balkanlarda tÜrkİye ve tÜrk algisi - bİlgesam · 2015-01-22 · yugoslavyanın tarihi,...
TRANSCRIPT
BALKANLARDA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Anket ve Ölçek Tasarımı: Dr. Salih Akyürek
Alan Uygulama: Doç. Dr. Fehmi Ağca
Veri Girişi: Müstecep DİLBER
Veri Analizi ve Teknik Raporlama: Dr. Salih Akyürek, Serhat Sağır, Mehmet Ali YILMAZ
Literatür Çalışması: Dilara Ünal
Grafik ve Tablo Tasarımı: Mehmet Ali YILMAZ
Kapak Tasarımı: Kaan TUĞCUOĞLU
BİLGESAM YAYINLARI
RAPOR NO: 49
Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi
Wise Men Center For Strategic Studies
Mecidiyeköy Yolu Caddesi No:10
Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36
Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye
Tel: +90 212 217 65 91 Faks: +90 212 217 65 93
www.bilgesam.org
Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6
A.Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye
Tel : +90 312 425 32 90 Faks: +90 312 425 32 90
Copyright © BİLGESAM Haziran 2012
Bu yayının tüm hakları saklıdır.
Yayın Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin
izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.
İÇİNDEKİLER
Giriş _____________________________________________________________ 1
1. Balkan Ülkeleri İle İlgili Temel Bilgiler _______________________________ 3
2. Araştırma Metodolojisi __________________________________________ 8
3. Örneklemin Temel Özellikleri _____________________________________ 10
4. Arnavutluk’ta Türkiye ve Türk Algısı _______________________________ 11
5. Bosna Hersek’te Türkiye ve Türk Algısı _____________________________ 21
6. Bulgaristan’da Türkiye ve Türk Algısı _______________________________ 28
7. Hırvatistan’da Türkiye ve Türk Algısı _______________________________ 35
8. Karadağ’da Türkiye ve Türk Algısı _________________________________ 42
9. Kosova’da Türkiye ve Türk Algısı __________________________________ 52
10. Makedonya’da Türkiye ve Türk Algısı ______________________________ 59
11. Sırbistan’da Türkiye ve Türk Algısı _________________________________ 69
12. Türkiye ve Türk Algısının Ülkeler Arasında Karşılaştırılması _____________ 79
Bulguların Özetı ve Sonuç Yerıne _____________________________________ 90
Ek: Uygulanan Anket Formu _________________________________________ 95
SUNUŞ
Dünya’daki ve yurt içindeki gelişmeleri takip ederek geleceğe yönelik öngörülerde bulunmak;
Türkiye’nin ikili ve çok taraflı uluslararası ilişkilerine ve güvenlik stratejilerine, yurt içindeki
siyasi, ekonomik, teknolojik, çevresel ve sosyo-kültürel problemlerine yönelik bilimsel
araştırmalar yapmak; karar alıcılara milli menfaatler doğrultusunda gerçekçi çözüm önerileri,
karar seçenekleri ve politikalar sunmak Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi
(BİLGESAM)’nin kuruluş amaçları arasında yer almaktadır. BİLGESAM, Bilge Adamlar
Kurulu’nun ilk toplantısında alınan kararlar doğrultusunda, yukarıda aktarılan amaçları
gerçekleştirmek üzere, çeşitli konularda raporlar hazırlamaktadır.
Farklı toplumların gözünde Türkiye ve Türk algısı konusunda yapılmış çalışma sayısı oldukça
sınırlıdır. Bu eksikliği gidermek maksadıyla BİLGESAM, komşu ve kültürel bağlar bulunan bölge
ve ülkelerden başlamak üzere 11 bölge ve 51 ülkeyi kapsayan ‘‘Dünyada Türkiye Algısı’’ adıyla
bir seri araştırma başlatmıştır. Bu araştırmalardan olan Balkanlar çalışması, sekiz ülkeyi
kapsayan alan uygulamasıyla, tarihi ve kültürel bağlarımız bulunan bu bölgedeki Türkiye ve
Türk algısı konusunda merak edilen pek çok konuya ışık tutacak veriler içermektedir.
BİLGESAM tarafından gerçekleştirilen bu niceliksel çalışma raporu http://www.bilgesam.org/tr
adresinde yayımlanmıştır.
Raporun bu alanda çalışma yapan akademisyenler, araştırmacılara ve Türkiye’nin dış politika
stratejilerine katkı sağlaması temennisiyle, raporu hazırlayan Dr. Salih Akyürek’e ve destek
sağlayan BİLGESAM personeline teşekkür ederim.
Doç. Dr. Atilla SANDIKLI BİLGESAM Başkanı
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
1
GİRİŞ
Sosyal psikoloji literatüründe ilk defa Lipman tarafından kullanılan ‘’stereotip’’ kavramı
(stereotype) "bir grup kişiye (etnik, cinsiyet, mesleki gruplar) atfedilen özellikler bütünü"
olarak tanımlanmaktadır. Türkçeye, ‘’Basmakalıp Yargı’’ ve ‘’Klişe Yargı’’ gibi kavramlarla da
aktarılan stereotip, benzer gruplara, algı, bellek ve temsilleri etkileyen bir bakış çerçevesi
sunmaktadır. Bu anlamda stereotip, önyargılar için zemin hazırlama işlevi görmektedir.
Kişiler, olayları, toplumları ve insanları, onların kendilerine ait doğrularından ziyade, daha
kolay bir şekilde, kategorilerin tanımladığı gibi algılama eğilimindedir. Bu noktada, toplumlar
ve kültürlerin diğer toplum ve kültürler hakkında sahip oldukları klişe görüş/yargılar önemli
ve belirleyici faktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Etnisite temeli yanında sosyal ve kültürel
temelde de ortaya çıkan bu klişe görüşlerin, olumlu olduğundan daha çok olumsuz yargılar
içerdiğinin ve gerçeklik temelinden uzak olduğunun da özellikle vurgulanması gerekmektedir.
Etnik ve kültür merkezli, yanlı bakış açılarının sebep olduğu olumsuz nitelikteki klişe görüş ve
yargılar bu güne kadar pek çok bilimsel çalışmanın konusu olmuştur.
Uluslararası ilişkilerde, ülkelerin pozisyonunu belirlemede siyasi, askeri ve ekonomik güç hiç
şüphesiz en önemli belirleyici faktördür. Ancak ülkelerin diğer toplumların kamuoyları
nezdindeki imaj ve algıları pek çok konuda Siyasi, askeri ve ekonomik güçten daha fazla
avantaj sağlayabilmektedir. Ülkelerle ilgili sempati ve olumlu yargılar, uluslararası pazarlarda
rekabet anlamında, siyasi faktörlerden daha fazla öne çıkabilmekte, olumsuz yargılar ise
bunun tam tersi olarak engeller yaratabilmektedir.
Pek çok ülke ve özellikle ABD, kendi dünya siyasetine de yön verecek şekilde, ilgi alanındaki
toplumlarda, ülke ve ülke politikaları hakkındaki görüşleri ortaya koyacak kamuoyu
araştırmaları yaptırmakta ve örtülü veya açık her türlü faaliyette bu araştırma verilerini
kullanmaktadır. Bu noktadan hareketle, bölgesel ve küresel politikalarda etkili olmak isteyen
ülkelerin ilgi ve etki alanlarında yer alan toplumlarda kamuoyu araştırmaları yapmasının
öneminin özellikle vurgulanması gerekmektedir.
Son yıllarda küreselleşmenin de etkisiyle tüm dünyada, dış ticarette pazar geliştirme
arayışlarını ve ataklarını artıran, ekonomik ve siyasi bir bölgesel güç ve lider olma yolunda
önemli sıçramalar yapan Türkiye’nin, farklı toplumlara ait kamuoyları nezdinde avantaj veya
dezavantaj yaratan klişe yargı ve önyargıları ölçmesi ve yönetmesi kaçınılmaz bir gerekliliktir.
Bu noktada Türkiye’nin kendi menfaatlerine dönük olarak üreteceği stratejiler için Türkiye
orijinli çalışmalara şiddetle ihtiyacı olmakla birlikte bu konuda yapılan çalışma yok denecek
kadar azdır. Farklı toplumlardaki Türkiye algısının ortaya konulması, bu klişe yargılarla
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
2
mücadele edilmesi yanında; bu ülkelerle kurulacak sosyal, ekonomik ve kültürel ilişkilere
yönelik strateji ve taktiklerin belirlenmesi noktasında da önem taşımaktadır.
Bu noktadan hareketle, BİLGESAM tarafından dünyada 11 farklı bölgede 51 ülkede Türk ve
Türkiye algısının ölçülmesi yönünde bir proje başlatılmıştır. Bu projenin amacı ve öneminin
vurgulanması açısından çalışma hedefleri şu şekilde özetlenebilir:
Diğer ülkelerle mukayeseli olarak olumlu-olumsuz Türkiye algısını ölçmek.
Bu algıların kaynak ve nedenlerini analiz etmek.
Dinamik dış politika kapsamında Türkiye’nin siyasi ve ekonomik açılımlarına veri sağlamak.
Türkiye tarafından pek çok ülkede yürütülen yardım faaliyetleri konusundaki toplumsal farkındalığı ve bu faaliyetlere dönük algıları ortaya koymak.
Uluslararası antlaşmalar, işbirlikleri ve organizasyonlardaki, devlet ve hükümetler düzeyindeki işbirliği veya anlaşmazlıkların temelinde yer alan kamuoyu yargı ve düşüncelerini tahmin edecek verileri sağlamak ve bu konuda yapılacak lobi ve kamuoyu çalışmalarına ışık tutmak.
Türkiye’nin uluslararası tanıtım ve kültürel projelerine yönelik veri sağlamak.
Türkiye’nin turizm/ticaret proje ve yatırımlarına yönelik kararları için uluslararası rekabet pozisyonunu ortaya koymak.
Küresel ve bölgesel güç durumundaki ülkelerin diğer ülke ve bölgelerdeki etkilerini ve bu etkilerin nedenlerini araştırmak.
Proje kapsamında hazırlanan soru kâğıdı, Türkiye’nin yakın çevresinden başlamak üzere;
Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve Afrika Kıtasında planlanan ülkelerden 21’inde, seçilen
üniversitelerde, üniversite öğrencileri ve akademisyenler ağırlıklı olarak 2010-2012 yıllarında
uygulanmıştır. Uygulama yapılan ülkelerden Mısır-Fas-Senegal-Tanzanya, Ermenistan,
Kırgızistan ve Kazakistan verileri raporlaştırılarak 2011 ve 2012 yılı içinde yayımlanmıştır. Bu
araştırmalardan bir diğeri olan ve sekiz ülkeden oluşan Balkanlar çalışması ise analiz edilmiş
ve BİLGESAM Raporu olarak yayımlanmıştır.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
3
1. BALKAN ÜLKELERİ İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER
Kısa Tarihçe
Adını Türkçeden alan1 Balkan Yarımadası, Güney Avrupa’daki üç yarımadadan birisidir. Bölge;
Yunanistan, Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya, Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ,
Kosova, Bulgaristan, Romanya ve Moldova’dan oluşmaktadır. Batı’da Adriyatik ve İyonya
Denizleri, güneyde Ege Denizi, doğuda Marmara ve Karadeniz ile çevrilidir.
Türklerin Balkanlara ilgisi, Osmanlı İmparatorluğunun 14. Yüzyılda bu bölgedeki hakimiyeti ile
başlamıştır. İmparatorluğun Balkanlardaki hakimiyeti beş yüz yıl sürmüştür. 1878 Osmanlı-
Rus Savaşı sonrası imzalanan Berlin Anlaşması ile Balkan topraklarında sınırlar yeniden
çizilmeye başlamıştır. Bu dönemde Osmanlı’nın çöküş içinde olması ve Fransız Devrimi,
milliyetçilik akımlarının filizlenmesine neden olmuş, 1878 yılında Sırbistan ve Romanya
bağımsızlıklarını kazanmış ve özerk statüde Bulgar Prensliği kurulmuştur.
Birinci Dünya Savaşı sonunda, Slovenler, Hırvatlar, Boşnaklar ve Sırplar birleşerek ‘Sırp, Hırvat
ve Sloven Krallığı’nı kurmuşlardır. Daha sonra ise bu krallığın ismi "Yugoslavya Krallığı"
şeklinde değiştirilmiştir.2 Yugoslavya, Güney Slavları anlamına gelmektedir.3 Bugün bağımsız
11 balkan ülkesinden yedisi eski Yugoslavya toprakları içinde yer almıştır. Bu nedenle
Yugoslavya’nın tarihi, Balkanların yakın dönem tarihinde önemli bir yer tutmaktadır.
1939 yılında Hitler’in Polonya’yı işgali ile II. Dünya Savaşı başlamıştır. İtalya’nın ‘Büyük İtalya’
amacına dönük olarak Arnavutluk’u ele geçirmesinin ardından savaş Balkanlarda da
yayılmıştır. 1941 yılında Yugoslavya Krallığı, Alman işgaline uğramıştır. Ülke içinde gerilla
savaşları devam ederken 29 Kasım 1943 tarihinde, Bosna’nın Yayçe (Jajce) kasabasında Josep
Broz Tito’nun başkanlığında AVNOJ (Yugoslavya Antifaşist Ulusal Kurtuluş Konseyi) toplanmış
ve bu konseyin karaları ülkenin federal bir temel üzerinde yeniden yapılandırılmasının
temellerini atmıştır.4 Ülkenin adı 1943 yılında Demokratik Federal Yugoslavya, 1946'da
Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti ve 1963 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal
Cumhuriyeti olarak değişmiştir.
Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti ve Arnavutluk devletleri, kurulduktan bir süre
sonra Sovyetler Birliği ile görüş ayrılığı başlamıştır. Yugoslavya, 1979 yılında Batı İttifakı ve
1 Balkan kelimesi, sarp ve ormanlık sıradağ anlamına gelmektedir. Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük, Erişim 27
Nisan 2012, http://www.tdk.gov.tr 2 Giray Saynur Bozkurt, “Tito Sonrası Dönemde Eski Yugoslavya Bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar”, Türk
Dünyası İncelemeleri Dergisi, Kış 2010, 51-95. 3 Center for European Studies (UNC), “What Happened to Yugoslavia? The War, The Peace and The Future”, Fall
2004, Erişim 15 Mayıs 2012, http://www.unc.edu/depts/europe/teachingresources/balkan-crisis.pdf 4 Bozkurt, agm, 54
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
4
Doğu Bloğundan ayrı durmayı amaçlayan ve 118 ülkeden oluşan Bağlantısızlar Hareketine5
katılmıştır. 1980li yıllarda Sovyetlerde Gorbaçov’un etkisiyle başlayan Glasnost ve
Perestroyka (Açıklık ve Yeniden Yapılanma) Politikaları Yugoslavya’yı da etkilemiştir. 1980
yılında Tito’nun ölümünden sonra bir türlü toparlanamayan ülke 1990'da çok partili düzene
geçilmesinin ardından, 1991'de başlayan iç savaş sonucu aynı yılın sonlarında parçalanmıştır.
23 Aralık 1990’da Slovenya, Ocak 1991’de Makedonya, 25 Haziran 1991’de Hırvatistan, Mart
1992 de Bosna-Hersek bağımsızlığını ilan etmiştir. Karadağ ve Sırbistan ise birleşerek Yeni
Yugoslavya Federal Cumhuriyetini kurmuştur. Voyvodina ve Kosova özerk bölgeleri de bu
federasyon içinde kalmıştır. Ancak Karadağ 21 Mayıs 2006 tarihinde referanduma giderek 3
Haziran 2006’da bağımsızlığını ilan etmiştir. Kosova ise 17 Şubat 2008’de Sırbistan’ın karşı
çıkmasına rağmen tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmiş ve Yugoslavya’nın dağılmasıyla
bağımsızlığını kazanan son ülke olmuştur.6
Yugoslavya’nın parçalanma sürecinde büyük acıyı kuşkusuz Bosnalılar yaşamıştır. Bosna
Hersek 1992 yılında referanduma giderek %99,7 evet oyuyla Yugoslavya’dan ayrılma kararı
almıştır. Kararı boykot eden Bosnalı Sırpların çabaları sonuçsuz kalmış ve 1992 yılında Bosna-
Hersek bağımsızlığını ilan etmiştir. Büyük Sırbistan hayallerinin etkisiyle Sırplar, Bosna Hersek
sınırları içinde Sırp Cumhuriyeti’ni kurduklarını ilan etmiş ve bu bölgede yaşayan Boşnaklar
(Müslüman) ve Hırvatları (Katolikler) uzaklaştırmak için insanlık dışı uygulamalara
başlamışlardır.7 İç savaş olarak başlayan olaylar, zamanla Sırpların Boşnaklara uyguladığı bir
soykırım haline gelmiştir. 1993 yılında BM tarafından güvenli bölge olarak ilan edildikten iki
yıl sonra Srebrenitza’da yaşayan Müslümanlar, bölge BM askerlerinin kontrolünde olmasına
rağmen, II. Dünya Savaşı’ndan sonra meydana gelen en büyük soykırıma uğramıştır.
1992-1995 arasında Uluslararası Kızılhaç Örgütü verilerine göre Bosna-Hersek'te 312.000 kişi
hayatını kaybetmiştir. 14 Aralık 1995’te imzalanan Dayton Barış Antlaşması ile savaş sona
ermiştir. Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Bosna-Hersek Federasyonu (Federasyon da kendi içinde
10 Kantona ayrılmıştır) ve Sırp Cumhuriyeti (Republika Srpska-RS) olarak iki birime
(devletçiğe) ve bir küçük özerk bölgeye (Brcko) bölünmüştür. Yani Sırbistan dışında Bosna
Hersek sınırları içinde de bir Sırp Cumhuriyeti bulunmaktadır. Boşnak, Hırvat ve Sırp nüfusu
barındıran bu parçalanmış yapıdan oluşan Bosna Hersek 1995 yılından itibaren Üçlü
Başkanlık Sistemi ile yönetilmeye başlamıştır.
5 Bağlantısızlar Hareketi Hakkında Ayrıntılı Bilgi İçin Bkz; Vikipedia, Erişim 27 Nisan 2012,
http://tr.wikipedia.org/wiki/Ba%C4%9Flant%C4%B1s%C4%B1zlar_Hareketi 6 Bozkurt, agm, 55
7 Wikipedia, “Bosna Soykırımı”, Erişim 18 Mayıs 2012, http://tr.wikipedia.org/wiki/Bosna_Soyk%C4%B1r%C4%
B1m%C4%B1#Soyk.C4.B1r.C4.B1m_.C3.96ncesi, 2012
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
5
Balkan ülkelerinin 2012 yılı itibariyle temel istatistiki verileri ve AB - NATO üyelik durumları
aşağıda tablo olarak verilmiştir:
Ülke Başkent
Yüzölçümü
(km2) Nüfus
GSMH
(Kişi Başı)
AB
Üyeliği
NATO
Üyeliği
Arnavutluk Tiran 28,748 3,002,859 7,800 aday üye
Bosna-Hersek Saraybosna 51,197 4,622,292 8,000 Üye değil Üye değil
Bulgaristan Sofya 110,879 7,037,935 13,500 üye üye
Hırvatistan Zagreb 56,594 4,480,043 18,300 aday üye
Karadağ Podgorica 13,812 657,394 11,220 Üye değil Üye değil
Kosova Priştine 10,887 1,836,529 6,500 Üye değil Üye değil
Makedonya Üsküp 25,713 2,082,370 10,400 Üye değil Üye değil
Romanya Bükreş 238,391 21,848,504 10,152 Üye Üye
Sırbistan Belgrad 77,474 7,276,604 10,700 Üye değil Üye değil
Yunanistan Atina 131,957 10,767,827 27,600 Üye Üye
Nüfus Yapısı
Balkanlar, tarih boyunca Avrupa kıtasının etnik gruplar bakımından en zengin bölgesi
olmuştur. Roma öncesi dönemde Traklar, Daçyalılar, Dorlar ve İlirler gibi pek çok kabile ve
grup bölgeye akın etmiştir. Bölgeye yerleşen Hunlar ve Slavların ardından, 14. Yüzyıldan
itibaren Osmanlı İmparatorluğunun bölgedeki hakimiyeti başlamıştır. Bu dönemde bölgedeki
Müslüman nüfus oranı yükselmiştir.
Balkanlar Türkiye için sadece bir ekonomik ilişki alanı değildir. XIV. yüzyıldan itibaren Türkler
ve Müslümanlar Balkanlara yerleşmeye başlamıştır. Osmanlı İmparatorluğunun son
döneminde tersine bir göç yaşanmış olsa da bugün bölgede önemli bir Türk nüfus
yaşamaktadır. Bulgaristan nüfusunun yüzde 10'luk kesimini oluşturan Türkler, siyasi partileri
"Hak ve Özgürlükler Hareketi" ile Bulgaristan siyasetinde faal görev almaktadır. Ancak Türkler
diğer Balkan ülkelerinde siyasette bu kadar etkili değildirler. 150 bin kadar Batı Trakya
Türkü'nün yaşadığı Yunanistan'da bağımsız adaylar için getirilen yüzde 3'lük baraj yüzünden
Türklerin mecliste temsil edilmeleri zorlaşmıştır. Çeşitli partilerden siyasete giren Türklerden
bugün sadece iki milletvekili ve birkaç belediye başkanı Yunanistan’da aktif siyasette yer
almaktadır. 80.000 Türkün yaşadığı Makedonya'da ise Türkler "Türk Demokratik Partisi" çatısı
altında siyasi faaliyetlerini sürdürmektedir ve 120 sandalyeli Makedon meclisinde 2 üyeyle
temsil edilmektedirler. Türk yatırımcıların önemli ölçüde bulunduğu Romanya'da ise Türk
nüfusu 70 bin kişi düzeyindedir. "Demokratik Türk Birliği Partisi" olarak siyasi arenada yer
alan Türk partisi 332 sandalyeli Romanya parlamentosunda yalnızca 1 üyeye sahiptir.
Kosova'da ise iki milyonluk nüfusun yüzde 1'lik kesimini oluşturan Türkler "Kosova
Demokratik Türk Partisi" ile 120 sandalyeli mecliste 3 üyeyle temsil edilmektedirler. Bütün
bunların dışında Sırbistan'ın Sancak bölgesinde yaşayan Türkler olmakla birlikte sayıları
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
6
hakkında kesin bir bilgi yoktur. 1953 yılındaki nüfus sayımında bölgedeki Türk nüfusu 14.000
olarak tespit edilmiştir. Bu kişiler kendilerini Boşnak veya Müslüman olarak
tanımlamaktadırlar. Toplam bazda bakıldığında Balkanlarda 11,5 milyon civarında Türk
nüfusu yaşamaktadır.8
Müslüman nüfusa bakıldığında ise, resmi rakamlara göre günümüzde Balkanlarda yaşayan
Müslümanların toplam sayısı yaklaşık 8 milyon civarındadır. Bu rakam, bölgenin toplam
nüfusunun yüzde 12’sine karşılık gelmektedir. Oysa 19. yüzyılın ikinci yarısında
Müslümanların Balkanlar’daki nüfusa oranı yüzde 40’lar düzeyindedir.9
Balkan ülkelerinde nüfusun etnik yapısı aşağıda tablo olarak verilmiştir:10
Ülke Nüfusun Etnik Yapısı (%)
Arnavutluk Arnavutluk %95 Yunan %3 Diğer %2 Bosna-Hersek Boşnak %48 Sırp %37 Hırvat %14,3 Diğer %0,7
Bulgaristan Bulgar %89,3 Türk %9,4 Diğer %1,3
Hırvatistan Hırvat %89,6 Sırp %4,5 Diğer %5,9
Karadağ Karadağlı %43 Sırp %32 Boşnak %8 Arnavut %5 Diğer %12
Kosova Arnavut %92 Türk %1 Diğer %8
Makedonya Makedon % 64,2 Arnavut %25,2 Türk %3,9 Sırp %1,8 Diğer %4,9
Yunanistan Yunan %93 Diğer %7
Sırbistan Sırp %82,9 Macar %3,9 Boşnak %1,8 Karadağlı %0,9 Diğer %10,5
Romanya Rumen %89,5 Macar %6,6 Ukraynalı %0,3 Alman %0,3 Diğer %3,3
Balkan ülkelerinde nüfusun dini ve mezhepsel yapısı aşağıda tablo olarak verilmiştir:11
Ülke Müslüman % Ortodoks % Katolik % Protestan % Diğer %
Bulgaristan 12,2 82,6 1,2 - 4 Hırvatistan 1,3 4,4 87,8 0,4 6,1
Arnavutluk 70 20 10 -
Karadağ 17,7 74,2 3,5 - 4,6
Makedonya 33,3 64,7 0,4 - 1,6
Sırbistan 3,2 85 5,5 - 7,3
Kosova 90 6 3 1
Bosna-Hersek 40 31 15 - 14
Yunanistan 1,3 98 - - 0,7
Romanya - 86,8 4,7 7,5 1
8 Balkan Pazar, “Balkanlardaki Türk Nüfus”, Erişim 27 Nisan 2012, http://www.balkanpazar.org/haberler122.
asp?id=460 9 Erhan Türbedar, “Balkanlarda Nüfus Sayımları ve Türklük Tartışması”, Tepav Değerlendirme Notu Mart 2011,
Erişim: 18 Mayıs 2012, http://www.tepav.org.tr/upload/files/13003572136.Balkanlar_da_Nufus_Sayimlari
_ve_Kimlik_Tartismasi.pdf s.6 10
CIA Factbook ve Wikipedia sayfalarından derlenerek oluşturulmuştur, Erişim 14 Nisan 2012,
https://cia.gov/library/publications/the-world-factbook; http://tr.wikipedia.org 11
CIA Factbook ve Wikipedia sayfalarından derlenerek oluşturulmuştur, Erişim 14 Nisan 2012,
https://cia.gov/library/publications/the-world-factbook; http://tr.wikipedia.org
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
7
Türkiye’nin Balkan Politikası ve Balkan Devletleri ile İlişkileri
1923 yılında Türkiye Cumhuriyetinin ilanı ve Lozan Antlaşması’nın ardından Türkiye, Balkan
devletleriyle olan ilişkilerinde barışçıl bir politika izlemiştir. Türkiye’nin statükoyu koruma
anlayışı Balkan politikasına da yansımıştır.
1980’li yılların sonlarında Yugoslavya'nın parçalanmaması için Türkiye; Önce "toprak
bütünlüğü" ilkesini savunmuştur. Parçalanmanın kaçınılmaz hale gelmesi ve Eylül 1991'de
Slovenya’nın bağımsızlık ilan etmesiyle başlayan süreçte Türkiye bağımsızlığını ilan eden
Slovenya, Makedonya, Hırvatistan ve Bosna-Hersek’i 1992 yılında tanımıştır.12
Balkan ülkeleri ile İkili ilişkilere bakıldığında; Yunanistan’la yaşanan kıta sahanlığı ve Kıbrıs
konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkiler çoğu zaman gergin
olmuştur. Bulgaristan’da Sovyet döneminde Bulgar Türklerine yönelik gerçekleşen baskı ve
insan hakları ihlalleri 1990’lı yıllarda ortadan kalkmış ve iki ülke arasındaki ilişkiler
normalleşmiştir. 1992-1995 yılları arasında gerçekleşen Bosna iç savaşında Türkiye konuyu
uluslararası örgütler aracılığıyla gündeme getirmiş ve Sırp saldırılarının önlenmesi için çaba
göstermiştir.
Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından, Türkiye Orta Asya ile birlikte Balkanlarda da dış
politika ve iyi ilişkiler geliştirilmesi konusunda önemli adımlar atmıştır. 1992 yılında kurulan
Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı (TİKA)’nın örgüt yapısında pek çok Balkan ülkesinin
masasının bulunması ve Ajansın bu ülkelerde faaliyette bulunması bu yöndeki olumlu
politikaların önemli bir göstergesidir.13 Türkiye, Yugoslavya’nın dağılması ile bağımsızlıklarını
ilan eden devletlerin uluslararası örgütlere üyeliklerini de bugüne kadar desteklemiştir.
12
Baskın Oran, “Türkiye’nin Balkan ve Kafkas Politikası” (Paris'deki Instltut de Relatlons Intun.tlon.leı et Strateglques'de verilen konferansın Türkçe metnidir, 24 Kasım 1994), Erişim 16 Mayıs 2012, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/ 42/468/5401.pdf 13
İrfan Kaya Ülger, “Balkan Gelişmeleri ve Türkiye: 1990’lı Yıllar”, 21. Yüzyılda Türk Dış Politikası, Editör: İdris Bal, (Ankara Global Araştırmalar Merkezi 206), 249.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
8
2. ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ
Özgün ölçeklerle taslak olarak geliştirilen anket formu, 2010 yılı içerisinde Türkiye’de
bulunan 240 yabancı uyruklu öğrenciye uygulanmıştır. Ayrıca, siyaset, uluslararası ilişkiler ve
sosyal psikoloji alanında çalışmaları bulunan beş akademisyenden anketin geliştirilmesine
dönük eleştiri ve geri bildirim alınmıştır. Yapılan uygulama ve alınan geri bildirimlerden
hareketle anket yeniden tasarlanmış ve Ek’teki nihai şekline ulaşılmıştır. Ek’te Türkçe olarak
verilen anket formu İngilizce, Fransızca, Arapça, Rusça, İspanyolca gibi yaygın diller yanında
uygulama yapılan ülkeye göre Sırpça, Boşnakça, Arnavutça gibi dillere de çevrilmiştir. Bu
çalışmada, Bulgaristan’da İngilizce olarak uygulanan anket diğer yedi ülkede ülkenin resmi
dilinde uygulanmıştır.
Araştırmada; bütçe sınırlılığı, uygulama kolaylığı, üniversitelerin ülkelerin farklı bölge ve
gruplarından öğrenci barındırması ve dünya ile iletişime daha açık bir kitle olması
nedenleriyle, evren ve uygulama alanı olarak üniversiteler seçilmiştir.
Ek’teki anket formu (Türkçe), akademisyenler tarafından aşağıda verilen üniversitelerde
öğrenci, akademisyen ve diğer üniversite çalışanlarına uygulanmıştır:
Ülke Anket Uygulanan Üniversite
Kosova Priştine Üniversitesi
Makedonya Tetova Devlet Üniversitesi (State University of Tetova)
Uluslararası Balkan Üniversitesi (International Balkan University)
Kiril Metodi Üniversitesi (Cyril and Methodius University)
USHT – Üsküp Üniversitesi (USHT Shkup University)
Bulgaristan Sofya Üniversitesi (Sofia University)
Ulusal ve Dünya Ekonomi Üniversitesi (University of National and World Economy)
Arnavutluk Epoka Üniversitesi (Epoka University)
Tiran Üniversitesi (University of Tirana)
Sırbistan Yeni Pazar Üniversitesi (University of Novi Pazar)
Bosna Hersek Uluslararası Burç Üniversitesi (International Burch University)
Uluslararası Saray Bosna Üniversitesi (International University of Sarajevo)
Hırvatistan Split Üniversitesi (University of Split)
Karadağ Karadağ Üniversitesi (University of Motenegro)
Anketler yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulanmıştır. Örneklemin seçiminde irtibat kurulan
akademisyenlerin ve anketör olarak seçilen öğrencilerin uygun örneklem (convenience
sampling) yöntemiyle, kazara (accidental) ulaştığı kişilere uygulama yapılmıştır.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
9
Uygulamanın sadece üniversitelerde yapılmış olması ve örneklem seçiminde olasılıklı
olmayan bir yöntemin kullanılmış olması nedeniyle; çalışma, bulguları itibariyle uygulama
yapılan ülkelerin halklarının görüşlerini tam olarak temsil etme iddiasında olmamakla birlikte;
daha eğitimli, dünyaya daha açık ve tüm ülkeden insanların bir araya geldiği üniversite
ortamının evren olarak belirlenmesinin çalışma bulguları temelinde yarattığı avantajın da
vurgulanması gerekmektedir. Bu anlamda, araştırmanın eğitimli ve göreceli daha genç bir
kuşağın düşünceleri konusunda önemli fikirler verdiği söylenebilir.
Veri Analizi
Anket ile elde edilen veriler istatistiki analiz programına (PASW 18.0) aktarılmak suretiyle
analiz edilmiştir. Veri analizi, soruların ortalama değerleri ve bazı ülkelerde bu ortalamaların
Müslüman ve Hristiyan dini grupları temelinde farklılaşmasının ortaya konulmasına
dayanmaktadır.
Uygulama aşamasındaki tedbir ve kontrollere rağmen, bazı anketlerin korku veya diğer
nedenlerle tutarsız doldurulmuş olabileceği ihtimalinden hareketle, 2316 kişiye ait anket
verileri; analiz öncesi, bir diğeri ile algı ve olgu temelinde çelişki teşkil eden 17 soru çifti ile
kontrol edilmiştir. Kontrol sonucunda, en az iki soru çiftinde çelişkili bulunan 189 anket
formu çalışmanın veri temizliği aşamasında silinmiştir. Veri temizliği sonrası sekiz ülkeye ait
anketlerin analizleri 2127 kişi üzerinden gerçekleştirilmiştir.
Algı ve eğilimleri ortaya koyan soruların tamamı 11’li ölçekle 0-10 aralığında bir
değerlendirme sunmakla birlikte, bu değerler tablolaştırılırken yüze tahvil edilmiştir. Bu
nedene de bağlı olarak, tablolardaki soru değerleri (örnek %81), sorulara katılım yüzdelerini
değil, soru ifadelerine ortalama katılım düzeylerini göstermektedir.
Soruların ortalama değerlerinin farklılaşma analizleri, tek yönlü varyans analiz yöntemi
(Anova ve Post-Hock Tukey) ile gerçekleştirilmiş, bu analiz sonuçları tablo yorumlarına
yansıtılmış ancak, rapordaki tablo metinlerine ortalamalar dışındaki istatistiki anlamlılık
değerleri konulmamıştır.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
10
3. ÖRNEKLEMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Sekiz ülkede geçekleştirilen anket uygulamasında ulaşılan ve verileri analiz edilen örneklemin
ülkelere dağılımı aşağıda verilmiştir.
Ülkelere Göre Anket Sayı ve Yüzdeleri
Ülke Anket Sayısı %
Arnavutluk 235 11,0
Bosna Hersek 200 9,4
Bulgaristan 353 16,6
Hırvatistan 292 13,7
Karadağ 235 11,0
Kosova 196 9,2
Makedonya 307 14,4
Sırbistan 309 14,5
Toplam 2127 100
2127 kişiden oluşan örneklemin yaklaşık %49’u erkeklerden %51’i kadınlardan oluşmaktadır.
Örneklemin yaklaşık %75’i üniversite öğrencilerinden, %9’u akademisyenlerden ve %16’sı
diğer üniversite çalışanlarından oluşmaktadır. Kişilerin mensup olduğu dini inanca göre
örneklemin dağılımı aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Örneklemin Sahip Olunan Dine Göre Dağılımı
Din
Ülke Müslüman Hıristiyan Ateist Bilinmiyor Toplam
Arnavutluk 177 22 4 32 235
Bosna Hersek 182 3 5 10 200
Bulgaristan 2 300 13 38 353
Hırvatistan 0 256 1 35 292
Karadağ 118 110 0 7 235
Kosova 190 0 0 6 196
Makedonya 218 76 0 13 307
Sırbistan 147 140 3 19 309
Toplam 1034 907 26 160 2127
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
11
4. ARNAVUTLUK’TA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Arnavutluk’ta hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme
ulaşılmıştır. Bu ülkeye ait analizler de bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
4.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Arnavutluk halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak
verilmiştir. Bulgular, Arnavut halkının diğer toplumlara sempati düzeyinde dinin önemli ve
temel belirleyici olduğunu göstermektedir. Müslüman Arnavut vatandaşları arasında en
yüksek sempati düzeyi %78,5 ile Türklere yöneliktir. Müteakiben sırasıyla %62,7 ile Almanlar,
%60,8 ile Amerikalılar ve %59,2 ile İngilizler gelmektedir. En düşük sempati ise %37,7 ile
İranlılara ve %34,6 ile Ruslara yöneliktir. Hristiyan Arnavutlar arasında en yüksek sempati
düzeyi %82 ile İngilizlere ve %80,9 ile Amerikalılara yönelik iken, Türklere duyulan sempati
%55,7 ile Avrupalılardan daha düşük ancak Araplar, İranlılar, Çinliler ve Ruslardan daha
yüksektir.
34,6
37,7
43,1
46,8
47,7
54,7
57,9
58,9
59,2
60,8
62,7
78,5
52,9
31,3
54,2
57,1
66,2
77,6
35,9
70,0
82,0
80,9
77,6
55,7
0 20 40 60 80 100
Ruslara sempati
İranlılara sempati
Çinlilere sempati
Japonlara sempati
Fransızlara sempati
İspanyollara sempati
Araplara sempati
İtalyanlara sempati
İngilizlere sempati
Amerikalılara sempati
Almanlara sempati
Türklere sempati
Arnavutluk Vatandaşlarının Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
12
4.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Arnavutluk halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında
önemli bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Arnavut vatandaşları arasında Türkiye ile
ilgili demokrasi algısı %71-80 aralığında oldukça olumlu olmakla birlikte, Hristiyan Arnavutlar
arasında bu algılar %48-64 aralığında orta düzeyde olumludur. Hristiyanlar arasında Türkiye
ile ilgili en olumlu algı %64 ile “Farklı din, kültür ve kimliklere saygı” konusunda, en olumsuz
algı ise %48,4 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Arnavutluk halkının Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları da diğer algılar gibi Müslüman ve
Hristiyanlar arasında önemli farklılaşma göstermektedir. Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar
hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili demokrasi algısına ait
yukarıda verilen değerlerden genel olarak daha olumsuzdur. Müslüman Arnavut vatandaşları
arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar %67-74 aralığında olumludur. Hristiyan Arnavutlar
arasında bu algılar %43-60 aralığındadır. Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında
Türkiye’de can güvenliği ve yaşam standardı konularındaki algılar, Türkiye’nin modern ve bir
ülke olması konusundaki algılardan daha olumludur.
71,6
74,8
77,7
79,2
55,0
48,4
60,0
64,0
0 20 40 60 80 100
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye'de farklı dinkültürkimliklere saygı çok iyidir
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Demokrasi Algısı (%)
Hristiyan İslam
66,8
72,4
73,6
43,3
64,3
60,0
0 20 40 60 80 100
Türkiye modern bir ülkedir
Türkiye'de yaşam standardıkalitesi çok iyidir
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Yaşam Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
13
4.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Arnavutluk halkı içinde Müslüman olanlar Türklerin kişilik özellikleri konusunda Hristiyanlara
göre daha olumlu algılara sahiptir. Ancak, Hristiyanlar da Türkleri farklı boyutlarda %50-75
aralığında olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirmektedir.
17,8
19,6
26,1
35,2
49,9
60,2
61,3
68,0
70,3
72,9
74,2
76,6
78,3
80,1
82,1
84,4
30,5
36,3
32,6
40,0
76,8
50,0
49,1
55,0
61,1
69,5
66,5
54,0
58,5
88,0
62,0
75,0
0 20 40 60 80 100
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler zalimacımasızdır
Türkler agresiftir
Türkler kabadır
Türkler kadercidir
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler muhafazakargelenekçidir
Türkler zamana uyar
Türkler kurallara uyar
Türkler çalışkanüretkendir
Türkler dürüsttür
Türkler hoşgörülüdür
Türkler dindardır
Türkler yardımseverdir
Türkler misafirperverdir
Arnavutluk Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleri (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
14
4.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Arnavutluk halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar
hem de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne oldukça yüksek
oranda (%80,8 ve %73,8) katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi balkanlarda %73 düzeyinde
etkin görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %37’lere düşmektedir. Müslümanlar
Türkiye’nin balkanlarda yüksek algıladıkları etkinliğini yeterli görürken, Hristiyanlar düşük
algıladıkları bu etkinliği daha yüksek görmek istemektedir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Arnavutluk vatandaşı Hristiyanlar %57,3
oranında destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %77,1’e ulaşmaktadır. Bu oranlar,
Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği
konusunda olumsuz düşünmediğini göstermesi açısından oldukça önemli. Müslümanlar,
“Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %68,4 oranında ve Avrupa
Birliği üyeliğine göre daha düşük oranda desteklerken, Hristiyanlar aynı görüşü %76,3 ile
daha yüksek oranda desteklemektedir.
80,8 73,9 73,3 73,8
36,9 49,2
0
20
40
60
80
100
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkin birrole sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Arnavutluk Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve Balkanlardaki Rolü (%)
İslam Hristiyan
77,1 68,4
57,3
76,3
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
İslam Hristiyan
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
15
4.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %65-72 aralığında olumludur. Aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de %69-74 aralığında olumludur ve
mevcut güç algısı ile fazla farklılaşmamaktadır. Yani, balkanlarda olduğu gibi diğer bölgelerde
de Türkiye’nin daha etkin rol alması yönünde bir beklentinin olmadığı görülmektedir. Bu
durum, Türkiye’nin söz konusu bölgelerde %70’ler düzeyindeki mevcut güç algısının yeterli
olduğu ve artması yönünde bir beklentinin olmadığı şeklinde de yorumlanabilir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısının beklendiği şekilde daha
olumsuz olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin bölgesinde
ve Orta Doğu’daki güç algısının (%58,6-%67,3) Kafkaslar (%50,8)ve Orta Asya’ya (%36,9) göre
daha yüksek algılandığı görülmektedir. Bunun yanında, Türkiye’nin Kafkaslar ve Orta Asya’da
daha etkin rol alması desteklenmezken, Orta Asya’da daha etkin rol alması mevcut güç algısı
ile kıyaslandığında daha fazla desteklenmektedir.
70,2
68,0
68,8
65,6
74,2
71,0
72,7
58,6
36,9
43,3
50,8
43,6
67,3
58,6
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
16
4.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Arnavut vatandaşları Türkleri %50 ile ağırlıklı olarak Orta Doğu kültürüne daha
yakın görürken, %22,3’ü Asya Kültürüne ve %28’i Avrupa Kültürüne yakın görmektedir.
Hristiyanlar arasında ise Türkleri Orta Doğu kültürüne yakın görenlerin oranı (%54,5) daha
yüksektir.
Asya Kültürü; 22,3
Avrupa Kültürü; 28,0
Ortadoğu Kültürü; 49,7
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Arnavutluk-Müslümanlar)
Asya Kültürü; 22,7
Avrupa Kültürü; 22,7
Ortadoğu Kültürü; 54,5
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Arnavutluk-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
17
4.7 Arnavutluk Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Arnavut vatandaşlarının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda da
Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre ortalama %10 daha yüksektir. Her iki
kesimde de Türkiye’yi ziyaret etme, Türkiye’de öğrenim görme, bir Türk ile arkadaş/komşu
olma ve Türkiye’de çalışma isteği daha fazla öne çıkmaktadır.
51,6
53,1
57,2
63,4
63,9
68,0
69,9
86,5
32,4
39,0
47,5
54,2
53,7
57,1
51,0
76,7
0 20 40 60 80 100
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayıpaylaşmayı isterim
Bir Türk komşum olmasını isterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Arnavutluk Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
18
4.8 Arnavutluk Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Arnavut vatandaşlarının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde; sekiz farklı ürün arasında
turistik tesisler ve Türk mutfağı konusundaki görüşler en olumlu görüşlerdir. Bu iki konuya
olumlu bakış %80-85’ler düzeyindedir ve Müslümanlar ile Hristiyanlar arasında
farklılaşmamaktadır. Diğer ürünlere bakış Müslümanlar arasında Hristiyanlara göre daha
olumludur. Tekstil, elektronik/beyaz eşya ve alkollü içecekler kalite ve tanınırlık açısından
göreceli olarak her iki kesimde de daha olumsuz algıya sahiptir.
35,0
55,2
59,4
63,9
69,4
71,2
82,1
85,3
30,0
36,1
47,0
49,4
64,4
54,0
78,1
86,5
0 20 40 60 80 100
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler ve beyazeşyalar kalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünlerkalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar kalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
Türkiye'deki konaklama ve turistik tesislerkalitelidir
Arnavutluk Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
19
4.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Arnavutluk Vatandaşları Nerede Yaşamak
İster
Müslüman Arnavutluk vatandaşları arasında ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen
ülke %32,1 ile Türkiye’dir. Müteakiben Kosova, ABD, İngiltere, İtalya ve Almanya gelmektedir.
Hristiyan Arnavutluk vatandaşları arasında ise ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen
ülke %21,1 ile İngiltere iken, müteakiben Almanya, ABD, İtalya ve Türkiye gelmektedir.
Türkiye; 32,1
Kosava; 14,3
ABD; 12,9
İngiltere; 12,1
İtalya; 9,3
Almanya; 7,9
Diğer; 5,1
Fransa; 2,1
Avustralya; 1,4
Hollanda; 1,4
İspanya; 1,4
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Arnavutluk-Müslümanlar)
İngiltere; 21,1
Almanya; 15,8
ABD; 10,5
İtalya; 10,5
Türkiye; 10,5
Avustralya; 5,3
Fransa; 5,3
Hollanda; 5,3
İsveç; 5,3
Jamaika; 5,3 Kosova; 5,3
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Arnavutluk-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
20
4.10 Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Müslüman ve Hristiyan Arnavutluk vatandaşları arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları
benzeşmektedir. Tanınan ve gözlemlenen Türkler en etkili algı kaynağı, ülkedeki genel yargı
ikinci en önemli algı kaynağı durumundadır. Her iki kesim için de medya en az etkili algı
kaynağıdır.
53,8
54,9
60,3
65,6
75,0
42,5
57,5
56,3
62,0
77,1
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak aktiviteler (müzikspor vb.) etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki genel yargıetkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığımgözlemlediğim Türkler etkili oldu
Arnavutluk Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
21
5. BOSNA HERSEK’TE TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Bosna Hersek örnekleminin tamamı Müslüman Boşnaklardan oluşmaktadır. Anket
uygulamasının Hırvatistan ve Sırbistan’da da yapılmış olması ve diğer nedenlerden dolayı
Bosna Hersek’te ana etnik gruplardan olan Hırvatlar ve Sırplar uygulamaya dahil
edilmemiştir.
5.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Boşnakların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Bulgular, Müslüman Boşnakların diğer toplumlara sempati düzeyinde dinin ve kültürel
bağların önemli bir belirleyici olduğunu göstermektedir. Müslüman Boşnaklar arasında en
yüksek sempati düzeyi %72,5 ile Türklere yöneliktir. Araplara sempati %68,4 ile ikinci sırada,
Almanlara sempati %56,9 ile üçüncü sırada ve İranlılara sempati %51,9 ile dördüncü sırada
yer almaktadır. Müslüman Boşnaklar arasında en düşük sempati %36,6 ile Amerikalılara ve
%29,2 ile Ruslara yöneliktir.
29,2
36,6
42,1
43
46,1
49,8
50,5
50,8
51,9
56,9
68,4
72,8
0 20 40 60 80 100
Ruslara sempati
Amerikalılara sempati
Çinlilere sempati
Fransızlara sempati
İngilizlere sempati
Japonlara sempati
İtalyanlara sempati
İspanyollara sempati
İranlılara sempati
Almanlara sempati
Araplara sempati
Türklere sempati
Bosna Hersek'te Müslümanların Türklere Sempati Düzeyi (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
22
5.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Boşnakların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %60-72 aralığında orta düzeyde olumludur.
Türkiye ile ilgili en olumlu algı %72,4 ile “farklı din, kültür ve kimliklere saygı” konusunda
iken, göreceli en olumsuz algı %60,1 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Boşnakların Türkiye ile ilgili yaşam algısı da demokrasi algısında olduğu gibi %65-72 aralığında
orta düzeyde olumludur. Türkiye ile ilgili en olumlu algı %72,3 ile yaşam standardı/kalitesi ve
%70,3 ile Türkiye’nin modern bir ülke olduğu konusundadır.
60,1
63
65,1
72,4
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye'de farklı dinkültürkimliklere saygıçok iyidir
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
65,4
70,3
72,3
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Türkiye modern bir ülkedir
Türkiye'de yaşam standardıkalitesiçok iyidir
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
23
5.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Boşnaklar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile %60-74 oranında eşleştirmektedir, Türkleri
gelenekçi olarak tanımlama oranı %78,1, dindar olarak tanımlama oranı ise %75,9’dur.
Türkleri olumsuz kişilik özellikleri ile tanımlama düzeyi ise %24-44 aralığındadır.
24,2
27,9
41,8
44,4
50,3
50,3
57,4
59,0
60,9
63,5
65,0
67,4
67,9
73,6
75,9
78,1
0 20 40 60 80 100
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler zalimacımasızdır
Türkler agresiftir
Türkler kabadır
Türkler zamana uyar
Türkler kadercidir
Türkler kurallara uyar
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler hoşgörülüdür
Türkler misafirperverdir
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler çalışkanüretkendir
Türkler dürüsttür
Türkler yardımseverdir
Türkler dindardır
Türkler muhafazakargelenekçidir
Bosna Hersek'te Müslümanlara Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
24
5.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Boşnaklar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %61,7 oranında
katılmaktadır. Boşnaklar Türkiye’yi Balkanlarda %75,4 ile yüksek sayılacak bir düzeyde etkin
görürken, Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliğinin daha yüksek olması yönünde bir beklenti
içinde değillerdir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Boşnaklar %58,2 oranında destek olurken,
“Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşüne destek %74,9 gibi çok daha yüksek bir
düzeye çıkmaktadır. Bu bulguların, Boşnakların Avrupalı halklara sempati ve bakışındaki
olumsuzluğu bir oranda yansıttığı söylenebilir.
61,7
75,4 77,3
0
20
40
60
80
100
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkinbir role sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Bosna Hersek'te Müslümanlara Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve Balkanlardaki Rolü (%)
58,2
74,9
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
25
5.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Boşnaklar arasında %62-74 aralığında olumlu iken, aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de %66-77 aralığında biraz daha
yüksektir. Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek, algılanan mevcut etkinliğe
göre biraz daha yüksek olmakla birlikte bu konuda yüksek bir beklentinin olmadığı da
görülmektedir. Bu durum, Türkiye’nin söz konusu bölgelerde %70’ler düzeyine yaklaşan
mevcut etkinliğinin yeterli algılandığı ve artması yönünde bir beklentinin olmadığı şeklinde
de yorumlanabilir.
5.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Boşnaklar Türkleri %50 oranında
Orta Doğu kültürüne daha yakın
görürken, Asya kültürüne yakın
görenlerin oranı %18,5 ve Avrupa
Kültürüne yakın görenlerin oranı
%31,2’dir.
66,0
63,6
66,3
62,2
77,3
71,3
74,1
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Asya Kültürü;
18,5
Avrupa Kültürü;
31,2
Ortadoğu Kültürü;
50,3
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Bosna Hersek-Müslümanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
26
5.7 Boşnakların Türklere Yakınlık İsteği
Türklere yakınlık isteği
konusunda yöneltilen sekiz farklı
soruya katılım düzeyleri grafikte
verilmiştir. Boşnakların Türklere
yakınlık isteği; Türkiye’yi ziyaret
etme konusunda üst düzeyde bir
talebe dönüşürken, bir Türk ile
arkadaş/komşu olma düşüncesi
%75,6 düzeyinde destek
bulmaktadır. Türkiye’de öğrenim
görme, Türkiye’de çalışma ve bir
Türk komşu sahibi olma
görüşleri de yakınlaşma isteği
noktasında %64-66 düzeyinde
destek bulmaktadır.
5.8 Boşnakların Türk Ürünlerine Bakışı
Boşnakların Türk ürünlerine
bakışı incelendiğinde; sekiz
farklı ürün arasında turistik
tesisler ve Türk mutfağı en
olumlu bakılan (%81,5 ve
%77,6) konulardır. Diğer
ürünlere bakış %60-68
aralığında olumlu iken, en
olumsuz bakış %46,3 ile Türk
malı alkollü içeceklere
yöneliktir.
34,2
45,6
50,3
63,9
64,6
66,2
75,6
90,8
0 20 40 60 80 100
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayı paylaşmayı isterim
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Bir Türk komşum olmasınıisterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyiisterim
Bir Türkle arkadaş olmayıisterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Bosna Hersek'te Müslümanların Türklere Yakınlık İsteği (%)
46,3
59,4
65,8
66,2
66,3
67,6
77,6
81,5
0 20 40 60 80 100
Türk malı alkollü içecekler(Şarap/Rakı) kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler vebeyaz eşyalar kalitelidir
Türk malı cam ve porselenürünler kalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalarkalitelidir
Türk malı makine teçhizatkalitelidir
Türk mutfağı ve yemeklerikalitelidir
Türkiye'deki konaklama veturistik tesisler kalitelidir
Bosna Hersek'te Müslümanların Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
27
5.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Boşnaklar Nerede Yaşamak İster
Bu soru “ikinci bir vatan seçmeniz
gerekse” şeklinde sorulmuş olmasına
rağmen, Boşnakların %28,2’si soruyu
Bosna Hersek olarak cevaplamışlardır.
İkinci bir vatan alternatifini düşünmek bile
istemeyen bu insanların düşünce yapısının
şekillenmesine 1990’lı yıllarda yaşanan iç
savaşta yaşananların önemli etkisinin
olduğu değerlendirilmektedir. Bosna
Hersek cevabı dikkate alınmadığında, en
çok yaşanmak istenen ülke %40’lara
yaklaşan oranıyla Türkiye’dir. Burada en
çarpıcı sonuç; ABD ve Avrupa ülkelerinin
hiç birisinin %5’lik bir oranı bile
yakalayamamış olmasıdır. Çalışmada
%1’in altında kalan 20 civarındaki ülkenin
grafikte “diğer” sınıflaması içinde yer
alması ve tercihler içerisine 40 kadar
ülkenin girmiş olması da insanların yaşadığı belirsizlik ve güvensizlik anlamında
yorumlanabilir.
5.10 Boşnakların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Boşnaklar arasında
tanınan ve
gözlemlenen Türkler
%88,4 ile en etkili algı
kaynağı, ülkedeki genel
yargı %59,7 ile ikinci en
önemli algı kaynağı
durumundadır. Kitaplar
ve medya ise algıların
oluşmasında en az
etkili algı kaynağı
durumundadır.
Bosna Hersek;
28,2
Türkiye; 26,8
Diğer; 17
ABD; 4,2
Avustralya; 4,2
İngiltere; 3,5
İsviçre; 2,8
Yeni Zellanda;
2,1
Norveç; 2,1
Kanada; 2,1
BAE; 1,4
İspanya; 1,4
İtalya; 1,4
Katar; 1,4
Rusya Federasyonu; 1,4
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%)
(Bosna Hersek-Müslümanlar)
43,9
45,3
49,0
59,7
88,4
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımda medyaetkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplaretkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortakaktiviteler (müzikspor vb.) etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımdaülkemdeki genel yargı etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığımgözlemlediğim Türkler etkili oldu
Bosna Hersek'te Müslümanların Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
28
6. BULGARİSTAN’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Bulgaristan örnekleminin tamamı Hristiyan Bulgar kökenli kişilerden oluşmaktadır.
6.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Bulgarların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Bulgarlar arasında en yüksek sempati düzeyi %67 ile İspanyollara, %65,9 ile İngilizlere, %64,8
ile İtalyanlara ve %64,6 ile Almanlara yöneliktir. Amerikalılara sempati düzeyi ise %53,7 ile
Avrupa kültürüne dahil toplumlar içinde en düşük düzeydedir. Türkler ise %40,1 ile, Araplar
(%32,3) ve İranlılarla (%31,8) birlikte en düşük sempati düzeyine sahip son üç ülke içinde yer
almaktadır.
31,8
32,3
40,1
49,6
53,7
57,7
59,7
60,5
64,6
64,8
65,9
67,0
0 20 40 60 80 100
İranlılara sempati
Araplara sempati
Türklere sempati
Çinlilere sempati
Amerikalılara sempati
Japonlara sempati
Ruslara sempati
Fransızlara sempati
Almanlara sempati
İtalyanlara sempati
İngilizlere sempati
İspanyollara sempati
Bulgaristan'da Hristiyanların Türklere Sempati Düzeyi (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
29
6.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Bulgarların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %32-38 aralığındadır ve sorgulanan dört farklı
konuda da oldukça olumsuzdur.
Bulgarların Türkiye ile ilgili yaşam algısı ise demokrasi algısından biraz daha yüksek olmakla
birlikte %46-54 aralığında çok da olumlu sayılamayacak düzeydedir. Türkiye ile ilgili en
olumlu algı %53,7 ile yaşam standardı/kalitesi konusundadır.
32,9
35,4
37,8
38,3
0 20 40 60 80 100
Türkiye gelişmiş bir demokrasiyesahiptir
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye'de farklı dinkültürkimliklere saygı çok iyidir
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
46,8
47,4
53,7
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Türkiye modern bir ülkedir
Türkiye'de yaşam standardıkalitesi çokiyidir
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
30
6.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Bulgarlar Türkleri %85,7 oranında dindar ve %80,7 oranında muhafazakar/gelenekçi olarak
tanımlamaktadır. Bulgarların Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirme düzeyi, iki
özellik dışında %48-63 aralığında orta derecede olumludur. Türklerle en çok özdeşleştirilen
olumlu kişilik özelliği %62,8 ile “misafirperverlik” ve %61,1 ile “çalışkanlık” iken, en az
özdeşleştirilen olumlu kişilik özelliği %41,8 ile “alçak gönüllülük ve %41,4 ile “hoşgörü” dür.
Türkleri olumsuz kişilik özellikleri ile tanımlama düzeyi ise %30-37 aralığında ve oldukça
düşüktür.
30,7
35,3
37,1
41,4
41,8
43,7
48,6
49,5
52,1
56,7
57,3
58,9
61,1
62,8
80,7
85,7
0 20 40 60 80 100
Türkler kabadır
Türkler zalimacımasızdır
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler hoşgörülüdür
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler agresiftir
Türkler zamana uyar
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler dürüsttür
Türkler yardımseverdir
Türkler kurallara uyar
Türkler kadercidir
Türkler çalışkanüretkendir
Türkler misafirperverdir
Türkler muhafazakargelenekçidir
Türkler dindardır
Bulgaristan'da Hristiyanlara Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
31
6.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Bulgarlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %62,8 oranında katılmaktadır.
Bulgarlar Türkiye’yi Balkanlarda %56,7 ile orta düzeyde etkin görürken, Türkiye’nin
Balkanlardaki etkinliğinin daha düşük olması gerektiğine inanmaktadırlar.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Bulgarlar %34,4 oranında oldukça düşük
düzeyde destek olurken, “Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşü %48,1 düzeyinde
destek bulmaktadır.
62,8 56,7
41,6
0
20
40
60
80
100
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkinbir role sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Bulgaristan'da Hristiyanlara Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve Balkanlardaki Rolü (%)
34,4
48,1
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
32
6.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Bulgarlar tarafından Türkiye’nin bölgesinde ve Orta Doğu’daki etkinliği ve rolü %63-64 ile
orta düzeyde, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü ise %48-49 ile daha düşük düzeyde
algılanmaktadır. Türkiye’nin bu bölgelerde daha etkin rol alması görüşlerine destek ise
algılanan mevcut güç ile aynı düzeydedir.
6.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Bulgarlar Türkleri %59,6 oranında
Orta Doğu kültürüne daha yakın
görmektedir. Asya Kültürüne yakın
görenlerin oranı %21,2 ve Avrupa
kültürüne yakın görenlerin oranı
%19,2’dir.
48,5
48,5
45,6
49,5
62,7
64,4
62,9
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Asya Kültürü;
21,2
Avrupa Kültürü;
19,2
Ortadoğu Kültürü;
59,6
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Bulgaristan-Hristiyan)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
33
6.7 Bulgarların Türklere Yakınlık İsteği
Bulgarların Türklere
yakınlık isteği;
Türkiye’yi ziyaret etme
konusunda %77,9 ile
en üst düzeydedir. Bir
Türk ile arkadaş
(%57,5) ve komşu olma
(%45,9) düşüncesi de
orta düzeyde olmakla
birlikte yakınlaşma
isteği olarak ikinci ve
üçüncü sırada yer
almaktadır.
6.8 Bulgarların Türk Ürünlerine Bakışı
Bulgarların Türk
ürünlerine bakışı
incelendiğinde; sekiz
farklı ürün arasında
turistik tesisler ve Türk
mutfağı konusundaki
görüşler %78,7 ve
%67,1 düzeyinde en
olumlu görüşlerdir.
Diğer ürünlere bakış
%40-61 aralığında
olumlu iken, en
olumsuz bakış %40 ile
Türk malı elektronik
ürünler ve beyaz
eşyaya yöneliktir.
16,5
17,6
25,6
27,5
31,6
45,9
57,5
77,9
0 20 40 60 80 100
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyiisterim
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayıpaylaşmayı isterim
Bir Türk komşum olmasını isterim
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Bulgaristan'da Hristiyanların Türklere Yakınlık İsteği (%)
40,0
46,8
47,5
53,5
54,8
61,9
67,1
78,7
0 20 40 60 80 100
Türk malı elektronik ürünler vebeyaz eşyalar kalitelidir
Türk malı alkollü içecekler(Şarap/Rakı) kalitelidir
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalarkalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünlerkalitelidir
Türk mutfağı ve yemeklerikalitelidir
Türkiye'deki konaklama ve turistiktesisler kalitelidir
Bulgaristan'da Hristiyanların Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
34
6.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Bulgarlar Nerede Yaşamak İster
Bulgarlar ikinci bir vatan
seçmeleri gerekmesi
durumunda ağırlıklı olarak
Avrupa ülkelerini tercih
edeceklerini ifade
etmektedir. En çok
yaşanmak istenen ülke
%14,3 ile İngiltere iken,
öne çıkan diğer ülkeler
sırasıyla İspanya, ABD,
İtalya, Almanya ve
Fransa’dır.
6.10 Bulgarların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Bulgarlar arasında
medya %64,5 ile en etkili
algı kaynağıdır. Tanınan
ve gözlemlenen Türkler
%57,6 ile ve ülkedeki
genel yargı %56 ile ikinci
ve üçüncü sıradaki algı
kaynağı durumundadır.
İngiltere; 14,3
İspanya; 12,5
Diğer; 11,3
ABD; 11,2 İtalya; 11,2
Almanya; 10,6
Fransa; 8,7
Hollanda; 4
İsviçre; 3,4
Rusya Federasyonu;
3,4
Avustralya; 2,5
Kanada; 2,2
Norveç; 1,9 İsveç; 1,6
Belçika; 1,2
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Bulgaristan-Hristiyan)
45,0
53,6
56,0
57,6
64,5
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortakaktiviteler (müzikspor vb.) etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplaretkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımdaülkemdeki genel yargı etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımdatanıdığımgözlemlediğim Türkler etkili
oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda medyaetkili oldu
Bulgaristan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
35
7. HIRVATİSTAN’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Hırvatistan örnekleminin tamamı Hırvat kökenli Hristiyanlardan oluşmaktadır.
7.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Hırvatların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Hırvatlar arasında en yüksek sempati düzeyi %65 ile İspanyollara, %58,6 ile Almanlara ve
%54,2 ile İtalyanlara yöneliktir. Genel olarak bakıldığında, Hırvatların diğer Avrupalı
toplumlara sempati düzeyinin yüksek olmadığını söylemek gerekmektedir. Bunun yanında
Hırvatların Amerikalılara sempatisi %45 ve Ruslara sempati %43’ler gibi düşük bir düzeydedir.
Türkler ise %37,4 ile Araplar (%29,1) ve İranlılarla (%31,4) birlikte en düşük sempati düzeyine
sahip son üç ülke içinde yer almaktadır.
29,1
31,4
37,4
42,3
43,4
45,4
46,0
50,4
52,1
54,4
58,6
65,8
0 20 40 60 80 100
Araplara sempati
İranlılara sempati
Türklere sempati
Çinlilere sempati
Ruslara sempati
Amerikalılara sempati
İngilizlere sempati
Fransızlara sempati
Japonlara sempati
İtalyanlara sempati
Almanlara sempati
İspanyollara sempati
Hırvatistan'da Hristiyanların Türklere Sempati Düzeyi (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
36
7.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Hırvatların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %33-40 aralığındadır ve sorgulanan dört farklı
konuda da oldukça olumsuzdur.
Hırvatların Türkiye ile ilgili yaşam algısı ise demokrasi algısından biraz daha yüksek olmakla
birlikte %35-47 aralığında olumsuz sayılabilecek düzeydedir. Türkiye ile ilgili en olumlu algı
%46,7 ile yaşam standardı/kalitesi konusundadır.
33,6
40,2
40,2
40,5
0 20 40 60 80 100
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye'de farklı dinkültürkimliklere saygıçok iyidir
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
35,8
38,3
46,7
0 20 40 60 80 100
Türkiye modern bir ülkedir
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Türkiye'de yaşam standardıkalitesiçok iyidir
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
37
7.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Hırvatlar, Türkleri %73,1 oranında dindar ve %72,4 oranında muhafazakar/gelenekçi olarak
tanımlamaktadır. Hırvatların Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirme düzeyi, iki
özellik dışında %49-57 aralığında orta derecede olumludur. Türklerle en çok özdeşleştirilen
olumlu kişilik özelliği %57,8 ile “misafirperverlik” ve %67,3 ile “çalışkanlık” iken, en az
özdeşleştirilen olumlu kişilik özelliği %41,8 ile “alçak gönüllülük ve %40,1 ile “hoşgörü” dür.
Türkleri olumsuz kişilik özellikleri ile tanımlama düzeyi ise %44-50 aralığındadır düşüktür. Bu
bulgular temelinde, Hırvatların Türklerin kişilik özellikleri konusunda bir önceki başlıkta
incelenen Bulgarlarla benzer görüşlere sahip oldukları görülmektedir.
40,1
41,8
44,7
46,2
47,8
48,1
49,1
49,1
49,7
50,1
52,0
53,0
57,3
57,8
72,4
73,1
0 20 40 60 80 100
Türkler hoşgörülüdür
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler agresiftir
Türkler zamana uyar
Türkler kurallara uyar
Türkler kabadır
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler dürüsttür
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler zalimacımasızdır
Türkler kadercidir
Türkler yardımseverdir
Türkler çalışkanüretkendir
Türkler misafirperverdir
Türkler muhafazakargelenekçidir
Türkler dindardır
Hırvatistan'da Hristiyanlara Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
38
7.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Hırvatlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %62,3 oranında katılmaktadır.
Hırvatlar Türkiye’yi Balkanlarda %46,5 ile çok fazla etkin görmemekle birlikte, Türkiye’nin
Balkanlardaki etkinliğinin daha düşük olması gerektiğine inanmaktadırlar.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Hırvatlar %40,7 oranında oldukça düşük
düzeyde destek olurken, “Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşü %45,9 düzeyinde
destek bulmaktadır.
62,3
46,5 38,5
0
20
40
60
80
100
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkinbir role sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Hırvatistan'da Hristiyanlara Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve Balkanlardaki Rolü (%)
40,7 45,9
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
39
7.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Hırvatlar tarafından Türkiye sadece Orta Doğu’da orta düzeyde (%61,7) etkinliğe sahip olarak
görülmektedir. Türkiye’nin bölgesinde, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü ise %41-47
aralığında daha düşük düzeyde algılanmaktadır. Türkiye’nin bu bölgelerde daha etkin rol
alması görüşleri ise mevcut güç algısından daha düşük düzeyde destek bulmaktadır.
7.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Hırvatlar, Türkleri %72,2
oranında Orta Doğu
kültürüne daha yakın
görürken, Asya Kültürüne
yakın görenlerin oranı %14,2
ve Avrupa kültürüne yakın
görenlerin oranı %13,5
düzeyinde kalmaktadır.
43,5
41,0
45,5
47,0
53,0
61,7
40,7
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Asya Kültürü;
14,2 Avrupa Kültürü;
13,5
Ortadoğu Kültürü;
72,2
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Hırvatistan-Hristiyan)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
40
7.7 Hırvatların Türklere Yakınlık İsteği
Hırvatlar Türkiye’yi
ziyaret etme konusunda
%66,2 düzeyinde bir
talebi ortaya koyarken,
Türklere yakınlık isteğine
dönük diğer yedi
önermeye oldukça
olumsuz yaklaşmışlardır.
7.8 Hırvatların Türk Ürünlerine Bakışı
Hırvatların Türk
ürünlerine bakışı
incelendiğinde; sekiz
farklı ürün arasında cam
ve porselen ürünler,
turistik tesisler ve Türk
mutfağı konusundaki
görüşler %54-58
aralığında nispi olarak
daha olumludur. Diğer
ürünlere bakış %37-49
aralığında olmakla
birlikte en olumsuz bakış
%37,1 ile Türk malı
elektronik ürünler ve
beyaz eşyaya yöneliktir.
11,1
12,7
14,5
17,8
21,7
25,8
36,0
66,2
0 20 40 60 80 100
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayıpaylaşmayı isterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
Bir Türk komşum olmasını isterim
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Hırvatistan'da Hristiyanların Türklere Yakınlık İsteği (%)
37,1
38,6
42,3
47,7
49,9
54,1
55,1
57,7
0 20 40 60 80 100
Türk malı elektronik ürünler vebeyaz eşyalar kalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalarkalitelidir
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı alkollü içecekler(Şarap/Rakı) kalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
Türkiye'deki konaklama ve turistiktesisler kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünlerkalitelidir
Hırvatistan'da Hristiyanların Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
41
7.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Hırvatlar Nerede Yaşamak İster
Hırvatlar ikinci bir vatan
seçmeleri gerekmesi
durumunda ağırlıklı olarak
Avrupa ülkelerini tercih
etmektedirler. En çok
yaşanmak istenen ülke
%14,1 Almanya iken, öne
çıkan diğer ülkeler sırasıyla
İspanya, İtalya, Avustralya,
ABD, Fransa ve
İngiltere’dir.
7.10 Hırvatların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Hırvatlar arasında
medya %62,4 ile en
etkili algı kaynağı olarak
ortaya çıkarken,
tanınan ve gözlemlenen
Türkler %28,2 ile en az
etkili algı kaynağıdır.
Almanya; 14,1
İspanya; 14,1
İtalya; 14,1
Avustralya; 13
ABD; 12,4
Fransa; 9,2
İngiltere; 7
Sırbistan; 3,8
Diğer; 3,5
İrlanda; 2,2
İsviçre; 2,2 Brezilya; 1,1
Türkiye; 1,1 Hırvatistan;
1,1 Kanada; 1,1
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Hırvatistan-Hristiyan)
28,2
32,6
43,2
43,3
62,4
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımdatanıdığımgözlemlediğim Türkler
etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplaretkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımdaülkemdeki genel yargı etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortakaktiviteler (müzikspor vb.) etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda medyaetkili oldu
Hırvatistan'da Hristiyanların Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
42
8. KARADAĞ’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Karadağ’da hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme ulaşılmıştır.
Bu ülkeye ait analizler de bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
8.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Karadağ halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Karadağ halkının Müslüman toplumlara sempati düzeyinde ve bakışında, ait olunan din temel
belirleyici iken, Avrupalı toplumlara sempati düzeyinde din çok da belirleyici değildir.
Müslüman Karadağlılar arasında en yüksek sempati düzeyi %77,5 ile Türklere yöneliktir.
Müteakiben sırasıyla %72,3 ile Araplar, %58,2 ile İranlılar, %53,1 ile İngilizler, %51,3 ile
Almanlar gelmektedir. Müslümanlar arasında en düşük sempati ise %28,8 ile Ruslara
yöneliktir. Bulgular, Hristiyan Karadağlıların ise Avrupalılar da dahil tüm toplumlara karşı
düşük düzeyde sempati beslediğini göstermektedir. Hristiyanlar arasında en yüksek sempati
düzeyi %53,2 ile İspanyollara, en düşük sempati ise %29,4 ile Amerikalılara yöneliktir.
Hristiyanlar arasında Türkler sempati ise %41,5 ile diğer toplumlarla yaklaşık olarak aynı
düzeydedir.
28,8
36,0
39,5
41,0
48,4
49,6
50,8
51,3
53,1
58,2
72,3
77,5
43,4
34,9
29,4
40,1
46,9
46,2
53,2
39,9
44,0
38,3
38,9
41,5
0 20 40 60 80 100
Ruslara sempati
Japonlara sempati
Amerikalılara sempati
Çinlilere sempati
İtalyanlara sempati
Fransızlara sempati
İspanyollara sempati
Almanlara sempati
İngilizlere sempati
İranlılara sempati
Araplara sempati
Türklere sempati
Karadağ Vatandaşlarının Türklere Sempati Düzeyi (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
43
8.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Karadağ halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında önemli
bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Karadağlılar arasında Türkiye ile ilgili demokrasi
algısı %72-74 aralığında olumlu olmakla birlikte, Hristiyan Karadağlılar arasında bu algılar
%46-52 aralığındadır.
Karadağ halkının Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları da diğer algılar gibi Müslüman ve
Hristiyanlar arasında önemli farklılaşma göstermektedir. Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar
hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili demokrasi algısına ait
yukarıda verilen bulgularla benzeşmektedir. Müslüman Karadağlılar arasında Türkiye’deki
yaşam ile ilgili algılar %65-77 aralığında olumlu iken, Hristiyan Karadağlılar arasında bu algılar
%44-56 aralığındadır.
72,2
72,3
73,2
73,8
46,6
45,9
55,9
52,1
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye'de farklı dinkültürkimliklere saygı çok iyidir
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Hristiyan İslam
65,8
70,1
77,4
48,5
55,9
50,9
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Türkiye'de yaşam standardıkalitesi çok iyidir
Türkiye modern bir ülkedir
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
44
8.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Karadağ halkı içinde Müslümanlar, Türklerin kişilik özellikleri konusunda Hristiyanlara göre
daha olumlu algılara sahiptir. Müslümanlar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile genelde %70
ve üzerinde özdeşleştirirken, aynı oran Hristiyanlar arasında %45-55 düzeyindedir.
24,6
28,5
35,3
37,8
58,5
59,7
63,6
71,4
71,7
72,0
73,0
75,4
77,0
77,2
78,3
79,6
42,3
47,9
40,0
48,3
42,5
42,5
45,2
56,6
45,6
51,3
50,1
50,0
48,8
48,6
53,4
55,2
0 20 40 60 80 100
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler zalimacımasızdır
Türkler agresiftir
Türkler kabadır
Türkler kadercidir
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler misafirperverdir
Türkler dindardır
Türkler hoşgörülüdür
Türkler muhafazakargelenekçidir
Türkler zamana uyar
Türkler kurallara uyar
Türkler yardımseverdir
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler çalışkanüretkendir
Türkler dürüsttür
Karadağ Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
45
8.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Karadağ halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar hem
de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne orta düzeyin üzerinde
(%81 ve %61) katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %78,7 düzeyinde etkin
görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %55’lere düşmektedir. Hem Müslümanlar hem de
Hristiyanlar Türkiye’nin Balkanlardaki etkinlik düzeyini yeterli görmektedir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Karadağlı Hristiyanlar %56,7 oranında
destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %78,9’a ulaşmaktadır. Bu oranlar,
Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliği
konusunda olumsuz düşünmediğini göstermesi açısından oldukça önemli. Müslümanlar,
“Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %77,6 ile AB üyeliği ile aynı
düzeyde, Hristiyanlar ise aynı görüşü %51,7 oranında desteklemektedir.
81,0 78,7 79,5
61,0 55,0 52,6
0
20
40
60
80
100
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkin birrole sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Karadağ Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Model Özelliği ve Balkanlardaki Rolü (%)
İslam Hristiyan
78,9 77,6
56,7 51,7
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
İslam Hristiyan
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
46
8.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %63-73 aralığında olumludur. Aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek %69-75 ile daha yüksektir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısının beklendiği şekilde çok daha
olumsuz olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin Orta
Doğu’daki güç algısı (%55,7), kendi bölgesine (%46,5), Kafkaslara (%47,4) ve Orta Asya’ya
(%51) göre göreceli olarak daha yüksek algılanmaktadır. Bunun yanında, Türkiye’nin bu
bölgelerde daha etkin rol alması görüşleri de mevcut güç algısı ile aynı düzeyinde destek
bulmaktadır.
75,2
68,6
69,4
63,5
75,5
73,8
73,1
48,8
51,0
48,0
47,4
56,0
55,7
46,5
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
47
8.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Karadağlılar, Türkleri %59 ile ağırlıklı olarak Avrupa kültürüne daha yakın
görürken, %12,3 ile Asya Kültürüne ve %28,1 ile Orta Doğu Kültürüne yakın görmektedir.
Hristiyanlar arasında da Türkleri Avrupa kültürüne yakın görenlerin oranı (%49,5) daha
yüksektir.
Asya Kültürü;
12,3
Avrupa Kültürü; 59,6
Ortadoğu Kültürü; 28,1
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Karadağ-Müslümanlar)
Asya Kültürü; 19
Avrupa Kültürü; 49,5
Ortadoğu Kültürü; 31,4
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Karadağ-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
48
8.7 Karadağ Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Karadağ vatandaşlarının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda da
Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Müslümanlar arasında
Türkiye’yi ziyaret etme isteği %91 ile öne çıkarken, müteakiben sırayla Türkiye’de öğrenim
görme (%83,2), bir Türk ile arkadaş olma (%78,5) ve Türkiye’de çalışma isteği (%75,2)
gelmektedir. Hristiyanlar arasında ise %61,6 ile Türkiye’yi ziyaret etme isteği daha fazla öne
çıkmaktadır.
59,6
66,4
68,6
72,9
75,2
78,5
83,2
91,0
38,0
37,4
41,8
42,8
45,7
47,0
47,4
61,6
0 20 40 60 80 100
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayıpaylaşmayı isterim
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Bir Türk komşum olmasını isterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Karadağ Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
49
8.8 Karadağ Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Karadağ vatandaşlarının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde Müslümanlar ve Hristiyanlar
arasında önemli bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir. Müslümanlar arasında turistik
tesislerin kalitesi konusundaki görüşler %82,8 ile en olumlu görüşler olmakla birlikte, alkollü
içecekler dışındaki diğer altı ürün de %70-79 aralığında yüksek kalite algısına sahiptir.
Hristiyanlar arasında ise kalite noktasında Türk ürünlerine bakış %48-58 aralığında orta
düzeyde olumludur.
57,2
69,4
71,7
72,6
73,6
78,1
78,9
82,8
48,4
52,8
55,4
54,0
51,1
53,4
55,8
58,2
0 20 40 60 80 100
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler ve beyazeşyalar kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünlerkalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar kalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
Türkiye'deki konaklama ve turistik tesislerkalitelidir
Karadağ Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
50
8.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Karadağ Vatandaşları Nerede Yaşamak İster
Müslüman Karadağlılarda ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen ülke %56,6 ile ve
büyük farkla Türkiye iken, müteakiben %8,4 ile Almanya ve İspanya gelmektedir. Hristiyan
Karadağlılar arasında ise ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen ülke %26,8 ile
Sırbistan’dır. Müteakiben sırasıyla Türkiye (%12,7), İtalya (%11,3) ve ABD (%9,9) gelmektedir.
Türkiye; 56,6
Almanya; 8,4
İspanya; 8,4
Diğer; 7,4
ABD; 6
İtalya; 4,8
İsviçre; 2,4 Irak; 1,2
İran; 1,2 İzlanda; 1,2 Kosava; 1,2
Makedonya ; 1,2
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Karadağ-Müslümanlar)
Sırbistan; 26,8
Türkiye; 12,7
İtalya; 11,3 ABD; 9,9
Almanya; 8,5
İspanya; 8,5
Diğer; 6,9
Fransa; 4,2
İngiltere; 4,2
Rusya Federasyonu; 4,2
Avustralya; 1,4 Hollanda; 1,4
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Karadağ-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
51
8.10 Karadağ Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Hristiyan Karadağlılar arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları aynı düzeyde (%43-46) etkili
olarak görülmektedir. Bunun yanında Müslüman Karadağlılar arasında Türkiye ile ilgili algı
kaynaklarından “ortak aktiviteler”, “tanınan/gözlemlenen Türkler” ve “ülkedeki genel yargı”
daha etkili olarak görülmektedir.
58,0
58,4
64,4
64,4
65,2
43,8
43,8
46,1
42,7
43,8
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki genel yargıetkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığımgözlemlediğim Türkler etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak aktiviteler(müzikspor vb.) etkili oldu
Karadağ Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
52
9. KOSOVA’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Kosova örnekleminin tamamı Müslümanlardan oluşmaktadır.
9.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Kosovalı Müslümanların Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak
verilmiştir. Kosovalı Müslümanlar arasında en yüksek sempati düzeyi %70,5 ile Türklere
yöneliktir. Araplara sempati %56,8 ile ikinci sırada, Almanlara sempati %50,2 ile üçüncü
sırada yer almaktadır. Batılı ve doğulu diğer toplumlara sempati çok daha düşük düzeydedir.
Bosnalı Müslümanlar ile sempati algıları benzeşen Kosovalı Müslümanlar arasında en düşük
sempati %14,2 ile Ruslara duyulan sempatidir.
14,2
21,4
21,6
26,0
28,2
36,0
37,4
42,9
44,4
50,2
56,8
70,5
0 20 40 60 80 100
Ruslara sempati
Çinlilere sempati
Japonlara sempati
İspanyollara sempati
İranlılara sempati
Fransızlara sempati
İtalyanlara sempati
Amerikalılara sempati
İngilizlere sempati
Almanlara sempati
Araplara sempati
Türklere sempati
Kosova'da Müslümanların Türklere Sempati Düzeyi (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
53
9.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Kosovalı Müslümanların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %53-69 aralığında orta düzeyde
olumludur. Türkiye ile ilgili en olumsuz algı %53,6 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Kosovalı Müslümanların Türkiye ile ilgili yaşam algısı da demokrasi algısına benzer şekilde
%50-68 aralığında orta düzeyde olumludur. Türkiye ile ilgili en olumlu algı %68 ile Türkiye’nin
modern bir ülke olduğu, en olumsuz algı ise %50 ile yaşam standardı/kalitesi konusundadır.
53,6
60,4
64,7
68,9
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye'de farklı dinkültürkimlikleresaygı çok iyidir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye gelişmiş bir demokrasiyesahiptir
Kosova'da Müslümanların Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
50,0
53,0
68,0
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de yaşam standardıkalitesiçok iyidir
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Türkiye modern bir ülkedir
Kosova'da Müslümanların Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
54
9.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Kosovalı Müslümanlar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile %47-70 oranında eşleştirirken,
Türklerle ilgili daha fazla öne çıkan olumlu ilk üç özellik; çalışkanlık, misafirperverlik ve
dürüstlüktür.
33,3
33,8
39,4
41,1
47,6
52,5
52,6
54,8
60,9
61,9
62,2
63,4
64,7
66,7
67,6
69,5
0 20 40 60 80 100
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler zalimacımasızdır
Türkler kabadır
Türkler agresiftir
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler dindardır
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler muhafazakargelenekçidir
Türkler hoşgörülüdür
Türkler kurallara uyar
Türkler kadercidir
Türkler yardımseverdir
Türkler zamana uyar
Türkler dürüsttür
Türkler misafirperverdir
Türkler çalışkanüretkendir
Kosova'da Müslümanlara Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
55
9.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Kosovalı Müslümanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %65,8 oranında
katılmaktadır. Kosovalı Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %61,7 ile orta düzeyde etkin
görürken, Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliğinin daha yüksek olması yönündeki beklentiler
mevcut etkinlik algısından biraz daha yüksektir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Kosovalı Müslümanlar %69 oranında destek
olurken, “Türkiye AB dışında ittifaklar aramalıdır” görüşüne destek de %68,8 ile aynı
düzeydedir.
65,8 61,7
65,8
0
20
40
60
80
100
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkin birrole sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Kosova'da Müslümanlara Göre Türkiye'nin Balkanlar ve Müslüman Ülkeler İçin Model Alınması (%)
69,0 68,8
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Kosova'da Müslümanların Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
56
9.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Kosovalı Müslümanlar arasında %59-63 aralığında orta düzeyde iken aynı
bölgelerde Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de aynı düzeydedir. Bu
bulgular, Türkiye’nin bu bölgelerde daha etkin rol alması yönünde Kosovalı Müslümanlar
arasında mevcut etkinliğe göre daha yüksek bir beklentinin olmadığını da göstermektedir.
9.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Kosovalı Müslümanlar
Türkleri %49,5 oranında
Avrupa kültürüne daha yakın
görmektedir. Asya kültürüne
yakın görenlerin oranı %12,5
ve Orta Doğu kültürüne yakın
görenlerin oranı %38’dir.
62,8
62,9
57,8
59,5
61,4
61,7
61,9
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir role sahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Kosova'da Müslümanların Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Asya Kültürü;
12,5
Avrupa Kültürü;
49,5
Ortadoğu Kültürü; 38
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Kosova-Müslüman)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
57
9.7 Kosovalıların Türklere Yakınlık İsteği
Türklere yakınlık isteği
konusunda yöneltilen sekiz
farklı soruya katılım
düzeyleri grafikte
verilmiştir. Kosovalı
Müslümanların Türklere
yakınlık isteği; Türkiye’yi
ziyaret etme konusunda
üst düzeyde bir talebe
dönüşürken, Türkiye’de
öğrenim görme ve
Türkiye’de çalışma talepleri
diğer konulara göre biraz
daha öne çıkmaktadır.
9.8 Kosovalıların Türk Ürünlerine Bakışı
Kosovalı Müslümanların
Türk ürünlerine bakışı
incelendiğinde; sekiz farklı
ürün arasında turistik
tesisler, makine/teçhizat
ve Türk mutfağı
konusundaki görüşler
%70-76 düzeyinde en
olumlu görüşlerdir. Diğer
ürünlere bakış %53-67
aralığında olumlu iken, en
olumsuz bakış %53,2 ile
Türk malı alkollü
içeceklere yöneliktir.
52,7
55,3
65,7
67,3
67,4
69,2
76,1
81,4
0 20 40 60 80 100
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayıpaylaşmayı isterim
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Bir Türk komşum olmasını isterim
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyiisterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Kosova'da Müslümanların Türklere Yakınlık İsteği (%)
53,2
57,3
61,7
62,7
66,8
70,7
74,5
75,9
0 20 40 60 80 100
Türk malı alkollü içecekler(Şarap/Rakı) kalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler vebeyaz eşyalar kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünlerkalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalarkalitelidir
Türk mutfağı ve yemeklerikalitelidir
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
Türkiye'deki konaklama ve turistiktesisler kalitelidir
Kosova'da Müslümanların Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
58
9.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Kosovalılar Nerede Yaşamak İster
Kosovalı Müslümanların, en çok
yaşamak istediği ülke %47,1 oranıyla
Türkiye’dir. Müteakiben en çok
yaşanmak istenen ülke sırasıyla Almanya
(%12,8), ABD (%11,6) ve Fransa (%7)’dır.
9.10 Kosovalıların Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Kosovalı Müslümanlar arasında, ortak etkinlikler (müzik-spor), tanınan/gözlemlenen Türkler
ve kitaplar en etkili algı kaynağı olarak ortaya çıkmaktadır.
58,8
59,5
62,3
63,6
65,9
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkilioldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdekigenel yargı etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkilioldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığımgözlemlediğim Türkler etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak(müzikspor vb.) etkili oldu
Kosova'da Müslümanların Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Türkiye; 47,1
Almanya; 12,8
ABD; 11,6
Fransa; 7
Diğer; 4
Arnavutluk; 3,5
İngiltere; 3,5
İsviçre; 3,5
BAE; 2,3
İtalya; 2,3 İspanya; 1,2
Finlandiya; 1,2
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%)
(Kosova-Müslüman)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
59
10. MAKEDONYA’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Makedonya’da hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme
ulaşılmıştır. Bu ülkeye ait analizler bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
10.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Makedonya halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak
verilmiştir. Bulgular, Makedonya halkının diğer toplumlara sempati düzeyinde dinin önemli
ve temel belirleyici olduğunu göstermektedir. Müslüman Makedonya vatandaşları arasında
en yüksek sempati düzeyi %87,5 ile Türklere yöneliktir. Müteakiben sırasıyla %74,7 ile
Araplara ve %53,9 ile İranlılara sempati gelmektedir. Müslümanlar arasında batılı ve doğulu
diğer toplumlara sempati %50 düzeyinin altında ve en düşük sempati düzeyi ise %18,5 ile
Ruslara yöneliktir. Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında da en yüksek sempati düzeyi
%73,2 ile Türklere yöneliktir. Müteakiben %71,4 ile İtalyanlara, %68,2 ile İspanyollara ve
%65,7 ile İngilizlere yöneliktir.
18,5
30,8
35,5
36,5
40,4
43,3
44,9
47,3
49,6
53,9
74,7
87,5
59,1
57,1
56,4
56,3
59,3
65,7
68,2
71,4
56,1
39,9
39,4
73,2
0 20 40 60 80 100
Ruslara sempati
Çinlilere sempati
Fransızlara sempati
Japonlara sempati
Amerikalılara sempati
İngilizlere sempati
İspanyollara sempati
İtalyanlara sempati
Almanlara sempati
İranlılara sempati
Araplara sempati
Türklere sempati
Makedonya Vatandaşlarının Türklere Sempati Düzeyi (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
60
10.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Makedonya halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında
önemli bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Makedonya vatandaşları arasında Türkiye
ile ilgili demokrasi algısı %71-78 aralığında olumludur. Hristiyan Makedonya vatandaşları
arasında bu algılar %61-74 aralığında orta düzeyde olumludur ve Müslümanlara göre çok
düşük de değildir. Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili en olumlu algı %74,9 ile “Farklı din,
kültür ve kimliklere saygı”, en olumsuz algı ise %61,1 ile “fikir özgürlüğü” konusundadır.
Makedonya vatandaşlarının Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları da diğer algılar gibi Müslüman
ve Hristiyanlar arasında, diğer ülkelerde olduğu gibi çok fazla farklılaşma göstermemektedir.
Müslüman Makedonya vatandaşları arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar %64-78
aralığında olumludur. Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında ise bu algılar %63-70
aralığındadır.
71,4
74,1
74,3
77,6
61,1
69,8
65,8
74,9
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
Türkiye'de farklı dinkültürkimliklere saygı çokiyidir
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Hristiyan İslam
64,4
73,0
78,5
62,9
66,4
70,0
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Türkiye'de yaşam standardıkalitesi çok iyidir
Türkiye modern bir ülkedir
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
61
10.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Makedonya halkı içinde Müslüman ve Hristiyanlar arasında Türklerin kişilik özellikleri
konusunda genel anlamda önemli bir kırılmanın olmadığı görülmektedir. Her iki kesimde de
Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirme düzeyi %65-90 aralığındadır. Türklerle en
yüksek oranda özdeşleştirilen kişilik özellikleri misafirperverlik ve yardımseverliktir.
14,9
17,5
30,2
34,7
55,1
64,4
65,7
66,3
68,1
70,5
74,5
76,2
78,6
83,3
88,1
89,4
22,3
23,6
31,9
23,3
36,4
81,3
76,8
74,4
66,6
80,8
80,0
67,7
69,7
83,4
78,7
83,0
0 20 40 60 80 100
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler zalimacımasızdır
Türkler kabadır
Türkler agresiftir
Türkler kadercidir
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler kurallara uyar
Türkler zamana uyar
Türkler muhafazakargelenekçidir
Türkler dürüsttür
Türkler hoşgörülüdür
Türkler çalışkanüretkendir
Türkler dindardır
Türkler yardımseverdir
Türkler misafirperverdir
Makedonya Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
62
10.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Makedonya halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar
hem de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne oldukça yüksek
oranda (%81,7 ve %67,5) katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %78,3
düzeyinde etkin görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %64,4’tür. Hem Müslümanlar ve
hem de Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin Balkanlarda etkinliği konusunda mevcut algıları
aşan bir beklentinin olmadığı söylenebilir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Hristiyan Makedonya vatandaşları %77,8
oranında destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %76,3 ile aynı düzeydedir. Bu
oranlar, Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği
üyeliği konusundaki olumlu görüşlerini ortaya koyması açısından oldukça önemlidir.
Müslümanlar, “Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %80,4 ile AB
üyeliğine göre daha fazla desteklerken, Hristiyanlar aynı görüşü %67,9 ile AB üyeliğine göre
daha az desteklemektedir.
81,7 78,3 71,1 67,5 64,4
58,9
0
20
40
60
80
100
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkin birrole sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Makedonya Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Balkanlar ve Müslüman Ülkeler İçin Model Alınması (%)
İslam Hristiyan
76,3 80,4 77,8 67,9
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
İslam Hristiyan
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
63
10.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %74-84 aralığında oldukça yüksektir. Aynı
bölgelerde Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek de %71-81 aralığındadır. Bu
durum diğer ülkelerde olduğu gibi, Türkiye’nin bu bölgelerdeki etkinliğinin yeterli görüldüğü
ve daha etkin rol alması yönünde bir beklentinin olmadığı şeklinde yorumlanabilir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısı Müslümanlardan göreceli
olarak daha düşük olmakla birlikte olumsuz da değildir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin bu
bölgelerdeki güç algısı %54-%64 aralığında ve aynı bölgelerde Türkiye’nin daha etkin rol
alması yönündeki beklentilerle aynı düzeydedir.
80,2
83,0
71,8
74,4
80,7
75,0
83,6
63,4
58,5
53,2
54,5
62,3
63,9
63,4
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rolalmalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir rolesahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rolalmalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir rolesahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rolalmalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir rolesahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
64
10.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Makedonya vatandaşları Türkleri %52 ile ağırlıklı olarak Avrupa kültürüne daha
yakın görürken, %26,1’i Orta Doğu kültürüne ve %21,3’ü Asya kültürüne yakın görmektedir.
Hristiyanlar ise Türkleri ağırlıklı olarak (%58,9) Orta Doğu kültürüne yakın görmektedir.
Asya Kültürü;
21,3
Avrupa Kültürü;
52,6
Ortadoğu Kültürü;
26,1
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Makedonya-Müslümanlar)
Asya Kültürü;
11,0
Avrupa Kültürü;
30,1 Ortadoğu Kültürü;
58,9
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Makedonya-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
65
10.7 Makedonya Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Makedonya vatandaşlarının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda
da Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre biraz daha yüksektir. Her iki kesimde de
Türkiye’yi ziyaret etme, bir Türk ile arkadaş/komşu olma, Türkiye’de öğrenim görme ve
Türkiye’de çalışma isteği daha fazla öne çıkmaktadır.
63,7
67,7
69,2
71,4
76,2
81,7
83,0
94,8
44,7
36,0
57,8
63,1
67,7
70,7
79,0
92,3
0 20 40 60 80 100
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayıpaylaşmayı isterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
Bir Türk komşum olmasını isterim
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Makedonya Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
66
10.8 Makedonya Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Makedonya vatandaşlarının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde; sekiz üründe de
Müslümanların kalite algıları Hristiyanlara göre daha yüksektir. Her iki kesimde de turistik
tesisler ve Türk mutfağı konusundaki görüşler en olumlu görüşlerdir. Kalite algısında hazır
gıdalar ve cam/porselen ürünler üçün ve dördüncü sırada gelmektedir. Tekstil,
elektronik/beyaz eşya ve alkollü içecekler kalite ve tanınırlık açısından göreceli olarak her iki
kesimde de daha olumsuz algıya sahiptir.
45,2
74,1
77,0
79,7
80,3
83,0
91,0
93,7
59,2
53,4
62,4
61,1
67,5
66,2
77,3
79,4
0 20 40 60 80 100
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler ve beyazeşyalar kalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünlerkalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalarkalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
Türkiye'deki konaklama ve turistiktesisler kalitelidir
Makedonya Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
67
10.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Makedonya Vatandaşları Nerede Yaşamak
İster
Müslüman Makedonya vatandaşları arasında ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen
ülke %47,6 ile Türkiye’dir. Müteakiben sırasıyla Arnavutluk, ABD, Kosova ve İsviçre
gelmektedir. Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında ise; ikinci bir vatan olarak en çok
yaşanmak istenen ülke %17,2 ile İtalya, %15,6 ile ABD, %10,9 ile Almanya, %7,8 ile İspanya ve
Sırbistan’dır.
Türkiye; 47,6
Diğer; 13,2 Arnavutluk; 7
ABD; 5,4
Kosava; 5,4
İsviçre; 4,9
BAE; 3,2
Almanya; 2,2
Norveç; 2,2
Makedonya 2,2 Fransa; 1,6 İngiltere; 1,6
Bosna Hersek; 1,6
Avustralya; 1,1
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Makedonya-Müslümanlar)
İtalya; 17,2
ABD; 15,6
Almanya; 10,9
Diğer; 10,9 İspanya; 7,8
Sırbistan; 7,8
Fransa; 6,3
Hırvatistan; 6,3
İngiltere; 6,3
Türkiye; 4,7
İsviçre; 3,1 Kanada; 3,1
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%)
(Makedonya-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
68
10.10 Makedonya Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Müslüman ve Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları
benzeşmektedir. Tanınan ve gözlemlenen Türkler en etkili algı kaynağıdır. Ortak etkinlikler
(müzik ve spor gibi) ve medya ikinci ve üçüncü en önemli algı kaynağı durumundadır.
55,6
66,2
69,3
73,1
78,2
51,2
45,4
63,3
63,1
77,5
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdeki genelyargı etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak (müziksporvb.) etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığımgözlemlediğim Türkler etkili oldu
Makedonya Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
69
11. SIRBİSTAN’DA TÜRKİYE VE TÜRK ALGISI
Sırbistan’da hem Müslümanları ve hem de Hristiyanları kapsayan bir örnekleme ulaşılmıştır.
Bu ülkeye ait analizler de bu ikili ayrıma göre yapılarak tablolara yansıtılmıştır.
11.1 Türklere ve Diğer Milletlere Sempati Düzeyi
Sırbistan halkının Türklere ve diğer milletlere sempati düzeyi aşağıda grafik olarak verilmiştir.
Sırbistan halkının Müslüman toplumlara sempati düzeyinde ve bakışında ait olunan din temel
belirleyici iken, Avrupalı toplumlara sempati düzeyinde din çok da belirleyici değildir. Bu
boyutu ile Sırbistan halkının sempati algısı Karadağ halkı ile benzerlik göstermektedir.
Müslüman Sırbistan halkı arasında en yüksek sempati düzeyi %78,9 ile Türklere yöneliktir.
Müteakiben sırasıyla %68,1 ile Araplar, %56,3 ile Almanlar ve %58,2 ile İranlılar gelmektedir.
Müslümanlar arasında en düşük sempati ise %25,7 ile Ruslara yöneliktir. Bulgular, Hristiyan
Sırbistan halkının Avrupalılar da dahil tüm toplumlara karşı düşük düzeyde sempati
beslediğini göstermektedir. Hristiyanlar arasında en yüksek sempati düzeyi %50,5 ile Ruslara
yönelik ve en düşük sempati %26,9 ile Çinlilere yöneliktir. Hristiyanlar arasında Türklere
sempati ise %46 ile Avrupalı toplumlarla aynı düzeydedir.
25,7
26,9
27,8
35,0
41,0
44,1
44,5
49,6
53,7
56,7
68,1
78,9
50,5
43,3
36,2
42,7
47,8
43,8
47,4
49,6
32,0
48,7
34,7
46,0
0 20 40 60 80 100
Ruslara sempati
Çinlilere sempati
Japonlara sempati
Amerikalılara sempati
İspanyollara sempati
İngilizlere sempati
Fransızlara sempati
İtalyanlara sempati
İranlılara sempati
Almanlara sempati
Araplara sempati
Türklere sempati
Sırbistan Vatandaşlarının Türklere Sempati Düzeyi (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
70
11.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi ve Yaşam Algısı
Sırbistan halkının Türkiye ile ilgili demokrasi algısı Müslüman ve Hristiyanlar arasında önemli
bir farklılaşma göstermektedir. Müslüman Sırbistan halkı arasında Türkiye ile ilgili demokrasi
algısı %70-78 aralığında olumlu olmakla birlikte, Hristiyanlar arasında bu algılar %46-53
aralığındadır.
Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye ile
ilgili demokrasi algısına ait yukarıda verilen bulgularla benzeşmektedir. Müslümanlar
arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar %68-81 aralığında olumlu iken, Hristiyanlar
arasında bu algılar %47-60 aralığındar.
70,5
73,1
77,3
78,1
48,9
45,6
46,3
53,0
0 20 40 60 80 100
Türkiye gelişmiş bir demokrasiye sahiptir
Türkiye'de fikir özgürlüğü çok iyidir
Türkiye'de insan hakları çok iyidir
Türkiye'de farklı dinkültürkimliklere saygıçok iyidir
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye'de Demokrasi Algısı (%)
Hristiyan İslam
68,4
74,7
81,0
47,1
53,9
53,3
0 20 40 60 80 100
Türkiye'de can güvenliği çok iyidir
Türkiye'de yaşam standardıkalitesi çokiyidir
Türkiye modern bir ülkedir
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye'de Yaşam Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
71
11.3 Türklerin Kişilik Özellikleri
Sırbistan halkı içinde Müslümanlar, Türklerin kişilik özellikleri konusunda Hristiyanlara göre
daha olumlu algılara sahiptir. Müslümanlar Türkleri olumlu kişilik özellikleri ile genelde %60-
80 aralığında özdeşleştirirken, aynı oran Hristiyanlar arasında %51-62 düzeyindedir.
17,1
24,9
32,8
36,9
45,4
60,5
63,8
65,8
68,4
69,4
69,5
69,7
71,1
73,0
76,5
79,8
39,6
43,4
45,5
46,9
42,6
51,0
52,1
52,9
60,3
52,4
60,3
52,8
51,0
51,8
57,7
61,7
0 20 40 60 80 100
Türkler ırkçıfaşisttir
Türkler zalimacımasızdır
Türkler agresiftir
Türkler kabadır
Türkler kadercidir
Türkler alçak gönüllüdür
Türkler misafirperverdir
Türkler kurallara uyar
Türkler muhafazakargelenekçidir
Türkler zamana uyar
Türkler dindardır
Türkler rasyonelakılcıdır
Türkler hoşgörülüdür
Türkler dürüsttür
Türkler yardımseverdir
Türkler çalışkanüretkendir
Sırbistan Vatandaşlarına Göre Türklerin Kişilik Özellikleriyle Özdeşleştirilme Düzeyleri (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
72
11.4 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Avrupa Birliği Üyeliği
Sırbistan halkı içinde Müslümanlar daha olumlu düşünmekle birlikte hem Müslümanlar hem
de Hristiyanlar, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşüne %74,3 ve %58,7
düzeyinde katılmaktadır. Müslümanlar Türkiye’yi Balkanlarda %72,1 düzeyinde etkin
görürken, Hristiyanlar arasında bu oran %50,4’e düşmektedir. Hem Müslümanlar hem de
Hristiyanlar Türkiye’nin Balkanlardaki etkinlik düzeyini yeterli görmektedir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi düşüncesine Sırbistan halkından Hristiyanlar olanlar
%59,2 oranında destek olurken, bu oran Müslümanlar arasında %85,6’ya ulaşmaktadır. Bu
oranlar, Müslümanların destekleri yanında, ülkedeki Hristiyanların Türkiye’nin Avrupa Birliği
üyeliği konusunda olumsuz düşünmediğini göstermesi açısından oldukça önemli.
Müslümanlar, “Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır” görüşünü %70,5 ile AB
üyeliğine göre daha düşük düzeyde desteklemektedir. Hristiyanlar ise aynı görüşü %50
oranında desteklemektedir.
74,3 72,1 71,4
58,7 50,4 48,8
0
20
40
60
80
Türkiye Müslüman Ülkeleriçin bir modeldir
Türkiye Balkanlarda etkin birrole sahiptir.
Türkiye Balkanlarda dahaetkin rol almalıdır.
Sırbistan Vatandaşlarına Göre Türkiye'nin Balkanlar ve Müslüman Ülkeler İçin Model Alınması (%)
İslam Hristiyan
85,6
70,5 59,2
50,0
0
20
40
60
80
100
Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklararamalıdır.
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye'nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışı (%)
İslam Hristiyan
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
73
11.5 Türkiye ile İlgili Güç Algısı
Türkiye’nin, bölgesinde, Orta Doğu’da, Kafkaslarda ve Orta Asya’daki gücü ve rolü
konusundaki algılar Müslümanlar arasında %71-86 aralığında olumludur. Aynı bölgelerde
Türkiye’nin daha etkin rol alması görüşlerine destek ise %63-82 düzeyindedir. Müslümanlar
arasında Türkiye’nin Orta Doğu’da daha etkin olması yönündeki beklentiler mevcut güç
algısına göre daha yüksektir.
Hristiyanların söz konusu bölgelerde Türkiye ile ilgili güç algısının beklendiği şekilde daha
olumsuz olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Hristiyanlar arasında, Türkiye’nin Orta
Doğu’daki güç algısı (%55,7), diğer bölgelere göre daha yüksek algılanmaktadır.
82,4
86,3
63,5
71,5
80,4
71,7
81,5
57,8
48,0
44,8
45,2
52,1
55,0
52,6
0 20 40 60 80 100
Türkiye Orta Asya'da daha etkin rolalmalıdır.
Türkiye Orta Asya'da etkin bir rolesahiptir.
Türkiye Kafkaslarda daha etkin rolalmalıdır.
Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir.
Türkiye Orta Doğuda daha etkin rolalmalıdır.
Türkiye Orta Doğuda etkin bir rolesahiptir.
Türkiye bölgesel büyük bir güçtür
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Güç Algısı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
74
11.6 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Müslüman Sırbistan halkı Türkleri %62,9 ile ağırlıklı olarak Avrupa kültürüne daha yakın
görmektedir. Asya kültürüne yakın görenlerin oranı %15, Orta Doğu kültürüne yakın
görenlerin oranı ise %22,1’dir. Hristiyanlar arasında da Türkleri Avrupa kültürüne yakın
görenlerin oranı (%48,1) daha yüksektir.
Asya Kültürü;
15
Avrupa Kültürü;
62,9
Ortadoğu Kültürü;
22,1
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Sırbistan-Müslümanlar)
Asya Kültürü;
15,8
Avrupa Kültürü;
48,1
Ortadoğu Kültürü;
36,1
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür (Sırbistan-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
75
11.7 Sırbistan Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği
Sırbistan halkının Türklere yakınlık isteği konusunda yöneltilen sekiz farklı soruda da
Müslümanların yakınlık isteği Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Müslümanlar arasında
Türkiye’yi ziyaret etme isteği %87,6 ile öne çıkmaktadır. Müteakiben sırayla bir Türk ile
arkadaş/komşu olma (%77,1-73,7), Türkiye’de çalışma (%72) ve Türkiye’de öğrenim görme
(%68,4) istekleri gelmektedir. Hristiyanlar arasında ise %60,5 ile Türkiye’yi ziyaret etme isteği
daha fazla öne çıkmaktadır.
53,5
57,2
66,0
68,4
72,0
73,7
77,1
87,6
19,8
25,1
25,0
34,7
34,3
34,3
45,2
60,5
0 20 40 60 80 100
Bir Türk ile evlenmeyi isterim
Bir Türk öğrenci ile aynı eviodayıpaylaşmayı isterim
Türkiye'ye yerleşmeyi isterim
Türkiye'de öğrenim görmeyi isterim
Türkiye'de çalışmayı isterim
Bir Türk komşum olmasını isterim
Bir Türkle arkadaş olmayı isterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi isterim
Sırbistan Vatandaşlarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
76
11.8 Sırbistan Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı
Sırbistan halkının Türk ürünlerine bakışı incelendiğinde Müslümanlar ve Hristiyanlar arasında
diğer pek çok konuda olduğu gibi önemli bir farklılaşmanın olduğu görülmektedir.
Müslümanlar arasında turistik tesislerin kalitesi konusundaki görüşler %88,5 ile en olumlu
görüşler olmakla birlikte, alkollü içecekler dışındaki diğer altı ürün de %70-83 aralığında
yüksek kalite algısına sahiptir. Hristiyanlar arasında ise kalite noktasında Türk ürünlerine
bakış %43-60 aralığında orta düzeyde olumludur.
56,3
69,7
72,7
74,7
77,7
78,2
83,0
88,5
43,6
47,1
47,8
54,0
49,5
45,5
59,2
66,0
0 20 40 60 80 100
Türk malı alkollü içecekler (Şarap/Rakı)kalitelidir
Türk malı elektronik ürünler ve beyaz eşyalarkalitelidir
Türk malı cam ve porselen ürünler kalitelidir
Türk tekstil ürünleri kalitelidir
Türk malı ambalajlı hazır gıdalar kalitelidir
Türk malı makine teçhizat kalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
Türkiye'deki konaklama ve turistik tesislerkalitelidir
Sırbistan Vatandaşlarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
77
11.9 İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Sırbistan Vatandaşları Nerede Yaşamak İster
Müslüman Sırbistan halkının ikinci bir vatan olarak en çok yaşamak istediği ülke %33,1 ile
Türkiye’dir. Müteakiben %9,1 ile Almanya ve %6,6 ile İtalya ve İspanya gelmektedir.
Hristiyanlar arasında ise ikinci bir vatan olarak en çok yaşanmak istenen ülke; %10,9 ile
Sırbistan ve Rusya iken, müteakiben sırasıyla İsviçre, ABD, İtalya ve İspanya gelmektedir.
Türkiye; 33,1
Diğer; 11,5
Almanya; 9,1 İtalya; 6,6
Sırbistan; 6,6
İsveç; 5,8
ABD; 5
İspanya; 5
Bosna Hersek; 4,1
İngiltere; 4,1
Fransa; 3,3 İsviçre; 3,3 BAE; 2,5
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Sırbistan-Müslümanlar)
Diğer; 11
Sırbistan; 10,9
Rusya Federasyonu; 10,9
İsviçre; 9,1
ABD; 8,2 İtalya; 8,2
İspanya; 8,2
Almanya; 6,4
İngiltere; 5,5
Fransa; 4,5
Yunanistan; 4,5
Kanada; 3,6
İsveç; 3,6
Türkiye; 3,6 Hırvatistan; 1,8
İkinci Bir Vatan Seçmeniz Gerekse Hangi Ülkede Yaşamak İsterdiniz (%) (Sırbistan-Hristiyanlar)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
78
11.10 Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Sırbistan halkından Hristiyanlar arasında Türkiye ile ilgili algı kaynakları aynı düzeyde (%33-
40) etkili olarak görülmektedir. Bunun yanında, Müslümanlar arasında Türkiye ile ilgili algı
kaynaklarından; “tanınan/gözlemlenen Türkler”, “ortak aktiviteler” ve “ülkedeki genel
yargı”nın daha etkili olduğu görülmektedir.
51,9
53,5
64,2
65,7
70,1
39,9
33,0
39,9
38,9
36,7
0 20 40 60 80 100
Türkiye ile ilgili yargılarımda medya etkilioldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda kitaplar etkilioldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ülkemdekigenel yargı etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda ortak (müzikspor vb.) etkili oldu
Türkiye ile ilgili yargılarımda tanıdığımgözlemlediğim Türkler etkili oldu
Sırbistan Vatandaşlarının Türkiye İle İlgili Algı Kaynakları (%)
Hristiyan İslam
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
79
12. TÜRKİYE VE TÜRK ALGISININ ÜLKELER ARASINDA KARŞILAŞTIRILMASI
12.1 Türklere Sempati Düzeyinin Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Balkan toplumları içinde Müslüman olanların Türklere sempati düzeyi, beklendiği şekilde,
Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Farklı ülkeler içindeki Müslüman toplumların Türklere
sempati düzeyi %71-88 aralığında ve yüksek kabul edilebilecek bir düzeydedir. Türklere
yönelik en yüksek sempati ise %87,5 ile Makedonya vatandaşı Müslümanlar arasındadır.
Burada dikkati çeken nokta; Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında da Türklere sempati
düzeyinin %73,2 ile diğer Müslüman topluluklar kadar yüksek olmasıdır. Hristiyanlar
arasında, Makedonya vatandaşları dışında, en yüksek sempati düzeyi %55,7 ile Arnavutluk
vatandaşları arasındadır. En düşük sempati düzeyi ise %37,4 ile Hırvatlar arasındadır.
Bu tablo, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplulukların Türklere ve Türkiye’ye sempatisinin
yüksekliğini ortaya koymakla birlikte, bu ülkelerin Hristiyan vatandaşlarının Türklere
sempatisinin çok olumsuz olmadığını da göstermektedir. Bu noktada; Hristiyanlar arasındaki
olumsuz algılar yanında, Makedonya ve Arnavutluk’ta Hristiyanlar arasındaki olumlu Türk
algısının nedenlerinin araştırılması da gerekmektedir.
37,4
40,1
41,5
46,0
55,7
70,5
72,8
73,2
77,5
78,5
78,9
87,5
0 20 40 60 80 100
Hırvatistan (Hristiyan)
Bulgaristan (Hristiyan)
Karadağ (Hristiyan)
Sırbistan (Hristiyan)
Arnavutluk (Hristiyan)
Kosova (Müslüman)
Bosna Hersek (Müslüman)
Makedonya (Hristiyan)
Karadağ (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Sırbistan (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Türklere Sempati Düzeyi %
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
80
12.2 Türkiye ile İlgili Demokrasi Algısının Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Raporun 4-11’inci bölümlerinde dört farklı soru ile ölçülen ve analiz edilen Türkiye ile ilgili
demokrasi algısı, bu bölümde geçerliği ve güvenirliği olan bir boyut olarak analizlere dahil
edilmiştir.
Balkan toplumları içinde Müslüman olanların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı, sempati
düzeyinde de olduğu gibi, Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Farklı ülkeler içindeki
Müslüman toplumların Türkiye ile ilgili demokrasi algısı %63-76 aralığındadır. Arnavutluk,
Makedonya, Sırbistan ve Karadağ Müslümanları arasında Türkiye ile ilgili demokrasi algısı
daha yüksek (%74-76) ve olumlu iken, Bosna Hersek ve Kosova Müslümanları arasında bu
algılar %63-66 düzeyinde ve göreceli olarak daha olumsuzdur.
Türkiye ile ilgili demokrasi algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında (%71,4) sempati
düzeyinde olduğu gibi diğer Hristiyan toplumlardan daha yüksektir. Hristiyanlar arasında,
Makedonya vatandaşları dışında, en olumlu algılar %56,7 ile Arnavutluk, %50,5 ile Karadağ ve
%49,3 ile Sırbistan’dadır. Türkiye ile ilgili en düşük demokrasi algısı ise Hırvatlar ve Bulgarlar
arasındadır.
Bulgular, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplulukların Türkiye ile ilgili demokrasi algısının
yüksekliğini ortaya koymakla birlikte, aynı konuda bu ülkelerin Hristiyan vatandaşlarının
algılarının Hırvat ve Bulgarlar dışında olumsuz olmadığını da göstermektedir.
35,9
37,8
49,3
50,5
56,7
63,2
65,9
71,4
73,6
74,7
74,8
76,1
0 20 40 60 80 100
Bulgaristan (Hristiyan)
Hırvatistan (Hristiyan)
Sırbistan (Hristiyan)
Karadağ (Hristiyan)
Arnavutluk (Hristiyan)
Kosova (Müslüman)
Bosna Hersek…
Makedonya (Hristiyan)
Karadağ (Müslüman)
Sırbistan (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Türkiye'de Demokrasi Düzeyi %
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
81
12.3 Türkiye ile İlgili Yaşam Algısının Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Raporun 4-11’inci bölümlerinde üç farklı soru ile ölçülen ve analiz edilen Türkiye’de yaşam
kalitesi konusundaki algılar, bu bölümde geçerliği ve güvenirliği olan bir boyut olarak
analizlere dahil edilmiştir.
Balkan toplumları içinde Müslüman olanların Türkiye’deki yaşam ile ilgili algıları, sempati
düzeyi ve demokrasi algısında olduğu gibi, Hristiyanlara göre çok daha yüksektir. Farklı
ülkeler içindeki Müslüman toplumların Türkiye ile ilgili yaşam algısı %57-76 aralığında
değişmektedir. Sırbistan, Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve Bosna Hersek Müslümanları
arasında Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar daha yüksek (%70-76) ve olumlu iken Kosovalı
Müslümanların bu konudaki algıları %57 düzeyinde ve göreceli olarak daha olumsuzdur.
Türkiye ile ilgili yaşam algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında (%66,8), sempati
düzeyi ve demokrasi algısında olduğu gibi diğer Hristiyan toplumlardan daha yüksektir.
Hristiyanlar arasında, Makedonya vatandaşları dışında, en olumlu algılar 56,1 ile Arnavutluk,
%53 ile Sırbistan, %52 ile Karadağ ve %49,3 ile Bulgaristan’dadır. Türkiye’de yaşam ile ilgili en
olumsuz algı ise yine Hırvatlar arasındadır.
Bulgular, Balkan toplumlarının Türklerle ilgili sempati ve Türkiye ile ilgili demokrasi ve yaşam
algılarının büyük oranda örtüştüğünü göstermektedir. Temel kırılma noktası dini mensubiyet
olmakla birlikte, algıları belirleyen ana konunun tarihi ve kültürel değerler çerçevesinde
oluşan Türkiye ile ilgili yargı ve önyargılar olduğunu söylemek gerekmektedir. Bu tespit her iki
kesim içinde geçerlidir.
40,8
49,3
52,0
53,0
56,1
57,7
66,8
69,7
71,3
71,4
72,4
75,8
0 20 40 60 80 100
Hırvatistan (Hristiyan)
Bulgaristan (Hristiyan)
Karadağ (Hristiyan)
Sırbistan (Hristiyan)
Arnavutluk (Hristiyan)
Kosova (Müslüman)
Makedonya (Hristiyan)
Bosna Hersek (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Karadağ (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Sırbistan (Müslüman)
Türkiye'de Yaşam Kalitesi (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
82
12.4 Türklerin Algılanan Kişilik Özelliklerinin Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Aşağıda tablo olarak verilen bulgular; Müslümanlar arasında genel olarak daha yüksek
olmakla birlikte, Türklerin olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirilme düzeyinin orta düzey ve
üzerinde olduğunu göstermektedir. Özellikle Makedonya ve Arnavutluk’un Hristiyan
vatandaşları arasında olmakla birlikte, Türklerin olumlu kişilik özelliklerinin Hristiyanlar
arasında da orta düzeyde kabul görmesi bulgulardan çıkarılabilecek en önemli sonuçlardan
biridir.
Bu noktadan hareketle; Türklerin kişilik özellikleri konusundaki algıların, mensup olunan dinin
algılara etkisi noktasında, yukarıda incelenen ve karşılaştırılan üç konudan daha farklı bir
resim ortaya koyduğunu vurgulamak gerekmektedir. Türklerle özdeşleştirilen kişilik özellikleri
konusunda, Müslüman ve Hristiyan Balkan toplumları arasında farklılaşma olmakla birlikte,
diğer konularda olduğu gibi keskin bir kırılmadan bahsetmek pek mümkün görülmemektedir.
Balkan Halklarının Türkleri Farklı Kişilik Özellikleri ile Özdeşleştirme Düzeyi (%)
Ülke / Din
Türkler
Misafir-perverdir
Yardım-severdir Çalışkandır Dürüsttür
Zalim / acımasızdır
Irkçı / faşisttir
Makedonya (Müslüman) 89,4 88,1 78,6 74,5 17,5 14,9
Arnavutluk (Müslüman) 84,4 82,1 74,2 76,6 19,6 17,8
Makedonya (Hristiyan) 83,0 78,7 69,7 80,0 23,6 22,3
Arnavutluk (Hristiyan) 75,0 62,0 66,5 54,0 36,3 30,5
Kosova (Müslüman) 67,6 63,4 69,5 66,7 33,8 33,3
Sırbistan (Müslüman) 63,8 76,5 79,8 73,0 24,9 17,1
Karadağ (Müslüman) 63,6 77,0 78,3 79,6 28,5 24,6
Bosna Hersek (Müslüman) 63,5 73,6 67,4 67,9 27,9 24,2
Bulgaristan (Hristiyan) 62,8 56,7 61,1 52,1 35,3 37,1
Hırvatistan (Hristiyan) 57,8 53,0 57,3 49,1 50,1 49,1
Sırbistan (Hristiyan) 52,1 57,7 61,7 51,8 43,4 39,6
Karadağ (Hristiyan) 45,2 48,8 53,4 55,2 47,9 42,3
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
83
12.5 Türkiye’nin Müslüman Ülkeler İçin Model Görülmesinin Ülkeler
Arasında Karşılaştırılması
Müslümanlar arasında genel olarak daha yüksek olmakla birlikte, araştırma kapsamındaki
Balkan ülkelerinin tamamında Türkiye Müslüman ülkeler için model olarak görülmektedir.
“Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşü Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve
Sırbistan vatandaşı Müslümanlar arasında %74-82 aralığında yüksek düzeyde kabul görürken,
aynı görüş Kosova’da %65,8 ve Bosna Hersek’te %61,7 ile orta düzeyde kabul görmektedir.
Balkan ülkelerinin Hristiyan vatandaşları arasında da; Makedonya ve Arnavutluk vatandaşları
arasında biraz daha yüksek olmakla birlikte, “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir”
görüşü %59-68 aralığında orta düzeyde kabul görmektedir. Bu görüşe en düşük destek ise
%58,7 ile Sırplardan gelmektedir.
58,7
61,0
61,7
62,3
62,8
65,8
67,5
73,8
74,3
80,8
81,0
81,7
0 20 40 60 80 100
Sırbistan (Hristiyan)
Karadağ (Hristiyan)
Bosna Hersek (Müslüman)
Hırvatistan (Hristiyan)
Bulgaristan (Hristiyan)
Kosova (Müslüman)
Makedonya (Hristiyan)
Arnavutluk (Hristiyan)
Sırbistan (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Karadağ (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Türkiye Müslüman Ülkeler için Modeldir (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
84
12.6 Türkiye’nin Avrupa Birliği Üyeliğine Bakışın Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi Müslümanlar arasında Hristiyanlara göre genel olarak
daha yüksek desteklenmektedir. Türkiye’nin AB üyeliği Hırvatlar ve Bulgarlar dışında
Balkanlarda yaşayan Müslüman ve Hristiyanlar tarafından %57 ve üzeri düzeyde
desteklenmektedir. “Türkiye AB’ye girmelidir” görüşü Sırbistan, Karadağ, Makedonya ve
Arnavutluk vatandaşı Müslümanlar arasında %76-86 aralığında yüksek düzeyde kabul
görürken, aynı görüş “Türkiye Müslüman ülkeler için modeldir” görüşünde olduğu gibi, en
düşük oranda %58,2 ile Bosna Hersek Müslümanları arasında destek bulmaktadır.
“Türkiye AB’ye girmelidir” görüşü Balkan ülkelerinin Hristiyan vatandaşları arasında en
yüksek desteği %77,8 ile Makedonya’da bulurken, en düşük destek %34 ile Bulgarlardan
gelmektedir.
34,4
40,7
56,7
57,3
58,2
59,2
69,0
76,3
77,1
77,8
78,9
85,6
0 20 40 60 80 100
Bulgaristan (Hristiyan)
Hırvatistan (Hristiyan)
Karadağ (Hristiyan)
Arnavutluk (Hristiyan)
Bosna Hersek (Müslüman)
Sırbistan (Hristiyan)
Kosova (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Makedonya (Hristiyan)
Karadağ (Müslüman)
Sırbistan (Müslüman)
Türkiye AB'ye Girmelidir (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
85
12.7 Türkiye’nin Balkanlardaki Rolü ve Etkinlik Algısının Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliği ve rolü konusundaki algılar; Balkanlarda yaşayan
Müslümanlar arasında, %62 olan Kosova dışında, %71-79 aralığında oldukça yüksektir.
Hristiyanlar ise Türkiye’yi %37-64 aralığında değişen şekilde Balkanlarda etkin
görmektedirler. Hristiyanlar arasında bu konudaki en olumlu görüş %64,4 ile Makedonya’da,
en olumsuz görüş ise %36,9 ile Arnavutluk’tadır.
Birinci soruyu tamamlayıcı olarak sorulan “Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır”
sorusu ise ülkelerin tamamına yakınında birinci soru ile aynı düzeyde destek bulmuştur. Bu
durum yorumlanacak olursa; Türkiye’nin Balkanlarda algılanan etkinliği hem Hristiyanlar hem
de Müslümanlar arasında yeterli görülmekte ve her iki kesimde de Türkiye’nin Balkanlarda
daha etkin olması yönünde bir beklenti bulunmamaktadır.
49,2
38,5
48,8
52,6
41,6
65,8
58,9
71,4
73,3
77,3
71,1
79,5
36,9
46,5
50,4
55,0
56,7
61,7
64,4
72,1
73,9
75,4
78,3
78,7
0 20 40 60 80 100
Arnavutluk (Hristiyan)
Hırvatistan (Hristiyan)
Sırbistan (Hristiyan)
Karadağ (Hristiyan)
Bulgaristan (Hristiyan)
Kosova (Müslüman)
Makedonya (Hristiyan)
Sırbistan (Müslüman)
Arnavutluk (Müslüman)
Bosna Hersek (Müslüman)
Makedonya (Müslüman)
Karadağ (Müslüman)
Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir (%)
Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır (%)
Türkiye'nin Balkanlarda Algılanan Etkinliği (%)
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
86
12.8 Balkan Halklarının Türklere Yakınlık İsteğinin Karşılaştırılması
Aşağıda verilen dört farklı soruda da Müslümanların Türklere yakınlaşma isteği genel olarak
Hristiyanlardan daha yüksektir. Tüm farklı gruplarda Türkiye’yi ziyaret etme isteği çok daha
fazla öne çıkarken, bu isteği takiben bir Türk ile arkadaş olma, Türkiye’de öğrenim görme ve
Türkiye’de çalışma talepleri gelmektedir.
Balkan Halklarının Türklere Yakınlık İsteği (%)
Ülke / Din
Bir Türk ile arkadaş
olmayı isterim
Türkiye'yi ziyaret etmeyi
isterim
Türkiye'de öğrenim
görmeyi isterim
Türkiye'de çalışmayı
isterim
Makedonya (Müslüman) 83,0 94,8 76,2 71,4
Makedonya (Hristiyan) 79,0 92,3 67,7 63,1
Karadağ (Müslüman) 78,5 91,0 83,2 75,2
Sırbistan (Müslüman) 77,1 87,6 68,4 72,0
Bosna Hersek (Müslüman) 75,6 90,8 66,2 64,6
Arnavutluk (Müslüman) 68,0 86,5 69,9 63,9
Kosova (Müslüman) 67,4 81,4 76,1 69,2
Bulgaristan (Hristiyan) 57,5 77,9 27,5 25,6
Arnavutluk (Hristiyan) 57,1 76,7 51,0 53,7
Karadağ (Hristiyan) 47,0 61,6 47,4 45,7
Sırbistan (Hristiyan) 45,2 60,5 34,7 34,3
Hırvatistan (Hristiyan) 36,0 66,2 21,7 17,8
12.9 Türklerin Yakın Görüldüğü Kültürün Karşılaştırılması
Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumlar, Türkleri genel olarak Orta Doğu kültürüne daha
yakın görürken, Müslümanlar Türkleri Avrupa kültürüne daha yakın görmektedirler.
Hristiyanlar içinde Sırplar ve Karadağlılar, diğerlerinden farklı olarak Türkleri Avrupa
kültürüne daha yakın görmektedirler. Müslümanlar için de ise Boşnaklar ve Arnavutlar
Türkleri Orta Doğu kültürüne Avrupa kültüründen daha yakın görmektedirler.
Türklerin Yakın Görüldüğü Kültür
Ülke / Din Avrupa Kültürü Ortadoğu Kültürü
Asya Kültürü
Sırbistan (Müslüman) 62,9% 22,1% 15,0%
Karadağ (Müslüman) 59,6% 28,1% 12,3%
Makedonya (Müslüman) 52,6% 26,1% 21,3%
Karadağ (Hristiyan) 49,5% 31,4% 19,0%
Kosova (Müslüman) 49,5% 38,0% 12,5%
Sırbistan (Hristiyan) 48,1% 36,1% 15,8%
Bosna Hersek (Müslüman) 31,2% 50,3% 18,5%
Makedonya (Hristiyan) 30,1% 58,9% 11,0%
Arnavutluk (Müslüman) 28,0% 49,7% 22,3%
Arnavutluk (Hristiyan) 22,7% 54,5% 22,7%
Bulgaristan (Hristiyan) 19,2% 59,6% 21,2%
Hırvatistan (Hristiyan) 13,5% 72,2% 14,2%
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
87
12.10 Türk Ürünlerine Bakışın Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Bu bölümde daha önce sorgulanan yedi farklı Türk ürününde beşi ülke karşılaştırmalı olarak
verilmiştir. Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumların Türk ürünlerine bakışı genel olarak
%50 ve üzerinde olumlu olmakla birlikte, bu algılar Müslümanlara göre göreceli daha
olumsuzdur.
Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye’deki turistik tesisler ve müteakiben
Türk mutfağı, en yüksek kalite algısına ve tanınmışlığa sahiptir. Kalite algısı noktasında,
Müslümanlar arasında tekstil ürünleri, Hristiyanlar arasında ise ambalajlı hazır gıdalar,
karşılaştırılan beş ürün arasında göreceli olarak en olumsuz algıya sahip ürünlerdir.
Balkan Halklarının Türk Ürünlerine Bakışı (%)
Ülke / Din
Türkiye'deki turistik tesisler
kalitelidir
Türk mutfağı ve yemekleri kalitelidir
Türk malı cam/
porselen ürünler
kalitelidir
Türk tekstil
ürünleri kalitelidir
Türk malı ambalajlı
hazır gıdalar
kalitelidir
Makedonya (Müslüman) 93,7 91,0 80,3 77,0 83,0
Sırbistan (Müslüman) 88,5 83,0 72,7 74,7 77,7
Arnavutluk (Hristiyan) 86,5 78,1 64,4 47,0 54,0
Arnavutluk (Müslüman) 85,3 82,1 69,4 59,4 71,2
Karadağ (Müslüman) 82,8 78,1 71,7 72,6 73,6
Bosna Hersek (Müslüman) 81,5 77,6 65,8 66,2 66,3
Makedonya (Hristiyan) 79,4 77,3 67,5 62,4 66,2
Bulgaristan (Hristiyan) 78,7 67,1 61,9 54,8 53,5
Kosova (Müslüman) 75,9 70,7 62,7 57,3 66,8
Sırbistan (Hristiyan) 66,0 59,2 47,8 54,0 49,5
Karadağ (Hristiyan) 58,2 53,4 55,4 54,0 51,1
Hırvatistan (Hristiyan) 55,1 54,1 57,7 47,7 38,6
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
88
12.11 İkinci Vatan Tercihinin Ülkeler Arasında Karşılaştırılması
Balkanlarda yaşayan Müslüman toplumların tamamında, Türkiye ikinci bir vatan seçilmesi
gerektiği durumda en çok yaşanmak istenen ülke olarak görülmektedir. İkinci vatan olarak
Türkiye’yi seçenlerin oranı %56,6 ile Karadağ Müslümanları arasında en yüksek düzeydeyken,
Bosna Hersek’te %26,8 oranıyla en düşük düzeydedir. Müslümanların ikinci vatan
tercihlerinde Türkiye’yi müteakip Almanya ve ABD gelmektedir.
Hristiyan toplumlarda ise ikinci vatan tercihleri ülkelere göre çok daha fazla farklılaşmakla
birlikte, genel olarak en çok öne çıkan ülkeler İtalya, Almanya, ABD, İspanya ve İngiltere’dir.
Karadağ ve Arnavutluk vatandaşı Hristiyanlar arasında ise Türkiye yaklaşık %10’luk düzeyiyle
en çok yaşanmak istenen ülkeler içerisinde yer almaktadır.
Balkan Halkları İkinci Bir Vatan Seçmesi Gerekse Nerede Yaşamak İster (%)
Ülke / Din
En çok yaşanmak istenen ülkeler sıralaması
Karadağ (Müslüman) Türkiye
56,6 Almanya
8,4 İspanya
8,4 ABD %6
İtalya 4,8
Makedonya (Müslüman) Türkiye
47,6 Arnavutluk
7,0 ABD 5,4
Kosova 5,4
İsviçre 4,9
Kosova (Müslüman) Türkiye
47,1 Almanya
12,8 ABD 11,6
Fransa 7,0
Arnavutluk İng.-İsviçre 3,5
Sırbistan (Müslüman) Türkiye
33,1 Almanya
9,1 İtalya
6,6 İsveç 5,8
ABD-İspanya 5,0
Arnavutluk (Müslüman) Türkiye
32,1 Kosova
14,3 ABD 12,9
İngiltere 12,1
İtalya 9,3
Bosna Hersek (Müslüman) Türkiye
26,8 ABD 4,2
Avusturya 4,2
İngiltere 3,5
İsviçre 2,8
Karadağ (Hristiyan) Sırbistan
26,8 Türkiye
12,7 İtalya 11,3
ABD 9,9
Almanya-İspanya 8,5
Arnavutluk (Hristiyan) İngiltere
21,1 Almanya
15,8 ABD 10,5 İtalya 10,5 Türkiye 10,5
Makedonya (Hristiyan) İtalya 17,2
ABD 15,6
Almanya 10,9
İspanya 7,8
Sırbistan 7,8
Bulgaristan (Hristiyan) İngiltere
14,3 İspanya
12,5 ABD 11,2
İtalya 11,2
Almanya 10,6
Hırvatistan (Hristiyan) Almanya
14,1 İspanya
14,1 İtalya 14,1
Avustralya 13
ABD 12,4
Sırbistan (Hristiyan) Rusya 10,9
İsviçre 9,1
ABD 8,2
İtalya 8,2
İspanya 8,2
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
89
12.12 Türkiye ile İlgili Algı Kaynaklarının Ülkeler Arasında
Karşılaştırılması
Bulgular, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplumların, kültürel yakınlıklarının da etkisiyle,
aşağıda tablo olarak verilen beş farklı algı kaynağından Hristiyanlar göre daha fazla
etkilendiklerini göstermektedir.
Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında “tanınan/gözlemlenen Türkler” en çok
etkilenilen algı kaynağı olarak öne çıkmaktadır. Bunun yanında, Müslümanlar arasında
“ülkedeki genel yargı” ve “ortak etkinlikler”, Hristiyanlar arsında ise Medya Türklerle ilgili
yargıların oluşmasında en çok etkilenilen ikinci derecedeki algı kaynakları durumundadır.
Kitaplar ise her iki toplum kesiminde de en az etkilenilen algı kaynağıdır.
Balkan Halklarının Türkiye ile İlgili Algı Kaynakları
Ülke / Din
Türkiye ile ilgili yargılarımda
Tanıdığım / gözlemlediğim Türkler etkili
oldu
Ülkemdeki genel yargı etkili oldu
Ortak Etkinlikler (müzik-spor vb.)
etkili oldu
Medya etkili oldu
Kitaplar etkili oldu
Bosna Hersek (Müslüman) 88,4 59,7 49,0 43,9 45,3
Makedonya (Müslüman) 78,2 66,2 73,1 69,3 55,6
Makedonya (Hristiyan) 77,5 45,4 63,1 63,3 51,2
Arnavutluk (Müslüman) 77,1 62,0 57,5 42,5 56,3
Arnavutluk (Hristiyan) 75,0 65,6 54,9 53,8 60,3
Sırbistan (Müslüman) 70,1 64,2 65,7 51,9 53,5
Karadağ (Müslüman) 64,4 64,4 65,2 58,4 58,0
Kosova (Müslüman) 63,6 59,5 65,9 58,8 62,3
Bulgaristan (Hristiyan) 57,6 56,0 45,0 64,5 53,6
Karadağ (Hristiyan) 42,7 46,1 43,8 43,8 43,8
Sırbistan (Hristiyan) 36,7 39,9 38,9 39,9 33,0
Hırvatistan (Hristiyan) 28,2 43,2 43,3 62,4 32,6
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
90
BULGULARIN ÖZETİ VE SONUÇ YERİNE
Bulguların Özeti
Bulgular, Müslüman Balkan toplumlarında Türklere sempati düzeyinin çok olumlu (%71-88
aralığında) olduğunu göstermektedir. Daha önemli olan nokta ise, Hristiyanlar Makedonya ve
Arnavutluk vatandaşları arasında da Türklere sempatinin olumlu düzeyde olmasıdır. Diğer
ülkelerin (Sırbistan, Karadağ, Bulgaristan, Hırvatistan) Hristiyan vatandaşlarının Türklere
sempatisinin %40’lar düzeyinde ve çok olumsuz olmaması da bir diğer önemli noktadır.
Çalışmada ölçülen ikinci konu, Balkan toplumlarının Türkiye ile ilgili demokrasi algısıdır.
Arnavutluk, Makedonya, Sırbistan ve Karadağ Müslümanları arasında Türkiye ile ilgili
demokrasi algısı daha yüksek (%74-76) ve olumlu iken, Bosna Hersek ve Kosova
Müslümanları arasında bu algılar %63-66 düzeyinde ve göreceli olarak daha olumsuzdur.
Türkiye ile ilgili demokrasi algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları arasında sempati
düzeyinde olduğu gibi diğer Hristiyan toplumlardan daha yüksektir (%71,4). Hristiyanlar
arasında, Makedonya, Arnavutluk ve Sırbistan vatandaşlarında da Türkiye ile ilgili demokrasi
algısı %50’ler düzeyindedir. Türkiye ile ilgili en düşük demokrasi algısı ise %36-38 düzeyiyle
Hırvatlar ve Bulgarlar arasındadır. Bulgular, Balkanlarda yaşayan Müslüman toplulukların
Türkiye ile ilgili demokrasi algısının yüksekliğini ortaya koymakla birlikte, aynı konuda bu
ülkelerin Hristiyan vatandaşlarının algılarının Hırvat ve Bulgarlar dışında olumsuz olmadığını
da göstermektedir.
Çalışmada ölçülen bir diğer konu olan Türkiye’deki yaşam ile ilgili algılar; Sırbistan,
Makedonya, Karadağ, Arnavutluk ve Bosna Hersek Müslümanları arasında daha yüksek (%70-
76) ve olumlu iken Kosovalı Müslümanların bu konudaki algıları %57 düzeyinde ve göreceli
olarak daha olumsuzdur. Türkiye ile ilgili yaşam algısı, Hristiyan Makedonya vatandaşları
arasında (%66,8), sempati düzeyi ve demokrasi algısında olduğu gibi diğer Hristiyan
toplumlardan daha yüksek olmakla birlikte; Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ ve Bulgaristan’da
%50’ler düzeyindedir.
Yukarıdaki üç konuya daha genel bakılacak olursa; Balkanlardaki Müslüman toplumlarda
Türklere sempati ve Türkiye ile ilgili demokrasi ve yaşam algılarının oldukça olumlu olduğunu
söylemek gerekmektedir. Hristiyan toplumları içinde ise en olumlu algı Makedonya
vatandaşları arasında olmakla birlikte, Hristiyan olan diğer ülke vatandaşlarının algıları da
genelde olumsuz değildir. Balkan toplumlarının bu üç konudaki algıları büyük oranda
örtüşmekle birlikte, Hristiyan toplumların Türkiye ile ilgili demokrasi ve yaşam algılarının
Türklere sempati düzeyinden çok daha olumlu olduğunun da vurgulanması gerekmektedir.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
91
Çalışmada araştırılan bir diğer konu ise Türklerin kişilik özellikleri konusundaki algılardır.
Bulgular, Türklerin olumlu kişilik özellikleri ile özdeşleştirilmesini orta düzey ve üzerinde
olduğunu göstermektedir. Özellikle Makedonya ve Arnavutluk’un Hristiyan vatandaşları
arasında olmakla birlikte, Türklerin olumlu kişilik özellikleri Hristiyanlar arasında da orta
düzeyde kabul görmektedir.
Bu noktadan hareketle; Türklerin kişilik özellikleri konusundaki algıların, mensup olunan dinin
algılara etkisi noktasında, yukarıda incelenen ve karşılaştırılan üç konudan daha farklı bir
resim ortaya koyduğunu vurgulamak gerekmektedir. Türklerle özdeşleştirilen kişilik özellikleri
konusunda, Müslüman ve Hristiyan Balkan toplumları arasında farklılaşma olmakla birlikte,
diğer konularda olduğu gibi keskin bir kırılmadan bahsetmek daha zordur.
Müslümanlar arasında genel olarak daha yüksek olmakla birlikte, araştırma kapsamındaki
Balkan ülkelerinin tamamında, Hem Hristiyan ve hem de Müslümanlar arasında, Türkiye
Müslüman ülkeler için model olarak görülmektedir.
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girmesi Müslümanlar arasında Hristiyanlara göre genel olarak
daha yüksek desteklenmekle birlikte; bu destek, Hırvatlar ve Bulgarlar dışında, Balkanlarda
yaşayan Müslüman ve Hristiyanlarda orta düzey ve üzerindedir. “Türkiye AB’ye girmelidir”
görüşüne Balkan ülkelerinin Hristiyan vatandaşları arasında en düşük destek %34-40 düzeyi
ile Bulgar ve Hırvatlardan gelmektedir.
Türkiye’nin Balkanlardaki etkinliği ve rolü, çalışmada sorgulan bir diğer konu başlığıdır.
Müslümanlar Türkiye’nin Balkanlardaki gücü ve rolünü oldukça yüksek algılamakla birlikte
Hristiyanlar arasında bu konudaki algılar genelde %50 düzeyi ve üzerinde, orta düzeyde
olumludur. Bu konudaki önemli bir diğer bulgu ise Türkiye’nin Balkanlarda algılanan
etkinliğinin hem Hristiyanlar hem de Müslümanlar arasında yeterli görülmesi ve her iki
kesimde de Türkiye’nin Balkanlarda daha etkin olması yönünde bir beklentinin olmamasıdır.
Çalışmada farklı önermelerle insanların Türklere yakınlaşma isteği ölçülmeye çalışılmıştır.
Türklere yakınlaşma isteği, diğer konularda olduğu gibi, Müslümanlar arasında
Hristiyanlardan daha yüksektir. Tüm farklı gruplarda Türkiye’yi ziyaret etme isteği çok daha
yüksek iken; bir Türk ile arkadaş olma, Türkiye’de öğrenim görme ve Türkiye’de çalışma
talepleri de öne çıkan talepler olarak dikkat çekmektedir.
Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumlar, Türkleri genel olarak Orta Doğu kültürüne daha
yakın görürken, Müslümanlar Türkleri Avrupa kültürüne daha yakın görmektedirler.
Hristiyanlar içinde Sırplar ve Karadağlılar, diğerlerinden farklı olarak Türkleri Avrupa
kültürüne daha yakın görmektedirler. Müslümanlar için de ise Boşnaklar ve Arnavutlar
Türkleri Orta Doğu kültürüne Avrupa kültüründen daha yakın görmektedirler.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
92
Balkanlarda yaşayan Hristiyan toplumların Türk ürünlerine bakışı genel olarak %50 ve
üzerinde olumlu olmakla birlikte, bu algılar Müslümanlara göre göreceli daha olumsuzdur.
Hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar arasında Türkiye’deki turistik tesisler ve müteakiben
Türk mutfağı, en yüksek kalite algısına ve tanınmışlığa sahiptir.
Çalışmada, insanlara ikinci bir vatan seçmeleri gerektiği durumda nerede yaşamak
isteyecekleri de sorulmuştur. Bulgular; Müslüman toplumların tamamında, ikinci bir vatan
olarak Türkiye’nin en çok yaşanmak istenen ülke olduğunu göstermektedir. Müslümanların
ikin vatan tercihlerinde müteakip Almanya ve ABD gelmektedir. Hristiyan toplumlarda ise
ikinci vatan tercihleri ülkelere göre çok daha fazla farklılaşmakla birlikte, genel olarak en çok
öne çıkan ülkeler İtalya, Almanya, ABD, İspanya ve İngiltere’dir. Karadağ ve Arnavutluk
vatandaşı Hristiyanlar arasında ise Türkiye yaklaşık %10’luk düzeyiyle en çok yaşanmak
istenen ülkeler içerisinde yer almaktadır.
Çalışmada kişilerin mevcut algılarının kaynakları da sorgulanmıştır. Hem Müslümanlar hem
de Hristiyanlar arasında “tanınan/gözlemlenen Türkler” en çok etkilenilen algı kaynağı olarak
öne çıkmaktadır. Bunun yanında, Müslümanlar arasında “ülkedeki genel yargı” ve “ortak
etkinlikler”, Hristiyanlar arsında ise Medya Türklerle ilgili yargıların oluşmasında en çok
etkilenilen ikinci derecedeki algı kaynağı durumundadır. Kitaplar ise her iki toplum kesiminde
de en az etkilenilen algı kaynağıdır.
Sonuç Yerine
Aynı zamanda bir Balkan ülkesi olan Türkiye’nin bu bölgeye dönük aktif bir dış politika
izlemeye başlaması 1980’ler ve sonrasına rastlamaktadır. Tarihi ve kültürel bağları bulunan
bu bölgeye yönelik Türkiye’nin daha aktif bir dış politika çizgisine geçmesi; Bulgaristan’da
1980’li yıllarda Türk azınlığa yönelik olarak gerçekleşen olumsuz tutumlar ve sonrasında
Yugoslavya’nın dağılmasıyla bölgeyi saran kanlı savaş ve çatışmalar sürecine denk
gelmektedir. Türkiye bugün, İsrail ve Suriye gibi ülkelerle önemli problemler yaşasa da,
Balkanlar, Kafkaslar ve Orta Doğuda, gerek komşularıyla gerekse ilgi ve etki alanındaki
ülkelerle, pek çok konuda inisiyatif alarak daha aktif bir dış politika izleme ve yapıcı ilişkiler
geliştirme kararlılığını sürdürmektedir.
Balkanlardaki tüm ülkelerle bölgesel işbirliğini geliştirme çabasında olan Türkiye, sivil toplum
örgütleri ve meslek kuruluşlarının da dahil olduğu çoklu ilişki ve diyalog ağıyla, hem
ekonomik hem de kültürel alanda farklı platformlar oluşturarak veya bu oluşumlara katkı
sağlayarak Balkanlardaki etkinliğini artırmaktadır. Bu çabalarda daha etkin olmak isteyen
Türkiye’nin etnisite anlamında çok fazla çeşitlilik gösteren Balkanlarda üreteceği politikalar
için risk teşkil eden algıları bilmesi ve yönetmesi kaçınılmaz bir zorunluluktur. Bu ihtiyaçtan
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
93
hareketle; bu çalışma, ortaya konan temel bulguları itibariyle Türkiye’nin bu bölge için
geliştireceği politikalara katkı sağlayacak veriler sunmaktadır.
Bu çerçevede çalışma bulgularına bakıldığında; Türklerle ve Türkiye ile ilgili algılardaki temel
kırılma noktasının dini mensubiyet olduğu ve Müslümanların algılarının, beklendiği şekilde
Hristiyanlardan daha olumlu olduğu görülmektedir. Makedonya ve Arnavutluk vatandaşı
Hristiyanların Türkler ve Türkiye ile algılarının pek çok konuda Müslümanlar kadar olumlu
olması ise dikkate değer bir konudur. Hemen hemen tüm konularda, Türkler ve Türkiye ile
ilgili en olumsuz algı Hırvat ve Bulgarlarda olmakla birlikte, Hristiyanlar arasındaki algıların
genel olarak orta düzeyde olumlu olması umut vericidir. Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğinin
Balkanlardaki ülkelerde Hristiyan ve Müslüman tüm toplum kesimlerince destekleniyor
olması da söz konusu olumlu algıları teyit eder niteliktedir.
Bu temel bulgular, Türkiye’nin Balkanlarda işbirliğine dönük daha aktif bir dış politika
izlemesinin önünde, toplumsal algılara dönük çok önemli bir probleminin olmadığını
göstermektedir. Ancak Balkan ülkelerinde Hristiyan nüfusta göreceli olarak daha düşük ve
daha olumsuz olan Türk ve Türkiye algısının nedenlerinin tam olarak ortaya konulması ve bu
algıların Türkiye lehine olarak geliştirilmesi ve yönetilmesi gerekmektedir.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
97
Farklı toplumlardaki Türkiye ve Türk algısını ölçmek amacıyla Bilge Adamlar Stratejik
Araştırma Merkezi (BİLGESAM) tarafından hazırlanan bu soru kâğıdı, dört sayfadan ve 29
soru/soru grubundan oluşmaktadır. Çalışmada, Türkler dışında 11 farklı ülke insanına yönelik
sempati duyguları da ölçülmektedir. Projeyi, 51 ülkede uygulanması planlanan karşılaştırmalı
bir kültür (cross cultural) araştırması olarak adlandırabiliriz. Araştırma sonuçları
www.bilgesam.org adresinde yayımlanacaktır. Yaklaşık 20 dakikanızı alacak bu çalışmaya
katılım ve katkılarınız nedeniyle teşekkür ederiz.
BİLGESAM
Mesleğiniz: Akademisyen Öğrenci Diğer
1 Anket Yapılan
Ülke . . . . . . . . . . 3 Yaş . . . . . . . . . .
2 Milliyet . . . . . . . . . . 4 Din . . . . . . . . . .
4-
A Mezhep . . . . . . . . . .
5 Cinsiyet Kadın Erkek
6 Medeni Durum Bekar Evli Dul / Boşanmış
7 Ailenin Aylık Toplam Net Geliri . . . . . . . . . …………………. (USD)
8 Öğrenim Görülen Üniversitenin Adı . . . . . . . . . ………………….
9 Öğrenim Görülen Bilim Dalı:
Sosyal Bilimler Fen Bilimleri Sağlık Bilimleri Güzel Sanatlar Diğer…………….
10 Aileniz yaşadığınız ülkede tahmini hangi ekonomik gelir kategorisinde yer almaktadır.
Çok zengin Zengin Orta gelirli Fakir Çok Fakir / Muhtaç
11 İnternette geçirilen günlük ortalama süre : …………………….. saat
12 Yaşamınızın büyük bölümünü geçirdiğiniz yerleşim birimi:
Kırsal Alan / Köy / Kasaba İl Büyük ölçekli il (Nüfusu bir milyon ve üzeri)
13 Bugüne kadar kaç defa yurtdışına / Avrupa / BDT dışına çıktınız: . . . …… . . . . . . defa
14 Bugüne kadar yurt dışında /Avrupa /BDT dışında geçirilen toplam süre: . . . …… Yıl ……… . . . ay ….. gün
15 Türkleri daha çok hangi kültüre yakın görüyorsunuz (Tek şık işaretleyiniz):
Asya Avrupa Ortadoğu
16 İkinci bir vatan seçmeniz gerekse en çok hangi ülkede yaşamak isterdiniz? . . . . . . . . . ………………….
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
98
17. Aşağıdaki milletler hakkındaki duygularınız nedir işaretleyiniz (X veya O):
Fikrim
Yok Hiç Sevmem
Orta
Derecede Severim
Çok Severim
17.1 RUSLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.2 AMERİKALILAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.3 TÜRKLER 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.4 İNGİLİZLER 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.5 ALMANLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.6 FRANSIZLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.7 İTALYANLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.8 ÇİNLİLER 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.9 İSPANYOLLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.10 JAPONLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.11 İRANLILAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
17.12 ARAPLAR 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
18. Türkiye’yi aşağıdaki ifadelerle özdeşleştirme derecenizi işaretleyiniz (X veya O):
TÜRKİYE Fikrim
Yok Hiç Katılmıyorum
Orta
Derecede Katılıyorum
Tamamen Katılıyorum
18.1 Bölgesel büyük bir güçtür. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
18.2 Modern bir ülkedir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
18.3 Laik bir cumhuriyettir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
18.4 Gelişmiş bir demokrasiye sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19. Türkleri aşağıdaki kişilik özellikleri ile özdeşleştirme derecenizi işaretleyiniz (X veya O):
TÜRKLER
Fikrim Yok
Hiç Özdeşleşmiyor
Orta
Derecede Özdeşleşiyor
Tamamen Özdeşleşiyor
19.1 Agresif 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.2 Alçak gönüllü 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.3 Misafirperver 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.4 Yardımsever 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.5 Hoşgörülü 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.6 Kaba 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.7 Çalışkan / Üretken 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.8 Rasyonel/Akılcı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.9 Kurallara uyan 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.10 Zamana uyan / Dakik 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.11 Muhafazakâr / Gelenekçi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.12 Kaderci 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.13 Dindar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.14 Zalim / Acımasız 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.15 Irkçı / Faşist 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
19.16 Dürüst 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
99
20. Türklerle ilgili bu yargılarınız aşağıdaki kaynaklardan hangi ölçüde etkilenmiştir işaretleyiniz (X veya O):
Hiç Etkilemedi
Orta
derecede Etkiledi
Çok Etkiledi
20.1 Medya (gazete-dergi-Tv-radyo) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.2 Kitaplar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.3 Müzik, spor vb. ortak aktiviteler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.4 Ülkemdeki genel yargı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
20.5 Tanıdığım/gözlemlediğim Türkler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21. Aşağıdaki konularda Türkiye ile ilgili görüşlerinizi belirtiniz (X veya O):
TÜRKİYE’DE
Fikrim Yok Çok Kötü
Ne İyi
Ne Kötü
Çok İyi
21.1 Yaşam standardı / kalitesi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.2 Can güvenliği 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.3 Farklı din, kültür ve kimliklere saygı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.4 Fikir özgürlüğü 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
21.5 İnsan hakları 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
22. Aşağıdaki soruları evet/hayır şeklinde işaretleyiniz (X):
Evet Hayır
22.1 Bu güne kadar tanıştığım Türkler oldu.
22.2 Bu güne kadar Türk arkadaşım/arkadaşlarım oldu.
22.3 Mahalle / Semtimizde Türk komşumuz oldu.
22.4 Aynı dersi birlikte aldığım Türk öğrenci oldu.
22.5 Türk öğrenciyle aynı evi/odayı paylaştım.
22.6 Türkiye’yi en az bir kere ziyaret ettim.
23. Aşağıdaki ifadelere katılma derecenizi işaretleyiniz (X veya O):
Fikrim
Yok Hiç İstemem
Orta derecede
İsterim Çok
İsterim 23.1 Bir Türk ile arkadaş olmayı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.2 Bir Türk komşum olmasını 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.3 Bir Türk öğrenciyle aynı evi/odayı paylaşmayı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.4 Bir Türk ile evlenmeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.5 Türkiye’yi ziyaret etmeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.6 Türkiye’de öğrenim görmeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.7 Türkiye’de çalışmayı 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
23.8 Türkiye’ye yerleşmeyi 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Aşağıdaki soruları cevaplayınız (X): Evet Hayır
24 Türkiye devleti tarafından ülkemde resmi olarak yürütülen ekonomik ve sosyal yardım faaliyetleri hakkında bilgim var. (Cevabınız ‘‘Hayır’’ ise 26. soruya geçiniz)
25 Bu faaliyetleri faydalı buluyorum.
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
100
26. Türkiye ile ilgili görüşlerinizi aşağıdaki ölçekte işaretleyiniz (X veya O):
Fikrim
Yok Hiç Katılmıyorum
Orta Derecede
Katılıyorum Tamamen
Katılıyorum
26.1 Türkiye Orta Doğuda etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.2 Türkiye Orta Doğuda daha etkin rol almalıdır. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.3 Türkiye Müslüman Ülkeler için bir modeldir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.4 Türkiye Balkanlarda etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.5 Türkiye Balkanlarda daha etkin rol almalıdır. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.6 Türkiye Kafkaslarda etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.7 Türkiye Kafkaslarda daha etkin rol almalıdır. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.8 Türkiye Orta Asya’da etkin bir role sahiptir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.9 Türkiye Orta Asya’da daha etkin rol almalıdır. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.10 Türkiye Avrupa Birliğine girmelidir. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
26.11 Türkiye Avrupa Birliği dışında ittifaklar aramalıdır. 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27. Türk ticaret malları ve ürünleri ile ilgili görüşlerinizi aşağıdaki ölçekte işaretleyiniz (X veya O):
Fikrim
Yok
Çok Düşük Kalitede
Orta Düzey
Kalitede Çok
Kaliteli
27.1 Türk tekstil ürünleri 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.2 Türk malı elektronik ürünler ve beyaz eşyalar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.3 Türk malı ambalajlı hazır gıdalar 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.4 Türk malı cam ve porselen ürünler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.5 Türkiye’deki konaklama ve turistik tesisler 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
27.6 Makine ve teçhizat 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
28. Kendinizi politik olarak sol-sağ ölçeğinde nerede görüyorsunuz?
Aşırı Sol Aşırı sağ
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
29. Kendinizi dindarlık olarak nerede görüyorsunuz?
Ateist Aşırı Dindar
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
101
BİLGESAM YAYINLARI
Kitaplar Çin Yeni Süper Güç Olabilecek mi? Güç, Enerji ve Güvenlik Boyutları (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Değişen Dünyada Türkiye'nin Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye'nin Bugünü ve Yarını E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye Cumhuriyeti'nin Ortadoğu Politikası E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye’nin Vizyonu: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Selected Articles of Hydrogen Phenomena Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Özgür, Demokratik ve Güvenli Seçim Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Terörle Mücadele Stratejisi (Bilge Adamlar Kurulu Raporu ) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye’de Kürtler ve Toplumsal Algılar Dr. Mehmet Sadi BİLGİÇ Dr. Salih AKYÜREK Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
102
Raporlar Rapor 1: Küresel Gelişmeler ve Uluslararası Sistemin Özellikleri Prof. Dr. Ali KARAOSMANOĞLU Rapor 2: Değişen Güvenlik Anlayışları ve Türkiye’nin Güvenlik Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 3: Avrupa Birliği ve Türkiye E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 4: Yakın Dönem Türk-Amerikan İlişkileri Prof. Dr. Ersin ONULDURAN Rapor 5: Türk-Rus İlişkileri Sorunlar-Fırsatlar Prof. Dr. İlter TURAN Rapor 6: Irak'ın Kuzeyindeki Gelişmelerin Türkiye'ye Etkileri E. Büyükelçi Sönmez KÖKSAL Rapor 7: Küreselleşen Dünyada Türkiye ve Demokratikleşme Prof. Dr. Fuat KEYMAN Rapor 8: Türkiye'de Bağımsızlık ve Milliyetçilik Anlayışı Doç. Dr. Ayşegül AYDINGÜN Rapor 9: Laiklik, Türkiye'deki Uygulamaları Avrupa ile Kıyaslamalar Politika Önerileri Prof. Dr. Hakan YILMAZ Rapor 10: Yargının İyileştirilmesi/Düzeltilmesi Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 11: Yeni Anayasa Türkiye’nin Bitmeyen Senfonisi Prof. Dr. Zühtü ARSLAN Rapor 12: Türkiye'nin 2013 Yılı Teknik Vizyonu Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Rapor 13: Türkiye-Ortadoğu İlişkileri E. Büyükelçi Güner ÖZTEK Rapor 14: Balkanlarda Siyasi İstikrar ve Geleceği Prof. Dr. Hasret ÇOMAK-Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER Rapor 15: Uluslararası Politikalar Ekseninde Kafkasya Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 16: Afrika Vizyon Belgesi Hasan ÖZTÜRK
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
103
Rapor 17: Terör ve Terörle Mücadele M. Sadi BİLGİÇ Rapor 18: Küresel Isınma ve Türkiye'ye Etkileri Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER Rapor 19: Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Doç. Dr. Mazhar BAĞLI, Müstecep DİLBER Onur OKYAR Rapor 20: Kürt Sorununun Çözümü İçin Demokratikleşme, Siyasi ve Sosyal Dayanışma Açılımı E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 21: Türk Dış Politikasının Bölgeselleşmesi E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 22: Alevi Açılımı, Türkiye’de Demokrasinin Derinleşmesi Doç. Dr. Bekir GÜNAY-Gökhan TÜRK Rapor 23: Cumhuriyet, Çağcıl Demokrasi ve Türkiye’nin Dönüşümü Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 24: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu Dr. Salih AKYÜREK Rapor 25: Türkiye-Ermenistan İlişkileri Bilge Adamlar Kurulu Raporu-Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 26: Kürtler ve Zazalar Ne Düşünüyor? Ortak Değer ve Sembollere Bakış Dr. Salih AKYÜREK Rapor 27: Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve Fırsatlar Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 28: Mısır’da Türkiye ve Türk Algısı M. Sadi BİLGİÇ-Dr. Salih AKYÜREK Rapor 29: ABD’nin Irak’tan Çekilmesi ve Türkiye’ye Etkileri Doç Dr. Cenap ÇAKMAK-Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 30: Demokratik Açılım ve Toplumsal Algılar (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Dr. Salih AKYÜREK Rapor 31: Ortadoğu’da Devrimler ve Türkiye Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK-Mustafa YETİM-Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 32: Güvenli Seçim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
104
Rapor 33: Silahlı Kuvvetler ve Demokrasi Prof. Dr. Ali L. KARAOSMANOĞLU Rapor 34: Terör Önleme Birimleri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Rapor 35: İran, Şii Hilali ve Arap Baharı Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Emin SALİHİ Rapor 36: Yeni Anayasadan Toplumsal Beklentiler BİLGESAM Rapor 37: Etnik Çatışma Teorileri Işığında Dağlık Karabağ Sorunu Yrd. Doç. Dr. Reha YILMAZ, Elnur İSMAYILOV Rapor 38: Çağcıl Hukuk Sistemlerinde ve Türkiye’de Tutuklama (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Rapor 39: Afrika’da Türkiye ve Türk Algısı Bilgesam Rapor 40: Kaos Senaryolarının Merkezinde İran Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 41: Ermenistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 42: Yasa dışı Göç ve Türkiye Emine AKÇADAĞ Rapor 43: Kırgızistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 44: Kazakistan’da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 45: Çatışma Çözümü ve Türkiye’de Kürt Meselesi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Erdem KAYA Rapor 46: Afganistan’ da Sivil Ölümleri Dr. Salih AKYÜREK-Nursema KIBIRS-Dilara ÜNAL Rapor 47: İran Nükleer Krizinin Türkiye’ye Olası Etkileri (Bilge Adamlar Kurulu Raporu) Doç Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 48: Çağcıl Hukuk Sistemleri ve Türkiye’de İşkence Erkam MALBELEĞİ Demokratikleşme ve Sosyal Dayanışma Açılımı Bilge Adamlar Kurulu Raporu
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
105
İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Sonuç Raporu BİLGESAM İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2011) Sonuç Raporu BİLGESAM Dergiler Bilge Strateji Dergisi Cilt 1, Sayı 1, Güz 2009 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 2, Bahar 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 3, Güz 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 4, Bahar 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 5, Güz 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012 Söyleşiler Bilge Söyleşi-1: Türkiye - Azerbaycan İlişkileri Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-2: Nabucco Projesi Arzu Yorkan ile Söyleşi Elif KUTSAL-Eren OKUR Bilge Söyleşi-3: Nükleer İran E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-4: Avrupa Birliği Dr. Can BAYDAROL ile Söyleşi Eren OKUR Bilge Söyleşi-5: Anayasa Değişikliği Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ Bilge Söyleşi-6: Son Dönem Türkiye-İsrail İlişkileri E. Büyükelçi Özdem SANBERK ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ Bilge Söyleşi-7: BM Yaptırımları ve İran Doç. Dr. Abbas KARAAĞAÇLI ile Söyleşi Sina KISACIK Bilge Söyleşi-8: Füze Savunma Sistemleri ve Türkiye Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Eren OKUR
Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı
106
Bilge Söyleşi-9: Gelişen ve Değişen Türk Deniz Kuvvetleri’nin Bugünü ve Yarını E. Oramiral Salim DERVİŞOĞLU ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ Bilge Söyleşi-10: Soru ve Cevaplarla Yeni Anayasa Kasım ESEN ile Söyleşi Özdemir AKBAL Bilge Söyleşi-11: Türk Hava Kuvvetleri’nin Bugünü ve Yarını E. Hv. Korgeneral Şadi ERGÜVENÇ ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ