bakÜ – tİflİs – ceyhan boru hatti projesİsubsites.bp.com/caspian/btc/tur/social and...

BAKÜ – TİFLİS – CEYHAN BORU HATTI PROJESİ

SOSYAL VE YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI

İZLEME HEYETİ

ŞUBAT 2004

Robert Barclay

Frédéric Giovannetti

Tasneem Salam

Part A Overview BTC SYYEP Expert Panel Review February 2004 Rev. 1 A-2

BÖLÜM A SYYEP İNCELEME BULGULARI HAKKINDA GENEL BİLGİ

ŞUBAT 2004


KISIM A GENEL BİLGİ BÖLÜMÜ İÇİNDEKİLER TABLOSU

1. GİRİŞ .......................................................................................................................................................... 5

1.1 UZMAN HEYETİ İNCELEMELERİNE İLİŞKİN KOŞUL .............................................. 5

1.2 PROJE TANIMI......................................................................................................... 5

1.3 UZMAN HEYETİ İNCELEME AMAÇLARI ................................................................. 6

1.4 ŞUBAT 2004 İNCELEMESİNİN KAPSAMI ................................................................. 7

1.5 RAPORUN ŞEKLİ...................................................................................................... 7

2. ARAZİ İKTİSABI...................................................................................................................................... 9

2.1 BUGÜNE KADAR KAYDEDİLEN İLERLEME............................................................. 9

2.2 İNŞAAT SIRASINDA İLAVE ARAZİ GEREKSİNİMLERİ ........................................... 10

2.3 HARAÇ VE RÜŞVET İDDİALARI............................................................................. 12

2.4 KULLANIM HAKKININ İADESİ / KULLANIM KISITLAMALARI ............................. 12

3. GEÇİM KAYNAKLARININ ESKİ HALİNE GETİRİLMESİ........................................................... 13

3.1 GEÇİM KAYNAKLARININ ESKİ HALİNE GETİRİLMESİ ........................................ 13

3.2 YYEP FONU.......................................................................................................... 14

3.3 KORUNMAYA MUHTAÇ GRUPLAR ........................................................................ 15

3.4 ETNİK VE DİNİ AZINLIKLAR................................................................................. 15

4. İNŞAATIN YEREL HALK ÜZERİNEKİ ETKİLERİ......................................................................... 16

4.1 GENEL ................................................................................................................... 16

4.2 YEREL İSTİHDAM.................................................................................................. 16

4.3 YEREL ALIMLAR................................................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

4.4 YEREL HALKIN EMNİYETİ ................................................................................... 17

4.5 İNŞAATIN KÖYLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ......................................................... 18

4.6 YEREL HALKLA İRTİBAT................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

4.7 ŞİKAYETLER.......................................................................................................... 19


5. TOPLUMSAL YATIRIM PROGRAMI................................................................................................ 19

5.1 TYP UYGULAMA ORTAKLARININ SEÇİMİ........................................................... 19

5.2 TYP PLANLAMASI, TASARIMI VE UYGULAMASI................................................. 20

5.3 TYP SEÇ .............................................................................................................. 20

5.4 SUPERVİSİON, MONİTORİNG AND EVALUATİON.................................................. 21

6. ORTAYA ÇIKAN ÖTEKİ SORUNLAR............................................................................................... 21

6.1 HALKA DANIŞMALAR VE AÇIKLAMALAR ............................................................ 21

6.2 HALKIN BİLGİLENDİRİLMESİ GEREKSİNİMLERİ ................................................. 21

6.3 DEĞİŞİKLİK YÖNETİMİ ......................................................................................... 22

6.4 İŞLETME AŞAMASINA GEÇİŞ ................................................................................ 23

6.5 BÖLGESEL KALKINMA GİRİŞİMİ.......................................................................... 25

7. SONUÇ...................................................................................................................................................... 26

8. ÖZET SORUN TABLOSU...................................................................................................................... 27

8.1 DAHA ÖNCEKİ İNCELEME TAVSİYELERİNİN İZLENMESİ .................................... 27

TARİH ............................................................................................................................. 27

TAVSİYE.......................................................................................................................... 27

ŞUBAT 2004’DEKİ DURUM .............................................................................................. 27

8.2 ŞUBAT 2004 İNCELEMESİ TAVSİYELERİ .............................................................. 29


1. GİRİŞ

1.1 Uzman Heyeti İncelemelerine İlişkin Koşul

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Boru Hattının ikinci Sosyal ve Yeniden Yerleşim Eylem Planı (SYYEP) izleme çalışması Şubat 2004'te gerçekleştirilmiştir.

SYYEP incelemeleri, Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı Yeniden Yerleşim Eylem Planı (bundan sonra "YYEP" olarak anılmaktadır) ve BTC Çevre ve Sosyal Eylem Planı (ÇSEP) çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. SYYEP izleme gözden geçirme çalışmaları altı aylık aralıklarla yapılmaktadır ve boru hattı yapımının tamamlanmasından sonra 36 ay veya SYYEP Heyetinin, etkilenen kişilerin yaşam standartları ve gelir düzeylerinin tam olarak eski haline getirildiğini belirlediği tarihe kadar devam edecektir. Söz konusu tarihte bir Tamamlama Denetimi gerçekleştirilecektir. Tamamlama Denetimi, BTC Şti.'nin YYEP'de belirtilen yeniden yerleşim taahhütlerine uyduğunun doğrulanması amacını taşıyacaktır.

Bir sonraki Uzman Heyeti izleme gözden geçirme çalışması Temmuz 2004'te yapılacaktır.

1.2 Proje Tanımı

BTC Boru Hattı, Azerbaycan'ın başkenti Bakü yakınlarındaki Sangachal Terminalinden Gürcistan üzerinden Türkiye'nin Akdeniz kıyısındaki Ceyhan'da bulunan yeni deniz terminaline günde bir milyon varil- yılda 50 milyon ton - kadar ham petrol taşıyacak tahsisli bir boru hattı sistemi olacaktır. Daha sonra petrol tankerler aracılığıyla uluslararası piyasalara taşınacaktır. 1,760 kilometre uzunluğundaki boru hattının 2005'in ilk yarısı içinde hizmete girmesi öngörülmektedir.

BTC boru hattı, uluslararası standartlara göre inşa edilecek ve işletilecektir. Toprağa gömülü olacak ve Şekil 1.1'de gösterildiği gibi Azerbaycan (442 kilometre), Gürcistan (248 kilometre) ve Türkiye'den (1,076 kilometre) geçişi sırasında evlerin veya yerleşim birimlerinin başka yerlere taşınmasını gerektirmeyecektir. Şu anda boru hattı koridorunda gerçekleştirilmekte olan tarım ve araziye dayalı faaliyetlerin bir çoğu, bazı kısıtlamalara tabi olarak inşaatın tamamlanmasından sonra yeniden başlayabilecektir. Bu nedenle yaratacağı etkilerin çoğunluğu geçici özellikte olacaktır. Boru hattında vana istasyonları, pompa istasyonları, bir ölçüm istasyonu, muhafaza nakil tesisi ve Ceyhan'da bir terminal ve iskele gibi bazı "Yer Üstü Tesisleri" (YÜT'ler) bulunacaktır. YÜT'lere ilişkin arazi daimi olarak kamulaştırılacaktır.

Arazi ve varlıkların geçici veya daimi kaybı, mevcut geçim kaynakları üzerindeki etkiler veya kullanım kısıtlamalarından etkilenen arazi sahipleri, kiracılar ve arazileri gayrı resmi olarak kullananların bir özeti, Tablo 1-1'de verilmektedir. Bu tablo, projeden etkilenen hanelerin toplam sayısını yaklaşık olarak vermektedir (dipnot (2)'ye bakınız). BTC boru hattı, tahmini olarak 17,716 parsel araziyi etkileyecektir. Bu arazilerin çoğunluğu sadece nominal üç yıllık inşaat döneminden etkilenecektir. Ancak ilk hafriyat ile eski hale getirme arasındaki sürenin ortalama yaklaşık 6 ay olması beklenmektedir. Çok az sayıda hanehalkı, YÜT'ler ve bunlarla ilgili erişim yolları için gerekli olan araziler üzerindeki kullanım haklarını daimi olarak kaybedeceklerdir. Projeye ilişkin arazi gereksinimleri Tablo 1-2'de özetlenmektedir.


Proje, Temmuz 2002'de kurulan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı Şirketi (BTC Şti.) tarafından gerçekleştirilmektedir.

BTC boru hattına ilave olarak daha sonra Türk yerli tüketicilere dağıtılmak üzere Sangachal Terminalin'den Gürcistan üzerinden Gürcistan/Türk sınırına 7.3 milyar metreküpe kadar doğal gaz taşınması amacıyla Güney Kafkasya Boru Hattı (GKBH) önerilmektedir. GKBH boru hattı, Azerbaycan ve Gürcistan topraklarında BTC boru hattına paralel olarak ve aynı 44 metrelik inşaat koridoru içinde inşa edilecektir. GKBH ortakları, şu anda çok taraflı kredi kuruluşları aracılığı ile finansman aramamaktadır.

1.3 Uzman Heyeti İnceleme Amaçları

Altı aylık SYYEP inceleme çalışmalarının amacı şöyledir:

(i) YYEP'e genel uygunluğun değerlendirilmesi;

(ii) projeden etkilenen kişilerin yaşam kalitesi ve geçim kaynaklarının eski haline getirilmesi veya güçlendirilmesine yönelik önlemlerin uygulandığının doğrulanması ve bunların etkinliklerinin ölçülmesi; ve

(iii) etkilenen yerel halkın yaşam kalitesi ve geçim kaynaklarının ne ölçüde eski haline getirilmiş olduğunun değerlendirilmesi

SYYEP Heyeti, ayrıca ÇSEP'te ve bunun bir parçasını oluşturan Yüklenici Kontrol Planları’nda (YKP) tanımlanan sosyal etkilerin azaltılmasına yönelik öteki önlemlere genel uygunluğu da değerlendirecektir. Taahütlerin yerine getirilip getirlmediği veya planlara uygunluğun izlenilebilmesi saha ziyaretleri ve yerel halkla karşılıklı etkileşim gerektirmektedir. SYYEP Heyeti tarafından uygulaması incelenecek taahhüt türleri aşağıdakileri içermektedir:

- Kirliliğin önlenmesi - yerel toz ve gürültü yönetimi

- Yerel halkın emniyeti - bulaşıcı hastalıklar konusunda topluluklarda bilinçlendirme programları; proje trafik güzergahları konusunda halkın bilinçlendirilmesi ve trafik emniyeti brifingleri

- Altyapı ve hizmetler - hasar gören altyapının eski haline getirilmesi ve tazminat süreci; yerel halkı etkilemeyecek şekilde projenin su kullanımı; ve proje tarafından kullanılan yolların makul bir durumda muhafaza edilmesi

- Yerel halkla irtibat - proje faaliyetleri konusunda yerel halkın bilinçlendirilmesi; şikayet prosedürü; şantiye kuralları; işe alma süreci; proje trafik hız sınırları; gürültülü faaliyetler ve öteki planlanan rahatsızlığa yol açabilecek faaliyetler konusunda önceden uyarıda bulunulması; mal ve hizmet satın alma süreci ve yerel halkla düzenli toplantılar ve Halkla İlişkiler Görevlileri’ne (HİG) erişim

- Şikayet yönetimi – bildirilen şikayetlerin takibi; HİG'lerile görüşme imkanı; şikayet prosedürü konusunda yerel halka bilgi verilmesi ve şikayetlerin sonuçlandırılması

SYYEP İzleme Heyetinin ayrıca (i) bu "katma değerli" programların boru hattından etkilenen halkın sürdürülebilir sosyal kalkınmasına yaptıkları genel katkıların


değerlendirilmesi için bir temel oluşturmak üzere Toplumsal Yatırım Programları (TYP) ve izleme raporlarını gözden geçirmesi ve (ii) yerel halkla genel irtibatın etkinliğinin harici bir incelemesinin yapılmasına ve çözülmesi gereken önemli sorunların belirlenmesine temel oluşturmak üzere Halkın Bilgilendirilmesi ve Katılımı Planı (HBKP) ve devam etmekte olan halkla istişare raporları ile ÇSEP izleme raporlarındaki halkla istişareye dair kısımların gözden geçirmesi gerekmektedir.

1.4 Şubat 2004 İncelemesinin Kapsamı

İkinci SYYEP incelemesi, 1-23 Şubat 2004'te gerçekleştirilmiştir. İnceleme, SYYEP Heyeti üyeleri olan Tasneem Salam, Frédéric Giovannetti, ve Robert Barclay tarafından yapılmıştır. Uluslararası Finans Kurumu sosyal uzmanları olan Ted Pollett ve Shawn Miller, Heyete sırasıyla Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan'da eşlik etmiştir.

Şubat 2004 incelemesinden önce SYYEP Heyetine, BTC projesi inşaat aşaması sosyal ve çevresel yönetim ve raporlama sistemleri konusunda bir brifing verilmiştir (son incelemedeki (a) maddesindekitavsiye uyarınca). İncelemeden önce Heyet'e Kredi Sağlayan Kurumların Üç Aylık Çevresel ve Sosyal İzleme Raporları ve BTC’nin üç aylık dahili YYEP izleme raporları verilmiştir.

SYYEP Heyeti'ne ilişkin İş Tanımı, Ağustos 2003 tarihli ilk SYYEP Raporunun ekinde görülebilir.

1.5 Raporun Şekli

Genel Bilgi başlıklı bu A Bölümünde Uzman Heyeti'nin genel BTC projesi ile ilgili olan tavsiyeleri ile sosyal ve yeniden yerleşim inceleme bulgularının genel düzeyde bir özeti verilmektedir. Ayrıntılı ve ülkelere özgü gözden geçirmeye ilişkin görüşler ve tavsiyeler, aşağıdaki ayrı ülke raporlarında yer almaktadır:

- Bölüm B Azerbaycan

- Bölüm C Gürcistan

- Bölüm D Türkiye


Tablo 1-1 Projeden Etkilenen Haneler Özeti1

Arazi parçalarının sayısı Projeden Etkilenen Hane Kategorisi Azerbaycan

(58 metrelik koridor)2

Gürcistan

(58 metrelik koridor)

Türkiye

(28 metrelik koridor)

Toplam

Arazi sahipleri3 3,921 3,110 5,970 + 3,017 zilyet4

16,018

Kiracılar 153 257 1,080 1,490Gayrı resmi kullanıcılar 6 - Yaklaşık 50 56İşletme işçileri5 152 N/A N/A 152Toplam Etkilenen Haneler 4,232 3,3676 10,117 17,716

1 Bu tablo, YYEP için hazırlanan özet cetvellere dayanmaktadır. Üç ülkenin tamamında projeden etkilenen hanelerin gerçek sayıları, devam eden parsel ve arazi sahibi belirleme çalışmaları gayrı resmi kullanıcı çalışmaları ve benzeri diğer çalışmalar sonucunda tabloda gösterilenlerden farklı olacaktır. Projeden etkilenen kişilerin nihai bir değerlendirmesi, üç ülkenin tamamında arazi edinim çalışmaları tamamlandığında gerçekleştirilecektir.

2 Azerbaycan ve Gürcistan için arazi sahibi ve kiracı sayıları, kullanım kısıtlamalarından etkilenen ancak aynı zamanda 44 metre genişliğindeki inşaat koridorunu ve 8 metrelik boru hattı koridorlarını içeren 58 metre genişliğindeki arazi koridoruna dayanmaktadır.

3 Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye'de bir arazi parseline ilişkin tapuda belirtilen birden fazla mal sahibi bulunması yaygın bir durumdur. Bu tabloda gösterilen rakamlar anlaşmaların imzalanacağı arazi parsel sayısına dayanmaktadır. Türkiye'deki bir çok parselin bir aileden fazla sahibi bulunmaktadır ve bu nedenle projenin bir parseli etkilediği, ancak bundan iki veya daha fazla hanenin etkilendiği durumlar sıkça görülebilmektedir.

4 Türkiye'de zilyet hakları, kullanıcının herhangi bir ihtilaf veya müdahale olmadan araziyi 20 yıl kullanmış olduğunu kanıtlayabilmesi halinde kabul edilen mutat veya intifa haklarıdır. Bu kullanıcılar, tapu sahibi arazi sahipleri ile aynı haklara sahiptir ve tam olarak tazmin edilecektir.

5 Azerbaycan'da kamu iktisadi teşebbüslerinin bazı personeli, ücret almak yerine geçimlerini özel kişilere ait hayvanlara çobanlık yaparak sağlamaktadır. Daha ayrıntılı açıklama için YYEP Bölüm B Kısım 5.2.3.1'e bakınız.

6 Bu toplamda Gürcistan'da sakrebulos'lara tahsis edilmiş olan ve genellikle otlatma veya yem bitkisi ekilmesi için kullanılan ve boru hattı yapımından etkilenen (tamamen veya kısmen) 438 parça arazi dikkate alınmamıştır.


Tablo 1-2 Proje Arazi Gereksinimleri Özeti7

BTC Projesi İçin Gerekli Arazinin Yüzölçümü (Hektar) Azerbaycan Gürcistan Türkiye Toplam

Project Gereklilikleri

Geçici arazi

kullanımı

Daimi arazi

kullanımı

Geçici arazi

kullanımı

Daimi arazi

kullanımı

Geçici arazi

kullanımı

Daimi arazi

kullanımı

Geçici arazi

kullanımı

Daimi arazi

kullanımıBoru hattı inşaat koridoru

1,970 - 1,088 - 2,903 - 5,961 -

İnşaat şantiyeleri, boru depolama alanları

219 - 30 - 100 - 349 -

YÜT'ler ve erişim yolları

- 26 - 70 - 101 - 197

Toplam 2,189 26 1,118 70 3,003 101 6,310 197

2. ARAZİ EDİNİMİ

2.1 Bugüne Kadar Kaydedilen İlerleme

BTC Şti. tarafından bildirilen 31 Ocak 2003 tarihine kadar arazi iktisabı konusunda kaydedilen ilerleme şöyle olmuştur:

- Azerbaycan'da arazi edinimi hemen hemen tamamlanmış ve bütün özel ve belediye arazileri için tazminat ödemeleri yapılmıştır (köy dışında yaşayan 16 arazi sahibine yapılacak ödemeler hariç)

- Gürcistan'da genel arazi edinimi yüzde 85 oranında tamamlanmıştır ve özel arazi parsellerinin yüzde 87'si satın alınmıştır

- Türkiye'de genel arazi edinimiyüzde 82 oranında tamamlanmıştır ve özel arazi parsellerinin ise yüzde 59'u kamulaştırılmıştır.

Bu üç ülkenin tamamında BTC Şti. (Azerbaycan ve Gürcistan) ve BOTAŞ/ADK (Türkiye) tarafından oluşturulan arazi edinim usulleri tatmin edicidir ve etkin şekilde uygulanmaktadır. Müzakerelere hazırlık, anlaşmaların imzalanması ve ödeme usüllerinde kişilere yardımcı olmaya yönelik düzenlemelerin iyi bir şekilde uygulandığı sonucuna varılmıştır. Bu üç ülkenin tamamında projeden etkilenen kişiler, üçüncü taraf yasal yardımından serbestçe yararlanmakta ve gerektiğinde mahkeme idari işlemlerinin tamamlanması için desteklenmektedirler.

7 Bu tablo, YYEP için hazırlanan özet cetvellere dayanmaktadır. Üç ülkenin tamamında projeden etkilenen hanelerin gerçek sayıları, devam eden parsel ve arazi sahibi belirleme çalışmaları gayrı resmi kullanıcı çalışmaları ve benzeri diğer çalışmalar sonucunda tabloda gösterilenlerden farklı olacaktır. Projeden etkilenen kişilerin nihai bir değerlendirmesi, üç ülkenin tamamında arazi edinim çalışmaları tamamlandığında gerçekleştirilecektir.


Azerbaycan'da son inceleme tarihinde henüz gerçekleşmemiş olan belediye arazilerine ilişkin ödemeler tamamlanmıştır. İlk kadastro ölçümünde 66 arazi sahibini etkileyen bazı hatalar olduğu belirlenmiştir. Ancak bunlar tamamen giderilmiştir. Boru hattı "istişare" ve "koruma" alanlarına uygulanacak kurallar, Yakıt ve Enerji Bakanlığı tarafından onaylanmıştır ve Mart 2004'te uygulamaya konulması beklenmektedir. Arazi üzerindeki hakların BTC Şti.'ye verilmesine ilişkin nihai adım olan "omnibüs anlaşması"na son şekli verilmektedir ve Azerbaycan Devleti ile BTC Şti. arasında Haziran 2004'te imzalanması beklenmektedir.

Gürcistan'da BTC Şti., özel ve kiralık arazilere ilişkin anlaşmaların imzalanmasında istikrarlı bir ilerleme kaydetmeye devam etmektedir. SYYEP Heyeti, ilçe Tapu Müdürlüklerinin de daha önceki arazi edinimleri ile ilgili geri kalan kadastro ve arazi sahibi belirleme sorunlarının çözümünde ilerleme kaydetmiştir. Tabatskuri Köyü’nde tapu kaydının iptaline ilişkin çözülmesi gereken bazı sorunlar vardır. Bu mesele, şu anda Bölge Mahkemesi tarafından incelenmektedir. Köy ortak meraları ve yem bitkisi üretilen arazileriçin köy Toplum Kuruluşlarına (TK'lar) ödemeler, bazı yerlerde bölünmelere yol açmıştır. SYYEP Heyetinin belirttiği kaygılar üzerine BTC Şti., tazminatın köyde şeffaf bir şekilde dağıtılması konusunda ilave tavsiye ve yönlendirme sağlamak amacıyla bir sivil toplum kuruluşu olan Arazi Sahipleri Haklarını Koruma Derneği'nin (ASHKD) mevcut iş tanımının süresini uzatmıştır. BTC Şti., Akhaltsikhe, Gardabani ve Rustavi'de proje tarafından önerilen tazminatı kabul etmeyi reddeden 39 arazi sahibine karşı "gerekli geçiş hakkı" (bir tür "kamulaştırma ve kullanma hakkı") davaları açmıştır. YYEP Heyeti, bunların YYEP ve UT 4.30 ilkelerine uygun olmasını sağlamak için bu davaların sonuçlarını izlemektedir. Yerleri belirlenemeyen arazi sahipleri için de "gerekli geçiş hakkı" kullanılmıştır. BTC Şti., bölgede yaşamayan arazi sahiplerinin yerlerinin belirlenmesi çabalarını sürdürmektedir ve bunda bir ölçüde başarılı olmuştur.

Türkiye'de arazi edinimi tatmin edici bir şekilde ilerlemektedir. Bölgede yaşamayan arazi hissedarlarının köyde yaşayan akrabalarına vekaletname vermemeleri durumunda araziden yararlanabilmek için BOTAŞ/ADK'nın Kamulaştırma Yasası'nın 10 ve 27. Maddeleri hükümlerine başvurma gereksinimi devam etmektedir. BOTAŞ/ADK'nın ödemelerin bir an önce yapılabilmesi amacıyla bu tür durumların sayısını asgariye indirmek ve mahkeme muamelelerini hızlandırmak için her türlü çabayı gösterdiği gözlemlenmiştir. Proje çevresinde daha önce mahkemeler tarafından yapılan belirlemeler ve tescilden sonra zilyetli arazinin mülkiyeti konusunda Ardahan, Kars ve Erzurum'da bazı ihtilaflar ortaya çıkmıştır. SYYEP gözden geçirmesi sırasında incelenen bütün dosyalarda doğru yasal süreçlerin izlendiği belirlenmiştir. SYYEP Heyeti, ihtilaf konusu olan zilyetli mülkiyetin mahkemeler aracılığı ile çözüme kavuşturulmasını tavsiye etmiştir.

Genel olarak, BTC projesi arazi edinimi sürecinin 17,700'den fazla arazi parseline ilişkin işlemleri kapsadığı dikkate alındığında güçlüklerle karşılaşılan durumların sayısının çok düşük olduğu görülmektedir.

2.2 İnşaat Sırasında İlave Arazi Gereksinimleri

İnşaat şantiyeleri ve boru depolama alanları için arazi alımı, genel olarak üç ülkenin tamamında da YYEP’e uygun olarak gerçekleştirilmiştir. Ancak, SYYEP Heyeti, inşaatla ilgili diğer geçici arazi kiralama işlemlerinin daha az etkin bir şekilde yönetildiğini gözlemlemiştir. Bu tür gereksinimler arasında şunlar bulunmaktadır:


- Bitişikteki araziye yayılan toprak yığınları veya geçiş hakkı güzergahı ötesinde temizleme ve dekapaj sonucunda ilave alan kullanımı (bütün ülkelerde)

- Geçici inşaat erişim yolları

- Boşaltma havuzları, geçitlerde artan çalışma genişliği, ariyet alanları ve benzeri yerler için gerekli olanlar gibi başka inşaat alanları

Üç ülkenin tamamında boru hattı inşaat yüklenicileri, geçiş hakkı alanı içinde depolanmış malzemelerin muhafaza edilmesinde bazı yerlerde güçlüklerle karşılaşmışlardır. Güçlükler, boru hattının mevcut altyapının altından geçebilmesi için hendeğin daha derin kazılması gereken geçitlerde veya kayalik alanda kazı yapılması sonucunda daha fazla hafriyat malzemesinin çıkması durumunda ortaya çıkmaktadır. Gürcistan’da inşaat yüklenicisinin arazi mülkiyetini yeterli şekilde teyit etmeden veya komşu köylerle yeterli danışmalarda bulunmadan geçici erişim yolları inşa etmesi nedeniyle yerel halkla bazı ihtilaflar ortaya çıkmıştır. Belirtilen geçiş hakkı güzergahının ve çalışma alanlarının ötesinde bu tür arazi kullanımlarının önceden anlaşmaya varılmadan veya tazminat ödenmeden gerçekleşmesi durumunda komşu yerleşim birimleri ile anlaşmazlıklara yol açabilmekte ve projeyi, UT 4.30’a uymadığı yolunda eleştiriye açık hale getirmektedir. SYYEP Heyeti, BTCŞti.’nin bütün yüklenicilere YYEP taahhütlerine uymaları gerektiğini hatırlatmasını ve gerektiğinde aşağıdaki önlemleri almasını tavsiye etmektedir:

- Onaylanmış geçiş hakkı güzergahı veya öteki belirtilen çalışma alanlarının ötesinde yüklenicilerin çalışmalarından etkilenebilecek bütün alanlar (geçiş hakkı güzergahı, erişim yolları, boru depolama alanları, inşaat şantiyeleri, geçitler, agreda sahaları ve benzeri yerler) konusunda bir inşaat etki araştırması yapılması

- Daha önce tazminat ödenmemiş olan işgal edilmiş araziler için yüklenicilerin, YYEP ilkeleri ve rayiçlerine uygun olarak anlaşmalar yapmaları ve tazminat ödemeleri için düzenlemeler yapılması

- Gerekli tazminatın ödenmesinden önce geçiş hakkı güzergahı ve belirtilen çalışma alanları dışında gelecekteki ilave arazi işgallerinin asgari düzeye indirilmesi amacıyla bu alanda yüklenicilerin çalışmalarını denetlemek için gerekli sistemler, prosedürler ve insan kaynaklarının gözden geçirilmesi. Bunun kaçınılmaz olması durumunda arazi sahiplerine hızla tazminat ödenmesi

Bazı yüklenicilerin, geçiş hakkı güzergahı dışındaki arazilerin kullanılması için “ayni” tazminat ödenmesi konusunda anlaşmaya varma uygulaması YYEP’e uygun değildir ve desteklenmemelidir.

SYYEP Heyeti, yüklenicilerle arazi işlemlerine taraf olan arazi sahipleri ve kullanıcılara üçüncü taraf yasal yardımı (APLR, CLEE, KKGV veya eşdeğer kuruluşlar yoluyla) önerilmesi gerektiği yolunda Ağustos 2003’te yapılan tavsiyeleri tekrarlamaktadır.

İnşaat amaçları için ilave arazi kiralanmasına ilişkin YYEP ilkelerine uyma ve yüklenici performansının özellikle Gürcistan’da güçlendirilmesi gerekmektedir. Gürcistan ve Türkiye’de ilave çalışma alanlarının başlaması yüklenicilerin geçici arazi edinim sistemleri ve kaynakları üzerinde daha fazla baskı oluşturacaktır. BTC Şti., yeni çalışma sahalarının açılmasından önce yeterli personel, kayıt tutma ve teminat usullerinin mevcut olmasını sağlamalıdır. Yeni inşaat sahalarında çalışacak alt yüklenicilere araziye girmeden önce


eğitim verilmeli ve bunlar YYEP yükümlülükleri konusunda tam olarak bilgi sahibi olmalıdır.

Tavsiye:

a. BTC Şti. arazileri, ekinleri veya varlıkları geçiş hakkı güzergahı ve öteki belirtilmiş olan çalışma alanlarının ötesinde inşaat faaliyetlerinden etkilenecek arazi sahipleri ve kullanıcıların belirlenmesi ve bunlara tazminat ödenmesine ve kendilerine henüz tazminat ödenmemiş olanların belirlenmesine öncelik verilmesini sağlamalıdır.

b. BTC Şti., yeni çalışma sahaları açılmadan önce yeterli personel kaynakları, denetim, kayıt tutma ve teminat usullerinin mevcut olmasını sağlamalıdır. Bu, gerek BTC Şti. gerekse alt yüklenici kaynakları ve sistemleri için geçerlidir.

c. BTC Şti. yeni çalışma sahalarında çalışacak alt yüklenicilerin saha ekiplerinin çalışmalara başlamadan önce eğitim almalarını ve proje YYEP yükümlülükleri ile giriş öncesi şartlar konusunda tam olarak bilgi sahibi olmalarını sağlamalıdır.

2.3 Haraç ve Rüşvet İddiaları

Üç ülkenin tamamında kendileri ile görüşme yapılan tazminat alan kişiler, kendilerinden haraç alma konusunda herhangi bir girişime maruz kalmadıklarını veya kendi köylerinde bu tür olaylar meydana geldiğini duymadıklarını ısrarla belirtmişlerdir.

BTC Şti.’nin ortağı olan sivil toplum kuruluşlarından alınan bilgiler, Azerbaycan’daki Cumhuriyet Savcılığı’nın yerel hükümet yetkililerinin projeden etkilenen araziler için hile yoluyla tazminat alma konusundaki muhtemel girişimlerine yönelik arazi işlemleri usulsüzlükleri konusunda az sayıda soruşturma başlattığını göstermektedir. Gürcistan’da da yerel hükümet yetkililerinin karıştığı bir kaç arazi usulsüzlüğü meydana gelmiş ve ayrıca suç çetelerinin tazminat alan kişilerden koruma parası altında haraç aldıkları bildirilmiştir. Bir kaç vakada da yetkililer toplu tazminatları zimmetlerine geçirmişlerdir. Polis ve savcılığın açtığı bir kaç soruşturma sonucunda bazı kişiler mahkum olmuştur. Türkiye’de bugüne kadar hiç bir rüşvet olayı olduğuna dair bir şikayet bildirilmemiştir.

SYYEP Heyeti, Azerbaycan ve Gürcistan’da polis ve savcılıkların tutuklama ve mahkumiyetlerle sonuçlanan soruşturmalar başlatmış olmasını gözlemlemekten memnuniyet duymaktadır. Genel olarak etkilenen kişilerle yapılan görüşmeler, rüşvetin önlenmesine ilişkin proje önlemlerinin makul şekilde başarılı olduğunu göstermiştir.

Tavsiye:

d. BTC Şti., rüşvetle mücadeleye yönelik tutumunu hükümetin her kademesinde sürdürmeye devam etmelidir.

2.4 Kullanım Hakkının İadesi / Kullanım Kısıtlamaları

Ağustos 2003’teki SYYEP raporu, YYEP’te taahhüt edildiği şekilde arazi kullanım hakkının iadesine yönelik açık bir strateji bulunmamasını, Gürcistan yeniden yerleşim programının hızla çözülmesi gereken önemli bir eksikliği olarak belirlemiştir. Kullanım kısıtlamalarının nasıl uygulanacağı konusunun da çözüme kavuşturulması gerekmektedir. Şubat 2004 YYEP incelemesi, arazi kullanım hakkının iadesine ilişkin bir strateji ve


usullerin oluşturulması açısından sınırlı bir ilerleme kaydedildiğini belirlemiştir. BTC Şti. Gürcistan’da dahili stratejinin Haziran ayına kadar kararlaştırılmasını beklemektedir. Ancak, harici danışma ve mevzuatın onaylanması konusunda ilave süreye ihtiyaç olacaktır. BTC Şti. arazi kullanım hakkının iadesinin fiilen gerçekleşmesinin 18 ila 24 ay arasında sürebileceğini tahmin etmektedir. Projeden etkilenen kişiler arasında arazinin iadesi konusundaki beklentiler çok yüksektir. Arazi kullanım hakkının iadesinin dikkatli ve sistemli bir şekilde yönetilmemesi durumunda sosyal anlaşmazlık çıkması olasılığı yüksektir ve bundan kaçınılması gerekmektedir. SYYEP Heyeti, BTC Yönetim Ekibinin bu konunun acilen çözülmesi için gerekli kaynakları tahsis etmesini önemle tavsiye etmektedir.

Bütün ülkelerde arazilerin iade süreci ve kullanım kısıtlamalarının özelliği konusunda etkilenen yerel halka açık bilgiler verilmesi gerekmektedir (daha ayrıntılı bilgi için Kısım 6.2’ye bakınız).

Tavsiye:

e. BTC Şti., Gürcistan’da arazilerin geri verilmesi ve kullanım kısıtlamalarına ilişkin meselelerin çözülmesi için yeterli kaynakların en kısa süre içinde temin edilmesini ve gerekli ilginin gösterilmesini sağlayacaktır.

3. GEÇİM KAYNAKLARININ ESKİ HALİNE GETİRİLMESİ

3.1 Geçim Kaynaklarının Eski Haline Getirilmesi

Bu ülkelerin her birinde geçim kaynaklarının eski haline getirilmesine yönelik YYEP stratejisi, başlıca üç önleme dayanmaktadır:

- İnşaat döneminde tarla ürünleri ve öteki üretim yapılan varlıklardan gelir kaybının karşılanması için nakdi tazminat (arazi üzerindeki mülkiyet haklarının bir yıllık ürün kaybı için ödenen tazminatla birlikte satın alınmış olduğu Gürcistan hariç)

- Boru hattının inşasından sonra tarım ve başka üretim amaçlı kullanılan arazilerin etkin şekilde eski haline getirilmesi

- Bazı kısıtlamalara tabi olarak arazi kullanım hakkının etkilenen arazi sahiplerine iade edilmesi (YÜT’ler ve öteki daimi tesisler hariç)

Bu önlemlerin her birinin bugüne kadarki etkinliği, aşağıda kısaca ele alınmaktadır.

3.1.1 Nakdi Tazminat Kullanımı

İnceleme sırasında yapılan istişareler, projeden etkilenen hanelerin çoğunluğunun aldıkları tazminatı, gelirlerini çeşitlendirmek için verimli varlıklar, geri kalan tarım arazileri için girdi veya evlerini iyileştirmek için dikkatli bir şekilde kullandıklarını göstermiştir. Çok az sayıda aile, tazminat paralarını daha az basiretli bir şekilde kullanmıştır. YYEP’in izlediği bütün ülkelerde Halkla İlişkiler Görevlileri (HİG) ve TYP ortaklarının projeden etkilenen


kişilerin karşılaşabileceği güçlüklere karşı uyanık olmaları ve gerektiğinde “yeniden yerleşimin.... başka yerlerde iskan edilenlerin ekonomik altyapılarının iyileştirilmesi veya en azından eski haline getirilmesi” yolundaki UT 4.30 ilkesi uyarınca ilave yardımda bulunmaları gerekmektedir.

3.1.2 Eski Haline Getirme

Tarım ve başka üretim amaçlı arazilerin eski haline getirilmesi çalışmalarına henüz başlanmamıştır. Yapılan istişareler, üç ülkenin tamamında projeden etkilenen kişilerin eski haline getirme çalışmalarının yeterince yapılıp yapılmayacağı konusunda kaygı duyduklarını göstermektedir. Bazı ailelerin kaygıları, Batı Güzergahı İhracat Boru Hattı (Azerbaycan’da ve Gürcistan’ın doğusunda) ve Doğu Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (Türkiye) çerçevesinde yapılan eski haline getirme çalışmalarının yetersiz olmasından kaynaklanmaktadır. Etkin eski haline getirme çalışmalarının YYEP geçim kaynaklarının eski haline getirilmesi stratejisinin çok önemli bir unsuru olması nedeniyle SYYEP Heyeti, bunun uygulanmasını yakından izleyecektir.

3.1.3 Kullanım Hakkının İadesi

Kısım 2.4’deki tavsiyelere bakınız.

3.1.4 Gölovası Balıkçılarının Geçim Kaynaklarının Eski Haline Getirilmesi

Gölovası balıkçıları için ayrıntılı bir tazminat planı oluşturulmasına ilişkin kapsamlı bir çerçeve YYEP’e dahil edilmiştir. Ankara Üniversitesi (EDUSER), Ceyhan Terminali ve İskelesi çevresinde yasak bölgelerin uygulanması sonucunda balık avlama bölgelerinin bir kısmına girmeleri yasaklanacak Gölovası’ndaki balıkçıların geçim kaynakları konusunda ayrıntılı bir araştırma yapmıştır. Geçim kaynaklarının eski haline getirilmesine ilişkin plana henüz son şekli verilmemiştir. Geçim Kaynaklarının Eski Haline Getirilmesi Planına son şeklinin verilmesi ve etkilenen balıkçılara sunulabilmesi için BTC Şti. ve BOTAŞ’ın balıkçılara önerilebilecek muhtemel işler ve eğitim fırsatları konusunda hızla anlaşmaya varmaları gerekmektedir. Balıkçıların faaliyetlerinin henüz proje nedeniyle engellenmemiş olmasına karşın geçim kaynaklarının eski haline getirilmesi paketine son şeklinin verilmesi ve üzerinde anlaşmaya varılması amacıyla yapılması gereken hala çok iş vardır.

Tavsiye:

f. BTC Şti., geçim kaynaklarının eski haline getirilmesi planına son şeklinin verilmesi ve etkilenen balıkçılara sunulabilmesi için Gölovası balıkçılarına önerilebilecek muhtemel işler ve eğitim fırsatları konusunda BOTAŞ ile bir an önce anlaşmaya varmalıdır.

3.2 YYEP Fonu

YYEP fonları başlangıçta Dünya Bankası Uygulama Talimatı 4.30 kapsamında kazanılmış haklar ile Gürcistan ve Türkiye’deki ulusal mevzuat çerçevesinde öngörülen yasal haklar arasındaki tazminat farklılıklarını karşılamak amacıyla oluşturulmuştur. Azerbaycan’da bu farklılıkların karşılanması için başka mekanizmalar kullanılmıştır.


Türkiye’de SYYEP incelemesi sonucunda YYEP Fonunun üçüncü taraf arazi kullanıcılarına tazminat ödenmesi (Bölüm D, Kısım 2.3.4’e bakınız) ve ortak kullanılan mülkiyeti devlete ait arazi tazminatlarının ödenmesi (Bölüm D, Kısım 2.3.5’e bakınız) için başarılı bir şekilde kullanılmakta olduğu teyit edilmiştir. Ancak, YYEP Fonundan karşılanan “intikal masrafları”’ndan faydalanmak için projeden etkilenen kişilerden çok az sayıda talepte bulunulduğu belirlenmiştir.

Gürcistan’da YYEP Fonu şu anda bankacılık ve tazminat yatırımı konusunda seminerlerin desteklenmesi, sakrebulo otlak ücretlerinin ödenmesi ve korunmaya muhtaç ailelere ayni yardımda bulunulması için kullanılmaktadır. Fon çerçevesindeki faaliyetler genellikle tatmin edici bir şekilde gerçekleştirilmektedir.

3.3 Korunmaya Muhtaç Gruplar

SYYEP Heyeti, korunmaya muhtaç grupların müzakere öncesi süreç, anlaşmaların imzalanması ve projenin tazminat aşamalarında dezavantajlı bir duruma düşmemelerinin sağlanmasına bütün ülkelerin özen gösterdiğini belirtmekle birlikte ödeme sonrası dönemde bu muhtaç durumdaki hanelerin sürekli izlenmesine daha fazla dikkat gösterilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

YYEP’de belirtilen taahhütlerin bir parçası olarak Gürcistan, projeden etkilenen muhtaç durumdaki ailelere ayni yardımda bulunulmasını öngören bir program başlatmıştır. BTC Şti., Toplumsal Yatırım Programı ortaklarının tavsiyeleri üzerine YYEP taahhütlerinin ötesine geçmiş ve bu ayni yardım programının kapsamını projeden arazisietkilenen köylerde yaşayan korunmaya muhtaç bütün haneleri kapsayacak şekilde genişletmiştir.

SYYEP Heyeti, bugüne kadar yapılmış olan istişarelere dayanarak Gürcistan’da uygulanmakta olan programa benzeyen programların Azerbaycan veya Türkiye’de gerekli olduğu veya UT 4.30 ilkelerini karşılamak için bunların gerekli olduğu görüşünde değildir. Ancak Heyet, Azerbaycan ve Türkiye’de Halkla İlişkiler Görevlilerinin ve TYP ortaklarının, gelir düzeylerini kontrol etmek için korunmaya muhtaç kişileri temsil eden gruplarla, köy ve topluluk liderleri ile düzenli ve sistemli olarak istişarelerde bulunmalarını tavsiye etmektedir. Korunmaya muhtaç hanelerin projenin sağladığı olanaklardan yararlanma konusunda dezavantajlı bir durumda olduklarının veya projeden başka şekilde olumsuz etkilendiklerinin belirlenmesi durumunda gerekli yardımın yapılması gerekecektir.

Korunmaya muhtaç kişilere ilişkin ülkeye özgü tavsiyeler Bölüm B, C ve D’de yer almaktadır.

3.4 Etnik ve Dini Azınlıklar

Şubat 2004 incelemesi sırasında boru hattı güzergahında yer alan köylerdeki etnik ve dini azınlıklarla görüşmeler yapılmıştır8. Ayrımcılık yapıldığını gösteren herhangi bir kanıt

8 Şubat 2004 SRAP incelemesi sırasında görüşülen etnik ve dini azınlıklar şöyledir: Azerbaycan’daki Misket Türkleri, Gürcistan’daki Azerilar, Rumlar ve Ermeniler ile Türkiye’deki Kürtler, Terekemeler ve Aleviler.


bulunmamıştır. Türkiye’de BTC Şti. ve BOTAŞ/ADK personelinin, etnik azınlık konularına yaklaşımlarında duyarlı ve dengeli oldukları belirlenmiştir. Gürcistan’da TYP programlarının kültürel ve dini farklılıkları dikkate aldığı ve Müslüman Azeri köylerinde kadın ve erkeklerin dengeli katılımını teşvik edecek şekilde düzenlendiği gözlemlenmiştir.

4. İNŞAATIN YEREL HALK ÜZERİNEKİ ETKİLERİ

4.1 Genel

SYYEP incelemesi, kendi iş tanımı çerçevesinde özellikle de etkilenen yerel halkın deneyimleri ve görüşlerine dayanılarak BTC Şti.’nin Yüklenici Kontrol Planlarında (YKP’ler) yer alan taahhütler konusundaki performansının bir değerlendirmesini içermiştir.

4.2 Yerel İstihdam

Üç ülkenin tamamında yüklenicilerin yerel istihdam performansı hedeflerini gerçekleştirdikleri veya bunun ötesine geçtikleri bildirilmiştir. Yapılan görüşmeler köylülerin çoğunluğunun yerel istihdama ilişkin uygulanan prosedürlerin adil ve şeffaf olduğu görüşünde olduklarını ortaya koymuştur. Köylülerin bir çoğu projenin oldukça az sayıda iş imkanı yaratacağını anlamıştır. Heyet, BTC boru hattı koridorunda işsizlik düzeylerinin yüksek olduğunu ve bu nedenle iş talepleri ve istihdam konusundaki şikayetlerin kaçınılmaz olarak süreceğini belirtmektedir. Proje Halkla İlişkiler Görevlilerinin sınırlı istihdam konusundaki mesajları sürekli tekrarlamaları ve devam eden talepleri projeye yönelik bir eleştiri olarak yorumlamamaları gerekmektedir.

Türkiye’de boru hattının B Bölümünden sorumlu olan bir yüklenici, bazıları 50’den az personele sahip olan çok sayıda küçük alt yüklenici görevlendirmiştir. ÇED hükümleri çerçevesinde 50’den az personele sahip olan alt yükleniciler, YKP yerel istihdam hedeflerine uyma zorunluluğundan muaf tutulmaktadır. Bu nedenle Bölüm B’deki işgücü bileşimi, Türkiye’de yerel vasıfsız işçi kadroları için belirlenmiş olan gerekli performans hedefinin (TPG - temel performans göstergesi) oldukça altına düşmektedir. Bu durumun komşu köylerde proje istihdam politikasına tam olarak uyulmadığının anlaşılması durumunda tartışma yaratması olasılığı bulunmaktadır. BTC Şti.’nin BOTAŞ ve Bölüm B yüklenicisini, proje istihdam politikasını özellikle vasıfsız işgücü konusunda bütün alt yüklenicilere uygulamaları için teşvik etmeleri tavsiye edilmiştir.

4.3 Yerel Alım

Yerel alımlar Proje tarafından “..mal ve hizmetlerin ulusal düzeydeki işletmelerden veya boru hattının geçtiği yerleşim birimleri veya ilçelerden yerel olarak satın alınması” olarak tanımlanmaktadır.9

Bugüne kadar Proje, Bakü’deki Özel Teşebbüs Merkezinin bu verilerin şu anda derlenmekte olduğunu belirtmesine karşın ulusal düzeyde ülke harcamalarına ilişkin

9 Satın Alma ve Temin Konusunda Azerbaycan Yüklenici Kontrol Planı, 23 Mayıs 2003.


herhangi bir rakam yayınlamamıştır. Bu veriler, Projenin yerel ticaret açısından ne ölçüde yararlı olduğunun gösterilmesi için yararlı olacaktır.

Her ülkede inşaat yüklenicileri ile yapılan görüşmelerden ve projeden etkilenen az sayıdaki yerleşim biriminden alınan bilgilerden Türkiye’deki yüklenicilerin il merkezlerinden alım yaptıklarının belirlenmesine karşın yerel düzeydeki (ilçe ve köylerde) alımların sınırlı olduğu sonucuna varılmıştır. Alınan bilgiler, gıda maddeleri ve taze tarım ürünleri gibi malların yöreden alınma oranının inşaat şantiyelerinin yakınında bulunan yerlerde daha fazla olduğunu göstermiştir. Ofis malzemeleri, yakıt, agregalar, şişe suyu ve sigaralar, bazen yerel olarak satın alınan öteki kalemler olarak belirtilmiştir. Bir yüklenici, belirli ürünlerin “doğrudan satın alınması” yerine tedarikçiler arasında “ihaleye çıkılması” şartının yerel alımları engellediğini söylemiştir. Yerel tedarikçilerin gıdaların taşınması, taşıt emniyeti ve emisyon standartları gibi alanlarda sağlık, emniyet ve çevre (SEÇ) standartlarına uyamamaları da sınırlayıcı bir unsur olarak belirtilmiştir.

Proje SEÇ standartları belirlenmiş ve yürürlükteki inşaat sözleşmelerine dahil edilmiştir. Yerel düzeyde alımların payının artırılması için bu standartların hafifletilmesi konusunda gerçekçi bir fırsat bulunmadığı gibi SYYEP Heyeti, bunu savunmamaktadır. Gelecekteki işletme aşamalarında ilçe ve köy birimi düzeyinde alım fırsatlarının azami düzeye çıkarılmasına önem verilmesi gerekmektedir. İnşaat döneminin geri kalan süresinden faydalanılarak yerel halka, mevcut işletmeleri harekete geçirmeleri ve projenin işletme aşamasında gerek duyulacak mal ve hizmetlerin teminde teklif verebilmeleri için gerekli SEÇ standartlarına uymaları konusunda hazırlanmalarına yardımcı olunmalıdır. Ayrıca Kısım 6.4’deki tavsiyelere bakınız.

Tavsiye:

g. BTC Şti., yerel alımların bir göstergesi olarak her ülkeye ilişkin harcama verilerini üç ayda bir yayınlamalıdır.

4.4 Yerel Halkın Emniyeti

Yüklenici’nin yerel halkın emniyet konusunda bilinçlendirilmesi konusundaki programlarının yeterli düzeyde etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Gürcistan’daki az sayıdaki yerde eğitimin Azeri ve Ermeni etnik kökenli daha küçük çocuklar tarafından anlaşılmayan bir dilde verilmesine karşın bir çok okul öğrencisi, emniyet bilinçlendirme eğitimi aldıklarını bildirmiştir. Türkiye’deki bazı çocukların eğitim almış olmalarına karşın proje taşıtlarının oluşturduğu tehlikeden habersiz oldukları gözlemlenmiştir. Türkiye’de proje tarafından çocuklar arasında emniyet bilincinin daha etkin bir şekilde yaygınlaştırılmasına yönelik bir program oluşturmak üzere bir eğitim bilimi uzmanı görevlendirilmiştir. Türkiye’de kadınların geçiş hakkı güzergahıbekçisi olarak daha fazla kullanılması (kültürel açıdan kabul edilebilir olması koşulu ile) da boru hattındaki çalışma alanlarının yakınında çocukların bilinç düzeyinin artırılmasının bir yöntemi olarak önerilmiştir.

Türkiye’deki SYYEP incelemesinde bazı çalışma alanlarında (boru depolama alanları, Bölüm B) BTC Şti.’nin SEÇ şartlarına aykırı olarak çitle çevrilmediği belirlenmiştir. Trafik hızının kontrol edilmesi için bazı dar köy geçişlerinde trafiği düzenleyen bayrakçı, hız tümsekleri ve bariyerlerin konulması gibi ilave önlemlere ihtiyaç duyulduğu da gözlemlenmiştir.


4.5 İnşaatın Köyler Üzerindeki Etkileri

Şikayet kayıt sistemi incelendiğinde ve köylülerle yapılan görüşmelerde, bu tür işlere özgü çeşitli şikayetlerin dile getirildiği görülmüştür. Gürültü ve tozun yol açtığı rahatsızlık, yöredeki yolların ve altyapının hasar görmesi, taşıt hareketleri veya patlatmalardan kaynaklanan titreşimin yol açtığına inanılan evlerdeki çatlaklar ve geçiş hakkı güzergahı dışında kalan ürünlerin gördüğü zararlar, köylüler tarafından görüşmeler sırasında belirtilen etkiler arasında bulunmaktadır.

Şikayet kayıt defeterleri, şikayetlerin çoğunluğunun yeterli bir şekilde ve zamanında giderildiğini ortaya koymaktadır10. BTC Şti.’nin yollar ve altyapının en azından proje öncesi durumuna getirilmesinin sağlanacağı yolundaki taahhüdü, köylüler ve muhtarlar tarafından heryerde tam olarak anlaşılmamıştır. Bu taahhüdün köylerde açıkça tekrarlanması halinde kaygı ve rahatsızlıklar büyük ölçüde giderilebilir.

Projenin önemli bir başarısı da dışarıdan gelen işgücünün varlığı ve davranışları konusunda şikayet olmamasıydı. Kendileri ile görüşülen köylülerin proje işçileri hakkında herhangi bir şikayeti yoktu. Bu konuda BTC Şti. ve yüklenicilerine çok az sayıda şikayet iletilmiştir.

4.6 Yerel Halkla İlişkiler

Azerbaycan ve Türkiye’de gerek BTC Şti., gerekse yüklenici Halkla İlişkiler Görevlilerinin (HİG) yerel halkla irtibatının yeterli olduğu sonucuna varılmıştır. Gürcistan da ise BTC HİG’lerinin sayısı, karşılaşılan iş yükünü yönetmek açısından yetersiz kalmıştır. BTC Şti., incelemenin yapıldığı dönemde ilave HİG personelinin istihdam edilmesi sürecini başlatmıştı ve bu raporun hazırlanması sırasında üç ilave HİG ve bir saha sosyal denetçisinin işe alındığını teyit etmiştir. SYYEP Heyeti, BTC Şti.’nin Gürcistan’da yerel halkla irtibat konusundaki performansının artırılması konusunda başka önlemleri kabul etmiştir. BTC Şti.’ye göre bu önlemlerin bir çoğu bu raporun kaleme alınması sırasında uygulanmış bulunmaktaydı.

SYYEP İzleme Heyeti, Gürcistan’da işletme aşamasının başlamasına kadar boru hattının emniyeti konusunda dikkatli bir şekilde planlanmış bilgilendirme ve eğitim kampanyasına duyulan gereksinimi vurgulamıştır. Bu gereksinim konusundaki belirgin bir örnek, Rustavi şehrindeki dört apartmanın sakinleridir. Bu apartmanlar, BTC ve GKBH boru hatlarına sırası ile 240 metre ve 310 metre mesafededir. SYYEP Heyeti, 10 Şubat 2004’te 70 apartman sakini ile görüşmeler yapmıştır. Bu görüşmelerden apartman sakinlerinin boru hatlarının yakınlığı nedeniyle emniyet konusunda ciddi kaygıları ve kendi binalarının yapısal sağlamlığına ilişkin kuşkuları olduğu açıkça anlaşılmıştır. Emniyetle ilgili kaygılarının bazılarının, boru hatlarının yol açabileceği etkiler konusundaki ciddi yanlış anlamalardan kaynaklandığı görülmüştür. Bu durum, BTC Şti.’nin konuya daha fazla ilgi göstermesi, bölgede yaşayanlara ve yerel toplum liderlerine kolayca anlayabilecekleri şekilde doğru bilgi sağlanması gereğini ortaya koymaktadır.

Apartman sakinleri 7 Şubat 2004’te boru hattının geçiş hakkı güzergahı konusundaki bir gösteriye polisin müdahalesi konusunda SYYEP Heyetine belirli iddialarda

10 Şikayetlerin giderilmesindeki bazı çelişkiler konusunda Kısım 4.7’ye de bakınız.


bulunmuşlardır. Bu iddialar BTC Şti. yönetimine iletilmiştir. BTC Şti.’nin yaptığı araştırma, Rustavi sakinleri tarafından bu olaylarla ilgili olarak Devlet makamlarına hiç bir şikayette bulunulmadığını göstermektedir. Bu koşullarda proje tarafından herhangi bir makul müdahalede bulunulmasını önermek güçtür. Bazı durumlarda mülke zarar gelmesi veya insanların yaralanmasını önlemek için polis müdahalesi gerekli olmakla birlikte SYYEP Heyeti, bu müdahalenin sadece son çare olarak ve Güvenlik ve İnsan Hakları Gönüllü İlkeleri ile uyumlu bir şekilde kullanılması gerektiği görüşündedir.

Gürcistan’da BTC Şti. 2003’ün son bölümünde ve 2004 başında boru hattı geçiş hakkı güzergahının protestocular veya köylüler tarafından kapatıldığı bazı durumlarla karşılaşmıştır. BTC Şti., Şubat 2004’teki SYYEP ziyaretinden bu yana bu tür kapatma olaylarının sayısının azaldığını bildirmiştir. Bu durum, seçim sonrası dönemdeki daha sakin yerel siyasi durum yanı sıra yeni hükümetin konuya ilişkin eşgüdümü ve kaynakları artırmasına bağlanmaktadır.

Kısım 2.2’de belirtildiği gibi Gürcistan ve Türkiye’de yeni çalışma sahalarının açılması, Halkla İlişkiler ekiplerine yönelik talepleri artıracaktır. Bunlar önceden kestirilebilir ve gerektiğinde ilave personel işe alınabilir (Tavsiye b’ye bakınız).

4.7 Şikayetler

Bütün ülkelerde şikayetlerin giderilmesine yönelik çalışmalar, arazi edinimi ve inşaat şikayetlerini kapsayan şikayet kayıt defterlerinin her ülkede tutulması nedeniyle daha etkinleşmiştir. Şikayetlerin giderilme yöntemlerinin tanımlanma ve kaydedilmesine ilişkin yöntemler konusunda bazı sorunlar devam etmektedir. Şikayet giderme süreçlerinin güçlendirilmesi konusunda ülkelere özgü tavsiyeler, Bölüm B, C ve D’de verilmektedir.

5. TOPLUMSAL YATIRIM PROGRAMI 5.1 TYP Uygulama Ortaklarının Seçimi

Üç ülkenin tamamında Toplumsal Yatırım Programları, yerli ve uluslararası sivil toplum kuruluşları, eğitim kurumları ve özel şirketlere açık olan bir ihale süreci sonucunda verilmiştir. Değerlendirme, harici danışmanlık heyetlerinin de teklifler üzerinde görüşleri alınmak suretiylekurum içinde gerçekleştirilmiştir. SYYEP Heyeti, bu üç ülkenin tamamında TYP ortaklarının seçim sürecinin etkin, rekabete açık ve şeffaf olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bütün teklifler için ulusal yoksullukla mücadele stratejileri ile bağlantılar bir koşul oluşturmuştur.

Azerbaycan ve Gürcistan’da TYP programları, deneyimli, kalkınma alanında çalışan uluslararası sivil toplum kuruluşları tarafından yerel sivil toplum kuruluşları ile işbirliği halinde yürütülmektedir. Türkiye’de TYP programları, ulusal sivil toplum kuruluşları ve bir üniversite tarafından uygulanmaktadır.

Toplam TYP bütçesi 25.0 milyon ABD Dolarıdır ve aşağıda belirtildiği şekilde paylaştırılmıştır: Azerbaycan, 8.0 milyon ABD Doları; Gürcistan, 8.0 milyon ABD Doları; and, Türkiye, 9.0 milyon ABD Doları.


5.2 TYP Planlaması, Tasarımı ve Uygulaması

Her ülkedeki TYP programları birden fazla alanı kapsamaktadır (örneğin altyapı rehabilitasyonu, enerji, sağlık, tarım, mikrofinans) ve özellikle Azerbaycan ve Gürcistan’da geniş toplum katılımının teşvik edilmesi, kapasite oluşturma ve eğitim verilmesine büyük öncelik verilmektedir. Bütün altyapı projeleri, köylülerin girdilerin yüzde 25’i oranında katkıda bulunmasını öngörmektedir (nakit, işgücü, malzeme, teçhizat ve benzeri kalemlerin sağlanması yoluyla). Köylülerle yapılan görüşmeler TYP program faaliyetleri konusunda geniş bilgi sahibi olduklarını göstermiştir. Önemli oranda kadın, grup toplantılarına katılmış ve topluluk inisiyatif gruplarında etkin rol oynamıştır. Yerel yönetim ve hükümet kuruluşları ile bazen yerel belediye yetkililerinin topluluk inisitayif gruplarına katılması ve aynı zamanda devlet kuruluşlarının bir teknik kaynak olarak kullanılması yoluyla bağlantı kurulmuştur. Genel olarak SYYEP Heyeti, TYP programlarının tasarımından ve bunların etkin bir şekilde uygulanmasından etkilenmiştir.

Türkiye’de TYP uygulamasındaki bazı eksikliklerin giderilmesi amacıyla güçlendirme önlemleri kabul edilmiştir. Türkiye’de TYP uygulayıcıları tarafından kullanılan katılımcı planlama süreçleri, öteki iki ülkede olduğu kadar gelişmiş değildi. Türkiye SYYEP incelemesi ayrıca bazı projelerin teknik tasarımı konusunda bazı kaygıları ve daha sıkı tasarım incelemeleri konusundaki gereksinimi dile getirmiştir. Tavsiye edilen güçlendirme önlemleri bu raporun D Bölümü 5.2 Kısmı’nda açıklanmaktadır.

5.3 TYP SEÇ

SYYEP Heyeti, üç ülkenin her birinde TYP projelerinin uygulanması ile ilgili bazı muhtemel SEÇ sorunlarını belirtmiştir. Heyet, TYP uygulamasında BTC düzeyinde SEÇ standartlarına uyulması zorunluluğu getirilmesinin muhtemelen çok pahalı olacağını ve sağlanan faydaları büyük ölçüde azaltacağını dikkate almaktadır. Projelerin bir çoğu küçük ölçeklidir. Ancak SYYEP Heyeti, TYP uygulayıcılarının her proje ile ilgili sağlık, emniyet, sosyal ve çevresel risklerin basit bir değerlendirmesini yapmalarının ve gerektiğinde proje tasarımına olumsuz sonuçları hafifletici önlemleri dahil etmelerinin gerekli olduğunu belirtmektedir. Sınırlandırma olmadan aşağıdakiler dahil olmak üzere proje türüne bağlı olarak temel emniyet önlemlerinin uygulamaya konulmasının sağlanmasına özen gösterilmelidir:

- Açık hendekler ve hafriyat alanların yeterli çitle çevrilmesi

- İçme suyu kalitesinin test edilmesi (en azından yeni bir su kaynağının çıkarıldığı projelerde)

- Asbest ve öteki tehlikeli malzemeler konusunda uygun önlemlerin alınması

- Trafik yönetimine dikkat edilmesi

- Su temin iyileştirmelerinin öngörülmesi durumunda kanalizasyon sistemlerinin durumu ve kapasitesi

TYP faaliyetlerinin periyodik izlenmesinin bir parçası olarak BTC Şti., TYP ortaklarının uygun SEÇ önlemlerini aldıklarını doğrulamalıdır.


Tavsiye:

h. BTC Şti., TYP uygulayıcılarına her proje ile ilgili sağlık, emniyet, sosyal ve çevresel risklerin basit bir değerlendirmesini yapmaları ve gerektiğinde proje tasarımına olumsuz sonuçları hafifletici önlemleri dahil etmeleri konusunda talimat verilmelidir.

5.4 Supervision, Monitoring and Evaluation

BTC Şti.’nin her ülkedeki TYP programlarını denetim ve izleme düzeyleri, önemli değişiklikler göstermektedir. Bu görevin kapsamı etkilenen köylerin coğrafi dağılım alanı ve sayısı ile TYP projelerinin Azerbaycan ve Gürcistan’a göre daha büyük olduğu Türkiye’de öteki ülkelere göre önemli ölçüde geniştir. Temel izleme rolünün TYP Ortakları tarafından üstlenilmesi tavsiye edilmektedir. TYP projelerini temsil eden bir grubun risk yönetim etkinliği konusunda bir inceleme, orta dönemli TYP program gözden geçirme çalışmaları çerçevesinde gerçekleştirilmelidir.

Tavsiye:

i. BTC Şti., her ülkede TYP programlarının gerçekleştirilmesi ile bağlantılı risklerin yönetilmesi için izleme veya öteki teminat süreçleri konusundaki gereksinimi gözden geçirmelidir.

6. ORTAYA ÇIKAN ÖTEKİ SORUNLAR

6.1 Halkla İstişare ve Açıklama

Halkın Bilgilendirilmesi ve Katılımı Planları (HBKP), ödünç veren kuruluşların şartlarına uygun olarak her ülke için hazırlanmış ve açıklanmıştır. Kredi sağlayan kuruluşlara, HBKP’lerin yerini almak üzere her ülke için ‘İletişim Planları’ hazırlanacağı yolunda taahhütte bulunulmuştur. Bunlar henüz sonuçlandırılmamıştır.

SYYEP Heyetine, BP İş Unitesi tarafından bir sivil toplum kuruluşu katılım programı hazırlamakta olduğu bildirilmiştir. BTC Şti.’nin bakış açısından bu programın hızla uygulanması ve BTC proje bilgi yayma ve geri bilgi akışı gereksinimleri yanı sıra BP şirket amaçlarını etkin şekilde gerçekleştirmesinin sağlanması gerekmektedir.

Tavsiye:

j. BTC Şti., gelecek SYYEP gözden geçirme çalışmasından önce her ülkeye ilişkin iletişim planlarını tamamlamalıdır.

6.2 Halkın Bilgilendirilmesi Gereksinimleri

Köylerde yapılan görüşmelerden projeden etkilenen yerel halkın projenin kamuoyu tarafından yaygın şekilde yanlış anlaşılan yönleri konusunda daha fazla bilgiye ihtiyaç duydukları bazı temel alanlar ve projeden etkilenen kişilerin bilgilerinin artırılması gereken konuların bulunduğu açıkça anlaşılmaktadır. Bu alanlar şöyledir:


- Boru hattı emniyeti (ve 500-metrelik ‘danışma’ alanının etkileri)

- Kullanım konusundaki kısıtlamalar

- Arazi kullanım hakkının geri verilmesi

- Test ve işletmeye alma sırasındaki faaliyetler

- İşletme aşaması sırasındaki faaliyetler

500 metrelik ‘istişare alanı’ konusundaki yanlış anlamalar Doğu Gürcistan’da yaygındır11. Gürcistan’daki (ve Azerbaycan’daki) Arazi Kamulaştırma ve Tazminat Rehberi (AKTR) ve YYEP’ler BTC Şti.’nin boru hattının her iki tarafında 500 metrelik bir alan içerisinde önerilen imar çalışmaları olması durumunda kendisi ile danışmalarda bulunulmasını istediğini veya hastane ve okul gibi stratejik tesislerin bu alan içinde inşaa edilmemesi gerektiğini ortaya koymaktadır12. Bunun bazı topluluklarda (i) 500 metrelik alanın bir risk veya “tehlike” bölgesi oluşturduğu; ve (ii) BTC Şti.’nin belirli türde tesisler konusunda (okullar, hastaneler) dikkatli planlama yapılmasını istemesi nedeniyle etkilenen arazi sahiplerinin tazminata hak kazanması gerektiği yolunda yanlış anlamalara yol açtığı görülmektedir. Boru hattı emniyeti konusunda açık bilgiler sağlanması ve 500 metrelik alanla öteki koruma alanları konusundaki yanlış anlamaların giderilmesi için dikkatli bir bilgilendirme kampanyasının başlatılması gerekmektedir.

Tavsiye:

k. BTC Şti., boru hattı emniyeti, kullanım kısıtlamaları, arazi kullanım hakkının iadesi, işletmeye alma sırasında gerçekleştirilecek faaliyetler ve işletme aşamasında meydana gelecek faaliyetlerle bunların (eğer varsa) boru hattına yakın yerlerde yaşayanlar üzerindeki etkiler konusunda yerel halka zamanında bilgi sağlanmasına yönelik stratejiler oluşturmalıdır.

6.3 Değişiklik Yönetimi

Şubat 2004 gözden geçirme çalışması sırasında SYYEP Heyeti, tasarım, inşaat yöntemi ve performans kriterleri konusunda YYEP ve YKP’de belgelendirilenlere göre bazı farklılıklar olduğunu (bir TPG değişikliği) belirlemiştir. Bunlar arasında aşağıdakiler bulunmaktadır:

- Tasarım değişiklikleri (güzergahların yeniden belirlenmesi (bütün ülkeler), PT 1 için enerji kaynağı değişikliği (Türkiye), helikopter pistleri için arazi alımı, koruma alanının genişliği ve boru hattı ayırma konusunda önerilen değişiklikler (Gürcistan))

11 İki kişinin anlattıklarına göre 500 metrelik danışma alanı konusundaki bazı yanlış anlamalar, Gürcistan’ın doğu ilçelerinde etkin olan ve projeye karşı çıkan sivil toplum kuruluşları tarafından yaratılmış olabilir.

12 Boru hattının her iki tarafındaki 500 metrelik alanın amacı, Devletin hastane veya okullar gibi daha sonraki tesislerin yapımını onaylamadan önce BTC Şti. ile danışmalarda bulunması ve dikkatli planlama yapmasıdır.


- İnşaat üsülünde değişiklikler (örneğin geçiş hakkı güzergahı dekapaj usulü (Gürcistan), ilave inşaat yayılmalarının uygulamaya konulması Gürcistan ve Türkiye)

- YKP’lerde değişiklikler (örneğin yerel alımlar için Temel Performans Göstergesi)

- YYEP’e göre öteki değişiklikler (örneğin Gürcistan’da YYEP’de tanımlanan kamulaştırma yönteminden farklı olan “gerekli geçiş hakkı” kullanımı)

SYYEP Heyetinin, her gözden geçirme çalışmasından önce onaylanmış “değişikliklerin” bir özetini alması yararlı olacaktır. Mümkün olduğu taktirde her değişiklik konusunda aşağıdakileri kapsayan özet bilgilerin elde edilmesi de faydalı olacaktır:

- Arazi gereksinimlerindeki değişiklikler

- Projeden etkilenen nüfustaki değişiklik

- Proje tarafınan önerilen ilave istişare veya bilgi açıklama faaliyetleri

Tavsiye:

l. SYYEP Heyetine her inceleme çalışmasından önce onaylanmış değişiklikler konusunda özet bilgiler verilecektir (tasarım, inşaat usulleri ve YKP belgeleri).

6.4 İşletme Aşamasına Geçiş

SYYEP Heyeti İş Tanımı çerçevesinde SYYEP izleme çalışmaları 2008 sonuna kadar veya SYYEP Heyetinin geçim kaynaklarının eski haline getirilmesinin tamamlandığını belirlediği daha erken bir tarihe kadar gerçekleştirilecektir.

2004 ortasından itibaren BTC İşletme Ekibi, rolü 2005 başında sona erecek olan İnşaat Ekibinden boru hattı yönetimini aşamalı olarak devralacaktır. İşletme ekibi üyelerinin şu anda istihdam edilmesi ve bütçelerin oluşturuluyor olması nedeniyle SYYEP Heyeti, bu sorumluluk devrine ilişkin bazı konuların gündeme getirilmesinin uygun olacağını düşünmektedir. Bu konular, uygunluk açısından değil yönetilen bir devir açısından gündeme getirilmektedir. Bunlar üç başlık altında toplanmaktadır:

- İşletme aşaması istihdam ve satın alma alanlarında köy ve ilçe düzeyi katılıma ilişkin fırsatların azami düzeye çıkarılması

- TYP Programlarının sürekliliği

- Yerel halkla irtibat, sosyal ve YYEP izlemesi, şikayetlerin incelenmesi ve bununla bağlantılı bildirimler ve kayıt tutmada süreklilik

6.4.1 Köy ve İlçelerden Alım Fırsatları

Kısım 4.3’te belirtildiği gibi proje inşaat aşaması sırasında köylülerden mal ve hizmet alım fırsatlarının sınırlı olduğu anlaşılmıştır. BTC boru hattı işletme aşamasında mal ve hizmetlerin yerel olarak alımı konusunda daha sürdürülebilir ve uzun vadeli fırsatlar ortaya çıkabilir. Köylerin ve köylerdeki işletmelerin bu tür fırsatlar için teklif verebilecek duruma gelmeleri amacıyla köylülerin hazırlıklar, fırsatların belirlenmesi, temel iş planlaması, işletmelerin kurulması, önerilerin hazırlanması ve SEÇ eğitimi konusunda yardıma gerek


duyacakları 12-18 aylık bir hazırlık süresine gereksinim bulunmaktadır. BTC İşletme Ekibinin (özellikle satın alma bölümlerinin) işbirliği ve erkenden sürece katılmaları ile inşaat aşaması TYP, Küçük ve Orta Ölçekli firmaların desteklenmesi girişimleri, işletme aşaması faaliyetlerine teklif vermeleri için köylüleri hazırlama süreci üzerinde odaklaşabilir. Aşağıdaki adımların atılması önerilmektedir:

- Yerel alımların bir hedef olarak işletme aşaması politikaları ve planlamasına dahil edilmesinin sağlanması

- İşletme Ekibinin harekete geçmesinden sonra mümkün olan en kısa süre içinde boru hattı ve pompa istasyonu işletmesinin gözden geçirilmesi ve köylülerin işe alınması veya harici olarak mal ve hizmet sağlamalarına yönelik fırsatların (örneğin çevre bakımı, genel bakım, güvenlik, gıda temini, taşıt bakımı, yakıt temini, yeme içme hizmetleri, üniforma imalatı, çamaşır hizmetleri, temizlik hizmetleri, basım ve levha hazırlama, vs.) belirlenmesi

- BTC İnşaat Ekibi ve İşletme Ekibi için yerel istihdam ve satın alma görevlerinin İşletme Ekibine etkin bir şekilde devredilmesi için hangi bağlantıların gerekli olduğunun belirlenmesi ve köylülerin işletme aşaması alım ihalelerine katılmalarının kolaylaştırılması için inşaat aşaması TYP küçük ölçekli işletme geliştirme girişimlerinde bulunulması fırsatlarının araştırılması amacıyla bir seminer düzenlenmesi

Boru hattı güzergahında yeralan köy ekonomileri, önemli nakit sıkıntısı çekmektedir ve bu nedenle küçük dışarıdan alım fırsatları bile yerel nakit akışına önemli katkıda bulunarak çoğaltıcı etki yaratabilir. Alımlarla ilgili köy kapasite oluşturma çalışmalarına başlanılması için zaman çok erken değildir.

Tavsiye:

m. İşletme Ekibinin harekete geçmesinden sonra mümkün olan en kısa süre içinde BTC Şti., boru hattı ve pompa istasyonu işletmesini gözden geçirmeli ve köylülerin işe alınması veya harici olarak mal ve hizmet sağlamalarına yönelik fırsatları belirlemelidir.

n. BTC Şti.’nin köylülerin işletme aşaması alım ihalelerine katılmalarının kolaylaştırılması için inşaat aşaması TYP küçük ölçekli işletme geliştirme girişimlerinde bulunulması fırsatlarını araştırması önerilmektedir.


6.4.2 TYP Programarının Sürekliliği

Şu anda inşaat aşamasının bir parçası olarak gerçekleştirilmekte olan TYP programlarının süresi oldukça kısadır. Sürdürülebilir faydalar sağlanması için ideal olarak sağlık sektöründekiler gibi programların üç yıllık dönemden sonra da desteklenmesi gerekmektedir. İnşaat aşaması, her ülkede hangi programların etkili olduğunun ve hangisinin uzatılmasının gerektiğinin değerlendirilmesi açısından mükemmel bir temel oluşturmaktadır. TYP girişimlerinin işletme aşaması toplumsal yatırım programlarının bir bölümünü oluşturduğu görüşünden hareketle İşletme ekibi, her şeye sıfırdan başlamak yerine mevcut TYP girişimlerini ve alınan dersleri incelemesi ve bütünleşmiş ve devam eden programlar oluşturmak için bunlardan bazılarının süresinin veya coğrafi kapsamının genişletilmesi olasılığı üzerinde durması tavsiye edilmektedir.

Tavsiye:

o. BTC Şti., TYP programlarının İşletme Aşamasında sürdürülmesi için hangi bağlantıların ve adımların gerekli olduğunun incelenmesi için BTC inşaat ekibi ve işletme ekibinin katılacağı bir seminer düzenleyecektir.

6.4.3 Yerel Halkla İrtibat ve Sosyal Yönetimde Süreklilik

BTC Şti., her ülkede zaman içinde ve yerel halkla düzenli görüşmeler yaparak güçlü ağlar ve ilişkiler oluşturan ve yerel konular, kaygılar ve paydaşlar konusunda bilgi edinen inşaat halkla ilişkiler ekipleri kurmuştur. Bu kişiler, proje açısından büyük önem taşımaktadır. Bunlar ayrıca SYYEP izlemesinin 2008 sonunda tamamlanmasına kadar SYYEP izleme, şikayet usulleri ve bildirim şartarı konusunda bilgi sahibidir. İnşaat HİG’lerinin çekirdek kadrosunun, oluşturulmuş olan yerel halkla ilişkilerin ve projenin sosyal yönetim sistemleri konusundaki bilgilerin kaybolmaması için işletme aşamasında da muhafaza edileceği ümit edilmektedir.

Tavsiye:

p. BTC Şti., işletme aşaması yerel halkla irtibat kaynak gereksinimleri gündeme geldiğinde mevcut HİG’lerin değeri ve bunların yerel halkla iyi ilişkiler sürdürülmesindeki rollerini dikkate alacaktır.

6.5 Bölgesel Kalkınma Girişimi

Ülke için TYP programları genellikle kurumsal sosyal yatırımların gerçekleştirilmesi ve halka yardım sağlanması için mükemmel modeller oluşturmaktadır. Bunların ulusal yoksullukla mücadele stratejileri ile bağlantıları, ulusal sosyal kalkınma hedefleri açısından önemlerini artırmaktadır. TYP programlarının geliştirilmesi ve uygulanması ve bunlardan başka kaynaklardan ilave hibe yardımı sağlanması amacıyla kullanılması sırasında gelecekteki kurumsal sosyal yatırımların oluşturulması açısından önemli dersler alınmıştır. SYYEP Heyeti, BP’nin kendi Bölgesel Kalkınma Girişimini oluştururken TYP programlarını kurumsal sosyal yatırım konusuna temel yaklaşım olarak benimseyeceğini ve kendi ülke ekipleirnin edindiği derslerden yararlanacağını ümit etmektedir.


7. SONUÇ

Genel olarak BTC projesinin YYEP ve YKP’lerde belirtilen taahhütlerini gerçekleştirdiği sonucuna varılmıştır. Ancak bu incelemede genel proje performansının güçlendirilmesi gereken bir kaç alan belirlenmiştir. Bu alanlar şöyledir:

- Yükleniciler tarafından geçici arazi alımının yönetilmesi

- Projeden etkilenen halka bilgi verilmesi

- TYP projeleri konusunda SEÇ teminatı

- Özellikle YYEP ve YKP’lerde belgelendirilmiş olanlardan farklılık gerektiren değişikliklerin yönetilmesi

Proje uygulamasının geciktiği ve sorunların çözülmesi için ilave çaba gerektiren iki alan bulunmaktadır. Bunlar şöyledir:

- Gürcistan’da arazi kullanım hakkının iadesi ve kullanım kısıtlamaları uygulanmasına yönelik strateji

- Gölovası balıkçıları için geçim kaynaklarının eski haline getirilmesi planı

SYYEP Heyeti, üç ülkenin tamamında TYP programlarının bugüne kadar planlanması ve uygulanmasından etkilenmiştir. On iki ay sonra TYP programları katılan köylere önemli faydalar sağlamıştır. Türkiye’de bunların performansının daha da artırılması için bazı önlemler tavsiye edilmiştir.


8. ÖZET SORUN TABLOSU

8.1 Daha Önceki İnceleme Tavsiyelerinin İzlenmesi

Aşağıdaki tabloda Ağustos 2003’teki ilk gözden geçirme çalışması sonucunda SYYEP Heyeti tarafından yapılmış olan tavsiyelerle birlikte bunların Şubat 2004’deki durumları verilmektedir.

Tablo 8-1 Daha Önceki İnceleme Tavsiyelerinin İzlenmesi

Tarih Tavsiye Şubat 2004’deki durum

Ağustos 2003 a. BTC Şti., Şubat 2004 SYYEP gözden geçirme çalışmasının başlangıcında inşaat aşaması sosyal ve çevresel ynetim ve bildirim sistemleri konusunda uzman Heyeti için kapsamlı bir brifing düzenleyecektir.

Gerçekleştirilmiştir

Ağustos 2003 b. BTC Şti., SYYEP Uzman Heyetinin çalışmalarına başlamasından önce en son Üç Aylık Çevre ve Sosyal Ödünç Veren İzleme Raporlarının mevcut olmasını sağlayacaktır.


Ağustos 2003 c. BTC Şti. sosyal izleme ekipleri köylerde ve sınıra yakın alanlarda tazminattan kaynaklanan gerginliklere karşı dikkatli olacaklardır.


Ağustos 2003 d. BTC Şti. boru hattı koridoru boyunca arazi satış fiyatlarını izleyecek ve ulusal eğilimlerle karşılaştıracaktır. Bilgiler yıllık olarak yayınlanacaktır.


Ağustos 2003 e. BTC Şti. her ülkede merkezi hükümet nezdinde yolsuzluğa karşı tutumunu güçlendirmeye devam edecektir.

Gerçekleştirilmiştir (devam etmektedir)

Ağustos 2003 f. BTC Şti. bölgesel ve yerel yönetimler nezdinde yolsuzluğa karşı tutumunu düzenli olarak güçlendirecek ve etkin olarak liderlerin desteğini sağlamaya çalışacaktır.


Ağustos 2003 g. BTC Şti., ortaklık yaptığı sivil toplum kuruluşlarını (CLEE, APLR, & KKGV) kişilerin gizli tutulacak şikayetlerde bulunabileceği yerler olarak duyuracaktır.


Ağustos 2003 h. Ülke ekiplerinin muhtemel usulsüz arazi tescilleri veya işlemlerinden haberdar olmaları durumunda BTC Şti., sorumlu Devlet Makamlarını soruşturma yapmaları ve sonuçları ve adli takibatları kamuoyuna açıklamaları için teşvik edecektir.




Ağustos 2003 i. BTC Şti., YYEP ve Dünya Bankası UT 4.30 ilkelerini dikkate alarak Yüklenicinin basit protokoller yoluyla arazi edinmelerine yönelik usulleri veya başka uygun güçlendirici önlemleri gözden geçirecek ve resmileştirecektir.

Gerçekleştirilecek

Ağustos 2003 j. BTC Şti., sivil toplum kuruluşlarının Yüklenici ile yapılan işlemleri izlemeleri için düzenlemeler yapacak ve ilgili bütün özel taraflara gerekli yardım ve desteği sağlayacaktır.


Ağustos 2003 k. BTC Şti., mümkün olan en kısa süre içinde Gürcistan’da kullanım haklarının iadesine ilişkin resmi mekanizmaya son şeklini verecektir.


Ağustos 2003 l. Koridorun kullanım hakkının iadesine yakın bir tarihte BTC Şti., arazi kullanım haklarının iadesinde izlenecek usulleri tekrar vurgulamak ve ailelere uygulanacak kısıtlamaları hatırlatmak amacıyla üç ülkede bir bilgi yayma kampanyası düzenleyecektir.


Ağustos 2003 m. BTC Şti., yıllık olarak tekrarlanan hane gelir ve harcama anketlerini, üç ülkenin tamamında kendi sosyal izleme programının ayrılmaz bir parçası olarak dahil edecektir.

(Devam etmektedir)

Ağustos 2003 n. BTC Şti., şikayet inceleme görevleri ve sorumluluklarının açıklığa kavuşturulması amacıyla seminerler düzenleyecektir.


Ağustos 2003 o. BTC Şti. (veya ortağı olan sivil toplum kuruluşu) kararlaştırılan düzeltici önlemlerin tamamlandığını ve şikayetçilerin tatmin olduğunun doğrulanması için düzenli şikayet sonuçlandırma incelemeleri gerçekleştireceklerdir.


Ağustos 2003 p. BTC sosyal izleme ekipleri, herhangi bir şikayetleri veya endişeleri olup olmadığının belirlenmesi için korunmaya muhtaç gruplarla görüşmeler yapılmasına özen göstereceklerdir.

Gerçekleştirilecek (Az, Tü)

Ağustos 2003 q. BTC Şti. Yüklenicilerin yerel alımlar konusundaki performansının artırılmasına yönelik önlemleri araştıracaktır.




Ağustos 2003 r. BTC Şti., kendi TYP programlarının coğrafi kapsamını veya süresini genişletmek için ortaklık veya destek yoluyla öteki taraflarla işbirliği yapılması imkanlarını araştıracaktır.

Gerçekleştirilmiştir (Az.); Devam etmektedir (Tü); Gerçekleştirilecek (Gü)

Ağustos 2003 s. BTC Şti., geleceğe dönük Toplumsal yatırım planlaması çerçevesinde işletme sırasında muhtemel finansman sağlanması amacıyla TYP yatırımlarının değerlendirilmesini dahil edecektir.


8.2 Şubat 2004 İncelemesi Tavsiyeleri

Türkiye’deki BTC projesinin Şubat 2004 incelemesinden kaynaklanan başlıca tavsiyeler, aşağıda belirlendiği şekilde önceliklendirilmiştir:

Yüksek YYEP, ÇSEP veya Dünya Bankası UT 4.30’te yer alan taahhütlere uygunluğun sağlanması açısından önem taşıyan eylemler

Orta Sosyal veya yeniden yerleşim iyi uygulama ilkelerine uymak veya gerçek veya muhtemel sosyal risklerin giderilmesi için yararlı görülen eylemler

Düşük Zaman açısından daha az önem taşıyan önemli eylemler

q. BTC Şti. arazileri, ekinleri veya varlıkları geçiş hakkı güzergahı ve öteki belirtilmiş olan çalışma alanlarının ötesinde inşaat faaliyetlerinden etkilenecek arazi sahipleri ve kullanıcıların belirlenmesi ve bunlara tazminat ödenmesine ve kendilerine henüz tazminat ödenmemiş olanların belirlenmesine öncelik verilmesini sağlamalıdır.

r. BTC Şti., yeni yayılma çalışmalarının başlamasından önce yeterli personel kaynakları, denetim, kayıt tutma ve teminat usullerinin mevcut olmasını sağlayacaktır. Bu, gerek BTC Şti. gerekse alt yüklenici kaynakları ve sistemleri için geçerlidir.

BTC Şti. yeni yayılma alt yüklenicilerinin arazi ekiplerinin çalışmalara başlamadan önce eğitim almalarını ve proje YYEP yükümlülükleri ile giriş öncesi şartlar konusunda tam olarak bilgi sahibi olmalarını sağlamalıdır.


Konu Proje İlkeleri Performans Tavsiyeler Kimintarafından

Öncelik

ARAZİ EDİNİMİ a. BTC Şti. arazileri, ekinleri veya varlıkları

geçiş hakkı güzergahı ve öteki belirtilmiş olan çalışma alanlarının ötesinde inşaat faaliyetlerinden etkilenecek arazi sahipleri ve kullanıcıların belirlenmesi ve bunlara tazminat ödenmesine ve kendilerine henüz tazminat ödenmemiş olanların belirlenmesine öncelik verilmesini sağlamalıdır.

BTC Şti. Yüksek

b. BTC Şti. yeni inşaat sahalarının açılmasından önce yeterli personel kaynakları, denetim, kayıt tutma ve teminat usullerinin mevcut olmasını sağlayacaktır. Bu, gerek BTC Şti. gerekse alt yüklenici kaynakları ve sistemleri için geçerlidir.

BTC Şti. Yüksek

İnşaat amaçları için ilave arazi yönetimi

Yüklenici, ilave arazi gereksinimlerini YYEP ve UT 4.30’a uygun olarak yürütecektir. BTC Şti. uygunluğu izleyecektir.

SYYEP Heyeti, yüklenicilerin UT 4.30 ilkelerinin aksine ödemeden önce araziyi işgal ettikleri bazı durumlardan kaygı duymaktadır. Heyet, yüklenici tarafından yürütülen ek arazi alımının denetlenmesi ve yönetilmesi için yeterli kaynakların sağlanmaması ve eğitime özel önem verilmemesi durumunda Gürcistan ve Türkiye’de yeni inşaat sahalarının açılmasından sonra bu tür olayların daha da yaygınlaşması riski bulunduğunu gözlemlemiştir.

c. BTC Şti. yeni çalışma sahalarını üstlenecek olan alt yüklenicilerin arazi ekiplerinin çalışmalara başlamadan önce eğitim almalarını ve proje YYEP yükümlülükleri ile giriş öncesi şartlar konusunda tam olarak bilgi sahibi olmalarını sağlamalıdır.

BTC Şti. Yüksek


Konu Proje İlkeleri Performans Tavsiyeler Kimin tarafından

Öncelik

Yolsuzluk ve haraç iddiaları

Proje, her türlü yolsuzluğu hoş görmemekte veya desteklememektedir.

Bugüne kadar yapılan görüşmelere dayalı olarak bu tür olayların yaygın olmadığının anlaşılmasına karşın Gürcistan ve Azerbaycan’da yolsuzluk ve haraç olayları meydana geldiği söylemleri mevcuttur.

d. BTC Şti. rüşvete karşı tutumunu bütün hükümet düzeylerinde güçlendirmeye devam etmelidir.

BTC Şti. Orta

Boru hattı koruma alanı / kullanım haklarının iadesi

Arazi kullanım hakları, inşaatın tamamlanmasından sonra esas sahiplerine iade edilecektir.

Gürcistan’da 58 metrelik koruma alanının tamamlanması için özel arazide 44 metrelik koridorun her iki tarafında iki şerit iktisap edilmesi stratejisi henüz tamamlanmamıştır.

e. BTC Şti. Gürcistan’da arazilerin geri verilmesi ve kullanım kısıtlamalarına ilişkin meselelerin çözülmesi için yeterli kaynakların en kısa süre içinde temin edilmesini ve gerekli ilginin gösterilmesini sağlayacaktır.

BTC Şti. Yüksek

GEÇİM KAYNAKLARININ ESKİ HALİNE GETİRİLMESİ Gölovasi balıkçılarının geçim kaynaklarının eski haline getirilmesi

Ceyhan Deniz Terminali yakınındaki Gölovası köyü balıkçıları, YYEP uyarınca tazminata hak kazanmışlardır.

Kapsamlı temel araştırma tamamlanmıştır (Ankara Üniversitesi). Gereksinimlere göre tam bir Geçim Kaynaklarının Eski Haline Getirilmesi Planını oluşturulacaktır.

f. BTC Şti. geçim kaynaklarının eski haline getirilmesi planına son şeklinin verilmesi ve etkilenen balıkçılara sunulabilmesi için Gölovası balıkçılarına önerilebilecek muhtemel işler ve eğitim fırsatları konusunda BOTAŞ ile bir an önce anlaşmaya varmalıdır.

BTC Şti. Yüksek

İNŞAATIN YEREL HALK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ Yerel alımlar Yüklenicilerin ülkelere

ilişkin harcama verileri, yerel alım Temel Performans Göstergelerinden biridir.

Yerel alım performansının değerlendirilebilmesi için ülkelere özgü harca verilerinin derlenmesi gerekmektedir.

g. BTC Şti. yerel alımların bir göstergesi olarak her ülkeye ilişkin harcama verilerini üç ayda bir yayınlamalıdır.

BTC Şti. Yüksek


Konu Proje İlkeleri Performans Tavsiyeler KiminTarafından

Öncelik

TOPLUMSAL YATIRIM PROGRAMI h. BTC Şti. TYP uygulayıcılarına her proje

ile ilgili sağlık, emniyet, sosyal ve çevresel risklerin basit bir değerlendirmesini yapmaları ve gerektiğinde proje tasarımına olumsuz sonuçları hafifletici önlemleri dahil etmeleri konusunda talimat verecektir.

BTC Şti. Orta TYP Projesi SEÇ

TYP projelerinde sağlık, emniyet ve çevreye ilişkin sorunların giderilmesi için makul önlemler alınmalıdır.

SYYEP Heyeti üç ülkenin her birinde TYP projelerinin uygulanması ile bağlantılı bazı muhtemel SEÇ sorunlarına işaret etmiş ve TYP uygulayıcılarının her TYP projesi ile ilgili sağlık, emniyet, sosyal ve çevre risklerinin basit bir değerlendirmesini yapması gerektiğini belirtmiştir.

i. BTC Şti. her ülkede TYP programlarının gerçekleştirilmesi ile bağlantılı risklerin yönetilmesi için izleme veya öteki teminat süreçleri konusundaki gereksinimi gözden geçirecektir.

BTC Şti. Orta

HALKLA İSTİŞARE VE AÇIKLAMA Bilginin yayılması

Ülke Ekipleri, Halkla İstişare ve Açıklama Planlarının yerini

İletişim planlarının (Gürcistan’da paydaş katılım planı) hazırlanması üç ülkede de ileri bir düzeydeydi.

j. BTC Şti. gelecek SYYEP gözden geçirme çalışmasından önce her ülkeye ilişkin iletişim planlarını tamamlayacaktır.

BTC Şti. Yüksek


Konu Proje İlkeleri Performans Tavsiyeler Kimin Tarafından

Öncelik

alacak “iletişim planları” oluşturacaktır.

Planlara son şeklinin verilmesi gerekmektedir. SYYEP görüşmeleri, etkilenen toplulukların boru hattı emniyeti ve 500 metrelik “danışma alanı”nın önemi; kullanım kısıtlamaları ve inşaatın tamamlanmasından sonra arazi / arazi kullanım hakkının iadesi gibi konularda daha fazla bilgi estidği bazı alanları belirlemiştir.

k. BTC Şti. boru hattı emniyeti, kullanım kısıtlamaları, arazi kullanım hakkının iadesi, işletmeye alma sırasında gerçekleştirilecek faaliyetler ve işletme aşamasında meydana gelecek faaliyetlerle bunların (eğer varsa) boru hattına yakın yerlerde yaşayanlar üzerindeki etkiler konusunda yerel halka zamanında bilgi sağlanmasına yönelik stratejiler oluşturacaktır.

BTC Şti. Yüksek

DEĞİŞİKLİK YÖNETİMİ Değişiklik yönetimi

Sistemli ve belgelendirilmiş değişiklik yönetimi

SYYEP Heyeti, sahada karşılaşılan proje tasarımı ve uygulamasında değişiklikler konusunda bilgi almamıştır.

l. SYYEP Heyetine her gözden geçirme çalışmasından önce onaylanmış değişiklikler konusunda özet bilgiler verilecektir (tasarım, inşaat usulleri ve YKP belgeleri).

BTC Şti. Orta

İŞLETMEYE GEÇİŞ TYP, istihdam ve alım girişimlerinin sürdürülmesi

Devam eden proje faydalarının yerel halkla paylaşılması konusunda kararlılık

SYYEP Heyeti, inşaat aşaması TYP eğitimi ve faaliyetleri ile işletme aşaması istihdam ve alım faaliyetleri arasında erkenden işbirliği yoluyla gerçekleştirilebilecek muhtemel sinerjiler bulunduğunu gözlemlemiştir.

m. İşletme Ekibinin harekete geçmesinden sonra mümkün olan en kısa süre içinde BTC Şti., boru hattı ve pompa istasyonu işletmesini gözden geçirecek ve köylülerin işe alınması veya harici olarak mal ve hizmet sağlamalarına yönelik fırsatları belirleyecektir.

BTC Şti. Orta


Konu Proje İlkeleri Performans Tavsiyeler Kimin Tarafından

Öncelik

n. BTC Şti. köylülerin işletme aşaması yerel alım ihalelerine katılmalarının kolaylaştırılması için inşaat aşaması TYP küçük ölçekli işletme geliştirme girişimlerinde bulunulması fırsatlarını araştıracaktır.

BTC Şti. Orta

o. BTC, TYP programlarının İşletme Aşamasında sürdürülmesi için hangi bağlantıların ve adımların gerekli olduğunun incelenmesi için BTC inşaat ekibi ve işletme ekibinin katılacağı bir seminer düzenleyecektir.

BTC Şti. Orta

Halkla irtibatta süreklilik

Toplulukla irtibatın sürekli etkin yönetimi konusunda kararlılık

BTC Şti., yerel halkla iyi ilişkiler tesis etmiş olan bazı mükemmel HİG personelini işe almış ve eğitmiştir. Bazı kilit HİG’lerin işletme faaliyetleri sırasında da muhafaza edilmesi düşünülmelidir.

p. BTC Şti., işletme aşaması yerel halkla irtibat kaynak gereksinimleri gündeme geldiğinde mevcut HİG’lerin değeri ve bunların yerel halkla iyi ilişkiler sürdürülmesindeki rollerini dikkate alacaktır.

BTC Şti. Düşük

bakÜ – tİflİs – ceyhan boru hatti projesİsubsites.bp.com/caspian/btc/tur/social and...

Documents