balkan kongresi

7/29/2019 Balkan Kongresi

1/620

1

ULUSLARARASI BALKAN KONGRES(INTERNATIONAL BALKAN CONGRESS)

21inci Yzylda Uluslararas rgtlerin Gvenlik Yaklamlarve

Balkanlarn Gvenlii(Security Approaches of International Organizations in the 21st Century

andSecurity of the Balkans)

28-29 Nisan (April) 2011Kocaeli Trkiye

Editr/EditorProf. Dr. Hasret omak

Yrd. Do. Dr. Caner Sancaktar


2/620

2

NDEKLER

Dzenleyenler...6

Bilim Kurulu.8

Kongre Program...9

nsz..15

Preface.17

Al Konumas ...19

21. Yzylda Yeni Gvenlik Anlaylar ve Yaklamlar..21Atilla Sandkl, Bilgehan Emeklier

21. Yzylda BM, NATO, AB ve AGTin Balkanlardaki Gvenlik Yaklam:Gvenlik Ynetiimi...42Burak Tangr

The Securitization Theory Application in Kosovo.....................................................61Erdoan Shipoli

The Contribution of Turkish-Serbian Relations towards Improving Security in theWestern Balkans.74Athina Tesfa-Yohannes

Tackling Ex-Yugoslav Ethno-political Dilemmas: The Cases of Kosovo andVojvodin.85Adrian Pop, Ragp Gkel

Minority Education for Kosovos Turks: Faced with Poor Education and Near-TotalExclusion from Kosovos Society..96Gordana Bozic

A Dream Hoped for but not to Be Realized: Albanian Opinions on the Merger of

Natural Albanian Territories.....................................................................................102Ramadan ipuri

Bosnian Political Stalemate: 2010 Elections and Aftermath....................................122Murat nsoy

Bulgaristan Trklerinin Haklar ve Demokrasi Dneminde Bulgaristan Trkleri(1989 ve Sonras)..139Erhan Vatansever

The Impact of Ukraine-Macedonia Free Trade Agreement on Bilateral Economic

Cooperation and Lessons Learned150Valeriy Kokot


3/620

3

China and the Balkans..............................................................................................157Marius Dumitru Badea

2000li Yllarda Rusyann Balkanlar Politikas: Elveda Rumeli?.......................162

Vgar manov

Kosova Meselesi ve inin Tutumu.169Fatma oban

Souk Sava Sonras ABDnin Balkanlar Stratejisi.176Gktrk Tyszolu

Trkiyenin Teknolojik Geliimi ve Blgesel birlii nisiyatifi185M. Oktay Alnak

Eski Trk Basnnda Balkanlarda kan Trke Vilayet Gazeteleri198Nebahat Akgn omak

Bosna-Hersek Savanda ran...210Zafer Yldrm

The Impact of the Conflict in Bosnia and Herzegovina on the Principle ofMultilateralism: The Case of the Contact Group216Gken Yava

Eski Yugoslavya Corafyasnda Kalc Bar zerine: Homojenleme-HeterojenKalma Paradoksu..230Muharrem Grkaynak

Eski Yugoslavya Uluslararas Ceza Mahkemesi ve Uygulamalar...237Arda zkan

Trkiyeye Komu Balkan lkeleri ile Ekonomik birlii ve Yatrm mkanlar:Yunanistan ve Bulgaristan rnei250Selim Bekiolu, Glah Sezen, Umut Tolga Gm

Balkanlarda Jeopolitik Blnmeler ve Trkiye275Nadire Filiz rge

Trkiye Yunanistan likilerinde GvenlikSylemi: Tarihsel Paradokstan AlternatifSylemlere karmlar..298Soner Karagl,Ceyhun ieki

Souk Sava Sonras Trkiye-Bulgaristan likileri.315Buket nal

Souk Sava Sonras Trkiyenin Geleneksel ve Yeni Gvenlik Politikas Asndan

Yunanistana Yaklamnn Karlatrmal Analizi.328Abdullah Torun


4/620

4

Dnm Sonras Balkan lkelerinde Gelien Uluslararas Halkla likiler (Slovenyave Srbistan rnekleri)..336Elgiz Ylmaz, Zeynep Gney

1989 Zorunlu G ve Gmenlerin Sosyal Entegrasyonu: TekirdadakiBulgaristan Gmenleri zerine Bir alma..354N. Asl irin

Balkanlarda Ar Milliyetilik: Blgesel birliine Engel372Caner Sancaktar

Emerging Strategic Importance of H2S of Black Sea Among the Black SeaNeighbours Balkan Countries and Turkey391Aye Nilgn Akn, Pelin Bolat, M. Oktay Alnak

Energy Supply Security in the Balkans400Sasa Peric

Balkanlarda Enerji Arz Gvenlii, Enerji eitlilii ve Yenilenebilir EnerjiKaynaklar.403Koray lgen, Sibel Akova

Accommodating Energy Security in the Balkans.....................................................418Didem Ekinci

Balkanlarda Enerji Diplomasisi...430Nesliah Yaar

Balkanlarda Enerji Arz Gvenlii ve Enerji Stratejilerinin Belirlenmesinde RolOynayacak Talep Tahmini440Gnl Kkyr, Glah Sezen, Glizar Seda orak

European Union and Kosovo Issue: From a Peripheral Role to Central Stage?.......454Birgl Demirta Cokun

Avrupa Birliinin Gemi ve Liman Gvenlii Dzenlemeleri.474

Hac KaraThe EU Migration and Visa Policy Towards the Western Balkans..487Melike Akkaraca Kse

Avrupa Birliinin Balkan Politikas erevesinde Balkanlarda GvenliinSalanmas500Mehlika zlem Ultan

Dayton Sonras Bosna-Hersekte Gvenliin Salanmasnda ABnin Rol520Adnan Seyaz


5/620

5

Trkiye zerinden Yunanistana Yasad G ve FRONTEX.526Elin Macar

Balkanlardaki Aznlklarn Dini Haklarnn Gvenlii Sorunu: Heybeliada RuhbanOkulu rnei532

Salih nci

Balkan Savalar Sonrasnda Ortaya kan G Hareketlerinin Osmanl Siyasal veSosyal Yaamna Etkileri..543Tuncay Bilecen

Komnizm Dnemi Bulgaristan Trklerine Uygulanan Asimilasyon Politikas ve1989 G.558

Nevin Trker

Self Determinasyonun Snrlar: Kosova rnei..564

rfan Kaya lger

Necati Cumalnn Makedonya 1900 ile Viran Dalar simli Eserlerinde BalkanCorafyas ve Gvenlik Kavram Ekseninde nsan Manzaralar..572Tevfik St

Ayn Corafyada Yeralan Bulgaristan niversiteleri ile Trkiyedeki niversitelerinBilimsel Adan Analizi585Ferit Arktn

Security in the Black Sea Region and Regional Organizations590Aslhan Anlar

Balkanlarda Gvenliin Salanmasnda Trkiyenin Rol ve Karlklkarlar.603Pnar Elbasan, Burak . eker


6/620

6

DZENLEYENLER

Onursal Bakanlar

Prof. Dr. Sedat Lainer, anakkale Onsekiz Mart niversitesi Rektr

Prof. Dr. Enver Duran, Trakya niversitesi Rektr

Prof. Dr. Mustafa Ayka, Krklareli niversitesi Rektr

Prof. Dr. Osman imek, Namk Kemal niversitesi Rektr

Prof. Dr. Sezer . Komsuolu, Kocaeli niversitesi Rektr

Do. Dr. Atilla Sandkl, BLGESAM Bakan

Kongre Bakanlar

Prof. Dr. Adnan Orak, Namk Kemal niversitesi Rektr Yardmcs

Prof. Dr. Abdurrahman Fettaholu, Kocaeli niversitesi BF Dekan

Prof. Dr. A. Kazm Kirti, anakkale Onsekiz Mart niversitesi BF Dekan

Prof. Dr. Derman Kkaltan, Trakya niversitesi BF Dekan

Prof. Dr. Glfettin elik, Krklareli niversitesi BF Dekan

Dzenleme Kurulu Bakan

Prof. Dr. Hasret omak, Kocaeli niversitesi

Dzenleme Kurulu

Do. Dr. Ahmet Gnen, Trakya niversitesi

Do. Dr. Bekir Gnay, Kocaeli niversitesi

Do. Dr. rfan Kaya lger, Kocaeli niversitesi

Do. Dr. Rasim Ylmaz, Namk Kemal niversitesi

Do. Dr. Ycel Acer, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Yrd. Do. Dr. Buket nal, Kocaeli niversitesiYrd. Do. Dr. idem Vatansever, Namk Kemal niversitesi

Yrd. Do. Dr. Fahri Trk, Trakya niversitesi

Yrd. Do. Dr. M. Mert Sunar, Kocaeli niversitesi

Yrd. Do. Dr. Mehmet Blent Uluda, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Yrd. Do. Dr. Soner Karagl, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Yrd. Do. Dr. Zafer Yldrm, Kocaeli niversitesi

Yrd. Do. Dr. Zekeriya Demir, Krklareli niversitesi


7/620

7

Kongre Genel Sekreteri

Yrd. Do. Dr. Caner Sancaktar, Kocaeli niversitesi

Kongre Sekretaryas

Yrd. Do. Dr. Ayhut Hamit Turan, Namk Kemal niversitesi

Yrd. Do. Dr. Ltf imek, Namk Kemal niversitesi

Yrd. Do. Dr. Ouzhan Durmu, Trakya niversitesi

r. Gr. Ayegl Gkalp, Kocaeli niversitesi

Okutman Seluk Ard, Trakya niversitesi

Ar. Gr. Adnan Seyas, Krklareli niversitesi

Ar. Gr. Arda Ercan, Kocaeli niversitesi

Ar. Gr. Bilge Ercan, Kocaeli niversitesi

Ar. Gr. Cemre Pekcan, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Ar.Gr. Ceyhun ieki, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Ar. Gr. Gknil Erba, Kocaeli niversitesi

Ar. Gr. Hseyin Mercan, Krklareli niversitesi

Ar. Gr. Mehmet Kaan alen, Trakya niversitesi


8/620

8

BLM KURULU

Prof. Dr. A. Mesud Kkkalay, Osmangazi niversitesi

Prof. Dr. A. Kazm Kirti, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Prof. Dr. Abdurrahman Fettaholu, Kocaeli niversitesi

Prof. Dr. Adrian Pop, National School for Political Science and Public Administration,

Romaina

Prof. Dr. Ahmet Selamolu, Kocaeli niversitesi

Prof. Dr. Ali Akdemir, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Prof. Dr. lker Alp, Trakya niversitesi

Prof. Dr. Kemal Turan, Krklareli niversitesi

Prof. Dr. Mete Tunoku, anakkale Onsekiz Mart niversitesi

Prof. Dr. Metin Toprak, Osmangazi niversitesi

Prof. Dr. Oktay Alnak, Baheehir niversitesi

Prof. Dr. Recep Duymaz, Trakya niversitesi

Prof. Dr. Recep leri, Lumina - the University of South-East Europe, Romania

Prof. Dr. Sarp Ertrk, Kocaeli niversitesi

Prof. Dr. Sibel Turan, Trakya niversitesi

Do. Dr. Ahmet Kuba, Namk Kemal niversitesi

Do. Dr. Alpay Hekimler, Namk Kemal niversitesi

Yrd. Do. Dr. Leyla Ate, Namk Kemal niversitesi


9/620

9

KONGRE PROGRAMI

Birinci Gn, 28 Nisan 2011

Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Baki Komsuolu Kltr ve Kongre MerkeziByk Salon

09:30 - 10:00Kayt

10:00 - 11:00Al ve Protokol Konumalar

11:00 - 12:30Birinci Oturum

21inci Yzylda Yeni Gvenlik Anlaylar ve Yaklamlar

Oturum Bakan: Prof. Dr. Yusuf Bayraktutan, Kocaeli niversitesi

Do. Dr. Atilla Sandkl, Bilgehan Emeklier, BLGESAM: 21. Yzylda YeniGvenlik Anlaylar ve Yaklamlar

Yrd. Do. Dr. Burak Tangr, TODAE, 21. Yzylda BM, NATO, AB ve AGTinBalkanlardaki Gvenlik Yaklam: Gvenlik Ynetiimi

Res. Assist. Erdoan Shipoli, Fatih University, The Securitization Theory

Application in Kosovo

Athina Tesfa-Yohannes, Assistant Specialist in BLGESAM, The Contribution ofTurkish-Serbian Relations towards Improving Security in the Western Balkans

12:30 - 13:30le Yemei

13:30 - 15:00kinci OturumBalkanlarda Aznlk Sorunlar ve Etnik htilaflar

Oturum Bakan: Prof. Dr. Oktay Alnak, Baheehir niversitesi

Prof. Dr. Adrian Pop, National School for Political Science and PublicAdministration, Romaina, Ragp Gkel, Ph.D. Candidate, Lumina - the Universityof South-East Europe, Romania, Tackling Ex-Yugoslav Ethnopolitics Dilemmas:The Cases of Kosovo and Vojvodina

Gordana Bozic, Senior Analyst/Historian in the Department of Justice Canada,Crimes Against Humanity and War Crimes Section, Canada, Minority Education


10/620

10

for Kosovos Turks: Faced with Poor Education and Near-Total Exclusion fromKosovos Society

Ramadan ipuri, PhD Candidate and Lecturer, Epoka University, Albania, AHoped but not Realized Dream: Albanian Opinions on the Merger of Natural

Albanian Territories

Dr. Murat nsoy, Hacettepe University, Bosnian Political Stalemate: 2010Elections and Aftermath

Ar. Gr. Erhan Vatansever, Trakya niversitesi, Bulgaristan Trklerinin Haklarve Demokrasi Dneminde Bulgaristan Trkleri

15:00 - 16:30nc Oturum

Dnya G Merkezleri ve Balkan Politikalar

Oturum Bakan: Do. Dr. Atilla Sandkl, BLGESAM

Valeriy Kokot, Embassy of Ukraine in the Republic of Macedonia, First Secretary onEconomic Issues, Ukraine, The Impact of Ukraine-Macedonia Free TradeAgreement on Bilateral Economic Cooperation and Lessons Learned

Badea Marius Dumitru, Babe Bolyai University of Cluj Napoca, Romania,Disjunction versus Supremacy in Balkans: China

Yrd. Do. Dr. Vgar manov, stanbul ehir niversitesi, 2000li YllardaRusyann Balkanlar Politikas: Elveda Rumeli

r. Gr. Fatma oban, Giresun niversitesi, Kosova Meselesi ve inin Tutumu

Ar. Gr. Gktrk Tyszolu, Giresun niversitesi, Souk Sava SonrasABDnin Balkanlar Stratejisi

16:30 17:00Kahve Aras

17:00 - 18:00Drdnc OturumBalkanlarda Bilim, Teknoloji ve Medya

Oturum Bakan: Prof. Dr. Nilgn Akn, Kocaeli niversitesi

Prof. Dr. M. Oktay Alnak, Baheehir niversitesi, Trkiyenin TeknolojikGeliimi ve Blgesel birlii nisiyatifi

Yrd. Do. Dr. Nebahat Akgn omak, Galatasaray niversitesi, Trk BasnndaBalkanlarda kan Trke Vilayet Gazeteleri


11/620

11

Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Baki Komsuolu Kltr ve Kongre MerkeziKaradeniz Salonu


Yugoslavyann Paralanmas Srecinde Gvenlik Bunalm

Oturum Bakan: Prof. Dr. Hasret omak, Kocaeli niversitesi

Yrd. Do. Dr. Zafer Yldrm, Kocaeli niversitesi, Bosna-Hersek Savanda ran

Assist. Prof. Dr. Gken Yava, Beykent University, The Impact of the Conflict inBosnia and Herzegovina on the Principle of Multilateralism: The Case of the ContactGroup

Yrd. Do. Dr. Muharrem Grkaynak, Sleyman Demirel niversitesi, EskiYugoslavya Corafyasnda Kalc Bar zerine: Homojenleme-Heterojen KalmaParadoksu

Ar. Gr. Arda zkan, Giresun niversitesi, Eski Yugoslavya Uluslararas CezaMahkemesi ve Uygulamalar

15:00 - 16:30kinci Oturum

Trkiye ve Balkanlar

Oturum Bakan: Do. Dr. Ycel Demirer, Kocaeli niversitesi

Prof. Dr. Selim Bekiolu, Ar. Gr. Glah Sezen, Ar. Gr. Umut Tolga Gm,Adnan Menderes niversitesi, Trkiyeye Komu Balkan lkeleri ile Ekonomikbirlii ve Yatrm mkanlar: Yunanistan ve Bulgaristan rnei

Dr. Nadire Filiz rge, Marmara niversitesi, Balkan Jeopolitiinde Blnmeler veTrkiye

Yrd. Do. Dr. Soner Karagl, Ar. Gr. Ceyhun ieki, anakkale Onsekiz Martniversitesi, Trkiye Yunanistan likilerindeki Gvenlik Sylemi: TarihselParadokstan Alternatif Sylemlere karmlar

Yrd. Do. Dr. Buket nal, Kocaeli niversitesi, Souk Sava Sonras Trkiye Bulgaristan likileri

Ar. Gr. Abdullah Torun, Ankara niversitesi, Souk Sava Sonras TrkiyeninGeleneksel ve Yeni Gvenlik Politikas Asndan Yunanistana YaklamnnKarlatrmal Analizi


12/620

12

16:30 17:00Kahve Aras

17:00 - 18:00nc Oturum

Serbest Konu

Oturum Bakan: Yrd. Do. Dr. M. Mert Sunar, Kocaeli niversitesi

Yrd. Do. Dr. Elgiz Ylmaz, Ar. Gr. Dr. Zeynep Gney, Galatasaray niversitesi,Dnm Sonras Balkan lkelerinde Gelien Uluslararas Halkla likiler:Slovenya ve Srbistan rnekleri

Yrd. Do. Dr. N. Asl irin, Marmara niversitesi, 1989 Zorunlu G veGmenlerin Sosyal Entegrasyonu: Tekirdadaki Bulgaristan Gmenleri zerineBir alma

Yrd. Do. Dr. Caner Sancaktar, Kocaeli niversitesi, Balkanlarda ArMilliyetilik: Blgesel birliine Engel

18:00Kokteyl Resepsiyonu

kinci Gn, 29 Nisan 2011

Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Baki Komsuolu Kltr ve Kongre MerkeziByk Salon


Balkanlarda Enerji Arz Gvenlii

Oturum Bakan: Prof. Dr. Recep leri, Lumina - the University of South-EastEurope, Romania

Prof. Dr. Aye Nilgn Akn, Kocaeli University, Prof. Dr. M. Oktay Alnak,Baheehir University, Res. Assist. Dr. Pelin Bolat, Istanbul Technical University,

Emerging Strategic Importance of H2S of Black Sea Among the Black SeaNeighbours, Balkan Countries and Turkey

Sasa Peric, Institute of International Politics and Economics, Serbia, Energy SupplySecurity in the Balkans

Yrd. Do. Dr. Koray lgen, Ege niversitesi, Sibel Akova, Doktora rencisi,Maltepe niversitesi, Balkanlarda Enerji Arz Gvenlii, Enerji eitlilii veYenilenebilir Enerji Kaynaklar

Dr. Didem Ekinci, ankaya University, Accommodating Energy Security in the

Balkans


13/620

13

Nesliah Yaar, Trkiye Petrolleri A. O. Strateji Daire Bakanl, BalkanlardaEnerji Diplomasisi

Ar. Gr. Gnl Kkyr, Ar. Gr. Glah Sezen, Ar. Gr. Glizar Seda orak,Adnan Menderes niversitesi, Balkanlarda Enerji Arz Gvenlii ve Enerji

Stratejilerinin Belirlenmesinde Rol Oynayacak Talep Tahmini

11:30 - 13:00kinci Oturum

Avrupa Birlii ve Balkanlar

Oturum Bakan: Prof. Dr. Adrian Pop, National School for Political Science andPublic Administration, Romania

Assoc. Prof. Dr. Birgl Demirta Cokun, Bakent University, European Union andKosovo Issue: From a Peripheral Role to Central Stage?

Yrd. Do. Dr. Hac Kara, Krklareli niversitesi, Avrupa Birlii Gemi ve LimanGvenlii Dzenlemeleri

Dr. Melike Akkaraca Kse, Istanbul Culture University, The EUs Migration andVisa Policy Towards the Western Balkans

Ar. Gr. Mehlika zlem Ultan, Kocaeli niversitesi, ABnin Balkan Politikaserevesinde Balkanlarda Gvenliin Salanmas

Ar. Gr. Adnan Seyaz, Krklareli niversitesi, Dayton Sonras Bosna-HersekteGvenliin Salanmasnda ABnin Rol

Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Baki Komsuolu Kltr ve Kongre MerkeziKaradeniz Salonu


Balkanlarda G

Oturum Bakan: Prof. Dr. Recep Tar, Kocaeli niversitesi

Do. Dr. Elin Macar, Yldz Teknik niversitesi, Trkiye zerinden YunanistanaYasad G ve FRONTEX

Yrd. Do. Dr. Salih nci, Krklareli niversitesi, Balkanlardaki Aznlklarn DiniHaklarnn Gvenlii Sorunu: Heybeliada Ruhban Okulu rnei

r. Gr. Dr. Tuncay Bilecen, Kocaeli niversitesi, Balkan Glerinin OsmanlSosyal ve Siyasal Yaamna Etkileri

Ar. Gr. Nevin Trker, Krklareli niversitesi, Komnizm Dneminde Bulgaristan

Trklerine Uygulanan Asimilasyon Politikas ve 1989 G


14/620

14

11:30 - 13:00kinci OturumSerbest Konu

Oturum Bakan: Do. Dr. Elin Macar, Yldz Teknik niversitesi

Do. Dr. rfan Kaya lger, Kocaeli niversitesi, Self-determinasyonun Snrlar:Kosovann Bamszl Sorunu

Yrd. Do. Dr. Tevfik St, Namk Kemal niversitesi, Necati CumalnnMakedonya 1900 ve Viran Dalar simli Eserlerinde Balkan Corafyas veGvenlik Kavram Ekseninde nsan Manzaralar

r. Gr. Ferit Artkn, Kocaeli niversitesi, Ayn Corafyada Yer Alan Bulgaristanniversiteleri ile Trkiyedeki niversitelerin Bilimsel Ada Analizi

Res. Assist. Aslhan Anlar, Middle East Technical University, Security of theBlacksea Region and Regional Organizations

Pnar Elbasan, Burak . eker, Doktora rencisi, Kocaeli niversitesi,Balkanlarda Gvenliin Salanmasnda Trkiyenin Rol ve Karlkl karlar

13:00 - 14:00le Yemei

14:00Kocaeli Kltr Gezisi iin Hareket


15/620

15

NSZ

Balkanlar blgesini, Trkiye asndan nemli klan pek ok kltrel, tarihsel,sosyal, ekonomik ve politik balar mevcuttur. Bunlardan birisi ve en nemlisi,Balkan lkelerinde Trk ve Mslman topluluklarn varldr. Ayrca, Trkiyede

nemli miktarda Balkan kkenli nfus bulunmaktadr. Trkiyedeki Balkan kkenlinfus ile Balkan lkelerinde yaayan akraba topluluklar arasnda halen sk ilikilerve canl balar mevcuttur.

Balkanlar, kltrel, ekonomik ve politik ilikiler bakmndan Trkiye iin sonderece nemli bir blgedir. zellikle, sosyalizm sonras dnemde Trkiyenin blgelkeleri ile olan ekonomik, ticari, kltrel ve politik ilikileri hzla gelimi vegelimeye devam etmektedir.

12 Bamsz Devletin bulunduu Blge ayn zamanda, Trkiyenin Avrupaile olan ilikileri asndan da byk nem arz etmektedir. nk Balkanlar,

Trkiyenin Avrupaya alan kapsdr. Anadolu Yarmadas Avrupa ile Asyay,Balkanlar ise Bat Avrupa ile Trkiyeyi birbirine balayan kprdr. Balkanlarda

bar, gven ve istikrarn srdrlebilir olmas, hem Trkiyenin gvenliini olumluetkileyebilecek, hem de Avrupa ile olan kltrel, sosyal, tarihsel, ekonomik ve

politik ilikilerin gelimesini daha da glendirebilecektir.

1990l yllar, Souk Sava dneminin sona erdii ve sosyalist rejimlerinykld bir dnem olmutur. Bu dnemde, Balkan lkeleri ve toplumlar kkl birdeiim ve dnm srecine girmilerdir. Yugoslavyann paralanmasyla birlikte

blgede yeni yedi devlet ortaya kmtr. Bu tr radikal gelimeler blgedekidevletleraras ilikileri derinden etkilemi, yeni ve gncel sorunlarn ortayakmasna neden olmutur.

Tm bu yaanan kkl deiim ve dnm sreci beraberinde yeniekonomik, siyasal, sosyal ve kltrel problemleri gndeme getirmitir. Sava sonras

bar ve gvenliin inas ve gelitirilmesi Balkanlar iin nemli bir konudur vegncelliini srdrmektedir.

Balkanlar; Avrupay Asyaya, Asyay Avrupaya ve her iki ktayAnadoluya balayan bir kpr konumundadr. Avrupadan Trk Boazlarna,Svey Kanalna ve nihayet Ortadouya ulam konusunda s ve destek blgesi

konumunda olan Balkanlar, ayrca alt denize alan bir blgedir: Karadeniz,Akdeniz, Marmara Denizi, Ege Denizi, Adriyatik Denizi ve Tiran Denizi. Bukonumuyla Balkanlar jeopolitik ve stratejik neme sahip bir blgedir.

Jeopolitik ve stratejik konumu nedeniyle Balkanlarn istikrar ve gvenlii,sadece blge lkeleri iin deil, ayn zamanda Avrupa ve Asya iin de byk nemarz etmektedir. Balkanlarda ortaya kabilecek gvenlik bunalmlar Avrupann,Asyann ve bu iki yal ktay birbirine balayan lkemizin gvenliini olumsuzetkileyebilecektir. Dolaysyla daha gvenli bir Balkanlar, daha gvenli bir Avrupa,Asya ve Trkiye anlamna gelmektedir.


16/620

16

Tm bu nedenlerden dolay Balkanlarda gvenlik ve istikrarn gelitirilmesi,yeni gvenlik anlaylarnn, yaklamlarnn ve ynelimlerin belirlenebilmesiamac ile Kocaeli niversitesi Umuttepe Yerlekesi Prof. Dr. Baki KomsuoluUluslararas Kltr ve Kongre Merkezinde, 28 ve 29 Nisan 2011 tarihlerindeUluslararas Balkan Kongresi dzenlenmitir.

Uluslararas Balkan Kongresinde 21inci Yzylda Uluslararasrgtlerin Gvenlik Yaklamlar ve Balkanlarn Gvenlii konular ayrntlolarak irdelenmitir. 47 adet uluslararas bildiri Kongrede sunulmutur. Kongre ok

baarl biimde icra edilmitir. Kongrenin, niversitelerimiz, uluslarmz ilelkelerimiz arasnda ibirliinin gelitirilmesine nemli katk saladdeerlendirilmitir. Kongrede ayrca, yeni ibirlii ve ortak proje olanaklarnnretilmesi, yaratlmas ve gelitirilmesi konusunda irade beyan edilmitir.

28-29 Nisan 2011 tarihlerinde gerekletirilen Uluslararas BalkanKongresine destek ve katk salayan Rektrmz Prof. Dr. Sayn Sezer ener

Komsuoluna, Kongrenin birlikte dzenlenmesini ve yrtlmesini salayanTrakya, Namk Kemal, anakkale Onsekiz Mart ve Krklareli niversitelerininSayn Rektrleri ile Bilgesam Bakanna, Kongre Genel Sekreterliini yrten Yrd.Do. Dr. Caner Sancaktara ve Uluslararas likiler Blmmzn retimelemanlar ve rencilerine yrekten teekkr ederim.

Engin sayglarmla

Prof. Dr. Hasret OMAKKocaeli niversitesi Rektr YardmcsUluslararas Balkan Kongresi Bakan

Umuttepe Yerlekesi, 29 Nisan 2011


17/620

17

PREFACE

There are many cultural, historical, social, economic and political ties thatmake the Balkan region vital for Turkey. The first and the most important of these isthe presence of Turkish and Muslim communities in Balkan countries. Moreover, a

major component of Turkeys population is composed of people of Balkan descent,and these people are still closely related to their relative communities in the Balkans.

In terms of politics, economics and cultural relations, the Balkans are of vitalimportance for Turkey. Turkeys economic, commercial, cultural and politicalrelations with the countries in the region have improved and are still improvingespecially after the socialist period.

The region, with 12 independent states, is also important for Turkeysrelations with Europe since the Balkans are Turkeys gateways to Europe. TheAnatolian Peninsula connects Europe to Asia, and the Balkans connect Western

Europe to Turkey. Therefore, peace, security and stability in the Balkans are vitalboth for Turkeys security and the strengthening of its cultural, historical, economicand political relations with Europe.

1990s witnessed the end of the Cold War and the collapse of socialistregimes. Balkan countries have been through an enormous transformation andtransition period. Seven new independent states emerged after the dissolution ofYugoslavia. Such radical changes have deeply affected the inter-state relations in theregion and caused new and recent problems to arise.

This impressive transition and transformation process had brought up new

economic, political, social and cultural problems. The reconstruction andimprovement of peace and stability continues to be a vital issue for the Balkans.

Balkans are the natural bridge that connect Europe to Asia, Asia to Europeand both continents to Anatolia. Balkans are a base and support centre that stretchfrom Europe to Turkish Straits, Suez Channel and the Middle East. The region is atthe crossroads of six seas: the Black Sea, the Mediterranean, Marmara Sea, theAegean Sea, the Adriatic Sea, and the Tyrrhenian Sea. This geographical location

provides the Balkans a geopolitical and strategic importance.

The stability and security of the Balkans, as a result of its geopolitical and

strategic position, is not only important for the regional states but also for Europe andAsia. The security depressions that might occur in the Balkans will affect the securityof Europe, Asia, and Turkey - the bridge that connects these two old continents.Therefore, more secure Balkans would mean a more secure Europe, Asia andTurkey.

For all these reasons, the International Balkan Congress is organized onApril 28-29, 2011 at Kocaeli Universitys Umuttepe Campus, Baki KomsuoluCulture and Convention Center with the purpose of strengthening of security andstability in the Balkans, adoption and spread of new security approaches andfocusing on new directions regarding security in the Balkans.


18/620

18

The International Balkan Congress has thoroughly studied the theme ofSecurity Approaches of the International Organizations in the 21st Century andSecurity of the Balkans. 47 papers are presented, and the Congress was carried outwith great success. The Congress is regarded as an important contribution to thecooperation between our universities, nations and countries. Intentions on creating

new opportunities for cooperation and joint projects are declared.

I would like to express my sincere thanks to our Rector, Prof. Dr. Sezer enerKomsuolu for her support and contribution to the International Balkan Congress onApril 28-29, 2011, Rectors of Trakya, Namk Kemal, anakkale Onsekiz Mart andKrkkale Universities and the President of BILGESAM for their cooperation in theorganization and implementation of the Congress, Assist. Prof. Dr. Caner Sancaktarfor his duty as the General Secretary of the Congress, the academic andadministrative staff and the students of our department.

Kind regards

Prof. Dr. Hasret OMAKKocaeli University

Vice-RectorChairman of the International Balkan Congress

Umuttepe Campus, April29th, 2011


19/620

19

AILI KONUMASI

Atilla Sandkl*

Balkanlar ve Trkiye

Balkanlar her zaman dnya zerindeki savalarn ounun ilk balang yeriya da sebebi olmu, byk devletlerin birbirleri arasndaki mcadelesinde umarszcakullanlmtr. nsanlar yllar boyunca sava, ykm ve kargaa ierisinde yaamayamecbur braklm, bar ve istikrara zlem duyan bir corafyadr.

Balkanlar Tuna'dan anakkale'ye, Istranca'dan stanbul'a uzanr. Osmanlmiras diyebileceimiz mterek kltr deerleri blgeye ayr bir anlam ykler.Dou, Orta ve Bat Avrupay Trkiyeye balar. Orta ve Bat Avrupada yaayan3.5 milyon civarndaki Trk nfusunun temel gei yoludur. Doalgaz boru hatlar

bu blgeden Avrupaya veya Trkiyeye ular. Demir yollar ve karayollar

ile ticaret akmz Avrupaya Balkanlar zerindendir.20. Yzyln sonunda ve 21. Yzyln banda te ve dta gerekletirilen

reform saylabilecek dzeydeki deiiklikler ve ekonomik alanda salanankazanmlar Trkiyeyi blgesel bir g haline dntrmtr. Trkiye, bu sreiinde Ortadou, Kafkaslar, Orta Asya ve Balkanlarda yani birinci derecede yaknkara havzalarnda gitgide daha aktif ve daha bamsz d politika izlemitir. Her nekadar d politikann izlenmesindeki esaslar, hemen her lke iin deimez anallere dayansa da, Trkiye bu llere adalet ve hakkaniyeti de bir temel olarakeklemeyi, bu deerleri dnya barnn daha gl bir ekilde savunulmas vegerekletirilmesinde, hassas bir kriter olarak kullanmay uygun grmtr.

Bu adan bakldnda artk Trkiyenin Balkanlardaki karlar sadece 500yllk tarih, bu blgede yaayan Mslman-Trk halklar, milli snrlarmz ve destratejik karlarmzla snrl deildir. Trkiyenin iktisadi, siyasi, kltrel ve askerialandaki blgesel bir g olma durumuyla da yakndan ilgilidir. Bu yzdenTrkiye'nin bu blgede aktif olmas, blgede ve hata tm Avrupa ile birlikte dnyada bar ve istikrarn korunmas iin giriimlerde bulunmas, ulusal politikamznnemli bir parasdr ve yle olmaya da devam etmelidir.

Trkiye bir yandan blge lkelerinin bamszlk, egemenlik ve toprakbtnlne sayg duymakta, dier yandan da Balkan lkeleriyle ikili ilikilerini

gelitirmeye almaktadr. Bu amaca katk verecek birinci derecedeki g, hikukusuz lkemizdeki balkan varldr. Trkiye sadece Trakyada topraklar olduuiin bir balkan lkesi deildir. Trkiye, balkanlara olan tesiri ve nfuzu ve kendi anavatanndaki balkan unsurlaryla da bir balkan ve dolays ile ban Fransa veAlmanyann ektii Trkiye Avrupal deildir tezinin tersine Avrupaldr. EerFransa ve Almanyann iddia ettii kesin bir doru olsayd, Trklk ve onun tesirleriEdirnede kalr ve bu kimlie ve bu kimliin yakn akrabalar olan Arnavut, Bonak,Kosoval ve daha nice balkan kimliklerine Trkiye ve Trklerin hibir nfuz veyaknl olmazd.

* Do. Dr., BLGESAM


20/620

20

Balkanlara ilgi duyan ve blge ile gerek ekonomik, gerekse askeri veyastratejik alanda ibirlii arayan nc lkelerin tersine, Trkiye balkanlarla yaknlkkurma hususunda byk bir sorun yaamamaktadr. nk Trkiyenin blgeyleolan yaknl sebeplerin ve suretlerin tesinde bir gerektir. Bu zati yaknlksayesinde Trkiye, asaleten bir balkan lkesidir. yle ki lkemiz balkanlarda her bir

halkla neredeyse ayni derecede yaknlk sahibidir. Bunun en byk delili Trkiyeninyakn zamanda Bosna-Hersek ve Srbistan arasnda salad ve git gide ortak biryap kazanan ibirlii srecidir. Hatta buna aran AB bakanna Srp dileri

bakann verdii bunu anlayabilmeniz iin bizimle 500 yl beraber yaamanzgerekir cevab dahi olduka manidardr. Srp bakann verdii cevaba tm kalbimlekatldm belirtmek isterim. Anadoluda yaayan balkan varlnn 500 yldryaanan bu birliktelie bugn kaytsz kalmas mmkn deildir.

BLGESAMn niversitelerimizle birlikte 21. Yzylda Uluslararasrgtlerin Gvenlik Yaklamlar ve Balkanlarn Gvenlii konulu uluslararasBalkan Kongresinin dzenlemesinde yer almasndan byk gurur duyduumu

belirtmek isterim. niversitelerimizin rektrlerine, kongreyi dzenlenmesinde grevalanlara ve tm katlmclara baarlar diler sayglarm sunarm.


21/620

21

21. Yzylda Yeni Gvenlik Anlaylar ve Yaklamlar

Atilla Sandkl*, Bilgehan Emeklier**

Giri

20. yzyl, dnya tarihinin grd en kanl yzyllardan biri olma zelliinitamaktadr. I. ve II. Dnya Savalarnda len milyonlarca insan, Hiroima ve

Nagazakiye atlan atom bombasnn on binlerce sivilin hayatna ml olmas vegelecek nesillerin yaamn tehdit etmesi ve ardndan yaanan Souk Sava, 20.yzyl tarihini zetler niteliktedir. Sadece sava ve atmalarla deil kreselekonomik ve siyasi krizlerle, askeri-politik kamplamalarla ve ideolojik-jeopolitik

bloklamayla geen yzyl, dnya tarihi asndan frtnal gelimelerin yaand biryzyl olarak siyasi tarih literatrnde yerini almtr. Sz konusu olaylardan daanlalaca zere, getiimiz yzyln dnm noktalarn kriz ve savalaroluturmutur.1

Tehdit, risk, kriz ve tehlikenin egemen olduu 20. yzyln uluslararassistemini ve ortamn Hobbesun insan insann kurdudur nermesiyle akladdoal yaam hali teziyle; temel aktrler olan hegemonik devletlerin ilikilerini iseMakyavelin amaca giden her yol mbahtr dncesiyle betimlemek biraz abartlolsa da yanl olmayacaktr. Tarihi ak iersinde Tchuydides, Machiavelli veHobbes ile sregelen siyasi dnce izgisinin, 20. yzyln sava, atma ve krizodakl gvenlik anlayn etkiledii sylenebilir. Bu balamda vurgulanmasgereken husus, 20. yzyln teorik ve pratik erevede gvenlii salayamad veliteratre buhranlar veya bunalmlar yzyl olarak geebileceidir.

20. yzylda gvenliin tesisi konusunda baarsz olunmas, iindebulunduumuz yzyldaki gvenlik sorunsaln daha da nemli klmakta vegvensizliin nasl zmleneceine dair ne srlen teorik ve metodolojikyaklamlar gndeme tamaktadr. 21. yzyla, 11 Eyll saldrlar gibi kreselgvenlik-gvensizlik ikilemini ortaya koyan rneklemlerle girilse de, kuramsaldzlemde yeni yzyln yeni gvenlik anlay ve yaklamlarnn nasl olaca merakkonusudur. 11 Eyll tecrbesi nedeniyle uluslararas alandaki uygulamalarda belirenumutsuzluklar, akademik sahada ileri srlecek yeni gvenlik tezleriyle belkitelenecek; daha da nemlisi deer-baml ve ok boyutlu bir gvenlik

paradigmasyla umuda dntrlebilecektir. Bu anlamda almann amac, ilkeyreinde bulunduumuz 21. yzyln eletirel ve alternatif gvenlik yaklamlarn

anlamlandrmak, aklamak ve bu kuramsal erevenin gnmz gvenlikproblematiine uygulamada ne denli zm getirebileceini tartmaktr.

Yeni gvenlik anlay ve bak alarna odaklanan bu alma iki anablmden olumaktadr. lk blmde yeni nin eskiyle anlalr ve anlaml halegeldii nermesinden yola klarak geleneksel gvenlik yaklam, ikinci blmdeise ina sreci 1990l yllarda balayan ve sregelen yeni gvenlik anlayincelenmektedir. almann, uluslararas ilikiler teorileri zerinden gvenlikyaklamlarna ynelmesi; gerek zihniyet parametrelerinde -az da olsa- meydana

* Do. Dr., BLGESAM**

BLGESAM1 Hsamettin na, mit Gner, Avrupa ve Amerikan Gvenlik atmalar Balamnda Trk DPolitikas,Ankara Avrupa almalar Dergisi, Cilt:6, No:1, 2006, s.132.


22/620

22

gelen deiimi ortaya koymas, gerekse de -henz dorudan sahaya yansmasa da-deiip-dnen gvenlik konseptinin karar alma mekanizmalarncauygulanabilirliini gstermesi bakmndan nem arz etmektedir.

1. Souk Sava Dnemi Gvenlik YaklamlarPratik-teori bamllnn ve etkileiminin aka gzlemlenebildii

uluslararas ilikiler disiplinindeki kavramsal ve kuramsal yaklamlar; sisteminyapsndan, uluslararas konjonktrden, dnemin koullarndan, sistemdeki aktrsaysndan, aktrlerin nitelii ile niceliinden ve aktrlerin birbirleriyle ilikilerindendorudan etkilenmektedir. Uluslararas ilikilerin en temel olgularndan vekavramlarndan olan gvenlie ilikin 1945-1990 dnemindeki almalardagzlemlenen duraanln, monotonluun ve tekdzeliin, Souk Savakonjonktrnn statik iki kutuplu yapsyla paralellik arz etmesi yukardaki savdestekler bir argman grnmndedir. ki kutuplu sistemdeki gvenlik almalar,Souk Sava yllarnn hakim teorisi realizm ve neo-realizmin etkisi altnda ortaya

km ve ekillenmitir. Liberal dnce ve neo-Marksist yaklamlar, 1960larnsonlarnda ve 1970lerdeki detant(yumuama)dneminde klasik gvenlik anlaynher ne kadar sorgulamaya am ve bu dzlemde gvenlik almalarnda bir geidnemini simgelemise de, iki bloklu yapnn egemen gvenlik paradigmas realistve neo-realist dncenin ana varsaymlaryla belirlenmitir. Ontolojik erevesinirealist ve neo-realist kuramn izdii geleneksel gvenlik paradigmas; realist tezlerintemel argmanlarn yanstr ekilde devlet-merkezli, ulusal gvenlik endeksli, g -zellikle de askeri g- eksenli homojen bir ze sahiptir. Klasik realizm ve neo-realizmin tekelinde var olan ve bu temel karakteristiiyle iki kutuplu sisteminhegemonik ve statkocu kimliini ve pratiini ok net biimde resmeden gelenekselgvenlik anlay, Souk Sava yllarnn gvenlik paradigmas olarak literatrdeki

yerini almtr.

1.1. Geleneksel Gvenlik Paradigmas ve Snrlandrlm Gvenlik Anlay:Realist ve Neo-realist Teorinin Gvenlik Perspektifi

Klasik realist teorisyenler aslnda dorudan bir gvenlik kuram ortayakoymamlar; ancak uluslararas politikaya dair ne srdkleri savlar ve yaptklarkavramsallatrmalarla daha sonra ortaya kan gvenlik literatrne ciddi ve dolayl

bir katkda bulunmulardr. yle ki realizm, tezleriyle II. Dnya Savann ardndandisiplinin egemen teorisi olmann yan sra klasik gvenlik terminolojisininoluumunda da baat bir rol oynamtr. Sz konusu teorik ve metodolojik katkyla

birlikte realizmin en dikkat ekici boyutlarndan biri de, gvenlik perspektifinisrekli bir gvensizlik veya gvende olmama durumu zerinden tanmlamaabas olmutur.

Realizmin gvensizlie atfen tasarlad gvenlik anlaynn anahtarkavramlarndan biri; insan doasnn kt olduu n kabulnden hareketleuluslararas politikay aklamada kulland anari metaforudur. Uluslararasortam anari zerinden betimleyen realizm, uluslararas ilikileri temel aktr

biiminde deerlendirdii ulus-devlet yaplar arasndaki g ve kar mcadelesineindirgemektedir. G eksenli ulusal kar tanmlamas yapan realistlere gredevletler, amalarn ve potansiyel karlarn kinetie dntrebilmek iin yeterli

ve gerekli gce sahip olmak zorundadr. Makyavelist bir zihniyetle gc neredeysebal bana bir ama haline getiren realist dnrlerin birou, ulusal g


23/620

23

elerinin nicel/maddi ve nitel/manevi unsurlardan olutuunu her ne kadar kabuletse de devletin kapasitesini yine de askeri gle zde tutmaktadr. Realistteorisyenlerin hemen hepsine gre, devletler yeterli ve gerekli ulusal gce sahipolabilmek iin srekli askeri hazrlk iinde olmak durumundadr; zira devletlerinvarlklarn srdrebilmelerinin ve ulusal gvenliklerini salayabilmelerinin en

nemli unsuru askeri gleridir.2

Realist kurama gre anari ve gvensizliin devamllk kazand biruluslararas arenada gvende olmann birincil koulu ve yolu, g ve kapasiteartrmdr. Analiz birimi olarak ele aldklar devletlerin rasyonel veyekpare/btncl (unitary) yaplar olduu n kabulnden hareket eden realistler,ulusal gc artrma imkan ve kabiliyetine sahip tek aktr olarak ulus-devletlerigrmektedirler. Bu adan bakldnda, realizmin srekli atfta bulunduu ulusalgvenlik kavramsallatrmasndan alglad gvenlik tr, devletin gvenliidir.Baka bir ifadeyle realist paradigma, devlet eksenli bir gvenlik perspektifi inaederek ulusal gvenlik vurgusu zerinden ulusun/toplumun ve aka belirtmese de

bireyin gvenliini devletin gvenliine baml klmaktadr. stelik devletingvenliinin ulusun (ve dolayl yoldan bireyin-toplumun) gvenliiyle e tutularakdevlet-baml bir gvenlik projeksiyonu sunulmas, sava ve atma olgularzerinde srarla duran realizmin almalarnda n plana kard gvensiz ortamtemasyla da srekli bir biimde merulatrlmaktadr. Bylece realist almalarn,devletlerarasndaki mevcut veya potansiyel atma alanlarna odaklanarakgvensizlie yapt vurgu, devlet egemenlii ve toprak btnl sylemleriylegvenlii devletin bekasna indirgeyen yaklam daha anlaml hale getirmektedir.

te yandan realist teorinin gvenlik anlayndaki bir dier nemli nokta,devlet lehine tek-tarafl baml klnan gvenliin askeri g ve stratejiye denk

tutulmasdr. Bu nedenle realist analizlerde askeri-stratejik konular ve bunlara ilikinpolitikalar n plana kmaktadr. Realist dnrler, askeri g ve kapasiteyeverdikleri nemin bir tezahr olarak, devletlerin uluslararas arenada karlatklarsorunlar ve uluslararas ilikiler gndemini hiyerarik-piramidal bir sralamaylairdelemektedirler. Buradan hareketle birincil politika-ikincil politika ayrmnagiderek genin en tepesine ulusal gvenlii, yani g-merkezli askeri gvenlii vestratejik konular yerletirmektedirler. Bir baka ifadeyle realistlere gre, devletin

bekas iin elzem grlen askeri-stratejik konular (ulusal gvenlik) birincil politikay(high politics); ekonomik, sosyal ve kltrel konular ise ikincil politikay (low

politics) meydana getirmektedir.

Klasik gvenlik almalarna belki de en fazla katk salayan teorikyaklam, gvenlie odaklanarak ortaya dorudan bir gvenlik kuram koyan neo-realizm olmutur. Nitekim Stephen M. Waltun, neo-realist teorinin disiplinde ortayakt 1970li yllar Gvenlik almalarnn Rnesans olarak betimlemesi; neo-realizmin gvenlik alanndaki merkezi konumunu gstermesi bakmndan arzetmektedir.3 Bu balamda neo-realizmin gvenlik ikilemi (security dilemma)4

2 Mustafa Aydn, Uluslararas likilerin Gereki Teorisi: Kkeni, Kapsam, Kritii, Uluslararaslikiler Dergisi, Cilt: 1, Say:1, 2004, s. 39.3 Stephen M. Walt, The Renaissance of Security Studies (Gvenlik almalarnn Rnesans) adlmakalesinde gvenlik almalarnn ilk dalgasnn II. Dnya Sava ile birlikte oluturulduunu (ki

bunu gvenlik alanndaki Altn an ilk basama olarak nitelendirir) belirtmekte ve gvenlikliteratrnn bundan sonraki srecini dnemlere ayrarak kavramsallatrmaktadr. Sz konusudnemselletirmeye istinaden 1955-1965 yllarn Altn a; yaklak 1960larn ortasndan


24/620

24

kavram, Souk Sava konjonktrnde devletlerin nkleer ve konvansiyonelsilahlanma pratiini zetleyen bir model olarak literatrdeki yerini almtr. Gvenlikikilemine gre devletler, uluslararas ilikileri sfr toplaml bir oyun biimindealgladklarndan uluslararas arenadaki davran kalplarn nisbi kazan5varsaymna dayandrarak kurgulamaktadrlar. Dolaysyla neo-realizmde devletlerin

gvenlikleri bu baml deikenlerin bilekesiyle salanabilmektedir.

Tmdengelimci neo-realist gvenlik anlay, anari olgusu zerindenrekabeti ve atmac bir gvenlik perspektifi ngrse de, gerekte ibirlii srecinide yadsmamaktadr. Ancak Kenneth Waltz ve John Mearsheimer gibi karamsarneo-realistler6, ibirliini devletlerin birbirlerini aldatma ihtimali ve greli kazanlaraynelik ilgisiyle baml tutarak ibirlii yapmann snrlln n planakarmaktadr. Buna ramen, neo-realist teorisyenler ibirlii yerine ittifaklar,

bilhassa da askeri ittifaklar yoluyla gvenliin tesis edilebilecei zerindedurmaktadr. zellikle de Waltz gibi gten ziyade gvenlii nceleyensavunmac/defansif (defensive) neo-realistler;7 devletlerin birincil amalarnn g

kazanmak deil varlklarn korumak olduunu ne srmektedirler. Bylece herdevlet mevcut glerini devam ettirerek, yani statkocu davran modeliyle hareketederek sistemdeki konumunu srdrecek ve bu srecin sonunda uluslararas sistemdeortaya kan g dengesiyle gvenliini salam olacaktr. Baka bir deyile gdengesi, sistemin dzenleyici mekanizmas biiminde ilev grerek istikrarsalayacak ve sistemik gvenlik, devletlerin gvenliini de beraberinde getirecektir.

1970lerin ortasna kadar olan dnemi Altn an sona erii; 1970lerin ortasndan, zellikle de1970in sonlarndan itibarenki sreci de Rnesans olarak nitelendirmektedir. Makalenin Trkesiiin bkz. Stephen M. Walt, Gvenlik almalarnn Rnesans,Avrasya Dosyas (GvenlikBilimleri zel), Cilt: 9, No:2, 2003, s. 71-106.4

Gvenlik ikilemi modeline gre, bir devletin gvenliini salamaya ynelik faaliyetleri mevcut yada potansiyel dmanlarnn gvenliini tehdit etmekte ve tehlikeye sokmaktadr. A devletinin mutlakgvenlii B devletinin mutlak gvensizlii anlamna geldiinden, bu durum devletleri gvensizliksarmalna itmekte ve devletler arasnda gven bunalmna neden olmaktadr. Bu konuda bkz. TayyarAr, Uluslararas likiler Teorileri, Alfa Yaynlar, stanbul, 2004, s. 198. Souk Sava srasnda Bat

blounda yer almalarna ramen, birbirini tehdit biiminde alglayan Trkiye ve Yunanistannsilahlanma yar, gvenlik ikilemi modeline gzel bir rneklem oluturmaktadr.5 Klasik ve neo-realist teorinin temel varsaymlarndan biri olan nisbi (greli) kazana gredevletlerin ibirlii yapmalar, birbirinin kazanlarn mukayese etmelerine baldr. Ancak hemrealizm hem de neo-realizm devletler arasndaki ilikileri sfr toplaml oyun olarak savladklar iin

birinin kazanc, dierinin kayb anlamna gelmektedir. Buna gre A devletinin mutlak kazancayn zamanda B devletinin mutlak kayb olarak alglandndan, bu devletler birbiriyle ibirliineyanamazlar. Sz konusu sava gre rnein olas bir ibirliinde A devleti +2 kazanyorsa B devleti

de -2 kaybedeceinden (ya da tersi), iki devlet de ibirliinden kanr.6 Waltz ve Mearsheimer rneklerinde olduu gibi devletlerin ibirlii yapmalarna ynelik karamsargrlerin yan sra, iyimser grler de mevcuttur. Koulcu realistler de denilen Charles Glaser gibiiyimser neo-realistlerin, karamsar neo-realistlere (standart yapsal realizm) kar ktklar noktalariin bkz. John Baylis, Uluslararas likilerde Gvenlik Kavram, Uluslararas likiler Dergisi,Cilt:5, No:18, 2008, s. 75-76.7 Waltzun da ne srd gibi savunmac/defansif (defensive) neo-realist teorisyenler, daha okgcn daha az gvenlie, yani bir bakma gvensizlie neden olacan savlamaktadrlar. Buradanhareketle uluslararas sistemin, hkmetmek isteyen devletleri deil, statkoyu koruyan devletleridllendirdiini vurgulamaktadrlar. En etkini John Mearsheimern olduusaldrmac/hcumcu/ofansif (offensive) neo-realist dnrler ise, devletlerin sistemdekigvenliklerini, elde edebilecekleri kadar ok gle (ki g maddi, zellikle de askeri kabiliyet olaraktanmlanmaktadr) salayabileceklerini ve bu nedenle revizyonist devletlerin daha gvenli olduklarn

varsaymaktadrlar. Neo-realist paradigmadaki sz konusu kavramsal ayrma iin bkz. Chris Brown,Kirsten Ainley, Uluslararas likileri Anlamak, ev: Arzu Oyacolu, Yaynodas Yaynlar, stanbul,2008, s. 39.


25/620

25

Ksacas, uluslararas platformdaki aktrlerin davran ve gvenliklerini belirleyenyap, sistemdir. Grld zere klasik realizmden farkl olarak neo-realizm, ulus-devlet yaplarnn gvenlii yannda sistemin gvenliini de (uluslararas-kreselgvenlik) gz nnde bulundurarak gvenlik halkasn geniletmi ve gvenlikliteratrne yeni bir boyut kazandrmtr.

Neo-realizmin gvenlik yaklamn realizmden farkllatran ve klasikgvenlik terminolojisini az da olsa zenginletiren bir baka unsur, neo-realistdnrlerin analizlerine ekonomik faktr eklemleme abasdr. Bu dzlemdeWaltz, askeri-stratejik konularn yan sra ekonominin de artk gvenlik veuluslararas ilikiler gndeminde belirleyici bir rol oynadn belirterek, bir bakmaekonomik gvenlik zerinde durmutur. Neo-realistlerin uluslararas ekonomi-

politii, almalarna dahil etmelerinde uluslararas pratik etkili olmutur. ZiraVietnam Sava, hedefe ulamada tek aracn askeri g ve kapasite olmadngsterirken; 1973 ve 1979 petrol oklar, uluslararas politika yapm srecinde

bundan sonra ekonomik parametrelerin de hesaplanmas gerektiini ok net bir

biimde ortaya koymutur. Fakat neo-realizm, ekonomi-politii her ne kadarliteratre eklemlemeye alsa da, askeri-stratejik konulara odaklanarak arlkmerkezini sabit tutmutur. Dolaysyla bu perspektiften deerlendirildiinde neo-realizmin uluslararas ekonomi-politik meselelerle ilgilenmesine ramen, aslndaaskeri-stratejik ve politik sorunlarn nceliini tekrar ve yeniden kurmaya altsylenebilir.8

Ksacas klasik realizm ve neo-realizmin ana varsaymlar ve temel tezleri,geleneksel gvenlik paradigmasn meydana getirmitir. Sz konusu paradigma,ulusal gvenlik kavramn byk lde askeri adan tanmlayarak 1945-1990yllarnn gvenlik literatrne hakim olmutur. Klasik gvenlik paradigmasnn

temel ilgi alan, devletlerin bekalarna ynelik tehditlerle mcadele etmeleri amacylagelitirmeleri gereken askeri imkan, kabiliyet, kapasite ve stratejilerdir.9 Realistgvenlik perspektifi zerine tasarlanan ve Souk Sava konjonktr boyunca egemenolan tehdit odakl klasik gvenlik paradigmas, iki sper g arasndaki ekimenindorudan silahl atmaya dnmemesi durumu eklinde zetlenebilecek snrlve dar bir anlaya dayanmtr. Klasik yaklamn dar ve snrl erevedeoluturduu gvenlik konseptinde, konjonktrel ve sistemik deikenlerin de byk

bir pay vardr. Zira Souk Sava dnemindeki iki kutuplu uluslararas yap vekonjonktr, gvenliin -daha dorusu gvensizliin- genelde bloklar zelde ise ABDve SSCB arasna skmasna ve gvenlik pratiinin rekabet-atma eksenligelimesine sebebiyet vererek paradigmann da dar ve snrl tutulmasna zemin

hazrlamtr. O kadar ki, Souk Sava yllar boyunca gvenliin askeri ve hattankleer olmayan boyutlar gndeme gelmemi, getirilmemi, getirilememitir.10

Geleneksel gvenlik anlaynn bu dar ve snrl yaps klasik gvenlikformlasyonunun da erevesini izmitir: Tehdit = kapasite x niyet. Ancak buforml, teoride deilse bile uygulamada byk sorunlar iermektedir. Zira niyet,Hobbesiyen bir anlayla ou zaman kt olarak varsayldndan tehdithesaplamalar kapasite zerinden yaplmakta ve sz konusu gvenlik yaklam,

8 Mustafa Aydn, a.g.e, s. 47.9

John Baylis, a.g.e, s. 73.10Pnar Bilgin, Gvenlik almalarnda Yeni Almlar: Yeni Gvenlik almalar, SAREM, Cilt:8, Say: 14, 2010, s. 73-74.


26/620

26

aktrleri ister istemez gvensizlik sarmalna gtrmektedir. Nitekim Souk Savayllarnda hem ABD hem de SSCB ulusal gvenlik hesaplarn sadece birbirlerininkapasitelerine dayandrmlar ve dolaysyla birbirlerini srekli gvensizlieitmilerdir.11

1.2.Klasik Gvenlik Paradigmasnn Sorgulanmas ve Gei Dnemi GvenlikYaklamlar: Liberal Kuramlar ve Neo-Marksist Yaklamlarn GvenlikAnlaylar

Sistemin kendi iinde deiim geirdii 1960l ve 1970li yllarnuluslararas atmosferindeki grece lml hava literatre de yansmtr. Yapsal,sresel ve teorik anlamda bir nebze gei dnemini simgeleyen zaman dilimindeileri srlen kuramsal yaklamlar, klasik gvenlik anlaynn sorgulanmasngndeme getirmitir. Felsefi ve tarihi arka plann liberal dnceden alanfonksiyonalizm, pluralizm ve transnasyonalizm ile Marksist teoriden alan neo-Marksist (Kuzey-Gney, Merkez-evre) yaklamlar, ortaya koyduklar dncelerle

realist teorinin gvenlik perspektifine alternatif model reten kuramsal almalarolarak n plana kmtr. Szkonusu teorik yaklamlar, realizmin gcn vehegemonyasn kramasalar da getirdikleri eletiri ve nerilerle Souk Savasonrasndaki eletirel gvenlik yaklamlarna ve yeni gvenlik anlayna uygunteorik zemin hazrlamlardr.

Avrupa btnlemesi zelinde ina edilen bir kuram olarak fonksiyonalizm;devlet ve entegrasyon arasndaki hassas ilikiyi gvenlik olgusu balamndaaklamaktadr. Zira; yzyllar boyu birbirleriyle atma iinde yaam ve

birbirlerini tehdit olarak konumlandran toplumlarn ibirliine ynelmesi, gvenliksorunsalnn zmne ilikin somut bir referans noktas olmutur. Fonksiyonalizm

kuram; ulus devlet eletirisini, teknik konularn nemine vurguyu, siyasalkayglardan uzak ilevsel uluslararas rgtlerin n plana karlmasn, ulus-devletlerin belli fonksiyonlarla donatlm bu kurumlara yetki devrini, bir alanda

balayan fonksiyonel rgtlenmenin dier alanlara da yansmasn ve siyasi sektrnelimine edilerek kalc barn kurulduu Dnya Toplumu yaratlmasn ieren birmodel ortaya koymutur.12

Fonksiyonalizmin gvenlik ve bar tesis etme yntemi, gvenlikkapsamndaki siyasi konular devre d brakp, dier alanlarda (ulam, iletiim,teknoloji vb.) ibirliini yaygnlatrarak, karlkl gven oluturulmas

biimindedir. Bylece, karlkl bamlln ve dier alanlardaki ibirliinin

salad gven hissi, aktrler arasndaki buzdan duvarlar zebilir ve aralarndakietkileim, tpk Almanya-Fransa rneinde olduu gibi siyasi gvenlik kapsamndakikonularda da ibirliine uzanabilir. Fonksiyonalizmin literatre katks geneldekarlkl bamllk ve ibirlii vurgusuyla pluralist ve transnasyonalist kuramlarnnn amas, zelde ise somut bir rnek zerinden gvenlik sorunsalnnzmlenmesine ilikin yntem ve aralar paylamas olmutur.

Pluralizm ve transnasyonalizm ncelikle devlet-merkezli realist paradigmayakar karak, aktr eitlilii zerinde durmaktadr. Devletlerin gerek ulusal

11

Pnar Bilgin, a.g.e, s. 78.12 Sinem Akgl Akmee, Uluslararas likiler Inda Avrupa Btnlemesi, Uluslararaslikiler Dergisi, Cilt: 1, No: 1, 2004, s. 6.


27/620

27

(bireyler, brokrasi, hkmet, bask ve kar gruplar gibi) gerekse de uluslararas(uluslarar ve uluslararas kurumlar, ok uluslu irketler, sivil toplum rgtleri gibi)dzlemde tek bana btncl bir aktr olmadn ileri srerek, ngrdkleri ok-aktrl pluralist yapda sadece devlete atfedilen klasik ulusal gvenlik anlayneletirmektedir. Bu adan bakldnda devletin-aktrn gvenliinden deil,

aktrlerin gvenliinden bahsetmek daha doru olacaktr. stelik John Burtonnrmcek a modeliyle anlamlandrmaya alt uluslararas ilikilerin i iegemilii ve karmakl, yani karmak karlkl bamllk olgusu, askeri gcmerkezi konuma yerletiren geleneksel gvenlik anlaynn hiyerarik yaplanmasnda sonlandrmtr. Kald ki birincil-ikincil politika ayrmnn kalkt bir uluslararasilikiler gndeminde, askeri-stratejik gvenlik meselelerinin yanna siyasal,ekonomik, ticari, mali, kltrel, teknolojik, bilimsel alanlarn eklemlendii geni birkonu eitlilii vardr. Nitekim Joseph Nyen sert g (hard power)-yumuak g(soft power)13ayrmna dayanan tipolojisinde askeri-ekonomik g (sert g) kadar;yaam tarz, evrensel ve kltrel deerler, siyasal-demokratik normlar ile liberalkurum ve kurallara, bir baka deyile yumuak gce nem atfetmesi,14 gnmz

gvenlik konseptinin ok boyutluluunu gsteren bir yaklam temsil etmektedir.

Ayrca pluralist ve transnasyonalist dnrlere gre biliim sistemindekigelimelerin aktrler aras iletiim ve etkileimi artrd kresel bir ortamda

belirsizlik ve gvensizlik azalarak ibirlii yapmann faydas artmaktadr. Karlklbamlln atma riskini azaltacan savlayan kuramclar, ibirlii ve uzlamazeminine dayanan ibirlii eksenli bir gvenlik yaklam ne srmektedir. Ziraatma ve anarinin bertaraf edilmesi iin oulcu demokratik kurumlarn varlnve dayanmac biimlerini neren Robert O. Keohane;15 kresel snma ve finansalkrizler gibi kresel gvenlik sorunsallarna vurgu yaparak gerek aktr gerekse dekonu balamnda kresel ynetiime dikkat eken James Rosenau16 gibi teorisyenler,

gvenlii ibirlii erevesinde irdeleyen pluralist ve transnasyonalistler olarak nekmaktadr. Sz konusu dnrlerin gvenlik almalarna katks, atma yerineibirlii odakl bir gvenlik anlay getirmeleri olmutur.

Buna karn bamlln karlkllk mantn reddederek bu olgununitelii yerine tek taraflln ele alan neo-Marksist yaklamlar, bamllk tezlerizerinde durmaktadr. Geleneksel Marksist teorinin alt yapya yerletirdii ekonomikfaktrleri analizlerinin merkezine alan neo-Marksist kuramclar; ekonomi eksenli birgvenlik perspektifi sunarak bamll, ekonomi-politik gelimilik veyagelimemilik/azgelimilik zerinden anlamlandrmaya almaktadrlar. Analizdzeyi olarak inceledikleri sistem zmlemelerini yapsal bir problematie

dayandrarak kapitalist sistemin, gvensizlik sarmalna sebebiyet verdiini ilerisrmlerdir. Neo-Marksist dnrler, Marksizmin burjuva-proletarya dikotomisiekseninde savlad snf mcadelesi sorunsaln bir bakma yeniden reterekuluslararas ilikiler ve sistem okumalarn merkez-evre tipolojisi zerindenkurgulamlardr. Bu balamda asl atmann Dou ve Bat arasnda deil, metropolve uydu, gelimi ve azgelimi, merkez ve evre; baka bir ifadeyle Kuzey ve

13 Nyen bu kavramsal erevede ABD d politikasn eletirel bir adan inceleyen almashakknda bkz. Joseph Nye, Amerikan Gcnn Paradoksu, ev: Grol Koca, Literatr Yaynlar,stanbul, 2003.14 Ayn yerde, s. 10-15.15

Robert O. Keohane, Uluslararas Toplumda Egemenlik, iinde: Kresel Dnmler, Haz: DavidHeld, Anthony McGrew, Phoenix Yaynlar, Ankara, 2008, s.190-191.16 James Rosenau, Yeni Bir Kresel Dzende Ynetiim, iinde: Kresel Dnmler, s. 113-114.


28/620

28

Gney arasnda yaandn ne srmlerdir. Kuzeyin gvenlii=Gneyingvensizlii eklinde zetlenebilecek gvenlik-gvensizlik paradoksunun Kuzey veGney arasna skmln varsayan neo-Marksist yaklamn en somut savlarn vetezlerini, Johan Galtungun Yapsal Emperyalizm17 ve Immanuel WallersteinnDnya Sistemi18 kuramlarnda grmek mmkndr. Corafya-mekn temel

alnarak askeri-ideolojik eksende ortaya konulan jeopolitik yaklamlarn yerine,ekonomi-politik ekseninde sosyo-ekonomik analizler ne sren neo-Marksistalmalarn; klasik gvenlik anlayna getirdii yeni bak asnn ekonomikgvenlik modeli olduu ifade edilebilir. Bu ynyle sz konusu kuramsal perspektif,gnmz yeni gvenlik anlaynn ve eletirel-alternatif gvenlik yaklamlarnnncs saylabilir.

2-Souk Sava Sonras Gvenlik almalarnda Deiim-Dnm: YeniGvenlik Anlay

Souk Sava yllarndaki gibi sistemde eer ikili g dengesi oluturabilecek

bir biz ve teki dengesi varsa ittifak/ibirlii ve tehdit tanmlamalar daha kolayyaplabilmekte; benzer alg ve beklentideki aktrler farkl kamplarda yer alarakilikilerini bu kutuplama zerinden srdrebilmektedir. Fakat sistem, Souk Savasonrasndaki gibi karmaklatka oyuncularn gvenlik alglamalarn, birbirlerininfarkll zerinden tanmlamalar da artmaktadr.19 Benzerlik ve farkllklarn ezamanl olarak i ie girdii ve artt 21. yzyl kresel sisteminde gvenlik vetehdit tanmlamalar da eitlenmektedir. Gvenliin genilemesi, eitlenmesi vederinlemesi geleneksel gvenlik literatrn ciddi biimde tehdit etmekte; kim iin,ne iin, nereye kadar ve nasl gvenlik sorular erevesinde alternatif gvenlikalmalar gndeme gelmektedir. Postpozitivist kuramlar olarak da bilinen eletirel,

postmodern, feminist ve konstrktivist kuramlarn gvenlik anlaylar, eletirel

yaklamlar erevesinde klasik gvenlik paradigmasn sorgularken; dorudangvenlik almalar yapan ve gvenlie ilikin ortaya ciddi tezler koyan KopenhagEkol yeni gvenlik anlay ina etmeye almaktadr.

2.1. Gvenliin Resminin Yeniden izilmesi: Eletirel Yaklamlar

Eletirel Okul, tpk modernitenin tek tipletirdii yaam ve insan modelindeolduu gibi, uluslararas ilikiler disiplininde de realizmin tek-tip merkez kavramlarzerine ina edilmi tek-tip bir dnya ile dier olgular tahakkm altna aldeletirisinden yola kmaktadr.20 Dolaysyla kurama gre, disiplinin temel

parametrelerinden birini tekil eden gvenlik de ayn biimde kartezyen, batl,

rasyonel bir erkek figryle imgelenen modern devletin tekeli altndadr. Buerevede, modern devletin bekas=gvenlik=yurttalarn gvenlii eklindekiformlasyon, tm iddeti merulatran, dier olgu ve olaylar maskeleyen bir boyuta

17 Johan Galtungun merkez-evre hakkndaki dnceleri iin bkz. Johan Galtung, EmperyalizminYapsal Teorisi-Ksm 1, ev: Birgl Demirta-Cokun, Uluslararas likiler Dergisi, Cilt:1, No:2,2004, s. 25-46 ve Johan Galtung, Emperyalizmin Yapsal Teorisi-Ksm 2, ev: Birgl Demirta-Cokun, Uluslararas likiler Dergisi, Cilt:1, No:3, 2004, s. 37-66.18 Immanuel Wallersteinn modern dnya sisteminin analizine ilikin temel tezlerini zetleyen biralma iin bkz. Elin Aktoprak, Immanuel Wallerstein: Sosyal Bilimlere Yeniden Bakmak,Uluslararas likiler Dergisi, Cilt:1, No:4, 2004, s. 23-58; zellikle bkz. s. 24-44.19 Beril Dedeolu, Yeniden Gvenlik Topluluu: Benzerliklerin Karlkl Bamllndan

Farkllklarn Birlikteliine, Uluslararas likiler, Cilt:1, No:4, 2004, s. 2.20 Richard K. Ashley, Political Realism and Human Interests,International Studies Quarterly, Cilt:25, No: 2, Symposium in Honor of Hans J.Morgenthau, 1981, s. 204-205.


29/620

29

ulamtr. Oysaki kkeninde devlet, yurttalar iin gvenlik reten bir aratr.21Eletirel Okul bu dorultuda, sistemin hegemon aktrnn glgesi altnda kalm

birey ve toplum gvenliini, gvenlik incelemelerinde n plana karmakta;teorilerin kurucular tarafndan dayatlan sz ve imgelerin hegemonun karlarnahizmet ettiini ortaya koymaktadr. Devlet gvenlii/ulusal gvenlik, birey ve

toplum gvenlii ile e tutulduundan; sistemin, hegemonun ya da devletingvenliini salamak adna bireysel gvenlik ve zgrlkler yok saylabilmektedir.Eletirel teori; bireysel zgrlkler ve birey gvenliinin yeniden tesisi iin devletile toplumsal gruplar ve bireyler arasnda iletiimsel ussalln moderniteninmetalatrc arasal ussallnn yerini alarak, kamu alannn canlandrlmas ve isterulus devlet iinde isterse uluslararas ilikilerde olsun demokratik dzenin bireylerinhayatna sirayet edecek bir biimde iletilmesi gerektiini savunmaktadr.22

Postmodern kuramclar, modernitenin tekiletirici doas zerinden yolakarak, uluslararas ilikiler dncesinin temel kavramlar arasndaki hiyerarikdzeni vurgulamaktadrlar: Sava/bar, dost/dman, dzen/anari, yerli/yabanc,

merkez/evre.23

Kartlklar zerine kurulu sistemde kreselleme ile birlikte, tm bukavram ve olgular i ie gemekte, daha ok karlamakta ve birbirlerine daha

baml hale gelmektedir. Bu dorultuda, zaman-mekan skmas neticesindekimliksel farkllklar, her gn bir pota iinde erirken atmakta; iletiim devrimiylekimlikler ve nyarglar bir yandan daha ok ayyuka karken dier yandan uzlamazemini aranmakta; klasik realist sylem ve imgeler belirsizlikler dnyasndaotoritesini korumaya almaktadr. Postmodern kuramclar bu elikilererevesinde gvenlii yorumlayarak, Bat merkezli sistemin birey gvenliini heradan sarstn vurgulamakta ve ayrca bugn konuulan gvenlik olgusununBaty ncelediini savlamaktadr. rnein uluslararas g yeni dnya dzeniningvenlik ajandasnda en st sralarda yer almaktadr. Oysa burada toplumsal

gvenlik vurgusu altnda hiyerarik olarak st srada bulunan ve ncelenen g alanlkelerin toplumsal gvenliidir; ardndan ise g etmek durumunda kalantoplumlarn gvenlii gelmektedir.

Dier yandan, postmodernistler dijital ada savan kanl gereindenuzaklalarak, savan bilgisayar oyununa dntrldn vurgulamaktadr.24 Yeniteknolojiler, dijital savalarda simule edilirken, sadece bir mouse ve klavyenin yeterliolmas, sava srasnda insani boyutun ve insan gvenliinin tmyle karlmasnave iddeti uygulayann tmyle yabanclamasna neden olmaktadr. Yan sra,iletiim devrimiyle birlikte savalar ve devlet tekeli dnda da insan gvenlii her anher yerden gelebilecek tehditlerle kar karyadr. Bugn, angaydaki bir hacker

stanbuldaki bir bilgisayara saldrda bulunabilir ya da GDOlu bir rn dnyann

21 Pnar Bilgin,Individual and Societal Dimensions of Security,International Studies Review, Cilt:5, No: 2, 2003, s. 203.22 Fuat Keyman, Eletirel Dnce: letiim, Hegemonya, Kimlik/Fark, iinde: Devlet, Sistem,Kimlik, der: Atila Eralp, letiim Yaynlar, stanbul, 2007, s. 234.23 Trobjorn L. Knutsen, Uluslararas likiler Teorisi Tarihi, ev: Mehmet zay, Alm Kitap,

stanbul, 2006, s. 367.24 Bu konuda bkz. James Der Derian, The Simulation Syndrome: From War Games to Game Wars,Social Text, No: 24, 1990, s. 187-192.


30/620

30

bir dier blgesindeki insanlarn genetik kodlarn etkileyebilir; artk corafiuzaklklarn ve snrlarn nemi byk lde azalmtr.25

Uluslararas ilikiler literatrne hzl bir giri yapan feminist uluslararasilikiler kuram, disiplinin merkezi olgularn ve epistemolojik temellerini cinsiyet

dikotomisi zerinden eletirmektedir. Buna gre mevcut uluslararas ilikiler sistemi,hi ocuun domad ve hi kimsenin lmedii devletlerden oluan sanal bir yapolduu26 ve realizmin gvenlik almalarnda anarik ve tehlikeli bir dnyadadevletin bekas iin gerekli olan g, otonomi ve rasyonalite gibi olgular da, idealerkek tipi zerine kurguland noktasnda yeniden sorgulamaya almtr.27

Bu balamda feminist gvenlik yaklam; realist anlayn reddi, soyutsistematik sylemin sorgulanmas, kadnlar gnlk yaamlar ve gvenlik arasndagl bir ban mevcudiyetinin bilinmesi, hakim devlet anlaynn eletirisi vednme urayan iddetin yapsal olduunun kabul zerine kurulmutur.28 Direktiddet, devletler ve onlarn uluslararas atmalar zerine odaklanrken; yapsal

iddet, sosyal grup ve bireylerin gvensizlii ile ekolojik tehditlerin yaratt dnyagvensizliini iermektedir.29 Bu tanmlamadan hareketle, uluslararas sistemdekierkek merkezli kurgu dahilinde gerekleen direkt iddet, yapsal iddetikkletirmitir. Feminist kuramn gvenlik anlayna gre yapsal iddetin ktlar,sistem tarafndan grnmez klnan/varsaylan kadnlarn gvenliini tehdit etmekteve gndelik yaamlarnn her alanna sirayet etmektedir.

Bu dorultuda, feminist uluslararas ilikiler kuram ok boyutlu biryaklamla gvenlii, bata ekolojik, fiziksel ve yapsal olmak zere tmkapsamlaryla iddetin azalmas olarak ifade etmektedir.30 Feminist kuramclar iingvensizliin tanm; bata cinsiyet, snf ve rk olmak zere tm yapsal

eitsizliklerin etkileridir.31

Nitekim BMnin Irak boykot kararnda cezalandrlan,anne ve ailenin taycs olarak kadnlar olmutur. Ayn ekilde 1993n sonundayaklak olarak 18 milyon mltecinin %80ini kadn ve ocuklar tekil etmektedir.Latin Amerikada kredi programlarndan sadece %7-11 aras bir oranda kadnlaryararlanmaktayken, Afrikada tarmsal retimin %80ini gerekletiren kadnlar,tarm kredilerinin sadece %1den yararlanmaktadrlar.32

Bunun yan sra, kadn imgesinin bilinaltnda savalar, yaptrm kararlarnve mdahaleleri merulatrc bir ara olarak kullanld rnekler sz konusudur.

25 Johan Eriksson and Giampiero Giacomello, The Information Revolution, Security, and

International Relations: (IR) Relevant Theory?, International Political Science Review, Cilt: 27, No:3, 2006, s. 233-234.26 zlem Tr, idem Aydn Koyuncu, Feminist Uluslararas likiler Yaklam: Temelleri,Geliimi, Katk ve Sorunlar, Uluslararas likiler Dergisi, Cilt: 7, No: 26, 2010, s. 8.27 J. Ann Tickner, Feminist Responses to International Security Studies,Peace Review 16:1, 2004,s. 44.28 Muhittin Ataman, Feminizm: Geleneksel Uluslararas likiler Teorilerine Alternatif YaklamlarDemeti,Alternatif Politika, Cilt: 1, No: 1, 2009, s. 23.29 J. Ann Tickner, Introducing Feminist Perspectives into Peace and World Security Courses,Women's Studies Quarterly, Cilt: 23, No: 3-4, 1995, s. 48.30 J. Ann Tickner, You Just Don't Understand: Troubled Engagements between Feminists and IRTheorists,International Studies Quarterly, Cilt: 41, No: 4, 1997, s. 624.31 J. Ann Tickner, What Is Your Research Program? Some Feminist Answers to International

Relations Methodological Questions,International Studies Quarterly, Cilt: 49, No: 1, 2005, s. 6.32 J. Ann Tickner, You Just Don't Understand: Troubled Engagements between Feminists and IRTheorists, s. 625-626.


31/620

31

Nitekim 11 Eyllden sonra medya; yardm bekleyen burkal kadn figrlerine yerverirken, aslnda ABDnin kurtarc bir erkek figr olarak alglara yerlemesinisalamtr. Taliban ynetiminde kadnlar, kstlamalar altnda adeta hapis hayatyaamaktayken Talibann devrilmesinden sonra da kadnlar iin pek bir eyindeimediini sylemek mmkndr. Zira Afganistann krsal blgelerinde

kadnlarn halen byk bir blm ayn hayat yaamaya devam etmektedir.Kadnlar, savan iinde her gn gvensizlik duygusuyla yzlemekte, ar fakirlikaltnda yaamaktadr. Birok kadn sava srasnda ailelerini yitirmitir.33

Gvenlik zerine alan feminist kuramclarn Bosna Savanda yzbinlercekadnn tecavze uramas34 ve tm hayatlar boyunca izlerini tayacaklargvensizlik duygusu iine ekilmelerine yaptklar gl vurguyla erkek egemenuluslararas ilikiler kuramlarn sorgulamaya amalar; bata insan gvenlii olmakzere devlet d tm gvenlik alanlarnn tartlmaya almasna ve grnrklnmasna destek olmutur. Bu dorultuda, feminist perspektiflerin literatre en

byk katks, gender (toplumsal cinsiyet) dikotomisi zerinden aslnda biz/onlar

ayrmnn su yzne karlmasna ve uluslararas atmalarda dierleri zerinednlmesine imkan vermesidir ki bylece harmoni iinde yaayan bir dnyayaulamann ilk adm atlabilir.35

stikrar ve dzeni anlatmakta son derece muktedir olan makro teorilerin;Souk Sava sonras sistemin oulcu ve paralanm resmini yorumlayamamas vedeiimi aklamada yetersiz kalmas literatrde yeni bir kan arayna nedenolmutur. Pozitivizm ile postmodernizm; realizm ile liberalizm arasnda bir arakuram olarak karmza kan konstrktivizm; kresellemenin yaratt ikilemlerin,krizlerin, deiim ve dnmlerin, arpma ve birlemelerin aklanmasndaolduka n plana kmtr. nk konstrktivizm uluslararas ilikileri g ya da

piyasa etkileimi gibi maddi yaplar yerine fikirler, normlar, kltrler ve alglamalarsayesinde oluan sosyal yaplar ekseninde deerlendirmektedir.

Sper glerin karlkl etkileimi iinde cereyan eden ve gvenliin saltkapasite x niyet = tehdit kurgusu erevesinde deerlendirildii bir dnyaya, 1992-1995 arasnda 200.000 kiinin ld Bosna; 1995te 500.000den fazla kiininld Ruanda ve yeni doan be ocuktan birinin ancak 5 yana kadar yaamaihtimaline sahip olduu Afganistan36 tecrbeleri; gvenliin sper gleringvenliine indirgenemeyecek kadar geni ve derin, sadece maddi eler ve gmcadeleleriyle aklanamayacak kadar toplumsal hafza, kimlik, alglama, inan venormlar da barndran ok boyutlu bir kavram olduunu hatrlatmtr. Gney

Afrikada Apartheid rejiminin kaldrlmas, eitli silahlarn yasaklanmas, kleliinkaldrlmas ve baz rejimlerin sonlanmas gibi olumlu gelimeler de aktarlan veiselletirilen normlar kanalyla gvenliin yeniden tesis edilebileceini ortaya koyan

pozitif rnekler olmutur.37 Konstrktivizmin sosyal gereklere ilikin vurgusu ite

33 J. Ann Tickner, On The Frontlines or Sidelines of Knowledge and Power? Feminist Practices ofResponsible Scholarship,International Studies Review, No: 8, 2006, s. 390.34 Kadnlara ynelik tecavz, sava dnemlerinde rutin bir cezalandrma yntemidir; bu konuda bkz.Muhittin Ataman, a.g.e, s. 26.35 J. Ann Tickner, Introducing Feminist Perspectives into Peace and World Security Courses, s. 55.36 Steve Smith, Singing Our World into Existence: International Theory and September 11,

International Studies Quarterly, Cilt: 8, No:3, 2004, s. 508-509.37 M. Finnemore and K. Sikking, International Norm Dynamics and Political Change,InternationalOrganization, Cilt: 52, No: 4, 1998, s. 890.


32/620

32

tam da bu noktada balar. Kuram yalnzca gvenlii ele almasa da, sosyal yap,normlar ve kimlikler ile gvenlik arasnda kurduu bant, konstrktivizmi gvenlikyaklamlarnda n plana karr. Dnya politikalar, toplumsal bellek vealglamalarla bugn yorumlayan sosyal znelerin etkileiminin bir rndr.38 Bukapsamda, konstrktivizmin uluslararas ilikiler bulmacasnda kimlik, norm,

alglama ve nyarglar gibi paralar daha iyi birletiren sosyal gerekliklere vurguyapmas, Souk Sava dneminde dondurulan baka bir ifadeyle gvenlik-dbraklan ve/veya yok saylan olgular (cinsiyet, kimlik, g, insan haklar, refahtoplumu vb.) gvenlik gndeminde st sralara tamtr.

Bir devletin askeri gvenlik kapasitesinin ne ifade ettii tpk Wendtin klthaline gelmi ngilterenin 500 nkleer silahnn ABD iin Kuzey Korenin 5nkleer silahndan daha az tehlikeli olduu rneindeki gibi39; o lkenin dman yada dost lke eklinde alglanmasna istinaden yani kimlikler zeminindetekiletirmeye bal olarak deiiklik arz eder. nk zne ve yap karlkl olarak

birbirini yeniden ina eder; zneler kurallar, kurallar zneleri biimlendirir ve sosyal

dnya, sosyal dnyann ekillendirdii insanlar tarafndan ekillendirilir.40

Grld gibi, inanlar, nyarglar, normlar ve kimlikler dnya politikalarnnsosyal yapsn oluturan kurallar btndr. Zira, toplumlarn kimliklerine aidiyetduygularn glendirecek biimde birbiri hakknda nyarg oluturmalar ve bunyarglarn peinden gitmeleri insanlk tarihi kadar eski bir olgudur. Joseph deMaistrein, Hayatm boyunca Franszlar, talyanlar, Ruslar grdm; Montesquieusayesinde, Acem bile olunabileceini biliyorum ama hi insanla karlamadmcmlesi; kimliklerin ve teki kimliklere ilikin olumu sosyal duvarlarn iinde

bulunduumuz yapy bir labirente evirdiini anlatr niteliktedir. Nitekim bulabirent; 21. yzyl dnyasnda daha nce hi bir zaman diliminde olmad kadarkarlamalarn, arpmalarn ve duvarlarn almasnn sancsn ekmektedir.41 Bu

sancl ortamda, gvenliin sadece devletler aras olmaktan karak toplumlar arasve zneler aras boyutlar da ieren bir yap-skme uradn sylemek yanlolmayacaktr.

Modernitenin sanclarn yaayan insan, iinde bulunduu kaotik dnyadakendini korumak, gvenli hissetmek ve z varln garanti altna almak iinkimliini ve grup aidiyetini n plana karmaktadr. nk kimlikler, insana kimolduunu ve dierlerinin kimler olduunu syler ve insan iinde bulunduu

belirsizlikte benliini bilmenin gcne eriir. Zira en temel insani gereksinimler;gvenlik, kimlik ve bunun tannmasyken, ounlukla atma ve krizlerin temelinde

bu gereksinimlerin tannmasnn bir ekilde engellenmesi, bask altna alnmas ya da

reddedilmesi gibi ihtimaller yatmaktadr. Bu durum, sorunlarn mzakereedilebilirliini sekteye uratr.42 Nitekim Wendt, bir lkenin kendi gvenliini

38 Brian Frederking, Constructing Post-Cold War Collective Security, The American PoliticalScience Review, Cilt: 97, No: 3, 2003, s. 364.39 Alexander Wendt, Constructing International Politics,International Security, Cilt: 20, No: 1,1995, s. 73.40 Brian Frederking, a.g.e, s. 364.41 K. Anthony Appiah, Kimlik, Sahicilik, Hayatta Kalma: okkltrl Toplumlar ve ToplumsalYeniden retim, iinde: ok Kltrclk: Tannma Politikas, yayna hazrlayan: Amy Gutmann,

Yapkredi Yaynlar, stanbul, 2010, s. 163.42 mer Gksel yar, Uluslararas likilerde Krizlerin Tanmlanmas ve Ynetimi, iinde: DeienDnyada Uluslararas likiler, editr: dris Bal, Lalezar Kitabevi, Ankara, 2008, s. 265-266.


33/620

33

artrrken dierlerinin gvenliini tehdit etmesi ve/veya azaltmas43 olarak ifadeedilen gvenlik ikilemi olgusunu, devletlerin birbirlerinin karlar ve niyetlerizerine ina ettikleri intersbjektif alglama ve kabullerin sosyal yaps olarakaklar.44 rnein, ran nkleer krizinde olduu gibi karlkl alglama ve nyarglar,toplumsal benlie yerlemi maduriyet hissi ve ift tarafl gvensizlik hali gibi

olgular, zm araylarna ket vurmaktadr. Kimlik ve gvenlik arasndaki bant,kresellemenin Orta Douda yaratt zlmeyle beraber farkl devletlerdeyaayan ii toplumlar arasndaki etkileimin artmas ile de rneklendirilebilir.Ksacas, konstrktivizmin gvenlik yaklamnn literatre en nemli katksMedeniyetler atmas tezinin tartld gnmz dnyasnda gelenekselolgularn dna karak, kimlik ile atma-gvenlik arasndaki bantyaklamasdr.

2.2. Kopenhag Ekol

1990larda gvenliin ok boyutluluunu n plana karak kavramsal

gvenlik almalarnda nemli bir krlma yaratan ve ayrca 21. yzyl gvenlikalmalarnn merkezi haline gelen Kopenhag Ekol, gvenlii; devletlerin vetoplumlarn tehditlerden kurtulma araylar ve rakip glere kar bamszkimliklerini ve ilevsel btnlklerini koruma yetenekleri olarak tanmlamtr.45Bylece, gvenlik salt devlet tekelinde irdelenen bir olgu olmaktan km;46 anariksistem dahilindeki gvenlik tanmlamalarna toplum boyutu da eklenmitir. Zira,gvenliin ve refahn salanmas, 21. yzyln i ie gemi yapsnda ve ortayakan risk toplumunda, ulusal ve uluslararas dzeyde devlet-toplum-birey eksenindeaksiyon almn gerektirmektedir. Bu ikisi arasndaki karmak dengenin kurulmasolduka nemlidir.47 Bir dier nemli nokta da, bu iki dzey arasndaki gereketkileim gerekse ibirliinden bireyin gvenliinin nasl etkilendiidir.

ncelikle Kopenhag ekolnn yeni gvenlik literatrne kazandrd nemlibir kavramsallatrma, gvenlikletirmedir. Barry Buzan ile birlikte ekoln ndegelen teorisyenlerinden Ole Waevern ne srd gvenlikletirme; bir eyin ya da

bir konunun deerli olduu kabul edilen bir znenin varlna ynelik birtehdit/tehlike biiminde kurgulanmas ve bu kurgulamann, normal siyasi srecindna klarak alnan istisnai tedbirleri desteklemek iin kullanlmasdr. Budorultuda gvenlikletirme giriimleri; tamamen baarl olabilir, snrl bir baarsalayabilir ya da baarszla urayabilir. rnein Souk Sava konjonktrndeBat bloundaki komnist/Sovyet tehdidi gvenlikletirme giriimi olarak yaygn bir

baar ve sreklilik salam; ABDnin Irak tehditletirmeye ynelik son giriimi

43 Charles L. Glaser, The Security Dilemma Revisited, World Politics, Cilt: 50, No: 1, 1997, s. 174.44Alexander Wendt, a.g.e, s. 73. Wendt kuramn ortaya koyarken, gvenlik ikileminin Tanrnn kararve uygulamalarndan kaynakl olmadn, deneyimlerin ve inanlarn bir sonucu olduunu vurgular;ayn yerde, s. 77.45 Barry Buzan, New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century,International Affairs,Cilt: 67, No: 3, 1991, s. 433.46 Gvenlik Vestfalyan dzende, rejimin, lke snrlarnn ve egemenliinin korunmasn ifadeetmekte, fiziki boyutta bir korumay kapsamakta ve i-d gvenlik (Sosyal dzenin korunmas veegemenliin bekas tek at altnda deerlendirilmektedir. Bu yaklamda medeniyetler ve sivil toplumarka plana atlmtr. Oysa gvenlik yalnzca rejimin ve sosyal dzenin fiziki korumasyla etutulamaz; Sven Bislev, Globalization, State Transformation, and Public Security, International

Political Science Review, Cilt: 25, No: 3, 2004, s. 282-283.47 Barry Buzan, Peace, Power and Security: Contending Concepts in the Study of InternationalRelations,Journal Of Peace Search, Cilt: 21, No: 2, 1989, s. 121.


34/620

34

snrl bir baar kazanm, ABDde kamuoyunun Vietnam Savana ynelikdesteinin salanmas giriimi ise baarszlkla sonulanmtr.48

Waevern gvenlik almalarna katt bir dier yenilik de,gvenlikletirme kavramnn anti-tezi olarak dnlebilecek gvenlik

dlatrmadr. Gvenlik dlatrma, daha nce tehdit olarak kabul edilen bir eyinya da bir konunun artk tehdit olarak ina edilmemesidir. Bir anlamdagvenlikletirme alannn dna karmay/karlmay ifade eden gvenlikdlatrmaya verilecek en somut rnek, Souk Savan sona ermesidir. Souk Savadneminde gvenlik emberinin iine alnan birok ey, baka bir ifadeylegvenlikletirilen birok konu SSCBnin dalmasyla son bulmu ve bylecegvenlik dlatrlmtr.49

te yandan gvenlikletirme kuram, sylemsel ve siyasal bir sretir.Dolaysyla gvenlikletirme bu srete intersbjektif bir anlamda kurgulanmaktadr.Yani yukarda da belirtildii zere aslnda gvenlikletirmeden anlalan; siyasi bir

topluluk iersinde bir eyin, referans nesnesinin varln tehdit ettii ve bu tehditlemcadele iin acil ve olaanst nlemlerin alnmas srecidir. Gvenlikletirmekuramndaki bir dier nemli kavram referans nesnesi ise, tehdit edildiidnlen ve yaamak zorunda olduu ileri srlen ey; rnein devlet, evre veyaliberal deerlerdir. Gvenlikletirmeyi yapan zne, baka bir deyilegvenlikletiren aktr, belli bir referans nesnesine ynelik varolusal tehditolduunu iddia eden -konuma eylemi- ve bylece ounlukla aktr tarafndangerekletirilen olaanst nlemleri merulatran taraftr. Gvenlikletirmedekiedilgen taraf ise, kamuoyudur; yani konumann baarl olmas, baka bir deyileolaanst nlemlerin alnabilmesi iin ikna edilmesi gerekenlerdir.50

Kopenhag Ekolnn, gvenliin zne-nesne-sre bantsn kurduugvenlikletirme kavramnn yan sra literatre bir dier nemli katks, mulak, ucuak ve greceli bir kavram olan gvenlii tek boyutluluktan kurtararak, ok boyutlu

bir zemine tamasdr. Okulun nclerinden Barry Buzan, New Patterns of GlobalSecurity in the Twenty-First Centurybalkl makalesinde, gvenlii be kapsaml birkategorizasyonda -askeri, siyasal, toplumsal, ekonomik ve evre gvenlii olmakzere -inceleyerek, gvenlik almalarnda nemli bir dnm noktas yaratmtr.

Siyasal gvenlik, devletlerin organizasyonel istikrar, hkmet sistemleri veonlara meruluk veren ideolojilerle ilgilidir. Buzana gre iki kutuplu sistemde SSCBve ABD sper glerinin oluturduklar kamplamaya bal olarak buzdann

ardnda braklan evre lkelerin ya da nc dnya lkelerinin siyasi gvenlii,Souk Savan bitiiyle beraber gn yzne kmtr. Souk Sava sonras ncdnya lkerinde zellikle Ortadou ve Afrikada yaanan siyasi gelimeler, siyasalslamn n plana kmas, dekolonize olan ancak refaha eriemeyen lkelerin siyasaltalepleri; indirgenmi ya da tek bir bloka zglenmi bir siyasal gvenlik anlaynn

48 Barry Buzan, Askeri Gvenliin Deien Gndemi, ev: Burcu Yavuz, Uluslararas likilerDergisi, Cilt:5, No:18, 2008, s. 108.49

Ayn yerde, s. 108.50 Ole Waever, Toplumsal Gvenliin Deien Gndemi, ev: Birgl Demirta Cokun,Uluslararas likiler Dergisi, Cilt:5, No:18, 2008, s. 152.


35/620

35

mmkn olmadn ve siyasal gvenliin sanlann aksine ne denli toplumsalgvenlie bal olduunu ortaya koymutur.51

Buzan, askeri gvenlii devletlerin saldr-savunma yetenekleri vebirbirlerinin niyetlerini alglamalaryla aklamaktadr. Buna gre Souk Sava

sonrasnda nkleer silahlarn azaltlmasna dnk giriimlerde nkleer silaha sahipolan ve olmayan devletler arasndaki tansiyon52, sistem boyutunda askeri gvenliitartmann ne kadar alglamalara bal ve sbjektif olduunu ortaya koymutur. Butanmlamalardan hareketle Buzann realist bir terminoloji olan askeri ve siyasalgvenlii, gvenlik tanmnn iinde ayrtrarak, askeri ve siyasal gvenliinmerkeziliini sorgulamaya at ve dier gvenlik alanlaryla aralarndaki girift aortaya koyduu sylenebilir.

Ekonomik gvenlik, devletlerin kaynaklara ulam, finans ve pazarlaraeriimi ile refah ve glerinin srdrlmesi ile ilgilidir. Toplumsal gvenlik ise,deiimin kabul edilebilir artlar dahilinde geleneklerin, dini ve ulusal kimliklerin,

dil ve kltr birliinin yeniden retilmesi konusunda toplumun yeniden retimbiimlerine ilikindir. Kresellemenin gvenlik asndan devletlerden daha oktoplumlar etkiledii grn savunan Kopenhag ekol53, daha ok birey ve kimlik-kltr deerlerini de kapsayan toplum gvenliini ncelemekte; toplumsal gvenlikkapsamnda evreden merkeze g ile rakip kimlikler arasndaki atmalara yervermektedir.54 Ayrca, toplumsal gvenlie yaplan bu vurgu, devlet merkezligvenlik anlaynn yadsd kimlikleri olan ancak egemenlikleri olmayantoplumlarn grnr klnmasn salamtr.55 Son olarak, evresel gvenlik,insanln baml olduu bir destek sistemi olarak lokal ve kresel biyosferinkorunmas ile ilgilidir.

Barry Buzan tarafndan askeri, siyasal, ekonomik, toplumsal ve evreselgvenlik olarak tasnif edilen gvenlik kavramnn sz konusu boyutlarnnbirbirinden bamsz olarak dnlmemesi gerekir.56 rnein, ekonomik gvenliinuluslararas gvenlik zincirinin kilit halkalarndan biri olduu sylenebilir. ZiraBuzana gre liberal uluslararas ekonomi, uluslararas gvenlik sistemininoluturulmas iin gerekli bir faktrdr. nk bu bamllk savalarn genialanlara yaylmnn nne geebilir ve bylece devletler g kullanmndan saknr.

Nitekim liberal ekonomik sistem devletleraras g kullanmn snrlandrrken,merkantilist ekonomi g kullanmn tevik etmektedir.57 Burada zerinde nemledurulmas gereken nokta ise, fakir lkelerin sisteme nasl kazandrlacadr. nk

51 Barry Buzan, New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century, s. 439-441.52 Ayn yerde, s. 443.53Toplumsal gvenlik kavramnn Kopenhang Ekolnden km olmas artc deildir. Bununnedeni, Danimarkann bakenti Kopenhagta Avrupa Birlii ve kreselleme neticesinde kltrelkimliin kaybna dair bir gvenlik alglamasnn yerlemi olmas ile aklanabilir; Dario Battissela,Thories des Rlations Internationales, Presses de Sciences Po, Paris, 2003, s. 451.54 Barry Buzan, New Patterns of Global Security in the Twenty-First Century, s. 447.55Barry Buzan, Ole Waever, Slippery? Contradictory? Sociologically Untenable? The CopenhagenSchool Replies,Review of International Studies, Cilt: 23, No: 2, 1997, s. 242.56

Barry Buzan, op.cit., s. 433.57Barry Buzan, Economic Structure and International Security: The Limits of the Liberal Case,International Organization, Vol: 38, No: 4, 1988, s. 597.


36/620

36

evrede kalan zayf ve gsz lkeler g kullanmna ynelebilir ve lke iinde iatmalar artabilir.58

Dier yandan, askeri gvenlii salama uruna yaplan harcamalar, ekonomikistikrarszl ve krizleri beraberinde getirebilir. Ekonomik gvenlikteki bu sarsnt

ise toplumsal gvenlie dorudan sirayet eder ve toplumsal alkanty beraberindegetirebilir. Her ne kadar dier gvenlik alanlarnn yannda daha az bir nematfedilse de evre gvenlii tm gvenlik alanlarn hi umulmadk bir anda derin birkaosa srkleyebilir. Nitekim Doann-ekolojinin 11 Eyll olaraknitelendirilebilecek Japonya depremi, deprem sonrasnda meydana gelen tsunamifelaketi ve ardndan gelen nkleer tehlike, Japon ekonomisini ve toplumsal hayatnolduka etkilemi; nkleer almalarn yeniden sorgulanmasna neden olmu veevre gvenliinin ne denli yaamsal olduunu gzler nne sermitir.

Kopenhag Ekolnn bir dier ncs Ole Waever, gvenlik eitlemeleri iindemerkezi konuma toplumsal gvenlii oturtarak, bu gvenlik eitlerinin birbirleri

arasndaki etkileimi aa karmaktadr. Waevera gre toplumsal gvenlik, birkimlii alglanan bir tehdide kar savunmaktr ki burada devlet tesi ve bizkimliklerini vurgulayan bir gvenlik tanmlamas sz konusudur.59 Birey vetoplumun gvenliinin devletin gvenliinin tesinde olduu Gney AfrikaCumhuriyeti rneiyle aktarlabilir. Nitekim apartheid rejimi boyunca beyaz aznlkdndaki halkn byk ounluu karar alma mekanizmalarnn dna itilerek ulusalgvenlik araylarnda sz sahibi olamam ve kronik bir gvensizlik hali iindeyaamlarn idame ettirmilerdir. Grld gibi, Gney Afrika Cumhuriyetiningvenlii tm halk iin ayn anlam tamamtr.60

Gvenlik almalarnn bir dier krlma noktas, zgrlk-gvenlik

arasndaki banty gvenlik almalarnn merkezine yerletiren Ken Boothunnclnde gereklemitir. Ken Booth, Security and Emancipation balklmakalesinde, dnya politikalarn belirleyen kelimeler ve imgelerden yola kpiinde bulunduumuz i ie gemi yapsal dnm vurgulayarak, realizminentelektel hegemonyas altnda ekillenen geleneksel gvenlik dncesini vezerinde yeniden ekillenen gvenlik almalarn sorgulamaya amtr.61 steryerel isterse de uluslararas dzlemde olsun, gvenlik alanlar genilemi vederinlemitir. Tehditlerin yokluu anlamna gelen geleneksel gvenlik tanmerevesinde tm bu yeni gvenlik alanlar incelenebilir ancak Ken Boothunyaklamndaki farkllk; gvenliin sadece tehditlerin yokluu anlamndakigeleneksel kavramsallatrmasnn dna karak, zgrlemeyi de iine dahil eden

bir tanmlama ortaya koymasnda sakldr. Nitekim, ona gre gvenlik, gelecekleilgili beklentilerin garanti altna alnabilmesi veya isteklerin gerekletirilmesinndeki engellerin kaldrlmasdr.

Bu balamda, gvenlik ve zgrleme arasndaki ilikiyi n plana karanKen Boothun ifadesi ile zgrleme; bireyler ve gruplar olarak insanlarn zgrce

58 Ayn yerde, s. 617.59 Ole Waever, Toplumsal Gvenliin Deien Gndemi, Uluslararas likiler Dergisi, Cilt: 5,Say: 18, 2008, s. 153-155.60 Ken Booth, Peter Vale, Security in Southern Africa: After Apartheid, beyond Realism,

International Affairs, Cilt: 71, No: 2, 1995, s. 287.61 Ken Booth, Security and Emancipation, Review of International Studies, Cilt: 17, No:4, 1991, s.318.


37/620

37

setikleri eyleri yapmasn engelleyen fiziksel ve insani kstlamalardankurtulmasdr. Nitekim sava, sava tehdidi, yoksulluk, politik kstlamalar ve eitimsorunlar bu fiziksel ve insani kstlamalardan sadece birkadr.62 Dolaysyla, onagre, zgrleme ve gvenlik bir madalyonun iki yzdr ve biri dieriyleanlamldr.63 Bu tespit, ne zgr ne de gvende olan Irak toplumunu yanstr

niteliktedir. Zira zgrlemesi hedeflenen bir toplumun tm gvenlii derindensarslmtr. Bir baka rnek ise, devlet gvenliinin salanmas adna sk kontrolkoullar altnda yaayan toplumlarn, zgrlklerinin kstlanmasyla, gvende amazgrln arayan yabanclam toplumlara dnmesidir. Grld gibigvenlik, Ken Bootha gre g ve dzen deil, zgrlemedir.64 zgrleme isehaklarn karlkll fikridir. Benim zgrlm senin zgrlne bal ve ayn

biimde herkes zgr olana kadar ben de zgr deilim cmleleri; bu balamdasnrlar kaldrabilir ve ayrmalar ile tekiletirmelerin nne geerek btnlemeyisalayabilir.65 Sonu olarak, Ken Booth, birey gvenliini ncelerken, bireygvenliini derinletirmi ve kapsaml bir boyuta tamtr.

Sonu

Souk Savan sona ermesi, kreselleme olgusu ve 11 Eyll saldrlaraktrlerin risk ve tehdit alglamalarn derinden etkilemitir. Kitle imha silahlarnn(KS) yaygnlamas (nkleer, biyolojik ve kimyasal silahlar), KSleri atmavastalarnn gelimesi (balistik fzeler, uaklar vs.), terrizmin kresellemesi veuluslararas terrist eylemlerde KSlerin kullanlma olaslnn artmas, blgeseletnik ve dinsel kimlik atmalar, ayaklanmalar ve blnmeler, otoriter ynetimlerinhalklarna kar iddet uygulamalar, uluslararas organize sular, yasa d gler,uyuturucu ve silah kaakl, evre sorunlar ve salgn hastalklar gibi dahaoaltlabilecek birok rnek; tehdit alglamalarnn deitiini ve eitlendiini

gstermektedir.

Bugn byk gler arasnda zayiat ve tahribata neden olabilecek savaihtimalinin azald sylenebilirse de, etnik ve dini kimlikli blgesel atmalarvarln hala korumaktadr. stelik terr rgtlerinin, herhangi bir zamandadnyann herhangi bir yerinde eylem yapabilecek olanak ve yetenee sahip olmalar,gnmzdeki tehditlerin zaman ve mekan tanmaz niteliklerini gstermesi

bakmndan nem arz etmektedir.

Risk ve tehditlerin eitlenip derinleen gndemi, gvenlik kavramnndeiimini beraberinde getirmi; gvenlik kavramnn deiip-dnen yapsyla

birlikte gvenliin boyutlar ve kapsam da genilemitir. Sava, silahl atma vekuvvet kullanma halleri dnda ekonomi, enerji, evre, salk, sosyo-kltr ve eitimalanlar da gvenliin kapsamna dahil olmutur. Baka bir ifadeyle gvenlik olgusuda bir bakma kresellemitir. Bu balamda blgesel ekonomik krizlerin kreseletkileri insanlarn yaam koullarn ve refahn dorudan etkilediinden ekonomi,gvenlik konularna eklemlenmekte (ekonomik gvenlik); enerji ve su kaynaklar ile

bu kaynaklara ulam yollarnn gvenlii n plana kmakta (enerji gvenlii);gezegenin gvenlii kapsamnda evre, hava ve su kaynaklarnn kirlenmesinin

62 Ayn yerde, s. 319.63

Dario Battissela, a.g.e., s. 455.64 Ken Booth, a.g.e, s. 319.65 Ken Booth, a.g.e, s. 322.


38/620

38

engellenmesi gndeme gelmekte (ekolojik gvenlik); AIDS gibi insan varln ciddibiimde tehdit eden ve yeni kan birok bulac hastalk gvenlik kavram iindeyorumlanmakta (salk gvenlii); kresellemeyle birlikte sosyo-kltr ve eitimalanlarnda yaanan deiim sreci kimlik alglamalarnn (toplum gvenlii)gvenlik olgusundaki nemini arttrmaktadr.

Btn bu farkl gvenlik alglamalar ve kayglar, bir yandan gvenliinbtnselliini ortaya koyarken dier yandan da geleneksel gvenlik paradigmasnnilevselliini ve sorun-zme yeteneini sorgulanr hale getirmektedir. Bu adandeerlendirildiinde gerek liberal ve neo-Marksist kuramlar gerek postpozitivisteletirel yaklamlar gerekse de Kopenhag ekol ileri srd ok boyutlu gvenlik

perspektifleriyle, hem yeni gvenlik anlaynn btnselliini ve eitliliinigstermekte hem de klasik paradigmaya alternatif bir gvenlik modeli sunmaktadr.Bu erevede gnmzde devlet ncelikli gvenlik alglamasndan insan/birey vetoplum odakl gvenlik alglamasna geilmekte; bylece gvenlik boyutu, ulus velke gvenliinden uluslararas gvenlik eklinde tanmlanan blgesel ve kresel

gvenlik anlayna kaymaktadr.

Buradan hareketle 21. yzylda gvenlik, sadece askeri bir kavram olmaktankarak byk lde siyasi ve sosyolojik bir kavram haline gelmektedir. Gvenliinaskeri boyutunun nemi her geen gn biraz d

balkan kongresi

Documents