TRNG I HC S PHM TP.HCM TS.H VN LIN

BI GING

GIO DC HC I CNG

TP.HCM,2009

Chng 1 GIAO DUC HOC LA MT KHOA HOCI. GIAO DUC LA MT HIN TNG XA HI C BIT 1. Giao duc la nhu cu tn tai va phat trin cua xa hi loai ngiNgay t khi xut hin trn trai t, tn tai con ngi phai tin hnh hot ng lao ng. Trong lao ng va trong cuc sng hang ngay con ngi tin hnh nhn thc th gii xung quanh, dn dn tich luy c mt kho tang kinh nghim phong phu bao gm cac tri thc, k nng, k xo cung nhng gia tri vn ha x hi nh cac chun mc v ao c, nim tin, cac dang hoat ng giao lu cua con ngi trong x hi duy tr s tn ti v pht trin ca x hi lai ngi, con ngi1

c nhu cu trao i v truyn th li nhng kinh nghim tch ly y cho nhau. S truyn th v tip thu h thng kinh nghim o chinh la hin tng giao duc. Giao duc la mt hin tng xa hi c bit vi chi co trong xa hi loai ngi gio dc mi nay sinh, phat trin va tn tai vinh hng. Luc u giao duc xut hin nh mt hin tng t phat, din ra theo li quan sat, bt chc ngay trong qa trnh lao ng (sn bt, hi lm, chn nui, trng trt). V sau gio dc tr thanh mt hoat ng t gic co t chc, c muc ich, ni dung va phng phap ca con ngi. X hi loi ngi ngy cng bin i, pht trin, gio dc cng pht trin v tr thanh mt hoat ng c t chc chuyn bit: co chng trinh, k hoach, co ni dung, phng phap khoa hc Nh vy, gio dc l hat ng truyn thu va linh hi kinh nghim lich s xa hi t th h trc cho th h sau nhm chun bi cho th h sau tham gia lao ng sn xut v i sng x hi. Mt quy lut cua s tin b x hi la th h trc phai truyn lai cho th h sau nhng hiu bit, nng lc, phm cht cn thit cho cuc sng ca mi c nhn, gia nh, cng ng. Th h sau khng ch linh hi, k tha cc tri thc, k nng, k xo, gi tr m cn phai tm ti, sng to v lam phong phu hn nhng gi tr o. Nh lnh hi, tip thu, pht trin nhng kinh nghim ma mi ca nhn hinh thanh va phat trin nhn cach ca mnh. Nhn cach mi ngi c phat trin ngay cang y u, phong phu, a dang, sc manh v tinh thn va th cht cua mi con ngi c pht huy s to nn ngun lc c bn p ng cc yu cu pht trin x hi trong nhng giai an lch s c th. Nh vy, s truyn th v lnh hi nhng kinh nghim c tch ly trong qu trnh pht trin x hi lai ngi chnh l nt c trng c bn ca gio dc vi t cch l mt hin tng x hi c bit. Gio dc l hat ng c thc, c mc ch ca con ngi, la h thng cac tac ng nhm lam cho ngi hoc nm c h thng cac gia tri vn hoa cua loai ngi va t chc cho ngi hoc sang tao thm nhng gia tri vn hoa o. Gio dc lam nhim vu chuyn giao nhng tinh hoa vn hoa, ao c, thm my cua nhn loai cho th h sau, la c s giup cac th h sau ni tip nhau sang tao, nng cao nhng gi ma nhn loai a hoc c. Cho nn c th coi giao duc nh mt kiu di truyn xa hi gio dc thc hin c ch di san xa hi: la c ch truyn at va linh hi kinh nghim a c tich luy trong qua trinh phat trin cua x hi loai ngi. Chung ta co th thy nu khng co c ch di san x hi - khng co giao duc thi loai ngi khng tn tai vi t cach loai ngi, khng co tin b x hi, khng co hoc vn, khng co vn hoa, vn minh. V vy, bt k x hi no mun tn ti v pht trin c u phi t chc v thc hin hat ng gio dc lin tc i vi cc th h con ngi. Gio dc l nhu cu tt yu ca x hi lai ngi v s xut hin hin tng gio dc trong x hi l mt tt yu lch s. Tm li, gio dc la mt hin tng x hi c bit ch c trong x hi loi ngi, gio dc ny sinh, bin i v pht trin cng vi s ny sinh, bin i v pht trin ca x hi lai ngi. Ban cht cua hin tng gio dc la s truyn th va linh hi kinh nghim lich s x hi cua cac th h loai ngi, chc nng trong yu cua gio dc i vi x hi la hinh thanh va pht trin nhn cach con ngi. Vi ngha gio dc l nhu cu khng th thiu c cho s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi.

2. Cac tinh cht c ban cua gio dc2.1. Tnh ph bin v vnh hng Gio dc hin din trong tt ca cc ch , cac giai oan lich s cua nhn loai, khng hoan toan l thuc vao tinh cht, c cu x hi nh th nao. Trong bt ki mt ch x hi hay mt giai oan lich s no thi muc ich cua gio dc vn l chm soc, day d, o to con ngi, la truyn thu mt cach co y thc cho th h tre nhng kinh nghim x hi, nhng gia tri vn hoa, tinh thn cua loai ngi va dn tc, lam cho th h tre co kha nng tham gia moi mt vao cuc sng x hi. V vy gio dc tn ti v pht trin mi cng vi s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. 2.2. Tnh nhn vn Gi tr nhn vn l nhng gi tr chung m bo cho s sng, tn ti v pht trin chung ca mi ngi, mi dn tc, quc gia trn tri t, l nhng gi tr v con ngi, cho con ngi, nhng gi tr v s sng hm nay v ngy mai. Gio dc lun phan anh nhng gia tri nhn vn gi tr vn ha, ao c, thm my chung nht cua nhn loai va nhng net ban sc vn ha truyn thng ca tng dn tc, tng quc gia. Gio dc lun hng con ngi n nhng ci hay, ci p, ci tt,2

pht huy nhng yu t tch cc trong mi con ngi nhm pht trin v hon thin nhn cch mi ngi. 2.3. Tinh x hi - lich s Trong sut qu trnh tn ti v pht trin, gio dc c mi lin h c tnh quy lut vi trnh pht trin ca x hi, th hin tnh qui nh ca x hi i vi gio dc. Gio dc nay sinh trn c s kinh t x hi nht inh, do o tinh cht, mc ch, nhim v, ni dung cua mt nn gio dc bao gi cung chiu s quy inh cua cac qua trinh x hi trong x hi . Lich s phat trin cua x hi loai ngi tri qua cc hnh thi kinh t - x hi khc nhau, do cc nn gio dc tng ng cng khc nhau. Khi nhng qua trinh x hi bin i, bt ngun t nhng bin i v trinh sc sn xut, tinh cht cua quan h sn xut x hi keo theo nhng bin i v chinh tri - x hi, cu truc x hi, h t tng x hi thi toan b h thng gio dc tng ng vi hinh thai kinh t - x hi o cung phai bin i theo. Chng hn, lch s lai ngi pht trin qua 5 giai on v c 5 nn gio dc tng ng vi 5 giai on pht trin ca x hi, l nn gio dc cng x nguyn thu, nn gio dc chim hu n l, nn gio dc phong kin, nn gio dc t bn ch ngha v nn gio dc x hi ch ngha. Ngay trong mt x hi nht nh, mi thi ky lich s cu th, giao duc mang nhng tinh cht va hinh thai cu th khac nhau. Mc ch, ni dung, phng php gio dc, hnh thc t chc gio dc, chnh sch gio dcti mt giai on pht trin ca x hi lun chu s qui nh bi cc iu kin x hi giai on x hi y. V vy trong qu trnh pht trin ca gio dc lun din ra vic ci cch, i mi gio dc nhm lm cho nn gio dc p ng ngy cng cao nhng yu cu pht trin ca thc tin x hi trong tng giai an nht nh. T tnh cht ny ca gio dc c th thy gio dc khng nht thnh bt bin; vic sao chep nguyn ban m hinh giao duc cua mt nc nay cho mt nc khac, giai oan nay cho giai oan khac la mt vic lam phan khoa hoc. Nhng cai tin, thay i, iu chinh, cai cach gio dc qua tng thi ky phat trin xa hi la mt tt yu khach quan. 2.4. Tinh giai cp Trong xa hi co giai cp, giao duc bao gi cung mang tinh giai cp o la mt tinh qui lut quan trong trong vic xy dng va phat trin giao duc. Tinh giai cp cua gio dc l s phan anh li ich cua giai cp o trong cac hoat ng giao duc, th hin gio cho ai? Gio dc nhm muc ich gi? Gio dc cai gi? va gio dc u?... Trong x hi co giai cp, giao duc la mt phng thc u tranh giai cp, nha trng la cng cu cua chuyn chinh giai cp, hoat ng giao duc cung nh mi trng nha trng la mt trn ia u tranh giai cp. Tinh giai cp cua gio dc th hin trong toan b h thng giao duc va trong toan b hoat ng cua nha trng, t mc ch gio dc, ni dung gio dc n phng php v hnh thc t chc gio dc Trong x hi co giai cp i khng thi giai cp thng tri bao gi cung danh c quyn v giao duc va dung giao duc lam cng cu, phng thc truyn ba t tng, duy tri vi tri xa hi, cung c nn thng tri v s bc lt cua no i vi nhn dn lao ng. Do o toan b nn gio dc t mc ch, ni dung, phng php gio dc n vic t chc cac kiu hoc, cac loai trng va vic tuyn chon ngi hoc, ngi dayu nhm phuc vu cho mc ch va quyn li cua giai cp thng tri xa hi. Nn gio dc trong x hi c giai cp i khng mang tnh cht bt bnh ng, phn dn ch r rt v tnh cht pht trin phin din trong vic o to con ngi. Nn gio dc X hi ch ngha Vit Nam l nn gio dc mang tinh dn chu, tinh nhn ao su sc, hng vao vic phat trin toan din va hai hoa nhn cach cua moi thanh vin trong xa hi. Nh trng ca chng ta l cng c ca chuyn chnh v sn theo nh hng x hi ch ngha, nn mc tiu chung ca gio dc l nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti cho t nc; to c hi v iu kin cho mi ngi u c hc tp, c pht trin ton din v nhn cch v tr thnh ngi cng dn, ngi lao ng sng to, gp phn tch cc vo s nghip pht trin t nc giu mnh.

3. Cac chc nng xa hi c ban cua giao ducTrong qu trnh tn ti v pht trin, gio dc v x hi co mt mi quan h rang buc, tt yu, hu c mang tnh quy lut. Chinh s phat trin cua mi quan h o lam cho x hi va gio dc u3

phat trin. c bit trong thi ai ngay nay gio dc c xem khng chi la san phm cua x hi ma a tr thanh nhn t tich cc - ng lc thuc y s phat trin cua x hi loai ngi. 3.1. Chc nng kinh t san xut X hi loai ngi mun tn tai va phat trin thi phai co vic th h i trc truyn lai nhng kinh nghim lch s - x hi cho th h i sau ho tham gia vao i sng x hi, phat trin sn xut, thoa man ngay cang cao nhu cu cua con ngi. Cng vic do gio dc m nhn. Bt k mt nc no mun pht trin kinh t, sn xt th phai co u nhn lc va nhn lc phai co cht lng cao. Nhn lc l lc lng lao ng ca x hi, l i ng nhng ngi lao ng ang lm vic trong tt c cc ngnh ngh, cc lnh vc kinh t, vn ha, x hi m bo cho x hi vn ng v pht trin ng quy lut. Chc nng kinh t - sn xt ca gio dc th hin tp trung nht thng qua vic o to nhn lc. C th l gio dc ao tao nhng ngi lao ng co trinh chuyn mn, nghip v v phm cht nhn cach cao, gio dc tao ra sc lao ng mi mt cach kheo leo, tinh xao, hiu qua va thay th sc lao ng cu bi mt i, va tao ra sc lao ng mi cao hn, gop phn tng nng sut lao ng, y manh san xut phat trin kinh t x hi. Chinh gio dc a tai san xut sc lao ng x hi, tao ra lc lng trc tip san xut va quan ly x hi vi trnh , nng lc cao. Gao dc gip cho mi thnh vin trong x hi cc c hi c m mang tr tu, trau di nhn cch, pht trin cc sc mnh tinh thn v th cht vn ln lm ch trong lao ng, trong cuc sng cng ng.... Khi mi thnh vin ca x hi u c tip nhn mt nn gio dc ng n th x hi thc s c ti sn xut sc lao ng vi cht lng cao hn. Ngi lao ng , do kt qu o to ca nh trng s c pht trin hi ha cc nng lc chung v ring v do x hi s c tng thm sc lao ng mi thay th sc lao ng c b mt i. Sc lao ng mi c cht lng hn s em li nng sut lao ng nhiu hn. c bit trong x hi hin ai, khi trinh phat trin cua nn kinh t la do trinh cua con ngi c giao duc va ao tao ra quyt inh th vai tr ca gio dc cng c khng nh. Trong nn kinh t th trng, ngun nhn lc cn c gi l ngun vn nhn lc (cng vi ngun vn ti nguyn, ngun vn sn xt v ngun vn khoa hc cng ngh) vi t cch l mt nhn t tng trng kinh t. Trong cc ngun vn th vn nhn lc c coi quan trng nht bi l n khng n thun l mt ngun vn m n cn gi vai tr ch th i vi cc ngun vn khc, n quyt nh kh nng khai thc v hiu qu s dng cc ngun vn khc. Theo l thuyt tng trng kinh t hin i, t l tng GDP ph thuc vo tc tng ca cc yu t u vo: nhn lc, vn sn xut, ti nguyn, khoa hc cng ngh v hiu qu s dng chng. Tuy nhin nhng nghin cu ca cc nh kinh t hc, qun l x hi v qun l kinh t tha nhn vn v k thut ch gp mt phn nh vo tng trng kinh t, cn phn rt quan trng ca sn phm thng d gn lin vi cht lng ngun nhn lc (trnh c gio dc v th lc, tr lc, tm lc). Vai tr ca nhn lc ch, trc ht n l mt u vo ca tng trng GDP, sau na n cn c ngha quyt nh i vi t l tng ca cc ngun lc khc. Nh vy, vi chc nng kinh t - sn xt giao duc la ng lc chinh thuc y nn kinh t phat trin va giao duc phai i trc s phat trin kinh t - x hi. Khi nn khoa hoc va cng ngh at n trinh phat trin cao, nhu cu xa hi a dang, ngi lao ng phai la nhng ngi co trinh hoc vn cao, co kin thc rng, co tay ngh vng, co tinh nng ng, sang tao th giao duc phai ao tao nhn lc mt cach co h thng, chinh qui trinh cao. 3.2. Chc nng chinh tri x hi Bn canh chc nng tai san xut sc lao ng x hi, gio dc con mang chc nng chnh tr -x hi. Giao duc khng ng ngoai chinh tri ma no l phng thc tuyn truyn, ph bin ch trng, ng li, chnh sch ca mt ch chnh tr, giai cp hay chnh ng cm quyn. Gio dc trc tip truyn ba h t tng chinh tri, ng li chinh sach cua giai cp nm quyn va trc tip ao tao chun bi cho th h tre tham gia vao cuc sng, bao v ch chinh tri, xa hi ng thi. X hi nao cung co cu truc cua no l mt tng th, mt tp hp bao gm cac b phn, cac yu t tao thanh xa hi nh cng ng xa hi, dn tc, giai cp, tng lp, nhom xa hi.v.v a c hinh thanh mt cach lich s t nhin, tt yu khach quan trong nhng iu kin kinh t - xa4

hi nht inh. Giao duc tac ng n cu trc x hi l tc ng n tp hp cac b phn x hi v tnh cht ca cc mi quan h gia cc b phn o. Trong x hi phong kin, gio dc gop phn khng nho trong vic khoet su thm s phn chia giai cp, xy dng mt cu truc xa hi mang tinh cht giai cp va ng cp ro rt. Nhng chinh sach gio dc phn bit, bt binh ng trong x hi phong kin a duy tri vi tri i khang gia cac ng cp va giai tng xa hi. Gio dc x hi ch ngha gp phn lam cho cu truc x hi tr nn thun nht hn bng cach xoa bo s phn chia giai cp va lam cho cac tng lp xich lai gn nhau. Nn Gio dc x hi ch ngha Vit Nam l nn giao duc ca dn, do dn, v dn, nn gio dc binh ng cho tt ca moi ngi, giao duc gp phn nng cao trinh hoc vn chung a lam cho cac tng lp xa hi c xich lai gn nhau. Nh , trong x hi ta cac tng lp x hi tuy khac nhau v li ich x hi, v tinh cht va trinh x hi, v hoat ng va phat trin x hi, song cung oan kt, hp tac u tranh xy dng x hi nhm at ti muc tiu chung: dn giau, nc manh, xa hi cng bng, dn ch, vn minh. 3.3. Chc nng t tng vn ha Gio dc co tac dung to ln n vic xy dng mt h t tng chi phi toan xa hi, hnh thnh mi c nhn th gii quan, t tng chnh tr, thc, tnh cm v hnh vi o c ph hp vi cc chun mc x hi. Nn gio dc Vit Nam l nn gio dc x hi ch ngha c tnh nhn dn, dn tc, khoa hc, hin i, ly ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng (iu 3, chng I, Lut gio dc 2005). Nn gio dc Vit Nam phi phc v mc ch chnh tr tt p v t tng cao qu ca ng Cng sn Vit Nam, hng ti mc tiu xy dng v pht trin t nc giu mnh. Gio dc la qua trinh truyn at va linh hi kinh nghim lich s xa hi cua cac th h, qua trinh nay giup cho mi ca nhn tich luy kin thc, m mang tri tu, hinh thanh va nng cao trinh vn hoa, ao c, thm my cho mi ca nhn va cho toan xa hi. Mt quc gia giau manh la mt quc gia co nn kinh t vng manh, khoa hoc cng ngh tin tin, chinh tri bn vng va trinh dn tri cao. Gio dc gop phn xy dng v nng cao trinh dn tri trnh vn ha chung cho ton x hi. Nn gio dc khng chi hng vao vic nng cao dn tri, o to nhn lc ma con hng vao qua trinh phat hin va bi dng nhn tai cho t nc. Giao duc khng chi thc hin s mnh lich s la chuyn tai nn vn hoa cua th h nay cho th h kia ma con la phng thc c trng c ban bao tn va phat trin nn vn hoa cua dn tc va nhn loai. Gio dc bao tn, phat trin nn vn hoa dn tc va nhn loai thng qua cc con ng gio dc, trong dy hc l con ng c bn nht. Thng qua cc con ng gio dc hoc sinh khng ch bit gn gi m cn c kha nng lm phong ph, sang tao thm nhng gi tr vn hoa, nhng loai hinh vn hoa a dang, m a ban sc dn tc Tm li, thng qua ba chc nng x hi, gio dc a gop phn vao s phat trin cua xa hi, ap ng nhng yu cu ngy cng cao v s phat trin cua lc lng san xut, quan h xa hi, y thc xa hi c bit, trong thi ai ngay nay, giao duc c quan nim khng chi la mt b phn thuc kin truc thng tng, ma no con la mt b phn thuc ha tng c s, Gio dc khng ch l s phn nh n thun cc lc lng kinh t v x hi ang hat ng trong mt x hi. N cn l mt phng tin quan trng cu thnh cc lc lng kinh t - x hi v vn ha v quyt nh chiu hng pht trin ca cc lc lng ny. n lt mnh ng lc ca cc lc lng ny li tc ng n c im ca gio dc. Do vy, c mt mi quan h vng trn trong mi quan h qua li gia gio dc v mt lat cc nhn t x hi v con ngi khc. (Raja Roy Singh). Th gii coi gio dc la ng lc c ban, la on by manh me, la iu kin tin quyt thuc y s phat trin kinh t - x hi. ang CSVN khng inh phat trin giao duc la quc sach hang u v u t cho gio dc la u t cho s phat trin bn vng nht.

II. I TNG, NHIM VU, PHNG PHAP NGHIN CU CUA GIO DC HCTrc khi nghin cu bt ky mt khoa hoc nao, mun co mt hng i ung n trong qua trinh linh hi h thng tri thc cua khoa hoc o, cn phai nhn thc c i tng nghin cu, nhim vu va phng phap nghin cu cua khoa hoc o.

1. i tng nghin cu cua Giao duc hoc1.1. Vi nt v s ra i v pht trin ca Giao duc hoc5

Giao duc vi t cach la mt hin tng xa hi xut hin cung vi s xut hin cua xa hi loai ngi. Giao duc hoc vi t cach la mt khoa hoc v giao duc con ngi lai c hinh thanh mun hn nhiu. Nhng cng trinh nghin cu cho thy Gio dc hc ra i khi giao duc ong mt vai tro ro rt trong cuc sng xa hi va xa hi co nhu cu tng kt nhng kinh nghim giao duc, c bit la nhu cu xy dng nhng c quan chuyn bit phu trach vic chun bi mt cach co k hoach cho th h tre i vao cuc sng. iu nay a c chng minh trong lich s phat trin cua Gio dc hc: - Thc tin t chc va tin hanh qu trnh gio dc a lam nay sinh nhng kinh nghim giao duc. Nhng kinh nghim giao duc (c bit trong linh vc gio dc ao c, lao ng, thm my va giao duc gia inh) a c ghi lai trong kho tang vn ha dn gian: ca dao, tuc ng, truyn thuyt, truyn k - T thi ky c ai, nhng kinh nghim giao duc a bt u c tng kt, song di dang nhng t tung giao duc. Nhng t tng giao duc nay c hinh thanh vi nhng t tng trit hoc va c trinh bay trong nhng h thng trit hoc cua Xcrat (469 399 TCN), mcrit (460 370 TCN), Aristt (384 322 TCN), Khng t (551 479 TCN) v.v - n cui th ky XIV, u th ky XV, khi mm mng cua Ch ngha t bn xut hin, nhn loai bc vao thi ky Phuc Hng. Theo cac nha nghin cu thi chinh bc qua t ch Phong kin qua Ch ngha t bn a lam xut hin nhng h thng tri thc mi, trong o co nhiu khoa hoc tach ra khoi Trit hoc, trong c Gio dc hc u th ky th XVII, Gio dc hc vi t cach la mt khoa hoc c tach ra t Trit hoc v tr thanh mt khoa hoc c lp gn lin vi tn tui cua J. A. Cmenxki (15921670) nha giao duc ngi Sec vi ai vi tac phm ln nht cua ng: Phep giang day vi ai. - Tip o, nhiu nha lich s t tng giao duc tip tuc gop phn phat trin Giao duc hoc nh la mt khoa hoc c lp: J. Lcc (1632 1701) nha trit hoc Anh; cac nha giao duc Phap nh: J.J.Rut x(1712 1778), .ir (1713-1784), nha giao duc Thuy si J.G.Pextalgi (1746-1827), nha giao duc c F. ixtervec (1790-1866), nha giao duc Nga K.D. Usinxki (1824-1870) n gia th ky XIX vi s xut hin cua hoc thuyt Mac Lnin v giao duc thi Gio dc hc a thc s tr thanh mt khoa hoc v gio dc con ngi, c c s phng php lun ng n v vng chc. Nh vy, Gao dc hc a c hinh thanh va phat trin qua mt qua trinh lich s lu dai: t ch la mt b phn cua Trit hoc n ch tr thanh mt khoa hoc c lp; t ch da trn nhng t tng giao duc n ch xy dng c h thng ly lun ngay cang phong phu, a dang; t ch cha co y u c s khoa hoc n ch thc s la mt khoa hoc da trn phng phap lun Mac xit. Gio dc hc la mt khoa hoc vi y u 4 tiu ch: - i tng nghin cu - Nhim v nghin cu - Phng phap nghin cu - H thng khi nim, phm tr, ly thuyt, gia thuyt khoa hoc 1.2. i tng nghin cu cua Gio dc hc Co rt nhiu khoa hoc nghin cu v con ngi, Gio dc hc nghin cu linh vc nao v con ngi? Gio dc hc l mt khoa hc v vic gio dc con ngi. N c i tng nghin cu la ban cht, qui lut cua hat ng giao duc con ngi, mc ch, mc tiu gio dc, ni dung, phng php, phng tin v cc hnh thc t chc gio dc con ngi mt cch hiu qu nhm ap ng yu cu xa hi trong nhng giai on lch s nht nh. Vic gio dc con ngi din ra theo qui lut trong qu trnh gio dc (c m u, din bin, kt thc) hay hot ng gio dc (c ch th, i tng). y chng ta tip cn gio dc vi t cch l mt hot ng gio dc. Hat ng gio dc (HGD) i tng nghin cu cua Gio dc hc c hiu vi ham nghia rng, bao gm toan b cac tac ng giao duc c inh hng theo muc ich xac inh, c t chc mt cach hp ly, khoa hoc nhm hinh thanh va phat trin nhn cach con ngi. Gio dc vi t cch l mt hat ng x hi nn no co nhng c trng chung nh: tinh inh hng, lu v thi gian, la mt dang vn ng va phat trin lin tuc, k tip cua cac trang thai, vn ng do tac ng cua nhng iu kin bn trong va bn ngoai, tun theo nhng qui lut khach6

quan vn co cua no v biu hin thng qua hoat ng cua con ngiTuy nhin hat ng gio dc c nhng c trng chu yu, ring bit: - HGD l mt hat ng c mc ch, c t chc, co k hoach hp l, khoa hc hng vao vic hnh thnh v pht trin ton din nhn cch con ngi theo nhng muc ich va iu kin do xa hi qui inh nhng giai oan lich s nht inh. - HGD lun co s tng tc va phi hp cht che, thng nht gia hoat ng cua nha giao duc (ngi day) va hat ng ca ngi c giao duc (ngi hoc), trong o nha giao duc gi vai tro chu ao va ngi c giao duc la chu th hoat ng c lp sang tao. Mi quan h gia nh gio dc v ngi c gio dc trong HGD l mt mi quan h x hi c bit quan h gio dc. - HGD la mt dang vn ng va phat trin lin tuc cua cac hin tng, cac tinh hung day hoc va giao duc, cc loai hinh hoat ng, giao lu ca ngi c giao duc c nh gio dc t chc, hng dn thc hin theo nhng qui trnh nht nh. - HGD (theo nghia rng) hay hat ng s phm bao gm hat ng dy hc v hat ng gio dc (theo nghia hep). Cac hat ng nay phan anh nhng qui lut chung cua hat ng gio dc tng th, nhng chung cung phan anh cac qui lut c thu ring cua tng hat ng c th. - HGD co mi quan h cht che vi cac hat ng xa hi khac HGD tng th la mt h thng ln (v m) bao gm nhng h thng nho (vi m) la nhng hat ng giao duc b phn: hat ng dy hc v hat ng gio dc (theo ngha hp). Nhng hat ng b phn nay thng nht vi nhau, co mi quan h mt thit, h tr nhau va co th thm nhp vao nhau, nhng chung khng phai ng nht ma co tinh c lp tng i cua no. Hat ng dy hc vi chc nng tri la trau di hoc vn, truyn thu va linh hi h thng tri thc khoa hoc, k nng, k xo nhn thc va thc hanh cho ngi hc. Hat ng gio dc (theo nghia hep) vi chc nng tri la hnh thnh, pht trin th gii quan khoa hoc, nhng phm cht ao c, phap lut, lao ng, thm my, thai , tinh cach, thoi quen cho ngi c gio dc. Hai hat ng nay gn bo cht che vi nhau: dy hc phai i n giao duc va giao duc da trn c s dy hc, thuc y dy hc. Sau y l s v cu trc tng th ca hat ng gio dc:

Hat ng gio dc tng th (ngha rng)

Hat ng gio dc Hat ng dy hc GD tr tu (ngha hp)GD o c; GD thm m; GD th cht; GD lao ng

Hat ng giao duc tng th cng nh mi hat ng gio dc b phn u l cc h thng v c tao thanh bi cac nhn t sau:7

- Ch th gio dc: Nh gio dc l ch th ong vai tro chu ao trong hoat ng giao duc. Ch th gio dc cng chnh l ngi c gio dc. - Khch th gio dc: Ngi c gio dc va la i tng giao duc va la chu th t giao duc. - Mc ch, nhim v gio dc Mc ch gio dc la mu nhn cach con ngi ma giao duc cn ao tao ap ng yu cu cua xa hi trong tng giai oan phat trin cua x hi. y la nhn t hang u cua hat ng gio dc inh hng cho s vn ng va phat trin cua toan b hat ng gio dc. thc hin tt mc ch ny, gio dc phi thc hin cc nhim v gio dc: gio dc tr tu, gio dc o c, gio dc thm m, gio dc th cht, gio dc lao ng. Cc nhim v gio dc c mi quan h bin chng vi nhau. - Ni dung gio dc Ni dung gio dc l h thng nhng kinh nghim x hi c chon loc trong kho tang kinh nghim cua nhn loai, tao nn ni dung hoat ng thng nht cho nha giao duc va ngi c giao duc nhm at c mc ch gio dc a inh. - Phng php, phng tin, hnh thc t chc gio dc Phng php, phng tin, hnh tc t chc gio dc l cach thc, phng tin, hinh thc hoat ng cua nha giao duc va ngi c giao duc nhm thc hin nhng nhim vu giao duc va at ti mc ch gio dc a inh. - Kt qua giao duc Kt qu gio dc la kt qu tng hp ca ton b hat ng gio dc nhng th hin tp trung nht mc phat trin nhn cach cua ngi c giao duc sau mi hat ng gio dc nht inh - Tham gia vao hat ng gio dc con co nhng iu kin giao duc bn ngoai (mi trng KT XH va KH CN), nhng iu kin bn trong (mi trng s pham). Nhng nhn t cua HGD co mi quan h thng nht, tac ng bin chng vi nhau ng thi nhng nhn t nay con co mi quan h mt thit, bin chng vi mi trng bn ngoi v mi trng bn trong. Khi mt nhn t thay i s ko theo s thay i ca cc nhn t khc.

Mc ch, Nhim v gio dc

S v cu truc thnh t HGD: Nh gio dc

Mi trng KT-XH

Ni dung gio dc

PP, PT, HTTCGD

Mi trng KH CN

Ngi c GD

KQGD 2. Nhim vu nghin cu cua Giao duc hoc8

- Nghin cu ban cht cua giao duc va mi quan h gia giao duc vi cac b phn khac cua xa hi. - Nghin cu cac qui lut cua gio dc. - Nghin cu cac nhn t cua HGD (mc ch, ni dung, phng php, phng tin, hnh thc t chc gio dc ). T o tim toi con ng nng cao cht lng va hiu qua HGD. Cung vi s phat trin va i mi giao duc, nhiu vn mi trong thc tin nay sinh, oi hoi s ap ng cua Gio dc hc trong giai oan mi. Vi vy nhim vu cua Gio dc hc con th hin vic giai quyt nhng vn sau: - Nghin cu va hoan thin nhng vn thuc pham tru phng php lun khoa hc gio dc. - Nghin cu gop phn giai quyt mu thun ln gia yu cu va phai phat trin nhanh qui m giao duc, va phai nng cao cht lng trong khi kha nng va iu kin ap ng yu cu con nhiu han ch. - Nghin cu cac vn ly lun va thc tin giao duc trong ni dung, phng phap, hinh thc t chc giao duc trong nhng iu kin mi - Cac vn trong h thng giao duc quc dn, trong quan ly giao duc va ao tao

3. Phng phap lun v phng php nghin cu Gio dc hc3.1. Phng php lun nghin cu Gio dc hc Phng php lun nghin cu khoa hc l l thuyt v phng php nhn thc khoa hc. Phng php lun nghin cu Gio dc hc l l thuyt v phng php nghin cu cc hin tng gio dc nhm pht hin ra bn cht v qui lut ca chng, gp phn nng cao cht lng gio dc. Nhng quan im phng php lun cn c gi l quan im tip cn i tng nghin cu hay phng php tip cn. Nhng quan im phng php lun nghin cu Gio dc hc l kim ch nam nh hng, dn dt nh nghin cu trn con ng tm ti, sng to. Trong nghin cu Gio dc hc c nhng quan im phng php lun sau y: - Quan im h thng - cu trc Quan im ny i hi trong qu trnh nghin cu phi xem xet i tng mt cach toan din, nhiu mt, nhiu chiu, nhiu mi quan h khc nhau v trong trng thi vn ng, pht trin ca chng, t tm ra bn cht v qui lut vn ng ca i tng nghin cu. - Quan im lch s - lgic Quan im ny i hi trong qu trnh nghin cu cn tm hiu, pht hin ngun gc ny sinh, pht trin ca i tng trong nhng thi gian v khng gian c th vi nhng iu kin, hon cnh c th, t pht hin bn cht, cht lng mi v quy lut pht trin tt yu ca i tng nghin cu. - Quan im thc tin Quan im ny i hi trong qu trnh nghin cu phi xut pht t thc tin gio dc, do yu cu ca thc tin gio dc ra. i tng nghin cu ca Gio dc hc phi l mt trong nhng vn cp thit ca thc tin khch quan m khi gii quyt vn th gp phn nng cao cht lng gio dc. 3.2. Cac phng php nghin cu Gio dc hc 3.2.1. Nhom phng php nghin cu ly lun y l nhm phng php nhn thc khoa hc gio dc bng con ng suy lun da trn cc ti liu l thuyt c thu thp t cc ngun khc nhau nh sch bo, tp ch, ti liu tham kho, vn bn, ngh quyt, cng trnh nghin cu ca ngi khc v.vCc ti liu c phn tch, tng hp, phn lai, h thng ha to thnh nhng tri thc, l thuyt gio dc mi lm c s khoa hc cho vn nghin cu. 3.2.2. Nhom phng php nghin cu thc tin y l cc phng php xem xet, phn tich i tng khoa hoc mt cach trc tip trong thc tin. a. Phng php quan sat s phm - Quan st s phm l phng php thu thp thng tin v i tng nghin cu bng cach tri gic co chu inh i tng va cac yu t lin quan n i tng. Quan st vi t cch l phng9

php nghin cu khoa hc l mt hot ng c mc ch, c k hoch v h thng ca nh nghin cu nhm thu thp nhng ti liu v thc tin gio dc lm c s cho vic nh gi thc trng v xut gii php tng ng hoc kim chng cho l thuyt, gi thuyt - Theo mi quan h gia i tng quan st v ch th quan st th c cc dng quan sat trc tip, quan sat gian tip, quan st cng khai, kn o. Theo du hiu v thi gian th c quan sat lu dai, quan sat thi gian ngn. Theo nhim v th c quan sat phat hin, quan sat kim nghim - Nhng yu cu cua phng php quan st: + Xac inh r rng mc ch, nhim v v i tng quan st + Xy dng k hoach, tin trinh quan st + Chun bi chu ao v moi mt: ly lun, thc tin, phng php, phng tin quan st + Tin hanh quan sat cn thn va co h thng theo k hoch + Ghi chep kt qu quan st khach quan, chinh xac + Kim tra li kt qu quan st. b. Phng php iu tra giao duc * iu tra bng tro chuyn (phng vn) iu tra bng tr chuyn l phng php thu thp thng tin v i tng nghin cu qua trao i kin trc tip vi nhng ngi c nghin cu. Cac loai tro chuyn: tro chuyn trc tip; tro chuyn gian tip; tro chuyn thng; tro chuyn ng vong; tro chuyn b sung; tro chuyn i su; tro chuyn phat hin; tro chuyn kim nghim. Mun tr chuyn c kt qu cn m bo cc yu cu: - Xac inh ro rng mc ch, yu cu cuc tr chuyn - Thit k h thng cu hi c bn ph hp vi mc ch tr chuyn - Tim hiu ngi i thoai la chon cach tro chuyn phu hp - Bit cach iu khin cu chuyn va ung muc ich. - Tao khng khi t nhin, thn mt, ci m trong khi tro chuyn. * iu tra bng phiu hi (ankt) iu tra bng phiu hi (ankt) la phng phap s dng mt h thng cu hoi nht loat t ra cho mt s lng ln i tng c nghin cu nhm thu thp y kin cua ho v vn nghin cu di hnh thc vit. Cn c vao muc ich, tinh cht cua vic iu tra, ngi ta co th s dung nhiu dang cu hoi khac nhau: - Cu hoi ong la nhng cu hoi co kem theo phng an tra li. Ngi c trng cu y kin co th la chon mt s phng an phu hp vi nhn thc cua minh. - Cu hoi m la nhung cu hoi khng co sn phng an tra li va ngi c trng cu y kin t tra li theo yu cu ca ngi hi. iu tra bng ankt co th phn loai nh sau: - iu tra thm do (cu hoi rng va nng) nhm thu nhp tai liu mc s b v i tng. - iu tra su (cu hoi hep va i su) nhm khai thac su sc mt vai khia canh nao o cua i tng nghin cu. - iu tra b sung nhm thu nhp tai liu b sung cho cac phng phap khac. Nhng yu cu ca phng php iu tra bng ankt: - Xc nh r mc ch v ni dung iu tra - Xy dng h thng cu hi r rng, chnh xc, m bo cho mi ngi hiu d dng v nh nhau, c nhiu loi cu hi c th b sung v kim tra ln nhau. - Hng dn tr li r rng - Phai iu tra nhiu ln va am bao s lng ngi c hoi u ln. - Sau khi thu thp thng tin phi x l thng tin chnh xc, khch quan. c. Phng php tng kt kinh nghim Phng php tng kt kinh nghim l phng php phn tch, nh gi, khi qut ha v h thng ha nhng kinh nghim trong thc tin giao duc nhm rut ra nhng nhng bai hoc b ich, gop phn nng cao hiu qua giao duc. Tiu chun la chon kinh nghim gio dc: - Kinh nghim phai mi10

- Kinh nghim co cht lng va hiu qua giao duc cao - Phu hp vi nhng thanh tu khoa hoc giao duc tin tin - Co tinh n inh - Co kha nng ng dung c Cac bc tng kt kinh nghim: - Chon in hinh (phat hin, xac inh ung i tng nghin cu) - M ta lai s kin mt cach khach quan da trn nhiu phng phap khac nhau nh: quan sat, tro chuyn, iu tra - Khi phuc lai s kin a xay ra bng m hinh ly thuyt: phn tich s kin, h thng hoa cac s kin, rut ra cac khai quat ly lun. - Nhng ly lun tng kt t kinh nghim cn c ph bin rng rai va ng dung vao thc t. d. Phng php thc nghim s pham Thc nghim s phm l phng php nghin cu mt cach chu ng, co h thng mt hin tng giao duc nhm xac inh mi quan h gia tac ng giao duc vi hin tng giao duc c nghin cu trong nhng iu kin a c khng ch. Net c trng cua phng php nay la nha nghin cu chu ng tao ra iu kin nghin cu va khi cn thit co th lp lai nhiu ln iu kin o. Co 2 loai thc nghim: thc nghim t nhin va thc nghim trong phong thi nghim. Cac bc tin hanh thc nghim: - Xac inh vn thc nghim vi muc ich ro rang - Nu gia thuyt va xy dng cng thc nghim - T chc thc nghim: chon mu thc nghim; bi dng cng tac vin; theo doi thc nghim: quan sat, ghi chep, o ac - X ly kt qua thc nghim, rut ra kt lun khoa hoc. Lu : Khi tin hanh thc nghim s phm khng c lam ao ln hoat ng binh thng cua qu trnh s phm va chi c tin hanh trong nhng iu kin va tiu chun nghim ngt vi lun c khoa hoc; Tin hanh thc nghim nhiu ia ban, trn cac i tng khac nhau va thc nghim nhiu ln trn mt i tng; S dung cac phng php h tr: quan sat, iu tra, thng k toan hoc e. Phng php nghin cu san phm hoat ng y l phng php phn tich cac san phm hoat ng cua i tng nghin cu (giao vin, hoc sinh, cn b qun l) nhm thu thp nhng thng tin cn thit v ca nhn hay tp th. Nhng yu cu: - Thu thp nhiu tai liu khac nhau, phn loai, h thng hoa tai liu vi nhng du hiu c ban, c thu - Kt hp vi nhng tai liu lu tr - Dng lai qua trinh hoat ng a n san phm.(lam nh th nao?) - Tim hiu y u cac mt khac cua ngi tao ra san phm. g. Phng php ly y kin chuyn gia La phng php thu thp thng tin khoa hoc, nhn xet anh gia mt san phm khoa hoc bng cach s dung tri tu mt i ngu chuyn gia co trinh cao v linh vc nghin cu. Tin hanh ly kin chuyn gia bng cach: trc tip phong vn xin y kin; Thng qua th t; Thng qua hi thao, tranh lun, anh gia, nghim thu cng trinh khoa hoc Yu cu: - Chon ung chuyn gia co trinh chuyn mn cao v linh vc ang nghin cu, co phm cht trung thc trong khoa hoc. - Xy dng h thng cac chun anh gia, cac tieu chi cu th, d hiu, tng minh nhn xet, anh gia theo cac chun y. - Han ch thp nht anh hng qua lai cua cac chuyn gia v y kin, quan im 3.2.3. Nhom phng php toan hoc

11

S dung cac ly thuyt Toan hoc, cac phng php lgic Toan hoc xy dng cac ly thuyt giao duc hoc xac inh thng s lin quan ti i tng nghin cu cua mt tai nhm tim ra qui lut vn ng cua i tng. S dng Toan thng k x ly cac tai liu thu thp t cac phng phap khac nhau.

III. CAC KHI NIM C BAN CUA GIO DC HC 1. Giao duc1.1. Giao duc (theo nghia rng) Giao duc (theo nghia rng) la hot ng gio dc tng th hinh thanh va phat trin nhn cach c t chc mt cach co muc ich, co k hoach nhm phat trin ti a nhng tim nng (sc manh th cht va tinh thn) cua con ngi. Nh vy, giao duc la mt b phn cua qu trnh x hi hinh thanh ca nhn con ngi, bao gm nhng nhn t tac ng co muc ich, co t chc cua xa hi, do nhng ngi co kinh nghim, co chuyn mn goi la nha giao duc, nha s pham am nhn. Ni t chc hot ng gio dc mt cach co h thng co k hoach cht che nht la nha trng. Vi nghia rng nh trn, giao duc la mt hot ng tng th bao gm gio dc tr tu, gio dc o c, gio dc th cht, gio dc thm m, giao duc lao ng do nh trng ph trch trc x hi. 1.2. Giao duc (nghia hep) Gio dc (ngha hp) la mt b phn cua hot ng gio dc (nghia rng), la hot ng gio dc nhm hinh thanh th gii quan khoa hoc, t tng chnh tr, ao c, thm my, lao ng, phat trin th lc, nhng hanh vi va thoi quen ng x ung n ca c nhn trong cc mi quan h xa hi. Theo nghia nay gio dc (ngha hp) bao gm cc b phn: c duc, my duc, th duc, giao duc lao ng.

2. Day hocDy hc l mt b phn cua gio dc (nghia rng), la hot ng tng tc, phi hp thng nht gia hoat ng day cua giao vin va hoat ng hoc cua ngi hoc nhm truyn th v lnh hi h thng tri thc khoa hoc, k nng, k xo, phat trin nng lc nhn thc va hnh ng, trn c s o hinh thanh th gii quan khoa hc, phm cht ao c ni ring v nhn cch ni chung cho ngi hc

3. Giao dngGiao dng c hiu la qua trinh ngi hoc nm vng h thng tri thc khoa hoc, k nng, k xo tng ng, hinh thanh phng phap nhn thc va thc hanh sang tao. Noi cach khac, giao dng chinh la qu trnh bi dng hoc vn cho ngi hoc (hoc vn la kt qua cua vic nm vng nhng tri thc, k nng, k xo tng ng). - Giao dng co th c thc hin thng qua con ng day hoc trong nha trng hoc co th thng qua con ng t hoc, t bi dng cua ca nhn hoc kt hp ca hai con ng.

4. T hocT hoc la hoat ng t gic, c mc ch ca c nhn, la t minh ng nao, suy nghi, s dung cac nng lc tri tu va co khi ca c bp cung cac phm cht, ng c, tinh cam chim linh mt linh vc hiu bit nao o cua nhn loai, bin linh vc o thanh s hu cua minh. Ct loi cua hoc la t hoc. T hoc la noi n ni lc cua ngi hoc, cht lng cua hoc tuy thuc chu yu vao ni lc. Du iu kin tac ng t bn ngoai i vi hat ng hc tt n my, nhng nu con ngi khng co u n lc ban thn t hoc, t bin i minh n mc cn thit thi khng th nao at c muc tiu mong mun.

5. T giao ducT giao duc la mt b phn cua giao duc, la hoat ng t giac co y thc, co muc ich cua ca nhn nhm t hoan thin nhng phm cht nhn cach cua ban thn cho phu hp vi yu cu chun mc cua x hi. Ban cht cua t giao duc la qua trinh y chi. Trong t giao duc co s n lc tich cc hoa mt hoat ng nao o va song song vi qu trnh o la vic kim ham nhng c mun khng hp ly. T giao duc la nhng biu hin co y thc cua s t phat trin, cua s t vn ng ca nhn, la gia tc cua s phat trin ca nhn, no thuc y s hinh thanh nhng phm cht quan trong va cn thit nht i vi ca nhn.

6. Giao duc hng nghip12

Gio dc hng nghip l mt h thng bin php tc ng ca gia nh, nh trng, x hi, trong nh trng ng vai tr ch o nhm gio dc hc sinh trong vic chn ngh, gip hc sinh t quyt nh ngh nghip tng lai trn c s phn tch khoa hc v nng lc, hng th ca bn thn v nhu cu nhn lc ca cc ngnh sn xut trong x hi. Mc tiu chung ca gio dc hng nghip nhm pht trin v bi dng phm cht nhn cch ngh nhip; gip hc sinh hiu mnh, hiu yu cu ca ngh; nh hng cho hc sinh i vo nhng lnh vc m x hi c yu cu. Nhim v ca gio dc hng nghip bao gm nh hng ngh, t vn ngh v tuyn chn ngh.

7. Giao duc cng ngTheo UNESCO th gio dc cng ng c xem nh l mt t tng, mt cch lm mi m nhm xy dng mi quan h bn vng, gn b gia gio dc vi cc qu trnh x hi, vi i sng v li ch ca cng ng. l cch thc tt v c hiu qu nhm to ra nhng iu kin, c hi thc hin s cng bng x hi, to lp nn tng cho s pht trin v s n nh ca x hi. Gio dc cng ng c hiu l gio dc cho tt c mi ngi, l p dng cho mi ngi trong x hi. Ni mt cch c th hn gio dc cng ng l qu trnh bin i cc loi trng hc thnh cc trung tm gio dc v cu lc b vn ha cho mi la tui. Nu thc hin thnh cng ng li gio dc cng ng, x hi s l mt trng hc khng l, trong gio dc tr thnh mt ng lc pht trin trc tip v quan trng nht ca ton x hi.

8. Giao duc thng xuynGio dc thng xuyn c hiu l mt h thng gio dc nhm mc ch to c hi gio dc lin tc, thng xuyn, tho mn nhu cu hc tp sut i ca mi thnh vin trong x hi, gip h thch ng vi s tin b nhanh chng v khoa hc - k thut, tham gia tch cc vo qu trnh pht trin kinh t - x hi ca t nc.

9. Cng ngh giao ducS tc ng mnh m, su sc v thng xuyn ca khoa hc k thut vo nn sn xut i cng nghip lm ny sinh mt khi nim khoa hc chuyn bit: cng ngh. i vi nn sn xut ra ca ci vt cht cng ngh l mt khoa hc chuyn nghin cu cch thc x l, ch tc, bin i trng thi, tnh cht, hnh dng ca nguyn vt liu (hay bn thnh phm) thnh sn phm. N pht hin ra cc qui lut c, l, ha c th vn dng vo cc qu trnh sn xut ra ca ci vt cht nhm nng cao cht lng, hiu qu, nng sut Mt trong nhng xu th ca thi i mi l u t cng ngh pht trin. Khi u t trong lnh vc gio dc ni chung v dy hc ni ring, xu th chung l u t theo chiu su. Vic u t dy hc theo chiu su thc cht l u t cng ngh dy hc. Theo ngha hp, cng ngh dy hc l vic s dng nhng pht minh, nhng sn phm cng nghip hin i v thng tin v cc phng tin k thut vo dy hc. Theo ngha rng, cng ngh gio dc l khoa hc v gio dc, n xc lp cc nguyn tc hp l ca cng tc dy hc v nhng iu kin thun li nht tin hnh qu trnh o to cng nh xc lp cc phng php v phng tin c kt qu nht t mc ch o to ra ng thi tit kim c sc lc ca thy v tr (UNESCO).

IV. CU TRC CA GIO DC HC V MI QUAN H GIA GIO DC HC VI CC KHOA HC KHC 1. H thng cac khoa hoc v giao ducGio dc hc bao gm nhiu ngnh khoa hc c th to thnh mt h thng cc khoa hc gio dc: 1.1. Giao duc hoc ai cng - Nhng vn chung ca gio dc hc - T chc hat ng day hoc - T chc hat ng giao duc - T chc quan ly nha trng - Lich s giao duc 1.2. Gio dc hc chuyn ngnh - Ly lun v phng phap day hc cac mn hoc - Giao duc hoc t bit13

- Gio dc hc mm non - Gio dc hc ph thng - Gio dc hc ngh nghip - Gio dc hc i hc - Gio dc hc qun s - Xa hi hoc giao duc - Kinh t hoc giao duc

2. Mi quan h cua Gio dc hc vi cac khoa hoc khac2.1. Trit hoc: La khoa hoc v cac qui lut chung nht cua s phat trin t nhin, xa hi va t duy con ngi, la nn tang cho s phat trin Giao duc hoc. Trit hoc cung cp cac quan im phng phap lun va cac qui lut cho vic nghin cu s vn ng va phat trin cua giao duc. 2.2. Xa hi hoc: Nghin cu anh hng cua mi trng xa hi i vi con ngi va quan h con ngi, vach ra nhng c im phat trin kinh t- vn hoa, xa hi va anh hng cua chung n s hinh thanh nhn cach con ngi. T o giup Gio dc hc giai quyt nhng vn v muc ich, ni dung giao duc. 2.3. Sinh ly hoc thn kinh: Mun nghin cu v s phat trin cua con ngi, Gio dc hc phai da vao cac phat hin, cac kin thc cua sinh ly hoc thn kinh nh: s phat trin cua h thng thn kinh, cac c im cua h thn kinh 2.4. Tm ly hoc la tui, Tm l hc s pham, Tm l hc xa hi co vai tro rt quan trong i vi vic nghin cu va phat trin cua Gio dc hc. 2.5. Ly thuyt thng tin, iu khin hoc, tin hoc ngay cang c nghin cu va ng dung rng rai trong Gio dc hc.

V. INH HNG NGHIN CU VA PHAT TRIN GIAO DUC HOC TRONG GIAI OAN HIN NAY1. S pht trin nh v bo ca cuc cch mng khoa hc cng ngh, s hnh thnh nn kinh t tri thc, x hi thng tin v xu th ton cu ha tc ng mnh m n tt c cc lnh vc ca i sng x hi, trong c gio dc. Xu th pht trin gio dc th gii c UNESCO khi qut thnh 21 im vi cc t tng ch yu: - Gio dc thng xuyn phi l im ch o ca mi chnh sch gio dc; gio dc sut i, gio dc bng mi cch, gio dc cho mi ngi, xy dng mt x hi hc tp. Gio dc phi lm cho mi ngi tr thnh ngi dy v ngi kin to nn s tin b vn ha ca bn thn - Gio dc khng ch dy cho con ngi c hc vn m phi thc hnh, thc nghim c tay ngh, vo i khng b ng. Pht trin gio dc gn lin vi pht trin kinh t - x hi, ch gio dc hng nghip c th lp thn, lp nghip - Gio dc tr em trc tui n trng phi l mt mc tiu ln trong chin lc gio dc. Gio dc ph thng c s phi l mc tiu hng u ca chnh sch gio dc. - Gio vin phi c o to tr thnh nhng nh gio dc hn l nhng chuyn gia truyn t kin thc. Vic ging dy phi thch nghi vi ngi hc ch khng phi p t my mc buc ngi hc tun theo. Cc nc trn th gii ang tin hnh ci cch gio dc theo cc hng ln sau: - Tng cng gio dc nhn vn - Cng ngh - thng tin - o to nhng con ngi va c tri thc, va c k nng, nng lc thc s ng gp vo s pht trin x hi. - Hin i ha cc phng php day hc gio dc Nn gio dc Vit Nam cng ang trn con ng i mi nhm p ng vi nhng yu cu ca s nghip cng nghip ha - hin i ha t nc. Cc gii php chin lc pht trin gio dc trong giai on hin nay l: - Tng cng cc ngun lc cho gio dc o to. - Xy dng i ng gio vin, to ng lc cho ngi dy - ngi hc - i mi ni dung, phng php gio dc o to v tng cng c s vt cht cc trng hc14

- i mi cng tc qun l gio dc - Thc hin cng bng x hi trong gio dc 2. Cc nh hng pht trin gio dc trn th gii v trong nc trn vch ra cho Gio dc hc nhng nhim v v ni dung nghin cu: - Nghin cu v hon thin cc vn v phng php lun khoa hc gio dc - Nghin cu hon thin cc c s l lun v thc tin ca gio dc trong giai on mi, xc nh mi quan h bin chng gia gio dc v s pht trin kinh t - x hi. - Nghin cu cc vn v i mi mc tiu, ni dung, phng php dy hc gio dc p ng vi s pht trin thc tin - Nghin cu ng dng cc thnh tu ca khoa hc cng ngh vo qu trnh dy hc gio dc nhm nng cao cht lng gio dc Tm li, tt c cc vn trong Gio dc hc u cn phi c nghin cu, pht trin v hon thin theo hng nng cao tnh khoa hc, tnh thc tin, lm cho Gio dc hc gp phn thc y mnh m nn gio dc quc dn p ng vi i hi ca s pht trin kinh t - x hi.

15

HNG DN HC TP CHNG 11. Gii thch gio dc l mt hin tng x hi c bit 2. Phn tch cc tnh cht v chc nng x hi c bn ca gio dc. T nu ln vai tr ca gio dc i vi s pht trin x hi hin i. 3. Gii thch i tng nghin cu ca Gio dc hc 4. Phn bit cac khai nim c ban cua Gio dc hc: Giao duc (ngha rng) - Day hoc Gio dc (ngha hp) v mi quan h ca chng. 5. Phc tho cc phng php nghin cu Gio dc hc tin hnh mt ti nghin cu khoa hc gio dc c th. 6. Trnh by cc nh hng nghin cu v pht trin Gio dc hc trong giai on hin nay.

16

Chng 2 VAI TR CA GIO DC I VI S HNH THNH V PHT TRIN NHN CCHI. KHI NIM V NHN CCH V S PHT TRIN NHN CCH 1. Khi nim v nhn cchTheo Tm l hc, nhn cch l t hp cc thi , thuc tnh ring trong quan h hnh ng ca tng ngi vi th gii t nhin, th gii vt do con ngi sng to ra, vi x hi v vi bn thn. (Phm Minh Hc Mt s vn gio dc v khoa hc gio dc - 1986). Nhn cch l b mt tm l - o c ca mi ngi, l ton b nhng c im, phm cht tm l qui nh gi tr x hi v hnh vi x hi ca ngi . Nhn cch ca con ngi c phn tch trn ba bnh din khc nhau v c nh gi ba mc khc nhau : - Mc bn trong c nhn, nhn cch con ngi c th hin dng c tnh, s khc bit ca ngi ny vi nhng ngi khc. bnh din ny, nhn cch bc l trong tnh khng ng nht vi mi ngi, vi ci chung, gi tr ca nhn cch l tnh tnh cc ca n trong vic khc phc nhng s hn ch ca hon cnh v s hn ch t nhin ca mnh. - Mc gia cc c nhn, nhn cch c th hin trong mi quan h m n tham gia trong qu trnh hot ng cng ng. Gi tr ca nhn cch c th hin trong cc hnh vi, c ch x hi ca n. - Mc cao nht, nhn cch dng nh vt ra ngoi khun kh ca c tnh v ra ngoi khun kh ca nhng mi quan h thc s vi cc c nhn khc. y nhn cch c xem xt nh l mt ch th hot ng ang thc hin mt cch tch cc, c ch nh hay khng ch nh, nhng bin i trong nhng ngi khc (c lin quan, quen bit hoc khng lin quan, khng quen bit). Gi tr ca nhn cch th hin nhng tc ng m nhn cch ny gy ra i vi nhng bin i ca cc nhn cch khc. Tt c nhng bin i c bn m c nhn to ra c nhng c nhn khc, c bit l bn thn mnh nh l mt ngi khc to thnh nt c trng y v c gi tr nht ca c nhn y nh l mt nhn cch. Nh vy nhn cch con ngi l mc ph hp gia thang gi tr v thc o gi tr ca ngi y vi thang gi tr v thc o gi tr ca x hi, ph hp cng cao th nhn cch cng ln. Theo Gio dc hc, nhn cch bao gm tt c cc nt, cc mt, cc phm cht c ngha x hi trong mt con ngi. Nhn cch l ton b cc c im tm sinh l ca c nhn c x hi nh gi to nn gi tr ca c nhn . Ty theo trnh pht trin ca x hi m cc c im ca c nhn c nhn nhn v nh gi khc nhau. Nhng c im ca c nhn cng c nh gi khc nhau tng ng vi nhng vai tr khc nhau ca h. - Theo quan nim truyn thng nhn cch l s thng nht gia phm cht v nng lc ca c nhn bao gm cc phm cht chnh tr, t tng, o c, tc phong v cc nng lc, s trng, nng khiu. Ngi c nhn cch phi l ngi thng nht c hai mt phm cht v nng lc, tc l thng nht gia mt c v ti. - Theo cch tip cn gi tr th ct li ca nhn cch l h thng nh hng gi tr m mi c nhn la chn cho mnh, bao gm : + Cc gi tr t tng: l tng, nim tin + Cc gi tr o c: lng tm, trch nhim, lng nhn i, lng trung thc + Cc gi tr nhn vn: hc vn, ngh nghip, tnh yu, thi trang, ti nng Nh chng ta bit, gi tr l tt c nhng g c ngha i vi x hi, tp th v c nhn, phn nh nhng mi quan h ch th khch th, c nh gi xut pht t nhng iu kin x hi lch s c th v ph thuc vo trnh pht trin ca nhn cch. Khi c nhn thc, nh gi v chn la, gi tr tr thnh mt trong nhng ng lc thc y con ngi i theo mt xu hng nht nh. Trong thc t, nh hng gi tr phn nh nhu cu, nguyn vng ca con ngi, phn nh ci m h yu thch v cho l qu gi. nh hng gi tr ch o hot ng ca con ngi, n17

c ngha rt quan trng, bit c nh hng gi tr ca con ngi th bit c thi , hnh vi ca h. Nm c nh hng gi tr, con ngi s d dng hn trong vic i nhn x th v t chc, iu khin hot ng cng ng. nh hng gi tr c hnh thnh v cng c bi nng lc, nhn thc, kinh nghim sng ca tng c nhn. Qu trnh hnh thnh nh hng gi tr rt phc tp, gn lin vi vic gii quyt cc mu thun nh mu thun gia cc ng c khc nhau, mu thun gia thc ngha v v lng ham mun, mu thun gia kch thch thc dng vi hnh vi o c

2. Khi nim v s pht trin nhn cchCon ngi khi mi sinh ra cha c nhn cch. Nhn cch ch hnh thnh v pht trin trong qa trnh con ngi sng, hot ng v giao lu trong i sng x hi. S pht trin nhn cch l qa trnh tng trng, tch ly, hon thin v th cht, tm l v x hi ca c nhn. - S pht trin v mt th cht: biu hin nhng bin i v chiu cao, trng lng, c bp, s hon thin cc gic quan v s phi hp vn dng c th. - S pht trin v mt tm l: th hin nhng bin i ca cc qa trnh nhn thc, tnh cm, ch v s hnh thnh nhng thuc tnh tm l mi ca c nhn. - S pht trin v mt x hi: th hin nhng bin i trong thi c x vi ngi xung quanh, s tham gia tch cc vo cc quan h v hot ng x hi. Qa trnh hnh thnh v pht trin nhn cch chu tc ng ca nhiu yu t nh bm sinh di truyn, mi trng, gio dc v hot ng c nhn.

II. VAI TR CA DI TRUYN, MI TRNG V HAT NG C NHN I VI S HNH THNH V PHT TRIN NHN CCH 1. Vai tr ca di truyn i vi s pht trin nhn cchDi truyn l s ti to li th h sau nhng thuc tnh sinh hc ging vi th h trc. Cc thuc tnh sinh hc c di truyn bao gm cu to gii phu, sinh l c th, nhng c im nh mu mt, mu tc, vc dng, th tng, cc gic quan, t cht, mt s c im ca h thn kinh Di truyn to tin vt cht cho s pht trin nhn cch. iu c ngha l nu c th khng tip nhn c vt cht di truyn ca ngi th s khng c c tin vt cht cho s pht trin nhn cch. Mt c th lnh mnh, cc gic quan y , h thn kinh bnh thng s to tin thun li cho s pht trin nhn cch. Cc c tnh c th c nh hng n tc , mc v tnh cht ca vic hnh thnh cc k nng, k xo, nng lc ca c nhn ch khng quyt nh sn cho s pht trin nhn cch con ngi. Nhng t cht di truyn nh hng cho con ngi vo cc lnh vc hot ng rng ri ch khng vo mt lnh vc hot ng c th v cng khng qui nh trc nng lc c th ca c nhn. Nhng t cht bin thnh kh nng hin thc cn ty thuc vo hon cnh sng, vo s gio dc v nht l ty thuc vo ch rn luyn ca c nhn. Hon cnh, gio dc, hot ng c nhn T cht -----------------------------------------------------------> Nng lc Trong cng tc gio dc chng ta cn ch ng mc vai tr ca di truyn trong s pht trin nhn cch trnh nhng thi sau y : - Khng quan tm n nhng c im t cht ca hc sinh v i hi mi hc sinh phi c kh nng hon thnh nhng nhim v hc tp nh nhau hoc khng ch pht huy nhng t cht thun li mt s hc sinh cng nh khng tm cch h tr cho nhng hc sinh khng c t cht thun li. - cao nh hng ca yu t di truyn n mc cho nhn cch l bm sinh v ph nhn kh nng bin i bn cht con ngi - H thp vai tr ca gio dc qua vic t chc gio dc theo mc pht trin b qui nh bi yu t di truyn.

2. Vai tr ca mi trng i vi s pht trin nhn cchMi trng l h thng cc hon cnh bn ngoi, cc iu kin t nhin v x hi cn thit cho hot ng sng v pht trin ca c nhn. Mi trng gm hai loi: mi trng t nhin v mi trng x hi.K.T

18

MTX H LN - Vai tr ca mi trng t nhin

cht nhn cch ca c nhn. Thng thng tnh cch ca con ngi lin quan n c im a l ca khu vc sinh sng. Tuy CHN mi trng t nhin khng nh hng trc tip hay c ngha nhin MTXH quyt nh m ch c nh hng gin tip n s LN thnh v pht trin nhn cch. Mi trng t H TR MTXH hnh LN nhin nh hng n s pht trin nhn cch nhng khng mnh m v quan trng bng nh hng CN KT ca mi trng x hi. KT G - Vai tr ca mi trng x hi CHC NGH Mi trng x hi gm c: mi trng x hi lnCHNH trng x hi nh. v mi NHN TRMTXH ln GIA NH TRNG CNG NH NGH TR NH CNG NGH C GIA MTXH LN NH NH GIA NH N KT CHNH TR C NHN KHU PH NHN CN C

GIA NH VN to Nhng c im v a hnh, thi tit, kh hu HAiu kin rn luyn hnh thnh nhng phm KT

KH CN

CNG CHNH TR NG G CNG C NHN N CNG CNG NGH MTXH LN NH TRNG G

NG KT NH GIA VN HA NH TR CHNH TR NH C NHN MTXH NGCNG NG CNG NGH VNNH TRNG MTXH GIA NH HA NH VN HA C quan Mi trng x hi cMTX hng NHNtrng i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch. nh NG H CNG cch MTXH NH ch Trc ht s hnh thnh v pht trin nhn NG c th thc hin trong mt mi trng x hi, c NH NH nhn khng sng trong mi trng x hi s khng hnh thnh pht trin nhn cch ngi. iu NH TRNG TRN c chng minh qua nhng trng hp tr em b lu lc trong rng tuy c th vt nui dng G nhng ch c th sng theo kiu ng vt ch khng th pht trin nhn cch cho d sau c VN HA

con ngi a v nui dy trong mi trng x hi. Mt khc, mi trng x hi qui nh mc ch, VN HA MTXH nhn ni dung v chiu hng ca s pht trinNH cch, n gip con ngi hnh thnh nhn cch nh giao tip v hot ng x hi. MTXH * C ch tc ng ca mi trng x hi n c nhn: NH - Mi trng x hi ln khng tc ng trc tip n c nhn m tc ng gin tip thng qua mi trng x hi nh. Mi trng x hi ln thng kh thay i nhng nu n thay i s ko theo s thay i tnh cht v cc mi quan h ca mi trng x hi nh. - Mi trng x hi nh nh hng trc tip v tc ng thng xuyn, mnh m n s hnh thnh v pht trin nhn cch. Mi c nhn tham gia cng lc vo nhiu mi trng nh. Tnh cht ca cc mi trng nh ny chi phi r rt n c nhn. Tuy nhin mi trng x hi nh c th b bin i d dng bi s thay i ca mi trng x hi ln v bi hot ng ca cc thnh vin. - Tc ng ca mi trng x hi khng hon ton trc tip chi phi n c nhn m phi thng qua b lc c nhn (nhng kinh nghim, vn sng v nhng nh hng gi tr hnh B thnh trong mi c nhn). iu ny gp phn l gii hin tng nhng ngi cng sng trong mt Tr em MTXH cng ng x hi MTXH nh nhiu s khc bit v nhn cch.C nhn ln lc c khu vc, mt nhng cnhn

Ngi trng thnh

Hot ng ngh nghip

19

i vi tr em, v cha tham gia cc hot ng x hi, ngh nghip nn mi trng x hi nh (gia nh, nh trng, nhm bn) c nh hng quan trng; cn i vi ngi trng thnh, hot ng ngh nghip tc ng n c nhn thng qua b lc c nhn mnh hn tc ng ca mi trng nh. Ngoi ra c nhn khng ch l i tng nhn s tc ng ca mi trng m cn l ch th tham gia bin ci mi trng nh cu ni ca Marx: Hon cnh sng to ra con ngi trong chng mc con ngi sng to ra hon cnh Nh vy, mi trng khng ng vai tr quyt nh i vi s pht trin nhn cch, mc nh hng ca mi trng ty thuc vo lp trng, quan im, thi , xu hng, nng lc ca c nhn. Trong cng tc gio dc, iu quan trng l gip c nhn hnh thnh kh nng t gio dc theo h thng nh hng gi tr ph hp vi cc chun mc x hi, h bit chn la hc hi nhng iu tch cc lnh mnh v bit loi b trnh xa nhng iu xu xa tiu cc trong mi trng sng.

3. Vai tr ca hat ng c nhn i vi s pht trin nhn cch* Hot ng c nhn Hot ng l mi quan h tc ng qua li gia con ngi (ch th) v th gii (khch th) to ra sn phm c v pha th gii, c v pha con ngi. Cuc sng ca con ngi l mt chui hot ng, bi l hot ng l phng thc tn ti ca con ngi, l nhn t quyt nh trc tip s hnh thnh v pht trin nhn cch. Hot ng gip c nhn tri nghim v thu thp vn sng trng thnh, pht trin; hot ng gip con ngi thch nghi c vi hon cnh v t khng nh nhn cch ca mnh. Thng qua hai qu trnh ch th ha v khch th ho, nhn cch con ngi bc l v hnh thnh. Thng qua hot ng, con ngi dn dn hon chnh bn thn, hnh thnh nhng nt nhn cch thch hp vi yu cu ca hot ng v ca x hi. Qu trnh pht trin nhn cch ca tr em thng din ra trong cc hot ng c bn nh sau: hot ng giao tip, hot ng vui chi, hot ng hc tp, hat ng lao ng v hot ng x hi. Nhng hot ng c bn ny cng l nhng dng hot ng ch o ca tng thi k la tui, chi phi mnh m n s pht trin nhn cch la tui . * Giao tip l mt dng hot ng Giao tip l s tc ng qua li gia ngi vi ngi trong x hi nhm tha mn nhu cu v ngi khc. Giao tip l nhu cu khng th thiu ca s pht trin nhn cch. Qu trnh giao tip gip c nhn gia nhp vo cc quan h x hi, lnh hi nn vn ha x hi, chun mc x hi, t to nn bn cht con ngi, lm cho nhn cch pht trin. Tr em khi mi sinh ra c nhu cu giao tip vi ngi ln (ngi m), cng ln ln nhu cu giao tip cng pht trin v m rng dn. Nh s giao tip ny tr mi c th tn ti v pht trin tm l n nh. Nhng tr m ci c cc t chc x hi nui dng thng pht trin tm l chm chp do mc giao tip ca tr vi ngi ln t hn so vi nhng tr em c nui dng trong gia nh bnh thng. i vi tr em cc quan h giao tip vi bn b v ngi ln gn gi c uy tn nh cha m, thy c nh hng rt ln n s pht trin nhn cch. Nh vy, hot ng v giao tip c nhn l yu t trc tip quyt nh i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch. Con ngi lun sng trong mt mi trng, nhng mi trng khng quyt nh nhn cch ca h m chnh nhng hot ng v cc mi quan h giao tip ca c nhn trong mi trng mi chi phi n i sng tm l v hnh thnh nhng tnh cch ca c nhn. iu ny c minh ha trong cu ngn ng Php: Anh hy cho ti bit, bn ca anh l ai, ti s cho anh bit, anh l ngi nh th no hoc tc ng Vit Nam i mt ngy ng hc mt sng khn S pht trin nhn cch ca tr c thc y mnh m bi tnh cht v mc giao tip ca tr vi ngi ln v bi cc hot ng ch o tng ng vi mi giai on la tui.20

III. VAI TR CA GIO DC I VI S HNH THNH V PHT TRIN NHN CCHGio dc l hat ng hnh thnh tan vn nhn cch c t chc mt cch c mc ch, c k hach v h thng thng qua hai hot ng dy hc v gio dc lm pht trin cc sc mnh th cht v tinh thn ca con ngi, gip h tham gia c hiu qu vo i sng x hi.

1. Vai tr ch o ca gio dc i vi s pht trin nhn cchTheo thuyt sinh hc hay thuyt tin nh: S pht trin nhn cch do yu t di truyn quyt nh, mi trng v gio dc khng c vai tr g trong s pht trin nhn cch. Sai lm c bn ca thuyt ny l tuyt i ha nh hng ca yu t di truyn. Theo thuyt duy cm: Mi trng l yu t quyt nh s pht trin nhn cch, gio dc l vn nng. Thuyt ny cho rng tr em nh t giy trng, mi trng v gio dc tc ng nh th no th tr s pht trin nh th y. Sai lm c bn ca thuyt ny l tuyt i ha nh hng ca yu t mi trng v gio dc. Theo quan im Mcxt: Gio dc ch l mt trong nhng yu t nh hng n s pht trin nhn cch, gio dc khng c tnh vn nng, khng c tnh quyt nh m ch ng vai tr ch o i vi s pht trin nhn cch. Vai tr ch o ca gio dc i vi s pht trin nhn cch th hin: 1.1. Gio dc nh hng v t chc dn dt qu trnh hnh thnh, pht trin nhn cch ca c nhn - Xc nh mc ch gio dc cho c h thng, cho tng bc hc, cp hc, trng hc v tng hot ng gio dc c th - Xy dng ni dung, chng trnh, k hoch dy hc v gio dc, la chn phng php, phng tin v hnh thc gio dc p ng mc ch gio dc, ph hp vi ni dung v i tng, iu kin gio dc c th. - T chc cc hot ng, giao lu - nh gi, iu chnh ni dung, phng php, hnh thc gao dc... S nh hng ca gio dc khng ch thch ng vi nhng yu cu ca x hi hin ti m cn phi thch hp vi yu cu pht trin ca tng lai thc y s tin b ca x hi. V vy, gio dc phi i trc, n u s pht trin. Mun i trc, n u s pht trin, gio dc cn c trn nhng d bo v gia tc pht trin ca x hi, thit k nn m hnh nhn cch ca con ngi thi i vi h thng nh hng gi tr tng ng. 1.2. Gio dc can thip, iu chnh cc yu t khc nhm to s thun li cho qu trnh pht trin nhn cch Cc yu t bm sinh - di truyn, mi trng v hot ng cc nhn u c nh hng n s pht trin nhn cch cc mc khc nhau, tuy nhin yu t gio dc li c th tc ng n cc yu t ny to iu kin thun li hn cho s pht trin nhn cch. * i vi di truyn - Gio dc to iu kin thun li nhng mm mng ca con ngi c trong chng trnh gne c pht trin. Chng hn, tr c di truyn cu to ct sng, bn tay v thanh qun nhng nu khng c gio dc th tr kh c th i thng ng bng hai chn, bit s dng cng c hay pht trin ngn ng - Gio dc rn luyn, thc y s hon thin ca cc gic quan v vn ng c th. - Gio dc pht hin nhng t cht ca c nhn v to iu kin pht huy nng khiu thnh nng lc c th. - Gio dc tm cch khc phc nhng khim khuyt c th hn ch nhng kh khn ca ngi khuyt tt trong s pht trin nhn cch (phc hi chc nng hoc hng dn s dng cng c h tr). Ngoi ra gio dc cn gp phn tng cng nhn thc trong x hi v trch nhim ca cng ng i vi ngi khuyt tt v t chc cho ton x hi chia s, h tr ngi khuyt tt vt qua kh khn v s bt hnh ca mnh. * i vi mi trng21

- Gio dc tc ng n mi trng t nhin qua vic trang b kin thc v thc bo v mi trng ca con ngi, khc phc c s mt cn bng sinh thi, lm cho mi trng t nhin tr nn trong lnh, p hn. - Gio dc tc ng n mi trng x hi ln thng qua cc chc nng kinh t - x hi, chc nng chnh tr - x hi, chc nng t tng vn ha ca gio dc. - Gio dc cn lm thay i tnh cht ca mi trng x hi nh nh gia nh, nh trng v cc nhm bn b, khu ph, cc mi trng nh to nn nhng tc ng lnh mnh. tch cc n s pht trin nhn cch con ngi. Hin nay cng tc gio dc x hi ang ch tm xy dng gia nh l mt mi m dn ch, bnh ng, m no, hnh phc; nh trng l mt mi trng thn thin i vi hc sinh, cng ng dn c l khu vc vn ha ca mt x hi vn minh tin b. * i vi hot ng c nhn - Gio dc t chc nhiu loi hnh hot ng giao tip b ch, lnh mnh nhm pht huy nhng phm cht v nng lc c nhn (sn chi cc nh vn ha cho mi la tui, cc cu lc b xy dng gia nh hnh phc ti a phng, ); xy dng nhng ng c ng n ca c nhn khi tham gia hot ng, giao tip ng thi hng dn c nhn la chn cc hot ng v giao tip ph hp vi kh nng ca bn thn. c bit cng tc gio dc lun xy dng cc mi quan h giao tip tch cc gia thy tr, gia bn b vi nhau ng thi t chc v nh hng cho tr tham gia vo cc hot ng ch o tng giai on la tui thc y s pht trin nhn cch. - Gio dc to tin cho t gio dc ca c nhn. T gio dc th hin tnh ch th ca c nhn khi con ngi p ng hoc t vn ng nhm chuyn ha cc yu cu ca gio dc thnh phm cht v nng lc ca bn thn. Nu c nhn thiu kh nng t gio dc th cc phm cht v nng lc ca h s hnh thnh mc thp hoc thm ch khng th hnh thnh. Trnh , kh nng t gio dc ca c nhn phn ln bt ngun t s nh hng ca gio dc. Gio dc ng n v y s gip con ngi hnh thnh kh nng t gio dc, khng trc nhng tc ng tiu cc ca x hi pht trin nhn cch mnh m. Ch c nhng ngi bit t gio dc mi l nhng ngi thc s c gio dc. (Bennet Anh)

2. iu kin gio dc gi vai tr ch o i vi s pht trin nhn cchNh vy thng qua cc tc ng n u s pht trin, gio dc khng ch thc y s pht trin nhn cch c nhn m cn thc y s pht trin ca x hi. Tuy nhin gio dc khng phi l vn nng, khng th mt mnh quyt nh ton b tin trnh pht trin nhn cch. Gio dc ch l mt trong nhng yu t nh hng quan trng n s pht trin nhn cch thng qua nhng tc ng c tnh ch o. V vy, gio dc thc s ng vai tr ch o i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch cn c cc iu kin sau: - Cng tc d bo v xu hng pht trin ca x hi phi a ra nhng nh hng ng n gio dc thc hin tt chc nng n u s pht trin. - Cc yu t trong qa trnh gio dc phi thng nht vi nhau, nh gio dc phi gi vai tr ch o, ngi c gio dc phi th hin vai tr ch ng. - Phi c s kt hp cht ch ba lc lng gio dc: gia nh, nh trng v x hi, trong nh trng ng vai tr ch o. Nhng yu km ca gio dc thng c nguyn nhn t s thiu phi hp ng b gia ba lc lng gio dc ny. - Nh gio dc phi nm vng c im tm sinh l ca ngi c gio dc. - Nh gio dc phi c phm cht v nng lc lm tt cng tc gio dc

IV. GIO DC V CC GIAI ON PHT TRIN NHN CCH THEO LA TUICc nh nghin cu ch ra rng s hnh thnh v pht trin nhn cch ca con ngi din ra c tnh quy lut theo tng la tui. Mi giai on pht trin u c nhng c im ring, c bit l u c nhng bc nhy vt v cht v to tin cho s pht trin cc giai on tip theo. Gio dc bao gi cng hng vo con ngi c th vi nhng c im tm l ring v la tui, gii tnh... v nhng c trng c o trong nhn cch. Do , gio dc phi xut pht t nhng c im tm sinh l ca i tng ra cc ni dung, cch thc tc ng tng ng v ph hp.

1. Gio dc v s pht trin nhn cch tr hi nhi ( 0 1 tui)* S pht trin nhn cch22

a tr khi mi sinh ra ch l mt sinh vt mang mm mng ngi, nhn cch cha hnh thnh. Thng qua s giao lu vi nhng ngi ln trc tip chm sc (cha m, ng b, m nui) tr hnh nhi mi hc c cch ha nhp vi cuc sng x hi ngoi bng m. S pht trin ca tr hi nhi ch yu l v mt c th c th hin nhng tin b trong cc hot ng ca cc gic quan v ca vn ng (nhn, nghe, ngi, nm, lt, ngi, b, ng, i, cm nm). Chiu hng pht trin ca cc gic quan v vn ng c th trong giai on ny cng ni ln tnh cht v mc pht trin v tr tu v tinh thn ca a tr. * Ni dung gio dc - Thc y nhanh s hon thin ca cc gic quan v vn ng c th. - Cho tr tip xc, lm quen dn vi th gii vt dn dn hnh thnh thi v phng thc tc ng vo vt sau ny. * Cch thc gio dc - Ngi ln trc tip chm sc, nui dng gio dc tr thng qua s giao lu tip xc v p ng cc nhu cu ca tr. Tu theo cch thc chm sc, nui dng, ty theo thi c x ca ngi ln i vi tr m a tr nhn c cc loi n tng, hnh thnh cc thi quen hnh vi trong np sng v sinh hot sau ny (n, ng, v sinh c nhn) Ngoi ra cch tip xc vi tr em v to iu kin cho tr tip xc vi th gii cng gip a tr cm nhn, hnh thnh c cc loi cm xc, cc thi i vi vt, con ngi lm nn tng sau ny tr c kinh nghim c x vi th gii xung quanh.

2. Gio dc v s pht trin nhn cch tr u nhi (1 3 tui)* S pht trin nhn cch y l giai on tr u nhi nhn c cc tc ng x hi ha mt cch phong ph v mnh m. Nh cc tin b v c th v tm l, c bit l vi ba thnh tu ln: luyn tp dng i thng, hot ng vi vt cng c, s pht trin ngn ng gp phn thc y s pht trin kh nng t thc ca tr, mt yu t th hin nhn cch con ngi. * Ni dung gio dc - Gip tr u nhi t c ba thnh tu ca s pht trin: luyn tp dng i thng ng; hng dn, to iu kin cho tr tip xc, s dng cc loi vt theo ng chc nng v c tnh sng to; gip tr pht trin ngn ng (tp cho tr ni, din t suy ngh v hiu iu ngi khc ni). - Bc u cho tr hc tp cch thc c x theo nhng qui tc hnh vi trong x hi i vi ngi khc (ngi trong gia nh, c gio, bn b) - Kch thch tr pht trin kh nng t duy mc trc quan hnh ng. * Cch thc gio dc - Thng qua vic tip xc vi nhng ngi thn trong gia nh tr hc c cc qui tc hnh vi i vi th gii xung quanh. Ngi ln cn ch n cc biu hin ca mnh v li ni, hnh vi, c ch, thi d i vi tr gip tr c mt khun mu tt p noi theo. - To iu kin cho tr c tip xc vi nhiu loi vt khc nhau, hng dn tr cch thc s dng, kch thch tr suy ngh, sng to ra tr chi vi cc vt y. - Xy dng nhng cch thc ng x thch hp vi cc bin chuyn tm l ca tr (s t thc, thi bng bnh) s pht trin nhn cch ca tr c thun li.

3. Gio dc v s pht trin nhn cch tr mu gio (3 6 tui)* S pht trin nhn cch y l giai on hnh thnh nhn cch ca tr th hin kh nng hnh ng theo ng c gin tip. S hnh thnh nhn cch l thuc nhiu vo khun mu hnh vi ca ngi ln m tr em tip xc (cha m, c gio , bn b, ngi xung quanh ). Nhng du n ban u trn nhn cch ca tr thng c lu gi li. S pht trin nhn cch ca tr trong giai on ny ch t mc thp nhng din ra vi tc cao. c im nhn cch tr mu gio ni bt khuynh hng mun c c lp hot ng khng c s km kp ca ngi ln, c bit l s cun ht tr vo trong cc loi tr chi. Thng qua tr nm c cc phng thc hnh ng, nh hng v thc c cc chun mc trong cc mi quan h gia ngi vi ngi v vi th gii xung quanh * Ni dung gio dc23

- Hnh thnh nhng nt nhn cch tt p lm c s cho mt nhn cch hon thin sau ny thng qua s gng mu trong nhn cch ca nh gio dc. - Pht trin cc kh nng tm l ca tr nh: tr tng tng, kh nng t duy, tr nh, cc loi tnh cm cp cao nh nhng phng tin gip tr thu nhn cc tc ng gio dc. - Tip tc trang b cho tr nhng qui tc ng x trong cuc sng x hi . - Gip tr hnh thnh tm th i hc trng ph thng vo cui tui mu gio. * Cch thc gio dc - Thng qua s gng mu ca cc nh gio dc nh: cha m, c gio - T chc cho tr tham gia cc loi tr chi b ch, thch hp vi la tui : sm vai, hc tp, vn ng - a tr tham gia vo cc loi quan h rn luyn cch thc c x ph hp vi cc chun mc x hi.

4. Gio dc v s pht trin nhn cch hc sinh tiu hc (6 11 tui)* S pht trin nhn cch y l giai on hc sinh bt u tham gia vo hot ng hc tp mang tnh x hi ha mnh m tip nhn h thng tri thc khoa hc ca loi ngi. Di nh hng ca hot ng hc tp, nhn cch ca hc sinh c nhiu bin i phong ph v su sc. c im nhn cch ca hc sinh tiu hc ni bt nhng nt sau : - Kh nng nhn thc pht trin nhanh chng nh hot ng hc tp. - i sng xc cm, tnh cm chim u th hn v chi phi mnh m n cc hot ng, nhn thc ca tr. - Tnh hn nhin, vui ti hng v nhng cm xc tch cc. - Hay bt chc nhng ngi gn gi, c uy tn vi tr (cha m, thy c, bn b) - Hnh vi ch cha cao, bn tnh hiu ng, kh km ch, km t ch nn d phm li, nht l i vi cc yu cu c tnh nghim ngt, i hi s tp trung cao , gy cng thng. Nhn cch ca hc sinh tiu hc chu nh hng ca nhiu yu t: gia nh, nh trng, x hi. Trong nhng nh hng t cha m, thy c l rt quan trng vo u tui v sau l cc nh hng t bn b v phng tin thng tin i chng, sch bo, phim nh * Ni dung gio dc - Pht trin kh nng nhn thc v phm cht tr tu thng qua hot ng hc tp. - Rn luyn tc phong v cc thi quen hnh vi o c c bn ca con ngi theo chun mc x hi. - Khc phc dn cc nhc im trong i sng tnh cm (tnh hay thay i, cch biu l tnh cm khng ph hp), gip tr bit cm nhn v biu l tnh cm ca mnh. - Rn luyn cc phm cht ca hnh vi ch (tnh t ch, c lp, kh nng t km ch) - Gip tr bit chn la, thu nhn nhng tc ng lnh mnh t nhng phng tin thng tin. * Cch thc gio dc - Ly s gng mu ca cc nh gio dc lm phng tin gio dc. - Xy dng, hng dn cc nhm bn b ca tr to nn nhng nh hng tch cc trn nhn cch. - T chc, qun l cht ch cc phng tin thng tin i chng. - Cn c trn nhng nhu cu ca la tui t chc , hng dn tr tham gia cc hot ng cn thit cho s pht trin nh: hc tp, vui chi, lao ng, hot ng x hi 5. Gio dc v s pht trin nhn cch hc sinh trung hc c s (11 15 tui ) * S pht trin nhn cch S pht trin tm l, nhn cch ca thiu nin c nhiu bin ng v rt phc tp, gy ra nhng kh khn trong ni tm thiu nin cng nh trong mi quan h gia ngi ln vi cc em. Cng vi nhng bin i quan trng trong c th lin quan n s pht trin gii tnh, i sng tm l ca cc em xut hin nhng nhu cu tm l mi nh: khuynh hng mun lm ngi ln (mun sng t lp, mun lm nhng vic c ngha), nhu cu t khng nh mnh (khng nh gi tr v phm cht, nng lc ca bn thn) Nhng thc y tm l ny thng c tha mn trong quan h bn b ca thiu nin, nn nhng tc ng t cha m, gio vin c khi b gim nh trc cc chi24

phi ca nhng bn b cng la. Tui thiu nin hay c nhng suy ngh mnh dn v c tnh tuyt i. Cc em i hi v mong mun c p ng m t chu suy xt iu kin tha mn. Tnh cm rt phc tp, mnh me, d a n kiu hnh ng qu khch, gy hn. * Ni dung gio dc - Tip tc pht trin cc kh nng tr tu v rn luyn tc phong o c cho thiu nin. - Gip thiu nin c nhng hiu bit cn thit v gii tnh, v cc chun mc trong quan h c x vi ngi khc gii. - To iu kin cho thiu nin tha mn cc nhu cu tm l mt cch hp l v lnh mnh, * Cch thc gio dc - Nh gio cn ng vai tr l ngi bn ln tui, gn gi, ng tin cy ca thiu nin c th kp thi gip cc em vt qua nhng kh khn trong s pht trin ca bn thn. - Xy dng, hng dn cc nhm bn ca thiu nin i vo cc hot ng cn thit cho s pht trin la tui. - T chc cc loi hnh hot ng p ng nhng nhu cu nhn thc v vui chi ca thiu nin. 6. Gio dc v s pht trin nhn cch hc sinh trung hc ph thng (15 18t) * S pht trin nhn cch Nhn cch ang trong giai on nh hnh vi ni dung phong ph v c chiu su. So vi hc sinh THCS, hc sinh trung hc ph thng c kh nng nhn thc hon thin hn, cc em c th tm hiu su v nm c bn cht ca vn ch khng nhn nhn s vic cch nng ni v phin din. Nu c khuyn khch s c nhng suy ngh , mnh dn c o. Xem xt cc hot ng v sn phm tr tu ca cc em th hin trong hot ng hc tp hoc sinh hot ngoi kha, chng ta d nhn ra s tin b nhanh chng v mt nhn thc ca cc em. Trn mt bi bo tng, mt hc sinh lp 11 vit: Vy , trong vng tay ca cha m, thy c, bn b, em ln, mi su , mi by tui. Mi su hay mi by, ci tui ca mt thi mng m dt do chp cnh cho bao k vng vn ln. Gi y em thi lm th ca ngi o hng trc ng m bit rng con ngi phi bao nhiu mu xng cho t n c hoa hng; em thi m lm cng cha hay hong t trn tin gii, m mun rng hm nay, mnh phi sng xng ng, bit cho i v qun mnh trong hnh phc chung i sng ni tm pht trin, cc em thc r rt hn v ci ti v thch hnh dung v hnh nh bn thn. Nhu cu bc l bn thn t khng nh tr nn mnh m hn, cc em thch chia s vi bn b hoc i din vi chnh mnh trn nhng trang nht k. Hc sinh trung hc cng mang nhiu suy ngh v k hoch cuc i v nh hng ngh nghip trong tng lai, iu ny b chi phi bi thn tng ca cc em. Vic la chn thn tng li ph thuc vo kh nng xc nh hnh nh bn thn ca cc em. Nhng hc sinh khng nhn thc r v bn thn thng nh hung vo nhng thn tng xa vi vi kh nng phn u, do thng nhanh chng thay i thn tng v cng hoang mang v bn thn. La tui ny cng quan tm n tnh cm gia nam v n nhng cha iu kin xy dng tnh yu i la bn vng. Hot ng hc tp vn l hot ng quan trng cho s pht trin nhn cch v cuc sng tng lai ca cc em. * Ni dung gio dc - Trang b cho thanh nin nhng hiu bit v tnh cht v cch thc c x trong tnh bn, tnh yu. - Hng dn thanh nin xy dng k hoch cuc i ph hp vi s pht trin c nhn trong x hi. - Gip thanh nin xy dng l tng sng cao p.v bit nh hng vo h thng gi tr lnh mnh, tch cc theo chun mc x hi. - To iu kin cho thanh nin la chn ng loi ngh nghip ca bn thn bng cch cung cp thng tin v cc loi ngh nghip trong x hi (c im, nhu cu ca ngh i vi ngi lao ng). Xc nh cho cc em bit nhng ngh nghip m a phng ang c nhu cu pht trin. Gip hc sinh THPT nhn ra hng th ngh nghip v kh nng tng ng ca bn thn. * Cch thc gio dc25

- Xy dng mt cch a dng, phong ph cc loi hnh hot ng si ni, hp dn li cun thanh nin tham gia pht trin nhn cch lnh mnh. - Tng cng cc nh hng tch cc qua phng tin thng tin i chng n la tui thanh nin (sn xut phim nh, xut bn sch, pht hnh cc loi bo ch thch hp) - Xy dng h thng gi tr p ng yu cu ca thi i v tuyn truyn, thuyt phc thanh nin c nim tin la chn cc gi tr c x hi nh gi cao. - Nh gio dc tht s l ngi bn ng tin cy i vi h, c thi tn trng, khuyn khch cc kh nng sng to, c o ca thanh nin.

26

HNG DN HC TP CHNG 21. Nu khi nim nhn cch v s pht trin nhn cch? 2. Trnh by vai tr ca yu t di truyn, mi trng v hot ng c nhn i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch 3. Phn tch vai tr ca yu t gio dc i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch 4. La tui hc sinh THPT c nhng c im nhn cch nh th no? Nhng ni dung v cch thc gio dc i vi la tui ny l g ? 5. Su tm mt s cu tc ng, ca dao, danh ngn, quan nim... ni v nh hng ca cc yu t n s pht trin nhn cch v trnh by quan im c nhn v cc quan nim .

27

Chng 3 MC CH, NHIM V V CC CON NG GIO DCA.MC TIU HC TP -Phn bit v nu r c mi quan h gia mc ch, mc tiu, nhim v gio dc v cc con ng gio dc. -Nhn bit v l gii c : +H thng gio dc Vit Nam, + ngha ca vic xc nh mc ch, mc tiu, nhim v gio dc, +Cc c s xc nh mc ch, mc tiu, nhim v gio dc, +Cc hot ng (con ng) gio dc. -Nhn xt v so snh c cc mc tiu gio dc tng qut v mc tiu gio dc ca cc cp hc, bc hc. -Phn tch v chng minh c cc iu kin cn v ca mc tiu gio dc v nhn xt thc trng ca cc iu kin VN hin nay. -Hnh thnh v pht trin k nng pht hin v gii quyt vn lin quan n ni dung bi hc. -Pht trin k nng t hc v hc nhm. -Pht huy tnh tch cc, ch ng v sng to hc tp. B.CU HI NH HNG HC TP B1.Cu hi khi qut -V sao cn c gio dc, cn c nh trng? -Gio vin cn phi lm g gio dc hc sinh tt hn? -Bn c nhng ngh g gio dc Vit Nam pht trin hiu qu hn? B2.Cu hi bi hc -V sao cn phi xc nh mc ch, mc tiu, nhim v v cc hot ng gio dc? - Mc ch, mc tiu, nhim v v cc hot ng gio dc trng THPT Vit Nam hin nay l g? -Chng ta cn phi lm g v lm nh th no thc hin tt mc ch, mc tiu, nhim v v cc hot ng gio dc? B3.Cu hi ni dung -Phn tch khi nim, ngha, c s xc nh mc ch, mc tiu, nhim v v cc hot ng gio dc. -Trnh by v l gii h thng gio dc quc dn Vit Nam, cc mc tiu gio dc tng qut, mc tiu gio dc ca cc bc hc, ngnh hc, mc tiu gio dc THPT. -L gii v mi quan h gia mc ch, mc tiu, nhim v v cc hot ng gio dc? C.TI LIU THAM KHO THM B Gio dc & o to (1995), Gio dc hc i cng I chng trnh gio trnh i hc. H Th Ng, ng V Hot (1987), Gio dc hc, tp 1, NXB Gio dc, HN. Trn Th Tuyt Oanh (ch bin 2005), Gio trnh Gio dc hc, tp 1, NXB i hc s phm H Ni. Thi Duy Tuyn (2001), Gio dc hc hin i, NXB Gio dc HN. D.NI DUNG

I. MC CH, MC TIU GIO DC 1. Khi nim, ngha ca vic xc nh mc ch, mc tiu gio dc1.1. Khi nim v mc ch, mc tiu gio dc a. Mc ch, mc tiu Trc khi tin hnh mt hat ng nht nh, con ngi c kh nng thc trc s cn thit ca hat ng, d kin trc kt qu ca hot ng. Khi nim mc ch, mc tiu xut hin u28

tin trong lch s l t hot ng ca ngi lnh; v d nh khi tp bn th ch m ngi tp ngm bn trng c th l ci bia... Ngi tp bn nhn thy i tng cn bn trng (ci bia). Cho nn mc ch y l nhn thy ci ch cn bn trng l ci bia. T cc khi nim ny c s dng trong nhiu lnh vc ca cuc sng nh : trc khi lm ngi nh ngi ta thng hnh dung (d kin) trc ngi nh s lm Nh vy, trc khi thc hin hat ng no , con ngi xc nh c ch n ca hat ng, hot ng lm g? Mc ch c hiu l s d kin trc (hnh dung trc) kt qu ca hot ng. hnh dung r hn mc ch cn phn tch mc ch ra thnh cc mc tiu. Mc tiu c hiu l s c th ha ca mc ch, hnh dung mc ch theo cc giai on, cp , phm vi, mc nht nh vi kt qu c th. Mc tiu c th xem xt tm chin lc (nh hng) v phm vi tc nghip (hot ng). Khi xc nh mc tiu thng d kin v s lng, cht lng, c cu, ch v th ch. - Mc tiu (MT) v s lng l d kin s lng sn phm s t c. V d nh s lng hc sinh vo hc, ln lp, ra trng; s lng gio vin t chun, vt chun; s lng trng hc (mm non, ph thng, dy ngh, cao ng, i hc) - MT v cht lng l d kin s t c cc yu cu ca cht lng sn phm. V d nh cht lng tuyn sinh, cht lng v hc lc v hnh kim, cht lng tt nghip; Trng cht lng cao, o to nhn ti v ngi lao ng cht lng cao... - MT v c cu l d kin v cc thnh phn, cu trc m bo cn i, ph hp, phong ph, ton din. V d nh c cu cc mn hc trong chng trnh gio dc, ngnh ngh o to nhn lc, nhn ti, cc loi hnh trng lp p ng c yu cu pht trin kinh t - x hi v khoa hc cng ngh trong giai on hin nay - MT v th ch l xem xt cc ch , chnh sch nhm p ng yu cu pht trin con ngi v x hi. V d nh xy dng th ch gio dc hin i theo nh hng x hi ch ngha c c cu hp l, hon chnh, ton din, ch linh hot, a dng; Pht trin cc loi hnh trng lp ngoi cng lp, cho php m cc trng hc ca ngi nc ngoi; m bo ch tin lng cho nh gio; khuyn khch v to iu kin cho vic hc v hc ln cao Lin quan mt thit vi mc tiu l kt qu t c so vi mc tiu. Kt qu chnh l mc t c mc tiu v cc mt ni trn (s lng, cht lng, c cu, th ch). b. Mc ch, mc tiu gio dc Gio dc l mt qu trnh (c m u, din bin, kt thc) hay c hiu l mt hot ng (ch th v i tng hot ng). Kt qu ca qu trnh gio dc hay ca hot ng gio dc trc ht l s bin i nhn cch ca ngi c gio dc. Theo cch hiu mc ch nh trnh by trn th mc ch gio dc l s d kin trc kt qu ca hot ng gio dc. Kt qu ca hot ng gio dc chnh l nhn cch ca ngi c gio dc. V vy c th hiu mc ch gio dc l m hnh nhn cch ca con ngi (ngi hc) m gio dc cn o to nhm p ng yu cu ca x hi trong mt giai an lch s c th. Mc ch gio dc c th c hnh dung cc cp v m v vi m. Cp v m hay cn gi l mc ch gio dc tng qut l nhn mnh mc ch chung ca ton b h thng gio dc quc dn, phn nh cc yu cu ca x hi i vi mt nn gio dc. Chng hn mc ch gio dc ca h thng gio dc quc dn l trnh dn tr, cht lng ngun nhn lc v nhn ti ca mt quc gia mt giai on lch s nht nh. Cp vi m hay cn gi l mc tiu gio dc th hin tng bc hc, cp hc, ngnh hc... cc giai on nht nh nh l mc tiu gio dc mm non, ph thng (mc tiu gio dc tiu hc, THCS, THPT), mc tiu gio dc i hc Mc ch, mc tiu gio dc c mi quan h mt thit vi nhau. l mi quan h gn b, hu c gia ci tan th v ci b phn, gia ci chung v ci ring. Mc tiu gio dc l thnh phn, b phn cu thnh ca mc ch gio dc. Vic xc nh v thc hin tt cc mc tiu gio dc l gp phn thc hin mc ch gio dc tng th. Tm li, mc ch gio dc l mt phm tr c bn ca Gio dc hc phn nh trc kt qu mong mun trong tng lai ca hat ng gio dc. l yu cu, l c m v hy vng vo tng lai ca s pht trin con ngi, pht trin x hi. 1.2. ngha ca vic xc nh mc ch, mc tiu gio dc29

Mc ch, mc tiu gio dc c gi tr nh hng cho tan b hot ng gio dc. tm v m, vic xc nh mc ch gio dc thng l do cc cp lnh o - qun l gio dc thc hin, m bo cho h thng gio dc pht trin thng nht vi s pht trin v chnh tr, kinh t - x hi, vn haca t nc; gp phn thc hin mc tiu: Dn giu nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. cc trng hc, vic xc nh r mc tiu ca hot ng gio dc s nh hng cho vic chn la, s dng v iu chnh ni dung, phng php, hnh thc t chc gio dc. Mc ch, mc tiu gio dc cn l tiu chun, thc o nh gi cht lng gio dc. Xem xt cht lng u vo, u ra quyt nh tuyn sinh, tuyn dng, so snh cht lng tuyn sinh v yu cu v cht lng tt nghip quyt nh t chc cc hot ng gio dc v huy ng cc ngun lc p ng yu cu ca cht lng gio dc. Vic xc nh ng n mc ch, mc tiu gio dc c tc dng kch thch tch tch cc hot ng ca con ngi, to ng lc cho hat ng gio dc. Vic xc nh mc ch, mc tiu gio dc thng hay quan tm n nhu cu ca cuc sng, ca c nhn do n c sc hp dn, to ra nhu cu, ng c cho hot ng ca ngi hc v c ngi dy. V vy cn hng dn, t vn cho ngi hc xc nh v la chn mc tiu gio dc.

2. C s xc nh mc ch gio dcLch s pht trin gio dc v c thc tin v l lun cho thy c mi quan h bin chng gia s pht trin gio dc, pht trin nhn cch vi s pht trin x hi v kinh t - x hi, khoa hc - cng ngh..., vi nhng iu kin v hon cnh thc hin gio dc. T mi quan h bin chng c th tm thy cc c s l lun v thc tin ca vic xc nh mc ch gio dc. 2.1. Quan im v s hnh thnh v pht trin nhn cch Nhn cch c hnh thnh v pht trin di nhng nh hng ca cc yu t: di truyn, mi trng, gio dc v hot ng - giao tip c nhn. S tng tc bin chng gia c nhn v mi trng thng qua hot ng v giao tip c nhn lm cho nhn cch hnh thnh v pht trin. C.Mc ni: hon cnh sng to ra con ngi trong chng mc con ngi sng to ra hon cnh. Giao duc la hot ng c t chc mt cch c muc ich, co k hoach, co ni dung, phng phap khoa hc nhm hinh thanh va phat trin nhn cach con ngi phu hp vi nhng yu cu cua x hi trong nhng giai oan phat trin nht nh. Tnh nh hng ca gio dc i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch biu hin thng qua vic gio dc c th thit k c m hinh nhn cach co tinh toan ven cua con ngi trong xu th phat trin va tin b x hi va thit k c muc tiu giao duc cho cac giai oan khac nhau. Quan im v vai tr ca gio dc i vi s hnh thnh v pht trin nhn cch l quan im rt c ban trong Gio dc hc, no va inh hng cho s phat trin giao duc, pht trin kinh t - x hi va phat trin con ngi trong x hi cng nghip hin i. 2.2. Quan im v con ngi pht trin ton din v s pht trin ton din nhn cch Cac quan im hng vao s phat trin toan din nhn cach con ngi a co mt b day trong lich s. Nhng mi quc gia, mi thi ky lich s, khai nim pht trin toan din nhn cch co mt ni dung ring. S phat trin cua cc quan im v s pht trin toan din nhn cch con ngi trong lich s la c s ly lun xy dng mc ch gio dc. Con ngi pht trin ton din l yu cu tt yu, khch quan ca x hi cng nghip hin i (vi nhng c im c bn nh : thay i nhanh v tnh a dng, phong ph ngy cng cao); nhng pht trin ton din nhn cch cn c nhng iu kin nht nh ty theo kh nng, mong mun cng vi s n lc c gng ca mi ngi v cng ng. T nhng c s khoa hoc, Mac ng ghen a ch ra m hinh v con ngi phat trin toan din ca x hi tng lai: la con ngi phat trin v c tr tu, o c, sc khe, lao ng v thm m; hi ha v th cht v tm hn, hi ha gia cuc sng c nhn v x hi, gia ci chung v ci ring. Pht trin ton din nhn cch l pht trin ht kh nng, c tnh vn c ca tng c nhn; ch khng phi l lm cho tt c mi ngi u hon ton ging nhau, u lm gii tt c mi vic nh nhau. Con ngi pht trin ton din l c m t ngn xa ca loi ngi v l yu cu khch quan ph hp vi c m ch quan ca mi ngi trong x hi hin i. V ch c trong x hi hin i, tin b vi c iu kin pht trin con ngi ton din.30

Trong lich s cung nh trong x hi hin ai, vic phat trin toan din cho th h ang ln ln vi nhng c trng ban cht trn vn la muc ich ly tng cua nn giao duc cac nc. 2.3. Nhng c im v xu th pht trin ca thi i Cuc cach mang KH CN hin ai, khi u t gia th ky XX ngay cang phat trin vi nhng bc i thn tc. Vic ap dung nhng thanh tu KH CN lam thay i nhanh chong va su sc i sng vt cht va tinh thn cua x hi. Khoa hoc tr thanh mt lc lng san xut trc tip va nong ct, la ng lc c ban cua s phat trin kinh t - xa hi. Cuc cch mng khoa hc - cng ngh pht trin nh v bo th hin r nt cc yu t sau: - Bng n thng tin v s lc hu nhanh chng ca thng tin. - Vic s dng cc th h my tnh in t v cc phng tin cng ngh hin i vo sn xut v i sng ngy cng c gia tng nhanh chng. - Vic ng dng cc thnh tu mi ca khoa hc cng ngh vo sn xut v i sng ang l c hi v thch thc i vi cc quc gia ang pht trin v chnh nhng con ngi ca cc quc gia y. S pht trin ca khoa hc - cng ngh vi nhng c im ni trn i hi con ngi phi c kh nng cp nhp v ng dng thng tin - cng ngh tin tin, s dng c phng tin hin i. Kh nng t hc hc sut i l yu cu tt yu i vi con ngi trong thi i ngy nay. Xu th pht trin ca x hi ngy nay cng ang t ra nhng yu cu mi i vi con ngi, l: - S hnh thnh nn kinh t tri thc v x hi thng tin - Xu th ton cu ha, xu th hi nhp, giao lu quc t ngy cng c m rng v thn thin. - c mun v chung sng ha bnh, dn ch, bnh ng, cng bng v kh nng gn gi ha bnh ang c cng c. - Cc vn c tnh ton cu nh xung t v sc tc, dn tc, tn gio; dn s v s di c tm kim vic lm, suy gim mi trng v sinh thi, phn ha giu ngho ngy cng tng, nn tht nghip... i hi cc quc gia phi quan tm gii quyt. - T nn x hi v bo hnh ang c xu hng gia tng trong cc nh trng. Tt c cc vn trn cn c t ra, xem xt v gii quyt bt u t gio dc, bng gio dc. 2.4. Chin lc pht trin kinh t x hi ca Vit Nam T nhng thp k 80 ca th k XX, Vit Nam chuyn t nn kinh t tp trung quan liu bao cp sang nn kinh t hng ha nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng, c s iu tit ca nh nc. S bin chuyn ca nn kinh t - x hi nh hng tch cc n mi c nhn nh: - Pht huy cao tnh tch cc, sng to ca con ngi, kch thch con ngi nm bt nhanh nhy yu cu ca kinh t - x hi. - i hi th h tr Vit Nam kh nng thch nghi trc nhng bin i ca mi trng kinh t - x hi, nng ng v sng to, c tri thc vn ho, khoa hc, c k thut ngh nghip vng vng, c phm cht o c v thi ng n... i hi IX ca ng Cng sn Vit Nam khng nh mc tiu tng qut ca Chin lc pht trin kinh t - x hi 2001 - 2010 l: a t nc ta ra khi tnh trng km pht trin, nng cao r rt i sng vt cht, vn ho, tinh thn ca nhn dn, to nn tng n nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i ho . T ng v Nh nc Vit Nam xc nh Chin lc pht trin gio dc v o to (2001-2010) vi nhng quan im ch yu l: - Gio dc v o to l quc sch hng u, l ng lc thc y, l iu kin c bn m bo cho vic thc hin mc tiu kinh t x hi. - Gio dc v o to phi i trc s pht trin kinh t - x hi - u t cho gio dc l mt hng chnh ca u t pht trin. - a dng ho cc hnh thc o to, thc hin cng bng trong gio dc. - Gio dc v o to phi gn cht vi yu cu pht trin ca t nc v ph hp vi tin b ca thi i.31

2.5. Nhng c im truyn thng cua dn tc Vit Nam Gia tri truyn thng cua 1 dn tc la nguyn ly ao c ln ma con ngi trong nc thuc cac thi ai, cac giai oan lich s u da vao phn bit phai trai, nhn inh nn chng nhm xy dng c lp t do va tin b cua dn tc o. (GS. Trn Vn Giau). Dn tc Vit Nam co b day lch s trn 4000 nm vn hin a hun uc c nhng truyn thng co gia tri trong qua trinh dng nc va gi nc: - Truyn thng yu nc, anh hung - Truyn thng lao ng cn cu, sang tao, lac quan. - Truyn thng nhn ai - Truyn thng vn hoa lu i. Cac gia tri truyn thng o phai c k tha, gn gi v pht huy se tr thanh ni lc tim nng, sc manh cua con ngi Vit Nam

3. Mc ch gio dc Vit Nam trong giai an cng nghip ha hin i ha (CNH HH)3.1. Mc ch gio dc tng qut 3.1.1. Mc ch gio dc xt trn bnh din x hi Mc ch gio dc ca nn gio dc XHCN Vit Nam l hnh thnh v pht trin tan din nhn cch con ngi Vit Nam. Mc ch c th hin c th trong tng giai an pht trin ca t nc, gn cht vi vic thc hin cc nhim v pht trin kinh t - x hi, xy dng v bo v T quc. Mc ch gio dc trong giai an hin nay c khng nh trong Vn kin Hi ngh ln th 4 Ban chp hnh trung ng ng kha VII (1993) : Pht trin gio dc nhm nng cao dn tr, o to nhn lc, bi dng nhn ti... a. Mc tiu nng cao dn tr Xy dng nn giao duc phuc vu s nghip nng cao dn tri o la t tng chi ao toan b s phat trin giao duc cua nc ta. Bac H a uc kt thanh chn ly: Mt dn tc dt la mt dn tc yu. Vi vy, ngay sau khi gianh c lp vao thang 8/1945, mt trong nhng nhim vu cp bach la lam sao cho moi ngi bit oc, bit vit, co kin thc, hiu bit c quyn li va bn phn cua minh. Vn nng cao dn tri tr thanh quc sach va la muc tiu hang u cua nn giao duc nc ta. Dn tri c hiu la trinh hiu bit, trinh vn hoa cua ngi dn trong tng thi ky lich s nht inh. Dn tri biu hin tr lng hiu bit vn hoa cua mt dn tc. Mt bng dn tr c th hin bng s nm hc trung bnh ca ngi dn mt nc vo mt thi im nht nh. Dn tri co lin quan n hanh phuc, li sng cua con ngi, n s phat trin kinh t - x hi cua t nc, n cac vn lin quan n dn tc va toan cu nh vn dn quyn, dn sinh, dn chu Mt quc gia co trinh dn tri cao la quc gia o co i sng vn hoa tinh thn cua nhn dn cao, th hin trong i sng chinh tri, vn hoa, ao c, truyn thng xa hi, trong y thc, hanh vi cua ca nhn Hin nay nc ta hon thnh ph cp gio dc tiu hc, nhng vi trnh ny so vi cc nc trong khu vc v vi yu cu ca s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc, chng ta cn phi phn u nng cao trnh dn tr rt nhiu. Mc tiu nng cao dn tr n 2020: - Cung c va nng cao thanh qua ph cp giao duc Tiu hoc va xoa mu ch. Thc hin va hoan thanh ph cp gio dc trung hc c s vao nm 2010 va trung hc ph thng vao nm 2020. - Xy dng hoan chinh va phat trin bc hoc Mm non cho hu ht tre em trong tui. - Phat trin giao duc cac vung dn tc thiu s, vung kho khn, phn u giam chnh lch v phat trin giao duc gia cac vung lanh th. Nng cao dn tr l kt qu tng hp ca nhiu lnh vc gio dc nh gio dc nh trng, gio dc x hi, gio dc gia nh, tuy nhin, gio dc nh trng trong h thng gio dc quc dn bao gi cng gi vai tr nng ct. t n trnh dn tr ngy cng cao, gio dc lun phi i mi v pht trin lin tc theo hng nhn vn ho, x hi ho, a dng ho vi nhng phng thc thch hp, huy ng mi lc lng, mi tim nng ca x hi lm gio dc; nng cao cht lng v bo m s lng gio vin cho ton b h thng gio dc...32

b. Mc tiu o to nhn lc Nhn lc la lc lng lao ng. Noi n ngun nhn lc la noi n sc manh tri tu, tay ngh, nng lc, phm cht, sc khoe cua nhn lc. Cht lng va hiu qua lao ng trong thi ai cach mang khoa hc cng ngh phu thuc vao trinh ao tao nhn lc. Ngi lao ng co trinh se lun lun tip cn vi cai mi, nng ng sang tao trong san xut, trong cng ngh, se co nng lc thich nghi cao vi nhng bin ng va phat trin cua nn kinh t - x hi. Trong thc t, nc ta di do v nhn lc (khong trn 44 triu ngi) nhng cht lng thp, cha p ng vi nhng yu cu ca s nghip CNH HH t nc. Theo tnh ton ca B Lao ng - Thng binh v X hi, Vit Nam mi c khong hn 20% lc lng lao ng qua o to t s cp tr ln. Trn thc t, cha c con s thng k chnh xc v bao nhiu phn trm lao ng p ng c yu cu s dng. Hin cht lng lao ng Vit Nam cn nhiu vn cn gii quyt. Khi Vit Nam hi nhp su hn vo nn kinh t th gii th cht lng lao ng thp s c tc ng xuti kh nng cnh tranh ca nn kinh t. y l kin ca phn ln cc chuyn gia lao ng khi ni v cht lng ngun nhn lc Vit Nam. V vy mc tiu o to nhn lc nc ta cng tr nn cp thit.

Muc tiu ao tao nhn lc n 2020: - ao tao nhn lc cho s nghip CNH - HH, trong o c bit chu y nhn lc khoa hc cng ngh trinh cao, can b quan ly gioi va cng nhn ky thut lanh ngh, ao tao nhn lc cho cac linh vc cng ngh u tin (cng ngh thng tin, cng ngh sinh hoc, cng ngh vt liu mi, cng ngh t ng hoa), ao tao nhn lc cho nng thn thc hin vic chuyn dich c cu lao ng. - Phat trin ao tao i hc, cao ng. trung cp chuyn nghip v dy ngh, phn u n nm 2010 at 40% ty l lao ng qua ao tao cac trinh . - Thay i c cu lc lng lao ng ap ng vi yu cu CNH - HH - Nng cao cht lng va bao am u s lng giao vin cho toan h thng giao duc. Tiu chun hoa va hin ai hoa cac iu kin day va hoc. Phn u sm co mt s c s ai hoc, trung cp chuyn nghip, day ngh at tiu chun quc t. Vic o to nhn lc l trch nhim chnh ca h thng gio dc quc dn m trc tip h thng trng o to ngh t thp n cao. Cc b phn ca h thng gio dc quc dn, h thng cc trng dy ngh t thp n cao cn phi i mi v mc tiu, ni dung, phng thc o to, c cu t chc h thng; nng cao cht lng i ng gio vin, u t v c s vt cht, thit b dy hc i ng ngi lao ng c o to lun lun tip cn vi ci mi trong k thut, trong cng ngh, rn luyn tnh nng ng, sng to trong sn xut h c th thch ng vi qu trnh bin ng v pht trin ca nn kinh t x hi ang pht trin trong c ch mi, m bo cht lng o to i lin vi s pht trin v quy m o to c. Mc tiu bi dng nhn ti Nhn tai la nhng ngi co tai nng, nghia la ngi thng minh, tri tu phat trin, co nng lc lam vic gioi, co mt s phm cht ni bt, giau tinh sang tao. Ti c cu trc gm 4 tng: khiu (cn gi l nng khiu) nng lc ti nng thin ti. Cu trc ny c hnh thnh trn nn tng nhng tc ng phc tp qua li gia mt bn l hot ng ca con ngi (ch th) v mt bn l s pht trin ca cc yu t di truyn c khi dy nh hot ng c nh hng ca ch th. Nhn tai co anh hng to ln n s phat trin xa hi. Ho la nhng ngi m ra nhng mui t pha trong vn hoa, khoa hc cng ngh, tao nn a phat trin manh me cua kinh t - x hi v khoa hc k thut mt nc. Vi vy, thi ai nao, quc gia nao ngi tai cung c coi trong. Trong iu kin t nc ta, phai t ra vn bi dng nhn tai co kha nng sang tao cao, co kha nng khai pha nhanh chong nhng con ng mi me, gop phn xy dng cho t nc mt nn vn hoa, khoa hc - cng ngh cao. Mun vy: - Hinh thanh tng bc nhng trung tm cht lng cao cac cp hoc, bc hoc, cac trng lp trong im, co cht lng cao. - M rng h thng trng lp nng khiu, chuyn chon ph thng. ao tao lc lng cng nhn lanh ngh bc cao, phat trin h ao tao bi dng sau ai hoc.33

- Tao moi iu kin v c s vt cht, k thut, tai chinh hin thc hoa cac chu trng, t tng chin lc v bi dng nhn tai. - Bi dng nhn tai phai i i vi thu hut va s dung nhn tai hp ly, tao iu kin i ngu tri thc, cac nha khoa hoc co iu kin tip cn va phat huy tim nng cua ho. Vic pht hin v bi dng nhn ti l trch nhim ca c ba mi trng gio dc (gia nh, nh trng v x hi), trong , gia nh gi vai tr quan trng. Tm li, ba muc tiu gio dc trn co mt mi quan h thng nht bin chng, tac ng qua lai vi nhau. V vy, thc hin thnh cng s nghip CNH - HH t nc phai tin hanh thc hin ng thi 3 muc tiu: nng cao dn tri, ao tao nhn lc, bi dng nhn tai. 3.1.2. Mc ch gio dc xt trn bnh din nhn cch Pht trin con ngi va l mc tiu, va l ng lc ca s pht trin x hi. Mc tiu pht trin con ngi thc cht l xy dng v pht trin nhn cch con ngi Vit Nam p ng yu cu pht trin v tin b ca x hi trong thi k mi cng nghip ho, hin i ho t nc. iu 2 ca Lut Gio dc 2005 nu: Mc tiu gio dc l o to con ngi Vit Nam pht trin ton din, c o c, tri thc, sc kho, thm m v ngh nghip, trung thnh vi l tng c lp dn tc v ch ngha x hi; hnh thnh v bi dng nhn cch, phm cht v nng lc ca cng dn, p ng yu cu ca s nghip xy dng v bo v T quc. Thnh phn c bn trong cu trc nhn cch con ngi Vit Nam trong thi k mi bao gm: Thai - Ky nng - Tri thc a. Thi : H thng thi i vi t quc, dn tc, vi lao ng, i sng x hi, vi bn thn nh thit tha vi l tng c lp dn tc v ch ngha x hi, kin cng xy dng v bo v t quc vi cng nghip ho, hin i ho t nc; k tha cc gi tr vn ho nhn loi ng thi gi gn v pht huy gi tr vn ho dn tc; c tc phong cng nghip, c tnh t chc v k lut; c o c trong sng, pht huy tnh tch cc, c sc kho. b. K nng: K nng thc hnh gii l kh nng vn dng ng, thnh tho, sng to nhng tri thc khoa hc v cng ngh lnh hi vo thc tin ngh nghip nhm to ra cc sn phm c cht lng, c sc cnh tranh trn th trng. c. Tri thc: Lm ch tri thc khoa hc v cng ngh hin i c ngha l hiu, nh v vn dng c tri thc khoa hc c ba phng din: s kin, hin tng; quy lut chi phi s kin, hin tng (khi nim v logic ca n); v cch thc hnh ng vi khi nim vn dng mt cch linh hot, sng to tri thc khoa hc lnh hi trong cc tnh hung hot ng khc nhau nhm to ra cc gi tr mi cho x hi v pht trin t duy sng to ch th hot ng. Ba thnh phn thi - k nng tri thc trong cu trc nhn cch con ngi mi Vit Nam c mi quan h nhn qu. Thi (th gii quan, l tng, nim tin, o c) nh hng, hnh thnh ng c cho c nhn trong hot ng chim lnh cc tri thc khoa hc, cng ngh v vn dng chng vo hot ng ngh nghip. Mt khc, tri thc, k nng l iu kin, phng tin cho c nhn thc hin l tng, bi dng tnh cm, cng c nim tin v cc ga tr o c c nhn. 3.2. Mc tiu gio dc ca cc bc hc iu 22 ca Lut Gio dc 2005 nu m c tiu ca gio dc mm non: Mc tiu ca gio dc mm non l gip tr em pht trin v th cht, tnh cm, tr tu, thm m, hnh thnh nhng yu t u tin ca nhn cch, chun b cho tr em vo hc lp mt . iu 27 ca Lut Gio dc 2005 nu m c tiu ca gio dc ph thng : 1. Mc tiu ca gio dc ph thng l gip hc sinh pht trin ton din v o c, tr tu, th cht, thm m v cc k nng c bn, pht trin nng lc c nhn, tnh nng ng v sng to, hnh thnh nhn cch con ngi Vit Nam x hi ch ngha, xy dng t cch v trch nhim cng dn; chun b cho hc sinh tip tc hc ln hoc i vo cuc sng lao ng, tham gia xy dng v bo v T quc. 2. Gio dc tiu hc nhm gip hc sinh hnh thnh nhng c s ban u cho s pht trin ng n v lu di v o c, tr tu, th cht, thm m v cc k nng c bn hc sin