Dytvydav;Kyjiv ~ 1962

Radiankyj kosminyj korabe lety na Mi-sia. Grupa kosmonavtiv pid kerivnyctvomdosvidenoho venoho znachody tam bahatopamjatok davnioji zahybloji kutury. Pro ys-lenni chvyliujui pryhody na Misiaci jaskravorozpovidajesia v povisti U zoriani svity.

Z dalekoji kosminoji mandrivky pover-tajusia kosmonavty. Zaznavy tiakych vypro-buva, vony potrapliaju na Holubu planetu.Nove yttia vidkryvajesia pered nymy. Takyjzmist druhoji povisti Holuba planeta.

Liudstvo ne zalyysia vino na zemli, a, v honytvi za svitlom iprostorom, spoatku nesmilyvo siahne za mei atmosfery, a potimzavojuje sobi uve prostir navkolo Soncia.

K. E. Cilkovkyj

Dosy lye pobino okynuty pohliadom cej prostoryj kabinet, ob viduty roboaatmosfera tut ue vliahlasia, vidumila. Na vynevij lakovanij poverchni pymovohostolu bilije lye arku paperu ta stoji, zamyslyvy, bronzovyj Cilkovkyj. Bilia proty-lenoji od vikon stiny movazno poblyskuje nikelem jake udernake ustatkuvannia.mianiju velyki j mali, kruhli j otyrykutni ekrany. Navi Robot liudynopodibnyjelektronnyj avtomat i toj niby vykliuyvsia, stoji, vjalo opustyvy ruky. Lye velykamode Misiacia z krateramy, cyrkamy, moriamy i hustym mereyvom hir otoenaveselym siajvom.

Tycho.Jakby liudyna mala tonyj sluch, to, moe, poula b, jak vyhraju potoky so-

nianoho prominnia, o lliusia erez rozyneni vikna. Bilia odnoho z nych stoji hospo-dar kabinetu Ivan Makarovy Pluhar, serednij na zrist olovik, stoji i mylujesiasadom. Na joho chudorliavomu oblyi lea slidy vtomy, tiky siri oi poblyskujunestrymnoju energijeju.

Sad e zovsim molodyj joho posadyly rokiv sim y visim tomu sami pracivnykyInstytutu miplanetnych spolue. Ivan Makarovy te brav uas u subotnyku. I ot vepered nym na tenditnych stovburach veseleki krony jabluniok. Ivan Makarovy, uveas zajniatyj svojim kosminym korablem, navi ne pomityv, koly vony rozcvily. Ta otam cvitinnia, siohodni dlia nioho sad vzahali nespodivanka. Koly vin vyris? Nevetak vydko proletily ci roky?

Projniatyj soncem, sad osoblyvo krasyvyj. ym dove Ivan Makarovy dyvysia nanioho, tym povnie viduvaje jaku nevymovnu radis buttia. Jake ce udo ocej ninyj,trepetnyj cvit! Zachyene atmosferoju vid kosminoho cholodu, vid zhubnoho promin-nia, yttia rozvyvajesia nevpynno, nevtomno. Rozlylosia mijardamy form, vidtinkiv,

pachoiv, zvukiv Ivane Makarovyu, prolunav rivnyj, trochy nepryrodnyj holos, pryjov de-

siatytysianyj pretendent.Pluhar povertaje holovu, perepytuje Robota: Vy skazaly desiatytysianyj?Robot blymnuv objektyvamy: Tak. Chto vin takyj? Kae: selenograf. Nu o , usmichnuvsia Pluhar, desia tysia cyfra kruhla. I na nij my,

mabu, zupynymo. Nechaj zachody. Peredaju vae zaproennia, znovu zablymav svitlom Robot.Dveri vidynylysia, i do kabinetu pokvapnoju chodoju zajov ohriadnyj olovik u

siromu kostiumi z tovstoju papkoju v ruci. Tak, tak, huknuv vin na chodu, ja selenograf. Sidajte, bu laska, Ivan Makarovy kyvnuv na ovti kiriani krisla bilia py-

movoho stolu.Sily.olovik u siromu rozvjazav papku, vyjniav rozkino perepletenyj abom. Vy letyte u zoriani svity! patetyno vyhuknuv vin. Robyte takyj krok u

kosmos Diznavy pro vau expedyciju, ja vvaav svojim obovjazkom Vin podavIvanu Makarovyu svij abom, vyjniav chustoku i poav vytyraty skroni. Ce naj-detanii karty poverchni Misiacia!

Diakuju, skazav Pluhar, zvaujuy na ruci abom. o, vakyj? Selenograf tryvono podavsia vpered.Mjasyste oblyia joho rozervonilosia vid chvyliuvannia. Porivniano z tym, jakyj my vyhotovyly z mikroplivky, usmichnuvsia Ivan

Makarovy, vakuvatyj.Selenograf znijakoviv, schylyv holovu, mnuy v rukach chustoku. Ta ja, vlasne Ce, zretoju, ne holovne Ja chotiv by, anovnyj Ivane Maka-

rovyu, sam poletity z vamy na Misia! Spodivajusia, selenograf, jakyj desiatky rokivvyvav poverchniu naoho suputnyka Ta ja usi kratery, vsi triyny, jaki ne je

Ivan Makarovy podyvyvsia na joho ohriadnu posta, i selenograf znijakoviv edue.

o vakyj, dumajete? Ta ni, Ivan Makarovy pidvivsia, vstav i joho spivrozmovnyk. Ne pro te

jdesia. Posluyty nauci znajlosia tysiai entuzistiv My oderaly bahato lystiv zMoskvy, z Odesy, Leningrada, Kyjeva, Chabarovka Ne vy peryj, ne vy, mabu, bu-dete j ostannij. Za toj as, o lyyvsia do startu, nas, treba spodivatysia, e turmuva-tymu A sklad expedyciji ve davno zatverdenyj, vy sami rozumijete

Selenograf stojav rozhublenyj. Zdavalo, vin zovsim ne ekav vidmovy.Ivan Makarovy podyvyvsia na nioho, niby o zvaujuy, a todi prodovuvav: Rozkryju vam odnu tajemnyciu Zaraz prochodia vyprobuvannia e odnijeji

kosminoji rakety. Ne za horamy toj as, koly j vona polety, jak vy kaete, v zorianisvity Ekipa jiji, naskiky meni vidomo, povnistiu e ne ukomplektovanyj.

Selenograf prosiajav. Nu o ! osmililo vyhuknuv vin, rozvodiay rukamy. Rozumiju, ce take

dilo Todi dozvote vin nespodivano rvuko obniav i pociluvav Pluharia. Baajuvam astia!

Ivan Makarovy ne vstyh i podiakuvaty, jak toj ue buv za dveryma.

Cej vizyt schvyliuvav uenoho. Jako hostrie usvidomyv, o proajesia z Ze-mleju Proajesia? Ivan Makarovy znovu siv u krislo, zamyslyvsia. Zvyajno, moetrapyty, o slipyj vypadok zrujnuje najtonii rozrachunky, zrobleni kolektyvom nau-kovciv. Ale Pluhar hotovyj do vsioho.

Pidijov do knykovych stelaiv, o zajmaly vsiu stinu. Tysiai knyok liudkidumky, pokladeni na papir! Halilej, Dordano Bruno, Kopernyk, Lomonosov,Cilkovkyj Jaki velyki umy mrijaly pro miplanetni podoroi! A skiky napysano proce fantastynych romaniv as iov, nauka rozvyvalasia, i o teper fantazija staje dij-snistiu. Liudyna spravdi vyruaje v zoriani svity!

Znovu holos Robota vyviv Pluharia iz zadumy: Pora, Ivane Makarovyu. Dignost ekaje. Zaraz ponemo, hovory Pluhar.Neochoe pidchody do dignostynoji mayny, sidaje v hlyboke krislo. Robot dopo-

mahaje prypasuvaty datyky, i nezabarom vony obsnovuju tilo Pluharia, nae La-okoona hadiuky. Oyv ekran oscylografa spalachnulo holubuvate siajvo, a po niomuzatremtily toneki kryvi liniji, trychy, svitlovi pliamy. Vychidnyj prystrij digno-stynoji mayny vydav odnu za odnoju kika kartok z naslidkamy doslide. Stan orga-nizmu perevireno i zaxovano, hnuki langy opaly. Ale Ivan Makarovy ne vstavav zkrisla. Dyvovynyj nastrij ne zalyav joho. Mona vymiriaty krovjanyj tysk, dumavPluhar, mona zanotuvaty rytmy sercia, joho tony, mona vlovyty navi radichvyli,o jich posylaje mozok. A jakyj prylad, jaki elektromagnitni splesky zmou zaxuvatyotoj, nevymovnyj stan dui, koly tak hostro viduvaje tajemnyciu yttia, koly choesiai smijaty i plakaty vid toho, o ty liudyna, o ty yve na udovij planeti i v takyjudovyj as na svitanku kosminoji ery.

Prolunav holos Robota: Ivane Makarovyu, vas vyklykaje prezydent Akademiji.Pluhar vydko vstaje, pidchody do stolu, kydajuy na chodu: Prou zjednaty.Robot stupyv blye, na hrudiach v nioho spalachnuv ekran. e my i na holu-

bomu tli zjavylasia posyvila holova prezydenta. ojno my oderaly radigramu, zahovoryv prezydent, prymruujuy oi,

Minarodna asocicija kosmonavtyky zvertajesia z klopotanniam vkliuyty v expedy-ciju na Misia dvoch uenych iz Zachodu.

Jaki kandydatury? sucho spytav Pluhar.Vydno, o vin zovsim ne spodivavsia hostej. Otto Dik, zyka atomnoho jadra. Ce toj, o do rozzbrojennia propaguvav ystu atomnu bombu? Teper vin zajmajesia kosmosom. Chto druhyj?Prezydent nadiv rohovi okuliary i perestav mruyty oi. Zahlianuv u jaku kartku,

vidpoviv: anneta Barbje, astrozyk, avtorka oryginanoji kosmogoninoji hipotezy. Vona

dosliduje vzajemopronyknennia galaktyk i chotila b provesty spostereennia z Misia-cia.

Vse ce uskladniuje pidhotovku, ne vterpiv nareti Pluhar. Ja vas rozumiju, Ivane Makarovyu, lahidno skazav prezydent. Ale nam

treba poradyty. Prou vas protiahom dnia prybuty do Prezydiji. Budu, chytnuv holovoju Pluhar. Likaria pidibraly? pocikavyvsia prezydent. Prochody komisiju Nu, harazd, tak ja vas du, skazav prezydent, i joho zobraennia na ekrani

Robota nae zavoloklo tumanom.Ekran pohas.

Tam, de poynajusia luky, mayna zupynylasia. Za kermom sydila divyna v sy-niomu beretyku. Vyskoyvy z mayny, vona poala pyno ohliadaty holube atro neba.Beretyk jiji spovz i vpav na asfat, ne pidniala joho doty, doky ne obsteyla vsiohovydnokolu. Spochvatyla, vziala v mayni zabutoho binoklia i, trymajuy joho bilia hru-dej, nastoroeno sluchala.

Nareti poulosia daleke hudinnia take daleke i take nevyrazne, o inym ra-zom vona j ne poula b joho. A zaraz jiji zahostrenyj sluch spryjmav najmeni kolyvanniaocioho prozoroho, bajduoho povitria.

Lety! y skazala, y, moe, tiky chotila skazaty divyna.vydko nacilyla binok u nebo tudy, zvidky, posyliujuy, dolynav hurkit litaka.

Oblyia jiji spochmurnilo.Litak iov due vysoko. O vin zrobyv kolo, i nezabarom vid nioho viddilylasia

temna hrudoka. Divyna, stysnuvy usta, nevidryvno steyla za tijeju hrudokoju: Ioho vin ne rozkryvaje paraut? Litak poletiv sobi, a hrudoka vse padaje i padaje. Ao, jak o, jak zipsuvavsia?!! Mynulo e kika sekund straenno dovhych, nej-movirno boliuych. I koly nad hrudokoju, o padala i padala z synioji vysokosti, raptomzabililo, nae dymok vybuchu! divyna poleheno zitchnula. Postojala trochy, vy-terla doloneju olo i pobrela hustymy travamy v toj bik, de hojdavsia parautyst. Potimpobihla pidtiupcem.

Parautyst pryzemlyvsia ranie, ni vona dobihla, ale ovk nakryv joho, i junaknijak ne mih vybraty.

Ty zabyvsia, Koliu? huknula, pidbihajuy, divyna.Schopyla za kraj parauta i davaj stiahuvaty. Lehe, lehe! obizvavsia chlope. A to ty j mene zatiahne chtozna-kudy!Vin ue pidvivsia i vidstibav liamky. yvyj-zdorovyj! pidbihla do nioho divyna. A ja tak zliakalasia Binok u

mene dobryj, dyvliusia, a ty Vin sam vynen, Oliu Rozumije, v liudyny vse-taky je instynkt samozachy-

stu I koly vin chotiv znenaka skynuty mene z litaka o ty kae! achnulasia Olia. Vin chotiv tebe sky-nu-ty? Ave, kyvnuv holovoju Mykola, skladajuy paraut. Ja, rozumije, vyzyr-

nuv u vidyneni dverciata zakortilo hlianuty na zemliu, a vin, mabu, podumav,o ja zliakavsia

Chto ce vin? Nu chto , instruktor. Tak vin, znay, pidijov izzadu i jak tovchone! Otut i

spraciuvala systema samozachystu. Ve padajuy, ja instynktyvno vchopyv joho za po-jas. Vin, zvyajno, cioho ne dav i ne vstojav, skovznuv unyz. A parauta v nioho nebulo Ale molode. Bayla, jak vin sprytno vchopyvsia za porih?

Zajniatyj parautom, Mykola ne dyvyvsia na divynu. Ta zaraz, ne pouvy vidpo-vidi, hlianuv i zdyvuvavsia: vona sydila v travi bila jak stina, vako dychala.

o take, Oliu? Tobi pohano? Ta nioho Ty take rozkazuje Ty bayla ciu scenu? Ni, ja cioho ne bayla. Otudy! Koly b znav ne rozkazuvav by. Nu, zaspokojsia. Ade vse skinylosia

dobre. Vin, znaje, jakyj sportsmen? Vraz pidtiahnuvsia, vliz i dverci zaynyv. A ty bayv? Ajake? Koly b vin upav ja b ne rozkryvav parauta

Hodi moloty durnyci, veredlyvo machnula rukoju Olia. Ty povynen ser-jozno podumaty

Mykola zasunuv ruku v hlyboku kyeniu kombinezona i distav gazetu. Na o krae poytaj. I tynuv pacem na nevelyku zamitku.Oha vydko perebihla jiji.Ostannij avtomat.Sensacijne povidomlennia agentstva ju-Vet. Monako. Jak vidomo, vsi deravy

svitu zdijsnyly povne i cilkovyte rozzbrojennia. Nichto j ne pidozriuvav, o pislia ciohokniazivstvo Monako stalo najmohutnioju u vojennomu vidnoenni krajinoju! Vorapredstavnyky minarodnoji kontronoji komisiji vyjavyly, o ochorona kniazivkoho pa-lacu maje avtomat i jayk z napovnenymy kasetamy. Knia zapevnyv leniv komisiji,o zbroja ne pryznaalasia dlia agresiji.

Incydent vydko vladnaly: avtomat rozibraly i vykynuly v more razom iz nabojamy.yslenni kinooperatory zaxuvaly ciu istorynu podiju

Oha i ciu zamitku povernula na svoje. Ot bay, skazala vona, teper, koly ne zahrouju vijny, tiky b yty i yty,

a ty rvesia kudy, ryzykuje. I navio ce tobi potribno?Mykola j sobi lih u travu, poklav holovu na Oyni kolina. Nu, Oleko, zolota moja, doroha, nu skay, jak tobi dovesty, ob ty usvidomyla,

o kosminyj polit ce moja davnia mrija, ce te, bez oho moje yttia stalo b pusteleju?Nu skay.

Olia kusaje travynku. Koly o ci trenuvannia malo ne pryzvely do katastrofy Nu o ty, liuba. Strybky z parautom ce mij uliublenyj sport. A centryfuha? A padajua kabina? Use, vse projdu, Oleko, i centryfuhu, i kabinu, i vsiliaki kamery, a na

Misia poleu! Vin schopliujesia, bere paraut. Ja ve stav radystom, mechani-kom! Nevahomis vytrymuju dobre. A ty kae Chodimo!

Oha ide movky, toloy vysoku travu. Nareti obzyvajesia: Navio ty sebe muy, Koliu? Nu navio? Na zemli tak harno oho tobi tut

ne vystaaje dlia astia? Ty povtoriujesia. Istyna vid povtorennia Skay o oryginanie. Oryginanie? Oha zupynylasia, oblyia jij vraz projnialosia hnivom, oi za-

blyaly. Ty slavoliub! Egojist! Ty ne liuby mene! Oce o nove usmichajesia Mykola, a sam dumaje: Vona e harnia,

koly serdysia. Nu zaspokojsia, prymchlyve divyko, zaspokojsiaRaptom Oha zaplakala. Sliozy tak i pokotylysia po jiji oblyiu. Nu, OliuMykola rozhubyvsia. Vin nikoly ne bayv, jak vona plae, i teper ne znav, o ro-

byty. Peresta, Oliu o ty, jak malekaDivyna zupynylasia, poala doloniamy vytyraty sliozy. Mykola, mymovoli

usmichnuvy, dav jij chustoku. Koly b ty cho troky liubyv mene pereboriujuy schlypuvannia, zahovoryla

Olia. V tebe choroa robota, udova kvartyra A e kraa nareena! Nao ci arty? Olia blysnula na nioho oyma. Vse, vse u tebe je. oho tobi

na toj Misia? Postarajsia zrozumity

Kompozytor u niomu prokynuvsia! Tak o chiba ne mona pysaty muzykutut, na Zemli?

Vona a rukamy rozvela, a ohlianulasia navkolo, niby pokazujuy jomu svojuridnu planetu, vkrytu travamy i lisamy. Pohliad jiji hovoryv e bie, ani slova.

Pohlia, jaka udova zemna krasa! De e v kosmosi je otaki koliory, otaki aro-maty?

I sama vona bula vtilenniam otijeji zemnoji krasy, jaka ne moe ne chvyliuvaty.Mykola a zasmijavsia, vchopyv jiji za plei, prytiahnuv do sebe:

Jaka ty harna! o, zhoden? Zhoden? po-svojemu zrozumila joho Oha. Ne polety? Vid-

movysia? Koly b usi tak dumaly, jak ty, Oliu, to Ameryka bula b i dosi ne vidkryta. A

zaraz pered namy kosmini kontynenty Chiba nikomu letity? Expedycija due nebezpena. Oce ne egojizm, pravda? Chaj ini naraajusia na nebezpeku, a my davaj sydity

v zatynych kvartyrach!Oha zamovkla. Bie jij nioho skazaty ociomu zdorovennomu chlopykovi, vydno,

joho ne zupyny. Vin vzahali jakyj nesamovytyj. To buv za radi vchopyvsia pro vsezabuv: kino, teatr, stadin. Teper muzyka i prokliatuyj kosmos

Liudstvo vychody iz zemnoji kolysky Jak ce prekrasno! zamrijano, z duev-noju teplotoju zahovoryv Mykola. U starodavnich hrekiv bula legenda pro muzykunebesnych sfer Teper my poujemo jiji! I dlia cioho treba buty tam, u kosmosi

Ty nevypravnyj romantyk, serdyto proburala Olia. Nu o , idy svojejudorohoju.

Oliu!Navi ne ohlianuvy, vona vydko pila vbik, do liachu, de poblyskuvala nikelem

mayna.Mykola dyvyvsia jij uslid i, zoseredujuy usiu svoju voliu, nakazuvav u dumci:

Zupyny, zupyny. Vernysia nazad, poky ne pizno. Vernysia, a to vtraty Chotivdumaty: Vtraty mene, tobto Mykolu, ale omu ne mih jak slid sformuliuvaty cereennia. Moe, same tomu Oha j ne spryjniala joho movaznoho, kategorynoho na-kazu. Vona jla i jla vse dali vid nioho i z konym krokom menala i dribniala v johooach. Vin movky posylav jij navzdohin to suvori nakazy, to pohrozy, to blahannia ne dijalo. Jak ne namahavsia hipnotyzuvaty jiji divyna j ne ohlianula.

Ech ty z hirkotoju podumav Mykola. On jaka tvoja liubov. Nu zaekaj e,sorom palytyme tobi duu, koly pouje po radi moju kosminu symfoniju astynupro dvoch vypadkovo zakochanych. Vin rvavsia u kosmos, a vona chotila pryvjazaty johodo zemli Skrypky rozkau, jak porvalysia nytky jichnioho kochannia Ty pouje ihurkit litaka, i elest ovku u travi, i zojky moho sercia

Dumky naplyvaly straenno krasyvi, Mykola a rozulyvsia. Potim spytav sebe:Neve ja rozkys? Machnuv rukoju i podavsia do prymiennia roklubu. Treba zdatyparaut. Viduvav sebe obdurenym, spustoenym.

Nichto z leniv ekipau, krim Mychajla Mika, ne pomityv, o Mykola chody sum-nyj ta neveselyj. I ce ne dyvno: chiba pered vidliotom malo turbot v kerivnyka expedycijiIvana Makarovya Pluharia? Nu, a novi uasnyky poliotu anneta Barbje i Otto Dik,o tiky vora prybuly na TU-125, ne vstyhly e j ohovtaty. De tam jim pomitytytiaki duevni pereyvannia likaria.

De nadveir, iduy v instytutkyj klub, Miko zajov za Mykoloju. Vin astekotak robyv zajde do tovarya, perekynesia kikoma frazamy, a to prosto posydymovky, potysne ruku: Saliut! i jde sobi vidpoyvaty. Jako poartuvav: Ja, My-kolo, zariadaju u tebe, nae akumuliator!

Siohodni tut ne viduvalosia elektryky. Zahorkyj horily leav na kanapi, pid-klavy doloni pid potylyciu, i pohliadom pidpyrav steliu. Na Mychajlove vitannia oburknuv, navi ne povoruchnuvy.

o ce z toboju? schylyvsia nad nym Miko. Neve zaneduav? o? nae prokynuvsia Zahorkyj. o ty skazav? Moe, zaneduav, kau, o takyj kyslyj?Nae staleva pruyna, schopyvsia Mykola. Stav, prytysnuvy do hrudej zihnuti v

liktiach ruky, huknuv: Oboroniaj!Ne vstyh Mychajlo stupyty j kroku, jak Mykola naletiv na nioho, schopyv, nae

obcekamy. V Mychajla te zahraly, napruyly mjazy. I cho na yji vraz nabuchly yly,prote vytrymav natysk. Mykola, vydno, buv syniyj, ale jak ne staravsia kynuty My-chajla na pidlohu ne vdalosia. Niby pryris mechanik do parketu! Tupciuvaly na misci,sopily, nae kovaki michy, ale ni toj, ni druhyj ne mih peresylyty.

Syla solomu lomy!.. epotiv Zahorkyj, nachyliajuy Mychajla vlivo. Ne ka-y hop!.. vako dychav Mychajlo jomu v vucho i nachyliav joho vpravo.Chvylyn z pja vovtuzylysia vony po kimnati. Nu hodi ve, vedmediu, ne vterpiv Mychajlo. Bau, o zdorovyj, jak byk. Zady, o ja tebe na Misiaci na jakyj-nebu pik zakynu! zasmijavsia Mykola,

vypustyvy Mychajla iz svojich zaliznych obijmiv. Kazala Nastia jak udassia!Druzi zrobyly vpravy na dychannia, posidaly. Tak v omu sprava, chlopyku? spytav Miko. Ni v omu. Ty vse-taky zaurenyj. Tobi zdalosia. Ty zasmuenyj. Tobi pryvydilo. Jako ja viduvaju nastrij naoho Robota Nu, harazd, hodi durnyciamy zaj-

matysia, zbyrajsia, a to zapiznymo. Kudy? zdyvuvavsia Mykola. Nu ot, ja tak i znav, o ty zabude! Na pres-konferenciju.Mykola vydko pereodiahnuvsia, i vony podaly do Instytutu.Spravdi, konferenc-zal buv ue perepovnenyj. Tut zibralysia ne lye radianki, a j

inozemni urnalisty. Rohovi okuliary, blyskui pensne, lysi j ubati holovy.Vse, o tut hovorytymesia, bude zapysano na magnitofonnu striku i nehajno pe-

redano v usi kinci Zemli.

Koly miscia v prezydiji zajnialy holova Uriadovoho komitetu po organizaciji pere-liotu Zemlia Misia Zemlia, leny ekipau Komety, u zali stalo tycho. HolovaKomitetu nevysokyj lysyj olovik u bilomu litniomu kostiumi pidijov do mikrofonai korotko poinformuvav prysutnich pro perelit. Zakrutylysia barabany magnitofoniv, nasotni striok liahly slova:

Ja radyj povidomyty vas, o kikarinu pidhotovku do peroho miplanetnohopoliotu zavereno. Kosminyj korabe hotovyj do startu. Valyvymy etapamy u pidho-tovci do cioho rejsu buly polioty raket, kerovanych po radi, i osoblyvo stvorenniatunoho suputnyka Zemli Trojandy kosmosu. Cia minitiurna planetka, vyho-tovlena rukamy radiankych liudej, je zaatmosfernoju naukovoju bazoju i miplanet-nym vokzalom Kolektyv naukovych pracivnykiv Trojandy ue vidkryv stiky novoho,nadzvyajno valyvoho, o teper staje dyvno: jak mohly my ranie obchodytysia beztakoho tunoho suputnyka? Dokladno pro raketu, jaka zavtra vyruaje u podoro naMisia, rozkau vam leny ekipau. Dozvote rekomenduvaty jich. Naanyk expedycijiprofesor Ivan Makarovy Pluhar

Mykola sydiv, poklavy ruky na stil, i zadumlyvo dyvyvsia v zal. Na nioho naciliu-valo bahato objektyviv, spalachy fotolampook chlioskaly po oach, ale ce joho ne zvo-ruuvalo. Z dumky ne jla Oha. Usi cikavliasia, a vona ni, uve svit choe cioho po-liotu, a vona Nu o podije, ne rozumije Neve ja j zaraz ni pro o ine ne moudumaty! I vin poav prysluchatysia, pro o hovoryv pered mikrofonom Pluhar.

Dlia toho, ob doletity do Trojandy, nam potribna vydkis nabahato mena,ni koly b my startuvaly vidrazu na Misia. Retu my nadoluymo, vidlitajuy z Tro-jandy. ob dosiahty nejtranoji liniji mi tiainniam Zemli i Misiacia, nam, vlasne,treba bude rozihnaty raketu do vydkosti 9 kilometriv na sekundu. Ce ne je vakymzavdanniam, tym bie, o tam my popovnymo svoji baky. Ote, pry starti iz Zemli namlehe bude perenesty pryskorennia, a naij Kometi bezpenie probyvatysia kriatmosferu. erez istnadcia hodyn my ve budemo na Misiaci. Naa meta zjasuvatymolyvis vykorystannia Misiacia dlia nauky, dlia progresu liudstva. My choemo zro-byty Misia forpostom peredovoji nauky, a ne vojennoju bazoju, jak ce planuvaly ma-gnaty imperilizmu!

Pervisna liudyna, pidvivy na nohy, vyvinyla ruky dlia roboty Ce bula revoliu-cija. Ta vse musylo projty e desiatky tysia rokiv, ob liudyna pererosla mastabyZemli i pidvela svoju holovu do zir, u kosmos Tiky velykyj, vysokoorganizovanyj ko-lektyv, jakym je suasne liudstvo, moe zrobyty krok u kosmos! I my bezmirno aslyvi,o ridna Vityzna doruyla nam zdijsnyty peryj polit u zoriani svity!

Koly Ivan Makarovy zakinyv, posypalysia zapytannia. Choa v gazetach i urna-lach ne brakuvalo statej na temy kosminych pereliotiv, korespondenty dopytuvaly provse, niby vony nioho ne znaly. Ce ve bulo dlia Mykoly necikavo, ale treba sydity, slu-chaty.

Rozkai pro dvyhun Komety.Do mikrofona pidchody mechanik rakety Mychajlo Miko nevysokyj yroko-

pleyj junak. Poblyskuje do zalu ornymy oyma. Naa Kometa maje potunyj atomno-reaktyvnyj dvyhun. Reaktor zajmaje po-

rivniano malo miscia, zate panoho, tobto robooji reovyny, my zmueni vziaty sotnitonn! Cijeju robooju reovynoju je voda Tak, same voda! Vona ocholoduje reaktor ipid vplyvom due vysokoji temperatury peretvoriujesia na gaz kyse i vode. Potikatomarnoho gazu i stvoriuje reaktyvnu tiahu. Vynosiay raketu za mei atmosfery, re-aktor vyporony polovynu bakiv. Jich my napovnymo na Trojandi, bo nam potribnavoda dlia daoho rozhonu, dlia posadky na Misia, dlia startu z nioho. Na zvorotnomuliachu my znovu zariadymo na Trojandi, ob bulo ym zahamuvaty spusk na Ze-mliu

Mykola viduv na sobi yj pohliad. Prydyvyvsia. Za perym stolykom bilia scenysydiv dosy-taky povnyj lysyj olovik. Ce vin sverdlyv Mykolu svojimy hostrymy oy-ciamy, a koly junak hlianuv na nioho, osklabyvsia, pidijov do sceny i estamy poprosyvzijty. Na vyhliad jomu bulo, moe, rokiv istdesiat.

o jomu potribno? dumav Mykola, pidchodiay. Neve chto iz znajomych? Ja korespondent molodinoji gazety Dzveny, naa pisne!, zaamkotiv

tovstun. I koly nam skazaly, o vy pyete Odne slovo, prosymo vas, tovaryu Za-horkyj, buty naym speckorom

Mykola chotiv vidmovyty ade, krim not, vin nioho ne pye! ale ne vstyh islova skazaty, jak toj zabuboniv e vyde:

Vy, zvyajno, ne zapereujete, ja tak i znav. O my vam i posvidennia zahotu-valy Beri, beri.

Mykola zasmijavsia. Tovstun potysnuv jomu ruku i ne po litach vydko myhnuvna svoje misce. ojno Mykola zijov na pomist, jak joho poklykav yj dzvinkyj molodyjholos. Vernuvsia. Cioho razu do nioho pidijov junak. Oblyia joho zaarilosia, jak udivyny.

Probate, ja chotiv poprosyty vas Bute naym speckorom. Znajete, nai sta-reki ytai didusi ta babusi due cikavliasia U molodosti vony mrijaly pro takiperelioty!

Mykoli stavalo veselo! Strymujuy, ob ne rozrehotatysia, vin spytav: A jak zvesia vaa gazeta? Probate, ja j ne vidrekomenduvavsia. U nas urnal Badiora staris. Dlia sta-

rekych, pensineriv Dobre Posvidennia ne treba.Mykola vydko povernuvsia na svoje misce. Oce tak dyvyna: vin stav urnalistom!

I oho ce vony lye do nioho? Mykola, zvyajno, ne znav, o ce Mychajlova robotaSluchav, jak vidpovidav Miko. Vid pryrody jakyj nebalakuyj, vin i teper z trudomvydobuvav iz sebe slova.

Korespondentiv cikavylo bukvano vse i zapasy vody na tunomu suputnyku, iupravlinnia robotoju dvyhuna ta napriamok ruchu Komety, o joho zdijsniuvatymuvydkodijui elektronni avtomaty, i radilokacijna ustanovka, i tovyna broni na vypa-dok zustrii z dribnymy meteorytamy, i dija pryskorennia ta vtraty vahy, i konstrukcijaskafandriv, i zapasy jii ta ridkoho kysniu, i vplyv kosminoho prominnia A odyn ino-zeme poav dopytuvatysia, y maje expedycija zavdannia ukaty na Misiaci uran.

Bilia mikrofona znovu stav Pluhar. Specino takoho zavdannia expedycija ne oderala. Uran cikavy nas najmene,

bo, jak vidomo, my majemo dostatni zapasy joho tut, na Zemli. Na Misiaci my spodiva-jemo vyznayty zapasy mineraliv, o mistia u sobi kyse i vode. A vzahali musymosklasty ujavlennia pro geologinyj rozvytok cioho pryrodnoho suputnyka Zemli

Inyj, te inozemnyj, korespondent spytav, omu raketu nazvaly Kometoju, a nejako inake, napryklad, po imeni konstruktora. Mabu, znav, o Pluhar holovnyjkonstruktor Komety.

Lehkyj vitere vid ventyliatora voruyv Pluharevi le posriblene volossia, vysokeolo zolotylo prominnia nadveirnioho soncia, o lylosia kri sklianu stinu.

U bezperervnij borobi iz syloju tiainnia liudyna zbiuvala vydkis poliotuspoatku na desiatky, sotni metriv, a potim na desiatky j sotni kilometriv. I koly v kinciperoji polovyny naoho dvadciatoho stolittia buv podolanyj zvukovyj barjer i liudynapomala vyde, ni zvuk, todi, mona skazaty, povitrianyj okean buv pidkorenyj. Ijak tiky ce stalosia, liudyna odrazu vidula, o navi cej bezmenyj okean dlia nejitisnyj! I vona vziala rozhin dlia novoho, e grandiznioho strybka v svitovyjprostir U konstrujuvanni Komety brav uas ve kolektyv naoho instytutu. Ale

nam dopomahaly Archimed i juton, Kybay i Cilkovkyj Na holomu misci niohone vynykaje. Suasna nauka i technika vvibrala v sebe dosvid usich poperednich poko-li

Ci slova zapaly v duu Mykoli. Vin zyno viduv bezperervnis yttia liudstva,usvidomyv postupanyj ruch istoriji.

KometaToj, chto zapytuvav, mabu, ne rozumiv, skiky v cij nazvi romantyky. Jichnia Ko-

meta ryne v svitovyj prostir, vidkydajuy vohnennyj chvist. Dyvovyne nebesne tilo,stvorene rukamy i rozumom liudyny!

Rannij ranok, a do kosmodromu Instytutu miplanetnych spolue plavom plyvenarod. Dorosli j dity, oloviky j inky idu, jidu avtomaynamy, avtobusamy. Ce tiky podumaty raketa vidpravliajesia na Misia!

Perymy na kosmodrom zjavylysia urnalisty, pracivnyky radi i telebaennia.Zhodom siudy rynula liudka rika. Biis pospiala, ob na vlasni oi pobayty ciu isto-rynu podiju; ymalo bulo j takych, o cho i ne viduvaly istorynoho momentu, ale raztysianyj natovp stikajesia v odne misce, to treba j sobi, o maje buty cikavoho; adechto j ne znav, o dijesia, ale energijno prokladav sobi dorohu liktiamy, spodivajuydiznatysia pro vse na misci, na samisikomu peredi. Jich propuskaly, dumajuy, o topracivnyky kosmodromu i bez nych nioho ne bude.

Raketodrom poynavsia tut e, za instytutkym sadom, za hustoju stinoju pid-stryenych akacij. Oto Pluhar, Otto Dik, anneta Barbje, Miko i Zahorkyj, a z nymyjichni rodyi, druzi, a tako leny Uriadovoho komitetu pryjly siudy piky. Sonce ene zijlo. Velyezne, na kika kilometriv dovynoju, zelene pole kosmodromu kurylosiatumanom. Temnijui angary, startovi estakady, schoi na fermy zaliznynych mostiv,postavleni stor, zdavalosia, plavaly v povitri.

anneta nevelyka, tenditna divyna z zachoplenniam dyvylasia na cej akva-rim zaliznych ryb, jak vona artoma nazvala kosmodrom. Zvidsy, z samisikoho dnapovitrianoho okeanu, rakety-rybyny uhaly v stratosferu, vychodyly na orbitu navkolozemnoji kuli, kerovani po radi, oblitaly Misia. Zvidsy zapuskalysia rakety z detaliamytunoho suputnyka. Teper expedycija na Misia. Onde bovvanije vona Kometa!..Pravda, anneti, moe, bulo b radisnie startuvaty v cej polit z mysu Kanaveral, ale o podije Ta, zretoju, nauka nasampered! A ci radianki kolegy naproud harni,cikavi liudy

Mykola Zahorkyj vse ohliadajesia, ukaje pohliadom Ohu jiji nema.Z reproduktoriv raptom zahovoryv hustyj bas: Hromadiany! erez ohorou prolazyty zaboroniajesia!Moe, to Ohu ne puskaju? stryvoyvsia Mykola. Schodyv do vorit jiji ne

bulo. Na nioho rozumijue zyrknuv Mychajlo. Bilia nioho stojala maty e molodainka, z takymy , jak u Mychajla, ornymy blyskuymy oyma.

Zahorkyj pryvitavsia i projov mymo.Ivan Makarovy rozmovliav z druynoju tak, nenae mav odluytysia kudy u

misto v spravach; bilia nych stojav suchorliavyj, horbonosyj Otto Dik.Pidijovy, Mykola pouv: Podyvisia, jaka harna travyka! skazav Pluhar.A trava j spravdi udova tysiai, mijony zelenych stebele zdijmajusia vhoru;

v nych stiky syly, stiky energiji, o, zdajesia, vony pidnimu i ciu betonovanu doriku,na jakij stoja nevhamovni liudy, i angary, i estakady.

anneta schody z betonovanoji doriky, zbyvaje nohamy rosu, smijesia. Mykoladyvysia na potemnili slidy v travi i dumaje: Ech, omu ty ne Oha!

Tysiai liudej zijlysia do kosmodromu, a jiji nema. Vsi liachy i steky navkolozapovneni avtomaynamy, bilia pidstryenych akacij, o obramliaju liotne pole, stalayva zahoroda z hrudej i obly a jiji nema! Koen choe protysnutysia jakomohablye, tiky ne vona

Prybuv dyplomatynyj korpus. Pracivnyky posostv otoyly annetu i Dika, ha-riae vitajuy jich. Raptom anneta pobayla jaku inku i vydko pila jij navstri.Vony obnialysia, jak ridni, ve syva radianka astronomka Alla Masevy i moloda

anneta Barbje. anneta rozmovliala po-rosijkomu, i akcent nadavav osoblyvoji pry-vablyvosti jiji vymovi.

Pidjichala vidkryta mayna, o maje dostavyty kosmonavtiv do Komety.Potysky ruk, ostanni slova proannia.Kri natovp prodyrajesia zhrajka pineriv z buketamy kvitiv u rukach. V ostanniu

my, koly kosmonavty ve sidaly v maynu, jim vdalosia prorvaty i vruyty kvity. Ma-liuky zvoruyly vsich, osoblyvo ekipa.

Pluhar prysidaje i, obchopyvy kikoch ditlachiv, prytyskuje jich do sebe.I tut Zahorkyj zvernuv uvahu na teleperedavai. Vony vodyly svojimy sklianymy

oyma, peredajuy vse, o tut vidbuvajesia, v eter, na anteny.Aha, ty sydy bilia svoho ekrana, podumav Mykola, vdyvliajuy u nacilenyj na

nioho objektyv Nu o Dyvysia, dyvysia A bay ja aslyvyj aslyvyj!..Zijlo sonce, veseli promeni polynuly na zemliu, liahly na oblyia liudej.Nareti vsi sily, i mayna maje neutno ruyla. Vdalyni, na foni lisu, bilije

Kometa; zvidsy vona zdajesia zovsim nevelykoju.Pomachy ruk nae holuby zlitaju. Tya nezvyajna, a ne virysia, o navkolo

stiky liudej.Raptom tonkyj inoyj holos: aslyvo-o-o!I vraz nae hrebliu prorvalo, koen hukav o bulo syly: Baajemo udai-i! Buvajte zdorovi!erez kika chvylyn mayna povernulasia poronia tiky kvity na sydinniach.Liudy znovu movaly, nastoroeno oikuvaly.Potuni radireproduktory povidomlialy pro vse, o vidbuvalo bilia rakety: Kosminyj korabe hotovyj do vidliotu Techniky zakinuju ostannij ohliad i

perevirku sporiadennia Komety. Mechanik Mychajlo Miko dopovidaje komandyroviexpedyciji, zasluenomu dijaevi nauky Ivanu Makarovyu Pluhariu pro hotovnis dostartu. Mynaju ostanni chvylyny Uvaha, tovaryi, bilia naoho mikrofona Ivan Ma-karovy Pluhar. Sluchajte, sluchajte!

Zdavalosia, zupynyvsia as. Uroysta, chvyliujua my prymusyla astie zabytytysiai serde. Pouvsia hluchuvatyj, strymanyj holos venoho.

Dorohi tovaryi! hovoryv Ivan Makarovy. Nevtomna pracia liudkojidumky nablyala siohodninij znamennyj de. Naa ridna radianka nauka vidkryvajeliudstvu liach do planet, liach do nevidomych tajemny pryrody v imja myru, v imjaprocvitannia kutury i dobrobutu vsich narodiv i ras: bilych, ornych, ervonych,ovtych. U nas esna, blahorodna meta, o omu my virymo v uspich, tovaryi!

Znovu tya, potim komanda: Zajniaty miscia v raketi!Cokannia metalu, pokaliuvannia z reproduktoriv. Uvaha! prolunav yj vladnyj holos. Raketa zaraz startuje, proponujesia

nehajno vidijty vid ohoroi!Liudy neochoe poaly vidchodyty. Ale vsi holovy buly poverneni tudy, de biloju

ciatkoju vydnilasia raketa. Holos iz reproduktoriv use vymahav i vymahav odijty v bez-peni miscia. Zretoju, natovp odchlynuv.

A bilia centranoho vchodu na raketodrom zynyvsia halas. Nehajno propusti! hukav do vartovoho olovik u klitastomu kostiumi. Vin

trymav na plei kinoaparat. Vy zryvajete nam zjomku! Zapiznylysia, nakazano nikoho ne propuskaty, spokijno vidpoviv vartovyj.olovik u klitastomu kostiumi bezporadno ohliadavsia navkolo, niby ukajuy

pidtrymky i spivuttia. Oi joho poveselialy, koly vin pobayv prysadkuvatoho

tovstuna, o nablyavsia siudy nekvaplyvoju chodoju. Tovaryu reyser! huknuv do tovstuna kinooperator. Ne puskaju!Reyser na dyvo spokijno vidpoviv: Nu o , dovedesia robyty zjomky v pavijoni. Ja napyu, scenarij, vyjde e

kraeV ciu my pid lisom zahrymilo, zahurkotilo, nae de daleko obvalylysia vaki hory.Raketa plavko pidnialasia nad synioju stinoju lisu. Mona bulo bayty, jak vnyzu

kluboyla biliasta chmara, a vohnennyj stovp pidnosyv i pidnosyv uhoru, u vysoke ho-lube nebo nevelyke vereteno. Hurkit viddaliavsia, roztavav, blyskua rysoka raketyzrobylasia krapkoju i zovsim znykla. Jiji pohlynuv bezmenyj prostir.

Nioho, spokijno skazav tovstun do klitastoho. Ce my v pavijoni zrobymoe efektnie!

Holosno peremovliajuy, zbudeni, schvyliovani, rozchodylysia liudy.

V peri chvylyny pislia startu leny ekipau Komety pouvaly sebe tak, jak i vzvyajnij, ne kosminij raketi. Kometa pronyzala atmosferu z vydkistiu 2000 kilome-triv na hodynu due povino, porivniujuy z kosminoju vydkistiu, i dosy-takyvydko suproty litaka. A holovne, o cia vydkis bula cilkom bezpena i dlia liudej, idlia samoho litanoho aparata. Liudiam nevako bulo perenosyty pryskorennia, a raketane rozihrivalasia v zemnij atmosferi.

Pered oyma naych mandrivnykiv rozhornula nezvyna kartyna. Zemliaspoatku zdavalasia grandiznoju tarilliu, vincia jakoji vse zdijmaly i zdijmaly uhoru.Potim vona niby stala na rebro, i ve ne tari, a bezkraja sira stina vysoila z boku ra-kety.

Ivan Makarovy, Mykola Zahorkyj, anneta i Dik, povernuvy krisla do iliumina-toriv, sposterihaly Zemliu. Mychajlo Miko ne zvodyv oej z pryladiv. vydkis vytikan-nia gazu, temperatura, tysk pro vse spovialy jomu strilky, zeleni lampoky itremtlyvi liniji na ekranach.

Zahorkyj as vid asu krutyv ruku kinoaparata. O, ce Indijkyj okean! vyhuknuv vin. A on bau Indonezijki ostrovy,

Avstraliju, nu tono, jak na karti!Mohutni ary atmosfery vkryvaly Zemliu holubyj povitrianyj okean. Tiky

zvidsy, za joho meamy, vydno, jak obmyvaje vin usiu zemnu kuliu. Sribliasta, zalytasoncem poverchnia joho, zdavalo, bula neporuna. A tam, u hlybyni, plavaju husti ma-syvy chmar, a e nye, na samomu dni povitrianoho okeanu, mista i sela. Tamyvu, praciuju i mriju liudy Jaki vony maleki suproty grandiznosti stychij pry-rody i jaki vony grandizni, jako pidkoryly sobi Zemliu z usima jiji okeanamy vo-dianymy i povitrianym!

Profesor Pluhar sydiv, pidpery oku doloneju, i movky dyvyvsia v iliuminator.Vin i sam ne znav omu, ale na dui v nioho bulo toskno. Kri prozoru pelenu atmosferybayv udovi zemni materyky, dyvovyni moria i okeany, o siajaly pid soncem, nenaedzerkala, i serce joho styskalosia. Mabu, due liubyv Zemliu Ivan Makarovy!

A stina zemnoji poverchni, vse viddaliajuy vid rakety, nepomitno dlia oka poalaperetvoriuvatysia v kolo, i, nareti, mona bulo ochopyty pohliadom jiji vsiu vele-tenkyj siajuyj dysk.

Mychajlo Miko nasupyv brovy: obysliuvana mayna poperedyla, o erez pjachvylyn reaktor zapraciuje na vsiu potunis, i todi Kometa pomy z kosminoju vyd-kistiu.

Ivane Makarovyu! Pja chvylyn. Po misciach! skomanduvav Pluhar.Spynky krisel vidchylylysia, i o ce ve ne krisla, a zruni lika. Vony ino obcho-

pliuju tilo z trioch bokiv, kosmonavty zatysnuti v nych, jak u velykych futliarach. Takjim lehe bude perenosyty narostannia vydkosti Raptom raketu tovchnulo. Vse jijimetaleve tilo zdryhnulosia, napovnylosia zvukovymy chvyliamy, zahrymilo, zahulo ne-samovyto, ledve vtrymujuy natysk rozburchanoji stychiji gaziv. Z pryskorenniam ru-chu narostalo viduttia vahy. Na liudej nenae navalyvsia nevydymyj tiahar, vonylealy, niby nalyti svyncem.

Neve ne vytrymaju? z ostrachom podumav Pluhar. Neve ne vytrymaju?Mykola Zahorkyj povtoriuvav: Ja Kometa. Idemo po kursu, pouvajemo sebe dobre!anneta dyvylasia na iliuminator i omu pryhadala zelenu travu raketodromu.A za raketoju bulo orne nebo, vsijane zoriamy. Siajav use e velykyj dysk Zemli,

palachkotilo Sonce, i jaskriv Misia.Raketa mala vse vyde i vyde. Tut, u bezpovitrianomu prostori, mona bulo ne

bojatysia rozihrivu jiji stin. Nareti rokit dvyhuna prypynyvsia. U konoho v holovi ne-nae dmeli huly, ale tya ve brala verch.

Vsi viduly sebe zovsim lehko, navi zanadto lehko. Teper, koly ne bulo pryskoren-nia i raketa za inercijeju mala z postijnoju vydkistiu, liudy zovsim vtratyly vahu. Cevony viduly, e ne vstajuy iz svojich liok. Perym pidvivsia Miko.

Obereno, tovaryi, poperedyv Pluhar.Profesorove poperedennia pro oberenis Miko pouv ue pid steleju: vin vysiv u

povitri, nezhrabno drygajuy nohamy i rozmachujuy rukamy. Na joho oblyi bulozdyvuvannia i rozhublenis. Zahorkyj holosno zasmijavsia.

Ty, ja bau, dobryj akrobat!anneta te rozsmijalasia, pobayvy mechanika v takomu kumednomu poloenni.Ta Miko zmetykuvav, vidtovchnuvsia nohoju vid steli i, opysavy skladnu trajek-

toriju, stav na pidlohu. Vona vidkynula joho, mov pruyna, ale Miko myttiu vchopyvsiaza poruni. Vynuvato usmichnuvsia:

Tut, brat, mymovoli stane akrobatom!.. Ne robi rizkych ruchiv, tovaryi, nahadav Ivan Makarovy. Ne zabuvajte,

o peresuvatysia po kabini mona tiky trymajuy za poruni. O tak! veselo vyhuknuv Zahorkyj, stuknuvy oboma rukamy po tovstij

spynci svoho krisla.I vidrazu opynyvsia pid steleju. Oho! vyhuknuv Miko. Ty, brat, sprytnyj. Nijakyj kanatochode ne zriv-

niajesia z toboju! Ta ne borsajsia, ja tobi dopomou.Trymajuy odnijeju rukoju za poruni, prykripleni do stinky rakety, druhoju vpij-

mav Zahorkoho za nohu i maje bez nijakoho zusyllia opustyv joho na pidlohu. Oce tak tuka! burmotiv Mykola. Tiky podumatye pid as pidhotovky do poliotu vsi dobre znaly ce javye, ale chiba mona do

nioho pryzvyajitysia? I o, nezvaajuy na trenuvannia, cilkovyte znyknennia vahypraktyno bulo dlia vsich nespodivankoju.

Kometa mala z alenoju vydkistiu, ale leny ekipau ne viduvaly ruchu.Navpaky, zdavalosia, o raketa stoji, virnie vysy na odnomu misci! Z pravohoboku ve as palachkotilo Sonce, uvinane vohnennoju koronoju, poblyzu nioho i povsiomu ornomu nebi siajaly zori ta planety. Vidsta do nych taka velyka, o pere-miennia rakety ne vnosylo nijakych zmin v konguraciju neba. Chiba o zmenu-vavsia dysk Zemli i odnoasno vyrostav Misia. Ale oko ne mohlo cioho vlovyty.

Z konoju chvylynoju kosminyj korabe nablyavsia do Trojandy kosmosu. Ro-zumni, utlyvi avtomaty vely joho po zazdalehi obyslenij trajektoriji, jaka u pevnijtoci peretynaje orbitu tunoho suputnyka.

Pryalyty do Trojandy ce ve robota mechanika. A poky o vin zamrijanodyvysia v iliuminator na orne nebo. Zori na niomu riznokolirni: odni evriju, nenaevuhillia v hrubi, ini skydajusia na letovi ornyni pliamy, e ini na rozplavlenesriblo Zahorkyj peredaje i oderuje radigramy i as vid asu roby zjomky Soncia.Ivan Makarovy, poklavy na kolina tovstyj zoyt, zapysuje svoji spostereennia ipohliadaje na prylady. Elektronna obysliuvana mayna ve as pokazuje vidsta doTrojandy v kilometrach i chvylynach. Cyfry tanu, menaju z konoju sekundojuIvan Makarovy podaje komandu:

Miko! Za lokator.Mychajlo vidrazu zajniav misce bilia ekrana radilokatora, upjavsia v nioho

svojimy ornymy oyma. Nezabarom vin pobayv te, oho ekav. Sprava na ekrani zjavy-lasia maleka ziroka. Vona dosy energijno ruchalasia do liniji, jaka oznaaje napriam

poliotu Komety. Trojanda na ekrani! omu tryvono vyhuknuv Miko.

Svojimy obrysamy radiankyj suputnyk Zemli i spravdi nahaduje trojandu, oso-blyvo zdaleku. Trochy nachylene steblo, na verchniomu kinci jakoho kvitka. ymblye, tym vydnii staju elementy konstrukciji. Kvitka ce velyezne koleso, zmon-tovane iz kontejneriv. Sonianym blyskom spalachuju na niomu iliuminatory-vikna. Vcentri, na aurnomu pletyvi radinych ferm, zdijmajesia kika ovanych ytiv, zroble-nych iz napivprovidnykovych elementiv. Ce energetyne serce miplanetnoji stanciji.Soniani promeni, vpavy na ci udodijni peliustky, tut e peretvoriujusia v elektrynyjstrum i provodamy-arterijamy teu po skladnomu organizmu Trojandy. Vony opaliujukajuty, hriju vodu u vannach, varia jiu, vony yvlia lokatory, potunu radistanciju,pidtrymuju postijnu temperaturu v oranereji A sonianoho siajva tut okean!

V dovhij trubi stebla sklady, majsterni. Tam e, v samomu nyzu, reaktyvnyjdvyhun, potribnyj na vypadok zminy vydkosti obertannia. A po svojij orbiti Trojandamy za inercijeju, zberihajuy tu vydkis, jaku oderala spoatku. I ne dyvno: nio nehamuje jiji ruchu, ade tut nemaje odnoji molekuly povitria! V cholodnij mertvij tyimiplanetnoho prostoru mandruje naa Trojanda navkolo Zemli, a razom z neju inavkolo Soncia. Vseredyni jiji lunaju holosy, tam atmosfera, teplo, tam yttia.

Miko ne vidryvav pohliadu vid ekrana lokatora. Vidsta do Trojandy vydkozmenuvala. Teper ue ne zirka, a minitiurna kvitoka plyvla po matovij poverchniekrana. Nezabarom jiji stalo vydno i prostym okom. Usi skupylysia bilia velykoho lo-bovoho iliuminatora.

Trojanda biala, bukvano vyrostala na oach. Po misciach! tycho skazav Ivan Makarovy.Jak tiky Trojanda nablyzyla do orbity Komety, Miko vsioho, moe, na dvi se-

kundy vkliuyv dvyhun, i kosminyj korabe, opysavy kryvu, nazdohnav Trojandu. Jichviddiliala prirva u kika desiatkiv metriv.

Ce bulo cikave vydovye! Nad Kometoju vysoko zdijmavsia, povoli obertajuy,veletenkyj korpus Trojandy.

Zahorkyj steyv za robotoju radiaparatury, o pidtrymuvala dvostoronnij zvja-zok iz susidamy.

Iz aslyvym prybuttiam vas, dorohi tovaryi! probasyla Trojanda. Diakujemo, vidkazav u mikrofon Ivan Makarovy. My hotovi liuzuvaty. My hotovi do pryjomu, prohrymiv bas.Usi nadily skafandry, prypasuvaly zapasni kysnevi prylady i ranci z nevelykymy

raketnymy balonamy. Ade distavatysia na Trojandu treba erez bezpovitrianyjprostir.

Miko i Zahorkyj znaly, o jim robyty. Vony musia zabezpeyty zariadku spo-ronilych kontejneriv. Otto horiv baanniam oznajomytysia z budovoju tunoho suput-nyka. Nu, a anneta chotila jakomoha skorie prypasty do okuliara teleskopa.

Perymy erez hermetynu kameru bilia liuka vyjly z rakety Zahorkyj i Miko.Za nymy kynuvsia Dik, Ivan Makarovy erez okuliary v olomi pohliadav na annetu.y ne bojisia asom? o dovho zbyrajesia

Skai, anneto Hotovo!Udvoch z Pluharem anneta zajla do kamery. ino zasunuly dveri. Ivan Ma-

karovy vkliuyv nasos. Koly povitria perekaaly v raketu i vidkryvsia zovninij liuk,anneta stala na porozi i z achom pobayla bezodniu, o viddiliala jich vid Trojandy.Jak tudy strybaty? Znala, o tila tut ne maju vahy, o vpasty nikudy ne mona, aleNejmovirne provallia pamoroy i tiahne do sebe! Treba zlehka natysnuty knopku

z balonyka na spyni vyrvesia strumi gazu i tovchne vpered A tam uchopytysiaza poruni Vse ce anneta dobre znaje

omu vy zupynyly? poula Pluhariv holos u navunykach oloma. Myluju! ironino vidpovila anneta i, prykusyvy hubu, navayla dotor-

knulasia do knopky.Zdalosia, niby chto leheko tovchnuv u spynu, i vona poplyvla, poplyvla, nikudy

ne padajuy! O i poruni liuzu Trojandy. Vchopyla, lehko zajla v dosy prostorekruhle prymiennia. Ne vstyhla j ohlianutysia, jak bilia neji ve stojav Ivan Maka-rovy.

Nu jak, anneto? v joho holosi ulysia bakivki notky. Nejmovirno! Bojalysia? Due! holos jiji bryniv zbudeno i veselo.Hermetyni dveri za nymy zaynylysia. liuz napovnyvsia povitriam. Zniavy ska-

fandry, Ivan Makarovy i anneta potrapyly v achtu z liftom. U lifti jich ekav Dik. Vinomu ne skynuv skafandra, a lye vidchylyv olom. Sydiv, uchopyvy za live kolino.Oblyia joho skryvyla bolisna hrymasa.

o z vamy? stryvoyvsia Ivan Makarovy. Ta dribnycia, mister Pluhar Kolino Ne rozrachuvav strybka i stuknuvsia.Pluhar spochmurniv. Ce nadzvyajnyj vypadok! Povernuvsia do mikrofona,

vmontovanoho u stinci lifta. Natysnuv knopku. Tovaryu dyrektor! Trapylo neastia. Mister Dik rozbyv sobi kolino. koda, obizvavsia bas. Pidnimajte v sanastynu. Naa astromedycyna

pidremontuje joho!Dik, peremahajuy bi, zmoryv oblyia, o, mabu, malo oznaaty usmiku. Moe, u vas zvyajnyj vyvych? zaspokojuvala joho anneta. To ce ne

strano. Ta vono ne strano Ot tiky nevasno vse ceLift pidniav jich po steblu, i vony vyjly v duhovyj korydor samoji kvitky. Tut

jich zustriv zasmahlyj olovik u bilomu chalati. Pryvitavy, vin lehko vziav Dika popidruky i ponis po korydoru. anneta dyvylasia vslid, i jij bulo a kolegu. Vse-taky vin uenemolodyj i na tobi Bidolanyj, ne moe staty na nohu.

Zliva v iliuminatory vydnilysia vysoki ovani yty, sprava do korydoru vycho-dyly dveri slubovych prymie, laboratorij, ytlovych kimnat. Vsi prymiennia,oevydno, buly zovsim izoliovani na vypadok popadannia meteorytiv. Zamis vohne-hasnykiv, u korydori ervonily zapasni balony z kysnem. Vysily tako skafandry.

Dveri dyrektorkoho kabinetu vidynylysia vseredynu, i nazustri Ivanu Maka-rovyu ta anneti vyjov na dyvo malekyj olovik z velykoju hryvoju vohnennoho vo-lossia. Sluchajuy dyrektorkyj bas po radi, anneta ujavliala sobi veletnia. Teper, po-bayvy cioho uplekoho, podumala, o ce chto iz laborantiv, ale ni v jakomu razi nedyrektor.

Prou, liubi moji kosmonavty! prohrymiv dobrozylyvym basom oloviok,trochy schylyvy i pokazujuy rukoju v prymiennia.

Ce buv dyrektor!Ivan Makarovy pryvitavsia z nym, jak z davnim znajomym, i vidrekomenduvav

annetu Barbje.Dyrektorkyj kabinet buv, oevydno, i laboratorijeju. Biu astynu joho zajmaly

dovhyj stil i stelai z riznomanitnymy pryladamy, o poblyskuvaly nikelem i sklom.Poseredyni u velykij dici stojala yrokolysta pama. anneta zavvayla, o nadpamoju v steli je iliuminator, kri jakyj lliusia potoky sonianoho svitla. V kutku ha-mak na metalevych krontejnach, o pravyv za liko. Vydno, koen kubinyj metr tut

vykorystovuju maxymanoDyrektor siv za svij roboyj stil, torknuvsia knopok, i na stini spalachnuv ekran

televizora. Stalo vydno nyniu astynu Komety i dvi postati v skafandrach vonypryjednuvaly tovsteleznyj lang do kruhloho liuka rakety.

Vai kontejnery napovnia vasno, probasyv dyrektor, tak o ne dove-desia razom z namy obletity navkolo matinky Zemli

Ne choesia hajaty asu, skazav.Ivan Makarovy, cho u vas tut i duecikavo. A poky o my chotily b pobuvaty v observatoriji i podyvytysia na nau prekra-snu Selenu1.

Prou! Tut vam ne zavaatyme atmosfera. A koly povernete, pokau o take,o vy achnete! zasmijavsia dyrektor, triasuy svojeju rudoju eveliuroju.

Rozpovidajuy, jak potrapyty v observatoriju, vin proviv jich u korydor, a sam piovu sanastynu. Sprava v tomu, o tut, u kosmosi, zjavylasia nova chvoroba, jaku umovnonazvaly strach prostoru. Vyjavliajesia, o na nervovu systemu liudyny negatyvnovplyvaje bezmeia kosminoho prostoru. Vona zvykla do Zemli, do viduttia vahy, ob-meenosti horyzontu A tut use nezvyne, vse ne take! Moe, erez ocej strach pro-storu i z Dikom trapylosia neastia.

1 Selena Misia (hreke ).

Nu, o vy skaete pro na instrument? spytav dyrektor Ivana Makarovya,koly vony znovu zijlysia v kabineti.

Ce jake udo! u zachvati promovyv kosmonavt. Syla joho nejmovirna. Jaspodivavsia, zvyajno, o tut zastosovujesia zbiennia v tysiai raziv, ale takohoSkau vidverto: takoho zbiennia i takoji itkosti ja ne ekav. anneta Barbje ne moevidirvaty

Dyrektor usmichnuvsia: Tak, umovy sposteree za planetamy i navi zoriamy pereveryly nai

spodivannia. Sidajte, bu laska. Ve tiky zarady cijeji observatoriji varto bulo sporudyty suputnyka, pro-

dovuvav Ivan Makarovy, sidajuy na metalevyj stile, prykriplenyj do pidlohy biliastolu. Ja rozhliadav rajon naoji posadky. Vydno jak na doloni! Vvaaju, o vybir napravynyj.

Vony zahovoryly pro dozvoliajuu sylu teleskopa, posadku na Misia; utonyly po-riadok radizvjazku z Trojandoju, jaka bude retransliacijnoju stancijeju mi Misiacem iZemleju. Radichvyli z Komety lynutymu do jiji anten i, posyleni v bahato raziv,turmuvatymu povitrianyj pancyr Zemli, ob tam potekty v reproduktory

Och, i hospodar e z mene! pidvivsia dyrektor. Hostej e, zdajesia, trebapryhoaty? Vin zniav salfetku, i Pluhar pobayv na stoli kupu bananiv. Prou,ce v naych tropikach. Skoro budu i ananasy!

Ivan Makarovy iz zadovolenniam jiv banany. Sokovyti nini plody pryjemnoosvialy jomu horlo.

A teper ja vam zrobliu siurpryz, dyrektor vyjniav iz uchliady paku fotograji podav jich Ivanu Makarovyu.

Pluhar poav rozhliadaty. Ce buly fotograji neba. Na foni dalekych zirok bililybii j meni krueky, o, ta vony grupujusia navkolo centranoho tila!

Ce o Jupiterova simja? mirkuvav uholos Pluhar. Ale ja ne bau najoho dysku charakternych smuh!

U tomu to j sprava, Ivane Makarovyu, o ce ne Jupiter. Ce fotograja zovsiminoji planetnoji systemy. V infraervonych promeniach.

o vy kaete! Jaka ce zirka? Proxima Centavra iz svojimy otyrma planetamy. Teper my zakinujemo obys-

lennia jichnich orbitOi v nych siajaly vid zachoplennia. Pluhar kynuvsia tysnuty dyrektorovi ruku: Ce take vidkryttia, take vidkryttia!.. Vitaju, yro vitaju vas Diakuju, Ivane Makarovyu.Ni, zakochanyj ne z takym chvyliuvanniam dyvysia na portret omrijanoji divyny,

jak oci dvoje venych na foto dalekoji planetnoji systemy! Pro isnuvannia inych so-nianych system davno vyslovliuvalysia rizni mirkuvannia, prypuennia, ale naapoky o lyalasia v odnomu ekzempliari A teper o vony, susidy! Svitlo, o lyne zvydkistiu maje trysta tysia kilometriv na sekundu, dochody do nas vid Proximybie, jak za otyry roky. Taku vidda, taku bezodniu vako navi ujavyty, ale tam jeplanety, o obertajusia navkolo svoho soncia Moe, na nych i yttia je? Moe, tamrozumni istoty vpijmaly promi naoho Soncia, a planet e ne vidkryly?

Zamysleni sydily veni v ciomu metalevomu jayku na malekij tunij planetci.Promenem dalekoji zirky vely Vsesvitu zahlianula jim u duu i na jaku my niby za-hipnotyzuvala jich. Ale sprav bahato, a yttia take korotke treba dijaty!

Budete letity nazad vimete fotoplivky dlia Akademiji.

Ochoe!Za dopomohoju televizora pereviryly hotovnis ekipau Komety do vidliotu.

Miko i Zahorkyj ue vporalysia iz svojim zavdanniam i buly hotovi do poliotu. annetazavitala v sanastynu.

Jak vy sebe pouvajete, kolego? zvernuvsia Pluhar do Dika po raditelefonu.Dik povernuvsia oblyiam do ekrana: Diakuju, mister Pluhar. Okej. arnir u poriadku. Dobre. Budemo ruaty? My spuskajemo, skazav Dik.Ekran pohas.Ivan Makarovy stysnuv ruku dyrektorovi, pohliady jichni zustrilysia. Vony nioho

ne skazaly odyn odnomu, ale v potysku ruk i v pohliadi bulo stiky pouttia, o johovako bulo b vyslovyty. Ade Trojanda ce vse-taky oskolok Zemli, jiji okolycia. A po-peredu liach u nevidomyj svit

Znovu hurkit dvyhuna Zatysnuta v svojemu prunomu liku, anneta ne bayla,jak vydko viddaliala od nych hostynna Trojanda. Koly gazy v diuzach perestaly buu-vaty, miplanetna stancija vydnilasia na ekrani kvitokoju, nareti, zovsim znykla.

Jakyj udovyj instrument! dumala anneta. Ot tiky vydkis suputnykaChoa dlia dejakych sposteree ce, moe, j krae

Otto Dik i Pluhar, napivleay u svojich krislach, postavlenych poru, rozhliadalykartu Misiacia.

Pryznaty, kolego, skazav Ivan Makarovy, propozycija vziaty vas i an-netu Barbje v cej polit bula dlia mene cilkom nespodivanoju.

Dlia nas te, strymano vidpoviv Dik. My ne spodivalysia, o tak zatiah-nesia budivnyctvo Meteora. Tempy vaoho techninoho progresu vraajui. Kau vamjak liudyna, o trochy rozumijesia na ciomu.

O, ja ce znaju! usmichnuvsia Pluhar.Lokator, bilia jakoho poravsia Miko, obmacuvav Misia.anneta nadila zachysni okuliary i prypala do iliuminatora. Na Sonci zdijmalysia

gigantki vohnenni vychory, a poriad, na ornomu foni, jaskravo svityly zirky Podyvisia! vyhuknula anneta. On kometa! Bilia samisikoho Soncia.Ivan Makarovy, a za nym i Dik podyvylysia na kometu. Potim Pluhar vidchylyv

sydinnia svoho krisla tam bula skladena specina bibliteka i distav katalog-dovidnyk. Dovho ukav, ale nijak ne mih znajty pomienoji annetoju komety. Oblyiajoho poveselialo, vin podyvyvsia na molodu astronomku poteplilymy oyma:

Schoe, o vy vidkryly novu kometu! V katalogach jiji nemaje.Zahorkyj naviv na Sonce i na nevidomu mandrivnyciu objektyv kinoaparata. Nova kometa anneta zaxovana! O, ty ve viramy zahovoryv! blysnuv bilymy zubamy Miko.anneti stalo choroe-choroe na dui. Zaraz vona ne dumala pro tajemnyci ko-

mety, pro jiji zyko-chimini charakterystyky. Pouttia dytiaoji radosti spovnylo jijduu, nenae vona znajla jaku dyvovynu ihraku. Dyvyla i dyvyla na kometu jijikorotkyj, ale yrokyj chvist itko vydnijesia v promeniach Soncia

Peredajte radigramu, skazav Ivan Makarovy Zahorkomu. Obovjazkovozaznate, o peroju kometu pomityla anneta Barbje.

Zahorkyj radyruvav koordynaty pomienoji komety, a anneta dyvylasia na nejine vidryvajuy.

Jako ce dovhoperidyna kometa, to vona povernesia erez kika tysia rokiv. Iliudy skau: anneta Barbje. Dyvno, mabu, zvuatyme dlia nych ce imja Jak to vonyytymu, daleki naadky?

Mychajlo Miko sydiv u svojemu krisli zhorbyvy, upjavy oyma v yt z rizno-manitnymy pryladamy. Ve skoro j posadka Posadka na inu planetu Nebezpena,ryskovana

Zahorkyj popravyv na hrudiach mikrofon z ornoju ebonitovoju trubkoju: pryho-tuvavsia peredaty na Zemliu radigramu pro nablyennia do Misiacia.

Ta raptom oblyia joho omu stalo zaklopotano-tryvonym. Vin povernuvsia doIvana Makarovya:

Peredava perestav praciuvaty. Pryyna? Ivan Makarovy pynymy oyma podyvyvsia na radysta. Vyjla z ladu zovninia antena. Moete polahodyty zaraz? Sprobuju.

Harazd. Sprobujte, tovaryu Zahorkyj.Toj pidvivsia z svoho krisla, uziav skafandr i poav odiahatysia. anneta z cikavi-

stiu, navi iz prychovanoju tryvohoju dyvylasia na junaka: Neve vin vyjde z rakety? Inavio Pluhar dozvolyv jomu?

Koly Zahorkyj odiahsia, Ivan Makarovy pereviryv elektrynu obihrivanu siskafandra i spytav:

Jak vy dychajete, Zahorkyj? Dobre, kyse podajesia v dostatnij kikosti, pouvsia pryhluenyj holos. Beri, o treba, zaraz vyjdete.U annety a moroz pobih poza kiroju. Zaraz vyjdete Kudy? U prostir mi

Misiacem i Zemleju? Ce bezodnia!..Vziavy zapasni tyrky anteny i schoi na fary reektory z jiakamy tonkych dro-

tykiv useredyni ta potribni instrumenty, radyst zajov u povitrianyj liuz. Znajete, Zahorkyj, zahovoryv Ivan Makarovy, ja dumaju, o krae tam

ne dyvytysia nikudy, krim rakety Bute oberenym.Mykola zakryv za soboju dveri liuzuDyvliay na ci dveri, anneta raptom podumala:A omu kometa cia bilia samisikoho Soncia? Vona nae ozdoba v joho koroni!

A o, jakNi, moloda astrozyna nikoly ne skae cioho vholos, poky ne odery faktynych

pidtverde svojij nespodivanij dohadci. Same zaraz anneta omu podumala, o ko-mety ce reovyna, vykynuta Soncem, o ce javye maje bezposerednij zvjazok z ak-tyvnoju oblastiu Soncia, iz tymy gigantkymy zavychrenniamy, o jich my nazyvajemopliamamy

anneta, prytyskujuy bloknot do kolina, poala vydko pysaty. Nu o , as po-kae, y spravdysia jiji zdohad

Vidsunuvy liuk, Mykola Zahorkyj stav na joho porozi.Dyvo dyvne! Jomu zdavalosia, o raketa vysy na odnomu misci, vysy zovsim ne-

poruno! Vin, zvyajno, dobre znav, o u bezpovitrianomu prostori nijakoho vitru butyne moe, ale svidomis ne mohla prymyrytysia z cym. Nu, jak ce tak raketa my izkosminoju vydkistiu, a ruchu ne pomitno! Nema nioho dvyhtinnia, vitru, nija-kych predmetiv poblyzu. Ni sluch, ni zir, ni dotyk ne sygnalizuju mozkovi pro ruch!Nad holovoju neporune orne nebo, vsijane zoriamy ervonuvatymy, ovtymy, bi-lymy, holubymy Zdavalosia, tysiaamy zdyvovanych siajuych oej dyvysia Vsesvitna ocych syniv Zemli. Mykola stojav jak zaarovanyj, navi zabuv, oho vyjov. Velypryrody, ne prykryta vid oej holubym ovkom neba, hipnotyzuvala junaka.

Ta jako viduttia nioho ne hovoryly pro ruch, to pro temperaturni umovy povi-domyly vydko. Pravyj bik prypeklo. Spoatku Mykola podumav, o, moe, lopnuv izo-liator na joho elektrynij plytci, a potim zdohadavsia, o to prypeklo Sonce. I vinpovernuvsia lycem do chvosta rakety, pidstavliajuy Sonciu livyj bik. Povernuvsia iledve ne skryknuv vid zdyvuvannia: tak udesno siajala na ornomu nebi ridna Zemlia!Velykyj sribliasto-holubyj dysk. Vydno masyvy chmar, obrysy materykiv i okeanivJakyj dyvnyj nastrij ochopyv Zahorkoho.

Zemlia, Zemlia Vona my v odvinomu leti, povertajuy do Soncia svoji boky.De i ni, jak brat i sestra, trymaju jiji v svojich obijmach. Vidbuvajesia kruhoobihyvoji i neyvoji materiji nevpynnyj, navanyj. I de mi nymy gran? Pid holubym at-mosfernym sklepinniam kvitne yttia, mozok liudej praciuje j udoskonaliujesia. Dobriumovy stvoryla pryroda dlia joho rozvytku! I nedaremno: erez liudkyj mozok vonaosmyslyla sama sebe.

Zahorkyj zadumanymy oyma dyvyvsia na svoju planetu.Povitrianoho lejfa zdovennia atmosfernoji obolonky Zemli, pro jake hovoria

dejaki veni, vin ne pomityv. Moe, tomu, o lejf toj due rozridenyj, a moe, vinvzahali ne isnuje. A Zahorkyj jakraz ne viryv u joho isnuvannia, bo oden z astronomivne pomityv takoho lejfa u Venery, sposterihajuy jiji prochodennia po dysku Soncia.Sribnyj obidok jiji atmosfery maje skri odnakovu tovynu. A jako Venera neprydbala lejfa, to omu nakydaju joho Zemli?

Mykola podyvyvsia vnyz i nijakoho nyzu ne viduv. Jomu zdalosia, o vindyvysia vhoru. Povertav holovu i tudy j siudy, a viduttia nyzu ne zjavlialosia. Todivin hlianuv na svoji nohy otam nyz! Te, na omu stoji, i je nyzom.

Zusylliam voli peremahajuy ostrach, o skovuvav ruchy, poav peresuvaty poobyvci vid liuka do nosovoji astyny rakety vid skoby do skoby. O priamo pid no-hamy biliju litery nazva jichnioho korablia. Ale omu vnyzu? Mykola znaje na-pys zrobleno zboku A ot i bokovyj iliuminator, te pid nohamy. Pobayv profesoro hovory Mikovi

Potrochu zvyknuvy do obstanovky, Zahorkyj zrozumiv, o teper ciloju planetojudlia nioho je raketa i vin, spravdi, moe peresuvatysia po nij jak zavhodno, moe obijtyjiji kruhom!

Usi ci mirkuvannia jako unormuvaly obstanovku, upodibnyly jiji do zvyajnoji,a holovne nadaly badiorosti i smilyvosti. Ta j spravdi, oho Mykoli pobojuvatysia?Chiba tut diju ne taki sami zyni zakony, jak i na Zemli? Vin pryhadav svoji api-nistki pochody Ale ni, navi na vysokych hirkych verynach joho ne ochopliuvalotake dyvovyne pouttia. Tam, kudy ne hlia, skri rozstylajesia pered toboju zemlia.A tut Navkolo orna bezodnia. Vona otouje tebe z usich bokiv bezmena, tajem-nya. Zahliadaje tobi v duu miridamy nemyhajuych riznokolirnych zirok Muraky

probihaju po tiluDijovy do nosovoji astyny, Mykola podyvyvsia v radireektor vin buv posie-

nyj, nenae po niomu strilialy hustoju rapnelliu. Pomityv i na obyvci podriapyny.Znay, na raketu naletiv rij dribnych meteorytiv

Zaminyty radifaru Zahorkomu bulo nevako. Ce vin zrobyv vydko. Ta kolypovertavsia nazad, z nym trapylasia pryhoda. Mykola osmiliv i zvivsia na rivni nohy,navi ne zdohadujuy, jaka nespodivanka ekaje na nioho. Vse stalosia blyskavyno.Tiky vin zrobyv krok po raketi, jak u tu my vidletiv od neji, jak mja. Morozom syp-nulo jomu poza kiroju: syla prytiahannia rakety mizerna, i vin padaje v bezodniu!

Riatujte! huknuv osyly v mikrofon. Padaju, padaju!Bezporadno machav rukamy, drygav nohamy, niby ukajuy toku opory.Raptom u navunykach pouv holos Ivana Makarovya: A pro balon zabuly?Ach tak, raketnyj balon!.. Natysnuv na knopku joho rizko tovchnulo do Ko-

mety. Ta, mabu, vin ne rozrachuvav napriamku, bo proletiv mymo metalevoho tilasvojeji planety. Z achom pobayv, o vona viddaliajesia u protylenyj bik

Spokijno, tovaryu Zahorkyj! znovu prolunav holos Ivana Makarovya. oho vy tak rozhubyly? Ja vam dopomou!

Spravdi, podumav Mykola, spokij i vytrymka! Moje tilo zberihaje tu samuvydkis, o j raketa, ote, vid neji ne vidstane A kyse? Kysniu je na kika hodyn.Ot nablyennia do Misiacia ce zahroza! Tryvoha projniala konu joho klitynu. Skiky lyajesia asu? tryvono dumav Zahorkyj. Neve ja ne vstyhnuPouttia nebezpeky cholodom styskuvalo serce.

Gigantkym osiajnym pojasom zmykavsia umakyj liach vin buv usiudy,kudy b Mykola ne kynuv tryvonyj pohliad: uhori, vnyzu. Na Zemli mona bayty tikyastynu umakoho liachu tu, o nad holovoju. A tut sucine kolo joho, bo pidnohamy nemaje nioho, o b zakryvalo bezmenyj prostir!

A moe, vse ce snysia Mykoli: i orne, vsijane riznobarvnymy zoriamy nebo, i kor-pus rakety, o niby vysy neporuno, i vzahali vsia ocia nejmovirna, fantastyna expe-dycija, moe, ce jake marennia? Cholodnyj pit vystupyv na skroniach: Ni, ni, o ceja podumav Mykola-. Take durne v holovu lize Nervy, nervy Vin zapliuyvoi i omu vidrazu ujavyv sebe malekym chlopykom u babusynomu sadu. Sonianotak, harno. Vin choe distaty ervonoboke jabluko onde vono vysy na toniusikijverchivci! Sprytno lize vin uhoru po slykych hilkach: i liano, i zirvaty korty. Ta chtoue hukaje joho zdaleka, zdaleka: Mykolo! Mykolo! y u vas radi zipsuvalo? Jakeradi? Ach tak Ce v navunykach holos Ivana Makarovya.

Zahorkyj niby prokydajesia vid snu, do nioho povertajesia jasnis dumky. Vy ujete, Mykolo? Nablyajtesia siudy, a ja kynu vam tros!Teper Zahorkyj pobayv profesora. Vin stojav na porozi liuka, trymajuy za

skobu.Zahorkyj natysnuv knopku. Koly vin proplyvav povz raketu, Ivan Makarovy ky-

nuv tros, ale kine joho proletiv za kika metriv od Mykoly. Todi robyly novi sproby.Mykola znovu vypuskav iz balonyka gaz, ob joho tovchnulo do rakety Nareti vpij-mav tros, Ivan Makarovy lehko pidtiahnuv joho do liuka.

achlyva nedbalis! vyytuvav vin radystu ue vseredyni korablia. Nepryvjazatysia do rakety!

anneta i Mychajlo dyvylysia na Mykolu, nenae pislia dovhoji rozluky. A vin,pohliadajuy v iliuminator i, mabu, ne viriay samomu sobi, zapytuvav:

Neve ja buv u bezodni?anneta podyvylasia na Zahorkoho i o skazala. Vin ne rozibrav, bo zovsim ne

sluchav jiji.

o vy skazaly? perepytav. Mene ochopliuje mistynyj strach y ne zanadto daleko vdyrajemo my u vo-

lodinnia boha?Zahorkyj usmichnuvsia. Ni, pouttia, vyklykane kosmosom, ne mistyne. Vono

neznajome, vono moe oeleyty, ale ce, zretoju, liudke pouttia. Vi-na-vi z kosmo-som! Dyvovyno. Slovamy peredaty ne mona. Mykola viduvaje, jak v niomu zvuymuzyka vona vynykaje v hlybyni vraenoji dui. I vin ue znaje: ce poatok joho ne-napysanoji Symfoniji nebesnych sfer.

Ja moliusia za uspich promovyla anneta. A v nas kau: Boe, pomoy, a sam ne ley! Mykola trusnuv eveliuroju i

siv do raciji. Ja Kometa, ja Kometa! Meteorytamy bulo zbyto antenu. Pokodennia

usunuto. Samopouttia ekipau choroe.Tym asom Ivan Makarovy uziavsia rozhliadaty fotograji planetnoji systemy

Proximy Centavra. Znimky pily z ruk u ruky. Mychajlo Miko pyno podyvyvsia na ma-leki ciatky:

Koly i tudy doberemo. Chotiv by ja znaty, y je tam yttia? zadumlyvo promovyv Zahorkyj. e nevidomo, jaki tam zyni umovy, pochytala holovoju anneta.Mykola nastoroyvsia: Po-vaomu, znay, ne mona prypustyty Meni zdajesia, o ni. omu? Vsesvit ce o protylene biloginomu yttiu. Vynyknennia yttia ridki-

sne, due ridkisne javye. Vypadok. A ja liubliu prypuennia, veselo skazav Zahorkyj. Ot ujavliaju yvu

tam mysliai istoty i rozmovliaju pro nau planetnu systemu. Jak ty hadaje, Mychajle? Ce moe buty, serjozno skazav Miko. A o naa anovna anneta tverdy, o yttia bilia Proximy nema. I tak moe buty.anneta mjako usmichnula, a Mykola tiky znyzav pleyma. Moe, vin piduku-

vav jake dokune slivce, ale vtrutyvsia Pluhar: Nai koordynaty?Zahorkyj podyvyvsia na hodynnyka: Zaraz bude erhovyj seans.erez jaku chvylynu vin ue nastrojivsia na radipeleng, zvjazavsia z Zemleju.

Potim dopoviv: Kometa znachodysia nad Atlantynym okeanom nad tokoju z koordynatamy

79 hradusiv 38 minut pivdennoji yroty i 22 hradusy 40 minut zachidnoji dovhoty. Vid-chylennia vid zadanoho kursu 0,04 hradusa. Vidsta vid Zemli 224 tysiai kilometriv. Mykola zrobyv nevelyku pauzu, potim prodovuvav ue tychiym holosom: Naimja ekipau bezperervno nadchodia vitani telegramy. (Neve Oha ne poslala? podumav).

Peredajte samopouttia udove, prylady praciuju v zadanomu reymi. Zapozdorovlennia serdene spasybi.

Mynaly hodyny. Polit, jak hovorylosia u zvedenniach, prochodyv uspino.Kosminyj korabe z herbom Radiankoho Sojuzu na metalevij obyvci nablyavsia dotoho miscia u prostori, de poynaje perevaaty syla tiainnia Misiacia. Ekipa provadyvnapruenu naukovu robotu: spostereennia za novoju kometoju, gravitacijni vymiry,doslidennia magnitnoho polia, oto usi buly zajniati. Zahorkyj uryvkamy pysavnoty na okremomu arkui paperu. Odyn lye Dik sydiv neporuno. Na vysokomu lobi vnioho zbihlysia zmorky. as vid asu vin kydav pohliady na svojich suputnykiv. ovy znajete! hovoryv joho pohliad. Metuyte nad krajem bezodni.

as niby zupynyvsia, ale cyfry na strici obysliuvanoji mayny pokazuvaly, ovin my nestrymno.

Misia poav prytiahuvaty Kometu. Treba bulo hamuvaty jiji narostajuyj ruch.Vsi nadily skafandry. Zapraciuvav dvyhun. Metaleve tilo rakety zadryalo, umlyvyjvyr zvukiv napovnyv kabinu. Vidchylenyj potik gazu prymusyv velyeznyj kosminyjkorabe povernutysia chvostom napered. Kometa padala na Misia. Spoatku pomalu,a dali vyde j vyde.

Poverchnia Misiacia ve zajmala pivneba, i tak samo, jak ranie Zemlia, zdavalasiagrandiznoju tarilliu.

Ivane Makarovyu! dopovidaje Miko. vydkis upala do rozrachovanojivelyyny.

Pluhar pidijov do puta, siv poru z Mikom. Korotko kynuv: Programa obliotu?Ne vidryvajuy oej vid pryladiv, Mychajlo skazav: Zaraz, cijeji myti!Raketu chytnulo. e kika potovchiv dvyhuna, i Kometa vyjla na orbitu suput-

nyka Misiacia.V iliuminatori zliva pokazalasia poverchnia Misiacia: strimka stina, utykana ho-

strymy pikamy hir, porizana triynamy, pomereana kicevymy valamy. Zdajesia, ohory mou oblamatysia i popadaty v ornu bezodniu kosmosu.

Jak strano epnula anneta Diku. Krae b ue jly na posadku Ce zadumano rozumno, zapereyv Dik. Je zmoha vybraty majdanyk, pry-

datnyj dlia posadky. Fotografuvannia provadysia v infraervonych promeniach.A stina misianoji poverchni, pomereana tiniamy, plyve j plyve. Ta o vsia vona

raptom potemnila raketa projla liniju terminatora. Uvaha, skazav Pluhar. Zapuskajemo suputnyk Misiacia.Vin vydko klacnuv knopkamy perforatora, dajuy zavdannia elektronnij mayni.Raketu zlehka tovchnulo: ce suputnyk pokynuv svoje hnizdo. A navio cej suputnyk? zdyvuvalasia anneta. Vin zroby cilyj komplex novych doslide. I dlia relejnoho zvjazku. Ade my,

napevno, praciuvatymemo daleko vid miscia posadky, za horyzontom I na tomu boci pobuvajemo. Jasno. Pera kaseta, Ivane Makarovyu, Miko podav striku z fotograjamy i tem-

peraturnymy pokaznykamy. Davajte rozhlianemo.Vsi, krim Mika, jakyj nevidryvno steyv za panelliu puta upravlinnia, schylylysia

nad strikoju. O najnya temperatura, vkazav Dik. Ce tverdi skeni porody. I rejef dozvoliaje, pidtrymala anneta. Ja te tak dumaju, skazav Zahorkyj. Tut mona sidaty.

I ja takoji dumky, pidtrymav Pluhar. Znay, kvadrat Vin vypysavkoordynaty i peredav Mikovi.

A v iliuminator bulo vydno kinylasia orna dilianka misianoji stiny. Spoatkuzabilily okremi ciatky, a potim use bryznulo svitlom.

Pryhotuvaty do posadky, stycha poperedyv Pluhar.Vsi zajnialy miscia v svojich krislach.e daleko do vyznaenoho kvadrata Miko vkliuyv hamovi dvyhuny, ob poha-

syty kosminu vydkis rakety. Tono vykonujuy komandy mechanika, velyezne tilorakety povernulosia chvostom do poverchni Misiacia. V cej as zdavalosia padaje,padaje stina

Znovu zareviv dvyhun. Kometa, strymuvana gazovym stovpom, plavno, nemovna parauti, opuskalasia na poverchniu Misiacia.

Napruene ekannia, uroystis zapanuvaly v kabini. Vsi znaly, o jichnia doliazaley teper vid mechanika, vid joho vminnia, joho vytrymky, joho tonosti. Ce,zvyajno, rozumiv i sam vodij rakety Mychajlo Miko. Vin prypav do puta upravlinniai, styskujuy bili rukojati, ne vidryvav pohliadu vid kruhloho ekrana, na jakomu vyma-liovuvaly hostrorebri hory, orni provallia, kratery

Korabe opuskavsia v rajoni pivdennoho poliusa Misiacia. Nearkyj poliarnyj de ce najkrai umovy dlia roboty expedyciji!

Zavdannia poliahalo v tomu, ob posadyty korabe jako ne na samisikomu po-liusi, to jakomoha blye do nioho. Tak parautysty spuskajusia u namiene kolo.

Zemlia, Zemlia! Ja Kometa! Jdemo na spusk, jdemo na spusk! uve ashovoryv Zahorkyj u mikrofon.

anneta pohliadala to na Dika, to na Mika, i tysiai tryvonych dumok rojilosia vjiji holovi. O vono stalosia! Peri liudy nablyajusia do poverchni suputnyka Zemli!Nablyajusia y ne bude avariji? Mechanik tak spokijno, tak upevneno sydy biliasvoho puta Vse bude harazd, cej posady!

Ostanni kilometry! chrypko vyhukuvav Zahorkyj u mikrofon. Za kikachvylyn

Raptom raketa vdaryla ob o tverde i anneta instynktyvno zapliuyla oi. ovake udarylo jiji po pleu, v holovi blyskavkoju spalachnula dumka: Kine. I vsepohlynula temriava.

Koly vona oprytomnila, to pobayla bilia svoho oblyia akon, o joho trymalayja ruka. Cia ruka pomitno tremtila. Potim poula holos:

anneto, vam krae?O, ta ce Zahorkyj, vpiznala divyna. Pidvelasia, peremahajuy bi. Micnoju

rukoju Zahorkyj pidtrymuje jiji. Vsi, nenae zavoroeni, stoja bilia iliuminatora.Zahorkyj pidviv jiji do druhoho iliuminatora. Dyvisia, anneto! schvyliovano skazav vin. I zapamjatajte ciu my!anneta podyvylasia i, krim ornoji chmary, nioho ne pobayla. o na Misiaci chmary? spytala vona. Zaspokojtesia, ce robota naoho Mychajla; vin svojim dvyhunom roztryvoyv

mijonolitnij pyl naoho suputnyka. Jak vy hadajete, Ivane Makarovyu, ociu chmaruvydno tam, na Zemli?

V potuni teleskopy, mabu, vydno zadumlyvo promovyv Pluhar i pidijovdo Zahorkoho, A vy prydyvisia vona due cikava. Pomiajete ne kluboysia,osidaje rivnomirno, bayte on kami, a padaje tak samo, jak pylynka!

Spravdi, v pronyzanij sonianym prominniam kuriavi ne bulo kluboinnia, takohocharakternoho dlia Zemli. Potuni strumeni gazu, jaki e kika chvylyn tomu vyryva-lysia z reaktora, znialy vhoru ne tiky pyl, a j ymalo dribnoho kaminnia.

Tak, atmosfery tut nema, navi ridekoji, promovyv Miko.

Ne urisia, Mychajle! profesor poklav ruku na joho plee. My z sobojupryvezly zemnoji, radiankoji atmosfery!

Kuriava povoli osidala, i pered oyma naych mandrivnykiv postavav tajemnyyj,zahadkovyj krajevyd.

Miko posadyv raketu na vysoke plato, o postupovo perechodylo u velyku dolynu,otoenu horamy. Vony zdijmalysia navkolo zubastoju stinoju. Vid yslennych vystupiv,pyliv padaly orni tini.

A o oto y ne liachy asom? zapytav Mykola, vkazujuy na temni zvyvy-sti liniji, o peretynaly dolynu v riznych napriamach.

To triyny, vidpoviv Ivan Makarovy. Ote, prybuly!Miko vidkryv liuk do energetynoho viddilu, Ivan Makarovy distav iz afy, vmon-

tovanoji v stini, jaki prylady i poav odiahatysia do vychodu nazovni. anneta z cikavi-stiu pohliadala na Pluharia. O vin, staranno prypasuvavy skafandr iz tovstymy svyn-cevymy pidovamy, zajov do povitrianoho liuzu. Dveri zaynylysia. Vin vyjov!

Zahorkyj uroysto kydav u mikrofon: Ivan Makarovy Pluhar vyjov z korablia Vin ue tam, de spokonviku ne stu-

pala noha liudyny!Radifara bula spriamovana na Zemliu, o velyeznym dyskom sriblylasia na or-

nomu nebi, i chvyli, pidsyleni na Trojandi, myttiu dosiahaly staroji planety. Vony pro-byvaly verchni ary zemnoji atmosfery, nesly na adibni anteny slova:

ue tam, de spokonviku ne stupala noha liudyny!

Slipuo-bili, z roevym vidtinkom, z ornymy provalamy tinej, misiani hory pode-kudy ymo nahaduju rujiny starodavnich zamkiv. Hory, zvyajno, due svojeridni, alevse-taky ce hory; pid nohamy cho i vkrytyj arom pylu, ale tverdyj grunt. A ot neboorne, vsijane zoriamy, jich vydno pry Sonci! i prykraene veletenkym dyskomZemli.

Kosmonavty, o vyjly z rakety vslid za Pluharem, nae pryrosly do miscia nevidryvno dyvylysia na Zemliu, otoenu nino-holubuvatym siajvom. O vony pidneslyruky, niby saliutuju svojij dalekij bakivyni.

Ivan Makarovy i Miko vstanovyly mi kaminniam rozsuvnu metalevu ohlu.Pluhar povernuv kliua, i z neji polumjam vychopyla tonka trubka z ervonym prapo-rom.

* * *

Pislia peroji nevelykoji vylazky na poverchniu Misiacia bulo vyrieno vidpoyty.Popojily, vydavliujuy z tiubykiv smani, poyvni kremy. Potim vsi, krim Dika, liahlyspaty (vin buv u takomu nervovomu zbudenni, o pro son nioho bulo j dumaty). Plu-har ne zapereuvav proty namiru Dika poblukaty na okolyci, i toj, nadivy skafandr,vyjov nazovni. Pravdu kauy, anneta te ne spodivalasia, o zasne, ale ne projlo jdesiaty chvylyn, jak micnyj son sklepyv jij poviky. vydko zasnuly j chlopci ta Ivan Ma-karovy, natrenovani e v perid pidhotovky do poliotu. Mykola nazyvav son dyscypli-narnym zachodom i mih zasnuty, koly b jomu ne nakazaly.

Perym rozpliuyv oi Ivan Makarovy. Jakyj as, poky zovsim ne prokynuvsia,zdyvovano dyvyvsia vhoru tam siajaly yslenni prylady, nenae jaki velyki, zahad-kovi oi. De ce vin i o z nym?

Ale svitlo vidbyvalosia vid konoho predmeta, lylosia vid pryladiv, vid usiakych velykych i malych nikeliovanych ruok ta knopok, vid stin, obbytych ovtoju kiroju,vid krisel, vid usioho, o bulo navkolo. Vidbyvalosia i lynulo do oej, kladuy na sitatkuriznomanitni zobraennia. Ce postupovo zbuduvalo mozok, i Pluhar prokynuvsiazovsim. Tak, ce ne son, ce dijsnis! Vony na Misiaci, i treba, treba dijaty.

Vin siv, pohlianuv na annetu, o leala bokom, niby do oho prysluchajuy, nachlopciv, o spaly, rozkynuvy ruky, i jomu stalo koda jich budyty. Ale programadoslide velyezna, zapasy kysniu ta chariv obmeeni, to chiba mona hajaty chohodynu? Ivan Makarovy, pidvivy, torknuv plee annety, i vona vraz prokynula.

Vstavajte, omu prytyeno skazav do neji, budi chlopciv.anneta proterla kulakamy oi. Tonisiko, jak dytyna! podumav, usmi-

chajuy, Ivan Makarovy i pidijov do iliuminatora. A vona tym asom schopylasia narivni nohy strunka v svojemu erstianomu kostiumi ta jak hukne:

Zemliaky! Pojdiom! (Ce v neji tak vyjlo pidjom).Chlopciv nenae pruynoju pidkynulo. Schopylysia, potiahajusia vidpoyli,

dui. Ehe, my tut spravdi zemliaky! zasmijavsia Zahorkyj. Nioho ne skae,

cho na Zemli j narodylysia za tysiai kilometriv odne vid odnoho. De narodylysia to bajdue. Holovne, o my z Zemli, ot i zemliaky, vstavyv

Miko. E, ni, zapereyv Pluhar. Jako mirkuvaty z cioho pohliadu, to pravynie

bulo b skazaty pro nas zemliany, tak samo jak pro yteliv Marsa marsiny Nu,

dobre vidpoyly? Tak, Ivane Makarovyu! v odyn holos vidpovily Miko i Zahorkyj. Ot i harazd. Teper, znay, za robotu. Siohodni musymo sklasty i vyprobuvaty

na transport. Zaraz my vdychnemo v nioho duu, kyvnuv holovoju Miko i kynuvsia vid-

kryvaty baganyky, v jakych buly skladeni yslenni astyny i detali litanoho reak-tyvnoho aparata, vony maly joho v rozibranomu vyhliadi.

Zahorkyj dopomahav tovaryevi, a koly jayky i pakunky buly vytiahnuti, do ro-boty stav tako Ivan Makarovy.

Ta my j sami vporajemo! skazav Zahorkyj.I vin hovoryv yro. Junaky vvaaly, o sklasty aparat dilo zovsim lehke. Ale

vony ne vrachuvaly odnoho: umovy na Misiaci due vidriznialysia vid zemnych I vonyce viduly, jak tiky poaly znimaty vsi oci jayky i pakunky z korablia na poverchniuMisiacia. Vsim dovelosia nadity skafandry, obviatysia kysnevymy balonamy. Ce,zvyajno, due utrudniuvalo i upoviniuvalo robotu. Znimaty z rakety, o veletenkojusygaroju vysoila nad poverchneju Misiacia, yslenni detali aparata, potim skladaty,montuvaty jich vdychaty duu, jak skazav Mychajlo Miko, sprava morolyva.

Spoatku Miko rozkryv jayky, v jakych lealy astyny asi. asi treba bulozmontuvaty nasampered. Vporavy iz cym, vzialysia za motornyj komplex.

Sonce erknulosia lamanoji liniji vysokych hirkych veryn, to chovajuy za ho-strorebrymy pyliamy, to znovu bryzkajuy promeniamy z-za nych, a robota e ne bulazakinena. Vsi troje vtomylysia, zholodnily. Ta j te skazaty: treba bulo prypasuvatysotni detalej, zakripyty jich skiky kropitkoji praci!

Ivan Makarovy zachopleno dyvyvsia, jak junaky oruduju instrumentom, oso-blyvo Mychajlo. Liudy rozumovoji praci, jak vony dobre pryzvyajily do zynoji! dumav profesor. Liubo hlianuty!

Nevdovzi aparat nabrav svojich obrysiv. Ce buv agrehat, due schoyj na stil, za-mis niok v jakoho vstanovleno reaktyvni dvyhuny. Zverchu, na vidkrytij platformi, etvero vidkydnych sydi u dva riady.

A koly aparat buv skladenyj povnistiu, Ivan Makarovy potys chlopciam ruky, chozrobyty ce jak slid zavaav skafandr.

Diakuju, due diakuju, tovaryi! hovoryv vin erez lemofon. A teper vidpoynok!

Ale Miko spoatku estamy, a potim erez svij peredava poprosyv dozvolu vypro-buvaty maynu. Ivanu Makarovyu samomu kortilo perekonatysia, jak praciuvatymudvyhuny, oto dovho umovliaty joho ne dovelosia.

Vyprobuvannia, jak i slid bulo ekaty, projlo uspino. Zadovoleni pidnimalysiavony v kabinu svoho kosminoho korablia.

Ivan Makarovy ve poav pohliadaty na hodynnyka, koly, nareti, povernuvsiaOtto Dik. Vin perezariadyv svoho minitiurnoho magnitofona vyjniav nadyktovanukotueku, a zamis neji vstavyv novu. Znovu zasunuv joho v nahrudnu kyeniu kombi-nezona.

Rozhlianuly fotokartu, vyznayly objekty peroerhovych doslide. MychajloMiko mav zalyatysia v Kometi. I cho vin mih navi sprosonnia povtoryty vsi punktysuvoroji Instrukciji mechanika-kosmonavta, Pluhar nahadav:

e raz povtoriuju: pidtrymujte zvjazok; z rakety ne vychodyty j na chvylynu. Vkrytynomu stanovyi dijaty zhidno Poloennia.

Zrozumilo, Ivane Makarovyu.Mychajlo podyvyvsia na suvore, ale take dobre oblyia svoho kerivnyka, na joho

siri oi i podumav:Nijakoho krytynoho stanovya. Ne moe takoho buty, ob ja povernuvsia na

Zemliu bez vas!anneta Barbje tako vyslovyla baannia zalyytysia. Vona mala namir vsta-

novyty svoju peresuvnu observatoriju tut, na posadonomu plato.Otto Dik, jak jiji staryj kolega, skazav Pluharevi: Ja ne zapereuju, nechaj anneta Barbje zalyajesia tut, na bazi. V neji ymala

programa sposteree Ce ve domovleno, Pluhar hlianuv na hodynnyka. Ale vse-taky ja chotiv by maty sobi kolegu, prodovuvav Dik. Vidpusti zi

mnoju tovarya Robota. Bu laska, zhodyvsia Pluhar. Vin vykonaje usi vai zavdannia, jako

vy z nym podruyte.Dik usmichnuvsia: O, tak!Pluhar vydko videpnuv skoby, jakymy Robot buv prykriplenyj u vyjimci v stini,

vvimknuv yvlennia. Elektrynyj sekretar povernuv svoji objektyvy v bik Pluharia,povoruchnuv pleyma, zrunie stav.

Ja vas sluchaju, Ivane Makarovyu, prohovoryv rivnym metalinym holosom. Zanotujte sobi, mij sekretariu, lahidno, nae do liudyny, zvernuvsia do nioho

Pluhar, vy vidpravliajete v expedyciju po Misiaciu z Otto Dikom. Treba vykonuvatyvsi joho rozumni nakazy.

My ve na Misiaci? spytav Robot.V holosi joho ne bulo najmenoho zdyvuvannia, vin prosto chotiv oderaty infor-

maciju. Tak, my ve na Misiaci. V mojij pamjati nemaje pereliotu. Pamja bula vymknuta. Zrozumilo, proskrypiv Robot. Tut ja praciuvatymu z Otto Dikom. Ja ne

uju joho holosu.Dik pidijov do Robota: Ja jes Otto Dik. Ja nikoly ne zabudu vaoho vladnoho holosu. Ote, poznajomyly, Pluhar podyvyvsia teper na Zahorkoho, jakyj stojav bi-

lia vychidnoho liuka. Vychodymo nazovni. Do pobaennia, anneto! Do pobaennia,Mychajle!

aslyvo, skazav Miko,

Novych vam vidkryttiv! pobaala anneta.Zahorkyj, usmichajuy, pomachav jim rukoju. Tiky Dik i Robot vyjly movky.liuzuvannia vidibralo kika chvylyn, kosmonavty vydko spustylysia vnyz i posi-

daly na nyzeki sydinnia v litanomu aparati. Zahorkyj siv za put keruvannia, livoruvid nioho Pluhar, za nymy Dik i Robot. Zorijentuvavy kartu-schemu (ce dovelosiarobyty po zoriach, bo Misia, jak vidomo, ne maje magnitnoho polia, i kompasom tut neskorystajesia), Zahorkyj zapustyv dvyhuna. Aparat plavno pidniavsia vhoru, trochypovysiv nad raketodromom i, pidkoriajuy voli vodija, uhnuv do hir. Ivan Makarovyne vstyh i ohlianuty, jak podalenila i znykla z oej Kometa. Vnyzu rozstylavsia dykyjlandaft. Beskettia hir, o z kosminoji viddali grupuvalosia v dosy pravyni geome-tryni gury, zaraz vydavalosia chaosom. Bezladno hromadylysia skeli, zvyvalysia ornitriyny, valy cyrkiv. Nae tut bylysia jaki tytany, lamajuy hirki chrebty, rozkoliu-juy i vhynajuy poverchniu.

Dejakyj as kosmonavty, pryholomeni cym vydovyem, movaly. Perym otia-myvsia Zahorkyj.

Pohliate, jaka tut nezemna krasa! zahuv joho holos u navunykach lemo-foniv.

Tak, nezemna, zhodyvsia Ivan Makarovy. A mene cikavlia poklady, obizvavsia Dik. Krasyve te, o korysne. o take krasa? pocikavyvsia Robot. Cioho ne mona pojasnyty, vidpoviv Zahorkyj. Ce treba viduty. Dyvno, proskrypiv Robot. Ja viduvaju vse: svitlo, koliory, tobto spektr,

tysk, radiciju, inis, vahu, tembr zvuku, temperaturu. A krasy ne viduvaju. Naviovona potribna?

O, vona due potribna! zachopleno promovyv Zahorkyj. Bez viduttiakrasy liudyna ne bula b liudynoju.

Filosofstvuje Mykola, bo v joho dui zaraz zvuy radisna muzyka, vyklykanaocymy sonianymy pyliamy, ornymy rizkymy tiniamy nae siudy vpaly matky ko-smosu! Chiba moe ne spivaty joho dua, koly vnyzu proplyvaju taki dyvovyni kra-jevydy neznanoho svitu? Ech, Oho, Oho omu ty ne taka, jak anneta?

A anneta same fotografuvala nebo. Kvadrat za kvadratom xuvala na utlyvuplivku joho temni hlybyny, projniati prominniam.

Mychajlo Miko sydiv bilia raciji. Pere, o treba sporudyty na Misiaci, obizvalasia anneta, ce observato-

riju. Ideani umovy dlia sposteree! Molyvo, burknuv Mychajlo, mabu, dumajuy pro o svoje. Dyvliusia ja na zoriani svity, i v dui zvuy muzyka, prodovuvala anneta.

Pobayvy, o Mychajlo ne zvertaje na jiji slova nijakisikoji uvahy, vona vyprostalana sydinni i huknula: ujete, Mie, muzyka, muzyka!

Tiky teper Miko podyvyvsia na neji. Jake natchnenne oblyia! A oi, jaki v nejioi! Vin skorie viduv, ni zrozumiv, o jiji slova ne prosto ob peremovyty Uciu my vona zdalasia jomu nezvyajnoju, vyniatkovo krasyvoju.

anneto, proepotiv vin, ne vidryvajuy vid neji pohliadu, a vy zapyi,zapyi

o? spoatku ne zrozumila anneta. Muzyku, jaku vy ujete Mykola o choe stvoryty kosminu symfoniju I

vin podav jij arkui notnoho paperu.Jak osvitylosia jiji oblyia, koly vona poala ytaty noty! Vziala olive i vydko, v

nervovomu zbudenni poala pysaty notni znaky. Raptom pidvela holovu: A o skae Mykola? Vin bude radyj!

Harazd, usmichnulasia divyna. Ne spodobajesia vykresly. Pyi, pyi Mychajlo myluvavsia neju, niyv jiji pohliadom.

Rozstupylysia hory, i pered oyma kosmonavtiv odkrylasia udova dolyna. Perely-vajuy samocvitamy, vona holubila pid jaskravym soncem, nenae more. Tiky tut nebonad holovoju bulo orne, a dolyna vnyzu siajala miridamy holubych vohniv. Poseredynijiji vydnilosia nevelyke pidvyennia, a na niomu ulamok skeli, nae velyeznyj zub.

Zupynisia! u zachvati huknuv Ivan Makarovy.Zahorkyj zrobyv kolo i povys nad holuboju dolynoju. Vsi, navi Dik, buly v za-

choplenni. Spokijnym i vytrymanym zalyavsia tiky Robot.Holubu dolynu poznayly na karti, zaxuvaly na kinoplivci. Dik poprosyv posadyty

aparat. Koly Dik i Pluhar pily dolynoju, Zahorkomu zdalosia, o vony jdu po vodi,po chvyliach!

Dik uziav do kyeni kika samocvitiv. Ivan Makarovy i sobi nachylyvsia, pidniavkamine i, poklavy na doloniu, pidijov do Zahorkoho. Z kamincia tak i bryzkalo ho-lube prominnia.

Jak vy vvaajete, Mykolo, y ce ne sapr? Mabu, o sapr! vyhuknuv Zahorkyj. Navi u kaliv iz kazok acherezady ne bulo takoho bahatstva, skazav, pid-

chodiay, Dik. Cikave javye pryrody! zachopliuvavsia Mykola. Tak Due cikave, zadumlyvo promovyv Ivan Makarovy. Oevydno, tut

vyris velyeznyj monolit On o vid nioho lyylosia, vin ukazav na zub rozbytojiskeli.

Meteoryt vluyv? spytav Mykola. Molyvo, j meteoryt, rozmirkovuvav Ivan Makarovy. A moe, ce robota

Soncia i cholodu Ostannie, mabu, blye do istyny, vstavyv Dik. Povertajuy, my e doslidymo ciu dolynu. A zaraz ruajmo.Navkolo aparata dyvovyne kaminnia zdijmalo tysiai tremtlyvych vijal holuboho

svitla, niby chotilo zaaruvaty ciu maynu i jiji pasayriv. Ale marno! Z diuz vychopylopolumja, i aparat vmy zniavsia vhoru.

Znovu hory, zapadyny, orni otvory krateriv.I o z-za obriju vyplyv velynyj cyrk Tycho Brahe. Nad joho centranoju hirkoju

aparat pidnimajesia vertykano vhoru na zapamorolyvu vysotu. Jak tiky Pluharpoav fotografuvaty, Mykola piov na znyennia. Zahorkyj dyvyvsia vnyz i znovu nemih strymaty svoho zachoplennia:

Ce zastyhlyj obraz Soncia, grandiznyj joho maliunok, zroblenyj pryrodoju! Ce muzyka

Javye pryrody muzyka? ironino perepytav Dik. Jak vy vvaajete,kolego Robot?

Elektronnyj kolega nae tiky j dav cioho zapytannia. Je zyka, je kibernetyka, je chimija, matematyka rozvalyvo zahovoryv

vin. A muzyky nema. Sluno skazano! pidchopyv Dik. Muzyka, vzahali te, o zvu krasoju,

vyhadka slabkych natur, ti, jaku vony kydaju na pryrodu. Otak, drue! I Dik ar-toma popleskav elektronnoho kolegu po pleu.

Robot znenaka chria joho po olomu metalevym kulakom. Perestate! kryknuv u mikrofon Pluhar. Pomylka!Robot zrazu vhamuvavsia, poklav ruky na kolina tak, niby nioho j ne trapy-

losia.

V omu sprava? rozhubleno spytav Dik. Dobre, o na vas micnyj olom skazav Pluhar, znovu vziavy za kinoapa-

rat. Ce vstupyv u diju zachyst. Do nioho ne mona dotorkatysia. A-a proburmotiv Dik. Znatymu.Tym asom aparat zovsim znyzyvsia, a e erez chvylynu Zahorkyj plavno po-

stavyv joho na amortyzatory.Koly osila pyliuka, vony vsi, v tomu ysli j Robot, rozstebnuly pasy, o vtrymuvaly

jich na sydinniach, i lehko ziskoyly z platformy.Dik z Robotom piov poliuvaty na mineraly.Poky Ivan Makarovy vstanovliuvav raciju i aparaturu dlia sposteree za suput-

nykom, Zahorkyj pidkotyv litanyj aparat pid kozyrok najblyoji skeli (na vypadokmeteorytnoho bombarduvannia) i podavsia ohlianuty urvye, jake nahaduvalo jomuruslo vysochloji riky. Zabludytysia vin ne bojavsia, bo zalyav rozmaysti slidy u viko-vinomu porosi, o podekudy siahav maje do kolin. Livoru zdijmalysia ervoniastihory, pravoru prostelylasia sira rivnyna. V dejakych misciach dolyna synila toni-siko jak lisy, opovyti serpankom! Ale lisiv ne bulo, navkolo lealy to oholeni, to pry-chovani pid pylom ary vsiliakych mineraliv moe, j takych, jaki lye sniasia geolo-gam. Chto skazav, o Misia mertvyj svit? Nezvyna rizkis barv, nahromadennialamanych konturiv, tya, tya Uve cej ne vidomyj dosi svit vidluniuvav u Mykolynijdui muzykoju. Melodiji vyrynaly v joho svidomosti, jak daleki komety v hlybynachneba. Inkoly vin a zupyniavsia, ob prysluchaty do nych, a potim stycha muhykav umikrofon jich xuvala ferytova pamja magnitofona.

Kika raziv Mykola ohliadavsia nazad Ivan Makarovy stojav bilia nevelykohojayka raciji i vstanovliuvav antenu.

Tak, vin mav provesty peryj seans zvjazku z Kometoju. jomu ne dovho dovelosiadaty pojavy nad obrijem suputnyka. Nezabarom u navunykach poulysia pozyvni: pi-i, pi-i Pluhar poav peredau.

Kometa! Kometa! Ja cyrk Tycho Brahe. U nas vse dobre. Pryjom.HOLOS MIKA U NAVUNYKACH. U nas tako vse dobre. anneta nazovni

sposterihaje galaktyky.PLUHAR. Bute napohotovi: meteoryty.MIKO. Lokator ne drimaje. o u vas?PLUHAR. Poynajemo doslidennia cyrkuVony hovoryly, poky uty bulo sygnaly suputnyka. Jak tiky sygnaly znykly, obi-

rvalasia j rozmova. Suputnyk pomav za obrij.Ivan Makarovy podyvyvsia v toj bik, kudy piov Zahorkyj, i zdyvuvavsia, koly

pobayv, o toj biy nazad. Biy tak, nenae za nym o enesia, strybky ne menedesiaty metriv uzdov i ne mene trioch metriv zavvyky. I o trymaje v rukach. Za-chopliujesia, podumav Pluhar, dyvliay na Mykolu. Hariayj, zapanyj.

Zahorkyj movky tynuv Pluharevi jaku estygrannu plytu. Ivan Makarovy temovky podyvyvsia na jiji vidpolirovanu poverchniu, namahajuy vyznayty, jakyj cemineral.

Nareti Zahorkyj ne vterpiv: Ivane Makarovyu! Chiba mohla pryroda otake zrobyty? Pryroda vse moe, spokijno promovyv Pluhar, marno namahajuy pomityty

choa b toneku proylku na matovomu tli estygrannyka. Ni! vyhuknuv Mykola. Ce vytvir rozumnych istot!

Dik piov do hostrorebrych ske. Tam vin spodivavsia vyvyty vychody geolo-ginych plastiv. Ni na krok ne vid