• ostirala • 2000ko otsailaren 4a

Egunkaria

Areso • lka-mika handia dago gurasoen elkarteak sorturiko liburutegiaren inguruan Itziar Alduntzi • «Mikrofonoaren menpean erori naiz»

Betclutik Donostiarako bidean eta inoiz ez ginen konturatu Araxes ibaiak sortzen duen haitzarteko landaretza zertxobait

ezberdina dela. Han Beteluko artadia dago, isurialde kantabrikoar» dagoen landaredi mediterraneoarreko naturgune ttiki bitxia.

:

Areso • Umeek behar duteri liburutegia

Bi urtez irekita egon ostean, lldalak liburutegian sartzea debekatu die gurasoei

Nafarroa osoan gutxi

izanen dira 310 bat

biztanleko herriak

25 umerekin eskola

dutenak. Azken

hamar urte hauetan

guraso elkartekoak

arduratu dira

zerbitzu horretaz.

A D I R A BI U R T E A R E S O K O

eskolan guraso elkarte-ko kideak liburutegia osatzen has i zirela. Herrian gaur egun 2 5 u m e d a u d e . G u r a s o a k pozik d a u d e be ra i en u m e a k 12 ur te bete arte herr ian edu-ki d i t z a k e t e l a k o . Hor i de l a e t a , g u r a s o e l k a r t e a s o r t u zenez geroztik lanean ari dira buru-belarr i herr ian atzema-t e n d i r en b e h a r r e i e r a n t z u -ten.

E s k o l a r a k o l a n a r e n b a t eg in b e h a r z u t e n i k a s l e e k Le i tzako l i b u r u t e g i r a j o a n b e h a r zu te la ikus i t a , gu ra -soek e r a b a k i z u t e n l i bu ru -tegia b e h a r zu te la h e r r i a n . Hasteko, entziklopedia ba ten l i b u r u k i e k i n b e t e z i t u z t e n a p a l a k . P i x k a n a k a j e n d e a k e m a n d a k o l i b u r u e k i n osa -t u z u t e n l i b u r u t e g i a , e t a orain dela gutxi ordenagailu b a t erosi zu ten . Baina j oan den i g a n d e a n m a r t x a n j a r -t z e k o a b a l d i n b a z e n e r e , ordenagai luak kaxan jarra i -

Haurrak jostatzeko eta ikasteko lekua da Aresoko liburutegia. • I I I BEI J NTZAI

tzen du, jar tzeko lekurik ez dutelako.

Gurasoen elkarteko lehen-d a k a r i J o x e p i Marzolek az-p imar ra tu du guraso elkartea so r tu zenez geroztik he r r i an h a m a i k a i k a s t a r o a n t o l a t u d i tuz te l a , u m e e k e ta gaz te-txoek egiten d i tuz ten eskae-r e i e r a n t z u n b a t e m a n e z . H a l a e r e , h e r r i a n ez d u t e laguntza handi r ik jaso, Uda-letik batez ere. E ta ur te haue -t a n b a k a r r i k mo lda tu ondo-ren , U d a l a r e n a lde t ik o ra in d e n a kon t ro l a tu t a eduki tze-ko n a h i hor i n a h i k o s u s m a -garria iruditzen zaie, eta ezin dituzte onar tu jar tzen dizkie-t e n o z t o p o a k . I r u ñ e a n e r e izan dira. Bilerak egin dituzte

Hezkun tza D e p a r t a m e n t u k o o r d e z k a r i e k i n . B a i n a h a -sierat ik Udalaren eta g u r a s o e l k a r t e k o o r d e z k a r i e n a r -t e a n k o n p o n d u b e h a r r e k o a r a z o a k d i r e l a e s a n d i e t e . Ora in , i n s p e k t o r e a r e n txos-ten b a t e n zain daude .

Bitartean, inoren onespena j a s o gabe , U d a l a k e s k o l a k o a r k u p e b a t e a n p a r e t a b a t a l txatu du , eta, horrela, ume-ek zuten aterpe b a k a r r a deu-s e z t a t u egin d u t e . E s k o l a k o z u z e n d a r i M a r g a r i Z a b a l a k a z a l d u d u e n e z , j o s t a k e t a n ibil tzeko z u t e n toki b a k a r r a k e n d u diete. Udalaren esane-t a n , h a i e n t z a t i z a n e n d e n l iburu teg ia eginen d u t e be r -t a n . E s k o l a k o m a i s t r a r e n

a r a b e r a , o r d e a , g i m n a s i o r a j o a t e k o b idea itxi egin die te eta, obra i txusia izateaz gain, beraiekin kon t su l t a tu gabeko lana denez ez du t e erabiltze-ko a smor ik , d u t e n l ibu ru te -giarekin oso g u s t u r a d a u d e -lako eta ez dutelako gela berri h o r r e n b e h a r r i k i k u s t e n . U d a l o r d e z k a r i e k i n d u t e n h a r r e m a n a ona dela e san d u Margar i Zaba lak , b a i n a argi du t e Udalak g u r a s o a k esko-la t ik b o t a n a h i d i tuz te la e ta n a h i h o r r e n e t a a f e r a r e n e r d i a n u m e a k d a u d e l a , e t a h a i e n b e h a r r a k a h a z t e n d i ren b i t a r t ean , k a l t e t u e n a k beraiek izanen direla.

—e» Eli Belauritzaran

!EE 11 irt cJl •

Bertso asteburua

gaurtik aurrera

B A Z T A N D A R R E N B I L T Z A R R A

elkarteak antolatuta , gaur e m a n e n zaio ha s i e r a ber-tso as teburuar i . Elizondon eg inen d i r a ek i ta ld i guz-tiak, eta gaur arratsaldeko z a z p i e t a n i z a n e n d u t e a b i a d a A r i z k u n e n e a ku l -tu r etxean eginen den ber-tso tailerrarekin. Irakaslea Bi t to r E l i zago ien i z a n e n da, eta bes teak beste erri-men, doinuen eta neurr ien ga iak jo r ra tuko ditu.

Ondot ik , S a n t a Ageda-ren bezpera izanik, trikiti-xaren laguntzaz Elizondo-ko kar r ike i i tzulia eginen zaie sa induar i koplak kan-tatuz. Iñigo Iturralde anto-l a t z a i l e a r e n e s a n e t a n «politena denak baserr i ta-rrez jan tz i ta joa tea izango litzateke».

Bihar , b e r t s o t a i l e r r a k j a r r a i p e n a i z a n e n d u a r r a t s a l d e k o z a z p i e t a n J a r d u n a l d i hone tako par t e - h a r t z a i l e e k b e r t s o a l l a n t z e n , a b e r a s t e n e t a e p a i t z e n i k a s i k o d u t e Azken gai h o n e t a n J o x U r r o z i r a k a s l e a k p a r t ha r tuko du bere esperien tziak azalduz.

B e r t s o a s t e b u r u a r a m a i e r a ema teko , l a r u n b a t e r a k o b e r t s o a far i b a antola tu du Baztandar ren Biltzarra elkarteak Elizon doko Eskisaroi j a t e txean A f a r i r a j o a n n a h i d u e g u z t i a k a u r r e t i k 3 . 0 0 peze ta o r d a i n d u b e h a r k ditu. Xabier Silveira, Una Iturriaga eta J o n Maia ber t s o l a r i e k g i r o t u k o d u t afaria. Afalondoan, Bixen te akordeoi jolearekin k a n t u z a h a r r a k a b e s t u k dira.

— » IVIatias O t x o

zubian barna

B I N G E N A M A D O Z - f I ilzorian zegoela ikusi zituen indioila-

I I rrak. «Indioilarrak!!!!, Oi, indioila-

I I rrak!!!!, zeinen ederrak diren», errepi-

katzen zuen. «Zeinen gustuko ditudan

indioilarrak». «Indioilarrik nahi duzu jan?» arra-

postu nion. «Ez, ez», erantzun zuen, «polittak

dira, ederrak...».

Etxekoak ere aipatu zituen. Joandakoak.

Gertuenak. Maitatuenak. Ama. Ahizpa. Bertan

zituen, oraingoan azken pasabidean lagun.

«Hementxe daude!», zioen negarrez, tuneiaren

ahotik sartzen hasi zenean. Handik aurrera

Iridioilarra indioilarrak topatu zituen eta haiekin batera

naturaren edertasuna, hegazti kotoretsuen lilu-

ra, haiei begira gozamena.

Ordura arte ez ziren bere bizitzan garrantziz-

ko izan. Nekazari zeiarik ez zituen ikuiluan

eduki. Ez zituen hazi. Ez zen geroko bere hiri-

bizitzan haien aldera bereziki hurbildu. Ez ziren

bere ahoan egon. Ez nion haietaz mintzatzen

aditu. Batek daki zergatik lagundu zuten.heriotz-

bidean.

Indioilarren lumetan joan zen. Hegalak zabal-

du zituzten eta haien goreneko edertasunean

eraman zuten. Hegazti horiek itzultzen didate

halere noiznahi. Gutxien espero dudanean. Ber-

din urruneko lurretan edota gertukoetan.

Gabon gaueko afarian gertatu zen azkene-

koz. Barañaingo etxe hura ezezaguna zen nire-

tzat. Azken momentuan aukeratu genuen

horren esanguratsu den eguneko afaria egiteko.

Urte askotan, ia nire bizitzako guztietan berare-

kin afaldu dut Gabon gauean.

Aurten, mahai aldean afaltzera jarri eta

aurrez aurre zegoen apal batean, txiki, xume,

zilarrezkoa, distiratsu... INDIOILARRA.

Egunkariaj ostirala, 2000ko urtarrilaren 21 a

Mafarkari cl

BH aztan •

Euskararen egoera Gutxi erabiltzen da 25-65 urte arteko gizamultzoetan

Paula Kasares

soziologoak, duela bi

urte egindako

ikerketa bat osatu

nahirik, Baztanen

dagoen hizkuntz

errealitatea aztertu

du. Hizkuntza

uk(i/a)pena Baztanen

izenburupean,

txosten bat idatzi du

ateratako

ondorioekin.

1 Q Q C AN N A F A R R O A K O

I J _ / v J Gobernuak egin-d a k o i k e r k e t a r e n a r a b e r a , B a z t a n g o p o p u l a z i o a r e n %80k badaki te euskaraz , eta h a r a n e k o h e r r i g e h i e n e t a n k o p u r u h a u % lOOera i r i t s d a i t e k e , b a i n a d a t u h a u e k guz t iak enga inaga r r i ak izan da i tezke . P a u l a K a s a r e s so-ziologoareh ikerke ta ren a ra -b e r a , e u s k a r a r e n e r a b i l e r a soziala bazterrekoa da Bazta-nen. Ondorio hone ta ra iriste-ko kale neurke tez ba l ia tu da batez ere. Baztango Udaletxe-a n d u e n e u s k a r a t e k n i k a r i l anpos tuan egin beharrekoak baliagarri izan zaizkio ikerke-t a b u r u t z e k o . H i z k u n t z e n m a i l a k e t a b a d a g o o r a i n d i k ballean; gaztelania beharrez-

Euskara asko erabiltzen da Baztango haur eta edadetuen artean.

• E C U N K A R I

kotza t ha r t zen da, nah i t aez -kotzat, eta politikoki neu t roa da. Euskara , ordea, alferrika-koa, baztertzekoa eta politiko-ki m a r k a t u a da. Haur eta za-h a r r e k asko erabi l tzen dute ; gazte eta helduek, ordea, as-koz gutxiago. Batez bes tekoa ez da benetako egoera argitze-ko ba l i aga r r i , h a u r r e n a e t a zaharrena pisurik gutxien du-ten gizataldeak bait ira. Giza-talde h a u e k ez dira produkt i -boak, e ta ez er referentz ia lak ere, eta sozialki menpeko di-

ra. 15-24 ur te bi tar tekoen ar-t e a n %80k dak i te e u s k a r a z , b a i n a h o r i e n a r t e a n %30ek erabiltzen dute eguneroko bi-zitzan. Antzekoa gertatzen da 2 5 - 6 5 u r t e a r t ekoek in . «Ho-nek a d i e r a z t e n d u e rab i l e r a margina la dela, baz ter rekoa . Pixka b a t m u t u r r e r a j oanda , b e n e t a k o f u n t z i o p r o d u k t i -boa, ekonomikoa eta kul tura-la d u t e n ta ldeek e u s k a r a gu-txi erabiltzen dutela esan dai-teke, e lebakar tzasun soziale-ra iritsi garela», ondorioztatu

d u P a u l a K a s a r e s e k b e r e txostenean.

Baztanen, garai ba tean gu-txi ziren e leb idunak; horiek, gaz te laniarekin , be ren izena eta itzala goratzea bilatzen zu-ten; gau r egun, berriz, elebi-d u n k o p u r u a oso h a n d i a da, ba ina administrazio pos tu es-t ra teg ikoe tan , elite a r t i s t iko i n t e l e k t u a l e a n h i z t u n m o t a e rda lduna naba rmen tzen da. E r d a l d u n e l e b a k a r h o r i e k erreferentziazko k o m u n i t a t e dira, izen oneko.

«Pello S a l a b u r u r e n esa ld i b a t h a r t u n u e n n i re u s t e a k konfirmatzeko: Baztangoabe-zalako gizarte itxi ba tean eus-k a r a r e n a lde egi ten z u e n a r i z e h a r k a b e g i r a t z e n z io t en , n a h i z e t a h a n g o b i z t a n l e gehienak e u s k a l d u n garbiak izan,» adierazi du Paula Kasa-resek . E u s k a r a n a t u r a l a da, ba ina ez da beharrezkotzat jo-tzen. Baztan trantsizio proze-su ba t ean sa r tua dago, jende-ak ez d u s i n e s t e n gizarte es-k u a l d u n a b i d e r a g a r r i a izan daitekeenik. Halere, sekula ez da i zan h a i n b e s t e b i t a r t e k o h i z k u n t z a r e n normal izaz ioa l o r t z e k o . H e z k u n t z a k o d a -t u a k e r a b a t n o r m a l i z a t u t a d a u d e : 10 m a t r i k u l a t a t i k 9 e u s k a r a z k o a d a r r e a n egi ten dira. Hortaz, badago euska l -d u n kontzientzia d a u k a n jen-de mu l t zo ba t , e r r e fe ren tz i a izan daitekeena.

—fi» Rakel Goñi

he r r i ta r iak Edurne Elizondo

Fernando Sarratea, eguraldiari so Elkarrizketaren txokoan Fernando Sa-rra tearen h i t zak jaso ditu Ttipi-ttapa al-dizkariaren azken zenbakiak, Ioana Iñi-gezek s inatu ar t ikuluaren bitartez. Do-neztebeko eguraldi iragarlea da Sarra-tea, eta bere lanaren ingurukoak kon-ta tu dizkio Ttipi-ttapari: «Duela 20 ur te inguru hasi nintzen. Ni ITGrekin ari-tzen nintzen lanean, eta behin erran zi-daten Pako Eraso, lehen h a u egiten zuena, hil egin zela eta ia nik eginen nuen ha ren ordez. Nik erran nuen apa-ra tuak baserr iaren ondoan paratzen bazituzten har tuko nituela datuak. He-

men para tu zituzten, eta ordutik bi al-diz aldatu dizkidate t rasteak. Gero eta modernoagoak jar tzen dituzte».

«Goizeko 08:30ak aldera har tzen di-tu t eguraldiaren da tuak: euria egin bal-din badu kant i ta tea neurtzen dut, eta gero tenpera tura haund i eta t t ikienak har tzen ditut. Gero Caja de Ahorrosera igortzen dugu telefonoz goizeko 09:00ak baino lehen. Handik Iruñera, Nafarroako Gobernura bidaltzen dute. I ruñera bidali eta gero, 09:00etan pun-t tu -pun t tuan berriz neurtzen dut . Beti ordu berean izan behar du, neguan

09:00etan e t a u d a n 10:00etan. Datu hoiek txartel ba tean a p u n t a t u eta Me-teorologi Ins t i tu tura bidaltzen du t hila-betero. Noizbait nik ezin b a d u t nere alaba etortzen da».

«Azken aldi hone tan franko nahas i a dago eguraldia. Uste genuelarik hoztu behar zuela berotzen zuen, eta us te ge-nuelarik berotu behar zuela haize hotza sa r tu eta hoztu egiten zuen. Nik ezagu-tu d u d a n tenperaturar ik beroena 38 gradokoa izandu da, 40 gradura ez da ailegatu, eta hotzena berriz 13 grado zero azpitik».

X a b i e r L a r r a b u r u

Sturnus Vulgaris Arratsaldeko bost eta erdiak di- j

ren hauetan leihotik begiratu 1

eta estornino-saldoen (Sturnus :

Vulgaris) ibilerekin iiluratzen j

naiz berriz ere. Gaur, bezperan :

baino hodeitsuagoa dugu arra- •

tsaldea eta, beraz, atzo baino :

ilunxeagoak dira neguko bost :

eta erdi hauek. Dena den, es- •

torninoei bost axola erlojuen i

orratzak. Atzo seietan etorri ba- j

ziren ere, orratzekin ez baizik :

eta iluntasunarekin egina dute- j

nez hitzordua, jada multzo han- :

: dietan biltzen ari dira, egunero j

: bezala, Takonerako zedroen j

: gainetik (Cedrus sp.). Iluntzear i

: dagoenean, etxeko salan kolo- j

: reak desagertzen direnean, al- i

: txatu eta salako argia pizten j

j dutnik(HomoHominiLupus). i

I Gero leihora joaten naiz estor- j

j ninoen gaueko bilera behatze- j

i ra. Eta hortxe egoten dira, pun- i

i tual-puntual, iparraldetik zein j

j hegoaldetiketorritakosaldoak, i

i gauaren atarian elkarrekin lo j

j egiteko hiru, lau zuhaitzetan i

i biltzen. Eta horrelakoetan es- j

j kerrak ematen diet nire jainko i

i eta jainkosa ezezagunei. Dis- j

i frutatu egiten dudalako. Eske- j

i rrak ematen diet gixajo bat iza- i

i teagatik eta ez, esate baterako, j

j ekonomialaria. Bestela ez nuke i

i gustura ikusiko zeruan osatzen j

j ari den plaga madarikatu ale-ja- i

i le nazkagarri hori. Eskerrak j

j ematen diet Nafarroa Sainduko i

i politikaria ez naizelako. Bestela j

i nazka eginda nengoke hegazti- j

j muitzo guztiz inproduktibo eta i

i harrapari horrekin eta nekazal j

j munduko kexuekin. Disfrutatu i

i ahaldudalakoeskerrakematen j

j diet. Eta horrela, lasai askoan, j

i milaka txori horiek ikusterako- j

j an, galdera bitxiak sor daitez-

j ke. Ehundaka kiiometrotan ba- ;

i rreiaturik egon diren txori ho-

j riek, nola jakin dezakete Tako- :

i nera hor dagoela? Zergatik du- ;

j te sateliterik gabeko GPS

i sistema horren garatua? Ehun- •

i daka mugimendu horiek bate- :

j ratzeko nola egiten dute? Ba ai

i dute inongo gidaririk? Hegan

j egiterakoan mutu daude, baina

i zedroetan (Cedrus sp.) pausa-

j tzen direnean, txili txilioka has-

i ten dira, burrunba izugarria

j sortuz. Zergatik? Ornitologoek

j txilio horiekin beraien artean

i informazioa trukatzen duteia

j uste dute: ea hegoaldean jana-

: ririk topatu duten, iparraldean

j eskaxia ote dagoen eta abar.

i Gainera, zonalde handi batean

j haietako zenbat dauden eta ja-

i naria guzietarako iritsiko ote

i 'den kalkulatzeko erabiltzen

j omen dute, haiek, txoriek, ara-

; ba-zozoek, estorninoek, Stur-

j nus vulgaris horiek. •

ostirala, 2000ko otsailaren 4a Egunkaria

Araxes ibaiaren aizpitartean dagoen artadi kantabriarraren inguruko liburutxoa atera du Udalak

ETELUKO UDALAK ARGITARATU BERRI DUEN

l iburu txo ba tek j ak ina raz i digu Ara-xes ibaiak Betelu ondoan sortzen duen hai-tzarteko landare tza ez dela ingurue tan da-goen landaretzaren berdina. Betelu isurial-de kan tabr i a r rean dago, h a u da, bere u r a k Kantauri i tsasora joaten dira. Baina Betelu-ko hai tzarteko landareak medi terraniarrak dira.

Edua rdo Gonzalez biologoak egin ditu li-b u r u t x o a r e n t e s t u a k e ta mar razk iak , Ra-m o n Ruiz C a b e s t a n y r e n e t a J u a n Car los Bascones Nafarroako Gobernuko ingugiro teknikar iaren laguntzaz. Beteluko ar tadia-ren tokiko bidetik (4 km), Ruiz Cabe'stany-r e n l agun tzaz , Arritxo ga i lu r re ra igo ga ra Beteluko ar tad ia hobeki ikusteko. Ruiz ze-ramikagilea da eta Plazaola par tzuergo tu -

Ongi dago Donostiara hiru ordu laurdenetan heltzea. Baina inoiz errepide zaharretik joatea

ere ez dago gaizki. Orduan ikusiko dugu Malloak jai aretoa aurri-egoeran dagoela, Azpirozko errepideak zorabioa eragiten

segitzen duela edota mendate azpiko jatetxeko ate eta leihoetan adreiluak paratu dituztela. Eta halako batean Betelu ageri da, Beteluko

uraren herria.

ristikoko bideak lehengoratzen ibili da. Be-rak erakuts i eta irakatsi digu zertan da tzan Beteluko artadi hori.

Haitzarteko giro berezia Haizeak las te r tasun handia har tzen du hai-t za r t ean sa r t zean . Haizea k o n p r i m a t u e ta bero tu egiten da giroa lehortuz eta, aldi be-rean , l andared ia as t induz . Hala, ba ldintza egokiak sortzen dira hosto gogor eta i raun-korra du ten zuhaitz eta zuhaixkentzat bere-ziki, hos to b igun eta erorkorra d u t e n har i -tzek e ta z u h a i x k e k ba ino , h o b e t o j a s a t e n bai tute ebapotranspirazioa.

Araxes ibaiaren hai tzar teko kl imaren be-rezitasunei esker eta ar teak egokitzeko duen a h a l m e n a r i esker i r a u n du Bete luko a r t a -diak.

Eeunkaria ostirala, 2000ko otsailaren 4a

B e t e l u k o a r t a d i a n a u r k i d i t z a k e g u n zuhaitz (artea) eta zuhaixkek (gartxua, gur-bitza, ereinotza...) egitura tr inkoa eta itxia dute, zeinak ez dion haizeari sartzen uzten. Landare h a u e n hos to l a r ruka ra eta i lupa-tsuek haizea eta transpirazioa jasa ten dute. L a n d a r e h a u e k e g u n e z b e r o a m e t a t z e n d u e n h a r r i a s k e k o l u r z o r u a r e n g a i n e a n h a z t e n d i ra . Ha i tza r t eko ka ra r r i zko h a r -kaiztegiaren gainean ezartzen diren lurzo-ruak ahulak eta har r i t suak dira, eta hezeta-s u n guti har tzen dute gainazalean. Hori de-l a - e t a zaila zaie h a r i t z e ta pagoei b e r t a n haztea. Hortaz, hai tzar tean landaredi medi-te r raniar ra dago, nahiz eta, dagoen lekua-gatik, k a n t a b r i a r r a izan b e h a r k o lukeen . Berezi tasun horregatik Nafarroako Gober-n u a k B a s o g u n e N a t u r a l a i z e n d a t u z u e n 1997an Zigadi-Beroate izen ofizialarekin.

«Dena dela uni ta te administrat iboa eta uni-ta te n a t u r a l a ez datoz bat», e r r a n d u Ruiz Cabes tanyk . «Artadia ez da b a b e s t u d u t e n zat ia baka r r ik . Lizar tzara ino h e d a t z e n da tarteka».

Artadiaren jatorria eta bilakaera Tertziarioaren b u k a e r a n , due la h i ru milioi urte , gaur egungoak baino giro lehorragoei eta epelagoei esker, ar tadiak, isurialde me-diterraniarra hartzeaz gain, Bizkaiko itsaso-ko ertzean b a r n e r a t u ziren. Kua te rnar ioan glaziazioen eta aldi epelago eta hezeagoen arteko alternantziak hostozabal kaduzifolio-ak (pagoak e ta ha r i t zak ) h e d a t z e a e rag in zuen. Fluxu eta erref luxu hor ien ondorioz, a r tadi k a n t a b r i a r r a k leku j a k i n b a t z u e t a n gelditu ziren, Beteluko ar tadian adibidez.

Mendeetan zehar, a r t ad iak egurrez, ika-

Betelutik Goikola burdinolaren aurrietaraino hamar bat minutuko paseo ederra dago. Inguru hori olgetarako tokia da orain, eta bertatik Mailoak hagitz polit ageri dira.

• O S K A R M O N T E R O "

Beteluko artadian, bisitariak ez du

naturaren ikuskizun nabarmenegirik

ikusiko. Baina ongi begiratuta, gauza

anitz ikas daitezke. •

O S K A R M O N T E R O

NJafarkaria 5

tzez e ta bazkaz h o r n i t u d i tu Bete luko herr i tarrak. XIX. mendean errotak sor-tu ziren, ibaiko u rak bideratzen zituzte-nak , ba i t a b u r d i n o l a k ere. Gara i h a r -tan, kostaldet ik Ebroko a r roarako iga-robide na tu ra l a zen ibarra, eta manda -zainentzako eta dilijentzietarako bentak e ta b ideak egin z i t uz t en h a i t z a r t e a n . Be te luk ere u r s e n d a g a r r i d u n b a i n u -etxearen oparoaldia eta beheraldia eza-gu tu zituen 1866tik 1966ra. XX. m e n d e a n , d u e l a gut i , e r r ep ideak a u t o b i a r i eg in dio l e k u a e t a A r a x e s iba iak eta h o n e n ha i t za r t eak in t e resa b e r r e s k u r a t u du t e ibilbide a l ternat ibo eta berezi gisa. Bisitariak ez du na tu ra -ren ikuskizun nabarmenegi r ik ikusiko Beteluko ar tadian. Baina ongi begiratuz gero, gauza ttiki anitz ikas daitezke.

Goikolaren ingurua Herritik Goikola burdinolaren aurrieta-raino hamar bat minutuko paseo ederra dago. Dena den, zertxobait gehiago ibili nahi duenak Burdinolako bidea San Do-natoko bidearekin lot dezake. Burdino-lako bidean, kilometro erdi eskasean ze-ra ikus dezakegu: S a n t a Krutz ermita, Beteluko u ren lantegia, Urberoa u r epel-d u n h a r r a s k a , ba inu-e txe desager tua-ren Iturri San tu i turr iaren hondakinak, Dama Iturri iturria, bainutokia eta Goi-kola izeneko burd ino la ren aur r iak . In-

• guru hori olgetarako tokia da orain, eta 1 bertatik Mailoak hagitz polit agertzen di-

ra. Autobiak Betelu albo batera utzi due-nez, leku hor ren atontzea tur i smoa erakar-tzeko egin du te la p e n t s a dezake ba tek edo bestek. «Izan daiteke», dio Ruiz Cabestanyk. «Baina nik us te dut bertakoek paseatzeko le-ku polit ba t izan dezaten egin dutela».

— A s i e r Azpilikueta

Udalaren hainbat egitasmo

UDALAK HAINBAT ASMO DITU B E T E L U ETA INGURUAK ERAKARGARRIAGO

egiteko. Mikel Rekalde alkateak azaldu duenez, bainu-etxea eraikitzea, Goikola burdinolaren ondoko ubidea atontzea eta burdinolaren ondoko etxea Natura Interpretatzeko Zentro bihurtzea dira egin nah i dituzten proiektu nagusiak. Helburua tur ismoa erakartzea da batez ere.

«Ubidea garbitu, t x u k u n d u eta konpontzeko laguntzak eskatu ditugu», azaldu du Rekaldek. «Ubidearen gainetik edo aldame-nean burdinolako bidea jarra i tuko genuke, eta ubidetik burdi-nolaraino u r a ekarri. Eta gero, burdinolan, urarekin jokoren bat egingo genuke, ur- jauzia edo. Laguntzak ematen badizkigute, ubidea au r t en garbitu eta egokituko dugu».

Halaber, Udala duela bi urtet ik dabil bainu-etxea eraikitzeko gestioak egiten. «Zaharren egoitza ur te hone tan hasiko da erai-kitzen, ba ina bainu-etxearena ezin dugu ziurtatu. Bainu-etxea egiteko asmoak tinko jarraitzen du. Hori da Beteluko Udalak duen proiektu nagusia , zaharren egoitza dagoeneko lotuta bai-tago».

Rekaldek us te du tur i smoan indar hand ia ha r t u duela terma-lismoak. Beteluko Iturri San tuko u r a su l fu roduna da, biriketa-rako eta larru kontuetarako oso ona. Eta Dama Iturri eta Iturbe-roko u r a k mineromedizinalak dira, gi l tzurrunentzat oso apropo-sak. «Ur horiek hor daudenez, tur ismoari begira a p u s t u a egin behar du Udalak eta arlo hori sus ta tzen ari gara», e r ran du Re-kaldek. «Baina ahaz tu gabe tur i smoa industr ia eta nekazaritza-ren osagarri dela».

ostirala. 2000ko otsailaren 4a EgunkariJ

K l a s i k o b i t x i • a r r o n t k l a s i k o

Joxemiel Bidador

Baztango euskal idazleeri

berri laburra (1) Baztango euskal idazleen berri ematen segitzen dugu

hirugarren saio honetan, eta gure zerrendan aitzina eginik, hona hemen beste hiru egile: Martin Goienetxe, Damaso

Etxeberria eta Damaso Legaz.

Martin Goienetxe (1845, 1847, Elizondo) Bona-

parteren kolaboratzaile sutsua zen Bruno Etxenike urdazubia-rrak Elizondoko bere etxetik paper mordoa helarazi zion printzeari 1856.eko irailaren 9an, Euskal Herrira eginiko bidaietako batean Urruñan jaso zituenak; Etxenikek bilduriko materialen artean, Elizondoko erretorea izaniko Martin Goie-netxeren hiru sermoi gutxienez badaude, 1845.ean predikatu-riko Sorkunde Garbiaren egu-nerako sermoia, 1847.eko urta-rrilaren 17an predikaturiko San Antonioren sermoia eta 1847.eko abuztuaren 15ean predikaturiko Ama Birjinaren Jasokundearen egunerako ser-moia. Hiru sermoi horiek, Baz-tango eta Otsagiko euskaran eginak dauden egile ezagunik gabeko beste hainbat prediku-rekin batera, Nafarroako Artxi-bategian dautza; alabaina, hauen irakurri ahal izateko ez da hara joan beharrik, honez-kero argitaraturik baitaude, Rosa Miren Pagola filologoak zuzenduriko taldeak Bonaparte-ren Ondareko Eskuizkribuak izenburuko bildumak Iparral-deko Goi-Nafarrerari eskeini lehendabiziko liburukian hain zuzen ere. Hiru prediku horie-kin batera, gainera, Goienetxek Alonso Rodriguez XVI. mendeko josulagunak idatzi liburutik eginiko itzulpen labur bat badugu, Leccion sacada de Rodriguez con algunas peque-ñas variaciones y varias omisio-nes de retazos enteros, 1782.ean Ibarrako Lopez ape-zak Amikuzeko euskarara egin zuen antzera.

Damaso Etxeberria Iturral-de (1834-1886. Elizondo) Borde-lenjaioizanagatikere, 1834.eko abenduaren 1 ln, zinez elizon-doarra genuen. Honen aita Be-rroetako Martin Lilis Etxeberria izan zen, Baztango alkate eta Nafarroako Gerrate-Biltzar Kar-listaren kide, Erreniegako bo-rrokan zendu zena; ama, aldiz, Angeles Iturralde Aldekoa, Da-tue jauretxeko nagusia zen. Be-re aita bezala, Damaso Etxebe-

rria ibarreko alkatea izan zen, eta baita Nafarroako Gerrate-Biltzar Karlistaren partaidea ere. Ez zen oso idazle emanko-rra; alabaina, San Frantzisko Xabierkoari eginiko bertso ba-tzuen egilea dugu, 1857.eko urriaren 18an Bonaparte prin-tzeak berak Elizondon bertan jaso zituenak. Goienetxeren predikuak bezala, bertso horiek argitaraturik ditugu, eta, beraz, ez dago artxibora jo beharrik irakurri ahal izateko. Argitara eman zituen lehenengoa Nikolas Altzola izan zen, 1967.eko He-rriaren Lagunen aldizkaritxoan, eta berrikiago ere, jadanik aipa-tu Pagolaren bilduman ditugu irakurgai: «Nafarroco hume no-blea / Catedratico Parisen / Yg-nacio duzu seguitzen / Ceruac manic bidea / Itzala munduco ^ fama gucia / Daucazu despre-ciatua. / 0 saindu miragarria / Apostolu famatua / Yguzu Ja-vier escua / Artzeco zure vicia».

Damaso Legaz Laurenzena (1838-1902, Arizkun) Aiko ahe-tza zuen Damaso Legaz Lauren-zenak, Abaurregainekoak bai-tziren Legaztarrak; ama, ordea, guztiz baztandarra zuen, Elbe-tekoa. Baztandar ere zegokioke-en Damasori beraz, Arizkunen sortu baitzen, 1838.ekoaben-duaren 1 ln. Irakasle partikular batekin latinak etxean ikasi os-tean, Iruñeko Donibaneko apez-gaitegian sartu zen 1854.ean er-dietsi zuen ikasketa beka berezi bati esker, eta hor-tik aurrera eliz karrera ikusgarria egin zuen: apeztea 1863.eko maiatzaren 30ean egin zuen, eta urte bereko urrian Iruñe-ko elizbarrutiko apezgaitegira pasatu zen fllosofia katedra-tiko moduan; hu-rrengo urtean, be-rriz, teologia kate-dratiko izendatu zu-ten; 1866.eko azaroaren 5ean apezgaitegi kontziliarraren idazkari eta urte bereko urria-ren 23an errektoreorde egin zu-ten; 1867.eanteologiakodokto-retza erdietsi zuen Valentzian;

1869.eko azaroaren 5ean Iruñe-ko apezgaitegiaren errektore izendatua izan zen, 1902. eko otsailera arte bete izan zuen la na; 1869.eanapezpikutegikoaz-tertzaile sinodala izan zen; 1883.ean, oposaketan gailendu 1 ostean, kalonje lektoral bilakatu | zen, hau da, Iruñeko kabildoa-ren teologo. Baztan aldera ere | lantzean behin hurbildu zen, eta, horrela, 1875.eanEiizondo-ko erretore jardun zuen; alabai- j na, Iruñean zituen betebehar f ugariek ez zioten utzi gogozko lanpostu hartan luzaro aritzea. Azkenik esan behar da aukera izan zuela Tarazonako nahiz Habanako apezpikua izateko, baina Euskal Herrian geratzea hobetsirik, aisa errefusatu zi-tuen ohore horiek guztiak.

Euskararen nafar unibertso murriztuan berebiziko nortasu-nez gailendu zitzaigun Damaso Legaz, nahiz, egia esan, arras lan gutxi argitaratu zuen. Nafa-rroako aldundiak deitu euskara katedraduna aukeratzeko epai-mahaikidea izan zen, baita or-duko hainbat sariketa literario-tan ere, Euskara elkartekidea sorreratik beretik izan genuen, Campionendako kolaboratzaile aparta izan zelarik. 1891.ean Iruñeko Liburutegi Kristau Pro-pagandistikoaren lehendakari aukeratu zuten, LaAvalancha aldizkaria ateratzen zuen era-kundearena hain zuzen ere, eta

Legaz 1902.eko azaroaren 17an hil zenean, ordu-ko sinadura hantuene-

kin prestaturiko mo-nograflko gotorra atera zen: Julio Al-tadill, Estanislao : Arantzadi, Felix Amorena, Daniel Zi-ga Maio, Fermin Erize, Eustakio Ilundain, Juan Iturr'alde Suit,

Cancio Mena, Hi-lario Olazaran,

Frantziska Sarasate... Joakin Maiakberak requiem-partitura bat igorriz kolaboratu zuen, eta testu horiekin batera, Legazen beraren erdal sermoi bat eskeini zuten.

T'a t z i k u T^e r u r e n a

Salaverrik Iñigoz

EUSKAL HERRIA KRISIAN

omen dela eta, Joxe-ren sermoi zarpail batzuk leitzen aritu naiz. Txukunena

atzenekoa: zorioneko Mirande, Baroja eta Gasseten ondoko. Honela dio pasarte batean: «Gu-re artean, Mirandek baino de-xente lehen, kontrajarpen hori erabili duen bat, J . M. Salave-rria izan da, erlijiokera ekialde-tar eta mendebaldarraren dife-rentzia Inazio Loiolakoari apli-katzeko:

«Erroma eta Jerusalem arte-an erabaki beha r ra zegoen, Ekialdeko izpirituaren eta Men-debalekoaren artean. Ekialdeko bideak Jesusen dotrineko sor-buruberora zeraman, hasierako argitasun hutsera, iturri eman-korrera; ba ina , aldi berean gehiegikeria astzetikoetara, azalpen gordinetara, desbidera-tze arriskutsuetara. Erromak ordea, jainkozko irudipen eta berokeria mistiko haiei guziei kontzeko harresiak ipini zituen; Erroma tinkotasuna, autorita-tea eta dogma zen. Sendotasun betiereko iraulezina. Erroma aukeratu zuen Iñigok.

«Haren mendebaldar petoa-ren sen zorrotzak sumatua zeu-kan kristautasun integrala, zi-nezkojesuitismoa alegia, ezzela ongi uztartzen gizaera europa-rrarekin. Kristau asmo hutsa, sekula izan ote liteke zinez erro-tik europar? Erroma, Aitasan-tutza eta Eliza erromatarraren zesarismoa egin dira Ebanjelio-ko izpiritua bihurritu eta men-debaldeko gizaerara egokitzea-ren kargu; eta halaxe izan zen posible Europa kristautu izana-ren mirari harrigarria.

«Behar bada, europar gizae-raren historia erlijiozkoa bi kon-trajarrera horien arteko burru-ka minera biltzen da... Europar gizonaren kristau izateko bo-rondateari, bere gizaeraren be-nazko zentzuak berak egiten dio uko; bere izakerak eragiten dio hain zuzen Ebanjelioak gaitzes-ten duen guzia onestera.

«Harrotasuna eta burgoita-suna, ekintza eta kemenaren

aldeko jaiera, giza ahaleginaren aldeko fedea, indarraren itsu-mena, mugarik gabeko aurrera-pen zaletasuna, etorkizunari beti baikor... Erromaren talen-tuari zor zaio hori guzia arima europarrak larritu gabe berega-natzeko eran bihurritu izana; hainbat pasarteren zuzenketak eginez, izkutapen zuhurrak, ezikusi aproposak, ondorio la-rrienak arinduz edo kenduz; Erromako esperientzia politiko-ak bestek bete ez zezakeen lana, bere burua Ekialde eta Mende-balde arteko interpretari edo jainkoaren bitartekari eginez.

«Erromak badaki aski ongi Jesusen dotrina hutsak nor be-re b u r u a r e n ukapenera eta nihilismo mistikora eragiten duela, edota komunismo lozo-rrotzaile batera. Eta herri euro-parrak, batez ere germaniarrak, ez du bere buruaz etsi eta lo hartu nahi. Horregatik erakutsi du Erromak halako jakinduria Ekialdeko mistizismo eta aban-donismo itsu haren izaera goxa-tzen. Ekialdeko ar imarekin hain bat datorren Apokalipsia-ren hasierako ideia goxatu du, batikbat.

«Aurren kristandadeko larri-tasun hura, gure mundu biribi-la belaxe deseginen zelako si-neste izugarri hura, gero Kristo-ren sakrifizio salbatzailea bete ondoren ez zentzurik ez gertatu beharrik izanen ez duena, Erro-mak itxuraldatuko du eternita-tearen sinestea asmatuz. Ez be-tikotasun zeruko hutsa, baizik lurrekoa, batez ere. Eliza beti-kotasuna da, sendotasuna.. . Eliza beti Erroma izanen da, eta Erroma betiereko hiria, sekula-kotz munduaren erregetza uka-nen duena».

Neronek euskaratu dizut eta tarteka moxtu. Ahaztua omen daukagu Salaverria, eta noiz-bait be r r e sku ra tu beharko omen dugu, baina nondik eta nola ez digu tutik esaten Joxek. Dena dela, Paisaje con fisuras liburuko lehen partea leitu nue-netik, erdipurkeria urdinxka baino ez zaizkit egin apezkon-tuok.

t IVIotxorrosolo

Etorkizuna

AD O S ! G U H A R R E K M A M I T U R I K O M O L D E E T A N I B I L B I K I , Z I N E Z

an tz ina tuko gara. Akort! Apoarena egia bi laka dadin, gustagarr iak ez diren ha inba t irentsi behar rean gaude. Pre-fos ta! Ez gara gure ba i t akoak , b a i n a bizi ga i tuenar i k a s u egin behar . Gisa horretako egokieretan, jaioak diren a n d a n a horien gibelekoa al da etorkizuneko gure marka?

Egunkar ia ost i ra la , 2 0 0 0 k o otsai larer i 4a

Italtr AliiDtin Euskadi Gazteko Esataria

EITBk banatzen dituen Iparragirre sarietako bat jaso

berri du Itziar Alduntzin leitzarrak. Neska berritsu honek

23 urte ditu, eta dagoeneko Euskadl Gazteko Top Gaztea zerrenda mitikoaz arduratzen da, eta,

dioenez, oso gustura dago egiten duenarekin.

DONOSTIARAINO JOAN BEHAR

i z a n d u N A F A R K A R I A I C

Itziar Alduntz in t o p a t u a h a l izateko. Gipuzkoako h i r ibu-r u r a due la h i labete j o a n zen Itziar, a ldaketaren behar rean zegoelako. • D o n o s t i a k o edertasunak

l i luratu eg in al za i tu edo l a n k o n t u e n g a t i k e torr i zara hona bizitzera? Donostia gus tukoa dut , eta

ora in h e m e n bizi naiz, ba ina ni leitzarra naiz, eta etxera ere oso gus tu ra joaten naiz, batez ere a m a k despen tsa betetzen didalako. Izan ere, etxekoan-dre ona naizela esan badeza-ket ere, sukaldean ez naiz oso ongi moldatzen. • E u s k a d i Irrat ian h a s t e a

kasualitatez izan al zen? Ez dak i t , b a i n a tx ik i t a t i k

i r r a t i a g u s t u k o n u e n , e g u n osoa i r r a t i a e n t z u t e n iza ten nintzen. Irratigintzan Euska-di Gaz tean h a s i n in tzen , be-k a d u n gisa, e ta sei h i l abe te pasa tu eta gero Euskadi Gaz-teko p r o b e t a r a a u r k e z t u eta h a r t u eg in n i n d u t e n . E t a ora in mik ro foa ren m e n p e a n e r o r i n a i z . H u n k i t u e g i t e n naiz h a r e n a u r r e a n , e ta era-bat deskonektatzen dut .

• Iazko aldian Uhinak astin-tzen saioa egi ten zenuen, eta aurtengoan Topaleku. Nolako saioak dira horiek?

Iaz lau o rduz ar i tzen n in-tzen e tengabe telefonoz hitz egiten, Plan plin p lan t a r t ea eta lehiaketa egiten. Niri jen-dearekin hitz egitea asko gus-tatzen zaidanez, entzule asko e z a g u t u n i t u e n . Ur te o s o a e m a n n u e n s a i o h o r r e k i n . Aurten, berriz, Top Gaztea ze-r r e n d a mit ikoaz a r d u r a t z e n naiz eta, zerrenda aurkezteaz gain, bo toak j a s o t z e n d i tu t .

Baina elkarrizketen tar tea da g e h i e n g u s t a t z e n z a i d a n a , mus ika m u n d u a n h a r r e m a n asko izateko aukera eman dit eta oso gus tura nago. • Iparragirre saria jaso berri

duzu. Zer esna nahi du zu-retzat sari horrek? Sar ia oso pozik j a so n u e n .

Nire lanaren f ru i tua dela pen-tsatzen dut, ba ina nire lanki-de guztiek ere merezi zu ten ,

l an h a n d i a egiten d u t e l a k o . B a i n a b a t i e m a n b e h a r diote, e ta Topale-k u s a i o a r i e m a n izanak lana a rdu -r a h a n d i a g o r e k i n e g i t e r a b u l t z a t u nau . Egiten duda-n a hobe t zeko go-g o a e m a n d i t . E s a n z i d a t e n e a n s a r i a e m a n e n zi-d a t e l a z e r a p e n -t sa tu nuen: «Ema-ten bad ida t e ongi dago, ba ina b iha r h o b e k i e g i n b e -h a r k o d u t lana» . Sa r i a egongelako apa l b a t e a n d a u -ka t , e ta a n i m o a k emateko balio dit. • E t a h o r r e l a i z a n al da s a r i a d u z u n e z g e r o z -t ik?

Beno, ni bet i izan na iz oso k r i t i k o a n e u r e b u r u a r e -kin . Topa l eku -ko e lka r r i zke t ak a r -d u r a hand ia r ek in egin behar izan di-

„ tut , Euska l Herri-ko m u s i k a l a r i e n -tza t egi ten d u t e n

l ana pro iekta tzeko leiho b a t delako. Esa te baterako, Eus -kad i Gazteko m a k e t a lehia-ketan 288 talde eta bakarlar i aurkeztu ziren, eta horietatik b a k a r b a t e k e r a m a n z u e n lehiaketako saria. • Egin beharreko elkarriz-

ketak asko prestatzen di-tuzu.

Bai, elkarrizketa ba t erron-ka h a n d i a da . E l k a r r i z k e t a

bati sekulako er respetua diot eta, horregat ik , p re s t a t ze ra -koan, dokumentazio asko bil-tzen dut . Lor dezakedan infor-maz io g u z t i a b i l d u e t a gero pres ta tzen di tut galderak. El-karr izketak egiteko modu as-ko daude eta, ni neska serioa ez naizenez, j endea ez asper -tzeko eta oso a s t u n a ez izate-ko giro o n a so r tzen sa i a t zen naiz; n a t u r a l t a s u n e z egi ten ditut, eta hori entzuleak atze-m a t e n du . Nik, ga ine ra , oso ongi p a s a t z e n d u t . E t a l a n a ongi a teratzen bada , ondoren oso gus tu ra gelditzen zara. • Zuri gustatzen zaizun mu-

sika mota Euskal Herrian topa al daiteke? D e n e t a r i k e n t z u t e n d u t ,

m o m e n t u a r e n a r a b e r a . S k u n k Anansie en tzun deza-ket momentu batean, eta bes-te b a t e a n Pearl J a m edo Kaf-h a . T o p a l e k u s a i o a r i e s k e r j e n d e a s k o e z a g u t u d u t , e t a e l k a r r i z k e t a t u d i t u d a n guz-t i ak b e n e t a n i n t e r e s g a r r i a k i rud i tu zaizkit. Baten b a t ai-pa tzekotan Jab ie r Muguruza a ipa tuko nuke , oso gizon ele-g a n t e a i r u d i t u z i tza ida lako, eta oso j a k i t u n a . Egun , eus -kal mus ika la r i en eta ta ldeen a r t ean denetar ik aurk i deza-kegu , e t a a n i z t a s u n hor i da d u t e n g a u z a r i k o n e n a . Nire u s t ez , t a lde e ta b a k a r l a r i e k gero eta serioago har tzen dute e g i t e n d u t e n a . L e h e n b e t i gauza bera entzuten zen, bai-n a g a u z a k a sko a l d a t u dira , eta lan asko egin dela naba r -m e n a daf. Ba ina ta lde h a u e k d u t e n m u g a n a g u s i a merka -tua da, oso txikia delako. • Garbi g e r a t u da j e n d e a

e z a g u t z e a g u s t a t z e n zai-zula, baina sari h o n e k ez al du i rra t iak e s a t a r i a r i e m a t e n d i o n x a r m a hor i desegin?

Entzuleek ikusi egin nau te -lako? Bai. Alde ba te t ik amo-r r u p i x k a b a t e m a t e n d i zu . Denok egin d u g u n m o d u r a , a s k o k idea l i za tu egi ten zai-tuzte, eta ez dakit zer i rudi tu ote zaien entzuleei. Hasi nin-tzene t ik n i re sa ioa e n t z u t e n d u e n j e n d e a ezagutzeko go-goa nuen , eta ba tzuk ezagutu d f t u t . G a u z a k h o r r e l a d i r a , eta ezin dira aldatu.

—& Eli Belauntzaran

s o s I a i a

Bi urte Euskadi Gaztean aritu ostean, Itziarrek ilusio handiz jaso du ikus-entzuleek EITBko kazetariei eskaintzen dizkieten

sarietako bat. Bere naturaltasuna denei iristen zaien horietakoa da. Asko gustatzen zaio barreegitea, eta antzematen zaio

bere saioetan. Jendea ezagutzea, lagunak egitea eta haiekin egotea ere oso gustukoa du, nahiz eta bere txikitako lagunak

orain gutxiago ikusi. #

Bere lanean gauzak ongi egitea du erronka nagusi, eta ordu dezente pasatzen ditu hori lortu nahian, baina iskanbila ere

gustatzen zaio. Lau orduko saioa zuzenean egiten duenean lankideak sartu eta ate/a ibiltzea oso gustukoa du, horrek

girotzen laguntzen dio eta.

Musika atsegin du, noski; ozen jartzea, gainera; batez ere kotxean doanean. Dantza egitea ere bai, eta entzuleek sinesten

ez badute ere, zuzenean dantzatzen du, musika, entzuteaz gain, bizi egin behar dela uste baitu. Zinema eta irakurtzea

gustukoak ditu, baina bere zaletasun nagusia arropa da; merkealdian arropa erostea, alegia.

ostirala, 2000ko urtarrilaren 21 a Egunkaria

Mafarkaria Egunkaria

i ostirala • 2000ko otsailaren 4a

Pello Argiñarena

lnkisanzioa

Tomas de Torquemada espainiar inkisidorea ez

| zen Corellan jaio. Valladoliden sortua 1420. urtean, Avilan hil zen, 1498an. Familia judu bateko semea zen eta Nafarroako Erribe-rako nekazari girotik urrun hazi zen. Tuterako aurrezki ku txa batean lanean hasi ordez bere jaioterriko domingotarren orde-nan sartu zen eta UPNen afilia-tzea baino nahiago izan zuen Segoviako Santa Cruz komentuko priore izatea.

Sixto IV.a aita santuak Nafarro-ako Gobernuko lehendakariorde-tza betetzeko ardurarik ez zion eman, eta sortu berri zen inkisi-zioaren Batzorde Gorenerako hau ta tu zuen «garbitasunaren alde - ad abolendam» aginduaren bitartez.

Bost urte geroago Nafarroako lehendakari aukeratu ordez, inki-sidore nagusi izendatu zuten, kristau fedearen kontrako ekin-tzei aurre egiteko xedeak lehenta-sun osoa zuelarik Nafarroa bes-te euskal herrialdeetatik urrun-tzeko helburuaren aldean. Lege zorrotzak argitaratu zituen Tomas de Torquemadak, ez euska ra , Athetic, liburuak, abertzaletasu-na, Idiazabalgo gazta, D eredua, toponimia edo sagardoa zapaltze-ko, baizik eta sorginkeria, adulte-rioa eta kristautasunetik at bi-zi zirenak zigortzeko. Ustezko e r r u d u n e n a i torpenak lortze-ko Torquemadaren agintaldian 3.000 lagun hil zituzten tortura-pean eta sutan kiskalirik. Bere eraginpean egotzi zituzten euskal-dunak Nafarroat ik . b a r k a t u , juduak Espainiatik. 1494. urtean, gaixorik eta bakarrik, karguak utzi z i tuen, eta lau u r t e r en

: buruan hil zen. Amen.

KONTZERTUAK

I Bera: Numidia taldeak kon-tzertua eskainiko du, bihar, kultur etxean, 22:00etan, Xo-rroxin irratiaren aldeko kan-painaren barnean.

I Aintzoain: Lin ton taun Zes-toako taldeak bere azkeneko lana aurkeztuko du, bihar, Artsaian, 23:00etan.

BERTSOLARIAK

> Ituren: Bihar, eguerdian, Loi-disaletxe II.a, Jexux Mari Ira-zu eta Sebastian Lizaso ariko dira.

lUrruña: Igandean, 16:00eta-tik aurrera, jaialdia eginen dute Itsas-Mendi zinema ge-lan Sebastian Lizaso, Maialen Lujanbio, Xalbador II.a, Amets Arzallus eta Sustrai Kolina bertsolariekin.

ZINEMA

I Iruñea: Gaur, Golem zineto-kietan, 20:00etan, Mifune fil-ma pantailaratuko dute, eus-karazko azpitituluekin; Adar bakar film laburra ere ema-nen dute.

HITZALDIAK

I Atarrabia: Adivasi elkarteak Indian dituen proiektuen be-rri emanen du (bufalo emeak erostea, putzuak eraikitzea eta indiar haurrak hartzea), gaur, San Nikolas parrokian, 20:00etan.

I Iruñea: Asteazkenean, Bixen-te Serrano Izko historialariak Nafarroaz hitz eginen du, Zal-diko Maldiko elkartean, 20:00etan.

ERAKUSKETAK

t Iruñea: Astelehenetik ostira-lera, 19:30etatik 21:00etara, ikusgai izanen da, Zaldiko Maldiko elkartean, Orreaga kulturguneak Nafarroaren in-

guruan prestaturiko erakus-keta.

Zangoza: Otsailaren 12 arte ikusgai dago, Vallesantoro kultur etxean, Medicus Mun-diren Guarani argazki era-kusketa, asteartetik larunba-tera, 19:00etatik 21:00etara.

I Atarrabia: Natura Donejakue bidean erakusketa euskaraz ikus daiteke, igandetik otsai-laren 13 arte, jubilatuen zen-troan, 17:30etatik 20:00eta-ra.

I Zizur Nagusia: Otsailaren 13 arte ikus daiteke Ana Casas, Marta Rueda eta Teresa Sa-bateren Interiores erakuske-

ta, lanegunetan 19:00etatik 21:00etara, igande eta jaie-gunetan 12:00etatik 14:00etara.

I Bera: Mundu osotik bilduri-ko 150 musika tresnatik goiti ikus daitezke otsailaren 26 arte, ortzegunetik igande-ra, 18:00etatik 20:00etara, kultur etxean.

I Iruñea: Pintzel galerian (abe-jeras, 6) Koldo sebastian, Eugenio Ortiz eta Felix Or-tegaren margolanak ikus daitezke otsailaren 26 arte, 10:00etatik 13:30eta-ra eta 16:30etatik 20:00eta-ra.

IKASTAROAK

> Iruñea: Nafarroako Gazte Kontseiluak osasun-hezitzai-le izateko ikastaroa antolatu du otsailaren 22tik 27ra, dro-gomenpekotasunen prebeni-tzean aritzeko» Informazio gehiago eta izen ematea 948-234819 telefonoan.

BESTELAKOAK

> Iruñea: Gaur, Amaiur udal ikastolan, 17:00etatik 19:00etara, euskal eskulan-gintza produktuen azoka egi-nen dute.

K R I S T I N A B E R I A I N

Egun handirako prest Goizeko bederatziak. Izenik gabeko Iruñeko karrika bateko etxe bateko balkoi batetik zintzilik,

ezkon-jantzi bat. Bi edadetu begira ari dira. «Hara, Uhartetarren alaba ezkonduko zaigu azkene-

an», erran du batek. «Ohartu zara? Inoiz baino puztuago du sabela», bertzeak. Harategitik atera

berri den andreak zera dio: «Itsusia da gero!», Aritza, ederragoak dira ondokotrapuak. Eta

azpian dagoen mukizuak gora egiten du tu. Bere txistu gaiztoa ez da jantziraino heltzen. «Eta ni

hemen», dio jantziak. «Egun handirako prest». Gaur ere eguzkia atera da. Egunero bezala

sukaldeko trapuak argitu ditu. Atzo ez bezala ezkon-jantzi bati dirdira atera dio. Eta bihar

ezkon-jantziak kutxa zahar baten iluntasuna ikusiko du.