç vehmederek aslında hem kendine hem de çevresine zulmediyor. Ölçülü merhametin kalıcı ve baskın insani duygu olduğunu kabullenebilseydik, insanlığın so-syal veçhesi çok daha değişik olabilirdi. İnsanın duygu dünyası, zihniyet alemi, ruh hali fiziki ve maddi yapısına göre öncelenebilse, sosyal doku da ona göre bir etkileşim içinde olabilecek, toplum yapısı insan fıtratıyla daha uyumlu bir alaşım ortaya koyabilecek. Ayşe Şasa ve onun yaydığı ışın, bizleri böylesi düşüncelere duçar ediyor, dünyadaki olmaklığımızı, tüm bir varlık alemini, kainat algımızı bu ve benzeri ifadelerle temellen-dirmemize, bir anlam dünyası kurmamıza yol açıyordu. Aslında geçmiş zamanlı ifadeler kurmam kesinlikle sadece şekli bir düzenekten ibaret; yoksa her daim hayat sürdükçe, ömrümüz oldukça kaim olacak olgu-lar. Kendisiyle tanışıklığım yirmi yıl geriye Amerika’dan yüksek lisans eğitiminden dönüşüme rastlar. Kendisinin farklı bir hayat tarzından man-evi sarmalanımlı bir çizgiye gelmesiyle, kendi hayatımdaki dönüşümle görülen paralellik ve sinemaya olan ilintimiz bizi kaderin bir tecellisiyle biraraya getirdi ve sonrasında aynı düşünce ve hissiyat rayında bugünlere kadar irtibatımız sürmüş oldu.

Önce hayatın mahiyeti üzerine düşünsel serüvenimizi yeniden göz-den geçiriyor, daha sonra sinema düşüncesiyle olan ilişkimize ortaya çıkan muhteviyata eklemliyorduk. Sinema, birçok yaklaşımlara göre tek başına neredeyse mutlak alınabilen bir mecrayken, Ayşe hanımla muraka-belerimizde hayatın daha öncelikli olduğu, ancak fıtrata uygun bir sinema inşa çabasına girişildiğinde ikisinin optimum bir noktada örtüşebileceğini konuşuyorduk. Kanal 7’de yaptığımız film arası yorumlarında, bu çerçeve-den sinema olgusuna yaklaşarak, gösterilen filmleri tematik unsurlarıyla,

Ayşe Şasa: Hayat ve sinemaİhsan Kabil

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

60

insanı temsil değerleriyle, imgenin sembolik ve metaforik unsurlarıyla irdelemeye çalışıyorduk. Öte yandan, tasavvufi hissiyatın projeksiyonuy-la, hayatın veya metafizik katmanın değişik düzlemlerinde dolaşıyor, sinemanın bunların yanında son tahlilde tali bir çalışma olduğunu öngörüy-orduk.

***Türkiye’nin Batılılaşma ve modernleşme sürecinin çocukluğundan iti-

baren travmatik bir örneği hatta kurbanı olan Ayşe hanım, kendi geldiği varlıklı aile çevresinden, sinema dünyasının toplumsalcı yönelimlerinin biraraya geldiği ve lakin yine altrustik anlamda kendi iç dünyasının din-amiklerinden uzak bir ortamın içine girer. Bu denli bir iç çatışma ortamında kalan ve bir noktada paralize olan ruh dünyası, Allahın bir lütfuyla yıllar sonra şifa bulmaya başlayacaktır. Gelinen mertebe artık bir hayret makamıdır; çevresinde, toplumda, dünyada, giderek kainatta olagelen herşey bir sebeb-i hikmete bağlıdır ve ne sonuna kadar yerinmeye ne de sonuna kadar sevinmeye, gönenmeye değecek derecededir. Ayşe hanım, bu serinkanlılıkla ve tasavvufi neşvenin verdiği olgunlukla varlık alemini, mahlukatı, tüm bir kainatı temaşa ediyor, ederken de bu seyretme fiilinde mündemiç tefekkürünü sürdürüyordu. İnsanın kemale erme serüveninin peşine düşmüş olup, mümkün olduğunca bunun seyr-i sülukunda olma çabasını sergiliyordu. Bu da asil bir hareket tarzıyla hayatımızda husule gelen olaylara fazla takılmayarak, daha çok olgular üzerinden hareket etme şeklinde kendini gösteriyordu.

Sinema kuramımıza bu nokta-i nazardan baktığımızda, aşkın bir gönül imgeleminin ipuçlarının nerede olduğu da (incelikli, estetik, kaba ve orta-lama olmayan, üst ve manevi bir hare içeren) sezilecektir. Ayşe hanımın geçirdiği ömür tecrübesinin bir şehadet mertebesi olduğuna, makamının yükseklerde bulunduğuna ve hepimize örneklik teşkil etmesi gerektiğine inanıyorum. Allah rahmetler eylesin.

Kaynak: Star

> 2

014

HA

ZİRA

N

61


Ayşe Şasa benim akranım sayılır. Onu 1980’li yıllarda tanıdım. İstiklal Harbi komutanlarından Rauf Bey, Ayşe’nin büyük dayısı olur. Annesi Me-lika Hanım onun yanında yetişmiştir. Babası Avni Şasa, kereste ticaretinde ve üretimde bir zamanlar rakipsizdi; karı-kocanın birbirlerinden başka kimseyi gözleri görmezdi.

Avni Bey çocuklarını spora düşkün olarak yetiştirmiş. Ayşe’nin yüzme ve su kayakçılığı dillere destandı. O zamanki İstanbul’un üst grubu aile-sini ve onu kabul ediyor ama Ayşe, o hayatı kabul etmiyordu. 1950’lerin modası Türkiye’de egzistansiyalizm. Başka bir seçeneği koklaması zaten mümkün değildi. Geleneksel Türk hayatı ve kültürü suriçi İstanbul’da bile yolunu şaşırmışken başka semtlerde ve okullarda ondan bahsetmek müm-kün değildi.

Anadolu 50’lerin, 60’ların Türkiye’sinde Avrupa’dan daha uzak. Zaten iki asırdır üretimin dışına kaymış Anadolu kasabası insanlara hangi tercihi sunabilirdi ki! Hassas yapılı ve bir şeyler arayan gençler kendi çevreler-inde bir şey bulamadılar. Tercüme Marksizme balıklama dalanlar, yabancı mekteplerin az sayıdaki meraklı öğrencisi oldu. Bunlar mutlu olabildiler mi? Bazıları olduklarını zannetti. Bazıları ise daha başka yerlere bakar oldular.

Çok iyi bir senaristtiKüçümsenecek bir macera değildir. Türkiye’nin gençleri ustaca hareket

edemeseler de bir şeyleri sorgulamaya başladılar. En çok zarar verdikleri ise ne toprak sahipleriydi ne dillerinden düşürmedikleri yeni yükselen burjuvaziydi ne de Amerikan etkileriydi. Sadece kendilerini örselediler.

Nadir rastlanacak bir kişiliktiİlber Ortaylı

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

62

Bazıları yeni dünyalara ve çevrelere yönelmeyi denedi. Sayıları çok azdı, çılgın bir nehir gibi atıldılar, ne yazık ki çorak arazide buhar olup gidenler oldu.

Ayşe Şasa Robert Kolej’deki(o tarihte Arnavutköy Amerikan Kız Lisesi) eğitiminden sonra aynı

yerde yüksek tahsile devam etti. Yaptığına anlam veremedi, bıraktı. O tari-hlerde hepimizin küçümsediği Türk sineması ona zengin imkanları olan bir saha gibi göründü, pek haksız da sayılmazdı. Sinemacıların içine daldı, solcu muhitle arkadaşlık kurdu ve ilk ihtarı da ailesinden yedi.

Zor bir hayata girmişti... Bu zor hayat onu Türkiye’nin unutulmayan bir senaristi haline getirdi. Kalabalık sayıdaki senaryolarının listesi içinde “Ve Recep ve Zehra ve Ayşe” ve “Hacı Arif Bey” unutamadığım seriler. “Hacı Arif Bey”de Robert Kolej’li monden kız, Osmanlı’nın monden asrına, Tanzimat’a sendelemeden girebilmişti. Aslında onun çevresi 100 yıl evveli anlamasına hiç müsait değildi. Ayşe kendine özgü temkinliliği ve edebiyle bu zor duvarı deldi. “Son Kuşlar”ı unutamıyorum. Âdetin dışına çıkmış, toplumda yazarın işine gelmeyen kesimi hicvetmek ve eleştirmek değil, herkesi çok ağır yaralayan bir senaryo yazmıştı ve sinema seyircisini de sürükleyecek, akıcı bir kalemden çıktığı belliydi.

Herkes camideydiAvni Şasa İstanbul’da yerleşen elit Kürtlerden, Bedirhanilerden geli-

yordu. Annesi Çerkesmiş. Melike Hanım ise İstanbul’daki Çerkes ailel-erden birine aitti ve Rauf Bey’in yeğeniydi. Muhtemelen o kültürün getirdiği, sert değerlendirmeler ve onun yanında yumuşak olabilme ve çatışma dünyasına girdiğini göstermeden karşı tarafa amansız inceleme, Ayşe Şasa’nın yazarlığını yapan düzlemdi.

Cenazesinde de görüldü; Türk toplumunun her kesiminden insanla temasa geçen, fedakarca el uzatabilen, kendi sorunlarının dışında onların sorunlarıyla ilgilenebilen birisiydi. Bu gibi birisine çok rastlanmaz.

> 2

014

HA

ZİRA

N

63


Ruhunu açtığı insanlar onun kaleminin ve bilgisinin de hayranıydılar. O gün orada solcular vardı, muhafazakarlar vardı ve her kesimden dostları oradaydı. Yeni bir Türkiye kendi dışında kalan çevreyi de öğrenmek, bilmek ve benimsemekle olur. Galiba olacak. Salı günü Fatih Camii’nin avlusundaki tören aramızdan ayrılanı özleyeceğimiz, hüzünlü ama aynı zamanda da gelecek için ümit veren bir cenazeydi. Cerrahiye Dergahı’nın postnişini Tuğrul İnançer’in, Ayşe Hanım için namaza davet edişi tasav-vufla ilgisi olmayanların hatta belki bağ kurmaktan kaçınanların dahi sev-dikleri dervişeyi rahmete uğurlamak içindi.

Kaynak: Milliyet

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

64

> 2

014

HA

ZİRA

N

65


Geçen Cuma günü (7 Aralık 2001) iftarı Çamlıbel Matbaası’nda Os-man Kâhya ağabeyin mütevazı fakat güzel sofrasında yaptık. İftarın sonlarına doğru ağır bir rahatsızlığa yakalandığını duyduğum ciltçi Ahmet Başoğlu’nun yani bir kitabıma ad olan “Şeyh Efendi’nin rüyası”nın son ravisinin sıhhatini sordum. Hastalığının seyri hakkında biraz bilgi verdi: Yemek borusu kanseri, Bakırköy Devlet Hastahanesi’nde yatıyor, durumu ciddi, katı yemek yiyemiyor, ayağa kalkamıyor ama her zamanki cesareti ve yılmazlığıyla “bunu da yeneceğim” diyormuş. Sonra nerede ise yarım saat Ahmet ağabeyin renkli, uçarı, yılmaz, kayıt tanımaz, bazen çekilmez menakıbı üzerine konuştuk, gülüştük. Sofradakilerin hepsi onu tanıyor.

Kalkacağımız sıra Osman ağabey telefonla birini aradı. Gelen haber Ahmet Başoğlu’nun yarım saat önce Hakk’a yürüdüğü idi. İnnâ lillâhi ve innâ ileyhi râciûn. Biz Ahmet ağabeyi çekiştirirken meğer o yola revan olmuş.

Çıkarken Osman ağabeye cenazenin nereden kalkacağını öğrenirse bana da bildirmesini söylemiştim. Akşam telefon etmiş: Cumartesi günü, ikindiden sonra Kadıköy Söğütlüçeşme Camii’nden kalkacak... Sabahleyin Beşiktaş’a geçtim. IRCICA’ya uğradım, oradan da İstanbul Araştırmaları Merkezi’ne, Ahmet Tabakoğlu’na selâm vermeye gittim. Erken çıkacak ve ikindiye Söğütlüçeşme’ye, Ahmet ağabeyin uzun yolculuğun eşiğindeki merasimine, duasına yetişecektim. Çıktım da. Fakat sert bir hava, rüzgâr ve yağmur, kötü bir trafik... Üsküdar’a geçtiğimde cenazeye yetişemiyeceğim belli olmuştu. Akşam Acbadem’de oturan halazâdemin iftarına davetli idim. Güllaçı Kanaat Lokantası’ndan alayım, Fakülte’ye gidip Hilafet Risâleleri üzerinde biraz çalışayım, sonra da iftara yakın giderim dedim.

“Aramakla bulunmaz ve fakat bulanlar ancak arayanlardır”

İsmail Kara

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

66

Kanaat’a girdiğimde lokantanın üçüncü kuşak sahiplerinden Murat bey (Kargılı) yanıma geldi ve Ayşe Şasa Hanım’ın içerde olduğunu söyledi. Beni kapıdan girerken görmüşler. İçeri gittim ki masada oturuyor. Rizeli delişmen ve garip bir dervişin cenazesine yetişme şansımın kaybolduğu bir hengâmede, güllaçın izinde bir başka garip ve muzdarip dervişle karşılaşmıştım. Bir zamandır hastalığının tekrar nüksettiğini biliyordum. Telefonlarında bahsediyordu. Ağır bir grip de üzerine gelince birkaç gün hastahaneye bile yatmıştı. Sigarayı bırakmış… Doğrusu günde birkaç pa-keti deviren biri için büyük bir başarı, bir nimet. Bunu Allah’ın bir lütfu olarak görüyor. Bir nefret gelivermiş sigaradan... Ben ise arasıra eski dos-tu sigarayı hatırlamasını, yoksa vefasızlık olacağını söylüyor, telefonda gülüşüyorduk.

O gün hava çok soğuk olmasına rağmen bir nefes almak için taksiye binip kendisini Kanaat’a atıvermiş. İlk defa kendisini başı açık görüyo-rum. Tanıdığımda başını örtmüştü ve hep siyah başörtüsü takardı. Birkaç zamandır arasıra başını açıyormuş. Sebebini şöyle anlattı, daha doğrusu bir arkadaşının kendisine yaptığı yorumu doğru bulmuş, onu aktardı: Cumhuri-yetin okumuş yazmış kadın erkek laik aydınlarının dinle irtibatları sadece cenaze namazında tezahür ettiği için başörtüsü, hele siyah başörtüsü on-lara sadece cenazeyi ve ölümü hatırlatıyormuş, bundan da farkında olarak olmayarak büyük bir ürküntü ve dehşet duyuyorlarmış. Kendisine uzak durmalarının sebebi de bu imiş. Bu değerlendirmeye kendi tecrübelerini de katarak hak vermiş...

Benim için inanılası tarafı olmayan uzak ve kurgusal bir yorum fakat düşününce insanın kısmen hak veresi gelmiyor da değil.

Öteden beriden konuştuk. Konuşmaya teşne bir halde idi, her zamanki gibi. Vicahen veya daha ziyade telefonda konuşmayı zaten yıllardır bir tera-pi olarak kullanıyor. Sinemaya da uyarlanan “gramofon avrat” başlığından bir ironi de çıkarmıştı; “telefon avrat”. Laf döndü dolaştı, zaman zaman bölük pörçük dinlediğim kendi hikâyesine, uzun ve dolambaçlı hikâye-sinin en önemli kısmına geldi. Ben de açılsın, rahatlasın diye sorular sor-

> 2

014

HA

ZİRA

N

67


dum, sohbeti koyulaştırdım. Nasıl olsa Murat bey bizi çaysız bırakmıyor, arasıra da tatlısız… Fırsat buldukça gelip yanımıza da ilişiyor.

Hidayetinin aşamaları şöyle gelişmiş Ayşe hanımın:18 yaşından itibaren tanıdığı ve giderek daha fazla fikirlerine,

heyecanlarına katıldığı Kemal Tahir vefat edince evine rahatlıkla girip çıktığı, heyecanlı ve bereketli konuşmalarından feyiz aldığı, şifa bulduğu bir yakınını, bir hocasını, bir ana menbaını kaybetmişti. (Kemal Tahir’in ilk tanıştıkları günlerde kendisine söylediği sözleri her zamanki gibi o gün de hatırladı: “Maskaralık ve şaklabanlık yaptığın müddetçe seni baştacı ederler fakat ciddi ve sahici bir şey yaparsan, yapmaya teşebbüs eders-en kimse yüzüne bakmaz ve ilgilenmez. Dahası husumet beslerler. Onun için yolunu şimdiden seç”). Etrafında Halit Refiğ başta olmak üzere fi-krî endişeleri de olan sinema sanatçıları, rejisörler, senaristlerden oluşan çokça insan vardı. Fakat şu veya bu ölçüde Kemal Tahir’i ikame edecek birini bulmalıydı.

Uzun Yol Bir ara Şerif Mardın hoca olabilir diye düşündü içinden. Tanışıyorlardı

da. Gitti, birçok defa gitti, konuştu, dertleşti, endişelerini paylaştı. Kemal Tahir kadar coşkun, kıvrak, hareketli ve derin olmasa da kendi hikâyesinin de içinde yer aldığı modern dünya, yeni Türk düşüncesinin tıkanıklıkları, ana hatları ve renkleri, cumhuriyet aydınlarının tabiatı ve açmazları üzeri-ne çok şeyler öğrendi ondan. Bir gün Şerif Mardin, Kuhn’un, 1982 yılında Türkçeye de tercüme edilen Bilimsel Devrimlerin Yapısı kitabını ona tavsi-ye etti. Hemen edindi ve okudu. Bir iki asırdır müslüman Türk aydınlarını derinden etkileyen modern Batı biliminin, o devâsa ve büyüleyici alanın ne kadar ideolojik bir çerçeve olduğunu görmekten hem çok etkilendi ve sarsıldı hem de yeni yollar aramanın ve farklı dertler edinmenin ipuçlarını yakalar gibi oldu.

İçinde bir ürperti, yarım bir ferahlık… Hayata bağlanmak için yeni fak-at flu bir kapı. Yoksa yeni bir korku mu?

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

68

Yıl 1980. Şerif Mardin’in bakması ve karıştırması için verdiği kitap katalogları arasında hiç tanımadığı bir isim ve onun tanımadığı bir eserinin İngilizce tercümesi hep dikkatini çekiyormuş. Adeta bir saplantı. Sanki yıllardır aradığı büyük hazinelerden birinin şifresi yahut çileden çıkarıcı hastalıklarının şifa kaynağı o zatta ve o kitapta imiş.

Ismarlıyor gelmiyor, bir daha ısmarlıyor yine gelmiyor… Nihayet bir gün bereket yüzünü gösteriyor, rahmet yağıyor… O zât İbn Arabî, kitap da Fusûsu’l-Hikem’in İngilizce güzel bir tercümesi… Gömülüyor kitaba. Dilini ve şifrelerini çözmek için bir defa okumak yetmiyor. Nereden yetsin! Kime yetmiş ki! Okudukça mânevi dünyası yükseliyor, hastalığı geriliyor. Kemal Tahir’in yıllar önce gerçek ve gerçeklik üzerine söylediklerine çok yakın unsurlara rastlaması onu ayrıca memnun ediyor. Üstadın tecelliyat bahsinde anlattıklarıyla Kemal Tahir arasında irtibatlar kuruyor kendince. Ayşe Hanım’ın söylediğinin nerede ise aynısını Cemil Meriç Bu Ülke’de Kemal Tahir’le ilgili yazısına epigram olarak koymuş, oradan aktarıyorum:

“Gerçek kendisini zor teslim eder, çünkü canlıdır, değişkendir. Canlı ve değişken olduğu için de bir kere teslim alınınca sürgit elimizde kalmaz. Bu sebeple gerçekle girişilecek savaşın sonu yoktur. Bu savaşın zaferi sürekliliğindedir”.

Ardından dünyadaki İbn Arabî dernekleriyle irtibata geçiyor, yazışıyor, kitaplar, broşürler, dua mecmuaları ediniyor.

Şifa, bereket, rahmet ziyadeleşiyor.Yıl 1988. Bir gün Türkân Şoray’ın eski eşi tiyatro sanatçısı Cihan Ünal

kendisini ziyarete gelmiş. Elinde kendilerinin doldurduğu bir şiir kaseti. Kasetteki şiirlerden biri de “Mataramda Tuzlu Su”. Dinlemişler. O bu şiire ziyadesiyle “takılmış”, meftun olmuş, çok yakın bulmuş kendisine; kendi dertlerine, sıkıntılarına... Heyecan ve hayretle “kimin bu şiir?” diye sormuş. Cevap hiç tanımadığı bir isim: İsmet Özel.

West Indies, Kızıl Elma, İtaki, Maçin!Uzun yola çıkmaya hüküm giydim.Beyazların yöresinde nasibim kalmadı

> 2

014

HA

ZİRA

N

69


yerlilerin topraklarına karşı suç işledimzorbaların arasında tehlikeli bir nifakuyruklarım içinde uygunsuz biriyimvahşetimbeni baygın meyvaların lezzetinden kopardıkendime dünyada biracı kök tadı seçtimyakın yerde soluklanacak gölge bana yokuzun yola çıkmaya hüküm giydim....Yakın takibe almış İsmet Özel’i. Kendisine bu kadar ortadan ve direkt

hitap eden, esrarına bu kadar aşina ve vâkıf zat kimdi? O yılın Nisanında yayınlanan Waldo Sen Neden Burada Değilsin? kitabına rastlayınca he-men satın almış ve bir solukta okumuş. Tanıdıklarına, görüştüklerine onu hararetle tavsiye ediyor, bir kısmına kendisi alıp veriyor… Bu kitap sadece İsmet Özel’in değil kendisinin ve döneminin de hikâyesi! Hem de en de-rinden...

Artık İsmet Özel’i bir an önce bulmalı ve konuşmalı, dertleşmeli idi. Sormuş soruşturmuş, telefon rehberlerine sarılmış... Koyu bir sessizlik. Bir ahbabı, “o bilebilir” deyince Sezai Karakoç’u bile aramış. Soğuk bir cevap: “Burda öyle biri yok”. “Bilinmeyen telefonlar”dan sormuş. Ara-ya taraya bir İsmet Özel bulmuşlar ona. Fakat karşısına çıkan aynı ad ve soyadlı bir yüzbaşı; ne şairlikle alakası var, ne Waldo ile.

Nihayet buluyor… Ne denilmiş: “Aramakla bulunmaz ve fakat bulanlar ancak arayanlardır”. İlk telefon görüşmelerinde kendisini takdim edince öbür uçtaki İsmet Özel, “adınızı biliyorum, askerde iken Yılmaz Güney sizden de bahsederdi” demiş. Bundan daha alâ ne olabilir? Mesleğinden, sinema üzerinden bir tanışıklık. Âşinalık…

Bir gün Gayrettepe’deki fildişi kulede kapının zili çalıvermiş; açıyor ki İsmet Özel, elindeki zarfta kendi kitapları, mütebessim yanık bir çehre. Oturmuş uzun uzun konuşmuşlar; sorular, sorular, sorular... Büyük şairin sabırla ve heyecanla meselelerine eğilmesi yeni bir sayfa açmış önüne.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

70

Ondan sonra hep konuşmuşlar.Ara not: Mustafa Kutlu’yu ve beni Ayşe hanımla, ardından Bülent Oran

beyle tanıştıran da İsmet Özel oldu. Bir müddet sadece telefonla görüştük. Yüzyüze mülaki olduktan sonra telefon trafiği daha da ziyadeleşti. Ba-zan günde birkaç defa… Mustafa Kutlu onu Dergâh dergisinin düzenli yazarı haline de getiriyor. Yazılarının üst başlığı daha sonra kitabının da adı olacak: Yeşilçam Günlüğü. Sinema ağırlıklı yazılar konuşma ve görüşme imkânlarını, bahanelerini artırıyor. Bülent beyle birlikte Dergâh Yayınları’na gelip gidişlerini de…

İbn Arabî’nin eserleri onu tasavvufî bir arayışa da sevk ediyor. Bu meseleleri daha derinden kavramak için bir tarikata mı kapılanmalıydı? Bu vadide kısmeti var mı idi acaba? Sinemacı arkadaşı Tuncay Bey vasıtasıyla tanıştığı, o yıllarda Fatih’te mütevazi fakat düzenli bir büroda grafik tasarımı, kapak, ilan işleriyle uğraşan sinema heveslisi Özkul Eren’e hissiyatını açıyor. O da Esat Coşan merhum’a anlatıyor. “Bizleri seven bizdendir” diyerek görüşmeden ona zikir dersi gönderiyor. İbn Arabî ve vahdet-i vücud ilgisi arttıkça Özkul onu vahdet-i vücut üzerine doktora çalışması yapmakta olan Mahmut Erol Kılıç’la tanıştırıyor. Sohbetler fena değil fakat Mahmut Erol onu bir dergâha tevcih etmek konusunda ağır ve mütereddit davranıyor. Ayşe Hanım’a göre işi yokuşa sürüyor. Nihayet sigara içmesini de zikrederek Karagümrük Cerrahî Tekkesi’ne gitmesinin uygun olacağını söylüyor. Başından mı atıyor acaba?

Tekke KapısıTekkeye gidip gelen Fatih adlı genç bir delikanlının delâletiyle âsi-

taneden içeri adımını atıyor. Elbette şeyhefendinin huzuruna çıkılacak. Merhum Sefer Efendi şöyle bir bakıyor ve “Siz daha önce bir yere inti-sap etmişsiniz” diyor yavaşça. Ayşe Hanım, Esat Coşan Hoca’nın zikir telkinini kendi ölçülerine göre intisap saymadığı için yok diyor ama şeyh efendi ısrarlı...

Ve Efendi tarafından dervişliğe kabul ediliyor. Lütuf. Engin ve fakat dur-

> 2

014

HA

ZİRA

N

71


gun bir deryanın kenarında hissediyor kendisini. Yıllardır anlayamadığı, çözemediği karmaşık, sıkıntılı, hastalıklı şeyler burada mesele bile değildi. Nasıl oluyordu bu? Hangi kılıç mekanizması, hangi güç dışarıda çözülmez kabul edilen bu kördüğümleri bu kadar suhuletle, nerede ise hiçbir çaba sarfetmeden halledebiliyordu? Yoksa bu kapının içinde problemin yeri mi yoktu? Dünya değişmiş, o yüzden meseleler de değişmiş olmalıydı…

Hayat tecrübelerini, sıkıntılarını, hastalıklarını da anlattı kısmen…Benim zihnim bazı mısralara, beyitlere kayıyor. Önce Yunus, sonra Fu-

zulî. İki büyük derd-âşina:Derman arardım derdimeDerdim bana derman imiş.*Yâ Râb! Belâ-yı aşk ile kıl âşina beniBir dem belâ-yı aşktan kılma cüdâ beni.Çocukluğu Yahudi ve Hıristiyan mürebbiyelerin elinde geçmiş, onların

fizikî ve ruhî şiddetine maruz kalmıştı. II. Dünya Savaşı’nın Yahudiler üzerindeki derin korku ve ızdırapları, Hıristiyan karamsarlığı bu müreb-biyeler vasıtasıyla ona da intikal etmişti. Özellikle Yahudi mürebbiyelerin hergün radyodan dinleyerek dehşet içinde tekrar ededurdukları Yahudi katliamı, temerküz kampları, toplu mezarlar, ölümler... onda derin izler bırakmış, hayatını kıyametle hayat arasında bir tür kabir hayatına, Ce-henneme çevirmişti. Hıristiyan mürebbiyeler ise ailesinden habersiz onu gizlice kiliseye götürmüşler. “Çarmıhtaki İsa” unutamadığı bir sahne... Çatışma, isyan... 30 yaşında iken bütün şiddetiyle yüzyüze geldiği ağır şizofreni rahatsızlığını da öncelikle buna bağlıyordu. Her şey zıddıyla kai-mdir derler ya, macerasının cereyanı içinde batı karşıtı bir tavır takınışında da bu kişilere ve onların terbiye tarzına duyduğu husumetin etkisi var: Batılı olan her şeyden nefret...

Bunları bu haliyle Sefer Efendi’ye anlatamazdı tabii. Fakat büyük zat her şeyi biliyormuş gibi bir menkıbe anlatarak onu mezarlıktan, ölüm korku-sundan çekip çıkardı: Âlimin biri vefat etmiş zannedilerek defnedilmiş.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

72

Mezarlıkta kendine gelince bağırmaya, “beni kurtarın buradan” diye haykırmaya başlamış. Yanındaki mezarda yatan zattan ses gelmiş: “Şu anda gecedir, kimseye ses duyuramazsın, sabah olunca bağırırsın, gelir seni kurtarırlar, merak etme ışıdığı zaman ben sana haber veririm”. Âlim hem sevinmiş hem de şaşırmış; “nereden biliyorsun gece olduğunu?” diye sormuş bir müddet sonra. Komşunun cevabı: “Ben dünyada iken Tebâreke sûresini çok okurdum. Onun için mükâfat olarak geceleri kabrimde kan-diller yanar”. Hay Allah… Gün ağardıktan sonra işaret üzerine yeniden başlayan bağırıp çağırmaları gelip geçenlerce duyulmuş ve mezardan çıkarılmış.

Âlim ömrünün geri kalan kısmını Tebâreke (Mülk) sûresinin de-rin mânalarına vakfetmiş… (Yıllar sonra 2013 senesinde Adalet Çakır hanımefendinin yayına hazırladığı Geydim Hırkayı-Sefer Efendi’nin Sohbetleri’ni kitaplaşmadan önce okurken bu menkıbenin anlatıldığı âna da tesadüf edecektim).

Tekke kapısı aslında bir yolun sonu. Fakat içeriye adım attıktan sonra oradan da uzun bir yol başlıyor.

İşte böyle.*Zeyl: 16 Haziran 2014. Telefon sustu bugün, İstanbul’u rahmet bastı.

Ölüm de bir yolun sonudur, evet sadece bir yolun. Şimdi Ayşe hanımın önüne uzun, pek uzun yeni bir yol daha açıldı. O yola, yollara alışkındır. Rahmetle git Ayşe hanım, yolun açık olsun.

Kaynak: Dünya Bülteni

> 2

014

HA

ZİRA

N

73


Bu ülkede sinemayla bir şekilde ilgiliyseniz, hangi görüşten ya da toplumun hangi katmanından olursanız olun Ayşe Şasa ile mutlaka yolu-nuz bir yerde kesişmiştir. Şasa’nın dostluğu dünyevi tüm kaygı ve beklen-tinin dışında, düşünce ve tasavvur merkezli olmuştur.

Yıl 1994... Antalya Altın Portakal Film Festivali’ndeyiz. Bazı filmlerin gösterimi açık hava sinemalarında yapılıyor. Yavuz Turgul henüz Eşkıya’yı çekmemiş. Bu, şu demek: Türk sineması yaklaşık 20 yıldır saplandığı bataktan henüz çıkmış değil. Bakanlığın desteğiyle bol bol ‘bunalım’ film-leri çekiliyor. Sinema pusulasız, seçkinci bir elitin elinde eğlence aracı olmuş sanki. Devlet kesesinden bol bol şehirli kadın ve cinselliklerine dair abuklamalar izliyoruz. O akşam nasibimize de insanın içini buran, sıkıntılı bir film düştü. Hava beklenmedik derecede soğuk aslında. Seyircilere battaniye dağıttı görevliler. Kamera ışıkları altında bu tür filmleri öven-ler birer birer dışarı attı kendini. Bu serin havada barda oturup bir şeyler içerek sinemayı kurtarmak daha cazipti tabii! Derken bir yağmur başlıyor inceden… Kalan seyirciler de kaçışıyor. İki kişi kalıyoruz koca sinemada. Biri ben, bir de gerilim filmindeki gizemli karakterler gibi battaniyesine sıkı sıkıya sarılmış, en ön sırada oturan bir adam. Görevli geliyor, istiyor-sak filmi izlemeye yarın devam edebileceğimizi söylüyor. ‘Kalkın gidin, divane misiniz!’ demek gibi bir şey bu aslında. Kalkıp çıkışa yönelirken en öndeki adamın kim olduğunu fark ediyorum: Yeşilçam’ın emektar se-naristlerinden Bülent Oran. Perdedeki o sıkıcı filme öyle bir hayranlıkla bakıyor ki izlediğimiz şeyin aynı olmadığına inanıyorum. Muazzam bir haz alıyor. Yanına yaklaşıp “Bülent Abi sinemayı kapatacaklar galiba, yarın devam ederiz.” diyorum. Kısa tereddüt sonrası kalkıp benimle bera-

Ayşe Şasa günlüğüM. Nedim Hazar

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

74

ber dışarı geliyor. Otele kadar yürüyoruz. Mesleğin henüz başlarında olan ben en önemli ölçülerimden birini o akşam Bülent Oran’dan öğreniyorum: “Hiçbir film kötü olsun diye çekilmez!”

Yıllar boyu bu kriteri değerlendirmelerimde hep ön planda tuttum ben. Öyleydi gerçekten, kötü film yoktu, ‘becerilememiş, olmamış’ film vardı! Tamamen benim cehaletimden kaynaklanan bir keşifte bulunuyo-rum o akşam. Nicedir bir başucu kaynağı olarak okuduğum ‘Yeşilçam Günlüğü’nün yazarı Ayşe Şasa, Bülent ağabeyin eşiymiş meğerse!

Ve ilk ziyaretimi gerçekleştiriyorum Mecidiyeköy’e. Bana sinemanın bu iki kontrast isminin birlikteliği inanılmaz etkileyici geliyor. Pek çok muhabbette beraber oluyorum ikiliyle. Biri sinemanın derinliği, diğeri genişliği… Yeşilçam’a en az eser veren ile en çok eser veren iki senarist aynı evde yaşıyorlar. Ve arka planını öğrendikçe bu beraberliğin, hayret ve takdirim artıyor. Kedisine bile ‘Zubin’ ismini veren bir entelektüelin, Yeşilçam melodramlarının yazarıyla beraber olabilmesi enteresan geliyor hep.

Evin her tarafı tablolar ve çocukların çizdiği resimlerle dolu. Son de-rece değerli sayılan tablolar ile okul öncesi çocukların çizdiği kargacık burgacık resimler aynı duvarda. Ayşe Abla ile Bülent Ağabey’in ortak duvarı iki farklı ruh dünyasının ortak alanı gibi.

Kendi evrenimde karaladığım film öykülerim var o dönemde. Kitap filan yapmayı aklımdan bile geçirmiyorum. Bir-ikisini Ayşe Hanım’a oku-tuyorum ve beni mahcup edecek yorumlar alıyorum. Sonra kitap yazma düşüncesi ağır basıyor ve beni muazzam mutlu edecek bir jestte bulunuy-or; kitabıma takdim yazıyor…

Ayşe Şasa hayatı inanılmaz farklı boyutta yaşıyor. Bülent Oran ise tam simetrisi âdeta, son derece yalın ve basit bir okuması var hayatı. Bir tür zıtların birlikteliği var. Ne ki bu ikiliyi birbirine bağlayan, âdeta yapıştıran bambaşka bir olgu: maneviyat…

Çok kimse bilmez ama Aksiyon’un çıkış öyküsünde Ayşe Hanım ile ilgili bir fasıl da vardır. Henüz yayına başladığımız dönemlerde, yıl

> 2

014

HA

ZİRA

N

75


sonlarında gazeteci olmak isteyen gençler için seminerler düzenleniyor. Kültür sanata ilgi duyan gençlere Ayşe Hanım’ı konuşmacı olarak get-irmeyi deneyeceğimi söylüyorum. Bilenler bilir, kolay kolay çıkmaz Ayşe Hanım evinden. Ancak beni kırmıyor ve gazeteye kadar teşrif ediyor. Büyük bir heyecanla gençlere hakikatin sacayaklarından bahsediyor: il-ham, keşif ve nasihat… Leziz bir sofradaymışız gibi bitirmek istemiyor-uz sohbeti ama yoruluyor tabii, nazikçe ifade ediyor bunu. Tekrar evine götürürken arabada, cesaret bulup, ‘Keşke dergide haftalık yazsanız’ diyo-rum. Hiç tepki vermeyince mahcup olup susuyorum…

Birkaç gün sonra telefonum çalıyor, Ayşe Hanım beni yine şaşırtıyor: “Konu ve çerçeveyi istişare edeceksek, yazmayı deneyeyim.” diyor. Hav-alara uçuyorum. Köşesine isim de söylüyor: “Çiçek Dürbünü…” Büyük bir heyecanla konuyu arkadaşlarla paylaşıyorum ve hemen bir vinyet çiziyoruz “Çiçek Dürbünü/Ayşe Şasa”. Büyük bir heyecanla ilk yazıyı beklerken…

Gece saat 3 suları… Telefonum çalıyor. Ayşe Hanım’ı hiç öyle görmemiş, duymamışım; “Nedim Bey yetiş” diyor. Şoktayım. Evinin etrafının sarıldığını, birazdan onu yakalayıp bilinmeyen bir yere götürüp işkence yapacaklarını söylüyor panikle. Elim ayağıma dolaşıyor, kekeli-yorum. “Tamam geliyorum” diyerek kapatıyorum telefonu. Daha evden çıkmadan telefon tekrar çalıyor. Bu kez Bülent Oran ahizenin diğer ucun-da. “Kusura bakma, seni de rahatsız ettik gece gece” diyor. Hastalık nö-betinin nüksettiğini anlıyorum. Ertesi gün sevgili İhsan Kabil’den bu du-rumun defalarca tekrarlandığını öğreniyor ve üzülüyorum.

‘Delilik Ülkesinden Notlar’da şöyle tasvir ediyor o anlarını: “Dizi dizi asılmış insanlar, çocuk leşleri, bütün evreni kaplayan cesed kokusu. Sev-diklerin çığlıkları, kopmuş kelleler ve uzuvlar...” Ve kitaba Hilmi Yavuz’un yazdığı ‘Sonsöz’den İbnî Arabî ile açılan boyut: “Şeyhü’l Ekber’in bem-beyaz harmaniyeye bürünmüş ince gövdesi ve Kurtuba güneşinin altın ve nurdan inşa ettiği ve görklü yüzüyle, şeyh ve uzak müridi, bir tayy-ı zamanı yaşayarak, ‘Gaflet Çölü’nü geçiyor, ‘Hidayet Vadisi’ne yürüyor,

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

76

‘Tevhid Dağı’na tırmanıyor, ‘Hayret Yaylası’na ulaşıyorlar...”“Bağrım çizgi çizgi kan/onu seyretti hayran” diyor ya şair. Derin uçu-

rumlardan, sarp yarlardan, tasavvuf esintisinin kanatları şişiren, kuş tüyü uçuşla inilen huzur vadisi… Ve bu vadiden son bir tablo: Bülent Oran Hac-ca gitmek için hazırlıklar yapıyor. Bir çocuk gibi mutlu. Hz. Peygamber’in yaşadığı yerleri görmenin tarifsiz heyecanı içinde. Hele bir ‘İki Cihan Serveri’ deyişi var ki, içime işliyor âdeta. Ayşe Hanım, “Efendimiz’e saygıyı ilk öğreten Bülent oldu.” diyor. Dikkatsizce ettiği hitapları nasıl özen ve sabırla düzelttiğini anlatıyor. Bayram sabahına hazırlanan bir çocuk heyecanı içinde rahmetli Bülent Oran.

Yanılmıyorsam 2007. Yıllar sonra yine senaryo yazmanın heyecanıyla arıyor. Buluşup bir arabanın arka koltuğunda seyahat ediyoruz kısa süre. Film yazmayı ne kadar özlediğini sesindeki heyecandan anlıyorum. Dünyaya bir veda hikâyesi bırakmanın gayret ve farkında Ayşe Şasa. ‘Din-le Neyden’in ilk görüşmesini beraber yapıp geri dönerken, ıstıraplarla dolu hayatından hiç şikâyetçi olmadığını ifade ediyor. Telefonuyla bir dünya kurmuş ve hâlinden ‘razı’, iç huzuru zirvede bir mütefekkir var yanımda… Kendinden daha çok insanlığın, İslam’ın mevcut hâline kafa yoruyor, çile-sini çekiyor.

Bembeyaz bir gül halesi var tabutunun üzerinde. Dualar, Fatiha’lar eşliğinde yolluyoruz ‘Sahibi’ne. Ve fısıltıyla açıyoruz avuçlarımızı: “Şahidiz ya Rab!

Kaynak: Aksiyon

> 2

014

HA

ZİRA

N

77


Yazar, düşünür, senarist ve gönül insanı Ayşe Şasa Hanımefendi vefat etti. Sonsuzluk âlemine yürüyen Ayşe Şasa, örnek bir aydın, kültürümüze ve medeniyetimize âşık bir irfanın sahibiydi. İnşallah sanat dünyasında onun yolundan yürüyen genç nesilleri göreceğiz.

Ne yazık ki çok fazla görüşemediğim, değerli fikirlerini ve ideallerini kendisinden dinleyemediğim Ayşe Şasa ile ilk tanıştığım günü hatırlıyorum. Kalabalık bir toplantıdaydık. Bir ara beni dışarıya çağırmışlardı. Çıktığımda Ayşe Şasa Hanımefendi kapıdaydı. “Toplantıya geç kaldım, rahatsız etmek istemedim, içeride İsmail Kara Bey var, acaba kendisiyle görüşebilir miy-im?” diye sormuştu. “Elbette” dedim ve yardımcı oldum. Bütün münas-ebetimiz bu kadar. Zarif bir Osmanlı hanımefendisi ile karşılaştığımı hissetmiştim. Eserlerini daha sonra okuduğumda, filmlerini seyrettiğimde bu kanaatim pekişti.

Fatih Camii’nde cenaze namazını kıldığımızda cemaat arasında çok değerli şahsiyetler vardı. Bürokratlar, yazarlar, sinemacılar, akademisyen-ler, kütür sanat adamları… Hem de her kesimden. Kendisini sevdirmiş, çevresinde saygı uyandırmış bir münevverdi Ayşe Şasa. Kardeşi Aziz Şasa’ya taziyede bulundum. Derviş bir mümine hanım, sonsuzluk âlemine gidiyor, Hakka yürüyordu. Bir kadın bilge, ‘er kişi’ niyetine uğurlanıyordu. Namazdan sonra cenaze, Sahrayı Cedit Mezarlığı’na götürülüp defnedildi.

Ayşe Şasa, 1941 yılında İstanbul’da doğdu. 1960’ta Arnavutköy Ameri-kan Kız Koleji’nden mezun oldu. 1963-1965 yılları arasında Robert Kolej’in İdari Bilimler Bölümü’ne devam etti. 1963’ten başlayarak Türk sinemasında senaristlik yaptı. “Murat’ın Türküsü”, “Ah Güzel İstanbul”, “Utanç” gibi filmlere imza attı. Zengin bir ailede Hıristiyan mürebbiyeler-in elinde büyüyen, bir dönem Marksist dünya görüşünü benimseyen Şasa, en çok Kemal Tahir’in çevresinde bulundu ve ondan etkilendi. 1980’li

Ayşe ŞasaMehmet Nuri Yardım

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

78

yıllarda ağır bir psikolojik rahatsızlık geçirdi. “Şifozren” teşhisiyle on yıllık bir inziva dönemi yaşadı, sinemadan tamamen çekildi. Sonrasında tasav-vufa ilgi duydu ve mutasavvıfların eserlerini okudu. Yaşadığı dönüşümün ardından eserleri yayımladı. Yeşilçam Günlüğü, Bir Ruh Macerası, Şebek, Delilik Ülkesinden Notlar yayımlanan eserleri. 16 Haziran pazartesi günü, 73 yaşında vefat etti.

O, Türkiye’de bazı aydınların yaşadığı büyük dramı ömrü boyunca hissetmişti. Geleneklerinden, köklerinden koparılarak yetiştirilmiş bir genç kız, daha sonra gönül ve ruh yordamıyla özüyle, inancıyla, tasavvuf dünyasıyla nasıl buluşabilmişti? Soğuk, inançsız bir dünyadan mâveraya açılan kapıyı aralayabilmiş müstesna ve talihli aydınlarımızdandı. Arayışı güzellikle sona ermiş, ebedî hakikatleri yeni dostlarında ve nurlu çevresinde bulabilmişti. İbn-i Arabî gibi hikmet ve hakikat kılavuzlarının peşine düştü bir ömür boyu ve sonunda iyiliği, erdemi ve doğruyu buldu. Ölüm korku-sunu yendi, ölümden sonraki hayatı özledi. Onun için hayat belki başta bi-raz sinemaydı, ama daha sonra sinemanın da bütün sanatların da hakikate, insana, ebedî ve ezelî fikirlere hizmet etmesi gerektiğinin şuuruna vardı. Ardından çok güzel yazılar yazıldı, yazılacak. Ama o bütün bunları hak ediyordu. Zira ömrünü bir güzel ideale hasretmişti. Kimi ‘derviş entele-ktüel’ dedi ona, kimi ‘öncü şahsiyet’ kabul etti. Kimi de bir ‘milat’ saydı hayatını. Herkes onun ‘zirvede dolaşan bir derviş’ olduğuna inandı. ‘Türk sinemasının Ayşe ablası’ ömrünü güzel hakikatlere, insanlara, gençlere adamıştı. Hakkında yazılanlardan bir kitap çıkabilir, çıkmalı.

Bir Ruh Macerası isimli eserini yeniden okuyorum. Bu nehir söyleşide ailesi, hayatı, fikirleri, idealleri, acıları, hüzünleri, hasretleri ve arayışları var. Türkiye’de inançsızlık girdabından kurtulmak için çırpınan bir aydının inleyişleri, seslenişleri, feveranları hatta çığlıkları var. Ve kurtuluştan son-ra arınmışlığını, sükûnunu ve gönül huzurunu görüyoruz. Onu dinleyelim:

“İslâm bizi geri bıraktı, Batı karşısında yenilgilerimizin sebebi İslâm’dır!’ hükmü, giderek bir inanç, bir yaşama biçimi halini aldı. Bunu da modern-lik kisvesi altından hınç ve taassupla dolu telkinler halinde yaydılar; bu tür

> 2

014

HA

ZİRA

N

79


ideolojilere ve akımlara neredeyse meşruiyet kazandırıldı. Bu yanılgıların ortasında doğdum ve yetiştim. Gerçeğin ise tam tersi olduğunu pek çok bedel ödeyerek idrak ettim. Hayatımın ilkyarısı bir korku filmi gibi geçti. Varoluşuna sahih neden bulamayan insan; bilsin yahut bilmesin korku, endişe ve vehim içindedir. Ben bu marazî hâli, bir imtihandan geçiyor gibi ve en ağır derecelerde yaşadım. Allah hepimizi ve özellikle yeni nesilleri böylesi azaplardan esirgesin.”

Bir Ruh Macerası, aslında bir ömrün hülâsasıdır: “Şimdi şu eski koltuk-larda oturuyorum ve gücümün yettiğince tefekkür ediyorum. Herkes geleceğe doğru hayal kurar; bense geçmişe doğru. Bir bahçeye yolculuk yapıyorum. Manolyalar, Frenk üzümleri, yıldız çiçekleri, çimenler; tam bir cennet bahçesi. Bir zamanlar, yani çocukluğumda öyle bir bahçenin ortasındaydım; ama o günlerde o nimetin şükrünü eda edebilme hassasiy-etine sahip değildim. Şimdiki halimle; aklım ve gönlümle o güzel bahçeye dönüyorum. Çimenlerin üzerine seccademi serip şükür namazı kılıyorum. Bu benim geçmişe doğru yolculuğum, geçmişe dönük hayalim.”

ESKADER, Ayşe Şasa hakkında bir program düzenliyor. İhsan Kabil’in yönetimindeki toplantı, Timaş Kitapkahve’de 26 Haziran Perşembe günü saat 18.00’de başlayacak. Yönetmenler, senaristler, yakınları, san-at adamları onu anlatıp hâtıralarını paylaşacak. Acılı da olsa güzel bir ömrü tamamlayan, inanmış aydın olarak gözlerini kapayan Ayşe Şasa’ya Allah’tan rahmet temenni ediyorum. Kabri nur mekânı cennet olsun. Ailesine, dostlarına, sinema ve düşünce dünyasına, bütün sevenlerine ve okuyucularına başsağlığı diliyorum.

Kaynak: Milat Gazetesi

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

80

> 2

014

HA

ZİRA

N

81


Çocuksuz kadınlar fazla da üzülmemeli.Zira onların herkesten daha fazla çocuğu olmakta.O gün Ayşe Şasa’nın cenazesinde bunu bir kez daha anladım.Her çevreden evlatları, arkadaşları, dostları kendilerinde bıraktığı

aziz hatıra hürmetine uzak yerlerde de bulunsalar, muhterem bir anneyi uğurlamaya koşmuşlardı.

Ayşe’lerin bu anacan rolüne, bu hemnâmlığına bir kez daha şaşarak baktım.

Hz. Aişe de toplumu ile insanlarla, onların eğitimi ile ne kadar çok ilgilenmişti, çocuksuzluğu hatta yolunu açmıştı.

Ayşe Hanım ile yirmi yıl önce tanışmıştık. O zamanlar siyasi koşutta da çalışmalarım vardı. 90’lı yıllardı, Bağlarbaşı Kültür Merkezi’nde “Haki-kati Arayan Sinema” isimli halka açık bir program yapmıştık. Uzun boyu, simsiyah gözleri ile elli yaşındaki bu hanım; güzelliği, bilgisi, derinliği, inancı, irfanı, samimiyeti, maneviyatı, huzurlu duruşu, dervişan adabı ile herkesi büyülemişti.

Hakikate, hikmete sevdalanmış bu kadın, dinleyenlerini sarsmıştı.68 kuşağının bu mütevazı, tevhide âşık ve dildâde dervişine insanlar

gönülden bağlanmıştı.Aydınların çok iyi tanıdığı Ayşe Hanım, belki de ilk kez halkın karşısına

çıkıyordu. Uzun saatler boyunca halka, kameranın derviş gözlere ve yüreklere teslim edildiğinde; irfanın, sezginin, hakikatin boyutlarına geçilebileceğini anlatmıştı.

Öyle ya 70’li yıllarda kamera, tamamen porno için kullanılmıştı; insanlar sinemaların önünden geçmeye, film afişlerine bakmaya bile utanmışlardı.

Daha sonra “Yeşilçam Günlüğü” çevresinde kendisi ile yaptığım söyleşi

Ayşe Şasa, dünyadan kayan yıldız…Mine Alpay Gün

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

82

Milli Gazete’de yayımlanmıştı.Ayşe Hanım, fazla sokakların insanı değildi.Zorlu bir ruh macerası vardı.Gökyüzü ile yıldızlarla, bulutlarla, güneş ve ayışığı ile arkadaştı.Yaşadığı yüksek apartmanın katlarını saya saya kapısına varan herkes

aynı şeyi düşünürdü. Bu içli yürek, bu kadar senaryo yazan, irfana, hik-mete dair samimi kitaplar kaleme alan bu düşünen beyin niçin insanlardan kat kat uzaklaşıp yeryüzüne ayak basmayıp gökyüzüne yakın durmakta idi.

Bu ev dergâhı idi; kitaplarla, düşüncelerle sarmalandığı, sanki dünyanın güzelliklerine fazla da aldanmak istemezcesine, bu dergâhta bir ipek böceği gibi hakikati kozalıyordu.

Uzun hastalık günlerinden kalan bir inziva ritmi bulunsa da, telefonla insanlarla çok yakın ilişki içinde idi.

Bu telefonlarla, son vefa bildirilerini de dikte etmekte idi aslında.Öyle ya artık kimselerin vakti yoktu, değil eskisi gibi uzun dost

toplantıları yapmak, dijital devrimin gereği, bir mesajla herkesi saniyede aynı anda hatırlama üşengeçliğini keşfetmiştik.

Uzun telefon konuşmaları çıkmıştı hayatımızdan.Dostlarla sadece sevdiğimiz birinin cenazesinde karşılaşmaktaydık

artık.O kadar yüksek bir evde yaşasa da insanlarla rabıtasını kesmiyordu.Cerrahi dergâhından arkadaşları ile en özgür ufuklara açılıyor, el

değmemiş güzellikteki mevsimleri yaşıyordu.Bir gün kendisinden gelen telefonla, insanlarla ne kadar hemhâl

olduğunu bir kez daha anladım, benden bir istekte bulunuyordu:“Bizim bir çocuk var çok mağdur, aslında çocuk dediğime bakma

yetmiş yaşında gayrimüslim bir arkadaşım o kadar yoksul düştü ki, acaba belediyede o çocuğa bir iş bulabilir misin?”

İsteğini gerekli yerlere ilettim ama nafile. O yıllarda siyasetle uğraştığım için bir erk sahibi olabileceğim kanaatine varmıştı. Bir iş adamı ya da

> 2

014

HA

ZİRA

N

83


müteahhit olsaydım belediyelerde belki sözüm geçebilirdi ama bir kalem işçisinin talebini kim dinlerdi ki. O fakir çocuğu bir işe yerleştiremedik, Ayşe Hanım ile bana acısı kaldı.

“Delilik Ülkesinden Notlar”ında hangimiz kendimizi bulmadık ki, kaçıncı kez yaşanmışlıklar ve hayal kırıklıklarıdır anlattıkları.

O gün cenazesinde baktım herkes birbirine, onunla ilgili değerli anılarını anlatmakta idi. İnsanlara dostluk bırakmıştı. Gençlerle ilgilenmiş, onları dinlemiş, önemsemişti. Herkes kendi üzerindeki emeğini, hakkını naklediyordu.

Zira fikrin helvalığını cömertçe dağıtmıştı.Tuğrul İnançer Beyefendi, “dervişî Ayşe” niyetine namazını kıldırırken,

hakikati bir kez daha anlattı. Fikrin çilesini çekmiş bir ermişi, bir bilgeyi, düşünürü uğurlamanın coşkusunu hepimize taşıdı.

Sana hoşça kal demiyorum güzel insan. Rahman’ın bir başka gü-zel evrenine hoş geldin. Muhtemelen şimdi arkadaşların meleklerdir. İnsanları kırmayışların, kibirden uzak, mütevazı tavırların, insanlarla alâkayı kesmeyişlerin, ilgilenip arayışların değerli vakitlerini paylaşışların umuyorum ki cevherle tartılacak değerli meziyetler olarak seni ukbada taçlandıracaktır.

Ne garip kaç gündür, dualarımın öteye göçen aile kısmında, Ayşe Şasa da yer aldı. Demek ki çocuksuzluk, o kadar da önemli değilmiş, Rahman’ın bizleri buluşturduğu ruh maceralarına, dost iklimlere hamdü senalar olsun.

Kaynak: Milli Gazete

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

84

> 2

014

HA

ZİRA

N

85


Ayşe Şasa… “Ben mutsuz bir çocuğum. Bu notu okuyan lütfen bana cevap yazsın.” notunu bir şişeye koyup denize bırakmıştı. Bir nottan ziyade derin haykırıştı bu. Çocuk muhayyilesinden bir isyan… Sekiz yaşındaydı o zaman. Aslında dışarıdan bakıldığında mutsuz olunacak bir durum yok-tu. Köklü ve zengin bir aileye mensuptu Şasa. Cemiyet hayatında boy gös-termeyi seven baba. Etrafında dadılar, mürebbiyeler… Sıradan insanların kimileyin imrendiği, imreneceği bir sosyal hayat.

Bu hayat Ayşe Şasa için bir işkenceden ibaretti adeta. Yeri hiçbir şeyle doldurulamayacak sevgi ve merhametten uzaktı O. Köklülüğü ve zenginliği gösterişe indirgeyen bir anlayış… Medeniyet buhranından sonra batılılaşmayı bir iman biçimi haline getiren taklitçi bir sosyal yapı. Bir büyük medeniyetin çocukları derin altüst oluşlar, alaboralar yaşıyordu. Kendilerini batı limanına atarak bu alaboradan kurtulacaklarını sanıyorlardı. Körü körüne bir bağlanış… Şasa’nın ailesi tam da böyle bir atmosferi yaşıyordu. Küçüklüğünden itibaren Onu savaş kaçkını Avrupalı, Yahudi, Protestan mürebbiyelerin eline, insafına bıraktılar. Küçük kızın bahtına düşen terk edilme, yalnızlık, güvensizlikti… Bir travmaydı yaşamı baştanbaşa. Ürpertici…

Zengin bir muhitin içe kapanık kızı. İçe gömülüş hatta kayboluş… Ayşe Şasa okula başladığında diğer çocuklardan farklıydı. Acılı bir bilince sa-hipti. Çok küçük yaşta büyük sıkıntıları omuzlayan bir kız. Yaşamın derin bir trajediye dönmesi… Kalp kırıklığı, ruh kırılması… Ruhu çok kırgındı Ayşe’nin. Eksiksiz bir batılı gibi yetiştirilmenin bir sonucuydu bu ruh kırgınlığı. Kendi özünden kopartılan, yabancı topraklarda yetiştirilmeye çalışılan bir yaprağın her rüzgârda sağa sola savrulup durması. Kuruyup düşmesi toprağa yaprağın.

Ayşe Şasa, Bir Ruh Macerası…Muaz Ergün

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

86

Arnavutköy Amerikan Koleji’nde yatılı okumaya başlar Şasa. Yine yalnızlık, yine içe doğru derin yolculuklar. Kayboluşlar, kaybedişler… Sonu gelmez hesaplaşmalar. Mürebbiyelerinin, dadıların soğukluğunun, sevimsizliğinin ve batıya dair kasvetli düşüncelerin, batı dinlerine dair trajedilerin gölgesinde nihilizme doğru bir yolculuğa çıkar. Yanına Sa-tre, Camus ve Kafka gibi batı düşüncesinin karamsarlaştırdığı nihilizmin öncülerini alır. Aynı zamanda ailesine duyduğu tepki de bütün kesinliğiyle ortaya çıkar. Bir bunalımın, nevrozun da kapanındadır aslında.

Lise’nin son yılında “yaşadığımız Odalar” adlı bir oyun yazar. Bu oyun aynı zamanda kültür çevrelerine girişini sağlar. Kültür hayatımızda solun etkisi büyük o zamanlar. O da doğal olarak bu çevreyle içli dışlıdır. Halit Refiğ’le tanışır önce. Daha sonra Kemal Tahir. Tahir’le çok samimi, çok verimli ve bitmeyen dostluk. Kemal Tahir’in Ona bir tavsiyesi var: “ Şunu bilmiş ol ki, bu ülkede maskaralık yaptığın sürece herkes sana alkış tutar. Ciddi bir şey yapmaya kalkarsan da kimse ilgilenmez, yüzüne bakmaz.” Bu laf çok önemli altının, üstünün kalın çizgilerle çizilmesi gerekir. Bir gerçeğin haykırılmasıdır burada söylenenler. Şasa, bu söyleneni kendine kılavuz eder. Ömrü boyunca ciddi işlerle uğraşır. Bir çok sinema filminin senaryosunu yazar. Aynı zamanda kocası olan Atıf Yılmaz’ın asistanlığını ve senaristliğini yapar. Evlenip ayrıldıktan sonra ve solculuğun da aslında düşünce tarihimizde kartondan kale olduğunu hissedince bunalımları ağırlaşır. Ruhundaki fırtınaları dindirmek için batılı hiçbir faaliyetin yeter-li olmayacağını fark eder. Yerli bir şeyler arar. Bize ait olan…

Sürekli kendi tarihiyle ve çocukluğuyla hesaplaşma, tutunacak bir moral değer olmaması Onu şizofreniye götürür. Hatta bu dönemde “Sinemamızda Şizofreni” adlı bir makale üzerinde çalışmaktadır. Yıllarca bir odada yalnız başına korkularıyla hesaplaşma mücadelesine girer. Uzun bir mücadele bu. Delilik ülkesinde yıllar boyu gezinti. Bir büyük mustariplik. Aynı zamanda Modern Dünyanın keşmekeşinden, yabancılaştırıcı etkisinden kurtulma şansı. Cehennemi dünyada yaşayarak arınma imkânı. İnsanı hiçbir zaman bırakmayan çocukluğun temize çekilmesi. Evet, Şasa’nın çocukluğu Batılı

> 2

014

HA

ZİRA

N

87


savaş kaçkını mürebbiyelerin kirletmesiyle dolu değil miydi? Bu buhran döneminde, sekerat halinde halinde Şeyhül Ekber Muhiddin Arabi’nin Fu-sus-ul Hikem’inin İngilizce nüshasıyla karşılaşır. Büyük bir hayret iklimi-ne yükselir Şasa. Materyalizmin ve pozitivizmin zehirlerinden arınmaya başlar. Çocukluğunda görmediği bir iklim… Aşkı ve hikmeti keşfediş. Ayşe Şasa, bir imkan olan delilikten ya da şizofreniden eşref-i mahlukat katına yükselir. Kalbin ritmi vurmaya başlar akla karşı. Bilmekten ziyade hissetmek, bilinenin içinde olmak… İman etmek, mutmain olmak…

Evet, sorularına birer birer yanıt bulur. İsmet Özel’le tanışır Şasa “Wal-do Sen Neden Burada Değilsin” kitabını okuduktan sonra. İkisi de benzer bir macerayı yaşamışlardı. Özel, bıkmadan, usanmadan Ayşe Hanım’ın sorularını yanıtlar. İyileşmesine kimsenin inanmadığı O insan İslam’ın şifa pınarından doyasıya içer. Rahmet sağanaklarında ruhunu yıkar.

Ayşe Şasa, büyük bir trajediden imana atlamış biri olarak 16 Haziran 2014’de gerçek ülkeye yürüdü. Geride kalan kafası karışıklara bir ruh macerası dersi verdi. Delilik Ülkesinden seslendi kendini akıllı zanneden-lere. Dünyayı kutsamanın boşluğu üzerine en büyük dersi verdi. Hem de hayatıyla… Yıllarca çektiği çileyle…

Bu toprakların sesi olmaya gayret eden biriydi O. Hem senaryolarıyla, hem kitaplarıyla hem de ömrüyle… Dünya serüvenini en güzel şekilde tamamladı. Yenilmiş medeniyetimizin en güzel çocuklarındandı…

Allah Rahmetiyle Muamele Eylesin!....

Kaynak: Haber10

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

88

> 2

014

HA

ZİRA

N

89


Marksist dünya görüşünü yaymak ve beyazperdede konuşan kuklaları susturmak gibi büyük amaçları olan Ayşe Şasa, sinemaya, Türk Sineması’nı hatta Türk halkını “adam etmek” için adım atmıştı. Daha ilk eserlerini verirken perdeye akseden resimde gerçeği, sinema dilinde sahiciliği yaka-layabilmek için Türk halkının yaşama biçimini şekillendiren unsurları incelemeye başlamıştı. Sahici filmler yapabilmek için “Türk toplumunun asli yapısı nedir?”, “Türk kültürünü şekillendiren şeyler nelerdir?” gibi sorulara cevap arayan Şasa, bir müddet sonra “Hakikat nedir?” sorusunun peşine düşmüş ve kendini aramaya başlamıştı.

Tarkovsky’den Muhyiddin İbn-i Arabi’ye uzanan engebeli fakat bir o kadar da feyizli bir yolda zor bir yolculuk yapan Ayşe Şasa, mazlumdan yana yazan kalemini hikmet ve ferasetle bereketlendirmişti. Aklıyla çıktığı yolculuğu, aklının hayrete düştüğü yere kadar götürmüş ve deyim yerin-deyse hayret makamından konuşmaya başlamıştı.

Ayşe Şasa, 1968’de Atıf Yılmaz’la beraber sinemada ortaoyunundan ve minyatürden istifade etmekten bahsetmiş, bu yüzden de eleştirmenler tarafından tenkit edilmişti. Halbuki o, sinema yapan ya da yapmayan birçok taklitçi aydından farklı olarak sinemanın batıdan alınacak ya da batı taklit edilerek yapılabilecek bir şey değil de milli kültürler üzerine inşaa edilecek bir yapı olduğuna inanıyordu.

Ayşe Şasa, kalemi eline aldığı günden itibaren yazdığı ya da senaryosuna katkıda bulunduğu filmlere, Yeşilçam’ın unutulmaz filmleri arasına gire-bilecek bir içerik kazandırdı. “Murat’ın Türküsü”, “Ah Güzel İstanbul”, “Balatlı Arif” gibi filmlerden başlayarak ya Ayşeleri, Melihaları kurtar-maya ya da şehre tutunmaya çalışanlara dikkat çekmeye çalıştı.

Şasa, Lütfi Akad’ın “İngiliz Kemal Lawrence’a Karşı” ve Metin

İbret Perdesinin Hayret Kalemi: AYŞE ŞASA

Mustafa Yahya Coşkun

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

90

Erksan’ın “Dokuz Dağın Efesi” filmleriyle birlikte en başarılı dönem film-lerinden olan ve hatta birçok veçhesiyle onların üzerine çıkmayı başaran “Kozanoğlu”, “Battal Gazi Destanı” ve “Köroğlu” filmleriyle çağdaşlarına, sahibi olduğumuz bir tarihin varlığını hatırlattı. Tarihi filmlerde haksızlığa karşı mücadele temasını başarıyla işleyen ve kendinden sonrakilere ancak kendisini taklit edebilecekleri alanlar bırakan Şasa’nın, bir kuşağın tarih şuuruna sahip olmasında da katkısı vardır.

“Arkadaşım Şeytan” filmiyle anlatmaya çalıştığı, mutasavvıfların anlattığından pek de farklı değildi. TRT’de bugün dahi aşılamamış destansı dizilere imza atan Yücel Çakmaklı’nın çekmesi için kaleme aldığı “Hacı Arif Bey” dizisiyle, Türk filmi izlemeyen “elitlere” yerli film izletirken geniş halk kitlelerine de Türk sanat musikisi sevgisini yeniden aşılamayı başardı.

Nihayetinde Ayşe Şasa için sinema perdesi bir hayal perdesine dönmüş, ibret perdesi olarak gördüğü bu zemine, kaleminden hikmet parçacıkları dökülmeye başlamıştı. Rüya Sineması diye de adlandırılan bu yeni sine-maya artık hayallerin kiri değil rüyaların bereketi tesir ediyordu.

“Türk Sinema seyircisi, Türk filminin varlığında, beni kendimle yüzleştirdi. Bana tutulan bu aynada, gerçek kimliğimi kavrayışımı, Müslümanlığımı idrak edişimi, beni kendimle yüzleştiren sinema seyirci-sine borçluyum” diyen Ayşe Şasa, seyirciye ve sinemaseverlere hikmetli bir yolun ışığını tutarken Türk sinema seyircisi de kendisine ışık tutacak kişiyi seçmiş ve onu sancağı tutması için en öne geçirmişti.

Ayşe Şasa’nın filmlerini tekrar tekrar izlemeyi, sinemaya dair görüşlerini düşünmeyi ve ona hayır dualar etmeyi hatırlatmak borcumuzdur.

Kaynak: Milat Gazetesi

> 2

014

HA

ZİRA

N

91


Bir kaç haftadır yoğun bakımda olan Ayşe Şasa vefat etti. Bugün de 17 Haziran 2014 cenaze namazı kılınacak Fatih caminde. Ayşe Şasa’yı gerek Yeşilçam günlüklerinden, gerekse kitaplarından tanıyorum. Kendisi-yle yapılan nehir konuşması hayatının çilesini açığa çıkartıyor. Bu çileyle birlikte büyüme, olgunlaşma hayata tutunma. Her dönemin on yıllık bir rakamsal süresi var sanki. Tavan arası tek göz odada on yıl senaryo yazma, apartmanın en üst katında on yıl hasta yatma, dünyaya kapalı, diğer alem-lere açık çırpınıp duran beyni ve kalbiyle yaşama… Ayşe Şasa’nın vefatını duyduğumda ilk önce çileleri bitmiştir inşaallah dedim. Artık bir başka dünyanın eşiğinde Rahmanın ikramına muntazır hakiki kurtuluşa ermiştir inşaallah

Cenazeye yetişebilmek için makul bir saatte yola çıktım. Yol güzergahım Nuruosmaniye, Kapalıçarşı, Vezneciler ve Fatih. Dolayısıyla vasıtaya mü-sait değil yollar, naçar yürüyeceğiz. Hava da bir sıcak anlatılamaz. Neyse ki yürümekle aram iyi. Güzergah ta nefs-i İstanbul olunca hem zihin hem kalp memnun bu işe. Kapalıçarşıdan geçerken biraz irkildim. Safi dünya. Bir insanı son yolculuğuna uğurlama merasimine giderken bu kadar yoğun ve bir o kadar da enternasyonal dünyanın ortasından geçmek bir an düşündürdü beni. Hayatın herkeste farklı seyreden halleri, birbirimize dokunmadan akan dünyanın içinde seyru sulukta olan benler...

Beyazıt Meydanı Ramazan’a hazırlanıyor. Dini yayınlar kitap fuarının hazırlıkları başlamış. Ramazan bir kaç senedir Beyazıt üzerinden tanzim ediliyor ve fakat cami restorasyonda. Bu sene zor olacak. İnsanlar biraz soluklanıyor, bir vakit namaz kılıyor, türbeyi de ziyaretle Ramazanı ihya ediyorlardı. Neyse bu sene böyle cami ihtiyacı yakın cami ve mescitlerden

Ayşe Şasa’yı uğurlarkenNevin Meriç

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

92

giderilecek heralde. Nuruosmaniye de bu anlamda bir telaş var. Rama-zana avluyu da bitirmek istiyorlar ama sanırım yetişmeyecek. Bir mermer döşeyemediler, cumalar da ciddi sıkıntı oluyor. Oysa açık havada namaz kılınacak günlerdeyiz. Bu imkanın sağlanması iyi olurdu ama restorasyon-lar çok uzuyor.

Sırada vezneciler var. Üniversitenin yanından metro işaretini takip ettiğinizde hemen geliyorsunuz. İstanbul’a artık yerin altından da ağlar örülüyor. Bir turist metroyu soruyordu. Hızın cazibesi dayanılmaz hele İstanbul’da bu sıcakta. Hiç şansları yok diğer tercihlerin. Veznecilerden artık istikamet düz. Şehzadebaşı Cami’nin önünden geçerken su terazisi karşıma çıkıyor. Fatma Şensoy hanımla olan derslerin birinde bu konuda okuduğumuz belgeleri hatırlıyorum. Bozdoğandan geçip tüm şehre tevzi edilen sular. Tabi o zaman şehir nefs-i İstanbul ancak. Ve itfaiyenin önün-den Fatih sınırlarındayız. Buraya güzel bir park yapmışlar. Geçen sene çevre düzenlemesi vardı. Şimdi su sesleri içinde dinlenmede vatandaşlar. Parkın yanından geçerken bu yaşıma kadar hiç bir parkta oturmadığım aklıma geliyor. Her zaman bir yerlere yetişme modunda olduğumuzdan hep seyir makamında etrafımızla ilişkimiz. Kente de buna dahil tabi.. Bugünde böyle bir seçenek yok hem giderken hem de gelirken. Neyse hizmet güzel, keyfini sürenlere safa olsun. Artık camiye epey yaklaştım sayılır, ışıklardan yukarı kıvrılacağım ve biraz ileri de Cami avlusunda olacağım inşaallah. Caminin giriş yolu arabalara kapatılmış daha doğrusu önden gelenler park ettiğinden son anda gelenlere yer yok onlar da yolcu-sunu bırakıp gidiyor ama yaşlı olanlar. Nitekim camiye epey yaklaşmışken durdurulan bir araba, içinden inene gayri ihtiyari şöyle bir baktığımda iki mavi gözle karşılaştım. Aslında bu yüzü ben tanıyorum ama bir türlü ismi aklıma gelmiyor. Nerede gördüm hangi sempozyumda yok, bir isim be-lirmiyor zihnimde.

Ve avluya ayak attım bir ses beni çağırdı. Gülşah Maraşlı tabutun epey gerisinde ama yandan aynı hizada kameralardan uzak yolcusuyla hasbi-halde. Selamlaşıp biraz ilerliyorum. Bir kaç arkadaşla daha karşılaşıyoruz.

> 2

014

HA

ZİRA

N

93


Sonra Belkıs abla. Belkıs İbrahimoğlu. Bir bey yaklaşıyor ve ‘abla son vazifeyi yaparken yanındaydınız değil mi? Usulüne uygun yapıldı her şey’ diye soruyor. O da ‘evet, her şey tam tekmil yapıldı müsterih olun’ diyor. ‘Oh çok sevindim içim şimdi çok rahat’ deyip uzaklaşıyor. Bu bilgi beni de çok sevindiriyor. Elhamdülillah yola iyi başlangıç yapacak. Ehil dost-lar gitmiş yanına; son vazifelerini yapmak için... Ve Leyla İpekçi onunla da bir iki hasbıhalden sonra camiye geçiyorum. Namaz epey yaklaştı, yolcunun erzakını doldurmak lazım. Bakalım bir yasin okuyacak kadar vaktim olacak mı? Caminin üst katına çıkıyorum. Aman Allahım bütün pencereler karşılıklı açık korkunç bir hava akımı, bu terle burada kalırsam şifayı kapacağım kesin. Hemen bir tarafı kapalı cam olan bölüm arıyorum neyse ki arkada varmış. Orada oturup namaz öncesi yolcunun ikramını hazır ediyorum. Gruplardan oldukça okuyan olduğunu biliyorum. Bohçası dolu karşılayacak gelenleri inşaallah.

Cami yavaş yavaş doluyor ve ezan okunuyor. Sırada namaz var. Erkekler-in de saf durumu bozulmuş. Kamet bitti imam namaza başlayacak hala salınanlar var. İnsan koşarak dahil olar safa diye yukarıdan hayıflanıyorum. Ve tekbir artık gözler kıblede, kalp divanda, zihin yolcuda dahil oluyoruz namaza...

Namaz bitti cemaat ayaklanmadan aşağıya inip kapıdan çıkmalıyım. Gerçi yine çıkanlar var ama arkası daha kalabalık diye bende aradan geçip dışarıya kendimi atıyorum.

Sıra cenaze namazında hazırlanıyoruz. Şadiye’de gelmiş. Buluştuk konuştuk. Yine tanıdık yüzler. Nurhayat’a Meryem’i soruyorum. Meryem İlayda tabi ki çok üzgün. Onunla nehir konuşması yapanlardan biri. Old-ukça fazla sohbet ve bir arada olanlardan yani

İsmail Kara ve Ekrem Demirli, İlber Ortaylı, Mustafa Özdamar Akif Emre, Beşir Ayvazoğlu .... görüp ismini hatırladıklarım.

Artık saf düzenine geçiyoruz. Oldukça fazla kadın cemaat var. Neredeyse erkeklere yakın. Üç cenaze var ve hepsi ayrı ayrı kılınacak. Önce iki erkek cenazenin namazı kılınıyor. Ve Tuğrul İnançer hocanın tek-

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

94

biriyle Ayşe Şasa’nın namazına başlıyoruz. Son şahitlik, dualar ne kadar yavaş okunabilir ki. Üç tekbir bir avazda bitiyor. Cenaze Sahra-ı Cedid’de aile mezarlığına defnedilecek. Arabalar var isteyen gelsin deniliyor ama ben buradan uğurluyorum; çileli hayattan rahmeti bol hayata geçen yol-cuyu. Tabutlar hızla kucaklanıp arabalara konurken dünya tekrar devreye giriyor. Şadiye ile biraz soluklanıyoruz. Sırada İsam bahçede kitap okuma var. Çünkü film izleme günümüz olduğundan akşama kadar bir kaç saatim var. Bugün aldığım Emine Uşaklıgil’in ‘Benim Cumhuriyetim’ kitabına başlıyorum. İyi ki almışım çok malzeme var bu kitapta diye düşünüyorum. Derken Şerif Mardin ismini okuduğumda Fatih cami avlu girişinde arabadan inerken gördüğüm iki mavi göz beliriyor zihnimde. Nihayet ismi buluyorum. Demek ki Şerif Mardin’de cenazeye gelmiş. Çok yakın dost olduklarına göre buna şaşırmamak lazım.

Not1: Ayşe Şasa ile teşehhüt miktarı da olsa benimde iletişimim olmuştu. 2005- 2006 yılları olması lazım ‘Değişen Kentte Dini Hayat’ isimli kitabım çıkınca Mustafa Kutlu yeni şafakta hem kitap hem de ben-imle ilgili onurlandıran güzel bir yazı yazmıştı. Ayşe Hanım bu yazıyı okumuş hemen ertesi gün aradı , telefonunu verdi, evine davet etti. Ve fak-at işkolik ben ne hafta içi ne de hafta sonu bu ziyareti gerçekleştiremedim. Baktı benden hayır yok bu sefer telefon etti. Zekâtıyla alakalı durumunu sordu. En azından bu konuşmadan memnun olduğunu düşünüyorum.

Artık vaktim olacak tam ziyaretine giderim diyordum ki evin kapısı kapandı. O artık başka davetlerin konuğu, başka sohbetlerin muhibbi... Al-lah rahmet eylesin...

Kaynak: http://www.nevinmeric.com

> 2

014

HA

ZİRA

N

95


Kemal Karpat’ın ‘Dağı Delen Irmak’, Edward Said’in ‘Yersiz Yurt-suz’ ve Eric Hobsbawm’ın ‘Tuhaf Zamanlar’ının hemen ardından Ayşe Şasa’nın ‘Bir Ruh Macerası’nı okuduğumda şöyle demiştim:

Üç otobiyografik kitabın ortak özelliği, ‘yersiz yurtsuz’ hayatların ‘macera’sını anlatmaktır.

Kemal Karpat doğduğu Romanya’da Türk, Türkiye’de Rumen muame-lesi gördüğünü anlatır ‘Dağı Delen Irmak’ta.

İskenderiye doğumlu Yahudi bir göçmen, büyük tarihçi Eric Hobsbawm da nihayetinde bir ‘yersiz yurtsuzdu.’

Gençliğinde girdiği Komünist Parti’den zihinsel olarak kopsa da, fiilen kopmamasının en önemli nedeni, ‘Komünist Parti’yi bir nev-i ‘yer - yurt’ edinmesiydi.

Hıristiyan bir Arap olan Edward Said ise, ‘Filistin Davası’na adanmışlığını ‘yer - yurt’ edinmiştir kendine.

Ayşe Şasa’ya gelince...Daha derinlerde ve daha yakıcı bir şekilde yaşanmış bambaşka bir ‘yer-

siz yurtsuz’luktur onunki.Öz be öz yurdunda ‘yurtsuz’, kendi evinde ‘yersiz’ bırakılmıştır.İrfanla, hikmetle bütün irtibat telleri kopartılmış; öyle ki ‘toplumun

‘Tanrı’yı Allah ismiyle andığından’ bile habersiz bırakılmıştır.Zira yabancı mürebbiyesi ‘Gott’ şeklinde öğretmiştir Allah’ı…***Ayşe Hanım onca çileli yolculuğun ardından Allah’ı ‘öğrendikten’ son-

ra son nefesine kadar hep onu zikretti, hep onu anlattı.Vah vah, çok yazık; ne ihtilaçlı, ne yaralı, ne talihsiz bir hayat yaşadı di-

yen ‘muhteremleri’ de içine doğdukları ve içinde ense yapıp matine-suare

Bir kadın bilgenin ‘er kişi’ yolculuğuSalih Tuna

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

96

horul horul uyudukları hakikatin kıymetini bilmeye çağırdı.Adeta sarstı.Uykularını kaçırdı.***Sosyal sınıfı kültür düzeyi ne olursa olsun Allah’ı anan ve anlatan kim

varsa da müthiş bir tevazu ile dinledi.Masivayı hatırlatan isterse bin Oscar, bin Nobel alsın zerre miskali iti-

bar etmedi.Necip Fazıl’ın, ‘Ellerime uzanan dudakları tepeyim / Allah diyen gel

senin ayağından öpeyim’ dizesi haller içinde halinin hülasası gibiydi. (Bu arada yeri gelmişken belirtmek isterim: Necip Fazıl’ın ‘O ve Ben’ini senaryolaştırmıştı. Merhum Ahmet (Bayazıt) abi gerçekleştirecekti. İkisi de ‘Rahmet-i Rahman’a’ kavuştu. Çok güzel bir senaryoydu. TRT bir şekilde bu projeyi hayata geçirse bence çok güzel olur.)

İçine doğdukları hakikatin, yani bast halinin kıymetini bilip bir ömür şükredeceklerine, Ayşe Hanım’ın büyük bir lütuf eseri kurtulduğunu ifade ettiği ‘kabz halinden’ ibaret bir yaşama kapak atmak için kırk takla atan, fırıldaklar çeviren ‘muhteremleri’ en güzel, en etkili şekilde ‘uyardı.’

Ayşe Hanım’ın hayat hikâyesi aynı zamanda böylesi bir uyarının da ifadesidir.

Uyarının, yani irşadın…***Vefatı, yani vuslatı da, gasilhaneden dergahtaki vedalaşmaya, Fatih

Camii’ndeki cenaze namazından büyük dayısı Rauf Orbay’ın da metfun olduğu aile kabristanlığında defnedilmesine kadar bambaşka bir irşat hikayesidir.

***Tuğrul İnançer Beyefendi Fatih Camii’nde dün Ayşe Hanım’ın cenaze-

sini ‘Er Kişi niyetine…’ diyerek kıldırdı…İki anlamı var bunun. Biri ‘ilmihalle’ alakalı…Diğeri…

> 2

014

HA

ZİRA

N

97


Ayşe Hanım, ‘bezm-i elest’ sözünü tastamam tutan, masivayı yerden yere çalan bir yiğitti.

Ayşe Hanım yeniden ve eskisinden çok daha güçlü bir şekilde var ol-maya devam edecektir.

‘Ölür ise ten ölür, canlar ölesi değil.’12 Eylül 1980’den bu yana yazılan kitaplar içinde ontolojik sorunları

olan herkese adeta ‘şifa risalesi’ mesabesinde eserler bırakan ondan başka kimse yok.

Allah, derecesini âli etsin ve kudsiyetini artırsın.

Kaynak: Yeni Şafak

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

98

> 2

014

HA

ZİRA

N

99


‘Mucizeler bir kere başladı mı bitmek bilmez.’ (İbn-i Arabi)

2000-2005 üniversite yılları. Vıcık vıcık ızdırap… Müthiş bir yalnızlık duygusu. Tatlı bir vehim… Aldatıcı ve ayartıcı bir melenkoli. Bir ‘rüya-da taaşşuk…’ Müpheme ve bilinmeye karşı duyulan esrarlı özlem… Ve kitaplar dünyası. Reel dünyadan kaçıp onların teskin edici daha doğrusu avutucu alemine sığınış… Tabiat kıyıcı, insan kıyıcı, toplum kıyıcı. Kitaplar daha dost, daha munis, daha dürüst… Dostları, yazarlar, roman kahramanları ve şairler… Onlarla konuşur, onlarla hemhal olur, onlarla hemdem olur, onlarla hemdert olur… Her kitap masal dünyasından çıkıp ona misafir olmuş gibi sevimli, çekici ve ürperti verici… Hafızası ‘kavram ve isim leşleri’ dopdolu. Bir müzeden daha çok bir antikacı dükkanı gibi… Aradığını kitaplarda bulabilmiş miydi? Belki evet belki hayır…

Muhtedilerin Makus TalihiÇoğunlukla garip ve tuhaf bir talihi vardır mühtedilerin: Birincisi,

anlaşılır gibi görünmek ve fakat gerçekte hiç anlaşılmamak. İkincisi, İslamla olan ilişkilerini tasavvuf üzerinden kurmak. Yani İslam’ı tasavvuf üzerinden tanımak ve öylece benimsemek. Roger Garaudy, Rene Guenon (Abdülvahid Yahya), Necip Fazıl, Cemil Meriç, İsmet Özel. İhtida ettikleri dönemlerde bazı çevrelerce başlara taç edilir, kimi zaman ‘kanaat önderi’ kimi zaman ‘biricik düşünce adamı’ olarak göklere çıkarılır. Aradan belirli bir zaman geçer yine aynı çevreler sukuta kurban eder aynı kişileri. Her iki tutum da yanlış çünkü ‘her şeyin ifrat ve tefriti zarardır.’

Roger Garaudy, Otuz yıllık Marksist bir yaşamdan sonra islamdaki sos-yal adaletin muhteşemliği karşısında teslimi silah ederek kelime-i şehadeti getirdi. Yine de asıl ilgisini çeken husus İslam tasavvufu oldu. Yaklaşık

Çağdaş bir dervişe: Ayşe ŞasaŞahin Doğan

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

100

iki yıl önce Hakk’a yürüdü, hayatta iken ölüme terkedilmişti zaten. Hal-buki ilk ihtida ettiği dönemlerde kimi çevrelerce zamanın gerçek düşünürü olarak tavsif edilmişti.

Rene Guenon, ‘Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi’ isimli eserinde Hint mistiğine karşın İslam tasavvufunu müdafaa eder. Onun karşısına İslam tasavvufunu yerleştirmeye çalışır. Ve ihtida etmesinde en büyük pay hiç kuşkusuz ki tasavvufa ait.

Necip Fazıl, Yedi Güzel Adam’ın en güzeli, hepsinin üstadı ve piri, tek başına koca bir neslin edebi ve kültürel yükünü taşıyan bir sima. Bizim cenahta başta Sezai Karakoç olmak üzere eli kalem tutan her kabiliye-tin arkasında onun emeği var. Dostoyevski bir konuşmasında ‘Hepimiz Gogol’un paltosunun altından çıktık’ der. Bizimkilerin hepsi de Necip Fazıl’ın ‘Büyük Doğu’sunun altından çıktı dersek yanlış olmaz. Bohem ve karanlık bir hayattan sonra ‘Tanrı Kulu’ ile karşılaşır ve bu karşılaşma hayatının dönüm noktası olur. Bizim camia tarafından yıllarca ‘sultanu şuara’, olarak takdir ve tebcil edilen üstat, hayatının son dönemlerini üzgün ve kırgın olarak geçirdi. Kendi yalnızlığına çekildi. Daha doğrusu kendi yalnızlığına çekilmek zorunda bırakıldı. Necip Fazıl’ın sadık bir tasavvuf savunucusu olduğu izahtan vareste. İhtida etmesinde en büyük pay daha doğrusu tek pay tasavvufun. Hatta üstat, tasavvufa olan bu aşırı muhabbetinden dolayı Seyyid Kutup ve Mevdudi gibi bazı simalara haksız ithamlarda bulunabilmiş.(Mesela Mevdudi’ye Merdudi demesi)

Cemil Meriç, seccadesi olmayan, İslam, Kur’an nedir bilmeyen seküler bir ortamda büyüdü. Hayatı, kendi ifadesiyle ‘gerçek bir trajedi’, ne sola yaranabildi ne sağa. ‘Hindi yazdım sağ dediler, Saint Simon’u yazdım sol dediler.’ Ne sağ ne sol ikisi de gerçek manada benimsemedi onu. Ölünceye kadar arada, araf’ta kaldı. Fildişi kulesine çekildi. Daha doğrusu fildişi kulesine çekilmek zorunda bırakıldı. Meriç klasik manada bir tasavvuf muhibbi değildi belki ama tasavvufa olan meylini, sevgisini ve eğilimini, aylarını, yıllarını hatta rüyalarını Hint’de gömmekle telafi etmeye çalışır. Daha oryantal, daha uzak bir tasavvufu tercih eder üstat. ‘O kitaba harf harf

> 2

014

HA

ZİRA

N

101


hayatımı işledim. Dört yılım sayfa oldu. Hint rüyalarımla, hicranlarımla benim. Benim türbem. Bugün ziyaretçisi yok bu türbenin. Yarın olacak mı?’(Jurnal, I) Maalesef bugün de ziyaretçisi çok az.

İsmet Özel, bu mühtediler içinde en belirsizi, en müphem olanı o. İslami cenahın yani bizim en can alıcı sabitelerde bile paradigma değişikliğine doğru gitmesi yani cepheyi terk etmesi asil tabiatlı şair ruhu tarafından affedilmesi imkansız bir yanlış olarak algılandı ve derin bir hayal kırıklığı içinde bocalamaya başladı. Halbuki ilk dönemler hiçte hak etmediği halde ‘müceddit’ gibi bir paye biçilmişti kendisine. Ama sonra o da manalı bir sukuta kurban gitti. Ve şimdiki trajik konumu erbabının malumu. İsmet’in İslam ile müşerref olmasında tasavvufun payı var mıdır? Kesin bir şey söylemek olanaksız. Ama son dönemlerde geldiği yer itibariyle İslam ile kurduğu ilişkinin pek sıhhatli, sahih ve sağlıklı olmadığı söylenebilir. İsterseniz üstat Meriç’i dinleyelim: ‘…Sol, Nazım’a rakip diye alkışladığı Eskişehir’in bu kabiliyetli delikanlısını çoktan unuttu. Sağ hiçbir zaman benimsemedi onu.’ Aslında Meriç, İsmet için bunları söylerken, belki de farkından olmayarak, kendi makus talihini de ele veriyordu.

Cinnetten Hidayete Doğru Ayşe ŞasaVe çağdaş bir dervişe olan Ayşe Şasa… Önce meşhurlar konuşsun:Yazarın etkisi samimiyetinde. Bu samimiyet, yer yer müspet manada

safiyete dönüşüyor. Bunca yıldır göğüs gerdiği hayatın ağır yüküne dayan-maktan oluşan bir temizlik, bir hayret. Günümüz entelektüel yaşamında az rastlanır bir meziyet. (M. Kutlu)

Sadelikle derûnîliğin medcezirini an be ân aşkla ve vecdle yaşayan, her an, hiç durmadan gürül gürül akan bir hakikat ırmağı, her dâim hakikat bahçesinden taptaze yemişler devşiren, devşirdiği yemişleri etrafındakilere ‘çocuksu asil bir ruh’la sunan bir derviş. (Y.Kaplan)

Ayşe Hanım bir bayrak isimdir, gençlerimizin örnek alması, yolundan yürümesi gereken insanlardan biridir. Gerek duruşu ve hissiyatı, gerekse de ruh dünyasıyla gerçek bir münevverdir (İ.Pala)

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

102

Ayşe Şasa’yla diğer bütün mühtedilerde olduğu gibi yukarıda bahsi geçen üniversite yıllarında tanıştım. Şizofrenik nöbetler halinde yaşanan hezeyanlar. Çok sancılı, netameli ve bir kadar da bereketli bir hayat. Son nefese kadar ateist olarak kalmayı tercih eden Kemal Tahir’in yanında geçen on yıllar. Ruh sıkıntısı ve ruh burkuntusu sonucu teneffüs amacıyla mutlak’ı arayış. Başta İsmet Özel ve Mustafa Kutlu olmak üzere İslami camiadan nice zevat ile görüşme. Uzun soluklu derin okumalar, İbn-i Arabi ile tanışma şifa bulup hidayet şerbetini içme, nihayet yaşayan bir mürşid-i kamile intisap etme ve ezeli sükun ve itminana erme. Cinnetten imana sıçrayışın hazin öyküsü.

Ayşe Şasa’da muhtediler için saydığımız birinci madde tamamen geçer-siz yani ölümüne kadar muhafazakar camia tarafından sevilmiş, sayılmış, himaye edilmiş ve kendisinden istifade edilmiş bir saygın bir kişilik. Yalnızlığa itilmedi, en yalnız olduğu zamanlarda bile yardımına koşuldu. Hem yanlış anlaşılmadı hem de yanlış anlaşılmaya mahal verecek ve sev-enlerini zor duruma sokacak bir tavır içine girmedi. Ölümüne kadar net, sade, belli ve belirgin bir duruş ortaya koydu. Bunlar onun mümeyyiz vasıfları. Bütün bu üstün meziyetleri o engin tevazusuna borçluydu bekli de. İkinci madde yani tasavvuf tesiri Necip Fazıl’da olduğu gibi maksi-mum bir seviyede. Hatta ihtida etmesinde yine Necip Fazıl da olduğu gibi en büyük pay tasavvufa ait. Birlikte okuyalım:

Tarih ve sosyoloji ölüm ve ötesi hakkında haber verebilir mi? Bütün ölçülerimi kaybedip, mahzun ve perişan oturduğum; bütün bildiklerimden şüpheye düştüğüm ve hiçbirinden yardım alamadığım bir gün. Tarih ve so-syoloji bana hiç yardımcı olmuyor. Toplum beni kaldırıp bir kenara atmış. Marksizm’in hiç gündeminde olmayan bir durumla karşı karşıyayım. İşte o sırada Hz. İbn-i Arabi’nin kitabını (Füsus-ul Hikem) açıyorum. Kitapta gözüme çarpan ilk ibarelerden biri o güzel hadis-i kudsi. Hazret nakledi-yor Allahtan: ‘Ben gizli bir hazineydim, bilinmek istedim.’ (Kenz hadisi) Bu bir davet. Allah bizi kendisini bilmeye çağırıyordu. Birdenbire kalbim aşka düştü. Bomboş olan kalbimde bir aşk peydah oldu. (Delilik Ülkesin-

> 2

014

HA

ZİRA

N

103


den notlar, 153)

Geçmişe doğru yolculukNe anlamlı satırlar değil mi? Şasa’nın ihtida öyküsünün en dikkate

değer olan tarafı burası bence. Tarih boyunca bazı Müslüman kesimlerce itilen, askıya alınan ve kimi zaman alay konusu yapılan tasavvuf ve onun gözde bir temsilcisi (İbn-i Arabi) çağdaş ve modern dönemlerde matery-alizm dehlizleri içinde kaybolan şakın ve bahtsız bir insan rehber olup onun hidayetle buluşmasına vesile oluyor. Yani bazı çevrelerce şeyhi ekfer olarak tesmiye edilen bir zatın kitabı kendisinden yüzyıllar sonra gelen uyanık ve sancılı zekaların hidayet pınarı oluyor. Burası üzerinde ehem-miyetle durulması gereken hayati bir husus. Sadece bu husus değil çağdaş dönemdeki bütün entelektüel ihtida hareketlerinin altında tasavvufun var olması bir rastlantı olmasa gerek. Bahusus modern zamanlarda tasavvufa karşı negatif bir tutum içerisinde bulunan bazı intelijansiya’nın bu husus üzerinde daha bir dikkat ve teenniyle eğilmesi ve önyargılarını gözden geçirmesi gerekiyor. Anlaşılan ateizm ile sufizm arasında görünmeyen ince çizgi var.

Okumaya devam ediyoruz: Hayatımın ilk yarısı bir korku filmi gibi geçti… Varoluşuna sahih bir neden bulamayan insan; bilsin yahut bilme-sin korku, endişe ve vehim içindedir… Ben bu marazi hali, bir imtihandan geçiyor gibi ve en ağır derecelerde yaşadım… Allah hepimizi ve özel-likle genç nesilleri böylesi azaplardan esirgesin! …Elhamdülillah şimdi şu eski koltuklarda oturuyorum ve gücümün yettiğince tefekkür ediyorum. Çimenlerin üzerine seccademi serip şükür namazı kılıyorum. Bu benim geçmişe doğru yolculuğum, geçmişe dönük hayalim. (Bir Ruh Macerası)

Son olarak Ayşe Şasa’ya Allah’tan rahmet dilerken iki önemli eseri ‘Bir ermişin hayatını anlatan ipek kanatlı sayfalar’ olan ‘Delilik Ülkesinden Notlar’, ile ‘Bir Ruh Macerasını’ bulup okumanızı hararetle tavsiye eder-im.

Kaynak: Yeni Şafak

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

104

> 2

014

HA

ZİRA

N

105


Bir öncü daha Hakk’a yürüdü: Ayşe Şasa, sadece iyi bir senarist değildi; hem bir film düşünürü hem de genç ve parlak kuşakların elinden tutan, önalan ve önaçan bir öncüydü.

ŞİİR GİBİ BİR İNSAN, ŞİİR GİBİ BİR ÖNCÜAyşe Şasa, Türkiye’nin yaşadığı travmayı iliklerine kadar yaşayan ve

kültürel şizofreniye dönüşen, bu ülkenin ruhköklerini kurutan, kültür ve sanat dünyasını çölleştiren bu travmanın nasıl aşılabileceğinin somut bir timsaliydi.

Türkiye’deki kültür ve sanat hayatının ne kadar metamorfoz yediğini iliklerine kadar yaşayan ve bizim aynı anda hem sade hem de derûnî medeniyet birikimimizin nasıl hayata geçirilebileceği üzerinde kafa yoran bir düşünürdü.

Her özgün düşünür gibi, Türkçe’yi şiir gibi kullanan bir yazardı. Ge-rek Türk film düşüncesinde bir milat olan Yeşilçam Günlüğü kitabında, gerekse diğer anlatı kitaplarında bu şiirsel dili bütün boyutlarıyla görmek mümkündü.

Ayrıca hayatı da kanatlandırıcı bir şiir gibiydi Ayşe Şasa’nın...

FİKİR, OLUŞ VE VAROLUŞ ÇİLESİ...Ayşe Şasa, fikir, oluş ve varoluş çilesini iliklerine kadar yaşadı. Haki-

katle buluşmanın bedelini fazlasıyla ödedi. Rabbimiz de, rahmetiyle muamele etti ve Ayşe Şasa, İslâm düşüncesinin, sanatının ve hayatının insanı sımsıkı kavrayan, yücelterek tutup ayağa kaldıran dünyasına nüfûz etmeyi başardı. Hakikat pınarından kana kana içmesini bildi ve hakikat

Bir Öncü, Film Düşünürü ve Milat olarak Ayşe Şasa

Yusuf kaplan

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

106

pınarından devşirdiği tatları, ufukları genç kuşaklarla heyecanla, coşkuyla paylaşmaktan hiç bir zaman çekinmedi.

Ayşe Şasa, benim için sadelikle derûnîliğin medcezirini an be ân aşkla ve vecdle yaşayan, her an, hiç durmadan gürül gürül akan bir hakikat ırmağı, her dâim hakikat bahçesinden taptaze yemişler devşiren, devşirdiği yemişleri etrafındakilere ‘çocuksu asil bir ruh’la sunan bir derviş demekti.

Ayşe Şasa, benim için, tasavvufun derinliklerinde yaptığı fetih yolculuklarıyla yalnızca sinemamızın değil, düşünce ve sanat dünyamızın da diriltici ve herkese ruf üfleyici ruhköklerine nasıl kavuşulabileceğinin yollarını gösteren, keşfedilmemiş kıtalarda doyumsuz keşifler yapan önaçıcı bir öncü, bir devrimci demekti.

MİLAT OLARAK AYŞE ŞASAAyşe Şasa, Türkiye’de, film düşüncesinde bir milattı: Türkiye’de ge-

rek Türk sinemasının tarihi, gerekse film düşüncesinin serüveni bir Ayşe Şasa’san önce, bir de Ayşe Şasa’dan sonra diye iki döneme ayrılarak anlaşılabilir ve yazılabilir ancak. O yüzden Ayşe Şasa, Türk sineması’nın ve Türkiye’de film düşüncesinin serüveninin hem anlaşılmasında, hem yazılmasında hem de gelecekte neler yapılabileceğinin belirlenmesinde milat’tır.

Türkiye’de dünyaya özgün bir film dili armağan edecek entelektüel ve filmik aura’nın temellerini atan öncü bir yazar ve film-düşünürü olarak da Ayşe Şasa bir milattır.

Bu ülkede, gerek sinema yapan, gerekse hem sinema üzerinde düşünen, hem de sinema üzerinden ülkemizin ve dünyamızın sanat, hayat ve düşünce sorunlarını bir medeniyet meselesi olarak belirleyen, yazan ve ‘konuşan’ bizim kuşağın bütün isimleri üzerinde Ayşe Şasa’nın hakkı, emeği çok büyüktür.

ÇOK YÖNLÜ BİR FİLM DÜŞÜNÜRÜAyşe Şasa’nın Dergâh dergisinde yayımlanan yazılarından oluşan

> 2

014

HA

ZİRA

N

107


Yeşilçam Günlüğü başlıklı kitabı, film estetiği, film dili; dünyaya armağan edeceğimiz sinemanın estetik, kültürel ve fikrî kaynakları, temelleri; özel-de sinemanın, genelde bütün sanatların ve düşünce hayatımızın entelektüel sorunları üzerinde yazılmış bir başyapıttır.

Sinema üzerinde düşünen, yazan birinin başvuracağı, elinden düşüremeyeceği, dönüp dönüp yeniden bakmadan edemeyeceği ilk ve son metindir Ayşe Şasa’nın kitabı.

Sadece sinema üzerinde düşünen, yazan kişilerin mi? Sinema yapan kişilerin de başucu kitabıdır Yeşilçam Günlüğü. Ayşe Şasa’nın kitabı, hem Türk sinemasının, hem de dünya sinemasının estetik ve entelek-tüel sorunlarını özlü, kusursuz bir Türkçeyle -filmleri, sinema akımlarını filmik, estetik ve idrak biçimleri üzerinden çarpıcı bir dille- tartışan bir rehber metin.

BİLGE VE DERVİŞAyşe Şasa tastamam bilge, derviş bir insandı.Çabası, yalnızca düşünmek ve yazmaktan ibaret olmayan; yaşadığı

entelektüel dönüşümün verdiği derin ve ağır sorumluluğun bilinciyle hareket etmekten bir an bile geri durmayan; dünyanın dört bir tarafına uzanan telefonlarıyla, ‘sesiyle’, ‘soluğuyla’ kendi fildişi kulesinden size yol gösteren, önaçan, öncülük yapan; sayısız insanın elinden tutan bir öncü; şu kafası karışıklar ortamında zihninizi zonklatan, sizi ‘tedirgin eden’, ‘uykularınızı kaçıran’, bunu vazife bilen çağdaş zamanlar bilgesi ve dervişiydi.

GÖKEKİNİ BİR ÇİÇEK...Ayşe Şasa, kısacası, duyarlık, coşku, aşk ve hakikat çilesi ve bu çilenin

gelecek zamanları büyütüp besleyecek gökekini meyvesi demekti benim için.

Ayşe Şasa’nın eksikliğini her zaman hissedeceğim yüreğimde. Ayşe Şasa, yeri doldurulamayacak nadide bir çiçek’ti. Bu hakikat çiçeğini ve

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

108

mirasını gözümüz gibi koruyalım, besleyip büyütelim ve gelecek kuşaklara armağan edecek bir çaba içinde olalım diyorum.

O yüzden -film felsefesi, iletişim felsefesi ve diğer çalışmalarım çerçevesinde yaptığım teorik yolculuklarımı, kavramlaştırmalarımı kitaplaştırmayı ertelediğim, üzerinde özene bezene, titizlikle çalıştığım, demlenmeye duran ‘Fütûhât-ı Medeniyye’ kitabımı kendisine ithaf edeceğim; bunu yaşarken kendisine de söylemiştim; çok sevinmişti. Ona olan borcumu/zu ödemenin yollarından biri bu, diye düşünüyorum.

Allah, Ayşe Abla’ya rahmetiyle muamele etsin ve sevdiği yüce gönüllü kullarıyla haşretsin, mekânını cennet eylesin. Amin.

AYŞE ŞASA’YA HATİMAyşe Şasa’nın vefat haberini Sivas’ta aldım.Bugün ilk uçakla Ayşe Hanım’ın cenazesine yetişmeye çalışacağım.Sivas’ta Arifhan Külliyesi’nin her şeyi Ömer Faruk Akkaya Hoca, Ayşe

Hanım’ın vefat haberi üzerine, külliyedeki öğrencilerine, cenaze kalk-madan önce bir hatim okuttu ve hatim duası yaptı.

Ömer Faruk Akkaya Hoca’ya ve külliyenin öğrencilerine bu hasbî davranışlarından ötürü kalbî teşekkürlerimi sunuyorum. Allah kendilerin-den razı olsun.

Kaynak: Yeni Şafak

> 2

014

HA

ZİRA

N

109


Ayşe Şasa: Kökleriyle barışmayanlar soylu işler yapamaz

(Dünya Bülteni röportajı)

Hamit Kardaş - Dünya Bülteni/ Haber MerkeziSenarist Ayşe Şasa, 32. İstanbul Film Festivali’nde ‘Sinema onur

ödülü’ne layık görüldü. Şasa ile sinema anlayışını ve ödül hakkındaki düşüncelerini konuştuk.

Dünya Bülteni: 32. İstanbul Film Festivali’nde size ‘Sinema onur ödülü’ verildi. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Ayşe Şasa: Bu jest beni yılar öncesine götürdü, bu açıdan duygulandırdı. Senaristliğe 18 yaşında başladım, şimdi 72 yaşındayım. Benim Yeşilçam’da bulunduğum 60’lı yıllarda Türk filmleri, okumuş zümre nezdinde küçük görülen ve dışlanan bir konumdaydı. Ve okumuşlar, sinemanın ilerlem-esi için batı sinemasını örnek gösterirdi. Biz Türk filmcileri, bu toplumun batıdan ayrı olan kendi medeniyetinin mirasçısı olması gerektiğini, bu toplumun kendine has etik ve estetik kodları olduğunu Türk okumuşlarına anlatamazdık. Zehir gibi polemikler olurdu, genel hava tam bir kör döğüşüydü.

1992 – 93 yıllarında yazdığınız Yeşilçam Günlüğü, bu tecrübeler so-nucunda mı şekillendi?

Evet, Yeşilçam Günlüğü Türk sinemasının sorunlarına kendi medeniyet ve kültür mirasımızın sorunları çerçevesinde bakma çabasıdır. Her toplum, sinema estetiğini, sinematografisini kendi toplumsal kültürü üstüne inşa etmeli diyerek, bize durmadan batıdan akıl devşirenlere bir cevap vermeye çabaladım.

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

110

Bu görüşleriniz nasıl karşılandı?Müslüman camia tarafından ilgiyle karşılandı ama batıcı çevre

tarafından genellikle dışlandı, dışlanmaya devam ettiğini söyleyebilirim. Bunun önemi yok. Benim taraftar olduğum görüşlerin zaman içinde daha çok geçerlik kazanacağına inanıyorum. Ülkemizdeki sinema okulları, kül-türel birikimimizi dışlayan bir eğitim türünden vazgeçmeli.

Yeşilçam Günlüğü dışında bu tip görüşleri öngören başka çalışmalar oldu mu?

Sadık Yalsızuçanlar, İhsan Kabil, Yusuf Kaplan ve Enver Gülşen sine-ma düşüncesi alanında çok ilginç katkılarda bulundular, bulunuyorlar.

Dünya Sinemasının güncel eğilimleri konusunda ne söylemek ister-siniz?

İçerisinde manevi bir esinti, manevi bir ışık bulunan filmler, dünyada ve Türkiye’de çok az ve ben bu nitelikleri taşımayan eserlerle pek ilgile-nmiyorum.

Yetişmekte olan sinemacı kuşaklarına ne önerirsiniz?Türkiye’de kültür planında, sinema planında edilgen bir aşırı batı

hayranlığı ve batı taklitçiliği tavan yapmış durumda; ama öte yanda kendi geleneğimizin mirasıyla donanmış, tüm dünyadan haberli, yepyeni, soylu bir elit artık yavaş yavaş varlığını duyurmaya başlıyor.

Gençlerin bu toplumun tarihi sanat gelenekleri ve klasikleriyle yoğun bir şekilde ilgilenmeleri, yetişme çağlarında bilinç ve bilinçaltı rezervuarlarını bunlarla donatmaları gerekiyor. Kendi kökleriyle barışmayan bir toplumun soylu ve orijinal şeyler yapması mümkün değil.

Ben Yeşilçam’da senaristlik yaptığım 60’lı yılarda henüz kişiliğim, dünya görüşüm tam şekillenmemişti. Onun için 90’lı yılarda kaleme aldığım Yeşilçam Günlüğü’nün sinema konusunda beni temsil eden bel-ki en yetkin şey olduğunu düşünüyorum. Filmlerimiz olumsuz şartlarda

> 2

014

HA

ZİRA

N

111


gerçekleşirdi. O yılarda çok kısa sürelerde ve ağır gişe baskısı altında se-naryo yazılırdı. Bu bir işkenceydi. Bu açıdan filmlerim benim için trav-matik, ‘bulanık tecrübeler’. Beni mutlu eden filmlerim değil, kitaplarım. Ancak Yeşilçam’daki senaristlik deneyimim bir arayışın, bir hakikat arayışının ilk basamağı olmuştur. Tatlısı çok az, acısı bol, burukluğu bol birçok anıyla doludur. İşte bu ödül, bu anılara götürdü.

Kaynak: Dünya Bülteni

> D

ÜN

YA B

ÜLT

ENİ A

RAŞT

IRM

A M

ASA

SI

112

> DÜBAM DUNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI

> 2014 HAZİRANDÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI


DÜBAM YayınlarıKüresel İletişim Merkezi

Barbaros Bulvarı, Balmumcu / BeşiktaşTel: (0212) 274 80 21 – 274 80 22

www.dunyabulteni.net

ayŞe Şasa’nin ardindan - media.dunyabulteni.net · cevaplarla açılan ‘bir ruh macerası’...

Documents