bi opes 49

49
1 บทที1 บทนํา 1.1 ความเปนมา โครงการวิจัยการพัฒนาการใชสารสกัดจากรากหนอนตายหยาก เพื่อทดแทนการใช สารเคมีสังเคราะหในการเกษตรเปนการศึกษาวิจัยอยางตอเนื่อง ทั้งนี้ในปที1 ของการศึกษาวิจัยได ประสบความสําเร็จในการผลิตสูตรสารสกัดจากตนหนอนตายหยากซึ่งขณะนี้อยูในระหวาง ขั้นตอนการดําเนินการขอจดสิทธิบัตร โดยสูตรสารสกัดนี้มีประสิทธิภาพในการใชควบคุมกําจัด ศัตรูพืชโดยเฉพาะดวงหมัดผัก และหนอนใยผัก ซึ่งเปนศัตรูของพืชผักเศรษฐกิจที่สําคัญและปลูก กันมากในภาคเหนือ จากการทดสอบในหองปฏิบัติการ และในแปลงทดลองพบวามีประสิทธิภาพ ไมดอยกวาการใชสารเคมีสังเคราะหทั่วไปที่เกษตรกรใช ทําใหเกษตรกรที่เขารวมโครงการและ เกษตรกรที่ไดรับการถายทอดอบรมสนใจ และมีความพึงพอใจตองการจะนําสารสกัดดังกลาวไปใช ในปที2 ของการวิจัยจึงไดทําการวิจัยการผลิตสารสกัดจากหนอนตายหยากในระดับโรงงานสาธิต (Pilot scale) เพื่อเพิ่มกําลังการผลิต และศึกษากระบวนการผลิต ตลอดจนเครื่องมือเครื่องใชทีเหมาะสม เพื่อใหการผลิตสามารถทําไดในระดับอุตสาหกรรมขนาดยอม (SME) นับเปนการ เตรียมการผลิตในระดับการคาตอไป นอกจากนี้ยังไดทําการอบรมและสงเสริมเกษตรกรใหมีการ ทดลองใชสารดังกลาวมากยิ่งขึ้น ปงบประมาณ 2549 ซึ่งเปนปที3 ของโครงการศึกษาวิจัยไดเนนวัตถุประสงคสําคัญหลาย ประการไดแก การศึกษาวิธีการขยายพันธุพืชวัตถุดิบ คือ ตนหนอนตายหยากใหมีปริมาณมาก พอที่จะเปนวัตถุดิบเพื่อการผลิตในระดับอุตสาหกรรมขนาดยอม รวมทั้งศึกษากระบวนการจัดการ กากของเสียที่เกิดจากการผลิต การศึกษากลไกชองทางการกระจายผลิตภัณฑสารสกัดจากหนอน ตายหยาก และความตองการของตลาดหรือผูบริโภคผลิตภัณฑ ศึกษาความเปนพิษเพื่อประเมิน ความปลอดภัยของผูใชและผูบริโภคผลิตผลทางการเกษตรที่มีการนําผลิตภัณฑนี้ไปใชในการ ปองกันกําจัดศัตรูพืช ศึกษาประสิทธิภาพและความคงฤทธิ์ระยะยาวของผลิตภัณฑ โดยผลการวิจัย ครั้งนี้เปนการเตรียมความพรอมในการผลิตผลิตภัณฑสารสกัดจากหนอนตายหยากในระดับ อุตสาหกรรมขนาดยอมอยางครบวงจร 1.2 วัตถุประสงค 1.2.1 ศึกษาวิธีการผลิตพืชวัตถุดิบ และการจัดการกากของเสียจากการผลิตระดับ อุตสาหกรรมขนาดยอม 1.2.2 ศึกษาชองทางการกระจายผลิตภัณฑสารสกัดจากหนอนตายหยาก และสงเสริมการ ใชผลิตภัณฑสารสกัดอยางเปนรูปธรรม

Upload: aranya-jutiviboonsuk

Post on 24-Mar-2015

100 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Bi Opes 49

1

บทท 1 บทนา 1.1 ความเปนมา

โครงการวจยการพฒนาการใชสารสกดจากรากหนอนตายหยาก เพอทดแทนการใชสารเคมสงเคราะหในการเกษตรเปนการศกษาวจยอยางตอเนอง ทงนในปท 1 ของการศกษาวจยไดประสบความสาเรจในการผลตสตรสารสกดจากตนหนอนตายหยากซงขณะนอยในระหวางขนตอนการดาเนนการขอจดสทธบตร โดยสตรสารสกดนมประสทธภาพในการใชควบคมกาจดศตรพชโดยเฉพาะดวงหมดผก และหนอนใยผก ซงเปนศตรของพชผกเศรษฐกจทสาคญและปลกกนมากในภาคเหนอ จากการทดสอบในหองปฏบตการ และในแปลงทดลองพบวามประสทธภาพไมดอยกวาการใชสารเคมสงเคราะหทวไปทเกษตรกรใช ทาใหเกษตรกรทเขารวมโครงการและเกษตรกรทไดรบการถายทอดอบรมสนใจ และมความพงพอใจตองการจะนาสารสกดดงกลาวไปใช ในปท 2 ของการวจยจงไดทาการวจยการผลตสารสกดจากหนอนตายหยากในระดบโรงงานสาธต (Pilot scale) เพอเพมกาลงการผลต และศกษากระบวนการผลต ตลอดจนเครองมอเครองใชทเหมาะสม เพอใหการผลตสามารถทาไดในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม (SME) นบเปนการเตรยมการผลตในระดบการคาตอไป นอกจากนยงไดทาการอบรมและสงเสรมเกษตรกรใหมการทดลองใชสารดงกลาวมากยงขน ปงบประมาณ 2549 ซงเปนปท 3 ของโครงการศกษาวจยไดเนนวตถประสงคสาคญหลายประการไดแก การศกษาวธการขยายพนธพชวตถดบ คอ ตนหนอนตายหยากใหมปรมาณมากพอทจะเปนวตถดบเพอการผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม รวมทงศกษากระบวนการจดการกากของเสยทเกดจากการผลต การศกษากลไกชองทางการกระจายผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก และความตองการของตลาดหรอผบรโภคผลตภณฑ ศกษาความเปนพษเพอประเมนความปลอดภยของผใชและผบรโภคผลตผลทางการเกษตรทมการนาผลตภณฑนไปใชในการปองกนกาจดศตรพช ศกษาประสทธภาพและความคงฤทธระยะยาวของผลตภณฑ โดยผลการวจยครงนเปนการเตรยมความพรอมในการผลตผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยากในระดบอตสาหกรรมขนาดยอมอยางครบวงจร 1.2 วตถประสงค

1.2.1 ศกษาวธการผลตพชวตถดบ และการจดการกากของเสยจากการผลตระดบอตสาหกรรมขนาดยอม

1.2.2 ศกษาชองทางการกระจายผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก และสงเสรมการใชผลตภณฑสารสกดอยางเปนรปธรรม

Page 2: Bi Opes 49

2

1.2.3 ศกษาประสทธภาพและความคงฤทธระยะยาวของผลตภณฑและความปลอดภยตอผบรโภค

1.3 ขอบเขตการดาเนนงาน ขนตอนท 1 จดประชมเสนอแผนการดาเนนงานโดยละเอยด ระดมความคดและรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและหนวยงานทเกยวของ ขนตอนท 2 ศกษากระบวนการผลตและเพมจานวนตนพนธหนอนตายหยากเพอใชเปนวตถดบ ขนตอนท 3 ทดสอบประสทธภาพระยะยาวของผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยากทผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม ขนตอนท 4 ศกษาระดบความเปนพษและประเมนความปลอดภยของผบรโภคในการใชผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก ขนตอนท 5 ศกษาชองทางการกระจายผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก และความตองการของตลาดหรอผบรโภค ขนตอนท 6 ศกษาเทคโนโลยการจดการกากของเสยจากการผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม ขนตอนท 7 จดประชมเพอนาเสนอรายงานฉบบสมบรณ และรบฟงขอคดเหน ขอวพากษจากผเชยวชาญจากหนวยงานตางๆ โดยมผเขารวมสมมนาไมนอยกวา 100 คน ในพนทดาเนนงานวจยหรอพนททมหนวยงานทเกยวของกบการวจย

Page 3: Bi Opes 49

3

บทท 2 ทบทวนเอกสาร

การเพาะเลยงเนอเยอ * การเพาะเลยงเนอเยอพชเปนวธการขยายพนธพชวธหนง แตมการปฏบตภายใตสภาพทควบคมเรองความสะอาดแบบปลอดเชอ อณหภม และแสง ดวยการนาชนสวนของพชทยงมชวต เชน ลาตน ยอด ตาขาง กานชอดอก ใบ กานใบ อบละอองเกสร เปนตน มาเพาะเลยงบนอาหารสงเคราะห และชนสวนนนสามารถเจรญและพฒนาเปนตนพชทสมบรณ มทงสวนใบ ลาตน และรากทสามารถนาออกปลกในสภาพธรรมชาตได แตเดมมามการนาเทคนคการเพาะเลยงเนอเยอพชประยกตใชกบงานดานเภสชวทยา และชววทยา แตปจจบนมการพฒนาและนามาใชแกปญหาหรอเพอประโยชนในการเกษตรและอตสาหกรรมกนมากขน นอกจากนยงมคณประโยชน อกหลายประการ เชน เพอการผลตพชทนทานตอสภาพแวดลอม ทนกรด ทนเคม หรอการใชประโยชนเกยวกบการศกษาทางชวเคมและสรรวทยาของพช การประยกตใชในเชงเกษตรกรรม เชน มการประยกตใชการเพาะเลยงเนอเยอพชเพอการผลตสารทตยภม (secondary metabolites) ทมประโยชนทางอตสาหกรรม หรอการเลยงเนอเยอพชสมนไพรเพอผลตสารทมฤทธทางยา โดยเรมจากการเลยงเนอเยอพชสมนไพรในอาหารกงแขงหรออาหารเหลว แลวหาวธการหรอเทคนคตางๆ ไปกระตนใหเซลลพชผลตสารใหมากขน ไดแก การปรบเปลยนสตรอาหาร การปรบเปลยนสภาวะแวดลอมทมผลตอสารสาคญนนๆ การเตมสารตงตน (precursors) ของขบวนการซงสงเคราะห (biosynthetic pathway) ลงในอาหารเลยงเซลล และการเหนยวนาเซลลพชใหเกดความเครยด (stress) เปนตน ขอไดเปรยบของการใชเทคนคการเพาะเลยงเนอเยอพชในการผลตสารทตยภมเพอประโยชนในทางการคามลกษณะเดนเหนอกวาการเพาะปลกพชแบบดงเดม หลายประการดงน 1. สามารถกาหนดและควบคมสภาวะมาตรฐานในการเจรญเตบโตไดแนนอน 2. ไมมการผนแปรทางสภาพภมอากาศและฤดกาล 3. ใชระยะเวลาในการเพาะปลกสน 4. สามารถควบคมปรมาณการผลตใหเหมาะสมกบความตองการของตลาด 5. สามารถควบคมคณภาพของสารทตยภมใหคงท 6. การสกดแยกสารทตยภมทาไดงายกวา และชวยลดตนทนการผลต

ดงนนการเพาะเลยงเนอเยอเพอการผลตสารทตยภมทมฤทธทางยา มศกยภาพและความเปนไปไดสงทจะนามาใชผลตสารทตยภมแทนการสกดจากพชทงตน อยางไรกตามการศกษาวจยการเพาะเลยงเนอเยอพชสมนไพรสวนใหญประสบปญหาเนองจากสารสาคญทไดมปรมาณตา และ * ทมา : http://www.gpo.or.th/rdi/htmls/tissue.html

Page 4: Bi Opes 49

4

สายพนธทใหผลผลตสงมกมการเปลยนแปลงทางพนธกรรมไดงาย ทาใหผลผลตทไดไมคงทหรอลดตาลง ฉะนนงานวจยทางดานนยงตองการผทางานวจยหลาย ๆ ดานมาทางานรวมกนเพอพฒนาใหบรรลวตถประสงคทวางไว

หนอนตายหยากเปนพชชนดหนงทใชในการกาจดแมลงศตรพชอยางแพรหลาย เนองจากหนอนตายหยากสามารถพบไดทวไปบรเวณชายปาและปาเบญจพรรณ ดงนนการหาวตถดบในปรมาณมากสาหรบการผลตสารสกดจากหนอนตายหยากเพอการกระจายผลตภณฑใหเพยงพอตอความตองการใชสารสกดหนอนตายหยากในปรมาณทสงขนใหแกเกษตรกรในเขตพนทภาคเหนอ จงเปนปญหาทสาคญอยางยง อารยาและคณะ (2547) ไดรายงานการนาเทคนคการเพาะเลยงเนอเยอเพอใชในการขยายพนธตนหนอนตายหยากใหมปรมาณมากขน โดยไดศกษาถงสภาวะทเหมาะสมในการเพาะเลยงเนอเยอหนอนตายหยากในสภาพปลอดเชอ โดยมสภาวะทเหมาะสมตางๆ ดงน การทดสอบความเปนพษ *

พษวทยา (Toxicology) เปนศาสตรแขนงหนงซงศกษาถงผลกระทบของสารเคมตางๆ ทกอใหเกดอนตรายตอสงมชวตและสภาพแวดลอม พษวทยาจงมสวนสมพนธกบวชาตางๆ ทเกยวของเชน เภสชวทยา ชวเคม สรรวทยา สาธารณสข แพทยศาสตร สงแวดลอม และนเวศวทยา เปนตน พษวทยาจงมบทบาทตอชวตประจาวนของมนษย ปจจบนเทคโนโลยตางๆ ทางวทยาศาสตรไดกาวหนาไปมากเชน การผลต สงเคราะหยา และสารเคมชนดใหมๆไดเพมขนอยางรวดเรว ตลอดจนความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยและอตสาหกรรม สงทตามมากคอผลกระทบจากวทยาการใหมๆ ตอชวตและสขภาพของมนษย สตว และพช ตลอดจนสงแวดลอม

โดยทวไปแลวนยามของความเปนพษ (Toxicity) จากสารตางๆนน กาหนดเปนสากลดวยคา LD50 (lethal dose at 50%) เพอใชเปนเกณฑตดสนวาสารตางๆ ทมนษยไดรบจะเปนอนตรายมากนอยเพยงไร โดยทดลองใหปรมาณ (dose) ของสารเคม หรอยาตางๆ ในสตวทดลอง เชน หน กระตาย สนข แมว เปนตน LD50จะเปนขนาดของยาหรอสารเคม ซงสตวทดลองรบเขาสรางกายโดยวธใดๆ เชน รบประทาน หายใจผานทางผวหนงหรอฉด แลวทาใหสตวทดลองตายไป 50% จากสตวทดลองทใชทงหมด

คา LD50 ของสารใดทมคาตาแสดงวาสารนนจะมความเปนพษสงเชน botulinus toxin จะมความเปนพษสงกวา tetrodotoxin เมอใหสารโดยการฉดเขาเสนเลอดดา การเปรยบเทยบความเปนพษของสารแตละชนดวามความรนแรงตางกนเพยงไร ตองคานงถงการไดรบสารนนๆ เขาสรางกายโดยวธเดยวกน เชน โดยการฉดเขาเสนเลอด หรอฉดเขาใตผวหนง หรอรบประทาน ซงจะเปนปจจยทมอทธพลตอ การดดซมของสารนนๆ เขาสกระแสโลหต สารชนดหนงๆ อาจเปนพษเมอฉดเขารางกาย แตขณะเดยวกนจะไมแสดงอาการเปนพษเมอรบประทานเขาไป ความรนแรงของสารพษตางๆ สามารถจาแนกลาดบความเปนพษได 6 ประเภท (ตาราง 1) * ทมา : http://www.ra.mahidol.ac.th/poisoncenter/dx-cov/poisons/poisons.html

Page 5: Bi Opes 49

5

ตาราง 1 การจาแนกความรนแรงของพษ อตราความรนแรงของพษ ขนาดของสารพษ

Practically nontoxic Slightly toxic Moderately toxic Very toxic Extremely toxic Super toxic

> 15 g/kg 5-15 g/kg 0.5-5 g/kg

50-500 mg/kg 5-50 mg/kg < 5 mg/kg

การทดสอบความเปนพษในสตวทดลองตางๆ นนเพอใหไดขอมลพนฐานซงจะนาไปประเมนความปลอดภยของการใชสารนนๆ ในมนษย ซงตองเลอกชนดของสตวทดลองใหเหมาะสม โดยคานงถงระบบดดซมตลอดจนระบบกาจดสารนนๆ ใหใกลเคยงกบมนษยมากทสดเพอประเมนและประมาณความเปนพษ (extrapolation) ของสารนนๆ ตอมนษย เนองจากจรยธรรมทางการแพทยจะไมมการทดลองขนาดของยา หรอสารตางๆ ในมนษยโดยตรงเพอดผลการใชรกษาตลอดจนพษภยของสารนนๆ ดงนนจงจาเปนตองทาการทดลองในสตวทดลองดงกลาว เมอไดขนาดของยาในสตวทดลองแลวสามารถนาไปเปรยบเทยบขนาดของยาทจะใชในคน เพอใหไดขนาดของยาทเหมาะสมทจะนาไปใชในคน

สารเคมกาจดแมลงศตรพชเปนสารพษทเกษตรกรและผบรโภคมโอกาสสมผสสงมากกวาสารพษชนดอนๆ โดยเฉพาะในสงคมไทยซงเปนสงคมเกษตรกรรม โดยทวไปสารเคมกาจดแมลงศตรพชทกชนดไดผานการตรวจสอบความเปนพษของสารเคมนนๆตอสตวทดลองชนดตางๆ เพอประเมนความเปนพษของสารเคมตอมนษย สารกาจดแมลงศตรพชทผลตจากพชธรรมชาตกเชนกน ถงแมจะไดชอวาเปนสารทผลตจากธรรมชาต แตเพอมาตรฐานและความปลอดภยของเกษตรกรผใชรวมถงผบรโภค คณะผวจยจงเลงเหนถงความสาคญอยางยงของการทดสอบพษของสารกาจดแมลงศตรจากหนอนตายหยากกบสตวทดลอง อารยาและคณะ (2546) ไดศกษาถงความเปนพษของสารสกดจากพชบางชนดไดแกสารสกดกานพล หนอนตายหยาก และสารภในหนทดลองโดยพบวาสารสกดทงสามชนดไมมผลตอนาหนกตวหนตวผ และพบวาสารสกดไมมผลตอการทางานของตบ และไมสงผลใหตบเกดความผดปกตแตอยางใด และเมอพจารณาคา AST และ ALT ซงเปนเอนไซมทสาคญในตบกพบวาอยในปรมาณทปกต ในทานองเดยวกนพบวาสารสกดทง 3 ชนด ไมมผลตอนาหนกของไต และรปรางของไต และเมอพจารณาผลการตรวจทางเคมคลนก พบวาคา BUN และ creatinine นนไมแตกตางจากกลมควบคม และอยในชวงปกตรวมทงมไดทาใหเมดเลอดแดงเกดความผดปกตแตอยางใดยกเวนสารสกดกลมหนอนตายหยากมผลตอปรมาณเมดเลอดขาวโดยรวมลดลงจากกลมอนเลกนอย

Page 6: Bi Opes 49

6

แตอยางไรกตามสารสกดทงสามชนดไมมผลใหเกดการเพมขนของปรมาณไมโครนวเคลยสอยางมนยสาคญ เนองจากคาตางๆ อยในชวงปกต จงไมนากอใหเกดพษแตอยางใด ชองทางการกระจายสนคา * หลงจากไดศกษาความตองการของลกคาเกยวกบผลตภณฑ และเมอฝายการผลตไดผลตภณฑ (Product) ออกมาใหสอดคลองกบความตองการนนแลว ธรกจตองตงราคาสนคา (price) นนใหเหมาะสม จากนนจงนาผลตภณฑนนออกสตลาดเปาหมาย เรยกวา การจดจาหนาย (distribution หรอ place) ซงงานทเกยวของกบการนาผลตภณฑออกสตลาดเปาหมายประกอบดวย 2 หนาท คอ 1. งานทเกยวของกบชองทางการจดจาหนาย 2. การสนบสนนการกระจายตวสนคา ระดบของชองทางการจดจาหนาย ระดบของชองทางจดจาหนาย (The level of distribution channels) หมายถง จานวนของคนกลางภายในชองทางทผลตภณฑและ หรอกรรมสทธในผลตภณฑเคลอนยายจากผผลตไปยงตลาดในการจดจาหนาย การกาหนดระดบชองทางการจดจาหนายอาจไมจาเปนตองผานคนกลางกได ระดบของชองทางการจดจาหนายม 2 แบบ คอ 1. ชองทางตรง 2. ชองทางออม 1. ชองทางตรง (Direct channel) หรอ ชองทางศนยระดบ or (Zero level channel) หมายถง ชองทางการจดจาหนายซงไมมคนกลางเขามาเกยวของ (Armstrong and Kotler. 2003 : G-2) หรอเปนชองทางการจดจาหนายทผผลตขายสนคาใหกบผบรโภค (consumer) หรอ ผใชทางอตสาหกรรม (industrial user) หรอลกคาทางอตสาหกรรม (industrial customer) โดยตรง ชองทางน ผผลตตองทาหนาทการตลาดเอง ถอวาเปนชองทางท สนทสด นยมใชสาหรบผลตภณฑอตสาหกรรมมากกวาผลตภณฑบรโภค แตอยางไรกตามมการนาไปใชสาหรบผลตภณฑบรโภคทเคลอนยายยาก ชองทางนจะมงความสาคญทการขายโดยใชพนกงานขาย (personal selling) ดงภาพ 1

ตลาดผบรโภค (Consumer market)

ผผลต (Manufacturer)

ผบรโภค (Consumer)

ภาพ 1 แสดงตวอยางชองทางตรง (Direct channel)

Page 7: Bi Opes 49

7

2. ชองทางออม (Indirect channel) หมายถง ชองทางการจดจาหนายทมคนกลางเขามาเกยวของ เชน ผคาสงและผคาปลก ซงทาหนาทนาผลตภณฑทพรอมจะขายไปสผบรโภค ชองทางออมประกอบดวย 2.1 ชองทางหนงระดบ (One level channel)

2.2 ชองทางสองระดบ (Two level channel)

2.3 ชองทางสามระดบ (Three level channel)

2.4 ชองทางมากกวาสามระดบ (Higher three level distribution channel) เกดขนในกรณทมการนาสนคาผานผคาสง ผคาสงอสระ และผคาปลก ซงแตละฝายมกลมยอยชวยดาเนนการ

ประเภทของชองทางการจาหนาย (Types of distribution channel)

1. ชองทางการจดจาหนายสนคาบรโภค Channel of consumer goods distribution 2. ชองทางการจดจาหนายสนคาอตสาหกรรม Channel of industrial goods distribution ดง

ภาพ 5

ตลาดผบรโภค (Consumer market)

ผผลต (Manufacturer)

ผคาปลก (Retailer)

ผบรโภค (Consumer)

ภาพ 2 แสดงชองทางหนงระดบ (One level channel)

ตลาดผบรโภค (Consumer market)

ผผลต (Manufacturer)

ผคาปลก (Retailer)

ผคาสง (Wholesaler)

ผบรโภค (Consumer)

ภาพ 3 แสดงชองทางสองระดบ (Two level channel)

ตลาดผบรโภค (Consumer market)

ผผลต (Manufacturer)

ผคาสง (Wholesaler)

ผคาสงอสระ (Jobber)

ผคาปลก (Retailer)

ผบรโภค (Consumer)

ภาพ 4 แสดงชองทางสามระดบ (Three level channel)

Page 8: Bi Opes 49

8

ชองทางการจดจาหนายสนคาบรโภค ชองทางการจดจาหนายสนคาบรโภค (channel of consumer goods) หมายถง เสนทางทสนคาบรโภค (consumer goods) เคลอนยายจากผผลตไปยงผบรโภคคนสดทาย (ultimate consumer) สนคาบรโภคสามารถจดประเภทไดดงน 1. สนคาสะดวกซอ 2. สนคาเลอกซอ 3. สนคาเจาะจงซอ 4. สนคาไมแสวงซอ เทคโนโลยการจดการกากของเสยจากการผลต ขยะ คอ สงททกคนทงขวางหรอไมตองการแลว ในปรมาณขยะทเกดขนในปหนงๆมขยะจาพวกเศษอาหารถง 40 เปอรเซนต (Lee et al., 2004) ขยะจาพวกเศษอาหาร คอ อาหารทเหลอทงจากรานขายอาหาร หรอจากสถาบนตางๆ เชน โรงเรยนหรอโรงพยาบาล (Haug, 1993;Kreith, 1994) รวมถงกากหรอเศษเหลอทงจากโรงงานอาหารกระปองหรอโรงฆาสตว เศษเหลอทงพวกนประกอบไปดวยนา 80 เปอรเซนต สวนทเหลอจะเปนพวกนามน และสารอนทรยทสามารถยอยสลายได (Yun et al., 2000) เนองจากขยะเปนสงทกอใหเกดสขอนามยทไมด เชน เปนแหลงเพาะพนธของแมลงวน เปนแหลงของเชอทกอใหเกดโรค และยงสงกลนเหมนเนาซงเกดจากการ

ชองทางการจดจาหนายสนคาบรโภค (Channel of consumer goods distribution) หมายถง เสนทางทสนคาบรโภคเคลอนยายจากผผลตไปยงผบรโภคคนสดทาย (Ultimate consumer)

ผผลต คนกลาง ผบรโภค

ชองทางการจดจาหนายสนคาอตสาหกรรม (Channel of industrial goods distribution) หมายถง เสนทางทสนคาอตสาหกรรมเคลอนยายจากผผลตไปยงผใชทางอตสาหกรรม (Industrial user) ผผลต คนกลาง ผใชทางอตสาหกรรม

ประเภทของชองทางการจดจาหนาย (Types of distribution channel)

ภาพ 5 แสดงประเภทของชองทางการจดจาหนาย (Type of distribution channel)

Page 9: Bi Opes 49

9

ยอยสลายแบบไมใชออกซเจนของเชอภายในขยะ ทาใหไมสามารถทจะเกบขยะประเภทนไวไดนานกอนทาการกาจด (Park et al., 2002) ขยะเหลานเมอทาการฝงกลบมกจะกอใหเกดปญหาตามมา ไดแก สงกลนทเนาเหมน และทาใหเกดการปนเปอนแกแหลงนาใตดนและนาบนดน (Yun et al., 2000) และหากกาจดโดยการเผา นอกจากจะมคาใชจายสงแลวยงกอใหเกดปญหาในเรองของการผลตแกสพษจากการเผาขยะอกดวย การนาเศษอาหารเหลานเพอใชเปนอาหารสตว และเศษเหลอทงตางๆ นาไปทาปย เปนวธการแกปญหาทไดรบความสนใจ แตในกรณทนาไปเปนอาหารสตวทาไดคอนขางยาก จาเปนตองมการแยกสงปนเปอนทเปนอนตรายแกสตวออกจากเศษอาหารเหลานซงทาไดยาก การรกษาไมใหเศษอาหารเหลานยอยสลายไปในระหวางการขนสง และเกบรกษายงทาไดยากอกดวย ดงนนการนาไปทาเปนปยจงเปนวธทเหมาะสมทสด เนองจากเศษเหลอทงเหลานประกอบไปดวยสวนทเปนสารประกอบอนทรยทยอยสลายได และมโลหะหนกในปรมาณทตา (Lee et al., 2004) การยอยสลายเศษพชในกองปยหมกเกดขนจากกจกรรมรวมกนของจลนทรยหลายชนด จลนทรยดงกลาวไดแกเชอรา แอคตโนมยซส และแบคทเรย (สมศกด, 2521; Golueke, 1977; Dindal, 1978) โดยในชวงแรกของกระบวนการการยอยสลายในกองปยหมก พบวาเชอแบคทเรยเพมจานวนอยางรวดเรว สวนใหญเปนพวกทชอบอณหภม (thermophile) สาหรบเชอแอคตโนมยซสจะเพมจานวนและมบทบาทสาคญในชวง 20 วนหลงจากการกองปยหมกจากกากออย และพบเชอราเจรญบนวสดทใชทาปยหมกในชวง 30 วน (Gomez and Park, 1983) การเปลยนแปลงเชอจลนทรยเหลานขนอยกบชนดของวสดและสภาพแวดลอมภายในกองปยหมก (Suler and Finstein, 1977) จลนทรยทยอยสลายเซลลโลส แบงออกเปน 3 พวกใหญๆ คอ (สมศกด, 2528) การสกดหนอนตายหยากในระดบอตสาหกรรมขนาดยอมกอใหเกดเศษพชเหลอทงสะสมจานวนมาก และนามาซงปญหาทางสงแวดลอมหากมการผลตอยางตอเนอง เศษเหลอทงจากการสกดมกเปนรปของเซลลโลส เซลลโลสซงเปนองคประกอบทสาคญของเศษพชหรอเศษวสดการเกษตรทวไปตามธรรมชาตพบประมาณ 30-60 % (โดยนาหนก) และเปนสารทยอยสลายไดยาก (Alexander, 1997)

การปลอยใหเกดการยอยสลายอนทรยจากกากเหลอทงตามธรรมชาตใชเวลานานหลาย เดอนซงกนเวลายาวนานเกนไปและนามาซงปญหาทางสงแวดลอม การลดปญหาดงกลาวอาจทาไดโดยใชเทคโนโลยชวภาพชวยจดการเรงการยอยสลายกากเหลอทงดวยจลนทรยทมประสทธภาพ ปรบเปลยนใหอยในรปของปยหมกทมประโยชนดวยเวลาอนสนดวยการคดเลอกจลนทรยทมความสามารถในการยอยสลายสารประกอบในขยะและเซลลโลสในเศษพชไดด ชวยเรงขบวนการยอยสลายสารอนทรยเบองตนอยางรวดเรว และเกดการยอยสลายสารตางๆ ทเกดขนไดอยางตอเนอง

Page 10: Bi Opes 49

10

บทท 3 ขนตอนการดาเนนงาน

ขนตอนท 1 จดประชมเสนอแผนการดาเนนงานโดยละเอยด ระดมความคดและรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและหนวยงานทเกยวของ จดการประชมสมมนาเพอรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและนกวชาการในหนวยงานทเกยวของในวนองคาร ท 2 พฤษภาคม 2549 เวลา 8.30 – 12.00 น. ณ หองเชยงคา โรงแรมเซนทรลดวงตะวน จงหวดเชยงใหม ขนตอนท 2 ศกษากระบวนการผลตและเพมจานวนตนพนธหนอนตายหยากเพอใชเปนวตถดบ 2.1 การศกษาการเจรญเตบโตของตนหนอนตายหยากจากเมลดและเหงาดวยการเพาะเลยงเนอเยอ

2.1.1 การเพมจานวนตนออนในขวดเพาะเลยง (stock culture) เลยงเนอเยอบนอาหารวนสตร MS เปนเวลา 8 สปดาห เพอใหเมลดงอกออกเปนตนและ

เพอการเกดตนใหมจากตาทเพาะเลยง แลวยายเลยงตนออนลงในอาหารสตร MS ทเตม BA เพอชกนาใหเกดยอดจานวนมาก (multiple shoots)

2.1.2 การชกนาใหเกดรากจานวนมาก 2.1.2.1 ผลของ NAA ความเขมขนตางๆ ตอการชกนาโคนตนออนหนอนตายหยากใหเกดรากในสภาพอาหารวนสตร MS ยายเลยงโคนตนออนหนอนตายหยากลงในอาหารวนสตร MS ทเตม NAA ทความเขมขน

ตาง ๆ เลยงภายใตอณหภม 25 ± 2 องศาเซลเซยส ความเขมแสง 1,500 ลกซ 16 ชวโมงตอวน เปนเวลา 12 สปดาห บนทกเปอรเซนตการเกดยอด เปอรเซนตการเกดราก และจานวนรากเฉลยตอชนเนอเยอ

2.1.2.2 ผลของ NAA ความเขมขนตางๆ ตอการชกนาโคนตนออนหนอนตายหยากใหเกดรากในสภาพอาหารเหลวสตร MS ยายเลยงโคนตนออนหนอนตายหยากลงในอาหารเหลวสตร MS ทเตม NAA ทความเขมขน

ตาง ๆ เลยงบนเครองเขยาความเรว 120 รอบตอนาท ภายใตอณหภม 25 ± 2 องศาเซลเซยส ความเขมแสง 1,500 ลกซ 16 ชวโมงตอวน เปนเวลา 12 สปดาห บนทกเปอรเซนตการเกดยอด เปอรเซนตการเกดราก เปอรเซนตการเกดแคลลสและจานวนรากเฉลยตอชนเนอเยอ

Page 11: Bi Opes 49

11

2.1.3 การปรบสภาพพชกอนยายออกปลก 2.1.3.1 การศกษาสภาวะทเหมาะสมและการปรบสภาวะทเหมาะสมกบการยายปลกตนกลาหนอนตาย หยากจานวนมากในเรอนเพาะชา

นาตนกลาหนอนตายหยากอาย 16 สปดาห ออกจากตควบคมมาปรบสภาพ ไวในหองควบคมอณหภม 25 องศาเซลเซยส นาน 3 วน แลวนาไปไวในเรอนเพาะชานาน 3-5 วน อณหภมเฉลย 28 – 32 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธระหวาง 75 – 85 เปอรเซนต แลวใชปากคบดงตนกลาไปปลกในถวยเพาะทบรรจวสดปลก 4 แบบ คอ ดนอนทรย ขยมะพราว ดนอนทรยผสมขยมะพราวอตราสวน 1 :1 และ ดนอนทรยผสมเวอรมคไลต อตราสวน 1:1 โดยควบคมความชนและอณหภม ภายในเรอนเพาะชาทพรางแสง 70 – 85 เปอรเซนต

2.1.3.2 การศกษาวสดปลกและอตราสวนทเหมาะสมของวสดปลกทมผลตอการเจรญเตบโตและอตราการรอดชวตของตนกลาหนอนตายหยากทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ

เปรยบเทยบวสดปลก 5 แบบ ไดแกแบบ คอ ดนอนทรย ขยมะพราว ดนอนทรยผสมขยมะพราวอตราสวน 1 :1 และ ดนอนทรยผสมเวอรมคไลต อตราสวน 1:1 และเพมเตมการปลกในระบบ hydroponic แบบ NFT มการใหปย ทาการตรวจวดอณหภมความเปนกรดเปนดางและคาการนาไฟฟา บนทกขอมลเปนเวลา 12 สปดาหตอเนองโดยการสงเกตอาการ ลกษณะของใบ อตราการตาย การเจรญของยอดและราก 2.2 การเพมจานวนรากดวยการเพาะเลยงเนอเยอและการวเคราะหปรมาณสารออกฤทธ

2.2.1 การเลยงปลายรากพชในอาหารเหลว ยายเลยงชนสวนรากลงในอาหารเหลว MS ทเตม NAA ทความเขมขนตาง ๆ เลยงบน

เครองเขยาความเรว 120 รอบตอนาท ภายใตสภาวะเดยวกบการทดลองขางตน เปนเวลา 8 สปดาห บนทกความยาวเฉลยของรากทเพมขน เปอรเซนตการเกดรากแขนง (lateral roots) และจานวนรากแขนงเฉลยตอชนเนอเยอ

2.2.2 การวเคราะหปรมาณสารออกฤทธจากรากทไดจากการเพาะเลยงเทยบกบรากธรรมชาต

ละลายสารสกดหยาบทไดดวย methanol นาไปวเคราะหโดยใชเทคนค HPTLC ทม dichloromethane – methanol – aqueous ammonia ในอตราสวน 95 : 5 : 1 เปน mobile phase (Mungkornasawakul,2005) โดยมสารมาตรฐาน stemocurtisine ตรวจหาสารอลคาลอยดแบบคณภาพดวยสารละลาย Dragendorff’s reagent

Page 12: Bi Opes 49

12

ขนตอนท 3 ทดสอบประสทธภาพระยะยาวของผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยากทผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม ไดแก 3.1 ทดสอบความคงฤทธของผลตภณฑในสภาวะการเกบทแตกตางกน ไดแก ทอณหภมหอง กลางแดด และในทอณหภมตา (ตเยน) โดยใชไรทะเลเปนสตวทดลอง ทดสอบประสทธภาพของไบโอเพสทสภาวะการเกบทแตกตางกนตอไรทะเลทก 1 เดอน ไขของไรทะเลถกเลยงในนาเกลอสงเคราะหจนกระทงครบ 24 ชวโมง ถกนามาทดสอบโดยเปรยบเทยบกบการทดลองชดควบคมโดยนาเกลอ คานวณคา LC50 หลงจากการทดลองผานไป 24 ชวโมง 3.2 ศกษาลกษณะทางกายภาพของผลตภณฑ ไดแก ลกษณะการเปลยนแปลงของส ความขน และการเกดตะกอน เปนตน 3.2.1 การศกษาลกษณะทางกายภาพโดยการวดความขนของผลตภณฑ

วดความขน (turbidity) ของสารสกดไบโอเพสโดยใชเครองวดคาความขนของ Portable Datalogging Spectrophotometer รน HACH DR/2010 วดความขนของสารละลายทกสภาวะการเกบรกษา บนทกผลการทดลอง และทาการทดลองทกๆ 1 เดอน (ภาพ 6)

3.2.2 การศกษาลกษณะทางกายภาพโดยการวดสของผลตภณฑ วดสของสารไบโอเพสทกสภาวะการเกบรกษาโดยใชเครองวดสสารละลายของ Hunter Lab

รน Color Quest XE บนทกผลการทดลอง และทาการทดลองทกๆ 1 เดอน (ภาพ 7)

ภาพ 6 การวดคาความขนดวยเครอง Spectrophotometer

ภาพ 7 เครองวดสของสารละลาย

Page 13: Bi Opes 49

13

3.3 ศกษาควบคมคณภาพการผลตในระดบ SME ในสวนมาตรฐานคณภาพสารออกฤทธ 3.3.1 ตรวจวดปรมาณสารออกฤทธหลกของสารสกดหนอนตายหยาก โดยใชเครองมอ

HPTLC เปรยบเทยบปรมาณของสารออกฤทธหลก 3.3.2 จดทา finger print ของสารออกฤทธหลกเพอใชเปนมาตรฐานในการควบคม ปรมาณ

สารออกฤทธ

ขนตอนท 4 ศกษาระดบความเปนพษและประเมนความปลอดภยของผบรโภคในการใชผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก 4.1 การศกษาความเปนพษแบบเฉยบพลนเมอไดรบผลตภณฑกาจดศตรพช Biopes ทางปาก

(Acute oral toxicity study) วธทดลองอาศย The Organization for Economic Co-operation and Development

(OECD), Test Guidelines 420 (Acute Oral Toxicity – Fixed Dose Procedure) (2001a) ใชหนขาว (Sprague-Dawley rats) เปนสตวทดลองโดยการปอนไบโอเพสทความเขมขนตาง ๆ แลวสงเกตผลเมอเวลาผานไป 24 ชวโมง 4.2 การศกษาความเปนพษกงเรอรงเมอไดรบผลตภณฑกาจดศตรพช Biopes ทางปากตอเนองกน

90 วน (Repeated dose 90-day oral toxicity study) วธทดลองอาศยหลกเกณฑและวธทดลองตาม The Organization for Economic Co-

operation and Development (OECD) Guidelines (OECD/OECD 408, 2001) ซงเปนการทดลองเพอทดสอบความเปนพษแบบกงเรอรงตามมาตรฐานสากลโดยใชหนขาว (Sprague-Dawley rats) โดยปอนไบโอเพสทความเขมขน 80 140 และ 250 mg/kg ตอเนองกนเปนเวลา 90 วน แลวจงตรวจดพยาธสภาพอยางคราว ๆ กอน กอนทจะสงตรวจเพอดความผดปกตของเนอเยอตาง ๆ 4.3 การทดสอบประเมนคาความปลอดภยตอผบรโภคจากการทดสอบในหน นาผลการทดลองทไดจากหนไปประเมนคาความปลอดภยตอผบรโภค 4.4 ศกษาสารตกคางในพชทเกบเกยว และศกษาระยะเวลาเกบเกยวทเหมาะสมและปลอดภยจากแปลงทดลอง

ตนออนของผกคะนาทเพาะในแปลงจะถกยายมาปลกในถงทดลอง การทดลองนใชดนและนาทปราศจากการปนเปอนเพอหลกเลยงผลกระทบของการตกคางจากแหลงอน ทาการทดลอง 3 กลมกรรมวธ (สารสกดไบโอเพส สารเคม และกลมควบคม) โดยฉดพนทก 7 วน เกบตวอยางใบ

Page 14: Bi Opes 49

14

ผกคะนาหลงการฉดพนในระยะเวลาตางๆ กน เพอทาการวเคราะหการตกคางของสารตางๆ โดยใชเทคนค HPTLC (High Performance Thin Layer Chromatography) การสอบเทยบเทคนค HPTLC เทคนค HPTLC จาเปนตองมการสอบเทยบเพอทดสอบคณภาพของเทคนคและความแมนยาของเครองมอ การวดซา และความสามารถในการปรบเปลยนวธการวเคราะห ความแมนยาของเครองมอตรวจสอบไดโดยการสแกนหาปรมาณสารบนแถบของสารมาตรฐาน methomyl 500 นาโนกรม 7 จด แลวนาไปคานวณสมประสทธความแปรปรวน ความสามารถในการวดซาของเครองมอทดสอบไดโดยการสแกนหาปรมาณสารบนแถบของสารมาตรฐาน methomyl 500 นาโนกรม จดเดยว 5 ครง แลวนาไปคานวณสมประสทธความแปรปรวน ความสามารถในการปรบเปลยนวธการวเคราะหศกษาโดยการวเคราะหหาปรมาณของสารมาตรฐาน methomyl 3 จด ทความเขมขน 100 300 และ 500 นาโนกรม โดยการวดซาในวนเดยวกน และการวดซาระหวางวน แลวนามาคานวณสวนเบยงเบนมาตรฐานสมพทธ การเพมประสทธภาพของสภาวะในเทคนค HPTLC การปรบปรงสภาวะของ HPTLC เพอการวเคราะหหาปรมาณสารตกคางของ methomyl และสารสกดธรรมชาต ในตวอยางผก ทาโดยหยดสารมาตรฐานทงสองบนโครมาโทแกรมผวบาง ชนด TLC aluminium sheet, Silica gel 60 F254 (Merck, Germany) ดวยเครอง Linomat IV automatic sample spotter (Camag, Switzerland) สาหรบmethomyl ใชวฏภาคเคลอนทเปนโทลอน ตอเอธลอะซเตท ในอตราสวน 50 ตอ 50 สาหรบ สารสกดธรรมชาต ใชวฏภาคเคลอนทเปนโทลอน ตอเอธลอะซเตท ในอตราสวน 80 ตอ 20 จากนนจงนาแผนโครมาโทกราฟผวบางไปชะดวยตวชะ (eluent)ในแทงกโครมาโทกราฟ เมอชะแผนเรยบรอยแลวนาแผนโครมาโทแกรมออกจากแทงก เปาใหแหงดวยเครองเปาลมรอน แลวนามาตรวจสอบหาปรมาณสารดวย Camag TLC scanner 3 (Camag, Switzerland) ทความยาวคลน 254 นาโนเมตร พนทใตกราฟจะถกบนทกและถกนาไปสรางกราฟมาตรฐานระหวางพนทใตกราฟและความเขมขนของสารมาตรฐาน เปอรเซนตการไดคนมาของสารสกด ผลการทดลองทเชอถอไดทางเคมวเคราะหสามารถแสดงไดดวยความเทยงตรง โดยปกตความเทยงตรงคอ การวดคาความแตกตางระหวางคาทแทจรงกบคาทวดไดจากการทดลองออกมาในรปของคาความผดพลาด หรอคาความผดพลาดสมพทธ ในการศกษาครงน ความเทยงตรงของการวเคราะหคานวณจากการไดคนมาของ methomyl และ surangin B ในตวอยางผก ปรมาณของ

Page 15: Bi Opes 49

15

methomyl และ surangin B ทตรวจพบในตวอยางไดรบการเปรยบเทยบกบ สารมาตรฐานททราบปรมาณทเตมลงไป การคานวณเปอรเซนตการไดคนมาแสดงไวในสมการ

% Recovery = (Cs/A) x 100 โดย Cs= ปรมาณสารมาตรฐานทพบในขนตอนสดทายของตวอยางทมการเตม A= ปรมาณของสารมาตรฐานทมการเตม การวเคราะหสารตกคางในผกคะนา ผกคะนาสด ถกหนใหเปนเนอเดยวกน และสกดดวยเอธลอะซเตท นาไปใสในเครอง ultrasonic bath เตมโซเดยมซลเฟตปราศจากนาลงไปเพอกาจดนา กรองสารสกด แลวเตมเอธลอะซเตทลงไปผสมกบสารสกดขางตน จากนนนาสารสกดมาระเหยตวทาละลายดวย rotary evaporator ท 30 องศาเซลเซยส จนกระทงแหง เตมอะซลงไปเพอละลายอกครงแลวนาไปเขาเครอง centrifuge ทความเรว 10,000 นา supernatant มาละลายดวยอะซโตน แลวนาไปวเคราะหดวยเทคนค HPTLC การวเคราะหทางปรมาณ การวเคราะหทาบนแผนโครมาโทกราฟผวบางชนด aluminium sheet, Silica gel 60 F254 เตรยมสารมาตรฐาน methomyl และ surangin B โดยละลายดวยอะซโตน หยดสารมาตรฐานทงสองลงบนแผนโครมาโทกราฟผวบางเปรยบเทยบกบสารตวอยาง แลวจงวเคราะหการตกคางโดยเทคนค HPTLC ขนตอนท 5 ศกษาชองทางการกระจายผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก และความตองการของตลาดหรอผบรโภค

ศกษาการตลาด เสนทางการกระจายสนคา และความคมทนโดยดาเนนการวจยเปนการวจยเชงสารวจ (Survey Research) การวจยเชงทดลอง (Experimental Research) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) เกษตรกรกลมเปาหมายไดแกเกษตรกรทปลก ผกกวางตง ผกกะหลา และผกคะนา ในอาเภอตาง ๆ ของจงหวดเชยงใหม ผลการวจยวเคราะหโดยวธการทางสถต ขนตอนท 6 ศกษาเทคโนโลยการจดการกากของเสยจากการผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม 6.1 การแยกเชอจลนทรยทสามารถยอยสลายเซลลโลส แปง โปรตนและไขมน การเกบตวอยางเพอใชเปนแหลงของจลนทรยโดยเกบดนจากบรเวณตางๆจานวน 20 ตวอยาง ดนปลกตนไม 5 ตวอยาง ปยอนทรย 5 ตวอยาง และปยนาชวภาพ 2 ตวอยาง

Page 16: Bi Opes 49

16

ทาการแยกจลนทรยจากตวอยางทเกบโดยการทาความเจอจางตวอยางในสารละลาย 0.85% NaCl ใหไดความเจอจางทเหมาะสม บนจานอาหารเลยงเชอ starch agar, skim milk agar, tributyrin agar และ carboxy methyl cellulose agar (CMC agar) ดวยวธ dilution spread plate และบมทอณหภม 50 องศาเซลเซยส เปนตวคดเลอกจลนทรยทนรอนทสามารถยอยสลายแปง โปรตน ไขมน และ เซลลโลส 6.2 การคดเลอกจลนทรยทมประสทธภาพสงในการยอยสลายสารประกอบ นาจลนทรยทแยกได มาเพาะเชอลงบนจานอาหารแขง starch agar, skim milk agar, tributyrin agar และ carboxy methyl cellulose agar (CMC agar) บมไวทอณหภม 50 องศาเซลเซยส ทดสอบความสามารถในการยอยแปง โปรตน ไขมน และ เซลลโลส จากนนนามาวดความกวางของวงใส และเลอกเกบเฉพาะเชอทใหความกวางของวงใสตงแต 1 เซนตเมตรขนไป 6.3 การตรวจหาแอคตวตของเอนไซม

การวดแอคตวตของเอนไซมอะไมเลสทาไดโดยการวดปรมาณนาตาลมอลโตสทไดจากการทาปฏกรยาระหวาง crude enzyme กบ 2% soluble starch ซงเปน substrate ของเอนไซม (Miller, 1959)

การหาแอคตวตของเอนไซมโปรตเอส (Brock et al., 1982) โดยใช azocasein เปนสบสเตรท

การวเคราะหแอตวตของเอนไซมไลเปส (Kim, 1982) Lipase เปนเอนไซมทสามารถเรงการสลายสบสเตรทสงเคราะหประเภท p-nitrophenyl ester ใหเปน p-nitrophenol และกรดไขมนได จงทาการวดโดยตดตามปรมาณของ p-nitrophenol ทเกดขน

การวเคราะหแอคตวตของเอนไซมเซลลเลส โดยหาปรมาณนาตาลรดวซโดยวธของ Miller (Miller, 1959)

6.4 การศกษาลกษณะทางสณฐานวทยาและลกษณะสาคญ ทใชในการจาแนกจลนทรยแตละชนดทคดเลอกได

ยอมสแกรมและทดสอบคณสมบตทางชวเคมของแบคทเรย จดจาแนกชนดตามหนงสอ Bergey’s manual of systematic bacteriology (Sneath et al., 1986) สวนเชอราตรวจสอบลกษณะทางสณฐานวทยาของเชอราบนจานอาหารเลยงเชอ และลกษณะโครงสรางภายใตกลองจลทรรศนจดจาแนกตาม Barnett (1998), Ellis (1993) และ Sutton (1980) สวนเชอแอคตโนมยสทจดจาแนกตาม Holt et al. (1994)

Page 17: Bi Opes 49

17

6.5 การผลตกลาเชอปยหมก (inoculum) เพาะเลยงแบคทเรยในอาหารเหลว Nutrient broth (NB) บมใน incubator shaker ทควบคม

อณหภม 50 องศาเซลเซยส ดวยความเรวรอบ 120 รอบตอนาท เปนเวลา 24 ชวโมง เพอเพมจานวนเซลลใหไดปรมาณมาก เพาะเลยงเชอราและแอคตโนมยสทในอาหารแขง ซงประกอบดวย ขาวฟาง ราหยาบ และนากลน ในอตราสวน 4:1:4 (วรรณลดา และคณะ,2544) บมเชอทอณหภม 50 องศาเซลเซยส เปนเวลา 3 วน หลงจากผสมเชอจลนทรยใหเขากนแลว นาไปอบแหงในตอบ (hot air oven) ทอณหภม 45 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง นาผงเชอแหงมาบรรจถงพลาสตกหนาแบบ zip lock ทสะอาดและทนทานตอการฉกขาดถงละ 100 กรม เพอปองกนความชนและการปนเปอนของเชอในระหวางการเกบรกษากอนนาไปใชทาปยหมก

6.6 การยอยสลายฟางขาวดวยกลาเชอปยหมก เตมกลาเชอ 6 ชนด ไดแก ยหอ1 ยหอ2 สตร1 สตร2 สตร3 และสตร4 ลงในฟางขาว บมไวท 45 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 70% ศกษา total count bacteria, total count fungi, total count cellulose-decomposing bacteria, total count cellulose-decomposing fungi, pH, C:N ratio, ส และ กลน 6.7 การยอยสลายดวยกลาเชอปยหมกในแปลงทดลอง ผสมปยหมกทประกอบไปดวย มลวว มลสกร ขยมะพราว ฟางขาว กากหนอนตายหยาก ปนโดโลไมท และ ภไมทซลเฟต ปนซลกอน และ กลาเชอปยหมก แลวจดเปนกองพรอมเตมอากาศเขาไป ศกษา total mesophilic bacteria, total thermophilic bacteria, อณหภม ความชน pH, C:N ratio, สารอาหาร และ กลน

ขนตอนท 7 จดประชมเพอนาเสนอรายงานฉบบสมบรณ และรบฟงขอคดเหน ขอวพากษจากผเชยวชาญจากหนวยงานตางๆ โดยมผเขารวมสมมนาไมนอยกวา 100 คน ในพนทดาเนนงานวจยหรอพนททมหนวยงานทเกยวของกบการวจย จดการประชมเพอรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญ และนกวชาการจากหนวยงานทเกยวของในวนพฤหสบด ท 8 กมภาพนธ 2550 เวลา 10.00 – 13.30 น. ณ หองประชม 301 กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม วนพฤหสบด ท 8 มนาคม 2550 เวลา 8.30 – 16.00 น. ณ หอง BB1100 ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (หลกสตรสาหรบเกษตรกร) และวนศกร ท 9 มนาคม 2550 เวลา 8.30 – 16.00 น. ณ หองเชยงดาว โรงแรมเซนทรลดวงตะวน จงหวดเชยงใหม (หลกสตรสาหรบนกวชาการ)

Page 18: Bi Opes 49

18

บทท 4 ผลการดาเนนงาน

ขนตอนท 1 จดประชมเสนอแผนการดาเนนงานโดยละเอยด ระดมความคดและรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและหนวยงานทเกยวของ จากการจดประชมเสนอแผนการดาเนนงาน โดยไดมการระดมความคดและรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและหนวยงานตางๆ ทเกยวของ ดงน 1. คณะผวจยควรเตรยมพรอมการผลตวตถดบ คอ ตนหนอนตายหยากใหพรอมกอนทจะ มการผลตในระดบ SME ตอไป

2. การศกษาการกระจายผลตภณฑและการผลตสารสกดจากหนอนตายหยากในระดบอตสาหกรรมขนาดยอมควรมการจดตงเครอขายหรอมการรวมกลมเกษตรกรระหวางกลมผผลต ผบรโภค และผทเกยวของเพอใหการผลตเปนไปอยางครบวงจร

3. ควรมการศกษาสารสกดจากพชสมนไพรชนดตางๆ ทสามารถใชปองกน และกาจดแมลงศตรพชดวย เชน สะเดา ดองดง (Glorisa superda Linn.) เปนตน

ขนตอนท 2 ศกษากระบวนการผลตและเพมจานวนตนพนธหนอนตายหยากเพอใชเปนวตถดบ 2.1 การศกษาการเจรญเตบโตของตนหนอนตายหยากจากเมลดและเหงาดวยการเพาะเลยงเนอเยอ

2.1.1 การเพมจานวนตนออนในขวดเพาะเลยง (stock culture) การเพาะเลยงอาหารวนสตร MS เปนเวลา 8 สปดาห พบวาสามารถชกนาตาใหเกดยอด

ได 100% โดยใหจานวนยอดเฉลย 1.29 ยอดตอชนเนอเยอ และจากการนามาชกนาใหเกด multiple shoots โดยการยายยอดมาเลยงบนอาหารวนสตร MS ทเตม BA ความเขมขน 2.0 มลลกรม/ลตร เปนเวลา 8 สปดาห พบวายอดทเลยงไวจะมการแตกยอดใหมขนจานวนมาก

2.1.2 การชกนาใหเกดรากจานวนมาก 2.1.2.1 ผลของ NAA ความเขมขนตางๆ ตอการชกนาโคนตนออนหนอนตายหยากใหเกดรากในสภาพอาหารวนสตร MS

พบวาอาหารวน MS ทไมเตมและเตม NAA ในทกๆ ความเขมขนสามารถชกนาโคนตนออนใหเกดรากไดสงสด 100% โดยอาหารวน MS ทเตม NAA 1.0 มลลกรม/ลตร ใหจานวนรากเฉลยสงสด 21.53 รากตอชนเนอเยอ รองลงมาคออาหารวนทเตม NAA 0.7 และ 0.3 มลลกรม/ลตร โดยใหจานวนรากเฉลย 17.25 และ 16.25 รากตอชนเนอเยอ ตามลาดบ

Page 19: Bi Opes 49

19

2.1.2.2 ผลของ NAA ความเขมขนตางๆ ตอการชกนาโคนตนออนหนอนตายหยากใหเกดรากในสภาพอาหารเหลวสตร MS

หลงจากสปดาหท 12 พบวาอาหารเหลว MS ทเตม NAA 3.0 มลลกรม/ลตร มการเกดรากสงสด 100% มการเกดแคลลสสงสด 70% และใหจานวนรากเฉลยสงสด 17.44 รากตอชนเนอเยอ รองลงมาคออาหารเหลว MS ทเตม NAA 1.0 และ 6.0 มลลกรม/ลตร ซงมการเกดราก 80% และ 70% ตามลาดบ ขณะท จานวนรากเฉลยตอชนเนอเยอทสงเปนอนดบ 2 คอ โคนตนออนทเลยงในอาหารเหลวทเตม NAA 4.0 มลลกรม/ลตร โดยใหจานวนรากเฉลย 10.00 รากตอชนเนอเยอ

2.1.3 การปรบสภาพพชกอนยายออกปลก 2.1.3.1 การศกษาสภาวะทเหมาะสมและการปรบสภาวะทเหมาะสมกบการยายปลกตนกลาหนอนตาย หยากจานวนมากในเรอนเพาะชา

1. พบวาความชนสมพทธมผลโดยตรงตออตราการรอดชวตในระยะ 1 – 3 สปดาหแรกมากทสด ควบคมความชน พบวาหากควบคมความชนใหเหมาะสมโดยการฉดพนละอองนาในโรงเพาะชาจะทาใหตนกลามอตราการรอดชวตระหวาง 60 – 80 เปอรเซนต

2. อณหภมภายในโรงเรอนไมมผลตอการอนบาลกลาหนอนตายหยาก 3. สภาพแสงภายในโรงเรอนเพาะชาทพรางดวยพลาสตกพรางแสง 70 – 85 เปอรเซนต จะ

ทาใหพชมอตราการรอดชวตไดด แตไมมผลมากนก 4. การควบคมความชนในกะบะเพาะ ทาใหพชรอดชวตมากขน แตขอระวงคอหากชนมาก

เกนไปอาจกอใหเกดปญหาเชอรา

2.1.3.2 การศกษาวสดปลกและอตราสวนทเหมาะสมของวสดปลกทมผลตอการเจรญเตบโตและอตราการรอดชวตของตนกลาหนอนตายหยากทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ

พบวาสวนผสมของวสดปลกระหวาง ดนอนทรยและขยมะพราวอตราสวน 1:1 มเปอรเซนตการรอดชวตสงสดคอ 80 เปอรเซนต สวนดนอนทรย ขยมะพราว และดนอนทรยผสมเวอรมคไรต 1:1 มอตราการรอดชวต 70,60 และ60 เปอรเซนต ตนหนอนตาย หยากทรอดตายมการเจรญทไมแตกตางกนมากนก นอกจากนอตราการเจรญของตน การแตกยอดใหมและการงอกของรากกมมากกวาการใชวสดปลกแบบอนๆ ภายหลง 12 สปดาห พบวามการเจรญเตบโตทด

Page 20: Bi Opes 49

20

2.2 การเพมจานวนรากดวยการเพาะเลยงเนอเยอและการวเคราะหปรมาณสารออกฤทธ 2.2.1 การเลยงปลายรากพชในอาหารเหลว

พบวาเมอเวลาผานไป 4 สปดาห รากทเลยงไวมความยาวเพมขนอยางเหนไดชด และมการเกดรากแขนงขนในรากทเลยงไวดวย ในสปดาหท 8 ของการเพาะเลยง พบวา มเปอรเซนตความยาวของรากทเพมขนสงสด (100%) และมจานวนรากแขนงเฉลยสงสด 8.00 รากตอชนเนอเยอ

2.2.2 การวเคราะหปรมาณสารออกฤทธจากรากทไดจากการเพาะเลยงเทยบกบรากธรรมชาต แสดงใหเหนวาผลทไดมความแตกตางกนระหวางรากธรรมชาตและรากจากการเพาะเลยง สามารถพบสาร stemocurtisine ไดในรากจากธรรมชาต (คา Rf 0.46) ในขณะท ตวอยางของรากทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอจะไมพบสาร stemocurtisine อยางไรกตาม มการพบสารทตยภมทม nitrogen เปนองคประกอบ โดยใหแถบแบนเหมอนกนทคา Rf 0.02 ขนตอนท 3 ทดสอบประสทธภาพระยะยาวของผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยากทผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม ไดแก 3.1 ทดสอบความคงฤทธของผลตภณฑในสภาวะการเกบทแตกตางกน ไดแก ทอณหภมหอง กลางแดด และในทอณหภมตา (ตเยน) โดยใชไรทะเลเปนสตวทดลอง จากการพจารณาผลการทดสอบประสทธภาพของสารไบโอเพสทเกบในสภาวะทแตกตางกน 3 สภาวะ คอเกบไวทอณหภมตเยน อณหภมหองและกลางแดด เปนเวลา 12 เดอนกบไรทะเล พบวาในชวง 6 เดอนแรกคา LC50 คอนขางมความเปลยนแปลง แตหลงจากการเกบในเดอนท 6 เปนตนไป พบวาคา LC50 ของไบโอเพสมความเปลยนแปลงนอย ไบโอเพสทเกบไวในแตละสภาวะมแนวโนมวาใหคา LC50 ทสงขนจากเดอนแรกททาการเกบรกษา โดยไบโอเพสทเกบไวทอณหภมหองใหคา LC50 ตาทสด รองลงมาคอไบโอเพสทเกบไวทอณหภมตเยนและไบโอเพสทเกบไวทกลางแดดตามลาดบ เมอพจารณาคา LC50 ของไบโอเพสทการเกบรกษาในสภาวะตาง ๆ หลงจากผานไป 12 เดอน พบวาคา LC50 ของสภาวะตเยน สภาวะอณหภมหอง และ สภาวะกลางแดด มคาเพมขน 6.2% 8.0% และ 14.2% ตามลาดบ (ภาพ 9)

Page 21: Bi Opes 49

21

3.2 ศกษาลกษณะทางกายภาพของผลตภณฑ ไดแก ลกษณะการเปลยนแปลงความขน และลกษณะการเปลยนแปลงของส 3.2.1 การศกษาลกษณะทางกายภาพโดยการวดความขนของผลตภณฑ จากการวเคราะหคาความขนของสารสกดไบโอเพสทง 3 สภาวะการเกบรกษาพบวา ทอณหภมหองเปนสภาวะทเหมาะสมทสดในการเกบรกษาโดยไมพบการเปลยนแปลงอยางมนยสาคญทางสถต สาหรบการเกบรกษาในสภาวะอณหภมตา (ตเยน) เรมมการเปลยนแปลงความขนอยางมนยสาคญเมอเดอนท 4 หลงการผลต เชนเดยวกบการเกบรกษาในสภาวะกลางแดดทเรมมการเปลยนแปลงคาความขนทมากขนอยางมนยสาคญ ณ เดอนท 4 หลงการผลต โดยเมอพจารณาคาความขนทตรวจวดไดจากสภาวะกลางแดดแลวพบวามการเพมขนมากทสด จาก 16.67 FAU ในเดอนท1 เปน 43.33 FAU เมอสนสดการตรวจวด ณ เดอนท 12 ซงเปนการเพมขนมากถง 159.9% หรอ ประมาณ 1.5 เทาของเดอนแรก (ภาพ 10)

3.2.2 การศกษาลกษณะทางกายภาพโดยการวดสของผลตภณฑ จากการตรวจวดคาสของสารสกดไบโอเพสทเกบในสภาวะทแตกตางกนไดแก เกบไวท

อณหภมหอง เกบกลางแดด และเกบในทอณหภมตา (ตเยน) โดยเครองวดสสารละลายของ Hunter Lab รน Color Quest XE ไดคาส 3 คา คอส L คาส a* และคาส b* (ภาพ 8) โดยท

ภาพ 8 คาส L a* และ b*

• คา L เปนคาทแสดงความมดและความสวางของส มคาตงแต 0-100 ถาคา L มคาเขาใกล 0 แสดงวาสารละลายมความสวางนอยมาก หากมคาเขาใกล 100 แสดงวาสารละลายมความสวางมาก

Page 22: Bi Opes 49

22

• คา a* เปนคาทแสดงสเขยวและสแดง ถามคา a* เปนลบ แสดงวาสารละลายมสเขยว หากมคาเปนบวก แสดงวาสารละลายมสแดง

• คา b* เปนคาทแสดงสนาเงนและสเหลอง ถาคา b* มคาเปนลบ แสดงวาสารละลายมสนาเงน หากมคาเปนบวก แสดงวาสารละลายมสเหลอง

• ถาทงคา a* และ b* มคาเปน 0 แสดงวาสารละลายมสเทา

จากการตรวจวดคาสสารสกดไบโอเพสทสภาวะการเกบตางๆ พบวา คา L ของสารสกดไบโอเพส ทเกบรกษาในสภาวะอณหภมหองมความเสถยรมากทสด กลาวคอ เรมพบการเปลยนแปลงทมความแตกตางทางสถตเมอเดอนท 4 หลงการผลต ในขณะทสารสกดไบโอเพสทเกบรกษาในสภาวะกลางแดดและอณหภมตา (ตเยน) เรมมการเปลยนแปลงเมอเดอนท 3 หลงการผลต อยางไรกตามแนวโนมการเปลยนแปลงของคาส L ของสารสกดไบโอเพส เปนไปในทศทางเดยวกนคอ มคาลดลงตามระยะเวลาการเกบรกษา (ภาพ 11) โดยคาส L ของไบโอเพสทการเกบรกษาในสภาวะตาง ๆ หลงจากผานไป 12 เดอน พบวาคาส L ของสภาวะตเยน สภาวะอณหภมหอง และ สภาวะกลางแดด มคาลดลง คดเปน 24.2% 30.3% และ 39.3% ตามลาดบ

ผลการวเคราะหคาส a* ของสารสกดไบโอเพส พบวาสารสกดไบโอเพสทเกบรกษาในสภาวะทแตกตางกนทง 3 สภาวะ ใหแนวโนมการเปลยนแปลงของคาส a* ทคลายกน กลาวคอทง 3 สภาวะมคาส a* ลดลง อยางไรกตามสารสกดไบโอเพสท เกบในสภาวะอณหภมหองมการเปลยนแปลงนอยทสด โดยเรมมการเปลยนแปลง ณ เดอนท 4 หลงการผลต ในขณะทอก 2 สภาวะทเหลอคอ สภาวะอณหภมตา (ตเยน) และกลางแดดเรมมการเปลยนแปลง ณ เดอนท 3 หลงการผลต (ภาพ 12) โดยคาส a* ของไบโอเพสทการเกบรกษาในสภาวะตาง ๆ หลงจากผานไป 12 เดอน พบวาคาส a* ของสภาวะตเยน สภาวะอณหภมหอง และ สภาวะกลางแดด มคาลดลง คดเปน 57.9% 62.6% และ 71.1% ตามลาดบ

ผลการวเคราะหคาส b* ของสารสกดไบโอเพส ของทกสภาวะการเกบรกษามแนวโนมการเปลยนแปลงในทศทางเดยวกนคอ มการเพมขนของคาส b* โดยสารสกดไบโอเพสทเกบในสภาวะอณหภมหอง มการเปลยนแปลงชาทสด โดยเรมเปลยนแปลงในเดอนท 4 หลงการผลต สวนอก 2 สภาวะคอ สภาวะอณหภมตา (ตเยน) และกลางแดดมการเปลยนแปลงตงแตเดอนท 2 หลงจากการผลต อยางไรกตามคาทตรวจไดหลงสนสดเดอนท 6 มความใกลเคยงกนอยางมากในทง 3 สภาวะการเกบรกษา (ภาพ 13) โดยคาส b* ของไบโอเพสทการเกบรกษาในสภาวะตาง ๆ หลงจากผานไป 12 เดอน พบวาคาส b* ของสภาวะตเยน สภาวะอณหภมหอง และ สภาวะกลางแดด มคาลดลง คดเปน 17.5% 15.5% และ 16.5% ตามลาดบ

Page 23: Bi Opes 49

23

จากผลการศกษาการเปลยนแปลงลกษณะทางกายภาพ ไดแก ความขน และ ส สามารถสรปไดวา หลงจากการเกบรกษาไบโอเพสในสภาวะตาง ๆ เปนระยะเวลา 12 เดอน พบวา ความขนของไบโอเพสเพมขนเลกนอย และเมอพจารณาจากคาส L a* และ b* โดยคาส a* และ b* มคาปรบตวเขาใกล 0 หมายถง เขาใกลสเทา สวนคาส L ปรบตวลดลง แสดงวาสารสกดไบโอเพสมสเขมขน 3.3 ศกษาควบคมคณภาพการผลตในระดบ SME ในสวนมาตรฐานคณภาพสารออกฤทธ

จากการตรวจวดปรมาณของสารออกฤทธหลกในผลตภณฑสารสกดไบโอเพสทผลตในระดบ SME โดยอาศยเทคนคโครมาโตรกราฟ ดวยเครอง HPTLC densitometer โดยพจารณาถงปรมาณสารออกฤทธทสาคญของหนอนตายหยาก ไดแก stemocurtisinol , oxyprotostemonine และ stemocurtisine และเมอพจารณาถงลกษณะของ finger print และโครมาโตรแกรมทไดจากการวเคราะห พบวาสารสกดไบโอเพสทเกบรกษาในทง 3 สภาวะ มรปแบบของโครมาโตรแกรมทคลายคลงกนเปนอยางมาก (ภาพ 17)

จากการตรวจวดปรมาณสารออกฤทธ stemocurtisinol ของสารสกดไบโอเพสทเกบในสภาวะตางๆกน พบวามเพยงสารสกดไบโอเพสทเกบในสภาวะกลางแดดเทานนทพบการลดลงอยางมนยสาคญทางสถตของสารออกฤทธดงกลาว สวนอก 2 สภาวะคอ การเกบรกษาในอณหภมหองและการเกบรกษาในอณหภมตา (ตเยน) มแนวโนมการลดลงของสารออกฤทธ stemocurtisinol แตปรมาณของสารทลดลงตงแตเดอนท 1 ถงเดอนท 12ไมแตกตางทางสถต (ภาพ 14) และหลงจากเกบรกษาเปนระยะเวลา 12 เดอนพบวาปรมาณ Stemocurtisinol ลดลง 3.0% จากตรวจวดปรมาณสารออกฤทธ oxyprotostemonine ของสารสกดไบโอเพสทเกบในสภาวะตางๆ กนพบวา ทง 3 สภาวะการเกบรกษามแนวโนมทลดลงของปรมาณสารออกฤทธ oxyprotostemonine แตอยางไรกตามมเพยงการเกบรกษาในสภาวะกลางแดดเทานนทพบการลดลงของสารดงกลาวอยางมนยสาคญทางสถต (ภาพ 15) และหลงจากเกบรกษาเปนระยะเวลา 12 เดอนพบวาปรมาณ Oxyprotostemonine ลดลงจากเดอนแรก 4.1% จากการตรวจสอบปรมาณสารออกฤทธ stemocurtisine ของสารสกดไบโอเพสทเกบในสภาวะทแตกตางกนพบวา ปรมาณสารออกฤทธ stemocurtisine มแนวโนมทลดลง โดยทง 3 สภาวะมลกษณะการลดลงทเหมอนกน กลาวคอเรมลดลงเมอระยะเวลาการเกบผานไป 4 เดอนหลงการผลต อยางไรกตามเมอพจารณาปรมาณของสารออกฤทธ stemocurtisine หลงจากการผลตเทยบกบเดอนท 12 แลวจะพบวาปรมาณทลดลงดงกลาวเปนปรมาณทไมมากนก (ภาพ 16) และหลงจากเกบรกษาเปนระยะเวลา 12 เดอนพบวาปรมาณ Oxyprotostemonine ลดลงจากเดอนแรก 1.0%

Page 24: Bi Opes 49

24

การทดสอบความคงฤทธโดยใชไรทะเล

0.360.380.4

0.420.440.460.48

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

LC50

(ppm

)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

Turbidity

0

10

20

30

40

50

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

คาความขน

(FA

U)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

คาส L

01234567

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

ภาพ 10 ปรมาณเฉลยคาความขนในเดอนท 1-12

ภาพ 11 ปรมาณเฉลยคาส Lในเดอนท 1-12

ภาพ 9 คา LC50 ในเดอนท 1-12

Page 25: Bi Opes 49

25

คาส a*

00.5

11.5

22.5

3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

คาส b*

-3

-2.5

-2

-1.5

-1

-0.5

01 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

Stemocurtisinol

0.1210.1220.1230.1240.1250.1260.1270.128

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

ปรมาณสาร

(mg)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

ภาพ 12 ปรมาณเฉลยคาส a*ในเดอนท 1-12 ภาพ 13 ปรมาณเฉลยคาส b*ในเดอนท 1-12

ภาพ 14 ปรมาณเฉลยสารออกฤทธ stemocurtisinol ในเดอนท 1-12

Page 26: Bi Opes 49

26

Oxyprotostemonine

0.0880.09

0.0920.0940.0960.098

0.1

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

ปรมาณสาร

(mg)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

Stemocurtisine

0.6780.68

0.6820.6840.6860.6880.69

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ระยะการเกบ (เดอน)

ปรมาณสาร

(mg)

ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

ภาพ 15 ปรมาณเฉลยสารออกฤทธ oxyprotostemonineในเดอนท 1-12 ภาพ 16 ปรมาณเฉลยสารออกฤทธ stemocurtisineในเดอนท 1-12

Page 27: Bi Opes 49

27

stemo

curtisi

nol

oxypro

tostem

onine

stemo

curtisi

ne

ตเยน

อณหภ

มหอง

กลางแ

ดด

ภาพ 17 ลกษณะของ finger print และโครมาโตรแกรมของสารสกดไบโอเพสหลงการเกบรกษาทสภาวะตางๆ กน ขนตอนท 4 ศกษาระดบความเปนพษและประเมนความปลอดภยของผบรโภคในการใชผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก 4.1 การศกษาความเปนพษแบบเฉยบพลนเมอไดรบผลตภณฑกาจดศตรพช Biopes ทางปาก

(Acute oral toxicity study) จากผลการทดลองดงแสดงในตาราง 3 เมอนาไปคานวณหาคา LD50 โดยคา LD50 ของ Biopes เพศผ = 1078.95 mg/kg เพศเมย = 630.96 mg/kg พบวาคา LD50 ของสารสกดไบโอเพสอยใน category 3 (ตาราง 2) ของการจดอนดบความเปนพษของสารกาจดศตรพชของ United State Environmental Protection Agency (Toxicity Categories and Pesticide Label Statements, 2006) เปนพษขนตา โดยสารสกดไบโอเพสจดอยในระดบความเปนพษตากวายาฆาแมลงทมขายอยในทองตลาดหลายๆ ชนดซงอยใน category 1

stemocurtisinol oxyprotostemonine stemocurtisine ตเยน อณหภมหอง กลางแดด

Page 28: Bi Opes 49

28

ตาราง 2 U.S. EPA Acute Toxicity Rankings U.S. EPA Categories and

Warning Labels Acute Toxicity to Rats

Category PAN Narrative Rating

Warning Label Oral LD50

(mg/kg)

Dermal LD50 (mg/kg)

Inhalation LC50

(mg/L) 1 Highly

Toxic Danger-Poison* < 50 < 200 < 0.05

1 Highly Toxic

Danger < 50 < 200 < 0.05

2 Moderately Toxic

Warning 50-500 200-2,000 0.05-0.5

3 Slightly Toxic

Caution 500-5,000 2,000-5,000 0.5-2

4 Not Acutely Toxic

None > 5,000 > 5,000 > 2

ตาราง 3 การศกษาความเปนพษแบบเฉยบพลนเมอไดรบผลตภณฑกาจดศตรพช Biopes ทางปาก (Acute oral toxicity study)

Group Dose (mg/kg) No. of death Male 500

1,000 2,000

1/5 2/5 4/5

Female 500 750

1,000

1/5 4/5 5/5

4.2 การศกษาความเปนพษกงเรอรงเมอไดรบผลตภณฑกาจดศตรพช Biopes ทางปากตอเนองกน

90 วน (Repeated dose 90-day oral toxicity study) สารทดสอบ Biopes เมอใหทางปากแกหนขาวในขนาด 80, 140 และ 250 มก./กก. 60, 100 และ 250 เทาของความเปนจรง และใหแบบตอเนองทกวนเปนเวลา 90 วน ทาใหเกดการตายในหนโดยเฉพาะในกลมทไดรบขนาดสง และหนแสดงอาการผดปกตรวมทงมการเปลยนแปลงของ body weight gain, นาหนกอวยวะภายในบางอวยวะ, คาโลหตวทยาและชวเคมในเลอด

Page 29: Bi Opes 49

29

4.3 การทดสอบประเมนคาความปลอดภยตอผบรโภคจากการทดสอบในหน พบวาสารทดสอบ Biopes เมอใหทางปากเปนจานวนมากแบบตอเนองเปนระยะเวลานาน

เทยบไดกบถาคนรบประทานผกคะนาทฉดดวย Biopes จานวน 114 ตน ทกวนเปนเวลา 3 เดอน อาจจะมผลตอระบบทางเดนอาหาร ระบบกลามเนอ ระบบประสาทสวนกลาง ระบบเลอด และการทางานของอวยวะภายในได 4.4 ศกษาสารตกคางในพชทเกบเกยว และศกษาระยะเวลาเกบเกยวทเหมาะสมและปลอดภยจาก

แปลงทดลอง เปอรเซนตการไดคนมาของสารสกด การไดคนมาของ methomyl และ surangin B ในตวอยางผกคะนา ปรมาณของ methomyl และ surangin B ทตรวจพบในตวอยางไดรบการเปรยบเทยบกบ สารมาตรฐานททราบปรมาณทหยดลงไป ดงแสดงใน (ตาราง 4) ตาราง 4 เปอรเซนตการไดคนมาของสารสกดธรรมชาต และ methomyl ในผกคะนา

ตวอยาง กลมทดลอง Percentage recoveries (Mean* ± RSD**)

surangin B 75.52 ± 1.48 ผกคะนา

methomyl 89.11 ± 0.89 * คาเฉลยของ 3 ซา ** RSD = Relative standard deviation (สวนเบยงเบนมาตรฐานสมพทธ)

การตกคางของ methomyl ในผกมสงกวา surangin B เนองจาก methomyl เปนสารเคมทมโครงสรางของสารเพยง 1 โครงสรางในขณะทสารสกดหยาบธรรมชาตมสารมากกวา 1 โครงสราง สาหรบการสกดและวเคราะหการตกคางในผก จะพบการรบกวนของสารประกอบจากธรรมชาตอน ๆ ปนเปอนกบสารธรรมชาตทสนใจวเคราะห จะเหนวาอตราการไดสารคนกลบมาอยในชวง 75.52-89.11% โดยมสวนเบยงเบนมาตรฐานสมพทธตากวา 5% คาสวนเบยงเบนมาตรฐานสมพทธตาแสดงวาการวดซาของการสกดมความแมนยา วธการวเคราะหทใชในการศกษานผานขอบงคบตามเกณฑของ European Union guideline ซงบอกไววาการวเคราะหการตกคางควรมอตราการไดสารกลบคนมาอยในชวง 70-110% และมสวนเบยงเบนมาตรฐานสมพทธไมมากกวา 20%

Page 30: Bi Opes 49

30

การวเคราะหสารตกคางในผกคะนา การวเคราะหการตกคางของสารสกดธรรมชาต และ methomyl ในผกคะนามคาแตกตางกนมาก ผลการวเคราะหการตกคางของสารธรรมชาตหลงการฉดพนในวนท 1 ตามาก และ ไมสามารถตรวจพบไดในวนท 3 ในขณะท methomyl มการตกคางอยางนอย 5 วน (ตาราง 5) โดยความเขมขนของ methomyl ลดลงจาก 28.09 มลลกรมตอกโลกรม ในวนท 1 จนถง 0.76109 มลลกรมตอกโลกรม ในวนท 5 และไมสามารถตรวจพบไดในวนท 7 ภายหลงจากฉดพน สาหรบกลมควบคมไมพบการตกคาง ในขณะทอตราการสลายตวของสารตกคางในการทดลองนเทากบ 65.25 และ 97.29% ณ วนท 3 และ 5 ภายหลงการฉดพน ความเขมขนทสงทสดทอนญาตใหตกคาง maximum reside levels (MRL) ตามกฎของสานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต กระทรวงสาธารณสขอนญาตใหผกตระกลผกกาดและกะหลา มคา MRL เทากบ 5 มลลกรมตอกโลกรม จากการศกษาพบวาผกคะนาทฉดพนดวยสารสกดธรรมชาตสามารถรบประทานไดอยางปลอดภยภายหลงจากฉดพน 5 วน ตาราง 5 การตกคางของสารสกดธรรมชาต และ methomyl ในตวอยางผก ณ วนท 1 3 5 และ 7 ภายหลงจากฉดพน

กลมทดลอง วนหลงการฉดพน การตกคาง (mg.kg-1) (mean ± SD)

อตราการสลายตว (%)

1 2.98 ± 2.09 0 สารสกดธรรมชาต 3 ND 100.00

1 28.09 ± 4.26 0

3 9.76 ± 5.09 65.25

5 0.761 ± 1.31 97.29 methomyl

7 ND 100.00 ขนตอนท 5 ศกษาชองทางการกระจายผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก และความตองการของตลาดหรอผบรโภค

ในรอบปทผานมาเกษตรกรปลกผกกาดมากทสด คดเปนรอยละ 73.6 รองลงมาคอ ปลกผกคะนา และปลกผกกะหลา คดเปนรอยละ 56.9 และ 48.6 ตามลาดบ

ลกษณะการกาจดศตรพชมความสมพนธกบลกษณะการทาการเกษตรของเกษตรกร นนคอ เกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรอนทรย จะใชพชสมนไพรสาหรบการกาจดศตรพช สวน

Page 31: Bi Opes 49

31

เกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรเคม จะใชสารเคมสาหรบการกาจดศตรพช และเกษตรกรททาการเกษตรแบบผสม จะใชทงสารเคมและพชสมนไพรสาหรบการกาจดศตรพช

ภายหลงจากทเกษตรกรไดทดลองใชผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) แลว เกษตรกรเหนวามประสทธภาพในการกาจดดวงหมดผก เพลยออน และหนอนใยผก อยในระดบด เกษตรกรสวนใหญเหนวาราคาของผลตภณฑไบโอเพสขวดละ 90 บาท ยงมราคาสงเกนไป คดเปนรอยละ 54.2 และสวนใหญมความตองการบรรจภณฑนอกเหนอจากบรรจภณฑแบบขวด ขนาด 100 มลลลตร คดเปนรอยละ 65.3 โดยบรรจภณฑแบบขวดและแบบแกลลอนทเกษตรกรสวนใหญมความตองการ คอ ขนาด 500 มลลลตร รองลงมาคอ ขนาด 1,000 มลลลตร สวนความตองการซอและไมซอผลตภณฑไบโอเพสของเกษตรกรมสดสวนทใกลเคยงกน

เกษตรกรสวนใหญเหนวาว ธการสงเสรมการตลาดทจะชวยกระตนใหเกดการใชผลตภณฑไบโอเพส ไดแก การโฆษณาผานสอตางๆ การสงเสรมการขาย การประชาสมพนธ คดเปนสดสวนทเทากนคอ รอยละ 100 รองลงมาคอ พนกงานขายออกไปแนะนาผลตภณฑถงท คดเปนรอยละ 86.1 โดยสอโฆษณาทจะชวยกระตนใหเกดการใชผลตภณฑไบโอเพส ไดแก สอวทย และปายโฆษณา/โปสเตอร คดเปนสดสวนทเทากนคอรอยละ 96.6 รองลงมาคอ แผนพบ/ใบปลว สอโทรทศน หนงสอพมพ วารสาร/นตยสาร สอโฆษณาเคลอนท และเสยงตามสายของหมบาน สอวทยทนยมฟงไดแก สถานวทยชมชน คลนเอเอม คดเปนรอยละ 77.5 รองลงมาคอ สถานวทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร คลนเอเอม 612 เมกกะเฮรต คดเปนรอยละ 50.7 สวนสอโทรทศนทนยมดไดแก ชอง 9 และชอง 7 ทเปนรายการเกยวกบการเกษตร คดเปนรอยละ 86.9 และ 84.1 ตามลาดบ สาหรบสอหนงสอพมพ นยมอานหนงสอพมพท เปนหนงสอพมพทองถน คอ ไทยนวสและเชยงใหมนวส คดเปนรอยละ 98.5 สอประเภทวารสาร/นตยสาร นยมอานวารสารเทคโนโลยชาวบาน และวารสารคลนคเกษตร คดเปนรอยละ 81.5 และ 47.7 ตามลาดบ

วธการสงเสรมการขายทจะชวยกระตนใหเกดการใชผลตภณฑไบโอเพส ไดแก การลดราคา คดเปนรอยละ 93.1รองลงมาคอ การใหของแถมเปนผลตภณฑไบโอเพส และการใหของแถมทไมใชผลตภณฑไบโอเพส คดเปนรอยละ 72.2 และ 63.9 ตามลาดบ โดยของแถมทไมใชผลตภณฑไบโอเพสไดแก เสอ และหมวก คดเปนรอยละ 86.9 และ 56.5 ตามลาดบ

วธการประชาสมพนธทจะชวยกระตนใหเกดการใชผลตภณฑไบโอเพส ไดแก การแนะนาจากเพอนบานทเคยใช คดเปนรอยละ 79.2 รองลงมาคอ การฝกอบรมเกยวกบการใชผลตภณฑ การใหขาวผานสอตางๆ การออกราน และการจดประชม/สมมนา ตามลาดบ

ผลตภณฑไบโอเพสควรจดจาหนายโดยการขายผานหนวยงานของรฐ คดเปนรอยละ 100.0 รองลงมาคอ ขายตรงใหกบเกษตรกร ขายผานรานคาในอาเภอ ขายผานเครอขายเกษตรอนทรย และ

Page 32: Bi Opes 49

32

ขายผานรานคาในหมบาน ตามลาดบ นอกจากนเกษตรกรยงเหนวาไมควรขายผานรานคาในตวเมองเชยงใหม โดยใหเหตผลวาอยไกล และรานคาในอาเภอหรอหมบานกสามารถขายผลตภณฑนไดอยแลว สาหรบหนวยงานของรฐทเกษตรกรสวนใหญเหนวาควรเปนผขายผลตภณฑไบโอเพส ไดแก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร คดเปนรอยละ 76.4 รองลงมาคอ เกษตรอาเภอ และสหกรณการเกษตร คดเปนรอยละ 66.7 และ 61.1 ตามลาดบ ดานการคานวณหาจดคมทน สามารถประมาณการตนทนการผลตตอระยะเวลาการผลต 1 ครง (ครงละ 6 วน ไดผลตภณฑไบโอเพส 7,500 มลลลตร หรอจานวน 75 ขวดๆ ละ 100 มลลลตร) พบวา มตนทนในการผลตผนแปร เทากบ 5,812.68 บาท ตนทนการผลตคงท เทากบ 305.75 บาท รวมตนทนการผลตทงสนเทากบ 6,188.43 บาท ในการคานวณจดคมทนแบงออกเปน 2 กรณ คอ 1. กรณตนทนการผลตผนแปรไมรวมคาขวดและคาหบหอ ถาตงราคาท 90 บาทตอขวด จะตองขายใหได 25 ขวดถงจะคมทน และถาตงราคาท 95 บาทตอขวด จะตองขายใหได 18 ขวดถงจะคมทน และ 2. กรณตนทนการผลตผนแปรรวมคาขวดและคาหบหอ จะทาใหตนทนเพมขนมากกวา 90 บาทตอขวด ถาตงราคาท 95 บาทตอขวด จะตองขายใหได 62 ขวดจงจะคมทน จากผลการวจยทไดจากแบบสอบถาม และการจดประชมกลมยอยกบเกษตรกรกลมตวอยาง ทางทมวจยมขอเสนอแนะตามตวชวดงานวจย ดงน 1. รปแบบชองทางการจดจาหนายผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) งานวจยครงนไดแบงกลมลกคาเปาหมายออกเปน 3 กลม คอ กลมเกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรอนทรย กลมเกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรเคม และกลมเกษตรกรททาการเกษตรแบบผสม และเมอวเคราะหผลการวจยแลว พบวา สามารถแบงกลมลกคาเปาหมายออกไดเปน 2 กลม คอ

1. กลมเกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรอนทรยและกลมเกษตรกรททาการเกษตรแบบผสม

2. กลมเกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรเคม สวนดานผผลตผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) จากผลการวจยสรปไดวา ผททาการผลตควรจะเปนเกษตรกรกลมท 1 เนองจากมความรความเขาใจและทศนคตทดตอผลตภณฑอยแลว โดยอาจจะทาการผลตในลกษณะเปนบคคลคนเดยว หรอรวมกลมกนทา หรอทาเปนลกษณะเครอขายผผลตกได

Page 33: Bi Opes 49

33

สาหรบรปแบบชองทางการจดจาหนายผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) แบงออกไดเปน 2 ประเภท (ภาพ 18) คอ

1. ชองทางการจดจาหนายทางตรง (Direct Channel) หมายถง การขายสนคาจากผผลต-ไปยงลกคาเปาหมายโดยไมผานคนกลาง ดงนนชองทางการจดจาหนายทางตรงของผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) เรมจากเกษตรกร/กลมเกษตรกร/เครอขายผผลต ขายผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) โดยตรงใหกบลกคาเปาหมายทง 2 กลม

2. ชองทางการจดจาหนายทางออม (Indirect Channel) หมายถง เสนทางทสนคาเคลอนยายจากผผลตไปยงลกคาโดยอาศยคนกลาง ดงนนผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) สามารถจาหนายผานคนกลางได 3 รปแบบ คอ

รปแบบท 1 เรมจากเกษตรกร/กลมเกษตรกร/เครอขายผผลต ขายผลตภณฑใหกบหนวยงานของรฐ ไดแก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร สหกรณการเกษตร และเกษตรอาเภอ ทตงอยในพนทกลมลกคาเปาหมาย จากนนหนวยงานรฐดงกลาว กจะจาหนายผลตภณฑตอใหกบลกคาเปาหมายทง 2 กลม

รปแบบท 2 เรมจากเกษตรกร/กลมเกษตรกร/เครอขายผผลต ขายผลตภณฑใหกบรานคาในอาเภอทกลมเปาหมายอาศยอย จากนนรานคาในอาเภอดงกลาว กจะจาหนายผลตภณฑตอใหกบลกคาเปาหมายทง 2 กลม

รปแบบท 3 เรมจากเกษตรกร/กลมเกษตรกร/เครอขายผผลต ขายผลตภณฑใหกบเครอขายเกษตรอนทรย จากนนเครอขายเกษตรอนทรย กจะจาหนายผลตภณฑตอใหกบลกคาเปาหมายทง 2 กลมโดยตรง หรอจาหนายตอใหกบหนวยงานของรฐ หรอจาหนายตอใหกบรานคาในอาเภอทกลมเปาหมายอาศยอยกได

Page 34: Bi Opes 49

34

ภาพ 18 แสดงรปแบบชองทางการจดจาหนายผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส)

เครอขาย เกษตรอนทรย

รานคาในอาเภอ

ลกคาเปาหมาย

• กลมเกษตรกรผผลตเกษตรอนทรย และเกษตรแบบผสม

• กลมเกษตรกรผผลตเกษตรเคม

ผผลต กลมเกษตรอนทรย

และกลมเกษตรแบบผสม • บคคลคนเดยว • กลม • เครอขาย

หนวยงานของรฐ

Page 35: Bi Opes 49

35

2. แนวทางการสงเสรมการใชผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) กลมลกคาเปาหมาย แนวทางการสงเสรม

กลมเกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรอนทรย และการเกษตรแบบผสม

กลมเกษตรกรททาการเกษตร แบบเกษตรเคม

- ปายโฆษณา/โปสเตอร/แผนพบ/ใบปลว - วทยชมชน และวทยของสถาบนการศกษา - หนงสอพมพทองถน

1. การโฆษณา

- เนอหาของโฆษณาตองสอใหเหน

ประสทธภาพการกาจดศตรพชของผลตภณฑ

- เนอหาของโฆษณาตองสอให เหนถงผลกระทบของการใชสารเคม กระตนใหเกดการลด ละ เลก สารเคม

2. การสงเสรมการขาย

- การใหของแถมเปนผลตภณฑไบโอเอส - การใหของแถมอน ไดแก เสอ และหมวก - การลดราคา

3. การประชาสมพนธ

- การแนะนาจากเพอนบานทเคยใช - การใหการฝกอบรม - การใหขาวผานสอตางๆ - การจดประชมสมมนา - การออกราน

4.การมคนลงไปในพนท

- แนะนา/สาธตการใชผลตภณฑ - การใหทดลองใชผลตภณฑ

Page 36: Bi Opes 49

36

ขนตอนท 6 ศกษาเทคโนโลยการจดการกากของเสยจากการผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม 6.1 การแยกและคดเลอกเชอจลนทรยทสามารถยอยสลายเซลลโลส แปง โปรตนและไขมน

ในงานวจยครงนไดทาการเกบตวอยางทงหมด 32 ตวอยาง ประกอบดวยดนบรเวณตางๆ 20 ตวอยาง ดนปยหมก 5 ตวอยาง ปยอนทรย 5 ตวอยาง และปยนาชวภาพ 2 ตวอยาง สามารถแยกเชอทสามารถยอยสลายเซลลโลสได 100 ไอโซเลต ยอยแปงได 73 ไอโซเลต ยอยโปรตนได 67 ไอโซเลต และยอยไขมนได 87 ไอโซเลต

6.2 การคดเลอกจลนทรยทมประสทธภาพสงในการยอยสลายสารประกอบ

จากการนาเชอจลนทรยทแยกไดจากตวอยางแตละชนดไปทดสอบความสามารถในการยอยสลายสารประกอบตางๆ 4 ชนด พบจลนทรยทสามารถยอยสลาย carboxy methyl cellulose ไดด จานวน 20 ไอโซเลต จลนทรยทสามารถยอยสลาย skim milk ไดด ซง จานวน 10 ไอโซเลต จลนทรยทสามารถยอยสลาย starch ไดด จานวน 12 ไอโซเลต จลนทรยทสามารถยอยสลาย tributyrin ไดด จานวน 11 ไอโซเลต

6.3 การตรวจหาแอคตวตของเอนไซม

จากขอมลการทดสอบเอนไซมแอคตวตสามารถคดเลอกเชอจลนทรยทมความสามารถในการยอยสลายเซลลโลส คอ LHE10 (0.1277 u/ml), LHE3 (0.1152 u/ml), LHE12 (0.0784 u/ml) และ LPA15 (0.0775 u/ml) สวนเชอทคดเลอกวามความสามารถทดในการยอยสลาย โปรตน แปง และไขมนคอ BS1 (0.2508 u/ml), GB12 (0.2559 × 10- 3U/ml) และ LPC2 (97.765 u/ml) ตามลาดบ 6.4 การศกษาลกษณะทางสณฐานวทยาและลกษณะสาคญทใชในการจาแนกจลนทรยแตละชนดทคดเลอกได

จากการทดสอบลกษณะทางสณฐานวทยาและลกษณะสาคญของจลนทรยทคดเลอกพบวาไอโซเลท LHE12 วเคราะหไดวาเปนเชอรา Aspergillus sp. ไอโซเลท LPA15 เปนแอคตโนมย สทจดอยในจนส Streptomyces sp. สวนไอโซเลตทเหลอ LHE3, BS1, GB12 และ LPC2 ทงหมดจดอยในจนส Bacillus sp. สวน LHE10 เปนเชอราทยงไมสามารถจดจาแนกไดจดเปน unknown mold 6.5 การผลตกลาเชอปยหมก

เชอคดเลอกทนามาผลตเปนกลาเชอปยหมกทงหมด 7 ชนด ไดแก เชอรา 2 สายพนธ ในจนส Aspergillus sp. LHE12 และ Unknown mold LHE10 แอคตโนมยสท 1 สายพนธในจนส Streptomyces sp. LPA15 และแบคทเรย 4 สายพนธในจนส Bacillus sp. LHE3, BS1, GB12 และ

Page 37: Bi Opes 49

37

LPC2 นาเชอทงหมดไปเลยงเพอเพมปรมาณในอาหารเลยงเชอ NB สาหรบแบคทเรย และในอาหารแขง (solid media) สาหรบ เชอราและแอคตโนมยสท

6.6 การยอยสลายฟางขาวดวยกลาเชอปยหมก

จากการศกษา total count bacteria, total count fungi, total count cellulose-decomposing bacteria, total count cellulose-decomposing fungi, pH, C:N ratio, ส และ กลน พบวา กลาเชอสตร 4 มการเปลยนแปลงมากทสด 6.7 การยอยสลายดวยกลาเชอปยหมกในแปลงทดลอง

จากการศกษาพบการเปลยนแปลงแสดงปรมาณอนทรยวตถ และธาตอาหารรองคอ แคลเซยม แมกนเซยม แมงกานส และซลเฟอรของทกการทดลองมคาไมแตกตางกนซงเปนคาทอยในระดบเหมาะสมตามมาตรฐานปย

ขนตอนท 7 จดประชมเพอนาเสนอรายงานฉบบสมบรณ และรบฟงขอคดเหน ขอวพากษจากผเชยวชาญจากหนวยงานตางๆ โดยมผเขารวมสมมนาไมนอยกวา 100 คน ในพนทดาเนนงานวจยหรอพนททมหนวยงานทเกยวของกบการวจย

• สรปขอเสนอแนะหรอแสดงความคดเหนเพมเตมจากผเขารวมประชม 1. ควรจะปรบปรงบรรจภณฑโดยอาจมคาเตอนหรอปายฉลากระบวาใชในโครงการวจยหรอหามจาหนาย เปนตน 2. หากจะจาหนายตองทาการขนทะเบยนกบสานกงานควบคมพชและวสดการเกษตร กรมวชาการเกษตรและจะตองมขอมลประกอบ เชน ศกษาในรายละเอยดเพมเตมวาปลอดภยตอสงแวดลอมหรอไม รายละเอยดของสารออกฤทธ และฉลากคมอ 3. การตลาดอาจม 2 ระดบไดแก ระดบใหญเพอตลาดขนาดใหญ และระดบยอยคอ ใหเกษตรกรเปนผผลตเอง 4. ในการศกษาควรเปดโอกาสใหเอกชนเขารวมสนบสนนดวย นอกจากนยงมพชอกหลายชนดทมศกยภาพในการวจยและพฒนาตอไป 5. การใชสารชวพนธคอนขางจะยงยาก ทาใหเกษตรกรไมอยากใช แตถาหากมการเผยแพรถายทอดทด ทาใหเกษตรกรเชอมน และเกดความมนใจมากขน เนองจากเกษตรกรหากไดรบการอบรมใหทราบถงขนตอน วธการทมความสะดวกมากขน โดยหากราคาไมตางจากสารเคมมากนก เกษตรกรกจะเตมใจใชและเลอกสงทดกวาทดแทนสารเคมซงตองใชเวลา

Page 38: Bi Opes 49

38

6. ควรหนมาสงเสรมการวจยในสวนของการเพาะเลยงเนอเยอเพอผลตเปนการคา หากไดรบความนยมมากขน 7. ควรศกษาในดานตนทนการผลตในแตละขนตอน หารสามารถลดตนทนการผลตในระดบมากๆ ได กรมสงเสรมการเกษตรยนดจะชวยเหลอและยนยนวาจะมผนาไปผลตขายและเผยแพรตอไป 8. ใหทาการทดลองเอาสารสกดทไดไปกาจดปองกนแมลงรบกวนปศสตว เชน กาจดเหบวว หนอนทแผลวว 9. ควรสนบสนนในสวนของการทา tissue culture เพมเตม 10. การนากากหนอนตายหยากมาทาปยและอาหารสตวสวนไหนสาคญกวากน

Page 39: Bi Opes 49

39

ภาพ 19 การประชมทางวชาการเพอนาเสนอรายงานฉบบสมบรณ

Page 40: Bi Opes 49

40

ภาพ 19 การประชมทางวชาการเพอนาเสนอรายงานฉบบสมบรณ (ตอ)

Page 41: Bi Opes 49

41

ภาพ 19 การประชมทางวชาการเพอนาเสนอรายงานฉบบสมบรณ (ตอ)

Page 42: Bi Opes 49

42

บทท 5 สรปผลการดาเนนงาน

ขนตอนท 1 จดประชมเสนอแผนการดาเนนงานโดยละเอยด ระดมความคดและรบฟงขอคดเหน ขอเสนอแนะจากผเชยวชาญและหนวยงานทเกยวของ คณะผวจยมความเหนตรงกบขอเสนอแนะจากผเขารวมประชมใหควรมการเตรยมความพรอมการผลตวตถดบ (รากหนอนตายหยาก) และควรจดตงเครอขายเพอรวมกนผลตวตถดบ และผลตผลตภณฑสารสกดไบโอเพสอยางครบวงจรตอไป ขนตอนท 2 ศกษากระบวนการผลตและเพมจานวนตนพนธหนอนตายหยากเพอใชเปนวตถดบ การเจรญเตบโตของตนหนอนตายหยากดวยการเลยงในอาหารวนจะมประสทธภาพการผลตรากสงกวาการเลยงในอาหารเหลว

การปรบสภาพพชจากขวดเพาะเลยงเนอเยอกอนยายออกปลก พบวาการอนบาลพชในหลมเพาะชาทคลมดวยถงพลาสตก ภายใตอณหภม 25 องศาเซลเซยส ใหการรอดชวต 100 เปอรเซนต และใหความสงเฉลยดกวาการปลกแบบอนๆ สวนการปลกดวยระบบ Hydroponic แบบ NFT จะมอตราการรอดชวตสงสด คอ 100 เปอรเซนต เนองจากเปนระบบทสามารถควบคมความชนไดดกวา ควบคมธาตอาหารได และมการไหลเวยนของนาดานลางทาใหรากไดรบการหมนเวยนของอากาศอยางถวถง แตยงใชตนทนคอนขางสงกวาการปลกวธอนๆ และตองการการดแลมากกวา การใชอาหารเหลว MS ทเตม NAA 0.3 มลลกรม/ลตร สามารถชกนาใหเกดรากแขนงได 60 % และมรากแขนงเฉลย 8 รากตอชนเนอเยอ จากการตรวจว เคราะหสารภายในรากทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ ไมพบสาร stemocurtisine ในปรมาณเพยงพอชดเจน แตพบสารชนดอนเปนจานวนมาก ซงคาดวาเปนสารอลคาลอยดเชนเดยวกน

ขนตอนท 3 ทดสอบประสทธภาพระยะยาวของผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยากทผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม

จากการตรวจสอบลกษณะทางกายภาพ การทดสอบความเปนพษ และ การตรวจวดปรมาณสารออกฤทธ ของสารสกดไบโอเพส พบวาการเปลยนแปลงของลกษณะทางกายภาพทงความขน และสของสารสกด และปรมาณสารออกฤทธมความสอดคลองกบผลการทดสอบความเปนพษตอไรทะเล กลาวคอ ในสภาวะกลางแดดพบการเปลยนแปลงลกษณะทางกายภาพมากทสด และเมอ

Page 43: Bi Opes 49

43

พจารณาถงปรมาณสารออกฤทธยงพบวา สารสกดทเกบไวทสภาวะกลางแดดเทานนทพบการลดลงอยางมนยสาคญของสารออกฤทธ stemocurtisinol และ oxyprotostemonine สวนสภาวะอนๆไมพบความแตกตางทางสถต เมอพจารณาผลจากการทดสอบโดยรวม ณ เดอนท 12 หลงการผลต จงสามารถสรปไดวาประสทธภาพของสารสกดไบโอเพสและปรมาณสารออกฤทธภายในไมเปลยนแปลง ในขณะทลกษณะทางกายภาพมการเปลยนแปลงเพยงเลกนอย โดยเฉพาะการเกบรกษาสารสกดไบโอเพสในสภาวะกลางแดด ขนตอนท 4 ศกษาระดบความเปนพษและประเมนความปลอดภยของผบรโภคในการใชผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก พบวาคา LD50 ของสารสกดไบโอเพสอยใน category 3 ของการจดอนดบความเปนพษของสารกาจดศตรพชของ United State Environmental Protection Agency (Toxicity Categories and Pesticide Label Statements, 2006) เปนพษขนตา โดยสารสกดไบโอเพสจดอยในระดบความเปนพษตากวายาฆาแมลงทมขายอยในทองตลาดหลายๆ ชนดซงอยใน category 1 จากผลการทดลองพษแบบเรอรง พบวาถาปอนสารสกดไบโอเพสเปนจานวนมากและเปนเวลาตอเนองกน เทยบไดกบการรบประทานไบโอเพสทฉดพนไปบนผกตงแต 114 ตนขนไปและรบประทานตดตอกนทกวนเปนเวลา 90 วน จะมผลตอระบบทางเดนอาหาร ระบบกลามเนอ ระบบประสาทสวนกลาง ระบบเลอด และการทางานของอวยวะภายใน ไดแก ไต ขนตอนท 5 ศกษาชองทางการกระจายผลตภณฑสารสกดจากหนอนตายหยาก และความตองการของตลาดหรอผบรโภค

ในรอบปทผานมาเกษตรกรปลกผกกาดมากทสด รองลงมาคอ ปลกผกคะนา และปลกผกกะหลาตามลาดบ โดยเกษตรกรทาการปลกผกคะนาไมเกน 1 ครงตอป พนทปลกไมเกน 1 งาน รายไดเฉลยตอครง 2,500 บาทลงมา การปลกผกกาดสวนใหญปลกไมเกน 1 ครงตอป พนทปลกไมเกน 1 งาน มรายไดเฉลยตอครง 2,500 บาทลงมา การปลกผกกะหลาสวนใหญปลกไมเกน 1 ครงตอป พนทปลกมากกวา 4 งาน รายไดเฉลยตอครง มากกวา 20,000 บาท

• ตลาดและความตองการของเกษตรกรตอผลตภณฑสาร Biopes ภายหลงจากทเกษตรกรไดทดลองใชผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอ

เพส) แลว เกษตรกรเหนวามประสทธภาพในการกาจดดวงหมดผก เพลยออน และหนอนใยผก อยในระดบด ผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยาก (ไบโอเพส) มความเหมาะสมอยในระดบมาก ดานขวดบรรจภณฑ และดานกลองบรรจภณฑ สวนดานปรมาณบรรจ ดานปรมาณการใชตอครง และดานราคา เกษตรกรเหนวามความเหมาะสมในระดบปานกลาง

Page 44: Bi Opes 49

44

สวนความพงพอใจในการใชผลตภณฑไบโอเพสโดยภาพรวมแลว พบวา เกษตรกรมความพงพอใจในระดบมาก โดยเกษตรกรสวนใหญเหนวาผลตภณฑไบโอเพสมประสทธภาพในการกาจดศตรพชดวาสารเคมหรอพชสมนไพรทใชอย เกษตรกรรอยละ 54.2 เหนวาราคาของผลตภณฑไบโอเพสขวดละ 90 บาท ยงมราคาสง และสวนใหญมความตองการบรรจภณฑแบบขวดและแบบแกลลอน ขนาด 500 มลลลตร รองลงมาคอ ขนาด 1,000 มลลลตร สวนความตองการซอและไมซอผลตภณฑไบโอเพสของเกษตรกรมสดสวนทใกลเคยงกน

• การประชาสมพนธผลตภณฑไบโอเพส เกษตรกรสวนใหญเหนวาว ธการสงเสรมการตลาดทจะชวยกระตนใหเกดการใช

ผลตภณฑไบโอเพส ไดแก การโฆษณาผานสอตางๆ การสงเสรมการขาย การประชาสมพนธ รองลงมาคอ พนกงานขายออกไปแนะนาผลตภณฑถงท โดยสอโฆษณาทจะชวยกระตนใหเกดการใชผลตภณฑไบโอเพส ไดแก สอวทย และปายโฆษณา/โปสเตอร วธการสงเสรมการขายทจะชวยกระตนใหเกดการใชผลตภณฑไบโอเพส ไดแก การลดราคา รองลงมาคอ การใหของแถมเปนผลตภณฑไบโอเพส

วธการประชาสมพนธทจะชวยกระตนใหเกดการใชผลตภณฑไบโอเพส ไดแก การแนะนาจากเพอนบานทเคยใช รองลงมาคอ การฝกอบรมเกยวกบการใชผลตภณฑ การใหขาวผานสอตางๆ การออกราน และการจดประชม/สมมนา ตามลาดบ

• รปแบบชองทางการกระจายสนคา ผลตภณฑไบโอเพสควรจดจาหนายโดยการขายผานหนวยงานของรฐ รองลงมาคอ ขาย

ตรงใหกบเกษตรกร ขายผานรานคาในอาเภอ ขายผานเครอขายเกษตรอนทรย และขายผานรานคาในหมบาน ตามลาดบ นอกจากนเกษตรกรยงเหนวาไมควรขายผานรานคาในตวเมองเชยงใหม โดยใหเหตผลวาอยไกล และรานคาในอาเภอหรอหมบานกสามารถขายผลตภณฑนไดอยแลว สาหรบหนวยงานของรฐทเกษตรกรสวนใหญเหนวาควรเปนผขายผลตภณฑไบโอเพส ไดแก ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร รองลงมาคอ เกษตรอาเภอ และสหกรณการเกษตร ตามลาดบ

• ความคมทนในการผลต ดานการคานวณหาจดคมทน สามารถประมาณการตนทนการผลตตอระยะเวลาการผลต 1 ครง (ครงละ 6 วน ไดผลตภณฑไบโอเพส 7,500 มลลลตร หรอจานวน 75 ขวดๆ ละ 100 มลลลตร) พบวา มตนทนในการผลตผนแปร เทากบ 5,812.68 บาท ตนทนการผลตคงท เทากบ 305.75 บาท รวมตนทนการผลตทงสนเทากบ 6,188.43 บาท

Page 45: Bi Opes 49

45

ในการคานวณจดคมทนแบงออกเปน 2 กรณ คอ 1. กรณตนทนการผลตผนแปรไมรวมคาขวดและคาหบหอ ถาตงราคาท 95 บาทตอขวด จะตองขายใหได 18 ขวดถงจะคมทน และ 2. กรณตนทนการผลตผนแปรรวมคาขวดและคาหบ ถาตงราคาท 95 บาทตอขวด จะตองขายใหได 62 ขวดจงจะคมทน ขอเสนอแนะ

เพอหาแนวทางการสงเสรมการใชผลตภณฑสารสกดจากตนหนอนตายหยากแบบครบวงจร มขอเสนอแนะดงตอไปน

1. ในระยะเรมแรกควรใหเกษตรกรททาการเกษตรแบบเกษตรอนทรยและเกษตรแบบผสมมบทบาทเปนทงผผลตวตถดบ ผผลตและผจดจาหนายผลตภณฑ เนองจากเปนกลมทมทศนคตทดและมความพรอม รวมทงผใชยงมความเชอมนและเชอถอผลตภณฑทผลตจากกลมนอยแลว

2. เกษตรกรควรมการรวมกลมกนขนเพอทาหนาทเปนผผลตวตถดบ ผผลตสนคา ผจดจาหนาย รวมทงเปนกลมผใชผลตภณฑดวย ซงจะชวยแกไขปญหาในดานของการผลต ดานเงนลงทน และดานการตลาด

3. เกษตรกรทมการรวมกลมกนแลว ควรมการพฒนาความสมพนธระหวางกลมโดยการสรางเครอขายเพอชวยเหลอซงกนและกน ทงทางดานการผลต ดานการเงน ดานการจดการ และดานการตลาด และดานอนๆ เพอใหการดาเนนธรกจทเกยวกบผลตภณฑไบโอเพส ดาเนนไปไดอยางราบรนและครบวงจร ขนตอนท 6 ศกษาเทคโนโลยการจดการกากของเสยจากการผลตในระดบอตสาหกรรมขนาดยอม จากการตรวจหาเชอทสามารถยอยสลายสารอนทรยจาพวกแปง โปรตน ไขมน และเซลลโลส บนอาหาร starch agar , skim milk agar , tributyrin agar และ carboxy methyl cellulose agar และตรวจสอบแอคตวตของเอนไซมอะไมเลส เอนไซมโปรตเอส เอนไซมไลเปส และ เอนไซมเซลลเลส จากแหลงเชอตวอยางดนบรเวณตางๆ ดนปลกตนไม ปยอนทรยและปยชวภาพ ไดเชอทมประสทธภาพเปนกลาเชอสาหรบการหมกปย 7 ชนด ไดแก Aspergillus sp. LHE10 , Unknown mold LHE12 , Streptomyces sp. LPA15 และ Baccillus spp. BSI , GB12 ,LHE3 , LPC2 เชอแบคทเรยเพาะเลยงในอาหารเหลว NB สวนเชอราและแอคตโนมยสทเพาะเลยงบนอาหารขาวฟางผสมราหยาบ เชอทงหมดคลกผสมกบวสดผสมของปยหมกกบราหยาบใหมปรมาณเชอ 106 เซลลตอกรม อบแหงท 45 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง แลวบรรจในถงพลาสตกกนความชนถงละ 100 กรม เปนกลาเชอเรงการหมกปยอนทรย

Page 46: Bi Opes 49

46

ขนตอนท 7 จดประชมเพอนาเสนอรายงานฉบบสมบรณ และรบฟงขอคดเหน ขอวพากษจากผเชยวชาญจากหนวยงานตางๆ โดยมผเขารวมสมมนาไมนอยกวา 100 คน ในพนทดาเนนงานวจยหรอพนททมหนวยงานทเกยวของกบการวจย 1. ไดขอเสนอแนะอนเปนประโยชนอยางยงตอการดาเนนงานของโครงการฯในปตอไป 2. จากการประเมนผเขารวมประชม พบวามระดบความพอใจมากคดเปน 62.2% พอใจมากทสดคดเปน 30.5% และพอใจปานกลางคดเปน 7.3%

Page 47: Bi Opes 49

47

เอกสารอางอง

ดวงพร คนธโชต. 2537. อนกรมวธานของแบคทเรยและปฏบตการ. โอเอส พรนตง เฮาส. กรงเทพมหานคร.

ประภสสร สทกวาทน. 2548. การเพาะเลยงเนอเยอ. งานวจยอตสาหกรรมเทคโนโลยชวภาพ สถาบนวจยและพฒนา องคการเภสชกรรม. [ระบบขอมลออนไลน] http://www.gpo.or.th/rdi/htmls/tissue.html ปณศา ลญชานนท. 2548. หลกการตลาด. กรงเทพฯ:บรษท ธรรมสาร จากด, 2548. วรรณลดา สนนทพงศศกด และคณะ. 2544. รายงานการวจยการผลตและการใชประโยชนสารเรง

พด.1 ในการผลตปยหมก. กลมอนทรยวตถและวสดเหลอใช กองอนรกษดนและนา กรมพฒนาทดน.

สมศกด วงใน. 2528. จลนทรยและกจกรรมในดน. สานกพมพไทนวฒนาพานช. กรงเทพมหานคร. สมศกด วงใน. 2521. ปยอนทรย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพฯ. สมาล เหลองสกล สมใจ ศรโภค และขจนาฏ โพธเวชกล. 2541. การคดเลอกจลนทรยทม ประสทธภาพในการยอยสลายสารในขยะและนาเสย. รายงานการวจย. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, สงขลา. อารยาและคณะ. 2546. รายงานการวจยการพฒนาประสทธภาพสารสกดจากสมนไพรบางชนดเปน สารกาจดศตรพช. สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. อารยาและคณะ. 2547. รายงานฉบบสมบรณโครงการ การพฒนาการใชสารสกดจากพชเพอ ทดแทนการใชสารเคมสงเคราะหในการเกษตร. กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรและสงแวดลอม. Aaeronson, S. 1970. Experimental Microbial Ecology. Department of Biology. Queen College

City University ofNew York, New York. Alexander, M. 1997. Introduction to Soil Microbiology. 2ndedition. John Wiley and Sons, Inc., New York. Armstrong, G. and Kotler P.. 2003. Marketing an Introduction. 6th edition. New Jersey : Pearson

Education, Inc., Barnett, H. L. 1988. Illustrated Genera of Imperfect Fungi. 4th edition. APS Press. Minnesota. Brock, F. M., Forgaty, C. W. and Buchanan-Smith, J. G. 1982. Proteolytic activity of rumen

microorganisms and effects of proteinase inhibitors. Applied and Environmental Microbiology., 44: 561-569.

Dindal, D. L. 1978. Soil organisms and stabilizing waste. Compost Sci. 9:8-11.

Page 48: Bi Opes 49

48

Ellis, M. B. 1993. Dematiaceous hyphomycetes. CAB International. UK. Golueke, C. G. 1977. The biological approach of soil waste management. Compost Sci.8:4-9. Gomez, P. J. H. C. and Park, Y. K. 1983. Conversion of cane bagasse to compost and its

chemical characteristic. J. Ferment. Technol. 61(3):329-332. Haug, R. T. 1993. The Practical Handbook of Compost Engineering. Lewis Publishers, New

York. Holt et al., 1999. The Actinomycetes, Bergey’s Manual. RTM. of Determinative Bacteriology, 9 th edition., Williams & Wilkins , Baltimore, pp 605-609. Kreith, F. 1994. Handbook of Solid Waste Management. McGraw – Hill Inc., New York. Kim, H. K., Nihira, T., Kinoshita, S. and Toguchi, H. 1982. Purification and Properties of

Cellulase and B-Glucosidase from Sporotrichum cellulophilum. Annual Report of ICMF., 5: 183-192.

Lee, J. J., Park, R. D., Kim, Y. W., Shim, J.H., Chae, D. H., Rim, Y. S., Sohn, B. K., Kim, T.H. and Kim, K. Y. 2004. Effect of food waste compost on microbial population , soil enzyme activity and lettuce growth. Bioresource Technology., 93:21-28.

Miller, G. L. 1959. Use of dinitrosalicylic acid for estimation of reducing sugar. Analytical Chemistry., 31: 426-428.

Park, J. J., Yun, Y. S. and Park, J. M. 2002. Long – term operation of slurry bioreactor for decomposition of food wastes. Bioresource Technology., 84:101-104. Ramatibodi poison center, Faculty of Medicine, Ramatibodi Hospital. 2005. General Approach

to Diagnosis and Treatment of Poisoning. http://www.ra.mahidol.ac.th/poisoncenter/dx-cov/poisons/poisons.html.

Suler, D. J. and Finstein, M. S. 1977. Effect of temperature aeration and moisture on CO2 formaion on bench-scale, continuously thermophilic composting of solid waste. Appl.

Environ.Microbiol. 33(2)345-350. Sneath, P. H. A., Mair, N. S. and Sharpe, E. 1986. Bergey’s manual of systematic bacteriology.

Willium and Wilkins. USA. Sutton, B. C. 1980. The Coelomycetes. Commonwealth Mycological Instute. England. Toxicity Categories and Pesticide Label Statements. 2006. Pesticides: Health and Safety. [online]

http://www.epa.gov/pesticides/health/tox_categories.htm.

Page 49: Bi Opes 49

49

Yun, Y. S., Park, J. J., Suh, M. S. and Park, J. M.2000. Treatment of food wastes using slurry phase decomposition. Bioresource Technology., 73:21-27.