badania kompleksowe w projekcie – część 2: metodyka oceny wskaźników hodowlano-użytkowych...
DESCRIPTION
Badania kompleksowe w projekcie – część 2: metodyka oceny wskaźników hodowlano-użytkowych pstrągów handlowychTRANSCRIPT
Badania kompleksowe w projekcie – część 2: metodyka oceny
wskaźników hodowlano-użytkowych pstrągów handlowych
E. Strzyżewska1, J. Guziur1, K. Goryczko2, W. Wiśniewska1, S. Dobosz2, J. Szarek1, K. Skibniewska1, J. Zakrzewski1
1Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie2Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza w Olsztynie
Zakład Hodowli Ryb Łososiowatych w Rutkach
AKWAKULTURA:INNOWACJE
• W ostatnim czasie znaczące innowacje technologiczne, takie jak: systemy chowu lub hodowli w warunkach sztucznych, zastosowanie suplementów diety i pokarmu nienaturalnego, ulepszenia genetyczne oraz wprowadzenie gatunków egzotycznych; wpłynęły na rozwój akwakultury słodkowodnej.
• Konieczność ciągłego korzystania z zasobów naturalnych w chowie lub hodowli ryb wiąże się z potencjalnym oddziaływaniem (pozytywnym lub negatywnym) na środowisko w ogóle, a w szczególności na różnorodność biologiczną.
• W celu zapewnienia zrównoważonego charakteru sektora rybackiego niezbędna jest ochrona tych zasobów, jako że ich zachowanie jest kluczowe dla przyszłości tej działalności.
HODOWLA PSTRĄGA:DOBRE PRAKTYKI
Stosowanie dobrych praktyk środowiskowych zalecane jest w każdym gospodarstwie rybackim, niemniej jednak w przypadku obiektów zajmujących się hodowlą pstrąga, zasada ta jest kluczowa dla efektywnej integracji akwakultury z ochroną zasobów wodnych i naturalnych populacji ryb.
HODOWLA PSTRĄGA:CELEM DOBRYCH PRAKTYK JEST• Dostosowanie akwakultury do wymogów europejskich Dyrektyw,
dotyczących ochrony różnorodności biologicznej oraz do obowiązujących w tym temacie przepisów krajowych.
• Zagwarantowanie rozwoju akwakultury zrównoważonej i odpowiedzialnej pod względem środowiskowym, która nie zakłada niszczenia zasobów naturalnych, niezbędnych dla jej istnienia i która przyczynia się do zachowania korzystnego poziomu ochrony siedlisk i gatunków dzikiej flory i fauny.
• Wspieranie systemów produkcji, które mogą sprzyjać zróżnicowaniu działalności prowadzonej w gospodarstwach rybackich i prowadzić do uznania ich za „przyjazne środowisku” („biodiversity friendly”).
• Produkcja zdrowej żywności zgodnie z zasadami poszanowania dla środowiska.
MATERIAŁY I METODY
Obiekty: OOH – ekstensywny poziom produkcji,
jednokrotne wykorzystanie wody
RAS – intensywny poziom produkcji, recyrkulacja wody
MATERIAŁY I METODY
Okres badań: Późna wiosna i jesień, lata 2010 - 2012
Próba badawcza: Z każdego gospodarstwa pobrano
jednorazowo 40 ryb, po tzw. „odpiciu” Dwa sortymenty: M (350 - 500 g)
D (501 - 850 g)
ANALIZOWANE PARAMETRY
1. Parametry technologiczne - odłów ryb w kg/m3, - przyrost jednostkowy ryb (g/szt.), - przeżywalność obsad (P%), - zużycie paszy w kg na 1 kg przyrost ryb (wskaźnik FCR).2. Parametry biometryczne - długość Lt (cm), - masa ryb W (g), - bezwzględna wartość rzeźną ryb (g), - relatywna wartość rzeźna ryb (%), - współczynnik odżywienia (kondycji) wg Fultona.
MATERIAŁY I METODY
Zasady doboru gospodarstw: lokalizacja, terminy pobory prób, zróżnicowanie wielkości produkcji w poszczególnych grupach
technologicznych.
Badania prowadzone były w sześciu gospodarstwach pstragarskich:
1-OOH 2-OOH 3-OOH 1-RAS 2-RAS 3-RAS
ANALIZA WSKAŹNIKÓW TECHNOLOGICZNYCH
Zestawienie analizowanych wskaźników technologicznych w podziale na gospodarstwa modelowe
WSKAŹNIKI/GOSPODARSTWA 1-OOH 2-OOH 3-
OOH 1-RAS 2-RAS 3-RAS
OBSADA sztuk 2 549 12 400 7 200 20 230 48 980 10 500
kg 745 1 020 1 300 3 357 12 000 1 650kg/m3 13,30 0,29 8,33 15,99 25,53 16,50g/szt 292 82 180 166 245 157
ODŁÓW sztuk 2 514 12 100 7 415 18 625 47 610 9 200
kg 1 364 7 863 3 805 6 798 19 425 3 660kg/m3 24,36 2,25 24,39 32,50 41,33 36,60g/szt 542 649 513 365 408 398P [%] 98,60 97,60 0,97 92,00 97,20 0,88
PRZYROSTY – [kg] 619 6 843 2 504 3 441 7 425 2 010sztuki [g/szt] 250,00 567,00 333,00 199,00 163,00 241,00dzienny (%) 0,62 0,83 1,05 0,86 0,65 1,01
FCR 0,97 1,08 1,09 1,13 0,98 1,03
BADANIA PILOTAŻOWE Okres trwania:
maj - czerwiec 2010 r. październik - listopad 2009 r.
Wyniki: Rozkład wartości zależny od sezonu hodowlanego. Istotny podział na sortymenty wagowe
(potwierdzenie istotności zróżnicowania dla parametru masa w sortymencie S i parametru współczynnik Fultona dla sortymentu D).
WIOSENNY SEZON BADAWCZY
Ocena wskaźników technologicznych: analiza ksiąg stawowych i odczyty na urządzeniach
Zestawienie wartości średnich wskaźników uzyskanych wiosną, używanych w analizach statystycznych.
Wskaźniki -OOH 2-OOH 3-OOH ŚREDNIA 1-RAS 2-RAS 3-RAS ŚREDNIA
Odłów ryb(kg/m3) 24,36 2,25 24,39 17,01 32,50 41,33 36,60 36,81
Przeżywal.(P%) 98,6 97,6 97,1 97,8 92,0 97,2 87,6 92,3
Przyrost sztuki (g/szt)
250 567 333 383 199 163 241 201
Zużycie paszy –
FCR0,97 1,08 1,09 1,05 1,13 0,98 1,03 1,05
WIOSENNY SEZON BADAWCZY
Istotne różnice w wielkości odłowu (większe wartości dla RAS)
Istotne różnice w parametrach przeżywalność, przyrost sztuki (wyższe wartości dla OOH)
Brak istotnego statystycznie zróżnicowania dla wskaźnika FCR
WIOSENNY SEZON BADAWCZY Istotne statystycznie różnice ze względu na typ hodowli
obserwowano dla parametrów hodowlanych: Lc, % wsp, rzeźnego, wsp. Fultona
Brak istotnego statystycznie zróżnicowania dla parametrów: masa, wsp. Rzeźny
Po wprowadzeniu dodatkowego parametru – sortyment, obserwowano zróżnicowanie dla wszystkich parametrów
W przypadku różnicowania przy użyciu obu parametrów: typ hodowli, sortyment, największe zróżnicowanie w pierwszym sezonie badań wobec pozostałych grup przejawiały wyniki otrzymane dla hodowli 2-OOH, 3-RAS, 2-RAS
WIOSENNY SEZON BADAWCZY
Gospodar-stwo 1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-00H 1-OOH 3-OOH
Razem1-RAS --- 0,889 0,822 0,000 1,000 1,0003-RAS 1,886 --- 1,000 0,000 0,073 0,0192-RAS 1,920 0,034 --- 0,000 0,065 0,0172-OOH 5,096 6,983 7,017 --- 0,000 0,0031-OOH 0,931 2,817 2,851 4,166 --- 1,0003-OOH 1,351 3,226 3,259 3,713 0,426 ---
Wartość statystyki z (dolna część tabeli) i prawdopodobieństwa p (górna część tabeli czcionka pochylona, pogrubiona) dla porównań wielokrotnych parametru Lc. Nieparametryczna analiza wariancji - Test Kruskala-Wallisa: H (5, N = 240) = 67,74048 p =,0000 (wartości istotne statystycznie wyróżniono kolorem czerwonym).
WIOSENNY SEZON BADAWCZY
Gospodar-stwo 1-RAS 3-RAS 2-RAS 2-00H 1-OOH 3-OOH
Sortyment D
1-RAS --- 0,000 0,061 0,527 1,000 1,000
3-RAS 4,527 1,000 0,000 0,003 0,000
2-RAS 2,871 1,515 --- 0,000 0,515 0,130
2-OOH 2,107 6,554 4,865 0,071 0,378
1-OOH 0,751 3,730 2,116 2,824 --- 1,000
3-OOH 0,186 4,231 2,625 2,239 0,549 ---
Sortyment S
1-RAS --- 0,046 1,000 0,043 0,002 1,000
3-RAS 2,964 --- 1,000 1,000 1,000 0,013
2-RAS 1,205 1,759 1,000 0,110 1,000
2-OOH 2,979 0,015 1,774 --- 1,000 0,012
1-OOH 3,886 0,922 2,681 0,907 --- 0,000
3-OOH 0,393 3,338 1,590 3,353 4,254 ---
JESIENNY SEZON BADAWCZYOcena wskaźników technologicznych: analiza
ksiąg stawowych i odczyty na urządzeniach
Wskaźniki 1-OOH 2-OOH 3-OOH ŚREDNIA 1-RAS 2-RAS 3-RAS ŚREDNIA
Odłów ryb(kg/m3) 24,36 2,25 24,39 17,01 32,50 41,33 36,60 36,81
Przeżywal.(P%) 98,6 97,6 97,1 97,8 92,0 97,2 87,6 92,3
Przyrost sztuki (g/szt)
250 567 333 383 199 163 241 201
Zużycie paszy –
FCR0,97 1,08 1,09 1,05 1,13 0,98 1,03 1,05
Zestawienie wartości średnich wskaźników uzyskanych wiosną, używanych w analizach statystycznych
JESIENNY SEZON BADAWCZY Różnice obserwowane w wielkości odłowu
(kg/m3) okazały się istotne i w okresie jesieni większe wartości uzyskiwane były w typie hodowli RAS
Istotne okazały się różnice w parametrach przeżywalność i przyrost sztuki, wyższe wartości uzyskiwano w typie hodowli OOH.
Analiza statystyczna wskaźnika FCR nie wykazała zróżnicowania wartości tego parametru w obu typach hodowli
JESIENNY SEZON BADAWCZY
Analiza dla danych niezróżnicowanych na sortymenty wykazała, że wartości parametru Lc uzyskiwane w hodowlach typu RAS nie różnią się w sposób istotny statystycznie
W przypadku podziału na sortymenty obserwowano różnice w wynikach hodowli pomiędzy wszystkimi badanymi gospodarstwami OOH (dla sortymentu D) oraz zróżnicowanie w osiąganych wynikach hodowli wśród gospodarstw typu RAS ( istotne statystycznie różnice dla gospodarstwa 3-RAS)
Stwierdzono istotne statystycznie zróżnicowanie wartości uzyskiwanych dla parametru LC, nie udało się uchwycić w tym zakresie wyraźnego trendu
JESIENNY SEZON BADAWCZY
Istotne statystycznie różnice ze względu na typ hodowli obserwowano dla parametrów hodowlanych: Lc, % wsp, rzeźnego, wsp. Fultona
Brak istotnego statystycznie zróżnicowania dla parametrów: masa, wsp. Rzeźny
Po wprowadzeniu dodatkowego parametru – sortyment, obserwowano zróżnicowanie dla wszystkich parametrów
W przypadku różnicowania przy użyciu obu parametrów: typ hodowli, sortyment, największe zróżnicowanie w pierwszym sezonie badań wobec pozostałych grup przejawiały wyniki otrzymane dla hodowli 2-OOH, 3-RAS, 2-RAS
MATERIAŁY I METODY
TypWielkość wyjściowej obsady -
zagęszczenie rybkg/m3
OOH 6,8
OOH 24,9
OOH 2,7
Średnio grupa OOH 11,43
RAS 82,5
RAS 107,5
RAS 61,3
Średnio grupa RAS 83,77
Typ produkcji i wielkość zagęszczenia w analizowanych gospodarstwach
Indeksy hodowlane oraz wskaźniki charakteryzujące surowiec rybny (Czubak, 1966)
Indeks Symbol Wzór Opis danych
długość ciała w % długości całkowitej
A
TLI- długość całkowita ciała w mm
SLII – długość ciała w mm
wskaźnikdługości głowy D
lc – długość głowy w mm
SLII – długość ciała w mm
indeks masy na jednostkę długości ciała
F
W – masa całkowita w g
SLII – długość ciała w mm
współczynnik
FultonaG
W – masa całkowita w g
SLII – długość ciała w mm
wydajnośćtuszy J
Wt - masa tuszy w gW – masa
całkowita w g
TLI
SLIIA
100
lc
SLIID
SLII
WF
3
100
SLII
WG
%100W
WJ t
MATERIAŁY I METODYSchemat postępowania podczas opracowywania wartości
cech morfologicznych:Sprawdzenie rozkładów wartości poszczególnych zmiennych. Obliczenie:
wartości średniej( X ), wariancji (s2) i odchylenia standardowe go(SD) , wartości minimalnej (MIN) i maksymalnej (MAX). Do zbadania normalności rozkładu wartości badanych cech przeprowadzono test normalności Shapiro-Wilka (Wagner 1990).
Sformułowanie i zbadanie hipotezy zerowej o braku różnic pomiędzy średnimi wartościami cech morfologicznych w poszczególnych grupach technologicznych (analiza wariancji na poziomie istotności =0,05).
Obliczenie współczynnika zmienności zbadanych cech mierzalnych w poszczególnych grupach technologicznych oraz dla wszystkich ryb łącznie. Cechy dla których wartość współczynnika zmienności była niższa niż 10% uznano za mało plastyczne (Ruszczyc 1981).
Obliczenie indeksów hodowlanych według wzorów podanych przez Czubak (1966) oraz współczynników charakteryzujących ryby jako surowiec dla przemysłu spożywczego (Polska Norma, 1999).
MATERIAŁY I METODY
wartość wskaźnika Fultona:G>1,20 ryby o bardzo dobrej kondycji, G=1,00 – 1,20 ryby o dobrej kondycji, G<1,00 ryby o przeciętnej lub słabej
kondycji
Ustalenie parametrów: przeżywalności obsad ryb (P %), zużycia paszy (kg) na 1 kg przyrostu ryb, przyrostu jednostkowy w sezonie (g/szt.)
WYNIKI BADAŃWyniki testu t - Studenta uzyskane w analizie parametrów Lt, masa
i współczynnik Fultona w podziale na dwa okresy badawcze (wiosenny i jesienny) bez podziału na grupy technologiczne
ParametrŚrednia –
okres wiosenny
Średnia – okres
jesiennyt p
Odchylenie standardowe okres wiosenny
Odchylenie standardowe okres jesienny
Bez podziału na sortymenty
Lc 35,0425 35,2525 -0,416 0,677 2,015 2,468
Masa 526,7750 504,1800 0,985 0,327 91,680 112,418
wsp. Fultona 1,2151 1,1090 3,019 0,003 0,087 0,204
Sortyment M
Lc 33,4250 33,1050 0,897 0,375 1,269 0,963
Masa 445,8500 410,5950 2,896 0,006 31,787 44,195
wsp. Fultona 1,1980 1,0772 1,841 0,073 0,108 0,272
Sortyment D
Lc 36,6600 37,4000 -1,883 0,067 1,105 1,365
Masa 607,7000 597,7650 0,496 0,622 49,553 74,496
wsp. Fultona 1,2322 1,1408 3,636 0,000 0,058 0,096
WYNIKI BADAŃ
Wyniki potwierdzają iż przyjęte podejście metodyczne było prawidłowe, gdyż pozwoliło na stwierdzenie zależności pomiędzy uzyskiwanymi wartościami współczynnika Fultona a okresem hodowlanym (wiosenny i jesienny), ze wskazaniem iż wyższe wartości tego współczynnika
są osiągane w okresie wiosennym.
WYNIKI BADAŃ Podstawowe statystyki opisowe danych zebranych w trakcie
wszystkich pobrań -bez podziału na grupy technologiczne
Wskaźnik N ważnych Średnia Mediana Min. Maks. Odch.std
Lc cm 96035,74 34,90 26,65 184,10 11,39
MASA (g)960
512,14 493,25 160,50 1005,50 157,16WARTOŚĆ RZEŹNA (g)
960
443,93 423,25 175,00 872,50 135,53
% RZEŹNA ryby960
86,40 86,44 31,83 110,14 4,44Współczynnik
fultona960
1,16 1,16 0,40 1,70 0,14
WYNIKI BADAŃZestawienie wartości średnich dla badanych
parametrów w podziale na sortymenty wagowe ryb i pobrania dla obu technologii (OOH, RAS)
Grupa TECHN SORT. ryb Pobranie LT MASA WARTOŚĆ
RZEŹNA % RZEŹNY WSPÓŁCZYN. FULTONA
OOHM I-IV
33,08 414,30 355,43 85,88 1,14
OOHD I-IV
38,47 666,98 575,53 86,44 1,16
RASM I-IV
32,93 392,55 338,82 84,98 1,11
RASD I-IV
37,58 645,73 550,53 85,10 1,22
Ogółem grup 35,52 529,89 455,08 85,60 1,16
WYNIKI BADAŃ Zestawienie parametrów obiektów hodowlanych
biorących udział w badaniach
WSKAŹNIKI/GOSPODAR-STWA
1-OOH 2-OOH 3-OOH 1-RAS 2-RAS 3-RAS
Powierzchnia [m2]
56 2 700 156 210 250 125
Objętość (m3] 56 3 500 156 210 470 100
Przepływ wody [ l/sek]
8 10 8 28 300 14
Recyrkulacja – n stopni
3 5 6
nr st. z prod. rybacką
(II) (IV) (V)
WYNIKI BADAŃ Średnie wartości przyrostów i przeżywalności
uzyskiwane w badanych obiektach w trakcie całego okresu badawczego
WariantPrzyrost
ogólny [kg] sztuki [g/szt] średni dzienny [%]
przeżywalność (P%)
1 OOH 476,33 231,33 0,67 97,9
2 OOH 6981,00 509,83 1,01 95,35
3 OOH 1802,67 276,67 0,71 96,9
1 RAS 4014,33 224,67 1,05 91,55
2 RAS 7583,33 176,00 0,82 94
3 RAS 1933,33 231,33 1,25 90,6
WYNIKI BADAŃ Końcowa analiza porównawcza 4 wskaźników
technologicznych w 2 grupach badawczych (OOH, RAS)
WariantWskaźnik technologiczny
Odłów (kg/m3)
Przeżywalność ( P% )
Przyrost sztuki (g/szt)
Zużycie paszy -FCR
OOH 13,69 96,72 480 1,10
RAS 32,32 91,05 286 1,05
Różnice statystyczne
(p)
Istotne Istotne Istotne nieistotne
p = 0,0004 p = 0,0001 p = 0,00001 p = 0,9026
PODSUMOWANIE I WNIOSKI Oba typy gospodarstw (OOH, RAS) charakteryzowały się
wysoką powtarzalnością uzyskanych wyników wskaźników technologiczno–produkcyjnych w poszczególnych etapach badań
Finalne zagęszczenie ryb (kg/m3) w stawach i basenach podczas ich końcowego odłowu w gospodarstwach z intensywną technologią tuczu (RAS) było średnio dwu i półkrotnie większe, aniżeli w gospodarstwach z ekstensywną technologią chowu OOH
Ryby w gospodarstwach RAS wykazywały wyższe tempo wzrostu, określane na podstawie średniego procentowego przyrostu dziennego, co wiązało się z krótkim i intensywnym tuczem, a wahania spowodowane były temperaturą wody
PODSUMOWANIE I WNIOSKI W większości gospodarstw w okresie pobierania prób
stosowano tą samą paszę. Pasza stosowana w badanych gospodarstwach pochodziła z produkcji czterech różnych, renomowanych firm, posiadających w kraju największą popularność i sprzedaż – ALLE-AQUA (41,5% udziału w sprzedaży), BIOMAR ( 34,6%), SKRETTING ( 12,3%), AGRO-FISH (6,7%, - Bontemps, 2011, Przegl. Rybacki 5:20-22).
Oszacowany współczynnik pokarmowy FCR w obu technologiach był bardzo podobny (różnice statystyczne nieistotne, gdzie p=0,9026 ) i osiągnął wartości średnie na poziomie 1,1 w technologii ekstensywnej (OOH ) i 1,05 - w technologii RAS. Efekt ten zgodny jest z obliczonym wcześniej wyrównanym współczynnikiem kondycji FULTONA dla obu grup technologii.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI Uzyskane wyniki poziomu współczynnika FCR ze wszystkich
sezonów (etapów) uznać należy jako bardzo dobre w stosunku do wyników statystycznych za rok 2010, gdzie współczynnik ten dla większości gospodarstw pstrągowych w Polsce wyniósł średnio 1,12 (Bontemps, 2011, Przegld Rybacki 5: 20-22 ).
Podczas końcowego okresu tuczu w obu stosowanych technologiach zanotowano wysoką przeżywalność obsad ryb, przy czym w gospodarstwach ekstensywnych OOH była ona wyższa w stosunku do gospodarstw grupy RAS. Gospodarstwa z technologią OOH osiągnęły przeżywalność ryb na poziomie ponad 96% i statystycznie istotnie różniły się (p = 0,0001) od technologii RAS, gdzie średnia przeżywalność ryb wynosiła P = 91 %.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI W gospodarstwach intensywnych RAS cykle produkcyjne były
powtarzalne (masa obsady, długość cyklu) a nieznaczne różnice w czasie trwania podchowu ryb wynikały z pory roku. Cykle produkcyjne w gospodarstwach OOH były bardziej zróżnicowane i zależały od pory roku i popytu.
Końcowy tucz ryb w technologii OOH trwał średnio 5 miesięcy, osiągając średni przyrost jednostkowy sztuki 480 g, zaś w gospodarstwach RAS tucz trwał tylko około 2,5 miesiąca, osiągając średni przyrost jednostkowy sztuki około 286 g.
Z przeprowadzonych badań, realizowanych w 6 gospodarstwach pstrągowych kraju wynika, że pomimo zróżnicowanego zagęszczenia obsad, natężenia przepływu wody, wielkości końcowego odłowu i przyrostu jednostkowego ryb, współczynniki pokarmowe paszy FCR są zbliżone (statystycznie różnice nieistotne, p-0,9026). Dotyczy to zarówno ryb lekkiego sortymentu >M< ( do 500 g/szt), jak i ryb większych (do 850 g/szt).
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Relatywny wskaźnik wartości rzeźnej ryb (%) w obu grupach technologicznych był statystycznie zbliżony i dla grupy ekstensywnej OOH wyniósł średnio 86,29% (84,8 – 87,8%), zaś w grupie intensywnej RAS był nieznacznie niższy: średnio 85,32% ( 83,9–86,6% ), przy jednoczesnym braku zróżnicowania tego wskaźnika dla obu wielkości pstrągów M i D.
Nie stwierdzono także różnic w kondycji ryb, mierzonej współczynnikiem FULTONA, zarówno w obu grupach technologicznych (OOH i RAS), jak i sortymentach wielkościowych ryb M i D.