b u r a x i l i Ş İ Ş İ - aztu.edu.az · az. Ərbaycan respublİkasi t. Əhsİl nazİrlİyİ....
TRANSCRIPT
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ
Fakültə: Maşınqayırma
Kafedra: Maşınqayırma texnologiyası
İxtisas: 050612 – “Maşın mühəndisliyi”
Qrup: 563 a1
B U R A X I L I Ş
İ Ş İ
10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki emal texnoloji prosesinin CAD/CAM (mövzunun adı)
sistemləri ilə layihələndirilməsi
Tələbə: Əliyev Baxış Sahib oğlu (adı, soyadı, imza, tarix)
Rəhbər____Hüseynov Rafik Sərxan oğlu_____________________________ (adı, soyadı, imza, tarix)
MƏSLƏHƏTÇİLƏR:
Kafedra müdiri:
BAKI - 2017
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ
TƏSDIQ EDIRƏM:
Maşınqayırma fakultəsinin dekanı,
t.f.d., dos. Məmmədov Ə.S.
«_____»_______________2017-ci il
Fakültə: Maşınqayırma
Kafedra: Maşınqayırma texnologiyası
İxtisas: 050612 – "Maşın mühəndisliyi” Qr. 563a1
Ихтисаслашма: Maшыnqayыrmaда компутер технолоэийалары
Tələbə: Əliyev Baxış Sahib oğlu (adı, soyadı, imza, tarix)
BURAXILIŞ İŞİNİN TAPŞIRIĞI
1. Buraxılış işinin adı: 10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki emal texnoloji prosesinin
CAD/CAM sistemləri ilə layihələndirilməsi
(N 262-T(s) saylı «02» dekabr 2016-cı il tarixli əmrlə təsdiq olunmuşdur).
2. Buraxılış işi üzrə ilkin verilənlər: Hissənin çizgisi və hazırlanmasına verilən texniki
tələblər. Verilmiş hissənin pəstahının cizgisi. Hissənin hazırlanmasının texnoloji prosesi və
mexaniki emalının vaxt normaları. Xüsusi dəzgahların texniki səciyyələri. Soraq kitabları.
Normativ və ədəbiyyat materialları. Texnoloji və konstruktor sənədlərinin vahid sistemi
(standartlar)
3. Hesabat-isahat yazısının məzmunu:_1.Ümumi hissə. 1.1. Giriş və mövzunun aktuallığı 1.2.
Hissənin konstruksiyasının təsviri və onun əsas texniki göstəriciləri. 2. Texnoloji hissə.
2.1.Verilmiş hissə üçün pəstah növünün seçilməsi və əsaslandırılması. 2.2.Hissə və pəstahın
qrafiki modelinin işlənməsi.2.3. Texnoloji marşrutun tərtibi. 2.4. Emal paylarının hesabı.2.5.
Kəsmə rejimlərinin hesabı. 2.6. Vaxt normalarının hesabı. 2.7. Qrafiki rejimdə işlənmiş
hissənin əməliyyat texnologiyasının qurulması. 2.8.Keçidlər üzrə alətlərin hərəkət trayektori-
yalarının qurulması və emal prosesinin kompyuter modelləşdirilməsi .2.9.İdarəetmə
proqramının işlənməsi və təshihi. Ədəbiyyat. Əlavələr.
4. Qrafiki materialın miqdarı və məzmunu: 1. Verilmiş hissənin pəstahla birgə cizgisi və ver-
ilmiş hissənin 3D cizgisi 2. Texnoloji (əməliyyat) xəritə 3. Sazlama sxemi
5. İşin təqdimatı: Buraxılış işinin əsas məzmunu və nəticələri kompyuter texnikası vasitəsi ilə
təqdim olunur.
6. Buraxiliş işinin bölmələri üzrə məsləhətlər (ehtiyac olduğu halda)
7. Tələbənin buraxılış işini hazıretmə vaxtı: 30.05.2017
8. Tapşırığın verilmə tarixi: 05.12.2016
Kafedra müdiri: t.e.d.,prof. Yusubov N.D.
Buraxılış işinin rəhbəri: baş m. Hüseynov R.
Tapşırığı icra etməyə qəbul etdim : (tələbənin imzası)
T Ə Q V İ M P L A N I
Buraxılış işinin mərhələlərinin adı Mərhələlərin yerinə yetirilmə
müddəti Qeyd
1. Ümumi hissə
2. Texnoloji hissə
3. Qrafik hissənin tərtibinin başa
çatdırılması
4. Hesabat-yazı hissəsinin tərtibinin
başa çatdırılması
05.12.2016
25.01.2017
30.04.2017
30.05.2017
Xüsusi qeydlər
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov
R.
Nor. nəz
Kaf. müdiri
Vərəq. Kütlə Miqyas
Tarix
AzTU, Qr. 563 a1
B U R A X I L I Ş İ Ş İ
XÜLASƏ
Əliyev B.S. 10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki
emal texnoloji prosesinin CAD/CAM sistemləri ilə
layihələndirilməsi.
–Bakı: AzTU; 2017, 45s., 47 şək., ədəb. siy. – 10
adda., 4 cizgi vərəqi – А1 f.
Buraxılış işində 10K7/1.10.00.08 gövdənin mexaniki emal texnoloji prosesi
CAD/CAM sistemləri ilə layihələndirilir.
Layihənin ümumi hissəsində mövzunun aktuallığI əsaslandırılmış, gövdənin
konstruksiyası analiz edilmiş, onun texniki göstəriciləri göstərilmişdir.
Texnoloji hissədə 10 K7/1.10.00.08 gövdənin və pəstahın modeli qarafiki rejimdə
(AutoCAD) işlənmişdir. Layihədə gövdənin mexaniki emalının texnoloji marşurutu
tərtib edilmiş, əsas və köməkçi avadanlıqlar seçilmişdir.
Bu hissədə həmçinin mexaniki emal paylarının hesabı aparılmışdır.
Layihədə kəsmə rejimləri təyin edilmiş, vaxt normalarının hesabı aparılmışdır.
Gövdənin əməliyyat texnologiyası qrafiki rejimdə (CAD/CAM) qurulmuşdur.
İşdə keçidlər üzrə hərəkət trayektoriyasının qurulması emal prosesinin kompyuter
modelləşdirilməsi aparılmışdır. Bu baxımdan hissənin mexaniki emal texnologiyası
CAD/CAM sistemində işlənmişdir.
Layihədə gövdənin emalı üçün idarə etmə proqramı işlənmişdir.
Qeyd edək ki, təqdimat “Microsoft Office Power Point” proqramında
hazırlanmışdır.
5
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
РЕФЕРАТ
Алиев Б.С. Проектирование с помощью систем
CAD/CAM технологического процесса
механической обработки корпуса 10K7/1.10.00.08
– Баку: АзТУ; 2017, 45с., 47 рис., список
литературы – 10 наименований, 4 листа чертежей
– формат А1.
В общей части проекта обоснование актуальности темы, дан анализ
конструкции корпуса и показаны его технические показатели.
В технологический части были разработаны модели корпуса 10
K7/1.10.00.08 и заготовки в графическом режиме (AutoCAD). В проекте
составлен технологический маршрут механической обработки корпуса, были
выбраны основное и вспомогательное оборудование.
А также в этой части проекте был произведен расчет припуска
механической обработки.
В проекте определены режимы резания, произведен расчет нормы времени.
Операционная технологии корпуса построена в графическом режиме
(CAD/CAM).
В работе построения траектории движения по переходам, было
произведено компьютерное моделирование процессе обработки. Таким образом,
технология механической обработки детали было разработано в системе
CAD/CAM.
В выпускной работе разработана программа управления для обработки
корпуса.
Отметим, что в проекте презентация подготовлена в программе «Microsoft
Office Power Point»
6
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
MÜNDƏRİCAT
1. Ümumi hissə .............................................................................................................. 6
1.1.Giriş və mövzunun aktuallığı .............................................................................. 6
1.2. Hissənin konstruksiyasının təsviri və onun əsas texniki göstəriciləri ............... 7
2. Texnoloji hissə .......................................................................................................... 8
2.1. Verilmiş hissə üçün pəstah növünün seçilməsi və əsaslandırılması .................. .9
2.2. Hissə və pəstahın qrafiki modelinin işlənməsi ................................................... 9
2.3. Texnoloji marşrutunun tərtibi ............................................................................ 10
2.4. Emal payının hesabı. .......................................................................................... 14
2.5. Kəsmə rejimlərinin hesabı................................................................................. 17
2.6. Vaxt normalarının təyini .................................................................................... 20
2.7. Qrafiki rejimdə işlənmiş hissənin əməliyyat texnologiyasının qurulması. ........ 23
2.8. Keçidlər üzrə alətin trayektoriyasşnın qurulması və emal prosesinin kompyuter
modelləşdirilməsi .............................................................................................. 24
2.9. İdarəetmə proqramının işlənməsi və təshihi ...................................................... 42
Ədəbiyyat ............................................................................................................ 45
7
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
1. ÜMUMİ HİSSƏ
1.1. Giriş və mövzunun aktuallığı
Hal-hazırda müasir dövrdə hər bir ölkənin iqtisadi qüdrətini gücləndirmək üçün
islahatlar keçirilir. Bu islahatlar planlı şəkildə yerinə yetirilir. Ölkə iqtisadiyyatının
inkişafı ayrı-ayrı sənaye sahələrinin inkişafından biavasitə asılıdır. Xalq təsərrüfatının
ayrı-ayrı sahələrini inkişaf etdirmək üçün bu sahələrdən ən əsası hesab olunan
maşınqayırma sənayesinin inkişafına ciddi fikir verilməlidir. Bu o deməkdir ki,
maşınqayırma sənayesinin inkişafına xüsusi diqqət ayrılmalıdır. Bu sənaye səhəsinin
inkişafı başqa sahələrin inkişafına mühüm şərait yaradır. Çünki bu sənaye səhəsinin
məhsulları xalq təsərrüfatının digər sahələrində geniş şəkildə istifadə edilir. Həm də
başqa sahələrin istehsal etdiyi məhsulların keyfiyyəti maşınqayırma sənayesinin istehsal
etdiyi məhsulların keyfiyyətindən asılıdır.
İtehsal olunan məmulun keyfiyyət göstəricilərini tələb olunan səviyyədə təmin
etmək üçün onların maya dəyərinin azaldılması istehsalçıların əsas məqsədi hesab olunur.
Məmulun maya dəyərini aşağı salmaq üçün ilk növbədə ona sərf olunan materialın
həcmin azaltmaq lazımdır. Bundan əlavə məmulun istehsalını sürətləndirmək, istehsalda
yeni avadanlıqlardan və texnologiyalardan istifadə etmək lazımdır. Keyfiyyət
gpstəricilərinin təmin edilməsində texnoloji proseslərin düzgün qurulması, axın və
avtomatik xətlərdən istifadə olunması əsas rol oynayır. Həmçinin məhsuldarlığı yüksək
olan və dəqiq texnikadan istifadə etmək lazımdır.
Hal-hazırda bu problemləri həll etmək üçün istehsal proseslərinin yerinə
yetirilməsində müxtəlif növdə texnoloji avadanlıqlardan istifadə olunur. Bu avadanlıqlar
arasında rəqəmli proqramla idarə olunan dəzgahlar xüsusi yer tutur. Bu dəzgahlarda
fasonlu səthləri emal etmək daha asandır.
Bu bu baxımdan istehsal prosesində RPİ dəzgahlarında hissələrin emal
texnologiyasının, idarəetmə proqramlarının tətbiqinə zərurət yaranır. Ona görə də bu
məsələnin həllinə həsr edilmiş layihənin mövzusu aktual hesab olunur.
8
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
1.2. Hissənin konstruksiyasının təsviri və onun əsas
texniki göstəriciləri
Mexaniki emal texnologiyası layihələndirilən hissə - "gövdə" silindrik kasa
formasındadır, xaricində M37x0,5-6g yivi kəsilmiş, daxili səthli pilləlidir. Yan səthdən
8,5 mm ölçüdə şıxıntı nəzərdə tutulmuş, həmdə 3 ədəd 2,3 mm ölçüdə deşik
burğulanmış, ümumi uzunluğu 17 mm, xarici diametri isə M37-dir. Çəkisi 0,014 kq olub
materialı DST 211488-97 üzrə D16T alüminum ərintisidir.
Məlumdur ki, D16T DST 211488-97 üzrə alüminum ərintisi aşağıdakı kimyəvi
tərkibə malikdir.
D16T alüminium ərintisinin mexaniki xassələri:
- kəsilməyə qarşı möhkəmlik həddi 2
450mm
Nb
- materialın axma həddi 22,0 310
mm
N
- nisbi uzanması =10%
10K7/1.10.00.08 “gövdə” hissəsinin konstruksiyasının araşdırılması və onun
hazırlanmasına verilən texniki tələblər göstərir ki, hissəni mövcud texnoloji emal üsulları
ilə müasir dəzgahlardan, kəsici və ölçü alətlərindən istifadə etməklə hazırlamaq olar.
Yəni araşdırdığımız hissə konstruksiyası texnoloji cəhətdən əlverişlidir.
- Hissənin forması –silindrik kasa formalı
- Hissənin formasına qoyulan texniki tələblər
- Hissənin ölçülərinə qoyulan müsaidələr: 15,0
10,033
; 1,0
2,011
; 05,0
10,036,9
; 7,3+0,05;
R110,05; 12,40,05; 4,5 0,05; H12İT12/2
- Emal üsulları: torna, frezləmə- burğulama, burğulama
Al Cu Mg Mn Ni Si Fe Zn
əsası 3,8-4,9 1,2-1,8 0,3-0,8 0,1 0,5 0,1 0,3
9
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2. TEXNOLOJİ HİSSƏ
2.1. Verilmiş hissə üçün pəstah növünün seçilməsi
və əsaslandırılması
Detalları hazırlamaq üçün əvvəlcə onların pəstahları hazırlanır. Bu pəstahların
hazırlanması zamanı müxtəlif üsullardan istifadə olunur. Pəstahalma üsullarına tökmə
(təzyiq altında), döymə, yayma üsullarını misal göstərmək olar. Detalın
konstruksiyaından asılı olaraq bu pəstahalma üsullarından biri seçilir.
Pəstahalama üsulu seçildikdə detalın forma və ölçüləri, hazırlanmasına verilən
texniki tələblər, onun materialı və illik məhsul buraxılı nəzərə alınır.
İstehsal sahələrində pəstahalama üsulunun seçilməsi detalın hazırlanmasının tam
maya dəyərinə görə kompleks həll edilir.
Pəstahın ölçüləri emal payları hesablandıqdan sonra təyin olunur və bu ölçülərin
göstərilməsi zamanı pəstahın cizgisində müsaidələri göstərilir. Pəstahın cizgisində və ya
texniki şərtlərdə həm də materialın mexaniki xassələri, termiki emalı, pəstahın səthinin
təmizlənmə üsulu, materialın keyfiyyətinin təyin olunması üçün nümunə kəsilməsi yeri,
pəstahın ilkin emal üsulu və s. haqqında məlumatlar göstərilir.
Adətən silindirik formalı detalların pəstahları yayma və ştamplama üsulları ilə
alınması məqsədəuyğun hesab olunur.Mürəkkəb formalı detalların pəstahları bir qayda
olaraq tökmə üsulu ilə alınır.
Detalın pillələləri bir-birindən kəskin fərqlənən val tipli detalların pəstahlarını
döymə üsulu ilə almaq məsədəuyğun hesab olunur.
Pəstahalma metodu detalın forma və ölçülərindən, hazırlanmasına verilən texniki
tələblərdən, materialından və illik istehsal proqramından asılıdır.
Verilmiş detala baxarkən görünür ki, bu detal üçün ən uyğun variant yayma üsulu
ilə alınan, hazır materiallardan istifadə etməkdir. Yəni ilkin olaraq dairəvi en kəskili hazır
çubuqlardan istifadə edilməlidir. Gövdə üçün pəstahın ölçüləri 40x300 mm qəbul
edilir. Pəsah çubuq formalıdır.
10
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2.2. Hissə və pəstahın qrafiki modelinin işlənməsi
11
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2.3. Texnoloji marşrutunun tərtibi
Hissənin mexaniki emal marşurutu işlənərkən işçi cizgisinin tələbləri və seçilmiş
pəstahın dəqiqliyi və səthinin keyfiyyəti mütləq nəzərə alınmalıdır. Mexaniki emal
marşrutunun birinci əməliyyatı seçilmiş pəstahın növünə görə müəyyən edilir. Pəstahın
dəqiqliyi aşağı olduqda əvvəlcə kobud, təmiz və çatdırma emalı ardıcıllığı gözlənilir.
Texnoloji marşrutu tərtib etdikdə ilkin emal edilən səth yerləşdirmə bazası qəbul
edilmiş səth olmalıdr. Layihələndirmə zamanı daha dəqiq səthlərin emalı isə son
əməliyyatlara salınır.
Texnoloji marşrutu tərtib edərkən bazaların seçilməsi texnoloji prosesin əsas
məsələlərindən biri hesab olunur. Seçilmiş baza səthləri pəstahın tərtibatda əlverişli və
sərt yerləşdirilməsini təmin etməlidir. Bu baza səthləri kəsici alətlərin emal olunan
səthlərə yaxınlaşması üçün bir göstərici olmalıdır.
"Gövdə"nin cizgisini nəzərə alaraq onun hazırlanması üçün aşağıdakı kimi emal
marşrutı qəbul edilir.
005. Torna RPİ
010. Frezləmə-burğulama RPİ
015. Burğulama RPİ
005. Torna RPİ əməliyyatı üçün
Dəzgah: HAAS SL-10 modelli RPİ torna dəzgahı
Tərtibat: üçyumruqlu patron
Kəsici alət: üst, yan, iç yonuş, qanov, yiv doğrama kəskisi, mərkəz burğusu
A4 DST 14952-75
Ölçü aləti: Kalibr-bənd, tıxac, ülgü, yivli halqa
1. Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı
12
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2. 1 yan səthini yonmalı
3. 1 yan səthini mərkəzləməli
4. 2 səthini 12,6 mm dərinlikdə 3 yan səthini iç yonmalı
5. 4,5 səthini iç yonmalı
6. 6 qanovunu iç yonmalı
7. 7 yivaltı səthini 21 mm uzunluqda kobud yonmalı
8. 8 səthini 18 mm uzunluqda yonmalı
9. 9 qanovunu çıxartmalı
10. 33,3 mm ölçüdə qanovu çıxartmalı
11. 7 yivaltı səthini təmiz yonmalı və 10 haşiyəsini çıxartmalı
12. M37x0,5-6g yivini kəsməli
13. Hissəni 17 mm uzunluğunda burğulamalı
010. Frezləmə-burğulama RPİ əməliyyatı üçün
Dəzgah: HAAS VF-1 modelli RPİ frez dəzgahı
13
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
Tərtibat: xüsusi ferzləmə tərtibatı
Kəsici alət: Barmaq frezi Df=12, z=4 P6M5 DST 17025-71; Burğu 2,3, 7,2 P6M5
DST4010-77; Rayber 7,3 DST 1672-80
Ölçü aləti: Kalibr-bənd, tıxac
1. Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı
2. 1 səthini kontur üzrə yonmalı
3. 2 deşiyini 7,2 mm ölçüdə burğulamalı
3. 3 deşiyini 3 ədəd 2,3 mm ölçüdə burğulamalı
4. 2 deşiyini genişləndirməli
015.Burğulama RPİ əməliyyatı üçün
Dəzgah: HAAS VF-1 modelli RPİ frez dəzgahı
Tərtibat: xüsusi burğulama tərtibatı
Kəsici alət: zenker 10 P6M5 DST 514953-69
Ölçü aləti: ülgü
14
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
1. Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı
2. 3 ədəd 1 haşiyəni ardıcıl genişləndirməli
2.4. Emal payının hesabı
Layihədə emal payının hesabını hissənin 05,0
10,036,9
mm səthi üçün aparılır.
Əməliyyatın minimum emal payları aşağıdakı ifadəyə əsasən təyin edilir.
22
111min 22 yiiiii TRzZ
Burada: Rzi-1 əvvəlki keçiddə emal olunan səthlərin kələ-kötürlük hündürlüyü;
Ti-1 qüsurlu qatın qalınlığı; və
i-1 səthlərin bir-birinə nəzərən fəza xətalarının həndəsi cəmidir.
15
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
iy – yerinə yetirilən keçiddə yaranan yerləşdirmə xətasıdır.
Texnoloji marşrut üzrə emal payı təyin edilən səth gövdənin 05,0
10,036,9
mm ölçülü
xarici diametri bir əməliyyatla iki keçidə ( kobud və təmiz üst yonuşla) yerinə yetirilir.
İndi bu keşidlər üzrə emal payını təyin edək.
Pəstah üçün fəza xətası
Lkpes
k – pəstahın yerli əyriliyidir. k =2 mm
mkm [6] cəd 1
L – pəstahın uzunluğudur L = 17 mm
Onda:
pes = 2 17 = 34 mm
Pəstahın səthinin keyfiyyət göstəriciləri
Rz = 150 mkm, T= 150 mk [4] cədvəl 6
pes = 0,8 mm
Kobud üst yonuş üçün
Rz = 60 mkm, T= 60 mm [6] cədvəl 7
kob = 0,34 mm [12-ci kvalitet üzrə]
Fəza xətası: Lpeskob = 34 0,06 = 2,04 mkm=2 mkm
Yerləşdirmə xətası y=280 mkm [6] cədvəl19
Onda
2Zmin = 2[150 +250+ 22 28034 ] = 2(400 +285) = 2 685 =1340 mkm = 1,37 mm
mmkobpes
ZZ 13,234,01,137,1min
2max2
Təmiz üst yonuş üçün
Rz = 20 mkm, T = 30 mkm [6] cədvəl 7
təm = 50 mkm = 0,05 mm, təm=0,0434=1,36 mkm
y =0 mkm (kobud və təmiz emal bir yerləşmədə olduğundan)
Onda
2Zmin = 2 (60+60+2)= 244 mkm=0,245 mm; 2Zmax = 0,25+0,34 – 0,05 = 0,54 mm
Ümumi emal payları
16
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2Z0min=1,37+0,25=1,62 mm; 2Z0max=2,13+0,54=2,67 mm
Nominal emal payı
2Znom = 2 Z0min + Hdpəs - Hddet = 1,62+0,7-0,1 = 2,22 mm
Təmiz üst yonuş üçün:
dmin = 36,9 - 0,1 = 36,8 mm; dmax = 36,9 - 0,05 = 36,85 mm
Kobud üst yonuş üçün:
dmin = 36,8+0,25 = 37,05 mm; dmax = 37,05+0,34 -
0,05=37,34 mm
Pəstah üçün:
dmin = 37,05+1,37 = 38,42 mm; dmax = 38,42+1,1 -
0,34=39,18 mm
Pəstahın nominal diametri: dpəs=dnom+2Znom=36,9+2,22=39,12 mm
Standart sırasından dpəs=4,0
7,040
mm qəbul edirik.
Səthin emal
texnoloji
keçidləri
05,0
10,09,36
Emal payının elementləri
Hes
abi
pay
Hes
abi
ölç
ü
Müsa
idə,
mkm
Pəstahın
keçidlər üzrə
ölçüləri
Payın
qiyməti
Rzi-1 Ti-1 i-1 yi dmax dmin 2Zma
x
2Zmin
Pəstah
(yayma)
150 250 34 - - 38,42 1100 39,18 38,42 - -
Kobud üst
yonuş
60 60 2 280 1370 37,05 340 37,05 37,05 2,13 1,37
Təmiz üst
yonuş
20 30 1,36 - 244 36,8 50 36,85 36,8 0,54 0,25
2,67 1,62
Yoxlama: Zmax – 2Zmin = Tdpes - Tddet
2,67-1,62 = 1,1-0,05
1,05=1,05
Nəticə doğrudur.
Pəstahın eskizi
17
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2.5. Kəsmə rejimlərinin hesabı
005. Torna RPİ əməliyyatı üçün
Keçid . 7 yivaltı səthinin ( 38) kobud yonulması
1. Kəsmə dərinliyi: t = 1,0 mm
2. Veriş: s = 0,3 mm/döv [2] cəd.14
3. Kəsmə sürəti: vkəs = vxymk
tsT
Cv
kv[2] -ümumi düzəliş əmsalıdır, kv = kmv knv kuv
kmv - materialın keyfiyyətinin kəsmə sürətinə təsirini nəzərə alan əmsaldır.
kmv=0,8 [2] cədvəl 1-4
knv- pəstahın səthinin keyfiyyətini nəzərə alan əmsaldır.
knv = 0,9 [2] cədvəl 5
kuv – kəsici alətin materialının kəsmə sürətinə təsirini nəzərə alan əmsal
kuv = 1,0 [2] cədvəl 6
kv = 0,8 0,9 1,0 = 0,72
Kəsmə sürəti üçün [2] cədvəl 17-dən seçirik:
Cv = 328; x = 0,12; y = 0,3; m = 0,28
T- kəskinin dayanıqlığı, T=120 dəq.
Beləliklə,
vkəs = 85,1123,00,1120
72,03285,012,028,0
m/dəq
18
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
Dövrlər sayının hesabı
9453814,3
85?11210001000
d
k
D
vn
döv/dəq, nd = 800 döv/dəq qəbul edirik.
Həqiqi kəsmə sürəti:
vhəq = 45,951000
8003814,3
1000
dnD m/dəq
4. Kəsmə qüvvəsinin hesabı
pknvy
sxtpCPz 10
kp - ümumi düzəliş əmsalıdır, kp = kmp kp kp kp krp
kmp=2,0 [2] cədvəl 10
Qalan əmsalları [2] cədvəl 23-dən seçirik:
kp = 0,94; kp = 1,0; kp = 1,0; krp = 0,93
Onda: kp = 2,0 0,94 1,0 1,0 0,93 = 1,74
[2] cədvəl 22-dən seçirik:
Cp = 40; x = 1,0; y = 0,75; n = 0
Beləliklə,
08,28274,1045,9575,0
3,00,1
0,14010 Pz N
5. Kəsməyə sərf olunan güc
N kəs = 44,061200
45,9508,282
601020
kesz vP kVt
015. Frezləmə -burğulama RPİ əməliyyatı üçün
Keçid . 3 deşiyini 7,2 mm burğulanması
1. Kəsmə dərinliyi: t =0,5 Db =0,57,2= 3,6 mm
2. Veriş: S=0,3 mm/dövr [2] cədvəl 25
3. Kəsmə sürəti:
vkəs = vym
q
v ksT
DC
kv -ümumi düzəliş əmsalıdır, kv = kmv knv kuv
kmv - materialın keyfiyyətinin kəsmə sürətinə təsirini nəzərə alan əmsaldır.
kmv = 0,8 [2] cədvəl 4
19
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
knv- pəstahın səthinin keyfiyyətini nəzərə alan əmsaldır.
knv = 1,0 [2] cədvəl 5, kuv = 1,0 [2] cədvəl 6
kv = 1,0 0,8 1,0 = 0,8
T- burğulama dayanıqlığıdır, T=35 dəq. [2] cədvəl 30
Kəsmə sürəti üçün [2] cədvəl 28-dan seçirik
Cv = 36,3; q = 0,25; y = 0,55; m = 0,125
Onda: vkəs = 14,593,035
8,02,73,3655,0125,0
25,0
m/dəq
vkəsks=59,140,7=41,4 m/dəq
Dövrlər sayının təyini
18312,714,3
4,4110001000
b
kes
D
vn
döv/dəq
nd = 1600 döv/dəq qəbul edirik.
Həqiqi kəsmə sürəti:
vhəq = 1,361000
16002,714,3
1000
nDb m/dəq
4. Burucu moment və ox boyu qüvvə
p
yq
Mb KSDCM 10 ; p
yq
p KSDCP 100
[2] cədvəl 32-dən seçirik:
CM =0,005; y = 0,8; q = 2,0; Cp =9,8; y = 0,7; q = 1,0
Onda:
mNKSDCM p
yq
Mb 97,10,23,02,7005,01010 8,00,2
NKSDCP p
yq
p 5,6070,23,02,78,91010 7,00,1
0
5. Burulamaya sərf olunan güc
Nb = 32,09750
160097,1
9750
nM b kVt
2.6. Vaxt normalarının təyini
005. Torna RPİ əməliyyatı üçün
1. Əsas texnoloji vaxt
20
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
Əməliyyatın hər bir keçidi üçün əsas texnoloji vaxt RPİ dəzgahda layihələndirilmiş
proqramdan götürülür
21 L
- emal olunan səthin uzunluğu, 21 - alətin giriş və çıxış məsafəsi, i - gedişlərin sayı,
s- veriş, n- dövrlər sayı
Keçid 2: Keçid 3:
Təs = 16 san = 0,27 dəq Təs = 22 san =0,3 dəq
Keçid 4: Keçid 5:
Təs = 1 dəq 07 san = 1,12 dəq Təs = 30 san = 0,5 dəq
Keçid 6: Keçid 7:
Təs = 15 san 0,25 dəq Təs = 30 san = 0,5 dəq
Keçid 8: Keçid 9:
Təs = 10 san = 0,17 dəq Təs = 15 san = 0,25 dəq
Keçid 10: Keçid 11:
Təs = 30 san = 0,5 dəq Təs = 09 san = 0,15 dəq
Keçid 12: Keçid 13:
Təs = 10 san = 0,17 dəq Təs = 19 san = 0,32 dəq
Təs = 4,5 dəq.
2. Köməkçi vaxt: Tköm = Tyer + Tkeç
Tyer- detalın yerləşməsinə, bağlanmaına və açılmaına sərf olunan vaxtdır
Tyer = 0,2 dəq ; Tkeç =0,12 dəq [4] cədvəl 70, 71
Tköm = 0,2 + 0,12 12 = 1,64 dəq
3. Texniki xidmət vaxtı
Ttx = (Təs + Tköm) 100
k= (4,5 + 1,04)
100
6,4 = 0,25 dəq
4. Ədədi vaxt
Təd = Təs + Tköm + Ttx = 4,5 +1,64+0,25 = 6,39 dəq
010.Frezləmə -burğulama əməliyyatı üçün
Əməliyyatın hər bir keçidi üçün əsas texnoloji vaxt RPİ dəzgahda layihələndirilmiş
proqramdan götürülür
1. Əsas texnoloji vaxt
21
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
Keçid 2. =120 mm, 1 = 6 mm, i=1; Təs = 1 dəq 07 san = 1,12 dəq
Keçid 3. =4,5 mm, 1 = 2,23 mm, 12 mm, i=1 Təs = 15 san = 0,25 dəq
Keçid 4. =1,5 mm, 1 = 0,7 mm, 5,02 mm, i=3; Təs = 19 san = 0,32 dəq
Keçid 5. =4,5 mm, 1 = 2 mm; Təs = 10 san = 0,17 dəq
∑Təs = 1,12 + 0,25 + 0,32 + 0,17 = 1,86 dəq
2. Köməkçi vaxt
Tyer = 0,3 dəq, Tkeç =0,16 dəq [4] cədvəl 93
Tköm = 0,3 + 0,16 4 = 0,94 dəq
3. Texniki xidmət vaxtı
Ttx = (Təs + Tköm) 100
k= (1,86 + 0,94)
100
1,4 = 0,12 dəq
4. Ədədi vaxt
Təd = Təs + Tköm + Ttx = 1,86 + 0,94 + 0,12 = 2,92 dəq
015. Burğulama RPİ əməliyyatı üçün
Əməliyyatın hər bir keçidi üçün əsas texnoloji vaxt RPİ dəzgahda layihələndirilmiş
proqramdan götürülür.
1. Əsas texnoloji vaxt
Keçid 2. =3,0 mm, 1 = 0,5 mm, i=1; Təs = 15 san = 0,25 dəq
2. Köməkçi vaxt
Tyer = 0,3 dəq ; Tkeç =0,16 dəq [4] cədvəl 93
Tköm = 0,3 + 0,16 = 0,46 dəq
3. Texniki xidmət vaxtı
Ttx = (Təs + Tköm) 100
k= (0,25 3+ 0,46)
100
1,4 = 0,05 dəq
4. Ədədi vaxt
Təd = Təs + Tköm + Ttx = 0,75 + 0,46 + 0,05 = 1,26 dəq
22
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2.7. Qrafiki rejimdə işlənmiş hissənin əməliyyat texnologiyasının qurulması
23
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2.8. Keçidlər üzrə alətin trayektoriyasşnın qurulmasıvə emal
prosesinin kompyuter modelləşdirilməsi
24
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
25
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
26
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
27
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
28
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
29
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
30
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
31
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
32
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
33
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
34
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
35
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
36
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
37
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
38
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
39
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
40
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
2.9. İdarəetmə proqramının işlənməsi və təshihi
41
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
42
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
43
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
44
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
45
Dəy. Vər. Sənəd № İmza Tarix
Tələbə Əliyev B.
Rəhbər Hüseynov R.
B U R A X I L I Ş İ Ş İ Səh
ƏDƏBYYAT
1. V.Z. Mövlazadə. Maşınqayırma texnologiyası. II hissə. «Maşınqayırma
texnoloji proseslərinin layihələndirilməsi. Ali texniki məktəblər üçün dərslik.-
Bakı, «AzTU», 2008.-421 s.
2. Справочник технолога-машиностроителя.- В 2-х т. / Под ред.
А.Г.Косиловой, Р.К.Мещерякова.- М.: Машиностроение, 1985.- Т.1.- 656 с.
3. Yusubov N.D., Məmmədov A.M. Maşınqayırma texnoloji proseslərinin
layihələndirilməsi (Rəqəmli proqramla idarəolunan dəzgahlarda texnoloji
əməliyyatların layihələndirilməsi). Dərs vəsaiti – Bakı: AzTU, 2005, 156 səh.
4. Yusubov N.D.. «Maşınqayırmada texnoloji proseslərin kompyuter layihələn-
dirilməsi (Elektron kataloqlardan kəsən alətlərin avtomatlaşdırılmış seçilməsi)».
Dərs vəsaiti. – Bakı: AzTU, 2012 – 53 s.
5. Yusubov N.D., Məmmədov A.M. «Maşınqayırmada texnoloji proseslərin kom-
pyuter layihələndirilməsi» fənni üzrə laboratoriya işləri toplusu. Dərs vəsaiti. -
Bakı, AzTU, 2012, 288 səh.
6. Зигфрид Келлер. SYM plus 5.1. Рабочая тетрадь. Токарная обработка.
R.&S. KELLER GmbH, Wuppertal, Deutschland, 2-е издание, 2009, 110 c.
7. Зигфрид Келлер. SYM plus 5.1. Рабочая тетрадь. Фрезерование. R.&S.
KELLER GmbH, Wuppertal, Deutschland, 2-е издание, 2009, 124 c.
8. Справочник технолога-машиностоителя: В 2 т. Т.2/ Под ред. А.М.
Дальского, А.Г. Суслова, А.Г. Косиловой, Р.К. Мещерякова.-
М.:Машиностроение-1, 2001.-944 с.
9. Обработка на токарных станках: наладка, режимы резания: Справочник /
Колл. aвт. и Юсубов Н.Д. ; под общей ред. докт. техн. наук, проф. А.А.
Кошина. — Челябинск : Сити-Принт, 2012. — 744 с.:ил. Агентство CIP
Челябинской ОУНБ.
10. Гузеев В.И., Батуев В.А., Сурков И.В. Режимы резания для токарных и
сверлильно-фрезерно-расточных станков с числовым программным
управлением: Справочник. 2-е изд./ Под ред. В.И. Гузеева.М.:
Машиностроение, 2007. 368 с.
Əməliyyatın adı və yerləşmənin eskizi
Avadanlıq
Keçidlərin nöm
rəsi Alət
Qrup: 563 a1İşlədi: Əliyev B.Yoxladı: Hüseynov R.
Keçidlərin məzmunu
Gövdənin mexaniki emalının texnoloji xəritəsi
Tərtibat
Kəsən
Ölçən
Emal edilən detalın sayı
Uzu
nluq
Giriş v
ə çıxış
Hes
abi u
zunl
uq
Birdəfəlik emal payı
Gedişlərin sayı
Dia
met
r, en
(mm
)
Kəsmə dərinliyi, mm
Veriş, m
m/döv
Dövrlərin sayı, döv/dəq
Kəsmə sürəti, m/dəq.
Tələb olunan güc, kvt
Əsa
s
Köm
əkçi
Teniki xidmət
Ədədi
Haz
irlam
a,ta
mam
lam
a
Hesabi ölçülər, mm Vaxt normaları, dəqKəsmə rejimləri
Özümərkəzləyən üçyum
ruqlu patron
Kalibr bənd, tıxac, ülgü,
yivl
i hal
qa
1
Yan, üst, iç yonuş, qanov, yiv, doğrama kəskiləri
T5K10, m
ərkəz burğusu A4 DST
14952-75
Zenker Ø10, P6M5 DST
14953-89
1
Əməliyyatın nöm
rəsi
Yer
ləşdirm
ə
4,51,640,256,69
D(B) l l+l L h i t s n v Təs Tk Ttx Təd Tht
HA
AS
SL-1
0
mod
elli
RPI
tor
na
dəzgahı
2
3
4
5
6
Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı
1 yan səthini yonmalı
2 səthini12,6 mm dərinlikdə və 3 yan səthini iç yonmalı
1 yan səthini mərkəzləməli
1
2
Ülgü
6,6
A
A
005
010
Torna RPİ
0,750,60,051,26
HA
AS
V
F-1
m
odel
li R
PI f
rez
dəzgahı
Xüsusi burğulama tərtibatı
0,3
6 qanovunu iç yonmalı
331,4-1,4111110,0650051,810,230,50,12
40202+1231110,263079,120,210,270,12
10101,211,25150,1250015,70,120,30,12
3312,6-12,616,5101,650,350051,810,271,120,12
Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı
1 səthini frezləməli
Frezləmə RPİ
1,5120612612112400125047,10,131,120,16
0,2
10
7
8
9 qanovunu çıxartmalı
34,70,85-0,854140,1250054,470,130,250,12
38210,521,51110,380095,450,440,50,12
36,9180,5518,550,5510,550,280092,690,310,170,12
9 36,10,95-0,951110,1250056,60,130,250,12
4, 5 səthlərini iç yonmalı
2 deşiyini Ø7,2 mm ölçüdə burğulamalı3
1
7 yivaltı səthini 21 mm uzunluqda kobud yonmalı
8 səthini 18 mm uzunluqda yonmalı
2 deşiyini genişləndirməli5
14,31-11110,06125016,80,060,250,16
1,860,940,122,92
4
Xüsusi frezləm
ə tərtibatı
Barmaq frezi Ø
12; z=4 P6M
5 DST
17025-71, sp
iral
burğu Ø2,3, Ø7,2 P6M5 DST
4010-77, rayber Ø
7,3
DST
-167
2-80
Kalibr bənd, ülgü,
kalibr-tıxac
7,24,52,237,733,613,60,3160036,10,140,250,16
2,31,50,7+2,71,1511,150,12200014,40,060,320,16
7,34,526,50,0510,050,350011,460,030,170,16
1
2
Pəstahı yerləşdirməli, bağlamalı və açmalı
1 yarığını frezləməli
A015
2
Ø33
Ø36,1
h12
M0,
5-6g
0,3 1
414
15,5
174
Ø34,7
Ø11
1,4
Ø33,3
Ø36,9
10
4
Ø40
-0,0
5-0
,10
-0,1
-0,2 +0
,15
-0,1
0
(-0,
25)
Rz40
9 7
10
1
6
4 5
3
8 R1
R11
30°
12,4±0,0594,5±0,05
Ø2,3 3
deşik
Ø7,3
+0,05
1,5
15,5
1
2
3
Frezləmə RPİ
9 4,5±0,05
145°
1
R11
10 Ø33,3 mm ölçüdə qanovu çıxartmalı
11
12
Hissəni 17 mm uzunluqda kəsməli
36,91,8-1,85,515,50,0650057,90,240,50,12
36,930,3+0,53,80,5510,550,21250144,80,120,150,12
373360,4530,150,540046,470,210,170,12
13 33,316,65117,654140,1250052,280,60,320,12
7 yivaltı səthini təmiz yonmalı və 10 haşiyəsiniçıxartmalı
M gyivini kəsməli
3 ədəd 3 deşiklərni ardıcıl burğulamalı
HA
AS
V
F-1
m
odel
li R
PI f
rez
dəzgahı
+1
0,5
x 3