İŞİTME ENGELLİ

BİREYLER

BERGAMA REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

E-Bülten Sayı: 27 NİSAN 2016

Be

rgam

a R

AM

1 4

Bergama Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Nisan 2016

Be

rgam

a R

AM

İşitme Kaybı Nedir?

İşitme kaybı, bireyin sesleri algılama duyarlılı-

ğındaki tam ya da kısmen azalması durumunda bire-

yin iletişim becerilerindeki gelişimin sağlanamaması

durumudur.

İşitme Yetersizliği Olan Bireyler

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 4. Mad-

desine göre İşitme yetersizliği olan bireyler, işitme

duyarlılığının kısmen veya tamamen kaybından dolayı

konuşmayı edinmede, dili kullanma ve iletişimde ya-

şadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve destek eği-

tim hizmetine ihtiyacı olan bireyler olarak tanımlan-

mıştır.

İşitme Kaybı Ne Zaman Oluşabilir?

İşitme kayıplarının %95’i doğum öncesinde, do-

ğum sırasında veya çocuk dili edinmeden önce,

%5’i ise dil ediniminden sonra oluşmaktadır.

İşitme Yetersizliğinin Nedenleri

İşitme kaybının nedenleri doğum öncesi, do-

ğum anı ve doğum sonrası olarak sınıflandırılabilir. Doğum Öncesi Nedenler:

Gebelikte annenin geçirdiği enfeksiyon ya da hasta-

lık (özellikle kızamıkçık, kabakulak, sarılık vb.),

Gebelik döneminde annenin röntgen çektirmesi,

Annenin gebeliği etkileyebilecek ilaç kullanması,

Annenin gebelik sürecinde alkol kullanması,

Kan uyuşmazlığı,

Akraba evliliği,

Genetik faktörler,

Doğum Anı Nedenler:

Doğum sırasında oluşan komplikasyonlar (kordon

dolanması, oksijensiz kalma vb.),

Düşük doğum ağırlığı,

Erken doğum,

Bebekte kan değişimini gerektiren sarılık,

Doğum sırasında baş, boyun ve kulakta görülen

zedelenme.

Doğum Sonrası Nedenler:

Orta veya iç kulak yapılarında zedelenme,

Çocukluk hastalıkları (havale, menenjit, kızamık-

çık, kızıl vb.),

3 aydan fazla süren kronik orta kulak iltihabı,

Çocukluk yaralanmaları (kafatası kırıkları, çatlakla-

rı, baş veya kulaklara şiddetli darbe, çok yüksek

sese maruz kalma ve zarar verecek şekilde kulağa

sokulan cisimler).

Bunlara rağmen işitme yetersizliğinin nedeni-

nin bilinemediği durumlar da vardır.

İşitme engelliler ilk ve orta okulları, özel eğitim

sınıfları ve kaynaştırma programındaki eğitimlerini

tamamlayan işitme yetersizliği olan öğrencilerden

durumu uygun olanlar Özel Eğitim Meslek Liseleri

(İşitme Engelliler), Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri

ve Anadolu Liselerine sınavsız olarak yerleştirilmek-

tedir.

İşitme Engelli Çocukların Ailelerine Öneriler

Çocuğunuzun işitme kalıntısından en iyi şekilde fay-

dalanması için çocuğunuzun işitme kalıntısının

özelliklerine uygun işitme cihazını gün boyu kullan-

ması ve kullanımını aksatmaması gerekmektedir.

İşitme cihazının erken tanı ve teşhisten sonra he-

men kullanılmaya başlanması büyük önem taşı-

maktadır. Dil edinimi için kritik dönemlerde (erken

çocukluk dönemi ve okul öncesi dönem) işitme

cihazından en üst seviyede yararlanılmalıdır. İşitme

engelli çocuk, cihaz kullanımı konusunda ikna edil-

meli ve işitme cihazı çocuğa sevdirilmelidir.

İşitme cihazının her gün rutin olarak kontrolleri ya-

pılmalıdır. İşitme cihazının pili bitmişse eskiyen

piller yenisiyle değiştirilmelidir. İşitme cihazının ça-

lışmasında bir aksaklık varsa veya cihazda bir hasar

varsa en kısa zamanda aksaklıklar giderilmeli ve

gerekli tamirler yaptırılmalıdır.

Çocuğunuzla doğal ve açık ifadelerle konuşmalı, ses

tonu fazla yükseltilmemelidir. Çocuğunuzla konu-

şurken çocuğunuzun dil ve bilgi düzeyine uygun bir

sözel dil kullanmaya özen gösterilmelidir. İşaret dili

ve el hareketleriyle olan iletişimden kaçınılmalıdır.

İşitme engelli çocuğa konuşmayı kazandırmak için

tek tek sözcükleri öğretmek yerine günlük doğal

ortamlardan yararlanın. Oyun oynarken ve günlük

işlerinizi yaparken onunla konuşun, ona sorular so-

run. Çocuğunuzun verdiği cevapları kabul edin ve

vermiş olduğu cevaplar üzerinden iletişime devam

edin.

İşitme engelli çocuğu konuşması için zorlamayın;

ama çocuğunuza konuşma ihtiyacı yaratın. Konuş-

maya ihtiyaç duymasını sağlamak dil gelişimi için

çok daha önemlidir.

İşitme engelli çocukların yapamadıklarına değil ya-

pabildiklerine odaklanalım. Onların güçlü yönlerini

geliştirmeye çalışalım.

İşitme Engelli Çocukların Öğretmenlerine

Öneriler

İşitme yetersizliği olan öğrencinizi tahtayı ve sizi ra-

hat görebileceği şekilde sınıfın ön tarafına oturtun.

Öğrencinizle konuşurken göz kontağı kurun.

Çok yüksek sesle veya fısıldayarak konuşmayın, ses

tonunuzun ve konuşma hızınızın normal olmasına

dikkat edin.

Konuşurken anlaşılır ve kısa cümleler kurun.

Öğrencinizle konuşurken, onun dudak okumasına

engel olacak unsurların (bıyık, göz alıcı mücevher,

ışık yansıması vb.) bulunmamasına özen gösterin.

Tahtada yazı yazarken ya da arkanız öğrenciye dö-

nükken konuşmamaya özen gösterin.

Ders sırasında öğrencinin öğrenmesini kolaylaştıra-

cak araç ve gereçler (yansıtıcı, ses kayıt cihazı vb.) ve

materyaller (sunumlar, filmler vb.) kullanın.

Derse başlamadan önce öğrencinizin işitme cihazının

işlevsel olarak çalışıp çalışmadığını kontrol edin.

Öğrencilerinizin tüm etkinliklere katılımını sağlayın.

Öğrencilerin sözel ifadeleri yanlış anlamasını önle-

mek için yazılı ve görsel ipuçlarını birlikte kullanın.

Öğrencinizi kendi içinde gösterdiği gelişme ile değer-

lendirin ve öğrencinizin yapamadıklarına değil yapa-

bildiklerine yoğunlaşın.

Öğrencinin okula uyumda yaşadığı güçlüklerin üste-

sinden gelmesi için okul rehber öğretmeni ve aile ile

iş birliği yaparak alınacak önlemleri belirleyin.

Öğrencinizin başarılarını anında ödüllendirin.

Grup çalışmalarında öğrencinin diğer arkadaşlarını

görebileceği şekilde oturmasını sağlayın ve grup için-

deki diğer öğrencilerin de mümkün olduğunca görsel

ipuçlarını kullanmalarını isteyin. İşitme Engelinin Derecesine Göre

Sınıflandırma

Desibel (dB): Sesin şiddetini ifade eden ölçü birimi-

dir.

16dB - 25dB : Çok Hafif (yağmur sesi, yaprak hışırtısı

gibi sesleri duymada ve ayırt etmede güçlüğü vardır.)

26dB - 40dB : Hafif (Konuşma seslerinin bazılarını

duyabilme güçlüğü vardır. Fısıltı ile konuşulanları du-

yamaz.)

41dB - 55dB : Orta (Karşılıklı konuşmaları anlamada

güçlük çeker.)

BERGAMA REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ BERGAMA REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

Be

rgam

a R

AM

2 3

56dB - 70dB : Orta-ileri (İşitme cihazı olmadan ko-

nuşmaları anlayamaz ve takip edemez.)

71dB - 90dB : İleri (Konuşma seslerini duyamaz. Sade-

ce çevredeki şiddetli sesleri duyabilir.)

91dB ve üzeri : Çok ileri (Konuşma seslerini duyamaz.

Çok yüksek şiddetteki sesleri duyabilir.)

İşitme Yetersizliği Olan Çocukların Dil

Gelişimini Etkileyen Nedenler

İşitme kaybının derecesi,

Erken tanı, çocuğun ve ailenin eğitimi,

Özrün meydana geliş zamanı (dili edinme öncesi, dili

edinme sonrası),

Ailenin eğitimlere katılması,

Eğitim ortamının akustik düzenlemesi (seslerin yan-

kılanmasını önlemek amacıyla duvarların akustik

malzeme ile kaplanması.),

Uygun eğitim yaklaşımlarının kullanılması (sınıf ve

ev ortamında),

Odyogram konfigürasyonu (Yapılan ölçümlere göre

konuşma seslerini alıp almadığı, işitme kalıntısı),

İşitme cihazının takılma yaşı,

Eğitime başlama yaşı,

Kaybın tanılandığı yaş.

İşitme Engelli Çocuğu Olan Ailelerin İzlemesi

Gereken İşlemler

İşitme engelli çocuğu olan aileler hastanelerden

işitme engeli teşhisi konulmuş raporlarıyla birlikte ika-

met ettikleri bölgeden sorumlu olan Rehberlik ve

Araştırma Merkezine başvurabilirler. Rehberlik ve

Araştırma Merkezlerinde işitme yetersizliği olan ço-

cukların eğitsel durumlarıyla ilgili olarak incelemeler

yapılır ve onlarla ilgili özel eğitim değerlendirme kuru-

lu raporu ve eğitim planı düzenlenir. Bu bilgiler ışığın-

da işitme yetersizliği olan bireyin resmi bir okula yer-

leştirilmesi ve özel eğitim rehabilitasyon merkezlerin-

den destek eğitim hizmetinden yararlanmaları sağla-

nır.

Be

rgam

a R

AM

İşitme Cihazı Kullanımı

Bireye yapılan işitme testinden elde edilen bil-

gilere göre bireyin duyabildiği sesler ve duyabilecek-

leri seslerin şiddeti belirlenir. Elde edilen bu bilgilere

işitme kalıntısı denir. İşitme kalıntıları tespit edilen

bireylerin işitme kalıntılarına ve özelliklerine uygun

olarak hazırlanmış işitme cihazları yoluyla konuşma

ve çevre seslerini duymaları sağlanır. Teknolojinin

gelişmesi ve erken tanılamayla, bebekler dahi işitme

cihazları kullanabilmektedir. Cihaz kullanımında en

önemli nokta, işitme yetersizliği olan bireye en uygun

işitme cihazının tespit edilerek bireyin işitme cihazını

kullanımında sürekliliğin sağlanabilmesidir.

İlk kullanılmaya başlandığında, özellikle çocuk-

lar cihaz takmayı reddedebilir. Sesleri ayırt etmeyi

henüz öğrenmedikleri için duydukları sesler onlara

anlamsız ve rahatsız edici gelir. Özellikle gürültülü

ortamlarda çok fazla rahatsızlık duyarlar. Öğretmen-

lerin ve ailelerin cihaz kullanımında çocukları teşvik

etmeleri gerekmektedir. Çocuğun cihaz kullanım sü-

resini arttırmak için öğretmen ve ailenin uygulayacağı

çeşitli ödüllendirme yöntemleri, çocuğun cihaza alış-

masını sağlayabilir. Çocuk işitme cihazına alıştıkça

seslerin ayrımına varacak ve işitme cihazından yarar

sağlama oranı da artacaktır. Bu konuda öğretmenler

ve aileler sabır göstererek, öğrencinin cihaza alışması

için çalışmalıdır.

Çocuk büyüdükçe, kulağı da büyüyeceğinden

dolayı sık sık gerekli kontrollerin yapılması, kulak kalı-

bının muhakkak değiştirilmesi gerekir. Eğer çocuğun

iki kulağında da işitme engeli varsa, her kulak için ayrı

cihaz kullanılmalıdır. Çift cihaz kullanımı çocuğun dil

gelişiminde etkili olacaktır.

İşitme Engelli Çocuklarda Dil Gelişimi

Doğuştan işitme yeteneğini kaybetmiş bebek-

ler normal yaşıtları gibi doğal sesleri (babıldama dö-

nemindeki ba ba sesleri gibi) çıkarabilmektedir. An-

cak ilerleyen zamanlarda ürettiği sesleri, çevresinde-

ki sesleri duyamadıklarından dolayı ses üretimi azala-

rak sona ermektedir.

İşitme engelli çocukların dil gelişimi, normal

işiten çocukların dil gelişim süreciyle aynı aşamaları

takip etmektedir. Ancak işitme engelli çocuklar işit-

me cihazı kullanarak ve özel eğitim alarak dil edine-

bilirler.

İşitme Kaybının Tedavisi

Çocuk işitme cihazından fayda görebilecek du-

rumda ise işitme cihazı takılır. Ama bundan fayda

göremeyecek kadar (ileri veya çok ileri derecede) bir

işitme kaybı varsa yapılan bazı ilave tetkiklerle birlik-

te "koklear implant" takılabilir. Burada operasyon

sonrası eğitimler de çok önemlidir. Bu şekilde çocu-

ğun işitme kaybının en aza indirilmesi ve sosyal akti-

vitesinin devam ettirilmesi, en önemlisi de duyarak

konuşmayı öğrenmesi sağlanır. Çünkü; konuşma ön-

celikle duyarak öğrenilebilir.

İşitme Cihazlarının Çeşitleri Nelerdir?

Kulak Arkası İşitme Cihazları:

Kulak arkası işitme cihazları

kullanıcının kulağının arkası-

na yerleştirilir ve kulak arka-

sına bir tüp ile bağlanır.

Kulak İçi İşitme Cihazları:

Kulak içi modelleri kullanabilmek için kulak kanalının

belli ölçü ve şekilde olması, çalıştırma ve bakım açı-

sından iyi bir el becerisine ve görmeye sahip olunma-

sı gerekir.

Tam Kanal İçi İşitme Cihazları: Pil

yuvasına yerleştirilmiş plastik çek-

me ipi olan oldukça küçük işitme

cihazlarıdır. Çekme ipi, işitme ci-

hazını kulaktan çıkarmak için kul-

lanılır.

Türkiye’de İşitme Engelli Bireylerin Eğitimi

Özel Eğitim okullarında işitme engellilere okul

öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim düzeyinde eğitim

verilmektedir. İşitme engelli öğrenciler bu okullarda

yatılı ve gündüzlü eğitim görmektedirler. İşitme en-

gelli çocukların okul öncesi ve ilkokuldaki eğitimlerin-

de, çocukların günlük hayatlarında kullanabilecekleri

temel davranışlar kazandırılmakta ve çocukların ya-

şıtlarıyla eğitim görmelerine de önem verilmektedir.

“Kaynaştırma” olarak tanımlanan bu uygulamalar

yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Böylece çocukla-

rın, kendi sosyal çevresinden ve yaşantısından kopa-

rılmadan işiten yaşıtlarıyla sosyal ve duygusal yönden

hayatı paylaşmaları sağlanır.

İşitme yetersizliği olan çocukların eğitimlerinde

eğitim ortamlarının düzenlenmesi, eğitimin kalitesini

artırmaktadır. İşitme engelli çocuklar, işitme cihazları

ile ses yalıtımı yapılmış ve uygun ders araçlarıyla do-

natılmış sınıflarda eğitim görmesi gerekmektedir.

Koklear İmplant ve İşitme Cihazları arasında

nasıl bir fark var?

Koklear implant, işitme cihazından tamamen

farklıdır. İşitme cihazının yaptığı; sesleri, işitme kaybı

olan insanların duyabileceği düzeye yükseltmek iken,

koklear implantlar kulağın işlevsiz kısımlarını baypas

ederek işitme sinirini doğrudan uyarır. İleri derece-

den çok ileri dereceye kadar işitme kaybı olan birey-

ler için koklear implant, dünya ile iletişim kurmalarını

ve hayata katılmalarını sağlayan bir duyuyu yeniden

kazanmalarına yardım eder.

Koklear implantın başarısı, işitme kaybının ne

kadar zamandır yaşandığı ve ne kadar ileri düzeyde

olduğuna, iç kulağın durumuna, kişinin cihazı kulla-

narak ne kadar fazla pratik yaptığına bağlıdır.