b i o l o g i a...7 3. სწავლების მეთოდები...
TRANSCRIPT
rogor movemzadoT pedagogTa sasertifikacio
gamocdebisaTvis
b i o l o g i a
Tbilisi 2015
2
საგამოცდო კრებული წარმოადგენს „შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის“
საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით - „საავტორო და მომიჯნავე უფლებების
შესახებ“. „შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის“ ნებართვის გარეშე
დაუშვებელია ტექსტში რაიმე ცვლილების შეტანა, მისი რეპროდუქცია, თარგმნა და სხვა
საშუალებებით (როგორც ბეჭდვითი, ასევე ელექტრონული ფორმით) გავრცელება, აგრეთვე
იკრძალება საგამოცდო კრებულის გამოყენება კომერციული მიზნებისათვის.
Sinaarsi
2015 wlis biologiis sagamocdo programis proeqti;
2014 wlis biologiis maswavlebelTa sasertifikacio gamocdis testi swori pasuxebiT.
2015 წლის მასწავლებელთა სასერტიფიკაციო გამოცდის პროგრამis proeqti
ბიოლოგიაში
1. პროფესიული უნარ-ჩვევები
მოვლენის არსის განსაზღვრისა და მოვლენებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი
კავშირების წარმოჩენა.
სხვადასხვა პარამეტრის მიხედვით მონაცემების კლასიფიცირება (დახარისხების)
და მონა-მონა¬ცემების სხვადასხვა სახით (ფორმით, ხერხით) წარმოდგენა.
კვლევის შედეგების ანალიზი და შეფასება.
სტრუქტურებისა და პროცესების მოდელირება.
პრაქტიკულ სამუშაოებთან დაკავშირებული რისკ-ფაქტორების განსაზღვრა და
პრევენ¬ცია.
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების განვითარების მნიშვნელოვანი ეტაპების
ზოგად ისტორიულ ჭრილში განხილვა.
საბუნებისმეტყველო სფეროში არსებული ცოდნის ყოველდღიურ ცხოვრება-ში
გამოყენება.
საბუნებისმეტყველო პრობლემების მდგრადი განვითარების კუთხით განხილვა.
მეცნიერული აღმოჩენების შედეგების დადებითი და უარყოფითი გავლენის
შეფასება.
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სხვა სასწავლო დისციპლინებთან
დაკავშირება.
წერის დროს მეცნიერული ტერმინოლოგიით მეტყველება. საბუნებისმეტყველო პრობლემების გადაჭრისას სათანადო მათემატიკური ოპერაციების
გამოყენება.
3
2. პროფესიული ცოდნა
ბიოლოგიის საგანი
ცოცხალი მატერიის
კრიტერიუმები:
ცოცხალი სისტემის
ორგანიზაციული დონეები:
ცნება სიცოცხლის შესახებ.
ცოცხალის ნიშნები (კვება, სუნთქვა, გაღიზიანებადობა,
მოძრაობა, გამოყოფა, ზრდა, გამრავლება) და თვისებები
(ქიმიური შედგენილობის მსგავსება, სტრუქტურული
ორგანიზაციის მსგავსება, ღია სისტემა, ენერგიისა და
ნივთიერებათა ცვლა, თვითწარმოქმნა ანუ
ავტორეპროდუქცია, თვითრეგულაცია,
მემკვიდრეობითობა და ცვალებადობა).
მოლეკულური, უჯრედული, ქსოვილური, ორგანოთა,
ორგანიზმული, პოპულაციურ-სახეობრივი,
ეკოსისტემური, ბიოსფერული.
უჯრედი – ელემენტარული
ცოცხალი სისტემა:
უჯრედის ქიმიური
ორგანიზაცია:
უჯრედის სტრუქტურული
(მორფოლოგიური) ორგანიზაცია.
სიცოცხლის არაუჯრედული
ფორმები:
უჯრედული ციკლი:
უჯრედების სპეცალიზაცია:
უჯრედული თეორია.
წყალი და არაორგანული ნივთიერებები, მათი
ბიოლოგიური როლი.
ორგანული ნივთიერებების (ნახშირწყლები, ლიპიდები,
ცილები, ნუკლეინის მჟავები) აგებულება, თვისებები და
ბიოლოგიური როლი. დნმ-ს რეპლიკაცია. ატფ. ვიტამინები.
პროკარიოტული და ეუკარიოტული უჯრედი - მათი
სტრუქტურული ორგანიზაცია. ციტოპლაზმა და ბირთვი.
პლაზმური მემბრანა. ციტოპლაზმის ორგანოიდები,
აგებულება და ფუნქცია. მცენარეული, ცხოველური და
სოკოთა უჯრედის მსგავსება და განსხვავება.
ვირუსი, ბაქტერიოფაგი. აგებულება და გამრავლება.
ინტერფაზა. მიტოზი და მისი ბიოლოგიური მნიშვნელობა.
ქსოვილები. ქსოვილთა ძირითადი ტიპები მცენარეებსა და
ცხოველებში, სტრუქტურული ორგანიზაცია და ფუნქცია.
ნივთიერებათა და ენერგიის
ცვლა უჯრედში:
გენეტიკური ინფორმაციის
რეალიზაცია უჯრედში:
ენერგეტიკული (კატაბოლიზმი) ცვლა. მოსამზადებელი
ეტაპი, უჟანგბადო (გლიკოლიზი, დუღილი) და
ჟანგბადიანი ეტაპი (უჯრედული სუნთქვა).
პლასტიკური (ანაბოლიზმი) ცვლა.
უჯრედის კვების (ავტოტროფული და
ჰეტეროტროფული) სახეები. ავტოტროფული კვების
ფორმები: ფოტოსინთეზი (სინათლისა და სიბნელის
ფაზა) და ქემოსინთეზი.
ცილის ბიოსინთეზი. ტრანსკრიპცია და ტრანსლაცია.
ცილის სინთეზის რეგულაცია.
4
ორგანიზმთა გამრავლება:
ინდივიდუალური განვითარება
(ონტოგენეზი):
გამრავლების ბიოლოგიური მნიშვნელობა. გამრავლების
ფორმები: უსქესო და სქესობრივი. სასქესო უჯრედების
ჩამოყალიბება (გამეტოგენეზი) ცხოველებსა და
ყვავილოვან მცენარეებში. მეიოზი და მისი
ბიოლოგიური მნიშვნელობა. ორგანიზმის სასიცოცხლო
ციკლი.
ემბრიონული განვითარების ძირითადი ეტაპები
ცხოველებში. პოსტემბრიონული (პირდაპირი და
არაპირდაპირი) განვითარება ცხოველებში.
მემკვიდრეობთობის
კანონზომიერებები:
ცვალებადობის
კანონზომიერებები:
მენდელის კანონები: ერთგვაროვნების, დათიშვის და
გენთა დამოუკიდებლად მემკვიდრეობის. ფენოტიპი და
გენოტიპი. ალელური გენები და მათი
ურთიერთქმედების ფორმები (სრული და არასრული
დომიმინანტობა, კოდომინანტობა). მონო- და
დიჰიბრიდული შეჯვარების ციტოლოგიური
დასაბუთება. არაალელურ გენთა ურთიერთქმედების
ფორმები (კომპლემენტარული, ეპისტაზური,
პოლიმერული). მემკვიდრეობის ქრომოსომული
თეორია. სქესის ქრომოსომული განსაზღვრა. სქესთან
შეჭიდული ნიშნების მემკვიდრეობა. გენთა შეჭიდულობა
და კროსინგოვერი. M
არამემკვიდრული (მოდიფიკაციური) და მემკვიდრული
(კომბინაციური, მუტაციური) ცვალებადობა.
მუტაციური ცვალებადობის ფორმები (გენური,
ქრომოსომული და გენომური).
მოლეკულური გენეტიკის საკითხები: გენი. გენის
მოქმედების რეგულაცია პროკარიოტებსა და
ეუკარიოტებში. ტრანსდუქცია და ტრანსფორმაცია
ბაქტერიებში.
ადამიანის გენეტიკა (მეთოდები, მემკვიდრული
დაავადებები ადამიანში).
სელექცია:
სელექციის მნიშვნელობა. სელექციის კლასიკური
(ხელოვნური გადარჩევა, ჰიბრიდიზაცია) და უახლესი
(გენური და უჯრედული ინჟინერის) მეთოდები.
5
ორგანიზმთა მრავალფეროვნება:
მცენარეთა სამეფო:
ცხოველთა სამეფო:
სოკოთა სამეფო:
პროტოკტისტთა სამეფო:
მონერების სამეფო:
სისტემატიკა (კლასიფიკაციის პრინციპები და ტაქსონები).
კ. ლინე მეცნიერული სისტემატიკის დამფუძნებელი.
ბიომრავალფეროვნება როგორც ცოცხალის თვისება.
ხავსნაირები, გვიმრანაირები, შიშველთესლოვნები,
ფარულთესლოვნები. განყოფილების ზოგადი
დამახასიათებელი ნიშნები. ტიპობრივი წარმომადგენლები.
ნაწლავღრუიანები, ჭიები, მოლუსკები, ფეხსახსრიანები,
ქორდიანები (თევზები, ამფიბიები, ქვეწარმავლები,
ფრინველები, ძუძუმწოვრები). ზოგადი დამახასიათებელი
ნიშნები. ტიპობრივი წარმომადგენლები.
ძირითადი დამახასიათებელი ნიშნები, კვებისა და
გამრავლების თავისებურებანი. ზოგერთი ტიპობრივი
წარმომადგენელი. ლიქენები – სიმბიოზი სოკოსა და
წყალმცენარეთა შორის.
წყალმცენარეები, ოომიცეტები და პროტისტები. ძირითადი
დამახასიათებელი ნიშნები, კვებისა და გამრავლების
თავისებურებანი. დაავადებათა გამომწვევი პროტისტები.
ძირითადი დამახასიათებელი ნიშნები, უჯრედის გარეგანი
და შინაგანი აგებულება, გამრავლება, კვების ტიპები და
გავრცელება. სასარგებლო და დაავადებათა გამომწვევი
ბაქტერიები.
ადამიანის ანატომია და
ფიზიოლოგია:
ორგანოები და ორგანოთა სისტემები. ძვლოვანი,
კუნთოვანი, საჭმლის მომნელებელი, სისხლის
მიმოქცევის, სასუნთქი, ექსკრეტორული,
რეპროდუქციული, ენდოკრინული, იმუნური და
ნერვული სიტემა. გრძნობათა ორგანოები.Hკანი. მათი
აგებულება, ზოგადი დახასიათება და ფუნქციები.
ჰიგიენა და ჯანმრთელობა.
ეკოლოგია:
ეკოლოგიური ფაქტორები: აბიოტური, ბიოტური და
ანთროპოგენური. ძირითადი აბიოტური ფაქტორები
(განათება, ტემპერატურა, ტენიანობა). ბიოტური
ფაქტორები (ნეიტრალიზმი, კონკურენცია სიმბიოზი,
პარაზიტიზმი, მტაცებლობა). ეკოსისტემა. კვებითი
დონეები: პროდუცენტები, კონსუმენტები, რედუცენტები.
კვების ტიპები: ავტოტროფული (ფოტოსინთეთიკოსები,
ქემოსინთეთიკოსები) ჰეტეროტროფული
(ბალახისმჭამელები, ლეშისმჭამელები,მტაცებლები,
საფროფიტები, პარაზიტები), მიქსოტროფული
ორგანიზმები. კვებითი კავშირები. ეკოლოგიური
პირამიდა. ნივთიერებათა მიმოქცევა და ენერგიის
გარდაქმნა ბიოსფეროში.
6
გარემოს დაცვა:
ადამიანი და გარემო. ანთროპოგენული ფაქტორის
მოქმედება გარემოზე. გარემოს დეგრადაციის
ძირითადი ფაქტორები (საბინადრო გარემოს
განადგურება, ჭარბი მოპოვება, დაბინძურება,
კლიმატის ცვლილება და მისთ.). გლობალური და
ლოკალური ეკოლოგიური პრობლემები.
საერთაშორისო გარემოსდაცვითი კონვენციების
მნიშვნელობა. ეკოლოგიური პრობლემები და
ბიოტექნოლოგია. ორგანიზმის მემკვიდრეობის
შეცვლის მეთოდები (გენური და უჯრედული
ინჟინერია). ბიოტექნოლოგიის გზით ეკოლოგიური
პობლემების გადაჭრა.
ცოცხალი სამყაროს
ისტორიული განვითარება:
მიკროევოლუცია:
მაკროევოლუცია:
ჰიპოთეზები სიცოცხლის წარმოშობის შესახებ.
შეხედულებები ცოცხალი სამყაროს ევოლუციის შესახებ
(ლამარკის თეორია, დარვინ-უოლესის თეორია,
ევოლუციის სინთეზური თეორია).
პოპულაცია. სახეობა. გენთა სიხშირის ცვლილება
პოპულაციაში (ჰარდი- ვაინბერგის კანონი).
მიკროევოლუციის მამოძრავებელი ფაქტორები:
მუტაციური პროცესი, გენთა დრეიფი, გენთა ნაკადი,
იზოლაცია, ბუნებრივი გადარჩევა. ბუნებრივი
გადარჩევის ფორმები (მასტაბალიზებელი,
მამოძრავებელი, დიზრუპტული). სახეობათა წარმოქმნა.
ადაპტაცია.მიკროევოლუციის საბოლოო შედეგი
(შეგუებულობა, ახალ სახეობათა წარმოქმნა,
ორგანიზაციის დონის ამაღლება).
მაკროევოლუცია და მისი დამამტკიცებელი საბუთები
(ემბრიოლოგიური, პალეონტოლოგური). ჰეკელ-
მიულერის ბიოგენეტიკური კანონი. ევოლუციის
მიმართულებები: აროგენეზი, ალოგენეზი და კატაგენეზი
ანუ ზოგადი დეგენერაცია. ევოლუციის
კანონზომიერებები (დივერგენცია, კონვერგენცია).
ანთროპოგენეზი.
მათემატიკური აპარატი:
რაოდენობების შედარების და შეფასების სხვადასხვა
ხერხი. ფიზიკურ სიდიდეთა სხვადასხვა ერთეულის
ერთმანეთთან კავშირი. ალბათობის თეორიის
ელემენტები (გენეტიკურ ამოცანებთან კავშირში).
ფუნქციათა თვისებები. მონაცემთა წარმოდგენის
ფორმები (სია, ცხრილები, გრაფიკები, დიაგრამები).
ერთობლიობა და ვარიაციული რიგი, მათი
ბიომეტრიული დამუშავება. ვარიაციული რიგის
გრაფიკული გამოსახვა.
7
3. სწავლების მეთოდები
მოსწავლეზე და შედეგზე
ორიენტირებული სასწავლო
პროცესის დაგეგმვა:
ბუნებისმეტყველების საგნობრივ პროგრამაზე
დაყრდნობით გრძელვადიანი და მოკლევადიანი
სასწავლო მიზნების, შესაბამისი ამოცანებისა და
მოსალოდნელი შედეგების განსაზღვრა.
პრაქტიკული აქტივობების დაგეგმვისას
უსაფრთხოების წესების გამოყენება.
სასწავლო პროცესის
წარმართვა
საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სწავლის
მოტივაციის ამაღლების სტრატეგიების დაგეგმვა.
საბუნებისმეტყველო საგნების სწავლებისას
საგანთაშორისი კავშირების დამყარება, რათა მოსწავლეებმა
შეძლონ ცოდნის ტრანსფერი – ერთ საგანში მიღებული
ცოდნის სხვა შინაარსობრივ კონტექსტში გადატანა და
გამოყენება.
სწავლებისას საკითხის გამოყენებითი ასპექტის
დემონსტრირების უნარ-ჩვევები, რათა მოსწავლეებმა
შეძლონ მიღებული ცოდნის ყოველდღიურ ცხოვრებასთან
დაკავშირება.
შეფასება სასწავლო მიზნის შესაბამისი კრიტერიუმების
საფუძველზე მოსწავლის შეფასება.
შეფასების სქემების გამოყენება.
8
2014 wlis sagamocdo varianti
instruqcia davalebebisaTvis 1 _ 57 davalebaSi dasmulia SekiTxva da mocemulia oTxi savaraudo pasuxi, romelTagan mxolod erTia swori. pasuxebis furcelze moZebneT davalebis Sesabamisi nomeri, nomris qvemoT ipoveT ujra, romelic Tqven mier arCeul pasuxs Seesabameba da dasviT niSani ,,X~ am ujraSi. TiToeuli davaleba fasdeba erTi quliT.
1. ra funqcias asrulebs keratini?
a) mamoZravebels b) katalizurs g) satransportos d) damcvelobiTs
2. romelia gaRizianebadobis gamovlenis forma?
I – nastia II _ tropizmi III _ taqsisi a) mxolod I b) mxolod I da II g) mxolod II da III d) I, II da III
3. romeli procesi SeiZleba gamoiwvios baqteriam?
I _ nayofis lpoba II _ comis afueba III _ Wrilobis daCirqeba
a) mxolod I b) I da II g) I da III d) II da III
4. romel qsovils aqvs didi raodenobiT ujredSorisi nivTiereba?
a) Zvlovans b) gulis kunTovans
g) gluvkunTovans d) nervuls
5. romel organizms axasiaTebs rogorc avtotrofuli, ise heterotrofuli kveba? I _ evglenas II _ drozeras III _ laminarias
a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) I da III
9
6. romel ujredebs SeuZliaT sisxlis dinebis sawinaaRmdegod moZraoba? I _ Trombocitebs II _ leikocitebs III _ eriTrocitebs
a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III
7. bioturi urTierToba _ konkurencia myardeba:
a) parkosan mcenaresa da koJris baqteriebs Soris b) pepelasa da mis muxluxoebs Soris g) baqteriasa da baqteriofags Soris d) mglebsa da meliebs Soris
8. yvavilis nairgvar Seferilobas ganapirobebs: I _ qromoplasti II _ qloroplasti III _ centraluri vakuoli
a) mxolod I b) mxolod I da II g) mxolod I da III d) I, II da III
9. sqesobrivi gamravlebis romeli forma gamoiwvevs kombinaciur cvalebadobas? I _ ormagi ganayofiereba II _ ginogenezi III _ androgenezi a) mxolod I b) mxolod I da II
g) mxolod I da III d) I, II da III 10. CamoTvlilTagan romels aqvs baqtericiduli moqmedeba? I _ nerwyvs II _ kuWis wvens III _ cremls a) mxolod I da II b) mxolod I da III g) mxolod II da III d) I, II da III
11. rogorc wyalmcenareebs, ise xavsebs aqvT:
a) Talusi b) rizoidebi g) Rero d) foToli
12. hipofizis romeli hormoni akontrolebs sxva jirkvlebis moqmedebas? I _ Tireotropini II _ prolaqtini III _ somatotropini
a) mxolod I b) mxolod II g) mxolod III d) I da II
10
13. sad gaivlis nerwyvis gamoyofis pirobiTi (I) da upirobo (II) refleqsuri rkalebi?
a) I _ didi naxevarsferoebis qerqSi, II _ mogrZo tvinSi b) I _ mogrZo tvinSi, II _ didi naxevarsferoebis qerqSi g) I _ Suamdebare tvinSi, II _ didi naxevarsferoebis qerqSi d) I _ didi naxevarsferoebis qerqSi, II _ Suamdebare tvinSi
14. romeli procesi mimdinareobs ujredis birTvSi? I _ translacia II _ replikacia
III _ ribosomebis suberTeulebis Camoyalibeba
a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III 15. organizmis sasicocxlo ciklSi kariotipis mudmivobas ganapirobebs:
I _ mitozi II _ meiozi III _ ganayofiereba
a) mxolod I b) mxolod I da II g) mxolod I da III d) I, II da III
16. gakveTilis mizania moswavleebma gaiazron, rom refleqsuri moqmedebis
dros organizmi myisierad reagirebs gamRizianebelze. mocemuli magaliTebidan
romelia am miznis Sesabamisi yvelaze TvalsaCino saswavlo eqsperimenti?
a) cxeli sagnidan xelis swrafi mocileba b) susti ganaTebisas gugis gafarToeba g) Wiayelas sibnelisken gadaadgileba d) nemsiT Cxvletisas hidras sxeulis SekumSva
17. ZiriTadi mizezi, romelmac ZuZumwovrebSi rTuli qceviTi adaptaciebis Camoyalibebas Seuwyo xeli, aris:
I _ didi tvinis naxevarsferoebis ganviTareba II _ cocxalmSobiaroba III _ Tbilsisxlianoba a) mxolod I b) I da II g) I da III d) I, II da III
11
18. Tavis tvinis romel ganyofilebaSi gaivlis mxedvelobisa da smenis refleqsuri rkalebi?
a) mogrZo tvinSi b) xidSi g) naTxemSi d) Sua tvinSi 19. alogenezis Sedegad Camoyalibda:
a) nairgvari Seferilobis frTebi peplebSi b) cocxalmSobiaroba ZuZumwovrebSi g) bumbulis safarveli frinvelebSi d) filtvis wre amfibiebSi
20. maswavlebels dagegmili aqvs, moswavleebs gakveTilze aCvenos citoplazmis moZraoba ujredSi. romeli obieqtis gamoyeneba iqneba yvelaze efeqturi am miznis misaRwevad?
a) elodeas foTlis b) puris obis g) xaxvis bolqvis d) xorblis fesvis 21. romeli nivTiereba aviwroebs sisxlZarRvebs? I _ vazopresini II _ adrenalini III _ testosteroni
a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) I da III
22. romlis moqmedeba regulirdeba vegetatiuri nervuli sistemiT?
a) samTava kunTis b) gulis g) Tvalis mamoZravebeli kunTebis d) diafragmis
23. CamoTvlilTagan romelia qromosomuli mutacia? a) qromosomTa ricxvis cvlileba b) qromosomis monakveTis amovardna g) qromosomidan nukleotidis amovardna d) qromosomaSi nukleotidis Secvla 24. romel procesSi warmoiqmneba atf?
I _ glikolizSi II _ kalvinis ciklSi III _ krebsis ciklSi a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III
12
25. Tu safuvrebs movaTavsebT SaqrebiT mdidar sakveb areze da SevuzRudavT Jangbadis miwodebas, es gamoiwvevs: A a) rZemJavur duRils b) erbomJavur duRils g) spirtul duRils d) ZmarmJavur duRils
26. CamoTvlilTagan arogenezs ar miekuTvneba:
a) ZuZumwovrebSi cocxalmSobiarobis Camoyalibeba b) frinvelebSi oTxsakniani gulis Camoyalibeba g) delfinebSi lastisebri kidurebis Camoyalibeba d) ZuZumwovrebSi didi tvinisa da qerqis formireba 27. romeli sisxlZarRviT miewodeba sisxli RviZls? I _ RviZlis arteriiT II _ karis veniT III _ RviZlis veniT
a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) I da III 28. CamoTvlilTagan romels aqvs dnm-is wriuli molekula? I _ tuberkulozis Cxirs
II _ mitoqondrias III _ Tambaqos mozaikis viruss
a) mxolod I b) I da II g) I da III d) II da III
29. mcenaris romel ujredebSi mimdinareobs rogorc fotosinTezi, ise sunTqva?
a) Rrublisebri qsovilis b) WurWlebis g) sacriseburi milebis d) epidermisis
30. romeli procesia saerTo duRilisa da ujreduli sunTqvisaTvis? a) glikolizi b) piruvatidan rZemJavas warmoqmna g) krebsis cikli d) JangviTi fosforilireba
13
31. Wreli dedlisa da Savi mamlis SejvarebiT miRebuli 40 hibrididan 19 Savi
variaa, 21 _ Wreli yvinCila. Savi Seferiloba recesiuli niSania. gansazRvreT
mSoblebis genotipebi.
a) ♀ XAX
a x ♂ X
aY b) ♀ X
AX
A x ♂ X
aY
g) ♀ XAY x ♂ X
AX
a d) ♀ X
AY x ♂ X
aX
a
32. ujredis romel nawilSi mimdinareobs transkripcia?
1. citozolSi 2. mitoqondriaSi 3. birTvSi 4. ribosomaSi a) 1 da 2 b) 2 da 3 g) 3 da 4 d) 1 da 3
33. romeli procesis Sedegad miiReba zigota mxolod mamrobiTi gametebis birTvebis SerwymiT?
a)Ddiploiduri parTenogenezis b) haploiduri parTenogenezis g) ginogenezis d) androgenezis
34. ZiriTadi sistema, romelic adamianis homeostazis regulacias
uzrunvelyofs, aris:
1. nervuli 2. humoruli 3. gamomyofi 4. sisxlis mimoqcevis
a) 1 da 2 b) 1 da 4 g) 2 da 3 d) 3 da 4
35. romeli nivTiereba Sedis citoplazmidan birTvSi? I _ atf II _ fermentebi III _ ribosomuli rnm
a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III
36. romeli hormoni moqmedebs gul-sisxlZarRvTa sistemaze simpaTikuri nervuli sistemis msgavsad?
a) progesteroni b) adrenalini g) insulini d) aldosteroni
37. eriTrocitebi sam Tvemde cocxloben, Semdeg ki iSlebian: I _ RviZlSi II _ elenTaSi III _ limfur kvanZebSi
a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III
14
momdevno or SekiTxvaze pasuxis gasacemad ixelmZRvaneleT Q qvemoT mocemuli sqemiT da gansazRvreT, romeli ujredebi
monawileoben:
38. Canasaxis CamoyalibebaSi:
a) A da C b) A da D
g) B da C d) A da B
39. endospermis CamoyalibebaSi:
a) A da C b) A da D g) B da D d) A da B
40. evoluciis procesSi damtvervis romeli forma CamouyalibdaT yvavilovan mcenareebs yvelaze gvian?
a) TviTdamtverva b) jvaredini damtverva wyliT g) jvaredini damtverva mwerebiT d) jvaredini damtverva qariT
41. ZiriTadi mizezi, romelmac SiSvelTeslovnebis organizaciis donis
amaRleba da farTo gavrceleba gamoiwvia, aris:
a) mdedrobiTi da mamrobiTi girCis Camoyalibeba b) uwylo garemoSi gametebis Serwyma g) mtvris marcvlebis qariT gavrceleba d) merqniani Rerosa da wiwvebis Camoyalibeba
42. Savi Seferilobis ZaRlma dayara 10 lekvi, maTgan xuTi yavisferia. xvadi
ZaRlis winaprebSi arasdros gvxvdeboda Savi Seferilobis individebi.
gansazRvreT mSoblebis genotipebi.
a) ♀Aa x ♂ AA b) ♀Aa x ♂Aa g) ♀aa x ♂Aa d) ♀Aa x ♂aa
15
43. moswavleebma tbaSi moipoves da biologiis gakveTilze miitanes ucnobi saxeobis Zafnairi organizmi. maT surT daadginon, ucnobi saxeoba prokariotia Tu eukarioti. maswavlebelma urCia, rom amisaTvis sakmarisia daadginon, aqvs Tu ara organizms:
a) ujredis kedeli b) fotosinTezis unari g) ribosomebi d) membranuli agebulebis organoidebi
44. ilustraciaze warmodgenili kariotipis mixedviT gansazRvreT sindromi:
a) morisis b) terneris g) daunis d) klainfelteris
45. romel stadiaze uyalibdeba Canasaxs qorda? a) morulis b) blastulis g) gastrulis d) neirulis
46. ganviTarebis romel stadiaze icvlian kans mwerebi?
I _ muxluxis II _ Wupris III _ imagos
a) mxolod I b) mxolod II g) I da III d) II da III
47. romeli procesi ar mimdinareobs fotosinTezis sinaTlis fazaSi?
a) Jangbadis warmoqmna b) atf-is sinTezi g) atomuri wyalbadis warmoqmna d) glukozis sinTezi
16
momdevno or SekiTxvaze pasuxis gasacemad ixelmZRvaneleT Q qvemoT mocemuli suraTiT
mocemulia nefronis gamartivebuli sqema da masTan dakavSirebuli
sisxlZarRvebi. cifrebiT aRniSnulia nefronis garkveuli ubnebi.
48. romeli cifriT aRniSnul ubanSia didi
raodenobiT Sardovana, aminomJavebi da
glukoza ki _ umniSvnelo raodenobiT?
a) 2 b) 3 g) 4 d) 5
49. romeli cifriT aRniSnul ubanSi
mimdinareobs filtracia?
a) 1 b) 2 g) 3 d) 4
50. romeli organoTa sistema yalibdeba mezodermidan?
a) nervuli b) gul-sisxlZarRvTa g) saWmlis momnelebeli d) sunTqvis
51. sabazo safexurze ConCxis kunTebis muSaobis ganxilvisas, romeli suraTis
gamoyenebiT miaRwevT ufro efeqturad sasurvel Sedegs?
a) I da II b) I da III g) I da IV d) II da IV
17
52. ixelmZRvaneleT ilustraciiT da gansazRvreT romeli laTinuri asoTi aRniSnuli receptori Riziandeba sinaTliT?
a) A b) B g) C d) D
53. mavne mwerebis gasanadgureblad gamoiyeneboda pesticidi kaptani. igi
toqsikuri da mutagenuri Sxamqimikati aRmoCnda. kaptans cocxal organizmSi
dagrovebis unari hqonda da misi gamoyeneba aikrZala. kaptani gamoavlines
arqtikaSi binadar TeTr daTvebSi. ZiriTadad, romelma faqtorma ganapiroba
pesticidis kvebiT qselSi gavrceleba?
I _ abioturma II _ bioturma III _ anTropogenurma
a) mxolod I b) mxolod II g) I da II d) II da III
54. maRalReroiani, msxlisebrnayofiani pomidori Seujvares mokleReroian
sferosebrnayofians. F1-Si hibridebma maRali Rero da sferuli nayofi gaikeTes.
miRebul hibridebSi Catarda gamaanalizebeli Sejvareba da gamovlinda Semdegi
Sedegi: 81 _ maRalReroiani msxlisebrnayofiani; 79 _ mokleReroiani
sferosebrnayofiani; 21 _ maRalReroiani sferosebrnayo-fiani; 18 _
mokleReroiani msxlisebrnayofiani. F2-Si miRebuli genotipebidan romeli
ekuTvnis krosoverebs?
a) I da II b) I da IV g) II da III d) III da IV
18
momdevno sam SekiTxvaze pasuxis gasacemad ixelmZRvaneleT Q qvemoT mocemuli ilustraciiT
maswavlebelma Sefasebis mizniT dagegma jgufuri samuSao. moswavleTa
oTx jgufs evaleboda mocemuli ilustraciis mixedviT memkvidreobis tipis gansazRvra da sagvartomo nusxis Sedgena. davalebis Sesrulebisas moswavleebs unda gaeTvaliswinebinaT, rom mamis mxridan aravin iyo daavadebuli.
55. romeli tipis memkvidreobis sailustraciod gamoiyena maswavlebelma mowodebuli resursi? a) autosomur-dominanturi b) X-qromosomasTan SeWiduli recesiuli g) autosomur-recesiuli d) Y-qromosomasTan SeWiduli dominanturi 56. miuTiTeT, romelma jgufma Seasrula davaleba marTebulad:
a) I b) II g) III d) IV 57. Tqveni SexedulebiT maswavleblis romeli qmedeba daexmareba yvelaze ukeT moswavleebs, kargad gaiazron sakiTxi da amgvari Secdoma aRar dauSvan? a) moswavleebs gaameorebinos ganvlili masala b) gakveTilze damoukideblad amoaxsnevinos msgavsi tipis amocanebi g) dafasTan amoaxsnevinos igive amocana warmatebul moswavles d) gakveTilze gaaanalizos amocanis amoxsnis rogorc swori, aseve araswori variantebi
19
58. damwyebma maswavlebelma unda Caataros mowodebuli resursis gamoyenebiT gakveTili Temaze: `postembrionuli ganviTareba cxovelebSi~. ra rCevebs miscemT mas gakveTilis dagegmvisas:
58. 1. ra sakiTxebis codna (winare codna) unda gauaqtiuros moswavleebs gakveTilis ukeT gasagebad? 58. 2. ra informacia unda miawodos moswavleebs arapirdapiri ganviTarebis biologiuri mniSvnelobis Sesaxeb? 58. 3. romeli argumenti unda dausaxelos moswavleebs mwerebis rgolovan WiebTan naTesaobis dasasabuTeblad (konkretulad, romeli suraTi gamoiyenos da romeli stadia dausaxelos)?
20
59. moswavlem eqskursiaze daiWira misTvis ucnobi cxoveli. misi varaudiT es
cxoveli mwerebis klass miekuTvneba. ra kiTxvebs dausvamT moswavles, raTa man
SesZlos Tavisi varaudis dasabuTeba? (CawereT 3 SekiTxva).
59. 1.
59. 2. 59. 3. 60. moswavlem dasmul kiTxvaze - `ra procesiT iwyeba mitozis anafaza?~ upasuxa: `homologiuri qromosomebi Sordebian erTmaneTs da iwyeben gadaadgilebas sapirispiro polusebisken~. CamoayalibeT Tqveni daskvna gacemul pasuxze.
21
61. gaasworeT da SeafaseT moswavlis mier Sesrulebuli davaleba. TiToeuli sworad Sevsebuli ujra SeafaseT 1 quliT.
gadaitaneT pasuxebis furcelze Tqveni Sefaseba (qula), moswavlis mier SecdomiT Sevsebuli ujris Sesabamisi nomeri da miuwereT swori pasuxi.
22
62. 1. gamoiyeneT ilustracia da ganumarteT moswavleebs, ra arsebiTi
gansxvavebaa I da II suraTs Soris?
62. 2. genomuri mutaciis romel formas gamoiwvevs III suraTze gamosaxuli procesi?
23
63. maswavlebelma dagegma da Caatara keTebiT swavlebis (praqtikis) meTodiT gakveTili. man cdis obieqtad airCia ameba da eriTrociti. moswavleebma daamzades droebiTi preparati TiToeuli obieqtisTvis da daakvirdnen maT mikroskopiT. 63. 1. eqsperimentis dawyebamde ujredis romel struqturaze gaumaxvilebT yuradRebas moswavleebs? 63. 2. warmoadgineT orive obieqtze Catarebuli eqsperimentis mosalodneli Sedegi. 63. 3. ra daskvna unda gamoitanon moswavleebma ori cdis Sedarebis safuZvelze?
24
pasuxebi da Sefasebis sqema
58. maqsimaluri Sefaseba 3 qula.
58.1. maswavlebelma winare codnis gasaaqtiureblad unda gamoiyenos Semdegi Temebi:
ganayofiereba; an sqesobrivi gamravleba cxovelebSi; an cxovelTa
sasicocxlo cikli. (1 qula)
58.2. maswavlebelma unda miawodos informacia, rom:
a) arapirdapiri ganviTareba xels uwyobs naklebad moZrav an
mjdomare formebs gansaxlebaSi da arealis gafarToebaSi.
b) arapirdapiri ganviTarebiT mcirdeba konkurencia larvebsa da
zrdasrul formebs Soris. (1 qula)
58.3. maswavlebelma mwerebis rgolovan WiebTan naTesaobis dasasabuTeblad unda
gamoiyenos III suraTi, kerZod, dausaxelos muxluxis stadia. (1 qula)
59. maqsimaluri Sefaseba 1 qula.
dasmul SekiTxvebSi unda aisaxos mwerebis klasisTvis damaxasiaTebeli ZiriTadi
morfologiuri (sistematikuri) niSnebi.
gTavazobT swori pasuxis erT-erT variants:
59.1. Sedgeba Tu ara cxovelis sxeuli sami nawilisgan (Tavi, mkerdi, muceli)?
59.2. aqvs Tu ara cxovels mkerdTan dakavSirebuli eqvsi dasaxsruli
fexi?
59.3. aqvs Tu ara cxovels mkerdTan dakavSirebuli frTebi?
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
a X X X X X X X X b X X X X X g X X X X X X X X d X X X X X X X X
30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57
a X X X X X
b X X X X X X X X X
g X X X
d X X X X X X X X X X X
25
60. maqsimaluri Sefaseba 1 qula.
gTavazobT swori pasuxis or variants:
moswavlem dauSva Secdoma: aRwerili procesi mimdinareobs meiozis I anafazaSi da
ara mitozSi. homologiuri qromosomebis nacvlad unda epasuxa _ qromosomis Semadgeneli qromatidebi Sordebian erTimeores da gadaadgildebian sapirispiro polusebisken;
moswavles unda epasuxa: `mitozis anafazaSi qromosomebis Semadgeneli qromatidebi (Svileuli qromosomebi) Sordebian erTimeores da gadaadgildebian sapirispiro
polusebisken~.
61. maqsimaluri Sefaseba 3 qula.
dadebiTad Sefasdeba mxolod aRmoCenili da gasworebuli Secdoma.
2 _ derma; (1 qula)
5 _ mgrZnobelobiTi; (1 qula)
6 _ Tboregulacia. (1 qula)
62. maqsimaluri Sefaseba 2 qula.
62.1. pirvel suraTze qromosomis Semadgeneli qromatidebi (Svileuli qromosomebi)
Sordebian erTimeores da TiTistaras Zafebis meSveobiT miemarTebian sapirispiro
polusebisken (meiozis II anafaza).
meore suraTze homologiuri qromosomebi Sordebian erTimeores da TiTistaras
Zafebis meSveobiT miemarTebian sapirispiro polusebisken (meiozis I anafaza). (1 qula)
A62.2. mesame suraTze mocemulia meiozis I anafazaSi qromosomaTa araTanabari
gadanawileba sapirispiro polusebze (qromosomaTa ganuridebloba), rac gamoiwvevs
aneuploidias. (1 qula)
63. maqsimaluri Sefaseba 3 qula.
63.1. plazmuri membranis agebuleba da funqciebi; (1 qula)
63.2. eriTrocitebi aRmoCndebian hipotonur xsnarSi, isini gaiberebian da gaskdebian,
xolo amebis sxeulis moculoba ar Seicvleba. (1 qula)
63.3. plazmuri membranis SerCeviTi ganvladobis gamo, hipotonuri xsnaridan osmosiT
wyali Sedis ujredSi. amebas aqvs organoidi mfeTqavi vakuoli, romelic
osmoregulacias axorcielebs da is ar iRupeba. eriTrocits osmoregulaciis unari
ara aqvs. mtknar wyalSi (hipotonuri xsnari) eriTrociti ibereba da skdeba, anu
iRupeba. (1 qula)