bad at sports sports - instar · entrevista con tania bruguera 31 de marzo, 2016 bad at sports es...
TRANSCRIPT
EntrevistaconTaniaBruguera
31demarzo,2016
Badatsportsesunaemisiónsemanalsobreartecontemporáneo.Fundadaen2005,laseriesecentraenlapresentacióndelasprácticasdelosartistas,curadores,críticos,distribuidores,yvariosprofesionalesdeotrasartes,atravésdeunformatodeaudioonline.
Enlatardedel29defebrerode2016,JeanneGerritysesentóconlaartistaTaniaBrugueraasólounashorasdesupresentación"Cadagestoesunactopolítico"comopartedelaseriedeconferenciasArteyCríticaSocialorganizadaporBetti-SueHertzenlaUniversidaddeStanford.ElveranopasadoTaniafuenombradalaprimeraartistaenresidenciaporelDepartamentodeAsuntosCulturalesdelaCiudaddeNuevaYorkylaOficinadeAsuntosMigratoriosdelaAlcaldía.TambiénfuenominadarecientementecomofinalistaparaelpremioHugoBoss,otorgadocadadosañosporlaFundaciónSolomonR.Guggenheimparaunartistaquehahechounacontribuciónvisionariaalartecontemporáneo.LaobradeTaniatieneunincreíbleyamplioalcance,queamenudoestambiénparticipativo,yoperaenlaintersecciónentrearteypolítica.LoquesigueacontinuaciónesunextractoresumidodeesaconversaciónentreJeanneyTaniaBruguera.LaversióncompletaestarádisponibleenunpróximoepisodiodelaemisióndeBadatsports.
________
JeanneGerrity:Terefieresatimismacomounainiciadoramásquecomounaartista.¿Puedeshablarsobrelasimplicacionesdeesetérmino?
TaniaBruguera:Conproyectosalargoplazoyotrosincorporadosenelámbitosocial,creoquelaparticipacióndelpúblicoseconvierteenunapartetanimportantedeltrabajoquecasilocompleta.Enesesentidocreoqueesjustonoreivindicarlaautoríatotaldelaobra,parapoderentendertupapelcomounartistaquealguienquetieneunaideayquierecompartirlaconotros.Peroparaquelaideaexista,senecesitaquetodoelmundosubaabordo,ynosóloparaparticiparenelsentidoclásicodelaparticipaciónpasiva.Setratamásdetenerproyectosqueseconviertanenpartedetuvida.Creoqueelartistatienequedejarlaautoríadelaobraparaqueeltrabajoseamásfuerte.
JG: ElañopasadoterminasteelproyectodecincoañosMovimientoInmigranteInternacional,queesencialmenteeraunaagenciaparalacomunidaddeQueensquerealmenteprestabaserviciossocialesalosinmigrantes,peroalmismotiempoeraunproyectodearte.¿Mepuedesdecircómofueturoleneseproyectoyelroldelosparticipantes?¿Cómofuncionaelartedentrodelasociedadenesecontexto?
TB: MovimientoInmigranteInternacionalesunproyectomásgrandequesólolasedeenQueens.Allíestabaelcuartelgeneral,dondetrabajédurantealrededordecuatroañosenelproyecto,queluegodejéalacomunidad.Estuvimoscasiunañocompletoenseñándolesartecontemporáneoapersonasdelacomunidad,especialmentesobreelartesocialmentecomprometido,yencuantoalliderazgotradicional,guiamosalacreacióndeunajunta.Enrealidadtratamosdeincorporarelartealaformadepensamientodelacomunidad.
Almismotiempo,elMovimientoInmigranteesunproyectomásamplio.IncluyeunasedeenMéxico,dondehemoscreadounpartidopolíticoparalosinmigrantes,quedehechofueregistradocomounodeloscincuentapartidospotencialesparalapróximaelección.TambiénincluyeeltrabajoquehicehacedosañosenelGuggenheim,dondellevé
acabounacampañaparapediralPapaFranciscoquedieselaciudadaníadelVaticanoalosinmigrantesdetodoelmundo,eincluyeloqueestoyhaciendoconlaciudaddeNuevaYork.
JG: Hacesuntrabajoincreíblelograndolaparticipacióndelacomunidad.Esalgoquelamayoríadelosartistasquetrabajanenelámbitosocialtratandehacer,peronosiempreseconsigue.
TB: Mehanpreguntadomuchasvecesloquedefineeléxitodeestetipodeproyectos,yparamíunaseñaldeéxitoescuando,enlugardepensarenlaspersonascomoparticipantes,sepiensaenelloscomoamigos.Yo,literalmente,fuidejandoelMovimientoInmigrantealosparticipantes,ynoheestadoallídeformaactivaporunaño,aunquetodavíahabloconellos.Mellamanparacosasnorelacionadasconelmovimiento,sinoconsusvidas,yyohagolomismoconellos;noshemosconvertidoenamigos.Paramíesaeslatransformaciónquetienequeocurrircuandosehaceartesocialmentecomprometido:setransformaalaaudienciaenciudadanosactivosydeciudadanosactivosencolaboradores,ydespuésdecolaboradoresenamigos.
JG: Estoimplicauncompromisoreal,másquesóloporunpardemeses.Esteaspectodelproyectofuedecincoaños,yvivióallíduranteelprimeraño,¿verdad?
TB: Losprimerostresaños.Unelementomuyimportanteenestetipodeproyectoseslaconfianza.Todoelmundotienediferentesmanerasdemostrarconfianzayadquirirlaconfianzadelacomunidad.Enmicaso,heelegidolaconvivencia,estandoallícadavezquelonecesiten.Estacomunidadesmuyvulnerable,ynoconfianenlagente,porquehansidoutilizadosporpolíticosyorganizacionesmuchasveces,yluegocuandolonecesitanlesdicen,"Oh,losiento,estamoshaciendootracosa."Unaformaenlaqueinculcamosconfianzaenesteproyectofuehacerlíderesalosparticipantesdelacomunidad.
JG: ¿Asíquetuvisteempleadosreales,oeranvoluntarios?
TB: Elprimerañotuvimosuncoordinadordelproyecto.Tuvimostrespersonasqueduranteuntiempotrabajaroncomovoluntarios,peromesientomuymalalnopagarlesalaspersonas,porloqueelsegundoañotuvimostrespersonasrealmenteenelstaff.
JG: ¿Eranartistas?
TB: Tuvimosunapersonadelacomunidadqueseconvirtióenelcoordinadordelproyecto.TuvimosunapersonaquesehabíagraduadodeCienciasPolíticas,yunapersonaqueeraunartista(estudióartesocialmentecomprometido)yunactivista.
JG: Vamosahablarmásespecíficamenteacercadealgunasdetusactividadesrecientesydetupapelcomoartistacubana.Enunanotapersonal,yo,comoestudianteidealista,jovenuniversitariaanticapitalista,viajéaCubaenel2002conlaintencióndeentrevistaraartistassobresutrabajoenelcontextodelclimapolítico,ytuvemuchasuertealsercapazdeconoceraunagrancantidaddeartistasensusestudios,incluidatú.AprendídeprimeramanoacercadeloquesignificabaserunartistaenCubaenesemomento.Perorápidamentemedicuentadequejuntoconelidealismodelsocialismovienelarealidad,queesmuchomásmatizada.MientraslosartistasdisfrutabandeungrannivelderespetoyadmiraciónquenoteníaparaleloenlosEstadosUnidos,mesorprendióverquelamayoríadeellossentíanquenopodíansercríticosparanadade[Fidel]Castroodelrégimen,sinsufrirconsecuencias.Meimaginoquelascosassondiferentesahora,peroquizásnotandiferentescomoeradeesperar.
TB: Laúnicadiferenciaesquelosartistastienenmásdineroahora.Enrealidadotromercadoestáguiandounmontónesaautocensura.ElartecubanoyanoesarteparaelpueblodeCuba;seproduceahoraparaloscoleccionistasestadounidenses.
JG: Endiciembrede2014ObamaanuncióqueCubaylosEEUUreanudaríancompletamentelasrelacionesdespuésdecasicincuentaañosdesanciones.InmediatamentefuisteaCubaparallevaracabotuobraSusurrodeTatlin#6,creadaoriginalmenteparalaBienaldeLaHabanadel2009.Laobra,llamada#YoTambienExijo,permitióalaspersonashablarlibrementeduranteunminutoalavez,enPlazadelaRevolucióndeLaHabana.Estocondujoatuarrestoydetención
porvariosmeses,perotambiéndiolugaraunagrancantidaddeexposiciónnosóloparati,sinotambiénparalasituaciónactualdelosciudadanoscubanos.¿Mepuedeshablarmásacercadeesaexperiencia?
TB: Siemprehecreídoqueelartedebeserpartedeuncambiosocial.Noquierodecirqueunartistapuedecambiarelmundo;nocreoqueesoseaposible.Perotrabajoconesteconceptodesincronizaciónpolítica,loquesignificaquenuestrotrabajoserealizaenunmomentopolíticoespecíficoyestáconformadoporlasituaciónpolíticaynoporeldeseodelpropioartista.Enesesentido#YoTambienExijoeselejemploperfectodeeseconcepto,porquereaccionécomociudadano,nocomoartista.LeescribíunacartaaRaúl[Castro]ya[Barack]Obama,diciendoqueyodemandaba,comocubana,entenderloqueestabapasando,yqueteníaunmontóndepreguntas.LaspreguntasnoeranparaObama,laspreguntaseranparaRaúl.Noeranpreguntasenlastratabadecriticarorevocarelgobierno,comomeacusaron,erasolamenteunapersonahaciendopreguntas.PeroenCubanosepuedenhacerpreguntassinoestásinvitadoahacerpreguntas.Políticamentefueunmomentomuydelicado,yaqueestabannegociandounmontóndecosas,aunqueyonosabíanadadeestoporquenotenemosaccesoaesainformación.Estoesalgoqueaprendímástarde.LaobrafueacercadelacensuraydelhechodequenosepuededecirloquesequiereenCubasinconsecuencias.Apesardequenoeramiintenciónoriginal,seconvirtióenunperformancerealizadoporelgobiernocubanousándome.Muchagentevioelmecanismodelsistema.
JG: ¿Teníaslasensacióndequeseríasdetenida?¿Eratuintencióndequeesofuesepartedelaobra?
TB: Muchagentemepreguntaeso.Siempreestoyempujandoloslímites,ysécómonegociar.Enestecaso,sinembargo,nohubooportunidadparanegociar.NoesperabaqueeldiálogofueseconelMinistrodelInterioryconuninterrogadordosvecesalasemana.Penséquelaconversaciónibaamantenerseentornoalarte,queincluiríaelMinisteriodeCultura.Esofuemuyinesperado.
JG: ¿PorloqueelMinisteriodeCulturaselavólasmanos?
TB: EljefedelConsejodelasArtesPlásticasdehechomedijoqueélselavabalasmanos.Literalmentedijo:"Noesmiculpa,loqueseaquetepase."Yonosabíaloqueestabadiciendoenesemomento,peromedicuentamástardequeyaélhabíatenidoreunionesconelMinisteriodelInterior,ysabíaqueyoibaairalacárcel.Loquehizoalaobrafuerteeimportanteparamíesqueseeliminóelmarcodelarte,asíqueyayonoestabaprotegida.
JG: ¿CreesqueesaeralanaturalezadelapropiaobraodelhechodequeelConsejodelasArteslanegara?
TB: Fueelmomento,fueunmomentopolítico.Teníandemasiadomiedo.Ellosteníanmuchomiedo,ytuvieronqueactuarconrapidez.Creoquecometieronunmontóndeerroresdebidoaquenotuvieroneltiempoparapensardemasiadoenello.Esporesoquecreoquemedetuvieron,poresoutilizaronmartillosneumáticosenfrentedemicasapararomperlacalle,esporesoquehicieronunmontóndecosas.Yofuiusadacomounejemploparaotrosartistas,peronofuncionó.Otrosartistasllegarondespuésdemí,comounoenelteatroquehizoesaobrasobre"elreyhamuerto."
JG: ¿Creesquetutrabajoloanimó?
TB: Esoesloquemedijo.Nolosé.Fuiaverlocuandotambiénloexpulsarondetodo;tambiénseconvirtióenunparia.
JG: Araízdetuarrestoydetención,hubounalborotointernacional,almenosenlacomunidaddelasartes
TB: Yquieroagradeceratodosahoraquetengolaoportunidad,porquegraciasaellos,yaestoyaquí.LaspersonasquepiensanqueFacebooknofunciona,lohace.Esdecir,enmicasofuncionó.
JG: Acontinuación,elproyectofuerecreadoensolidaridad.CreativeTimelorecreóenTimesSquare,ytambiénhubounapequeñarecreaciónenSanFranciscoyenotroslugaresalrededordelmundo.
TB: InclusoenVenezuela,quefueincreíbleporquenotienenlasmismascondicionesqueCuba,porloquefuemuyvalientetambién.Elgestoeradesolidaridad,perotambiénacercadelalibertaddeexpresión.Nosetratabademí.Lalibertaddeexpresiónesalgoquesepuedeperdermuyfácilmente.RecuerdoqueaquíenlosEstadosUnidostambiénlaperdierondespuésdel9/11.
JG: ¿Aquiénesvescomolosposiblesparticipantesenestetrabajo,tantoenCubacomoentodoelmundo,dondeyasehapropagadofueradetualcance?
TB: Todavíaestoyanalizandoeltrabajo.Creoquelaobraeramuycompleja,yaquefuelaprimeraobraqueexistióenelInternetparaCuba.TambiénfueunaobraqueunióaunagrancantidaddepersonasquehabíandecididonohablarmásdeCubaporqueabandonaronelpaís,yporprimeravezvolvieronaestarinteresadosentenerundiálogoacercadelanuevaCuba.Laobratuvomúltiplesparticipantes:lacomunidaddelarteenCuba,lospolíticos,tantodentrocomofueradeCuba,losactivistas.Anadieselepermitióestarindiferenteytodoelmundoerapartedelaobra.Esunaobradondetodoelmundotienequetomarunaposición.Quierodejarmuy,muyclaroquenoerasobresiestásafavoroencontradeTania.Eraacercadesiestásafavordeesaidealizacióndeltotalitarismo,osiestásafavordelartepolíticoconconsecuencias.Noerasólountemasobreelcuallaspersonasestabandiscutiendo.Porloqueentiendo,ymepuedescorregirsiestoyequivocada,fueradeCubaalmundodelartecomenzóahablarsobreelpapeldelartistaylafuncióndeltrabajopolítico.
JG: Endefinitiva,creoquefueundiálogomuchomásamplioquesólohablarpersonalmentedetiydetudetención.Setratabadeesafaltadelibertaddeexpresiónydelacensuraquetodavíaestásucediendoyloqueestosignificaparaelmundodelarteinternacional.
TB:Poresocreoquehaymúltiplesaudiencias,yhaymúltiplesreceptores,yhayvariosemisarios.Hayvariaspersonasqueproducencontenidostambién.Eraunaobracolectiva.
JG: Elhashtageneltítuloimplicaundeseodeconectardemaneravirtual.YoséquepormuchotiempoenCubanohabíaungranaccesoainternet.¿Esohacambiado?¿HaypersonasqueahorausanInstagram,etcétera?
TB: UnadelasacusacionesdelgobiernoeraqueyoestabacreandoestetrabajoparalosextranjerosporquenadieenCubasabríaacercadelapieza,porquenohabíaaccesoaInternet.Esonoeracierto,porquehastahacemuypocolagentefueradeCubaveíalascosasenInternetyllamabanasusfamiliasenCubayledescribíanesascosasporteléfono.Asíqueesunmundomuyextraño,dondeloanálogosejuntaconlodigital.EnestecasohemostenidopersonasquefueronaPlazadelaRevoluciónyaquesufamiliayamigoslosllamaronylesdijeronquefueranporqueenesemomentoalgoibaasuceder.Hayaccesoainternet,peronocomoloesperamos.
JG: HeoídoquehascreadoungranrevueloenlaconferenciadeCAAhaceunassemanasconlarealizacióndeunaentrevistadetrabajoenelescenario.Estoymenosinteresadaenhablardeesaentrevista,ymásacercadesusplanesdeabriruninstitutodearteyactivismoenCuba.
TB: Esaesmipróximoproyecto,queesperopodercomenzarenseptiembre.ElInstitutoInternacionaldeArtivismoHannahArendt,nacedemirecienteexperienciaenCubaydemicomprensióndequelapolicíanotieneconocimientodelosderechoshumanos.Cubaseencuentraactualmenteenunprocesomuycomplicadodetransición.Todoestoesmuyincierto,ysientoqueunagrancantidaddeincertidumbrepuededarespacioalaviolencia.QuierocrearesteinstitutodearteyactivismoparallevaralagenteaCuba,noparairalasplayas,noparatenerunafotoconFidel,sinoparatratardepensarenconjuntoconloscubanoscomohacerfrentealosproblemasdeCubayllegaraposiblessoluciones.LamayoríadelagenteenCubasequeja,peromuypocaspersonasestántratandodetransformaresaquejaenacción.
JG: Porloqueelinstitutollevaríaextranjerosycubanosjuntos.¿Aquiénesvesparticipando?
TB: Notepuedodarlosnombresdelaspersonasalasqueyaseinvitóporrazonesdeseguridad,perotenemospolíticos,economistas,filósofos,activistas,políticos,abogados,artistas.Tendremostrescategoríasprincipales:ungrupodeexpertosparaconsiderarlaconstitución;ungrupodeacciónparausarelperformanceyelarteútilcomounaformadecomunicarseconlagenteyparaentablarunaconversaciónpública;yungrupodedeseoparalasexpectativasdelagente,lossueñosydeseos.Hemoslanzadounprogramaderecaudacióndefondos(Kickstarter),enfunciónapartirdel3demarzoyhastaal7deabril.Esungestoparamostrarqueelprimerdineroparaelproyectopuedevenirdecualquieraypuedecomenzartanbajocomo$1.Estambiénunamanerademostraralgobiernocubanoquelaspersonasestánapoyandoestaidea.
JG: ¿Asíqueelgobiernocubanoestáconscientedeesteproyecto?
TB: Ellossaben,ycreoquequierenestarlistosparahacerdoscosas:crearunarespuestaparanoversetanmalcomolohicieronantes,yreplicarelproyectoparaqueseainnecesario.
JG: Esoesmuyinteligentedepartedeellos.
TB: Sonmuyinteligentes.Esporesoqueeljuegoestanemocionante.
JG: Peroapartedequeelgobiernoestátratandodehacerteparecersuperfluaoirrelevante,¿estáspreocupadaporalgo?
TB: ¿Sabesqué?,paraserhonesto,hayunmomentoenelquesepasaunalínea.
JG: ¿CreesqueahoraCubaestámenosaisladaanivelinternacional?
TB: EstoymuypreocupadaporqueCubasiemprehaestadodemoda.EstoyparticularmentepreocupadaporqueveoquelosRollingStonesvanahora,Rihannayafue,yafueBeyoncé,todasestascelebridadesvan,yniunavezhanestadoencontactoconlaspersonas.Ellosniunavezhanhechoningúnintentodeiralugaresquesonincómodosparaelgobierno,yniunavezhantratadodeempujarloslímites.¿Sabesqué?,hemostenidosuficientedeestarrespetando.Estábien,séirrespetuoso.Veahaceralgo.Porqueesassonlaspersonasquepuedenempujar.Irónicamente,ypordesgracia,loscubanosnopuedenempujar,peronopuedenponerBeyoncéenlacárcelpordecirloquepiensaenpúblicoenestemomento.Peroelgobiernoesmuyinteligente.AlguienmedijoquelleganaacuerdosconlaspersonasdondesiquieresiraCubademaneraoficialyverteconRaúlyconoceraFidelytodoeso,tienesqueprometerquenovasaencontrarteconlosdisidentes,niconoceralaspersonascríticasdelsistema.EseeselcostodeunafotoconFidel.
JG: Exacto,tienesquetomaresadecisión.
________
TaniaBrugueraesunaartistainterdisciplinariaquetrabajaprincipalmenteelartedeconducta,elperformance,lainstalaciónyelvídeo.HaparticipadoenDocumenta11(Alemania),asícomoenvariasbienalescomoladeVenecia(Italia),Johannesburgo(Sudáfrica),SaoPaulo(Brasil),Shangai(China),LaHabana(Cuba),ySantaFe(EstadosUnidos).BrugueraviveytrabajaentreNuevaYorkyLaHabana.www.taniabruguera.com
TraduzidoporJimenaCodina.