baby food for child

คมออาหารตามวยสำหรบทารกและเดกเลก

คมออาหารตามวยสำหรบทารกและเดกเลกISBN 978-611-11-0092-1

จดทำโดย โครงการ “การจดทำขอปฏบตการใหอาหาร เพอสขภาพทดของทารก

และเดกวยกอนเรยน”

บรรณาธการ อมาพร สทศนวรวฒ

สภาพรรณ ตนตราชวธร

สมโชค คณสนอง

สนบสนนโครงการ สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

พมพครงท 1 พ.ศ. 2552

จำนวนหนา 62 หนา

จำนวนพมพ 2,000 เลม

Graphic ธญญา มจฉาธคณ, สรญญา วศาลศกด

พมพท บรษท บยอนด เอนเทอรไพรซ จำกด

คมออาหารตามวยสำหรบทารกและเดกเลก

คมออาหารตามวย

การสำรวจพฤตกรรมการใหอาหารทารกในประเทศไทย พบวายงมปญหา

การใหอาหารตามวย เชน เรมใหเรวเกนไป สวนประกอบไมเหมาะสม สารอาหารไมเพยงพอ

เปนตน ซงทำใหพบปญหานำหนกและความยาวตำกวาเกณฑเพมขนเมอทารกอายมาก

กวา 6 เดอน รวมทงพบปญหาอวน การขาดธาตเหลก การขาดวตามน... หนงสอ

“คมอ อาหารตามวยสำหรบทารกและเดกเลก” เลมนจะเปนคมอของแพทย พยาบาล

โภชนากร และบคลากรดานสาธารณสข ในการแนะนำมารดาและผดแลเดกเกยวกบการ

ใหอาหารตามวยอยางเหมาะสม และสอดคลองกบ “ขอปฏบตการใหอาหารเพอสขภาพ

ทดของทารกและเดกเลก”

1

อาหารตามวยสำหรบทารก (อาหารเสรมตามวย

อาหารทารก complementary food) หมายถง

อาหารอนททารกไดรบเปนมอนอกเหนอจากนมแม

หรอนมผสม เพอใหทารกไดรบสารอาหารครบถวน

และพอเพยงสำหรบการเจรญเตบโต ชวยใหทารก

ปรบตวจากการกนอาหารเหลวเปนอาหารกงแขง

กงเหลว (semisolid food) และอาหารแบบผใหญ

เพอใหมพฒนาการในการกนทเหมาะสมตอไป

อาหารตามวยสำหรบทารกและเดกเลก

�

ความสำคญและประโยชน ของการใหอาหารตามวยสำหรบทารก

ใหสารอาหารแกทารกเพมเตมจากนมแมหร�อนมผสมในกรณทแมไมสามารถใหลกกนนมแมได

ในชวงอาย6 เดอนแรกทารกจะไดรบสารอาหารพอเพยงจากนมแมทมสขภาพ

ดหรอนมดดแปลงสำหรบทารกในกรณทไมสามารถใหนมแมได ถาแมมสขภาพดและ

สามารถใหนมแมแกลกไดอยางเตมท และทารกเตบโตไดตามเกณฑ นมแมอยางเดยวจะ

พอเพยงตอการเตบโตของลกจนถงอายประมาณ6 เดอนหลงจากนนทารกจำเปนตองได

รบพลงงานและสารอาหารบางชนดเพมเตมจากอาหารตามวยสำหรบทารก เชน โปรตน

เหลกแคลเซยมสงกะสไอโอดนวตามนเอเปนตนเพอใหเจรญเตบโตตามปกต1,2

ในกรณทการเจรญเตบโตของทารกมแนวโนมลดลง(นำหนกตวเพมนอยหรอไม

เพม) หรอไมสามารถใหนมแมไดอยางเตมท อาจใหอาหารตามวยแกทารกกอนอาย6

เดอนไดแตไมกอนอาย4เดอนและไมชากวาอาย6เดอน3-5

1

�

การใหอาหารตามวย

สำหรบทารก ชวยใหทารกปรบตว

เขากบการรบประทานอาหารกง

แขงกงเหลว(semisolidfood) ให

ค น เคยกบรสชาตและลกษณะ

อาหารทหลากหลาย เพอพฒนาไป

สการรบประทานอาหารแบบผใหญ

(solidfood) การเรมใหอาหารกง

แขงกงเหลวชาเกนไปอาจทำให

ทารกปฏเสธอาหารแบบผใหญได

เสรมสรางนสยและพฤตกรรมการกนทดของเดก

ซงจะชวยปองกนโรคทเกดจากพฤตกรรมการกน ทงในระยะสนและในระยะยาว

เชน โรคขาดโปรตนและพลงงานการขาดธาตเหลก โรคอวน เบาหวานไขมนในเลอดสง

โรคหวใจความดนโลหตสงและฟนผเปนตน

การใหอาหารตามวยสำหรบทารก ทมคณภาพและปรมาณเหมาะสมกบวยเปน

สงจำเปนตอสขภาพของทารกซงจะมผลตอรางกายและสตปญญาในระยะยาวได ปญหา

ของการใหอาหารตามวยทไมเหมาะสมนอกจากเกดจากสาเหตทางเศรษฐกจแลวยงเกดจาก

ความเชอทไมถกตองความเขาใจผดและความไมรของครอบครวและผทเกยวของกบเดก

ซงควรไดรบการแกไขเพอลดอบตการณของโรคขาดสารอาหาร โรคอวนและภาวะแทรกซอน

ตางๆในอนาคต

3

2 ชวยพฒนาหนาทเกยวกบการเคยวและกลนอาหารซงมใชของเหลว

4

สมวย

เพยงพอ

ปลอดภย

เหมาะสมกบความหวและอม

และพฒนาการตามวยของทารก6

การใหอาหารตามวยสำหรบทารก

อยางเหมาะสม มหลกการดงน

แนวทางปฏบต การใหอาหารตามวยสำหรบทารก

5

1

สมวย

ควรเรมใหอาหารเมอทารกมวยเหมาะสมคอเมอนมแมอยางเดยวไมพอเพยง

ตอการเจรญเตบโตของทารกและทารกมความพรอมทจะรบอาหารอนนอกจากนมได คอ

เมอระบบทางเดนอาหาร ไต ระบบประสาทและกลามเนอไดพฒนาจนสามารถทำหนาท

พรอมแลว1

ความพรอมของระบบทางเดนอาหาร ทารกแรกเกดจะมextrusionreflexโดยทารกจะหอปากเอาลนดนอาหารออกมา

เมอไดรบอาหารกงแขงกงเหลวเมอทารกอาย4-6เดอนextrusionreflexของลนจะหาย

ไปทารกจะสามารถใชลนตวดอาหารลงสลำคอและกลนอาหารกงแขงกงเหลวได

นำยอยทสำคญในการยอยแปงคอamylase(อะมเลส)จากตบออนมระดบตำ

ในทารกแรกเกดจนกระทงอายประมาณ6เดอนนอกจากนนำยอยlipase(ไลเปส)จาก

ตบออน เกลอนำด(bilesalt)และนำยอยในกระเพาะอาหารของทารกยงมปรมาณนอยมาก

เมอเทยบกบผใหญ เมอทารกอายประมาณ4-5 เดอนกระเพาะอาหารจะหลงกรดและนำ

ยอยpepsin(เปปซน)มากขนตบออนจะหลงนำยอยamylaseและlipaseเพมขนดวย7,8

�

นอกจากความพรอมทางดานการกลนการยอยและดดซมสารอาหารแลวการใหอาหาร

อนนอกจากนมแมแกทารกอายนอยยงเสยงตอการเกดโรคภมแพเพราะโปรตนและสารโมเลกล

ใหญสามารถดดซมผานผนงลำไสเลกของทารกซงเปนปจจยหนงททำใหเกดโรคภมแพได9

ความพรอมของไต ควรเรมอาหารตามวยสำหรบทารก เมอไตสามารถขบถายของเสยและทำให

ปสสาวะเขมขนไดมากพอเพอใหสามารถขบถายrenalsoluteloadไดแกยเรยและโซเดยม

ไดด ทารกแรกเกดมอตราการกรองของไต(glomerularfiltrationrate,GFR) ประมาณ

รอยละ15 ของผใหญ และเพมขนเปนลำดบคอ รอยละ60 เมออาย6 เดอน และ

เทากบผใหญเมออาย2ป

ความสามารถในการทำใหปสสาวะเขมขนของทารกแรกเกดมเพยงรอยละ50-60ของ

ผใหญ เมออาย2-3 เดอน สามารถทำใหปสสาวะเขมขนได1,000มลลออสโมล/ลตร

และเมออายประมาณ1ปจะได1,100มลลออสโมล/ลตรเมออาย2ปสามารถทำปสสาวะ

ใหเขมขนไดสงสดถง1,400มลลออสโมล/ลตร เทาในผใหญ ไตของทารกแรกเกดยงไม

สามารถขบถาย ยเรยและฟอสฟอรสทางปสสาวะไดด ดงนนถาทารกไดรบอาหารทม

โปรตนสงมากเกนไปจะทำใหเกดภาวะยเรยในเลอดสง(uremia)และเลอดเปนกรดได10

ความพรอมของระบบประสาทและกลามเนอ ทารกอาย4-6 เดอน มความพรอมในการกนอาหารกงแขงกงเหลว ทารก

สามารถควบคมการทรงตวของศรษะและลำตวไดดเรมใชมอควาของเขาปากไดextrusion

reflexของลนลดลงทารกแสดงกรยายอมรบอาหารเมอหวหรอปฏเสธอาหารเมออมไดจง

ชวยปองกนการใหอาหารมากเกนไปซงจะทำใหเกดโรคอวน

เมอพจารณาความพรอมของระบบตางๆ แลว จงแนะนำใหเรมอาหารตามวย

สำหรบทารก เมอทารกอายประมาณ 6 เดอน เพอฝกใหทารกรจกอาหารอนนอกจากนม และ

ฝกทกษะในการกลนอาหาร ซงจะชวยใหทารกกนอาหารทดแทนนมได 1 มอเมออายครบ 6

เดอนแตในกรณทการเจรญเตบโตของทารกมแนวโนมลดลง (นำหนกตวเพมนอยหรอไมเพม)

หรอไมสามารถใหนมแมไดอยางเตมท อาจใหอาหารตามวยสำหรบทารกกอนอาย 6 เดอนได

แตไมกอนอาย 4 เดอน และใหนมแมตอเนองถงอาย 2 ป

7

2

เพยงพอ

ใหอาหารทมพลงงานและสารอาหารเพยงพอกบความตองการของทารกในแตละวน

2.1 พลงงานเพยงพอ

ตารางท 1 : ความตองการพลงงานตอวนจากอาหารตามวยสำหรบทารก และอาหาร

สำหรบเดกเลกในทารกและเดกกลมอายตางๆ เมอไดรบนมแมปรมาณปานกลาง

อาย(เดอน)

ความตองการพลงงานของทารก11,12

(กโลแคลอร/วน)

พลงงานจากนมแม1(กโลแคลอร/วน)

พลงงานจากอาหารตามวย / อาหารสำหรบเดกเลก

(กโลแคลอร/วน)

0-2 512 595* 0

6-8 632 413 219

12-17 797 346 451

3-5 575 634* 0

9-11 702 379 323

18-23 902 346 556

2

*นมแมปรมาณมาก (high breast milk intake)

�

จากการรวบรวมขอมลการศกษาตางๆ จากตางประเทศและในประเทศไทย

คณะทำงานฯคำนวณคาความตองการพลงงานตอวนของทารก โดยใชนำหนกตวทารกตาม

เกณฑอางองขององคการอนามยโลกค.ศ.2006(WHO2006)11และความตองการพลงงานตาม

คำแนะนำของFAO/WHO/UNU12 สวนพลงงานทไดรบจากนมแมเลอกใชคาจากรายงาน

ขององคการอนามยโลกซงไดจากการรวบรวมผลการศกษาปรมาณและพลงงานของนมแม

ในประเทศทกำลงพฒนา1 เมอนำมาลบกนจะไดปรมาณพลงงานทตองการจากอาหารเสรม

ตามวยสำหรบทารกและเดกเลกตามกลมอายตางๆ(ตารางท1)

ปจจยทมผลตอการไดรบพลงงานจากอาหารตามวยสำหรบทารก1

1. ตวทารกเองไดแกความตองการของทารกแตละวยแตละคนความเจบปวย

การขาดสารอาหารบางชนดเชนสงกะสมผลตอความอยากอาหารได

2. ปจจยดานอาหาร ไดแก ปรมาณอาหารความเขมขนของพลงงาน(energy

density) จำนวนมอทปอน ความหนด(viscosity) ความหยาบละเอยด(texture) กลน

รสชาตและความหลากหลายของอาหาร

3. ปจจยดานผเลยงดไดแกความสมพนธของผเลยงกบเดกพฤตกรรมและความ

เอาใจใสในการปอนอาหาร

อยางไรกตามปรมาณอาหารนไดมาจากการคำนวณจากทารกทไดรบนมแม

ปรมาณปานกลาง(averagebreastmilkintake)ดงนนถาทารกไดรบนมแมปรมาณมาก

หรอนอยกวาคาเฉลยปรมาณอาหารททารกควรไดรบกจะเปลยนแปลงไปผดแลจงควรปรบ

ปรมาณอาหารตามวยใหสอดคลองกบความหวและอมของทารก(responsivefeeding)6,13

ความเขมขนของพลงงาน (energy density) และจำนวนมอทปอน

จำนวนมอของอาหารตามวยขนกบความเขมขนของพลงงาน(energydensity)

และปรมาณอาหารททารกกนไดในแตละมอ โดยเฉลยทารกทกนนมแมควรไดรบอาหารตาม

วย1-2มอเมออาย6-8 เดอนและเพมจำนวนมอเปน2-3มอเมออาย9-11 เดอนและ

3มอเมออาย12 เดอนขนไปถาทารกไดรบอาหารตามวยทมความเขมขนของพลงงานตำ

หรอทารกกนอาหารแตละมอไดนอยกวาคาเฉลยผดแลควรเพมจำนวนมออาหารแกทารก

�

กระเพาะอาหารของทารกมความจอยางนอย30กรม/นำหนกตว1กก.1,14

เพอใหทารกไดรบพลงงานจากอาหารตามวยสำหรบทารกเพยงพอกบความตองการของ

รางกาย โดยมความจของกระเพาะอาหารจำกดทารกอาย6-8 เดอนควรไดรบอาหารทม

ความเขมขนของพลงงาน0.92กโลแคลอร/กรมวนละ1มอหรอ0.46กโลแคลอร/กรม

วนละ2มอทารกอาย9-11เดอนควรไดรบอาหารทมความเขมขนของพลงงาน0.61กโล

แคลอร/กรม วนละ2มอ หรอ0.41 กโลแคลอร/กรม วนละ3มอ ทารกอาย12-17

เดอนควรไดรบอาหารทมความเขมขนของพลงงาน0.51 กโลแคลอร/กรม วนละ3มอ

ทารกอาย18-23 เดอนควรไดรบอาหารทมความเขมขนของพลงงาน0.56 กโลแคลอร/

กรมวนละ3มอ(ตารางท2และ3)

การเพมจำนวนมอของอาหารชวยเพมพลงงานใหแกทารกไดโดยเฉพาะถาอาหารท

ใหมความเขมขนของพลงงาน<1.03กโลแคลอร/กรม1

ตารางท 2 : ความจของกระเพาะอาหารของทารกอาย 6-23 เดอน


จำนวนมอ/วน

นำหนกเฉลยของทารก(กก.)11

ความจของกระเพาะอาหาร

(กรม)

พลงงานทตองการจากอาหาร(กโลแคลอร/วน)

6-8 7.9 237 219

12-17 9.8 294 451

9-11 8.8 264 323

18-23 11.1 333 556

*เกณฑอางองขององคการอนามยโลก ค.ศ. 2006

ตารางท 3 : ความเขมขนของพลงงานของอาหารตามวยสำหรบทารก

(กโลแคลอร/กรม) สำหรบทารกอาย 6 -23 เดอนทไดรบนมแมปรมาณปานกลาง

และไดรบอาหารวนละ 1-2 มอ และ 2-3 มอ

ความเขมขนของพลงงาน (กโลแคลอร/กรม) ตามอายของเดก

6-8 เดอน

1 0.92 - - -

2 0.46 0.61 0.77 0.83

3 - 0.41 0.51 0.56

9-11 เดอน 12-17 เดอน 18-23 เดอน

10

ความหนด (viscosity)

การลดความหนดของอาหารชวยเพมปรมาณอาหารทกนไดเมออาหารนนมความ

เขมขนของพลงงาน 1.0กโลแคลอร/กรมแตถาอาหารมความเขมขนของพลงงาน 1.0

กโลแคลอร/กรมอยแลวการลดความหนดของอาหารจะไมมประโยชน1ในตางประเทศม

การเตมเอนไซมอะมเลสลงในอาหาร(amylase-treatedfood) เพอลดความหนด

ในประเทศไทยมการใชขาวทงเมลดทำใหงอกตากแดดแลวบดปนกบขาวใหเดกกนหรอเตม

เอนไซมอะมเลส

การทำอาหารทใสเกนไป เชน โจกหรอซปทใสมาก อาจทำใหทารกไดรบ

พลงงานและสารอาหารไมเพยงพอแกไขโดยทำอาหารใหขนขน เพมจำนวนมอทปอนและ

เตมนำมนลงในอาหารแตการเพมพลงงานโดยการเตมนำมนลงในอาหารอาจทำใหสดสวนของ

โปรตนและสารอาหารอนๆตอพลงงานในอาหารลดลง1,13

2.2 ความหนดและความหยาบละเอยดของอาหาร

11

ความหยาบละเอยด (texture)

คอยๆ เพมความหยาบของอาหาร

อาหารทใหทารกอาย6 เดอนควรมเนอคอน

ขางละเอยด โดยใชวธการบด เพอใหกลนได

งาย ไมควรใหอาหารปนเพราะทารกจะไมได

ฝกทกษะการเค ยวและกลน เม อทารก

สามารถเคยวและกลนอาหารไดดจงคอยเพม

ความหยาบของอาหาร ไมจำเปนตองบด

ละเอยดมาก เชน ขาวตมทมเนอสตวชน

เลกๆ เพอใหทารกมความคนเคยกบอาหารท

เปนชนเลกๆ ทารกอาย12 เดอนขนไป

สามารถรบประทานอาหารเหมอนผใหญได

โดยเลอกทเคยวงาย นม ชนไมใหญเกนไป

และรสไมจดเมออาย2ปขนไปจะสามารถ

รบประทานอาหารเชนเดยวกนกบผใหญได1

1�

2.3 สารอาหารครบถวนเพยงพอและไมมสารทอนตรายตอ สขภาพเกนเกณฑ อาหารตามวยสำหรบทารก ควรมสารอาหารครบถวนทง5 หม ไดแก

คารโบไฮเดรต โปรตน ไขมนแรธาต และวตามนปรมาณเพยงพอกบความตองการของ

ทารก(ตารางท4,5,6)ซงไดจากการกนอาหารทหลากหลายไดแกขาวแปง เนอสตว

ไขถวนำมนผกและผลไมเปนประจำทกวน

ตารางท 4 : ปรมาณโปรตน และสดสวนของพลงงานจากคารโบไฮเดรตและไขมนท

ควรไดรบจากอาหารตามวยสำหรบทารกตามกลมอาย

*ความตองการโปรตนตอวนของทารกคำนวณจากคาความตองการโปรตนตอนำหนกตว1กก./วนตามขอแนะนำของ

องคการอนามยโลกค.ศ.200716โดยใชนำหนกตวทารกตามเกณฑอางองขององคการอนามยโลกค.ศ.200611

** คำนวณโดยใชปรมาณนมแมในประเทศทกำลงพฒนาจากขอมลขององคการอนามยโลกคอ อาย6-8 เดอน674

กรม/วน อาย9-11 เดอน616 กรม/วน อาย12-23 เดอน549 กรม/วน ปรมาณเฉลยของโปรตน คารโบไฮเดรต

(แลคโตส)และไขมนในนมแมเทากบ10.5±2.0,72±2.5และ39±4.0กรม/ลตรตามลำดบ1


โปรตน (กรม/วน)

ความตองการของทารก*

โปรตนใน

นมแม**

โปรตนจาก

อาหารเสรม

6-8 12.5 7.1 5.4 30-45 459-11 14.4 6.5 7.9 30-45 45

12-17 14.0 5.8 8.2 30-45 45-55

18-23 14.3 5.8 8.5 30-45 45-55

ไขมน(รอยละของ

พลงงานทงหมด)13

คารโบไฮเดรต(รอยละของ

พลงงานทงหมด) 15

1�

ตารางท 5 : ปรมาณวตามนและแรธาตททารกตองการตอวน ตามกลมอาย17

สารอาหาร / วน 6-11 เดอน 12-23 เดอน

วตามนเอ(มคก.)

วตามนด(มคก.)

วตามนอ(มก.)

วตามนเค(มคก.)

วตามนซ(มก.)

วตามนบ1(มก.)


ไนอะซน(มก.)


โฟเลท(มคก.)

วตามนบ12(มคก.)

กรดแพนโทเธนก(มก.)

แคลเซยม(มก.)

ฟอสฟอรส(มก.)

แมกนเซยม(มก.)

ฟลออไรด(มก.)

ไอโอดน(มคก.)

เหลก(มก.)

ทองแดง(มคก.)

สงกะส(มก.)

ซลเนยม(มคก.)

มงกานส(มก.)

400

5

5

2.5

35

0.3

0.4

4

0.3

80

0.5

1.8

270

275

30

0.4

90

9.3

220

3

20

0.6

400

5

6

30

40

0.5

0.5

6

0.5

150

0.9

2

500

460

60

0.6

90

5.8

340

2

20

1.2

14

ตารางท 6 : ปรมาณวตามนและแรธาตททารกตองการตอวนจากอาหารตามวย

สำหรบทารกตามกลมอาย*

สารอาหาร / วน 6-8 เดอน 9-11 เดอน 12-23 เดอน

วตามนเอ(มคก.)

วตามนด(มคก.)

วตามนอ(มก.)

วตามนเค(มคก.)

วตามนซ(มก.)



ไนอะซน(มก.)


โฟเลท(มคก.)

วตามนบ12(มคก.)

กรดแพนโทเธนก(มก.)

แคลเซยม(มก.)

ฟอสฟอรส(มก.)

แมกนเซยม(มก.)

ฟลออไรด(มก.)

ไอโอดน(มคก.)

เหลก(มก.)

ทองแดง(มคก.)

สงกะส(มก.)

ซลเนยม(มคก.)

มงกานส(มก.)

63.0

4.6

3.4

1.1

8.0

0.2

0.2

3.0

0.2

22.7

0

0.6

81.3

180.6

6.4

0.4

15.9

9.1

51.5

2.2

6.5

0.6

92.0

4.7

3.6

1.2

10.4

0.2

0.2

3.1

0.2

27.6

0

0.7

97.5

188.8

8.4

0.4

22.2

9.1

66.0

2.3

7.7

0.6

125.5

4.7

4.7

28.8

18.0

0.4

0.3

5.2

0.4

103.3

0.4

1.0

346.3

383.1

40.8

0.6

29.6

5.6

202.8

1.3

9.0

1.2

*คำนวณโดยใชความเขมขนของวตามนและแรธาตในนมแมและปรมาณนมแมในประเทศทกำลงพฒนาจาก

ขอมลขององคการอนามยโลก1ความตองการสารอาหารของทารกตามเอกสารอางอง17

15

ขอแนะนำเพอใหไดสารอาหารครบถวนเพยงพอ

1. ใหทารกไดอาหารทมคณคาทางโภชนาการและหลากหลาย เพอให

พลงงานและสารอาหารครบถวนและเพยงพอกบความตองการของทารก ไดแก

ขาวเนอสตวปลาตบไขผกและผลไมเปนประจำทกวนใหไขมนใหเพยงพอ

2. กนผกและผลไมทกวนและกนใหหลากหลายชนดโดยเฉพาะผกใบ

เขยวและผกสสมเชนตำลงผกบงผกกาดขาวฟกทองแครอทเปนตนผลไมท

ไมหวานจดเชนกลวยนำวามะละกอสกสมเปนตนผกและผลไมเปนแหลง

ของแรธาตวตามนและใยอาหาร

3. กนเนอสตวทกวนเนอสตวตางๆเชนหมไกปลาและตบเปน

อาหารทมโปรตนและธาตเหลกสง

4. ใหนมแมตอเนองถงอาย2ปสำหรบเดกอาย1-2ปควรเสรมนม

ดดแปลงสตรตอเนองหรอนมววรสจดวนละ2แกว

5. ใชนำมนพชในการประกอบอาหารเพอเปนแหลงพลงงานและกรดไขมน

จำเปนควรใชนำมนพชทมคณคาทางโภชนาการด เชนนำมนรำขาวและนำมน

ถวเหลองเปนตน

6. ใหกนอาหารรสธรรมชาต ไมปรงแตงรสอาหารดวยนำตาลนำผง

ผงชรสและผงปรงรสไมควรใหอาหารรสหวานจดมนจดเคมจดเนองจากอาหาร

ทมรสหวานและมนเพมความเสยงตอโรคอวนฟนผและไขมนในเลอดสงอาหาร

ทมรสเคมจดหรอมโซเดยมสงเปนปจจยเสยงตอโรคความดนโลหตสง

7. ดมนำสะอาด ไมใหเครองดมทมนำตาลและคาเฟอน เชน นำ

อดลมนำหวานชากาแฟและนำผลไมทเตมนำตาลเปนตน

8. เลอกอาหารวางทมคณภาพซงประกอบดวยอาหารหลายหมหรอ

ผลไมตามฤดกาลหลกเลยงขนมทมรสหวานจดมนจดเคมจดและขนมทเหนยว

ตดฟน

ผลไมตามฤดกาลหลกเลยงขนมทมรสหวานจดมนจดเคมจดและขนมทเหนยว

1�

ในหลายประเทศมการสำรวจพบวาสารอาหารททารกไดรบจากอาหารเสรมตามวย

ไมเพยงพอ(problemnutrients)ไดแกเหลกสงกะสและแคลเซยมรวมทงยงมปญหาการ

ขาดวตามนเอในหลายประเทศ1 เพอปองกนการขาดสารอาหารเหลานจงแนะนำใหกน

อาหารตอไปนอยางสมำเสมอไดแก

อาหารทมเหลกสง ไดแก เนอสตวตบเลอดไขแดง

อาหารทมสงกะสสง ไดแก เนอสตวตบอาหารทะเล

อาหารทมแคลเซยมสงไดแก นมและผลตภณฑจากนมเตาหผกใบเขยว

อาหารทมวตามนเอสงไดแก ตบไขแดงนมผกและผลไมสเหลองสมเชน

ฟกทองแครอทมะละกอสกเปนตน

จากการสำรวจการบรโภคอาหารของทารกและเดกเลกถงอาย3ปซงเปนสวน

หนงของโครงการสำรวจการบรโภคอาหารของคนไทย ดำเนนการโดยสถาบนโภชนาการ

มหาวทยาลยมหดล ไดรบทนสนบสนนในการสำรวจจากสำนกมาตรฐานสนคาเกษตรและ

อาหารแหงชาตกระทรวงเกษตรและสหกรณและไดรบทนสนบสนนในการวเคราะหขอมล

เพมเตมจากโครงการ “การจดทำขอปฏบตการใหอาหารเพอสขภาพทด(Food-Based

DietaryGuidelines,FBDG)ของทารกและเดกวยกอนเรยน”พบวาทารกในกลมอาย6-8

เดอน ไดรบพลงงานธาตเหลกสงกะส และวตามนซ ไมเพยงพอสวนทารกในกลมอาย

9-11เดอนไดรบพลงงานและธาตเหลกไมเพยงพอ

17

3

ปลอดภย

ใหอาหารตามวยสำหรบทารกทสะอาดและปลอดภย โดยเตรยมและเกบอาหาร

อยางถกหลกอนามย อปกรณทใชตองสะอาด ลางมอกอนเตรยมและปอนอาหาร เพอ

ปองกนโรคอจจาระรวง ลางผกและผลไมใหสะอาด เพอไมใหมสงสกปรกและสารเคม

ตกคางปจจบนนไดยกเลกคำแนะนำการใหนำสมคนแกทารก เพราะถาเตรยมไมสะอาด

อาจจะเกดโรคอจจาระรวงไดและทารกวย6เดอนแรกไดรบวตามนซเพยงพอจากนม

มารดาอยแลว

1�

4.1 ว ธการ ใหอาหารตามวยสำหรบทารกท เหมาะสม 4.1.1 ªÑอนอาÀาร∑ารก¥â«ย§«ามนàมน«ล และคอยชวยเหลอทารกทโตพอจะ

กนไดเองแลวใหกนอาหารไดอยางปลอดภยจากการสำลก ควรไวตอการรบรสญญาณท

แสดงถงความหวและความอมของทารก

4.1.2§อยกระตâน„Àâ∑ารกกนอาÀารแตไมควรบงคบหรอปอนนานเกนไปแตละ

มอควรใชเวลาประมาณ15-20นาทและไมควรนานเกน30นาท

4.1.3∂âา∑ารกªØ‡ ∏การ„ÀâอาÀาร∫าßอยàาß ใหทดลองเปลยนวธการปรงอาหาร

โดยนำอาหารหลายชนดมาผสมกนเพอใหไดความหยาบละเอยดและรสชาตตามททารก

ตองการ

4

การใหอาหารทเหมาะสมกบความหวและอมและพฒนาการตามวยของทารก

1�

4.1.4 ขณะททารกกนอาหาร ควรลดสงลอใจททำใหทารกหนไปสนใจมากกวา

อาหารทกำลงกนอย เชน ไมควรใหดโทรทศนหรอเดนปอนอาหาร เปนตนควรฝกใหนง

กนอาหารทโตะอาหาร

4.1.5 ผปอนอาหารควรเปนคนทมความสมพนธทดกบทารก ควรสบตาและพดคย

กบทารกตลอดเวลาทปอนอาหารควรระลกไวเสมอวาการใหอาหารเปนอกวธหนงในการ

กระตนการเรยนรการใหความรกและการเชอมความสมพนธ

4.2 ใหอาหารทเหมาะสมกบพฒนาการตามวยของทารก

ความหยาบละเอยดของอาหารและวธการใหอาหารควรสอดคลองกบพฒนาการ

ตามวยคอยๆเพมความหยาบของอาหารเมอทารกอาย6เดอนอาหารทใหควรมเนอคอน

ขางละเอยด เพอใหกลนไดงาย เมอทารกสามารถเคยวและกลนอาหารไดด จงคอยเพม

ความหยาบของอาหาร ไมจำเปนตองบดละเอยดมาก เพอใหทารกมความคนเคยกบอาหาร

ทเปนชนเลกๆและสามารถยอมรบอาหารประเภทโจกขาวตมและขาวสวยไดตามลำดบ

เมอทารกอาย8-9 เดอนจะสามารถใชนวมอหยบของชนเลกไดควรใหทารกถออาหารทไม

แขงกนเองไดเชนฟกทองนงมนตมทหนเปนชนยาวเปนตนแตไมควรใหอาหารทมลกษณะ

แขง เปนเมดเลก เชน ถวลสง เมลดขาวโพด เปนตน เพราะจะทำใหสำลกเขาปอดได

ทารกอาย12เดอนสามารถกนอาหารเหมอนผใหญไดแลว

4.3 ฝกวนยในการกนและใหเดกหดชวยเหลอตนเองในการกน อาหารอยางเหมาะสมตามวย เชนกนอาหารเปนมอๆอยางเปนเวลาเปนทเปนทางไมควรกนไปเลนไปหรอด

โทรทศนไป ไมตามปอน เมอเดกอาย1-1½ ป ควรฝกใหเดกหดกนอาหารเองโดยใช

ชอนฝกใหเลกดดนมจากขวดเมออาย1-1½ปหรออยางชาไมเกนอาย2ป

�0

ตารางท 7 : พฒนาการและพฤตกรรมทเกยวของกบการกน

อาย พฒนาการและพฤตกรรม

แรกเกดถง4เดอน

4-6เดอน

6-8เดอน

8-10เดอน

10-12เดอน

12-15เดอน

15-18เดอน

ใชปฏกรยาตอบสนองในการกนนมแมคอการหนหนาเขาหาอกแมการดดและการกลนมปฏกรยาตอบสนองเมอมวตถสมผสหรอกดลนโดยการเอาลนดนสงนนออกมา(extrusionreflex)

ตองการกนอาหารดวยตนเองความอยากอาหารและความตองการสารอาหารลดลงเรมถอถวยไดดขน(ใชสองมอประคองถวย)ชอบเลนอาหารอาจทำอาหารเลอะเทอะ

มความพรอมในการกนอาหารกงแขงกงเหลวสามารถชนคอไดมนคงมการทรงตวของลำตวไดดควาของไดเรมเอาของเขาปากextrusionreflexลดหายไปใชขากรรไกรขยบขนลงในการบดอาหาร

นงไดดบดเคยวอาหารไดดขนถอขวดนมไดเองสงเสยงในระหวางมออาหารเพอแสดงความตองการอาหาร

เรมใชนวมอไดดขนเรมกำชอนไดแตยงไมสามารถใชไดดหยบอาหารชนเขาปากกนเองไดกนอาหารแขงไดดขนเรมชอบกนอาหารทมรสชาตและลกษณะอาหารใหมๆ

ใชนวหวแมมอและนวชไดดใชชอนปอนตวเองไดบางฟนขนหลายซสามารถขบเคยวไดเกงขนเรมเรยนรใน การทงของและอาหารลงพนเรมถอถวยไดสงเสยงและขยบตวระหวางมออาหารไดมากขน

เรมกนไดเรวขนชอบเคลอนไหวหรอเดนทำใหไมอยากกนอาหารเพราะกำลงหดเดนรอคอยอาหารไดเลนโดยการทงอาหารลงพนเพอดการตอบสนองของพอแม

�1

อาย พฒนาการและพฤตกรรม

18-24เดอน

2-3ป

3-4ป

4-5ป

5-6ป

6-8ป

8-10ป

เรมกนอาหารเองโดยการใชชอนรวมกบการใชนวมอเรมขออาหารเองไดเรมมการตอตาน(negativism)อาจบอกวาไมกนแมวาจะหวกตามตองการควบคมการกนและมออาหารดวยตนเอง

เรมใชสอมไดเรมกนอาหารเปนเวลาชอบชวยเตรยมและเกบโตะอาหาร

ใชชอนและสอมไดดลางมอเองไดชอบชวยเตรยมอาหาร

อาจปฏเสธการกนอาหารบางชนดเรมขอกนอาหารทอยในโฆษณา(โดยเฉพาะขนมจบจบขนมถง)เรมบอกวาอยากกนอะไรในมออาหารชอบชวยลางจานชวยเตรยมอาหาร

เรมชวยเตรยมอาหารกลองสามารถรบผดชอบในการจดและเกบโตะชวยขออาหารใหนองได

ลางจานเองไดตองการซอขนมจบจบขนมถงมากขนสนใจและเรมตอรองขออาหารชนดตางๆไดสามารถซออาหารดวยตนเองในโรงเรยน

สนกกบการวางแผนและเตรยมเมนอาหารของคนในครอบครวสามารถใชเงนซออาหารกนเองเมออยนอกบานเรมไมชอบชวยงานครว

*ดดแปลงจากเอกสารอางอง1,18-20

��

ชนดของอาหารตามวย สำหรบทารก

1

อาหารทเตรยมเองในครอบครว

2

อาหารทจำหนายในทองตลาด

โดยทวไปแลวแมควรปรงอาหารเอง

ทบานโดยใชอาหารทมในทองถนนนๆ เพอให

ไดอาหารทสดใหม มคณคาทางโภชนาการ

ประหยดและเปนการฝกใหทารกกนอาหารทม

ในทองถน

1. อาหารทเตรยมเองในครอบครว4

อาหารมหลากหลายใหเลอกแตควรจะเนนอาหารทมในทองถนหรออาหารทปรง

สำหรบครอบครวไดแก

��

ไข

ไขเปนอาหารทมประโยชน เพราะเปนแหลงอาหารทดของโปรตน วตามนเอ

และแรธาตเชนฟอสฟอรสเปนตนจะใชไขไกหรอไขเปดกไดควรทำใหสกจงจะยอยงาย

ไมควรใหเปนยางมะตมหรอทำเปนไขลวกเพราะถาทำไมสะอาดอาจมเชอโรคได

เนองจากทารกมโอกาสแพไขขาวมากกวาไขแดงจงมขอแนะนำใหเรมใหไขแดง

กอนคอตงแตอาย6เดอนสวนไขขาวแนะนำใหเรมเมออายมากกวา7-12เดอนหรอมาก

กวา แตผลการวจยในขณะนไมพบหลกฐานทสนบสนนวาการเรมใหไขขาวแกเดกหลงอาย

8เดอนจะชวยปองกนการเกดโรคภมแพได9

ตบ

ตบเปนแหลงของสารอาหารทดไดแกโปรตนวตามนเอวตามนบ1วตามนบ

2 และแรธาตตางๆ โดยเฉพาะเหลกชนดของตบทใหทารกกนอาจเปนตบไก หรอตบหม

กไดและตองทำใหสกกอน

เนอสตวตางๆ

ไดแก เนอหม ไก และปลา เปนตน เนอสตวเปนแหลงอาหารสำคญของโปรตน

เหลกสงกะสและวตามนนอกจากนปลาทะเลยงเปนแหลงของกรดไขมนดเอชเอ

(docosahexaenoicacid,DHA)จะตองทำใหสกกอนใหทารกกนเสมอ

ถวเมลดแหงและผลตภณฑ

ถวเหลองเปนอาหารทมโปรตนแรธาตตางๆชวยในเรองของการเจรญเตบโตของ

ทารก ตองตมใหสกและบดใหละเอยดจะไดยอยงายและทองไมอด หรอใหในรปของ

ผลตภณฑจากถวเชนเตาหเปนตน

ผกตางๆ

ผกมวตามนและแรธาตนอกจากนยงมกากใยอาหารเพอชวยในการขบถาย ควร

เลอกผกใหหลากหลาย โดยเฉพาะผกใบเขยวและผกสสม เชน ตำลง ผกบง ฟกทอง

แครอทเปนตนควรทำใหสกกอน

ผลไม

ควรใหทารกกนผลไมทสะอาดเปนอาหารวางวนละครง เชน กลวยนำวา

มะละกอสกมะมวงสกและสมเขยวหวานเปนตน

ไข

ไขเปนอาหารทมประโยชน เพราะเปนแหลงอาหารทดของโปรตน วตามนเอ

ถวเหลองเปนอาหารทมโปรตนแรธาตตางๆชวยในเรองของการเจรญเตบโตของ

แครอทเปนตนควรทำใหสกกอน

ผลไม

ควรใหทารกกนผลไมทสะอาดเปนอาหารวางวนละครง เชน กลวยนำวา

ผกมวตามนและแรธาตนอกจากนยงมกากใยอาหารเพอชวยในการขบถาย

ไดแก เนอหม ไก และปลา เปนตน เนอสตวเปนแหลงอาหารสำคญของโปรตน

ตบ

ตบเปนแหลงของสารอาหารทดไดแกโปรตนวตามนเอวตามนบ1วตามนบ

�4

ขอแนะนำในการเตรยมอาหารตามวยสำหรบทารก19

การเลอกอาหารทเหมาะสม

ควรใชอาหารสดหรออาหารแชแขงในชองแชแขงอยาใชอาหารกระปองหรออาหาร

ทถนอมอาหารโดยใชเกลอเพราะจะทำใหทารกไดรบเกลอมากเกนไป

การเตรยมผกและผลไม

ลางผกผลไมใหสะอาด

หากใชผกผลไมแชแขงควรรอใหนำแขงละลายกอน

แกะเปลอกเมลดแกนหรอกานแขงออกใหหมด

ทำใหสกโดยวธตมหรอนง

ควรใชนำจากการตมหรอนงเปนตวผสมในการบดเพอชวยรกษาสารอาหารไว

การเตรยมเนอสตว

เนอปลาใหเอาหนงหรอเกลดหรอกางออกใหหมด

สบเนอสตวใหละเอยดหรอบดจนไดลกษณะตามตองการ

ทำใหสกโดยวธตมตนนงอบหรอทอด

วธจดเกบอาหารทเตรยมเสรจแลว

เกบใสภาชนะปดสนทแลวเกบในตเยนรบประทานใหหมดภายใน24ชวโมง

ถาจะเกบนานกวานนอาจแบงในปรมาณทเพยงพอสำหรบ1 มอใสในกลอง

พลาสตกถนอมอาหาร เกบในชองแชแขงในตเยน ไมควรเกบนานเกน1สปดาหนำมา

ใชทละกลองโดยอนกอนรบประทาน

�5

ในการเตรยมอาหารสำหรบทารกเพอ

เปนการประหยดทงเวลาเงนและแรงงานควร

จะเตรยมอาหารโดยแบงมาจากอาหารทผใหญ

รบประทานอยแลว เชน รายการอาหารของ

ผใหญมแกงสมผกบง กแบงผกบงและปลามา

เตรยมอาหารใหทารกได อาหารประเภทขาวแปงเชนขาวตมขาวตนควรใช

ขาวสวยทหงสำหรบผใหญมาตมหรอใชปลายขาวหรอตำขาวให

ละเอยดกอนนำมาตมจะชวยประหยดทงไฟและเวลาถาทารก

อายมากขนกอาจเลอกอาหารประเภทแปงทมประโยชน เชน

ขนมปงกรอบชนดจดเปนตน

อาหารบางชนดทเตรยมไวในครวเรอน เชน แกงจด

ตางๆผกตางๆกอนทจะปรงรสอาจแบงออกมาสวนหนงสำหรบทารกไดเชนกน

2. อาหารทจำหนายในทองตลาด

อาหารตามวย(อาหารเสรม) สำหรบทารกทจำหนายในทองตลาดมทงประเภท

กงสำเรจรปหมายถงกอนนำมากนจะตองผสมนำหรอตมใหสกกอนและประเภทสำเรจรป

ซงพรอมทจะใหทารกกนไดทนทประเภทหลงมราคาคอนขางแพง

การเลอกอาหารทผลตเพอจำหนายเหลานตองอานฉลากโภชนาการกอนเพราะ

แตละยหอมคณคาทางโภชนาการแตกตางกนขนอยกบวตถดบบางชนดมสารอาหารครบ

ถวนตามททารกตองการแตบางชนดมสารอาหารไมครบถวน เชนมขาวและแปงเปนสวน

ใหญ ชนดหลงนถาจะใชจะตองเพมสารอาหารทขาดไปใหครบถวน เชน ถาเปนอาหาร

ประเภทธญพชจำพวกขาวตางๆควรเสรมดวยไขหรอเนอสตวหรอผกเปนตน

โดยทวไปแลวแมควรปรงอาหารเองทบานโดยใชอาหารทมในทองถนนนๆ เพอ

ใหไดอาหารทสดใหม มคณคาทางโภชนาการ และประหยด แตถามความจำเปนตองใช

อาหารตามวยทจำหนายในทองตลาดควรปฏบตดงน 4,19

การเตรยมอาหารแบบประหยดรวดเรว และไดคณคา

��

ควรอานฉลากอาหารและฉลากโภชนาการ

สารอาหารทกฎหมายบงคบใหตองแสดงบนฉลากโภชนาการ ไดแก ปรมาณ

พลงงานและสารอาหารทใหพลงงานวตามนเอวตามนบ1วตามนบ2แคลเซยมเหลก

รวมถงใยอาหาร และสารอาหารทอาจเปนโทษตอสขภาพ เชน คอเลสเตอรอล

เกลอโซเดยมกรดไขมนอมตวและนำตาลเปนตนนอกจากนนหากมการเตมสารอาหารลง

ไปในอาหาร หรอกลาวอางวามสารอาหารใด กตองแสดงขอมลสารอาหารนนในกรอบ

ขอมลโภชนาการดวยการอานฉลากอาหารและฉลากโภชนาการจะชวยใหสามารถเลอกซอ

และบรโภคอาหารไดเหมาะสมกบความตองการหรอภาวะทางโภชนาการ โดยเฉพาะถา

เปนอาหารเสรมกงสำเรจรปมกมสารอาหารไมครบถวน คอ มกมแปงหรอขาวเปนสวนใหญ

จำเปนตองเตมอาหารชนดอนลงไปดวย เชน ไขแดง ตบ และผก เปนตน เพอใหสาร

อาหารครบถวนและเพยงพอ

เลอกอาหารสำเรจรปทมเลขทะเบยน อย. และเลอกซอใหเหมาะสมกบอาย

ของทารก ผลตภณฑสวนมากจะระบอายของทารกไวทฉลากอาหาร

เลอกผลตภณฑทบรรจภณฑเรยบรอยและยงไมหมดอาย

เลอกผลตภณฑทไมเตมนำตาล นำผง เกลอ และผงชรส

เลอกอาหารทไมมสารปรงแตงส กลน และไมใสสารกนบด

อาหารกงสำเรจรปจะตองทำใหสกกอนใหทารกกนทกครง

�7

รายละเอยดทตองแสดงบนฉลากอาหาร21

ตองแสดงขอความภาษาไทยอยในสภาพเรยบรอย อานไดชดเจน และสตดกบ

พนฉลาก ดงน

ชอเฉพาะของอาหารชอสามญหรอชอทใชเรยกอาหารตามปกตกรณใชชอ

ทางการคาจะตองแจงประเภทหรอชนดของอาหารกำกบชออาหารดวย

ชอและทตงของผผลตหรอผแบงบรรจกรณเปนอาหารนำเขาจากตางประเทศ

ตองแจงประเทศผผลตดวย

เลขทะเบยนตำรบอาหารหรอเลขทอนญาตใหใชฉลากอาหาร(ถาม)เพอแสดง

ใหผบรโภคทราบวาอาหารนผานการไดรบอนญาตจากผอนญาตเชนสำนกงาน

คณะกรรมการอาหารและยาหรอจงหวดทผผลตตงภมลำเนาอย

ปรมาณสทธเปนระบบเมตรกของแขงแจงเปนนำหนกสทธของเหลวแจง

เปนปรมาตรสทธลกษณะเปนกงแขงกงเหลวแจงเปนนำหนกสทธ

หรอปรมาตรสทธกได

สวนประกอบสำคญคดเปนรอยละของนำหนก

วนเดอนปทผลตอาหารหรอวนเดอนปทหมดอายของอาหารหรอควรบรโภค

กอน

ถามการแตงสตองมขอความวา“เจอสธรรมชาต”หรอ“เจอสสงเคราะห”

แลวแตกรณ

ถามการแตงกลนรสตองมขอความวา“แตงกลนธรรมชาต”

“แตงกลนเลยนธรรมชาต”“แตงกลนสงเคราะห”“แตงรสธรรมชาต”หรอ

“แตงรสเลยนธรรมชาต”แลวแตกรณ

ถามการใชวตถเจอปนอาหารโดยเฉพาะวตถกนเสยตองมขอความวา

“ใชวตถกนเสย”

แจงวธปรงเพอรบประทาน(ถาม)

แจงคำแนะนำในการเกบรกษา(ถาม)

แจงคำเตอน(ถาม)

��

อาหารตามวยสำหรบเดกอาย 1-2 ป

เมออาย1ปขนไปเดกควรไดรบอาหารมอหลกวนละ3มอและนมรส

จดวนละ2-3มอ ถายงใหนมแมอย ควรใหนมแมตอไปจนถงอาย2ป เมอเดก

มอายประมาณ1ป ควรหดใหเดกดมนมจากถวยแทนการดดจากขวดเพอปองกน

ฟนผแนะนำใหเดกเลกดดนมจากขวดเมออาย1-1½ปหรออยางชาคออาย2ป

อาหารมอหลก3มอควรมสารอาหารครบถวนและดดแปลงจากอาหาร

ของผใหญโดยทำใหสกออนนม ชนเลกเคยวงายและรสไมจด แตละมอประกอบ

ดวยขาวสวยหรออาหารประเภทแปงประมาณ1ทพพ เนอสตวประมาณ1-1½ชอน

กนขาว ใหไขเปนประจำ ใชนำมนพชทมคณคาทางโภชนาการดในการประกอบ

อาหาร เชนนำมนถวเหลองและนำมนรำขาว เปนตน ใหผกใบเขยวตางๆ เชน

ตำลง ผกบง และฟกทองหรอแครอทสลบกน และใหผลไมเปนอาหารวางวนละ

1-2มอ

��

ตวอยางอาหารตามวยสำหรบทารก

อาย 6-8 เดอนªÑÕπ«—π≈– 1-2 ¡◊ÈÕ

หลกการใชขาวสวย4ชอนกนขาว(ชอนโตะ)หรอประมาณ2ชอนพน

ตมกบนำแกงจดหรอนำซปประมาณครงถวยตวง

หรอใชขาวตนขนปานกลาง4ชอนกนขาวผสมกบนำแกงจดหรอนำซป8ชอนกนขาว

หรอใชปลายขาว1ชอนกนขาวตมกบนำแกงจดหรอนำซปประมาณ10เทา

จะเหลอปรมาณ4ใน5สวนเมอแลวเสรจ

ใสผกใบเขยวหรอเหลองสมทออนนมกลนไมแรง1-2ชอนกนขาว

และอาหารทมโปรตนและสารอาหารเขมขนแตออนนมบดไดงาย

เชนไขแดงตบไกเตาหออนปลา

หมนเวยนสลบกนไปและเหยาะนำมนพชประมาณครงชอนชาเมอเตรยมเสรจ

เพอชวยการดดซมวตามนทละลายในไขมนและเพมความเขมขนของพลงงาน

1 ชอนกนขาว (1 ชอนโตะ หร�อ 3 ชอนชา)

�1

ขาวบดไขแดง-ตำลง

ตวอยางอาหารตามวยสำหรบทารกอาย 6-8 เดอน

ใหพลงงาน 106 กโลแคลอร

โปรตน 3.1 กรม

ความเขมขนของพลงงาน 0.8 กโลแคลอร/กรม

สวนประกอบอาหาร ปรมาณ นำหนก (กรม)

ขาวสวย 4 ชอนกนขาว 40 กรม

นำแกงจด 10 ชอนกนขาว 100 กรม

ไขแดง ½ฟอง 7 กรม

ตำลง 1½ชอนกนขาว 12 กรม

นำมนพช ½ชอนชา 2.5 กรม

สดสวนของพลงงานทไดรบจาก

คารโบไฮเดรต:ไขมน:โปรตน

เทากบ48:41:11

นำหนกอาหารทงหมดตอ1มอ161.5กรมนำหนกอาหารเมอแลวเสรจ137.3กรม(นำหนกอาหารจะลดลงประมาณรอยละ15-20 เมอแลวเสรจ)

ตอ 1 มอ

��

��

ขาวบดตบไก-เตาหผกหวาน







นำแกงจด 10 ชอนกนขาว 100 กรมตบไก ¼ ชอนกนขาว 4.25 กรม

เตาหหลอดไขไก 2 ชอนกนขาว 34 กรม

ผกหวาน 1½ ชอนกนขาว 7.5 กรม

นำมนพช ½ ชอนชา 2.5 กรม



เทากบ52:33:15

นำหนกอาหารทงหมดตอ1มอ188.25กรมนำหนกอาหารเมอแลวเสรจ160กรม(นำหนกอาหารจะลดลงประมาณรอยละ15-20เมอแลวเสรจ)

ตอ 1 มอ

�5

ขาวบดปลาทฟกทอง








เนอปลาทนงทอด 1½ ชอนกนขาว 13.5 กรม

ฟกทอง 1½ ชอนกนขาว 13.5 กรม




เทากบ47:35:18

นำหนกอาหารทงหมดตอ1มอ169.5กรมนำหนกอาหารเมอแลวเสรจ145.4กรม(นำหนกอาหารจะลดลงประมาณรอยละ15-20เมอแลวเสรจ)

ตอ 1 มอ

��

ขอมล

จาก

ดร.อไรพร

จตต

แจง

สถาบ

นโภช

นากา

ร มห

าวทย

าลยม

หดล

คณ

คาท

างโภ

ชนาก

ารขอ

งตวอ

ยาง

อาห

ารตาม

วยสำห

รบทาร

กอาย

6-8

เดอน ต

อ 1

มอ

พลงงาน

(กโลแค

ลอร)

โปรต

น(กรม

)

วตาม

นและ

แรธาต

ไขมน

(กรม

)

วตาม

นเอ

(มคก

.)

วตาม

นบ1 (มก.)

วตาม

นบ2 (มก.)

วตาม

นซ

(มก.)

เหลก

(มก.)

สงกะ

ส(มก.)

แคลเซย

ม(มก.)

ฟอสฟ

อรส

(มก.)

คารโบไฮเดร

ต(กรม

)

ขาวบ

ดไขแ

ดง-ตำล

ง106

3.1

12.8

4.8

87

00.1

20.9

0.2

19

52

ขาวบ

ดตบไก-เตาห

-ผกห

วาน

106

4.0

13.7

3.9

453

0.1

0.1

13

1.1

0.4

28

47

ขาวบ

ดปลา

ท-ฟก

ทอง

122

5.6

13.9

4.7

14

00

10.7

0.2

35

65

�7

หลกการ ใชขาวสวย4ชอนกนขาว(ชอนโตะ)หรอประมาณ2ชอนพน

ตมกบนำแกงจดหรอนำซปประมาณครงถวยตวงตมใหเปอย

หรอบดพอหยาบๆจะเหลอประมาณ4ใน5สวนเมอแลวเสรจ

ใสผกใบเขยวหรอเหลองสมทออนนมกลนไมแรง2ชอนกนขาว

และอาหารทมโปรตนและสารอาหารเขมขนเชนไขเลอดตบปลาหมสบหรอบด

ประมาณ1-2ชอนกนขาวหมนเวยนสลบกนไป

และเหยาะนำมนพชประมาณครงชอนชาเมอเตรยมเสรจ

เพอชวยการดดซมวตามนทละลายในไขมนและเพมความเขมขนของพลงงาน

ตวอยางอาหารตามวยสำหรบทารก

อาย 9-11 เดอน ปอนวนละ 3 มอ

��

��

ขาวตมไข-ตำลง








ไข ฟอง 16.5 กรม

ตำลง 2 ชอนกนขาว 16 กรม




เทากบ48:36:16

นำหนกอาหารทงหมดตอ1มอ175กรมนำหนกอาหารเมอแลวเสรจ148.8กรม(นำหนกอาหารจะลดลงประมาณรอยละ15-20เมอแลวเสรจ)

ตอ 1 มอ

41

ขาวตมปลา-แครอท

ตวอยางอาหารสำหรบทารกอาย 9-11 เดอน







เนอปลาทะเลทไมมกาง 1½ชอนกนขาว 22.5 กรม

แครอท 2 ชอนกนขาว 20 กรม




เทากบ51:26:23


ตอ 1 มอ

4�

ขาวตมหมสบ-เลอดผกหวาน







นำแกงจด 10 ชอนกนขาว 100 กรมหมสบ 1 ชอนกนขาว 15 กรม

เลอดหม ½ ชอนกนขาว 6.5 กรม

ผกหวาน 2 ชอนกนขาว 10 กรม




เทากบ44:40:16


ตอ 1 มอ

44

ขอมล

จาก


จตต

แจง

สถาบ

นโภช

นากา

ร มห

าวทย

าลยม

หดล

คณ

คาท

างโภ

ชนาก

ารขอ

งตวอ

ยาง

อาห

ารตาม

วยสำห

รบทาร

กอาย

9-1

1 เดอน ต

อ 1

มอ

พลงงาน

(กโลแค

ลอร)

โปรต

น(กรม

)

วตาม

นและ

แรธาต

ไขมน

(กรม

)

วตาม

นเอ

(มคก

.)

วตาม

นบ1 (มก.)

วตาม

นบ2 (มก.)

วตาม

นซ

(มก.)

เหลก

(มก.)

สงกะ

ส(มก.)

แคลเซย

ม(มก.)

ฟอสฟ

อรส

(มก.)


ต(กรม

)

ขาวต

มไข-ตำ

ลง

110

4.3

13.1

4.4

114

00.1

21.1

0.3

20

57

ขาวต

มปลา

-แคร

อท

109

6.3

13.9

3.1

31

00.1

40.6

0.1

20

60

ขาวต

มหมส

บ-เลอด

-ผกห

วาน

119

4.9

13.2

5.2

29

0.2

017

2.3

0.1

941

45

หลกการใชขาวสวย6ชอนกนขาว(ชอนโตะ)หรอประมาณ1ทพพ

ผดนำมนพช1ชอนชาหรอกนกบอาหารผดหรอทอดแกงจดหรอตมจด

อาหารทมโปรตนและสารอาหารเขมขน

ประมาณ3ชอนกนขาวผสมกนหรอหมนเวยนสลบกนไป

และใสผกใบเขยวหรอเหลองสมทออนนม

กลนไมแรง1-2ชนดปรมาณ3-4ชอนกนขาว

ตวอยางอาหารตามวยสำหรบเดกเลก

อาย 12-23 เดอน กนวนละ 3 มอ

47ตวอยางอาหารตามวยสำหรบเดกเลกอาย 12-23 เดอน





นำมนพช 1 ชอนชา 5 กรม

ไขไก ฟอง 16.5 กรม

นำแกงจดซปขาตงหม 10 ชอนกนขาว 100 กรม

เนอไก 1 ชอนกนขาว 15 กรม

ตบไก ¼ ชอนกนขาว 4.25 กรม

ฟกทอง 2 ชอนกนขาว 20 กรม

ผกหวาน 2 ชอนกนขาว 10 กรม



เทากบ41:43:16

นำหนกอาหารทงหมดตอ 1 มอ 220.75 กรม นำหนกอาหารเมอแลวเสรจ 187.6 กรม(นำหนกอาหารจะลดลงประมาณรอยละ 15 เมอแลวเสรจ)

ตอ 1 มอ

ขาวผดไขแกงจ�ดไกผกหวานฟกทอง

4�





เตาหหลอดไขไก(¼หลอด) 2 ชอนกนขาว 34 กรม

นำมนพช 1 ชอนชา 5 กรม


เลอดหมตม 1 ชอนกนขาว 13 กรม

หมสบ 1 ชอนกนขาว 15 กรม

แครอท 2 ชอนกนขาว 20 กรม

ตำลง 2 ชอนกนขาว 16 กรม



เทากบ40:42:18

นำหนกอาหารทงหมดตอ 1 มอ 253 กรม นำหนกอาหารเมอแลวเสรจ 215.1 กรม(นำหนกอาหารจะลดลงประมาณรอยละ 15 เมอแลวเสรจ)

ตอ 1 มอ

ตวอยางอาหารตามวยสำหรบเดกเลกอาย 12-23 เดอน

ขาวเตาหออนทอด

ตมเลอดหม หมสบแครอท ตำลง

ตวอยางอาหารตามวยสำหรบเดกเลกอาย 12-23 เดอน

ขาวปลาท

ไขนำ มนฝรงหวผกกาด

51





ปลาทนงทอด 1 ชอนกนขาว 10 กรม



ไขไก ½ ฟอง 25 กรม

มนฝรง 2 ชอนกนขาว 20 กรม

หวผกกาดขาว 2 ชอนกนขาว 22 กรม



เทากบ46:35:19

นำหนกอาหารทงหมดตอ 1 มอ 229.5 กรม นำหนกอาหารเมอแลวเสรจ 195.1 กรม (นำหนกอาหารจะลดลงประมาณรอยละ 15 เมอแลวเสรจ)

ตอ 1 มอ

5�

ขอมล

จาก


จตต

แจง

สถาบ

นโภช

นากา

ร มห

าวทย

าลยม

หดล

คณ

คาท

างโภ

ชนาก

ารขอ

งตวอ

ยาง

อาห

ารตาม

วยสำห

รบเด

กเล

กอาย

12-2

3 เดอน ต

อ 1

มอ

พลงงาน

(กโลแค

ลอร)

โปรต

น(กรม

)

วตาม

นและ

แรธาต

ไขมน

(กรม

)

วตาม

นเอ

(มคก

.)

วตาม

นบ1 (มก.)

วตาม

นบ2 (มก.)

วตาม

นซ

(มก.)

เหลก

(มก.)

สงกะ

ส(มก.)

แคลเซย

ม(มก.)

ฟอสฟ

อรส

(มก.)


ต(กรม

)

ขาวผ

ดไข-แก

งจดไกผ

กหวานฟ

กทอง

187

7.6

19.0

8.9

506

0.1

0.3

19

1.5

0.4

18

91

ขาว-เตาห

ทอด-ตม

เลอด

หม

183

8.1

18.4

8.5

103

0.2

0.1

64.5

0.5

44

84

หมสบ

แครอทต

ำลง

ขาว-ปล

าท-ไขน

ำมน

ฝรงหว

ผกกา

ด174

8.3

19.9

6.8

99

0.1

0.2

11

2.0

0.6

45

121

5�

เอกสารอางอง

1. WorldHealthOrganization.Complementaryfeedingofyoungchildrenindevelopingcountries: areviewofcurrentscientificknowledge.WHO/NUT/98.1.Geneva:WorldHealthOrganization;1998.2. DepartmentofNutritionforHealthandDevelopment,DepartmentofChildandAdolescentHealthand Development,WorldHealthOrganization.Theoptimaldurationofexclusivebreastfeeding:Reportofan expertconsultation.Geneva:WorldHealthOrganization;March28-30,2001.Availableat:http:// www.who.int/nutrition/publications/optimal_duration_of_exc_bfeeding_report_eng.pdf.3. AgostoniC,DecsiT,FewtrellM,GouletO,KolacekS,KoletzkoB,etal.Complementaryfeeding:a commentarybytheESPGHANCommitteeonNutrition.JPediatrGastroenterolNutr2008;46:99-110.4. อมาพร สทศนวรวฒ, สจตต สาลพนธ. คมอการใหอาหารทารก. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการรบสงสนคาและ พสดภณฑ(รสพ);2548.5. คณะผจดทำขอแนะนำแนวทางการใหอาหารเสรมตามวยสำหรบทารก. ขอแนะนำแนวทางการใหอาหารเสรม ตามวยสำหรบทารก.กรงเทพฯ:นโมพรนตงแอนดพบบลชชง;2550.6. WorldHealthOrganization.Globalstrategyforinfantandyoungchildfeeding.Geneva:WorldHealth Organization;2003.7. LebenthalE.Impactofdigestionandabsorptioninweaningperiodoninfantfeedingpractices. Pediatrics1985;75(suppl):207-13.8. LebenthalE,LeePC.Developmentoffunctionalresponseinhumanexocrinepancreas.Pediatrics 1980;66:556-60.9. PrescottSL,SmithP,TangM,PalmerDJ,SinnJ,HuntleySJ,etal.Theimportanceofearly complementaryfeedinginthedevelopmentoforaltolerance:concernsandcontroversies.Pediatr AllergyImmunol2008;19(5):375-80.10.สขเกษมโฆษตเศรษฐ,เกศราอศดามงคล.การพฒนาระบบควบคมการทำงานของไต.ใน:วนดวราวทย,เกศรา อศดามงคลบรรณาธการ.ตำราอเลคโทรลยตในเดก.กรงเทพฯ:บยอนดเอนเทอรไพรซ;2548.หนา108-28.11.WorldHealthOrganization.TheWHOChildGrowthStandards.Availableat:http://www.who.int/ childgrowth/standards/en.12.FoodandAgricultureOrganization.Foodandnutritiontechnicalreportseries.Humanenergy requirements.ReportofaJointFAO/WHO/UNUExpertConsultation.Rome,17-24October2001.Rome: FAO;2004.13.PanAmericanHealthOrganization,WorldHealthOrganization.Guidingprinciplesforcomplementary feedingofthebreastfedchild.Geneva:WorldHealthOrganization;2003.Availableat:http:// www.who.int/child_adolescent_health/documents/a85622/en/index.html.14.WorldHealthOrganization.Complementaryfeeding:familyfoodsforbreastfedchildren.Geneva: WorldHealthOrganization;2000.15.FoodandNutritionBoard,InstituteofMedicine.Dietaryreferenceintakesforenergy,carbohydrate, fiber,fat,fattyacids,cholesterol,protein,andaminoacids.WashingtonDC:NationalAcademyPress, 2002.16.WorldHealthOrganization.FoodandAgricultureOrganizationoftheUnitedNations,UnitedNations University.Proteinandaminoacidrequirementsinhumannutrition:reportofaJointFAO/WHO/UNU ExpertConsultation.WHOtechnicalreportseries;no.935.Geneva:WorldHealthOrganization;2007.17.คณะกรรมการจดทำขอกำหนดสารอาหารทควรไดรบประจำวนสำหรบคนไทย.ปรมาณสารอาหารอางองทควรไดรบ ประจำวนสำหรบคนไทยพ.ศ.2546.กรงเทพฯ:โรงพมพองคการรบสงสนคาและพสดภณฑ(รสพ);2546.18.KaiserP,DixonSD.Ninetotenmonths:Activeexplorationinasafeenvironment.In:DixonSD,SteinMT, editors.Encounterswithchildren:Pediatricbehavioranddevelopment.2nded.StLouis:Mosby-Year Book;1992.p.193-205.

54

19.เรองวทย ตนตแพทยางกร. นมและผลตภณฑอาหารเสรมสำหรบเดกเลอกอยางไร: อาหารเสรม ใน:อมาพร สทศนวรวฒ, นลน จงวรยะพนธ, สภาพรรณตนตราชวธร,บรรณาธการ.ทนยคกบโภชนาการในเดก. กรงเทพฯ: บยอนดเอนเทอรไพรซ;2548.หนา146-66.20.บานชน เบญจสวรรณเทพ.ปญหาการกน. ใน:นชรา เรองดารกานนท, ชาครยา ธรเนตร, รววรรณ รงไพรวลย, ทพวรรณหรรษคณาชย, นตยา คชภกด บรรณาธการ. ตำราพฒนาการและพฤตกรรม. กรงเทพฯ: โฮลสตก พบลชชงจำกด;2551.หนา79-87.21.สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา. ขอควรร เกยวกบฉลากอาหาร2549.Avai lableat:http:// www.fda.moph.go.th/fda-net/html/product/labelfood.html.

55

ดชน

ก

กรดไขมนดเอชเอ(docosahexaenoicacid,

DHA)23

กรดไขมนอมตว26

กรดแพนโทเธนก13,14

กระเพาะอาหาร,ความจ5,9

การกลน3

เกลอโซเดยม26

เกลอนำด5

ข

ขอแนะนำในการเตรยมอาหารตามวย24

ขอปฏบตการใหอาหารเพอสขภาพทดของทารก

และเดกเลกฉ,16

ขาวตมหมสบเลอดผกหวาน43

ขาวตมไขตำลง39

ขาวตมปลาแครอท41

ขาวเตาหออนทอดตมเลอดหมหมสบแครอท

ตำลง49

ขาวบดไขแดงตำลง31

ขาวบดตบไกเตาหผกหวาน33

ขาวบดปลาทฟกทอง35

ขาวปลาทไขนำมนฝรงหวผกกาด51

ขาวผดไขแกงจดไกผกหวานฟกทอง47

ขาวสวย25,33,35,37,51

ไข23

ไขแดง31

ไขมน12

ค

ความเขมขนของพลงงาน(energydensity)8,9

ความดนโลหตสง3

ความหนด(viscosity)8,10

ความหยาบละเอยด(texture)8,11,19

ความหวและความอม18

คอเลสเตอรอล26

คาเฟอน15

คารโบไฮเดรต12

คณคาทางโภชนาการของตวอยางอาหารตามวย

สำหรบทารกอาย6-8เดอน36

สำหรบทารกอาย9-11เดอน44

สำหรบเดกเลกอาย12-23เดอน52

แครอท15,16,23,41,49

แคลเซยม2,13,14,16

ฉ

ฉลากโภชนาการ25,26

ฉลากอาหาร26,27

ซ

ซลเนยม13,14

โซเดยม6,15,26

ต

ตบ23

ตำลง15,31,49

เตาห23

ไต,ความพรอม6

ถ

ถวเมลดแหง23

ถวเหลอง23

ท

ทองแดง13,14

ทกษะการเคยวและกลน11

ธ

ธญพช25

น

นมดดแปลงสำหรบทารก2

นมดดแปลงสตรตอเนอง15

นมผสม2

5�

นมแม2,7,15

นมและผลตภณฑจากนม16

นมววรสจด15

นำตาล15,26

นำผง15

นำมนถวเหลอง15

นำมนพช15

นำมนรำขาว15

นำยอยเปปซน5

นำยอยไลเปส5

นำยอยอะมเลส5,10

นำสมคน17

เนอปลาทะเล41

เนอปลาท35,51

เนอสตว23,24

ไนอะซน13,14

บ

เบาหวาน3

ป

ปลายขาว25

โปรตน2,6,12

ผ

ผงชรส15

ผงปรงรส15

ผลไม23,24

ผก23,24

พ

พฤตกรรมการกน3,20,21

พลงงาน2,7,16,26

พฒนาการตามวย19,20,21

ฟ

ฟลออไรด13,14

ฟอสฟอรส6,13,14

ฟกทอง35

ฟนผ3

โฟเลท13,14

ม

มงกานส13,14

มออาหาร8,9

แมกนเซยม13,14

ย

ยเรย6

ใยอาหาร15,26

ร

ระบบทางเดนอาหาร,ความพรอม5

ระบบประสาทและกลามเนอ,

ความพรอม6

แรธาต12,13,14

โรคขาดโปรตนและพลงงาน3

โรคภมแพ6

โรคหวใจ3

โรคอวน3

โรคอจจาระรวง17

ว

วตามน12,13,14

วตามนเค13,14

วตามนซ13,14,16,17

วตามนด13,14

วตามนบ113,14




วตามนอ13,14

วตามนเอ2,13,14,16

วธการใหอาหาร18

วนยในการกน19

ส

สงกะส2,13,14,16

สารอาหาร7,26

ห

เหลก2,13,14,16

อ

อตราการกรองของไต6

อาหารกงแขงกงเหลว1,3,5

อาหารตามวย1

อาหารทารก1

อาหารรสธรรมชาต15

อาหารวาง15

อาหารสำเรจรป26

อาหารเสรมกงสำเรจรป26

ไอโอดน2,13,14

baby food for child

Healthcare