bibliographie 1. herangezogene manichaica bibliographie.pdfdictionary of manichaean texts, bd.iii,...

28
BIBLIOGRAPHIE Für alle Kapitel (außer Kapitel I, das bereits die Funktion einer allgemeinen Bibliographie der Quellen, der Geschichte und der Manichäismusforschung erfüllt hat). 1. HERANGEZOGENE MANICHAICA Adam, A., Texte zum Manichäismus (Ausgewählt und herausgegeben von A. Adam), in Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen Vol. 175, Walter de Gruyter und Co, Berlin 1954. Asmussen, J. P., Xuâstvânîft; Studies in Manichaeism, ATD 8, Kopenhagen, 1965. Asmussen, J. P., Manichaean Literature, Scholars’ Facsimiles and Reprints. Delmar, New York 1975. Asmussen, J. P.; Böhlig, A., Die Gnosis – Bd. 3: Der Manichäismus, in Die Bibliothek der alten Welt – Reihe Antike und Christentum. Artemis Verlag, Zürich und München 1980. Dictionary of Manichaean Texts, Bd. I, Texts from the Roman Empire (Texts in Syriac, Greek, Coptic and Latin), S. Clackson, E. Hunter, S. N. C. Lieu und M. Vermes, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout 1998. Dictionary of Manichaean Texts, Bd. II, Texts from Iraq and Iran (Texts in Syriac, Arabic, Persian, and Zoroastrian Middle Persian), F. de Blois, N. Sims-Williams, E. C. D. Hunter (eds), Corpus Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout, 2006. Dictionary of Manichaean Texts, Bd. III, Texts from Central Asia and China, Part 1: Texts from Middle Persian and Parthian, D. Durkin-Meisterernst (ed.), Corpus Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout, 2004.

Upload: others

Post on 19-May-2020

8 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

BIBLIOGRAPHIE

Für alle Kapitel (außer Kapitel I, das bereits die Funktion einer allgemeinen

Bibliographie der Quellen, der Geschichte und der Manichäismusforschung erfüllt

hat).

1. HERANGEZOGENE MANICHAICA

Adam, A., Texte zum Manichäismus (Ausgewählt und herausgegeben von A. Adam),

in Kleine Texte für Vorlesungen und Übungen Vol. 175, Walter de Gruyter und Co,

Berlin 1954.

Asmussen, J. P., Xuâstvânîft; Studies in Manichaeism, ATD 8, Kopenhagen, 1965.

Asmussen, J. P., Manichaean Literature, Scholars’ Facsimiles and Reprints. Delmar,

New York 1975.

Asmussen, J. P.; Böhlig, A., Die Gnosis – Bd. 3: Der Manichäismus, in Die Bibliothek

der alten Welt – Reihe Antike und Christentum. Artemis Verlag, Zürich und München

1980.

Dictionary of Manichaean Texts, Bd. I, Texts from the Roman Empire (Texts in

Syriac, Greek, Coptic and Latin), S. Clackson, E. Hunter, S. N. C. Lieu und M.

Vermes, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout 1998.

Dictionary of Manichaean Texts, Bd. II, Texts from Iraq and Iran (Texts in Syriac,

Arabic, Persian, and Zoroastrian Middle Persian), F. de Blois, N. Sims-Williams, E. C.

D. Hunter (eds), Corpus Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout,

2006.

Dictionary of Manichaean Texts, Bd. III, Texts from Central Asia and China, Part 1:

Texts from Middle Persian and Parthian, D. Durkin-Meisterernst (ed.), Corpus

Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout, 2004.

Dictionary of Manichaean Texts, Bd. III, Texts from Central Asia and China, Part 2:

Dictionary of Manichaean Sogdian and Bactrian, N. Sims-Williams, D. Durkin-

Meisterernst, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout,

2004.

Dictionary of Manichaean Texts, Bd. III, Texts from Central Asia and China, Part 4:

Dictionary of Texts in Chinese, G. B. Mikkelsen, im Corpus Fontium Manichaeorum

(CFM Subsidia), Brepols, Turnhout 2006.

Durkin-Meisterernst, D., The Hymns to the Living Soul – Middle Persian and Parthian

Texts in the Turfan Collection. Berliner Turfantexte XXIV, Brepols, Turnhout 2006.

Durkin-Meisterernst, D.; Morano, E., Mani’s Psalms. Middle Persian, Parthian and

Sogdian texts in the Turfan Collection. Berliner Turfantexte XXVII, Brepols, Turnhout

2010.

Gardner, I. M. F., The Kephalaia of the teacher – The edited Coptic Manicheaean

texts in translation with commentary in Nag Hammadi and Manichaean Studies, Bd.

37, E. J. Brill, Leiden-New York-Köln 1995.

Gardner, I. M. F. (Hrsg.), Kelly Literary Texts I, Monograph 4, Oxford 1996.

Gardner, I. M. F, A. Alcock, W. P. Funk (Hrsg.), Coptic Documentary Texts from

Kellis, Vol. 1, Dakhleh Oasis Project Monograph 9, Oxford 1999.

Gardner, I. M. F. (Hrsg.), Kelly Literary Texts II, Monograph 15, Oxford 2007.

Giversen, S., »The inedited Chester Beatty Mani Texts in Codex Manichaicus

Coloniensis«, in: CMC – Atti del Simposio Internazionale 3–7 settembre 1984,

Hrsg.v. Luigi Cirillo, Marra Editore, Cosenza 1986, S. 371-380.

Giversen, S., The manichaean texts from the Chester Beatty Collection in:

Manichaean Studies, Proceedings of the First International Conference on Manichae-

ism, Hrsg. v. P. Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 265–272.

Giversen, S., The Manichaean Coptic Papyri in the Chester Beatty Library, Bd. III,

Psalm-Book Part I, Facsimile Edition, Cahiers d’Orientalisme XVI, Genève, 1988.

Gulácsi, Z., Manichaean Art in Berlin Collections in Corpus Fontium Manichaeorum –

Series Archaeologica et Iconographica I, Brepols, Turnhout, 2001.

Haloun, G.; Henning, W. B., »The Compendium of the Doctrines and Styles of the

Teaching of Mani, the Buddha of Light«, in Asia Major, Bd. 3, 1952, S. 184-212.

Der Kölner Mani-Kodex, Bearbeitet von A. Henrichs und L. Koenen in: Zeitschrift für

Papyrologie und Epigraphik (ZPE), Band 5, 8, 19, 32, 34, 44, 48, 58 und 66, von

1970 – 1986.

Kephalaia, Band I, Manichäische Handschriften der staatlichen Museen Berlin, unter

Leitung von C. Schmidt, hrsg. von Böhlig-Polotsky, Kohlhammer Verlag, Stuttgart,

1940.

Kephalaia, Zweite Hälfte. Lief. 11-12, Manichäische Handschriften der staatlichen

Museen Berlin, hrsg. von A. Böhlig, Kohlhammer Verlag, Stuttgart-Berlin-Köln-Mainz

1966.

Klimkeit, H. J., Manichaean Art and Calligraphy, Iconography of Religions XX, Brill,

Leiden, 1982.

Londoner chinesische Hymnenrolle, in: »Die Stellung Jesu im Manichäismus« von E.

Waldschmidt und W. Lentz in: Abhandlungen der Preussischen Akademie der

Wissenschaften. Philosophisch-Historische Klasse, Jahrgang 1926 Nr. 4, Verlag der

Akademie der Wissenschaften, Berlin 1926.

A Manichaean Psalm-Book, Part II, herausgegeben von C. R. C. Allberry, aus der

Sammlung von A. Chester Beatty. Verlag von W. Kohlhammer, Stuttgart 1938.

Liber Psalmorum, Series Coptica I, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM), Hrsg. I,

Teil II, Fasc. 1 von G. Wurst und I, Teil II, Fasc. 2 von S. Richter. Brepols, Turnhout

1996 und 1998.

Lieu, S. N. C. (Hrsg.), Greek and latin sources on manichaean cosmogony and

ethics, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM), Subsidia VI, Brepols, Turnhout, 1997.

Manichäische Homilien, herausgegeben von H. J. Polotsky aus der Sammlung von

A. Chester Beatty, Kohlhammer Verlag, Stuttgart, 1934.

Manichaean Homilies, Series Coptica II, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM),

Herausgegeben von Nils Arne Pedersen, Brepols, Turnhout, 2006.

Manichaean Texts in Syriac, First Editions, New Editions, and Studies, Series

Syriaca I, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM), Herausgegeben von Nils Arne

Pedersen and John Møller Larsen, Brepols, Turnhout, 2013.

Merkelbach, R., »Der Manichäische Codex von Tebessa«, in: Manichaean Studies,

Proceedings of the First International Conference on Manichaeism, Hrsg. v. P.

Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 229–264.

Ibn al-Nadîm, »Fihrist« in: Mani, seine Lehre und seine Schriften. Herausgegeben

und übersetzt von G. Flügel, 1862, Nachdruck im Biblio Verlag, Osnabrück, 1969.

Sundermann, W., Der Sermon von der Seele, Berliner Turfantexte XIX. Brepols,

Turnhout, 1997.

Sundermann, W., Die Rede der lebendigen Seele, Berliner Turfantexte XXX.

Brepols, Turnhout, 2012.

Wurst, G., »Das Bèma-Fest der ägyptischen Manichäer«, in: Arbeiten zum

spätantiken und koptischen Ägypten, Band 14, Oros Verlag, Altenberge, 1995.

Uygar Manichaean Texts, Volume II: Liturgical Texts, Series Turcica II, Corpus

Fontium Manichaeorum (CFM), Herausgegeben von Larry Clark, Brepols, Turnhout,

2013.

2. HERANGEZOGENE ANTI-MANICHAICA UND SEKUNDÄRLITERATUR

Alfaric, P., »Die geistige Entwicklung des heiligen Augustinus«, in: G. Widengren

(Hrsg.), Der Manichäismus. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1977, S.

331–361.

Armstrong, A. H., »Dualism Platonic, Gnostic, and Christian« in: D. T. Runia (Hrsg.),

Plotinus amid Gnostics and Christians, Amsterdam 1984, S. 29–52.

Asmussen, J. P., »Der Manichäismus«, in: Handbuch der Religionsgeschichte, von J.

P. Asmussen, J. Laessoe und C. Colpe, Band 3, Vandenhoeck und Ruprecht,

Göttingen 1975, S. 337–358.

Augustinus, A., Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum (CSEL), Wien, 1866.

Augustinus, A., Six traités anti-manichéens, Oeuvres de Saint Augustine 17, 2e

Série, Hrsg. von Jolivet und M. Jourjon, Bibliothèque Augustinienne, Desclée De

Brouwer, 1961.

Augustinus, A., De haeresibus in: J. P. Asmussen und A. Böhlig, Die Gnosis – Dritter

Band: Der Manichäismus, in: Die Bibliothek der alten Welt – Reihe Antike und

Christentum, Artemis Verlag, Zürich und München, 1980.

Augustinus, A., Bekenntnisse, Marix, Wiesbaden, 2008.

Augustinus, A., Contra Faustum in: Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian

Church, volume IV, herausgegeben von Philip Schaff, Clark, Edinburgh 1887

(Nachdruck: 1989).

Augustinus, A., Contra Faustum. www.library.villanova.edu/sermons/cfaustum Works

of St. Augustine, Villanova University, C. P. Mayer (Hrsg.), O.S.A. (elektronische

Version der Ausgabe des CSEL).

Augustinus, A., Contro Fausto, Aurelii Augustini OPERA OMNIA - editio latina,

http://www.augustinus.it/index.htm.

http://www.augustinus.it/latino/contro_fausto/index.htm.

(Sancta) Augustinii Acta Contra Fortunatum Manichaeum, F. Decret, J. van Oort

(eds.), Corpus Fontium Manichaeorum (CFM Subsidia), Brepols, Turnhout, 2005.

Basilides, in: Hippolytus, Refutation of Heresies VII 1-28 in: The Ante-Nicene

Fathers, translations of The Writings of the Fathers down to A.D. 325, A. Roberts,

und J. Donaldson (Hrsg.), American Reprint of the Edinburgh Edition, revised and

chronologically arranged, with brief prefaces and occasional notes by A. Cleveland T.

Coxe, Clark, Edinburgh; Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids Michigan,

1885.

Baur, F. C., Das Manichäische Religionssystem, Vandenhoeck und Ruprecht,

Göttingen, 1928, unveränderter Nachdruck der Ausgabe von 1831.

Bemmelen, D. J. van, Zarathustra, de eerste profeet van Christus, de Gatha’s van

Zarathustra, Zeist, 1967.

Berger, Klaus, Das Neue Testament und frühchristliche Schriften. Insel, Frankfurt, 152005.

Bermejo Rubio, Fernando, »Factores Christianos en el Maniqueísmuo: status

Quaestionis (Christiano-Manichaica I)«, RCatT XXXII/I, Catalunya, 2007, S. 67-99.

Betz, H. D., »Paul in the Mani Biography (CMC)« in: Codex Manichaicus Coloniensis,

Atti del Simposio Internazionale 3–7 settembre 1984, herausgegeben von Luigi

Cirillo, Marra Editore, Cosenza, 1986, S. 215–234.

Bevan, A., »Manichaeism«, in: Encyclopaedia of Religion and Ethics, herausgegeben

von J. Hastings, VIII, Clark, Edinburgh, 1915, S. 394–402.

Bianchi, U., »Zoroastrian elements in Manichaeism, the question of evil substance«,

in: Manichaean Studies, Proceedings of the First International Conference on

Manichaeism, Hrsg. v. P. Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 13–18.

Blavatsky, H.P., Die Geheimlehre. Stuttgart 1983.

Böhlig, A., Die Bibel bei den Manichäern und verwandte Studien von Alexander

Böhlig, (Dissertation 1947) Herausgegeben von Peter Nagel und Siegfried G.

Richter, Nag Hammadi und Manichaean Studies: 80, E. J. Brill, Leiden-New York-

Köln, 2012.

Böhlig, A., »Christliche Wurzeln im Manichäismus«, (Vortrag aus dem Jahr 1957), in:

G. Widengren (Hrsg.), Der Manichäismus. Wissenschaftliche Buchgesellschaft,

Darmstadt, 1977, S. 225–246.

Böhlig, A., »Die Arbeit an den Koptischen Manichaica«, in: Actes du XXVe Congrès

International des Orientalistes-Moscou 9–16 aôut 1960, Neudruck in Böhlig,

Mysterion und Wahrheit, Leiden 1968, S. 177–187.

Böhlig, A., Mysterion und Wahrheit in: Gesammelte Beiträge zur spätantiken

Religionsgeschichte, Leiden 1968.

Böhlig, A., »Zur Religionsgeschichtlichen Einordnung des Manichäismus«, in:

Manichaean Studies, Proceedings of the First International Conference on Manichae-

ism, Hrsg. v. P. Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 29–44.

Böhlig, A., Gnosis und Synkretismus, Gesammelte Aufsätze zur spätantiken

Religionsgeschichte, 2. Teil, Manichäismus, Wissenschaftliche Untersuchungen zum

Neuen Testament: 48, J. C. B. Mohr, Tübingen 1989, S. 457–653.

Böhlig, A., »Manichäismus«, (Literatur-Übersichtsartikel), in: Theologische Realen-

zyklopädie, Band XXII, Lieferung 1, 1992, S. 29–45.

Böhlig, A., »Zur Facsimileausgabe der Dubliner Manichaica«, in: Studia Manichaica,

II. Internationaler Kongress zum Manichäismus 6.–10. August 1989 / Bonn, Hrsg.

von G. Wießner und H. J. Klimkeit, O. Harrassowitz, Wiesbaden, 1992, S. 63–75.

Bolgiani, F., Conclusioni, in: Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del Simposio

Internazionale 3–7 settembre 1984, herausgegeben von Luigi Cirillo, Marra Editore

Cosenza, 1986, S. 381–388.

Brox, N., »Doketismus – eine Problemanzeige«, in: Zeitschrift für Kirchengeschichte,

95/1984, S. 301–314.

Bryder, P. (Hrsg.): Manichaean Studies. Proceedings of the 1st International

Conference on Manichaeism, Aug. 5-9, 1987, Department of History of Religions,

Lund University, Schweden. Lund, (Lund studies in African and Asian religions 1),

1988.

Bryder, P., »Transmission-Translation-Transformation: Problems concerning the

spread of manichaeism from one culture to another«, in: Studia Manichaica, II.

Internationaler Kongress zum Manichäismus 6-10 August 1989 – St. Augustin /

Bonn, Hrsg. von G. Wießner und H. J. Klimkeit, O. Harrassowitz, Wiesbaden, 1992,

S. 334–341.

Burkitt, F. C., »Die Auffassung von dem bösen Prinzip im manichäischen System und

von seiner Übereinstimmung mit dem Christentum«, (Deutsche Übersetzung aus

»The Religion of the Manichees«, Cambridge University Press, Cambridge, 1925, S.

97–104), in: Widengren, Der Manichäismus, Wissenschaftliche Buchgesellschaft,

Darmstadt, 1977, S. 31–36.

Cabrera, Rafael Barroso; Pablos, Jorge Morín de; Arbeiter, Achim, La iglesia de

Santa María de Quintanilla de las Viñas. Madrid 2001.

Chavannes, E., Pelliot, P. »Un traité manichéen retrouvé en Chine«, in: Journal

Asiatique, 18/1911, II, S. 556.

Chrétien de Troyes, Der Percevalroman. Zweisprachige Ausgabe. Reclam, Ditzingen

1990.

Colpe, C., »Die gnostische Gestalt des erlösten Erlösers«, in: Der Islam: Zeitschrift

für Geschichte und Kultur des islamischen Orients 32, 1956–1957, S. 195–214.

Colpe, C., Die religionsgeschichtliche Schule – Darstellung und Kritik ihres Bildes

vom gnostischen Erlösersmythos, Teil I, Vandenhoek und Ruprecht, Göttingen 1961.

Coyle, J. K., »Jesus, Mani und Augustine«, in: »In Search of Truth«: Augustine,

Manichaeism and other Gnosticism, Studies for Johannes van Oort at Sixty,

Herausgegeben von J. A. van den Berg, A. Kotzé, T. Nicklas, M. Scopello. Brill,

Leiden-Boston 2011, S. 363-376.

Crossan, J. D., »The Historical Jesus. The life of a Mediterranean Jewish Peasant«,

San Francisco, 1992 in: The Historical Jesus and the Rejected Gospels, C.W.

Hedrick (Hrsg.), Atlanta 1988.

Crijnen, T., »Kuitert onttakelt de Christusfiguur – dat Jezus een goddelijke natuur

bezat, is een waanidee«, artikel in: »Trouw« vom 12.9.1998.

Die Gathas des Zarathustra. Zweisprachige Ausgabe (Avestisch/Deutsch), Bernfried

Schlerath (Hrsg.), Schwabe, Basel/Stuttgart 1971.

Decret, F., »Le Globus horribilis dans l’eschatologie manichéenne, d’après les traités

de saint Augustin«, in: Mélanges d’Histoire des Religions offerts à Henri-Charles

Puech, Presses Universitaires De France, 1974, S. 487–492.

Dubois, J. D., »Mémoire et salut dans le psaume manichéen du Bèma 222«, in: La

mémoire le temps. Mélanges offerts à Pierre Bonnard, Le monde de la bible 23, J.

Zumstein et D. Marguerat. (Hrsg.) Labor et Fides, Genève 1991, S. 277–286.

Ehrman, B. D., The orthodox corruption of scripture, The effect of early christological

controversies on the text of the New Testament, New York 1993.

Fauth, W., »Syzygos und Eikon, Manis himmlischer Doppelgänger vor dem

Hintergrund der platonischen Urbild-Abbild-Theorie«, in: Theorie in Perspektiven der

Philosophie, Band 12, hrsg. von R. Berlinger [u.a.], Hildesheim (1975), 1986, S. 41–

68.

Feldmann, E., »Christus-Frömmigkeit der Mani-Jünger. Der suchende Student

Augustinus in ihrem ›Netz‹?«, in: Pietas, Festschrift für Bernard Kötting, E.

Dassmann und S. Frank (Hrsg.), Jahrbuch für Antike und Christentum, Ergänzungs-

band 8, Aschendorffsche Verlagsbuchhandlung, Münster/Westfalen 1980, S. 198–

216.

Fichte, J. G., Ausgewählte Werke, Band 5, hrsg. von F. Medicus, 1922.

Flasch, K., Augustin – Einführung in sein Denken, Stuttgart 1980.

Franzmann, M., »Jesus in the Manichaean Writings«, in: Studia Manichaica – IV.

Internationaler Kongress zum Manichäismus, Berlin, 14.–18. Juli 1997, R.E.

Emmerick, W. Sundermann und P. Zieme (Hrsg.), Akademie Verlag, Berlin 2000, S.

220–246.

Franzmann, M., Jesus in the Manichaean Writings. London – New York, 2003.

Fray Valentin de la Cruz und Jesus Vicario Moreno, Historia y arte de Santa María

de Lara (Quintanilla de las Viñas, Burgos), Burgos, 2005

Frend, W. H. C., »The Gnostic-Manichaean Tradition in Roman North Africa«, in:

Journal of Ecclesiastical History, IV, 1953, S. 13–26.

Frye, R. N., »The Cologne Greek Codex about Mani«, in: Ex orbe religionum –

Studia G. Widengren oblata, Teil I, Leiden, 1972, S. 424–429.

Funk, W. P., »Zur Faksimile-Ausgabe der Koptischen Manichaica in der Chester-

Beatty-Sammlung, I«, in: Orientalia, Nova Series, Bd. 59, Fasc. 4, 1990, S. 524–541.

Gardner, I. M. F., Manichaean Christology. The historical Jesus and the Suffering

Jesus with particular reference to western texts (i.e. texts from a Christian

environment), Diss. Manchester, 1983.

Gardner, I. M. F., The docetic Jesus, Mitteilungen aus der Papyrussammlung der

Österreichischen Nationalbibliothek, Neue Serie, XXI. Folge. Coptic Theological

Papyri II, Edition, Commentary, Translation, Wien, 1988.

Gardner, I. M. F., »Jesus and the passion of the living soul«, in: Manichaica Selecta

Manichaean Studies I – Studies presented to professor J. Ries on the occasion of his

seventieth birthday, Hrsg. v. A. van Tongerloo and S. Giversen, Lovanii-Lundae,

1991.

Gardner, I. M. F., »He has gone to the monastery….« in: Studia Manichaica – IV.

Internationaler Kongress zum Manichäismus, Berlin, 14.–18. Juli 1997, Hrsg. von R.

E. Emmerick, W. Sundermann und P. Zieme, Akademie Verlag, Berlin 2000, S. 247–

257.

Garsoïan, N. G., The Paulician Heresy, Mouton & Co, The Hague-Paris, 1967.

Grondijs, L. H., »Une église manichéenne en Espagne«, in: Comptes rendus de

l’Académie des Belles Lettres et des Inscriptions (CRAI) des séances de l’anneé

1952, S. 490-497.

Harnack, A. von, Lehrbuch der Dogmengeschichte I (4), 1909.

Harnack, A. von, Marcion. Das Evangelium vom fremden Gott (Nachdruck der 2.

verbesserten und vermehrten Auflag, Leipzig 1924), Darmstadt 1960.

Hegel, G. W. F., Sämtliche Werke. Jubiläumsausgabe, herausgegeben von Hermann

Glockner, 20 Bde., Stuttgart-Bad Cannstatt, Frommann-Holzboog Verlag, 1927-1940,

Band 19.

Hegemonius, Acta Archelai, herausgegen von Ch. H. Beeson. J. C. Hinrichs

Buchhandlung, Leipzig 1906.

Helderman, J., »Zum Doketismus und zur Inkarnation im Manichäismus«, in:

Manichaica Selecta – Studies, presented to professor J. Ries on the occasion of his

seventieth birthday, Manichaean Studies I, A. van Tongerloo and S. Giversen

(Hrsg.), Lovanii, 1991, S. 101–124.

Henrichs, A., »Literary Criticism of the Mani Code«, in: The Rediscovery of

Gnosticism: Proceedings of the International Conference on Gnosticism at Yale New

Haven-Connecticut March 28–31 in 1978, Volume II: Sethian Gnosticism Studies in

the History of Religions 41, hrsg. von B. Layton. E. J. Brill, Leiden 1981, S. 724–733.

Henrichs, A., »The Timing of Supernatural Events in the Cologne Mani Codex«, in:

Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del Simposio Internazionale 3–7 settembre

1984, Luigi Cirillo (Hrsg.), Marra Editore Cosenza, 1986, S. 183–204.

Heyer, C. J. den, De messiaanse weg III, De christologie van het Nieuwe Testament,

Kok, Kampen 1991, (21995).

Heyer, C. J. den, Verzoening, Kok, Kampen 1998.

Howard, G., The Gospel of Matthew according to a Primitive Hebrew Text, Mercer U.

Press, Macon, Georgia, 1987.

Howard, G., »A Primitive Hebrew Gospel of Matthew and the Tol’doth Yeshu«, in:

New Testament Studies 34, 1988, S. 60–70.

Irenaeus of Lyons, Adversus haereses, Translated by the Rev. A. Roberts and J.

Donaldson. Excerpted from Volume I of The Ante-Nicene Fathers, Roberts and

Donaldson, editors: American Edition copyright 1885, New Advent, Inc., Electronic

Version copyright 1996.

Jackson, A. V. W., »Researches in Manichaeism, with special reference to the Turfan

Fragments«, Indo-Iranian Series 13, Columbia University Press, New York 1932.

Jonas, H., Gnosis und spätantiker Geist. Vandenhoek und Ruprecht, Göttingen 1954.

Jonas, H., Het Gnosticisme, Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen, 1969.

Jong, O. J. de, Geschiedenis der kerk, Callenberg, Nijkerk 21992.

Keizer, H. M., LifeTime Entirety: A Study of AIÔN in Greek Literature and Philosophy

and Philo, Diss., Amsterdam 1999.

Klijn, A. F. J., »Alchasaios et CMC«, in: Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del

Simposio Internazionale 3–7 settembre 1984, Luigi Cirillo (Hrsg.), Marra Editore,

Cosenza, 1986, S. 141–152.

Klíma, O., Manis Zeit und Leben, Verlag der Tschechoslowakischen Akademie der

Wissenschaften, Prag 1962.

Klimkeit, H. J., »Manichäische und buddhistische Beichtformeln aus Turfan.

Beobachtungen zur Beziehung zwischen Gnosis und Mahâyâna«, in: Zeitschrift für

Religions- und Geistesgeschichte, Band 29/1977, S. 193–228.

Klimkeit, H. J., »Das Kreuzessymbol in der Zentralasiatischen Religionsbegegnung«,

in: Zeitschrift für Religions- und Geistesgeschichte, Band 31/1979, S. 99–115.

Klimkeit, H. J., »Rezension zu E. Rose, Die Manichäische Christologie« in Numen

29, 1982, S. 273–275.

Klimkeit, H. J., Studies in Manichaean Literature and Art, Nag Hammadi and

Manichaean Studies XLVI, Leiden 1998.

Klimkeit, H. J., »Gestalt, Ungestalt, Gestaltwandel. Zum Gestaltprinzip im

Manichäismus«, in: Manichaean Studies, Proceedings of the First International

Conference on Manichaeism, Hrsg. v. P. Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden)

1988, S. 45–69.

Klimkeit, H. J., »Hymnen und Gebete der Religion des Lichts. Iranische und türkische

liturgische Texte der Manichäer Zentralasiens« in: Abhandlungen der Rheinisch-

Westfälischen Akademie der Wissenschaften 79, Westdeutscher Verlag, Opladen

1989.

Klimkeit, H. J., »Die manichäische Lehre vom alten und neuen Menschen«, in: Studia

Manichaica, II. Internationaler Kongress zum Manichäismus 6–10 August 1989, St.

Augustin / Bonn, Hg. von G. Wießner und H. J. Klimkeit, O. Harrassowitz,

Wiesbaden, 1992, S. 131–150.

Koschorke, K., »Die Polemik der Gnostiker gegen das kirchliche Christentum«, Nag-

Hammadi-Studies 12, Leiden 1978.

Koenen, L., »From Baptism to the Gnosis of Manichaeism«, in: The Rediscovery of

Gnoscism: Proceedings of the International Conference on Gnosticism at Yale New

Haven-Connecticut – March 28-31 in 1978, Bd. 2: Sethian Gnosticism, Studies in the

History of Religions 41, E. J. Brill, Leiden 1981, S. 734–756.

Koenen, L., »Manichaean Apocalypticism at the Crossroads of Iranian, Egyptian,

Jewish and Christian Thought«, in: Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del

Simposio Internazionale, 3-7 settembre 1984, Luigi Cirillo (Hrsg.), Marra Editore

Cosenza, 1986, S. 285–332.

Krause, M., »Der Stand der Arbeiten an der Arbeitsstelle für Manichäismusforschung

in Münster« in: Manichaean Studies V, Quinto congresso internazionale di studi sul

manicheismo – Il Manicheismo – Nuove prospettive della ricerca – Napoli, 2–8

settembre 2001. Hrsg. von A. van Tongerloo und L. Cirillo, Turnhout 2005, S. 233–

244.

Kuitert, H. M., Jezus: Nalatenschap van het christendom; schets voor een

christologie, Ten Have, 1998.

Le Coq, Albert von, »A short Account of the Origin, Journey, and Results of the First

Royal Prussian (Second German) Expedition to Toerfan in Chinese Turkistan«, in:

Journal of the Royal Asiatic Society (JRAS), 1909, S. 304f.

Le Coq, Albert von, Die buddhistische Spätantike in Mittelasien II: Die manichäischen

Miniaturen. Berlin 1913 (Nachgedruckt: Graz, 1973).

Leisegang, Hans, Die Gnosis. Kröner, Stuttgart 51985.

Lentz, W., »Mani und Zarathustra«, in: Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen

Gesellschaft, Band 82, Neue Folge-Band 7, Leipzig, 1928, S. 179–206.

Leo Magnus, Corpus Christianorum, Series Latina (CCL) 138 in Antonius Chavesse,

Sancti Leonis Magni Romani Pontificis Tractatus Septem et Nonaginta, Turnhout

1973 (CCL 138 en 138A).

Lieu, S. N. C., »An Early Byzantine Formula for the Renunciation of Manichaeism.

The Capita VII contra Manichaeos of Zacharias of Mytilene« in: Jahrbücher für Antike

und Christentum 26/1983, S. 152–218.

Lieu, S. N. C., Manichaeism in the later Roman Empire and medieval China,

Manchester University Press, Manchester / Dover / New Hampshire 1985.

Lieu, S. N. C., »Fact and Fiction in the Acta Archelai« in Manichaean Studies,

Proceedings of the First International Conference on Manichaeism, Hrsg. v. P.

Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 69–88.

Lieu, S. N. C., Manichaeism in Mesopotamia, Religions in the Graeco-Roman World,

R. van den Broek, H. J. W. Drijvers, H.S. Versnel (editors), Volume 18, E. J. Brill,

Boston, 1994.

Lieu, S. N. C., »A New Figurative Representation of Mani?«, in: Studia Manichaica –

IV. Internationaler Kongress zum Manichäismus, Berlin, 14.-18. Juli 1997. Hrsg. von

Ronald E. Emmerick, Werner Sundermann und Peter Zieme, Berlin 2000, S. 380-

386.

Lindt, P. van, »Remarks on the use of (Form, Shape, Figure, σχήµα) in the Coptic

Manichaica«, in: Manichaean Studies, Proceedings of the First International Confe-

rence on Manichaeism, Hrsg. v. P. Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S.

95–103.

Lorenz, S. und Schröder, W., »Manichäismus«, in: Historisches Wörterbuch der

Philosophie, J. Ritter und K. Gründer (Hrsg.), Schwabe Verlag, Basel / Stuttgart,

1980.

MacKenzie, D. N., »›I, Mani…‹«, in: Gnosisforschung und Religionsgeschichte.

Festschrift für Kurt Rudolph zum 65. Geburtstag, Holger Preissler e.a. (Hrsg.),

diagonal-Verlag, Marburg 1994, S. 183–198.

Maier, J., »Zum Problem der jüdischen Gemeinden Mesopotamiens im 2. und 3. Jh.

n. Chr. im Blick auf den CMC«, in: Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del Simposio

Internazionale 3–7 settembre 1984, Luigi Cirillo (Hrsg.), Marra Editore Cosenza,

1986, S. 37–67.

Merkelbach, R., Mani und sein Religionssystem, Rheinisch-Westfälische Akademie

der Wissenschaften; Vorträge G 281, Westdeutscher Verlag GmbH, Opladen 1986.

Merkelbach, R., »Die Täufer, bei denen Mani aufwuchs«, in: Manichaean Studies,

Proceedings of the First International Conference on Manichaeism, Hrsg. v. P.

Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 105–134.

Merkelbach, R., »Wann wurde die Mani-Biographie abgefasst, und welches waren

ihre Quellen?«, in: Studia Manichaica, II. Internationaler Kongress zum Manichäis-

mus 6–10 August 1989 – St. Augustin/Bonn, G. Wießner und H. J. Klimkeit (Hrsg.),

O. Harrassowitz, Wiesbaden 1992, S. 159–166.

Martens, W. P. De katharen, opkomst en ondergang van een vredelievende ketterse

sekte, Servire Uitgevers bv, Katwijk aan Zee 1979.

Michielsen, P., »In Bosnië werd een mentaliteit vermoord«, Artikel in: NRC

Handelsblad vom 3.9.1993.

Mikkelsen, G. B., Bibliographia Manichaica – A comprehensive Bibliography of

Manichaeism through 1996, Corpus Fontium Manichaeorum (CFM), Subsidia I,

Turnhout 1997.

Mitchener, J. E., The traditions of the seven Rishis, Motilal Banarsidass, Delhi 1922.

Moltmann, J., Was ist heute Theologie?, Verlag Herder, Freiburg im Breisgau 1988.

Müller, F. M. (Hrsg.), The Laws of Manu. Sacred Books of the East, Bd. 25, Delhi

1993.

Nagel, P., »Die apokryphen Apostelakten des 2. und 3. Jahrhunderts in

manichäischer Literatur, Gnosis und Neues Testament«, in: Studien aus Religions-

wissenschaft und Theologie, K. W. Tröger (Hrsg.), Gütersloher Verlagshaus Gerd

Mohn, Lizenzausgabe, Evangelische Verlagsanstalt GmbH., Berlin 1973, S. 149–

182.

Nagel, P., Wie gnostisch ist die Gnosis für Mani? (unpubliziertes Manuskript im

Besitz des Verf.).

Nagel, P., »Eine manichäische Leidens- und Auferstehungsgeschichte«,

unveröffenlichter Vortrag beim Manichäismuskongress in Berlin, Juli 1997 (nicht

enthalten in den Studia Manichaica – IV. Internationaler Kongress zum

Manichäismus, Berlin, 14.– 18. Juli 1997, R. E. Emmerick, W. Sundermann und P.

Zieme (Hrsg.), Akademie Verlag, Berlin, 2000.

Nelli, R., »Cène Secrète«, in: Écritures cathares, Paris, 1959.

Neutestamentliche Apokryphen in deutscher Übersetzung, 2 Bde. E. Hennecke und

W. Schneemelcher (Hrsg.), Mohr Siebeck, Tübingen 1990 – 1997.

Nyberg, H. S., »Review of E. Waldschmidt und W. Lentz: ›Die Stellung Jesu im

Manichäismus‹«, in: Le monde oriental, Bd. 33/1929, S. 354–373.

Oort, J. van, Jeruzalem en Babylon. Een onderzoek van Augustinus. De stad van

God en de bronnen van zijn leer der twee steden (rijken), Diss., ’s-Gravenhage,

1986.

Oort, J. van, »Mani, Augustinus en de seksuele begeerte«, in: Gnosis, de derde

component van de Europese cultuurtraditie, bearbeitet v. G. Quispel, Hes Uitgevers,

Utrecht 1988, S. 119 – 129.

Oort, J. van, Augustinus, facetten van leven en werk, Kok, Kampen 1989.

Oort, J. Van, »Augustinus als mysticus«, in: Herademing, Tijdschrift voor Spiritualiteit

en Mystiek, I, Kok Tijdschriften, Kampen 1993, S. 18–27.

Oort, J. van, »Manicheïsme: nieuwe ontdekkingen, nieuwe visies« in Nederlands

Theologisch Tijdschrift, Bd. 47, 1993, S. 21–36.

Oort, J. van, »Gnosis in de Oase van Dachleh«, Artikel in: Trouw, Bijlage Letter en

Geest, 16.9.1997.

Ort, L. J. R., Mani. A Religio-historical Description of his Personality, Brill, Leiden,

1967.

Pedersen, N. A., »Early Manichaean Christology«, in: Manichaean Studies, Procee-

dings of the First International Conference on Manichaeism, Hrsg. v. P. Bryder, Plus

Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 157–191.

Petersen, W. C., Tatian’s Diatessaron – Its creation, dissemination, significance and

history in sholarship, Leiden 1994.

Pettazzoni, R., La religione di Zarathustra nella storia religiosa dell'Iran Bologna,

1920, S. 96-112.

Polotsky, H. P., »Manichäismus«, Stuttgart, 1935, in: G. Widengren (Hrsg.), Der Ma-

nichäismus, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1977, S. 101–126.

Polotsky, H.; Böhlig, A., Kephalaia. Manichäische Handschriften der staatlichen

Museen Berlin, Bd.1. Kohlhammer, Stuttgart 1940

Quispel, G., »De heidense Gnosis«, in: Het oudste christendom in de antieke cultuur,

Teil I, Haarlem, 1951, S. 153–169.

Quispel, G., »Mani the apostle of Jesus Christ«, in: Epektasis: melanges patristiques

offerts au Cardinal Jean Danielou, J. Fontaine und Ch. Kannengiesser (Hrsg.), Paris,

1972, S. 667–672.

Quispel, G., »Tatian and the Gospel of Thomas«, in: Studies in the History of the

Western Diatessaron, Leiden, 1975.

Quispel, G. en Broek, R. van den, »Poimandres«, in: Het Corpus Hermeticum,

Pelikaan Amsterdam 1990.

Quispel, G., Het Evangelie van Thomas, (uit het Koptisch vertaald en toegelicht),

Pelikaan, Amsterdam, 2004.

Raynier Sacconi, »Summa de Catharis«, in der Ausgabe von A. Dondaine, Liber de

Duobus principiis: Le Liber de Duobis principiis, suivi d’un fragment de rituel cathare,

Rome, 1939.

Reitzenstein, R., »Eine frühchristliche Schrift von den dreierlei Früchten des

christlichen Lebens«, in: Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft 15, 1914,

S. 60–90.

Richter, S., »Herakleides-Psalmen«, in : Studia Manichaica, II Internationaler

Kongress zum Manichäismus 6.–10. August 1989 – St. Augustin/Bonn, G. Wiessner

und H. J. Klimkeit (Hrsg.), O. Harrassowitz, Wiesbaden, 1992, S. 248–265.

Richter, S., Exegetisch-literarkritische Untersuchungen von Herakleidespsalmen des

koptisch-manichäischen Psalmenbuches. Arbeiten zum spätantiken und koptischen

Ägypten 5, Diss., Oros Verlag, Altenberge, 1994.

Richter, S., »Christology in the Coptic Manichaean Sources« in Bulletin de la sociëté

d’Archéologie Copte, Bd. 35/1996, S. 117–128.

Ries, J., »Jésus-Christ dans la religion de Mani. Quelques éléments d' une

confrontation de saint Augustin avec un hymnaire christologique manichéen copte«,

in: Augustiniana Bd. 14/1964, S. 437–454.

Ries, J., »La doctrine de l'âme du monde et des trois sceaux dans la controverse de

Mani avec les Elchasaïtes«, in: Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del Simposio

Internazionale 3–7 settembre 1984, Luigi Cirillo (Hrsg.), Marra Editore Cosenza,

1986, S. 169–181.

Robinson, J. M., The Nag Hammadi Library (translated) in(to) English, Translated

and Introduced by Members of the Coptic Gnostic Library Project, San Francisco

1977, (Brill, Leiden, 1984). Siehe auch: The Facsimile Edition of the Nag Hammadi

Codices, Published under the Auspices of the Department of Antiquities of the Arab

Republic of Egypt in conjunction with the UNESCO, Leiden 1972.

Robinson, S. E., The Testament of Adam in: J. H. Charlesworth (Hrsg.), Old

Testament Pseudepigrapha I: Apocalyptic Literature and Testaments, New York,

1982.

Roll, E. , Mani der Gesandte des Lichts. Mellinger Verlag, Stuttgart, 1976.

Römer, C., »Mani, der neue Urmensch. Eine neue Interpretation der p. 36 des Kölner

Mani-Kodex«, in Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del Simposio Internazionale 3-

7 settembre 1984, Luigi Cirillo (Hrsg.), Marra Editore Cosenza, 1986, S. 333–344.

Rose, E., Die manichäische Christologie (vollständig überarbeitete Neuausgabe der

Dissertation aus dem Jahr 1937). Studies in oriental Religions, Bd. 5. Harrassowitz,

Wiesbaden, 1979

Roukema, R., Jezus, de gnosis en het dogma, Zoetermeer 2007.

Rudolph, K., »Die Bedeutung des Kölner Mani-Codex für die

Manichäismusforschung – Vorläufige Anmerkungen«, in: Mélanges d’histoire des

religions, offerts à Henri-Charles Puech, Presses Universitaires de France, 1974, S.

471–486.

Rudolph, K., Die Gnosis: Wesen und Geschichte einer spätantiken Religion,

Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1980; zweite, revidierte Auflage 1977.

Rudolph, K., »Synkretismus – vom theologischen Scheltwort zum religionswis-

senschaftlichen Begriff«, in: Humanitas Religiosa. Festschrift für Haralds Biezais,

Almqvist & Wiksell int., Uppsala 1979, S. 194–212.

Rudolph, K., »Jüdische und christliche Täufertraditionen im Spiegel des CMC«, in:

Codex Manichaicus Coloniensis, Atti del Simposio Internazionale 3-7 settembre

1984, Luigi Cirillo (Hrsg.), Marra Editore, Cosenza, 1986, S. 69–80.

Rudolph, K., »Stand und Aufgaben der Manichäismusforschung. Einige

Überlegungen«, in: Studia Manichaica, II. Internationaler Kongress zum

Manichäismus 6.–10. August 1989, St. Augustin/Bonn, G. Wießner und H. J. Klimkeit

(Hrsg.), O. Harrassowitz, Wiesbaden 1992, S. 1–18.

Runciman, S., The Medieval Manichee. A Study of the Christian dualist Heresy.

Cambridge University Press, Cambridge/New York 1982.

Schaeder, H. H., »Urform und Fortbildungen des Manichäischen Systems«,

(Zusammenstellung aus Vorträgen aus den Jahren 1924-25), in: G. Widengren

(Hrsg.), Der Manichäismus. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1977, S.

37–55.

Schaik, J. van, Unde malum. Dualisme bij manicheeërs en katharen. Een

vergelijkend onderzoek, Diss., Ten Have, Baarn 2004.

Schipper, R. (H. G.), Paus en ketters – Leo de Grote’s polemiek tegen de

manicheeërs, Diss., Groen, Heerenveen 1997.

Schipper, R. (H. G.), »Manichaeans in Spain«, in: Studia Manichaica – IV.

Internationaler Kongress zum Manichäismus, Berlin, 14.–18. Juli 1997, R.E.

Emmerick, W. Sundermann und P. Zieme (Hrsg.), Akademie Verlag, Berlin, 2000, S.

511–516.

Schipper, H. G und Oort, J. van (Hrsg.), St. Leo the Great. Sermones and Letters

Against the Manichaeans. Corpus Fontium Manichaeorum (CFM), Series Latina I,

Turnhout, 1998.

Scibona, G., »How Monotheistic is Mani's dualism? Once more on monotheism and

dualism in Manichaean gnosis«, in: Numen: International Review for the History of

Religions, Bd. 48, 4/2001, S. 444 – 467.

Schmitt, H., Die Gnosis, Grundlagen der Weltanschauung einer edlen Kultur,

Scientia Verlag, Aalen, 1968 (ursprüngl. Leipzig, 1903, S. 549–627).

W. Schneemelcher, Neutestamentliche Apokryphen, Bd. 1: Evangelien, Bd. 2:

Apostolisches, Apokalypsen und Verwandtes. Mohr-Siebeck, Tübingen 61999.

Schuwirth, W., Eerst zien, Kok, Kampen 1998.

Slavenburg, J., Valsheid in geschrifte – de gespleten pen van bijbelschrijvers,

Walburg Pers, Zutphen 1995.

Smagina, E. B., »Eine Reihe der Manichäischen Apostel«, in: Studia Manichaica, II.

Internationaler Kongress zum Manichäismus 6.–10. August 1989 – St. Augustin /

Bonn, G. Wießner und H.J. Klimkeit (Hrsg.), O. Harrassowitz, Wiesbaden, 1992, S.

356–366.

Steiner, R., Die Geheimwissenschaft im Umriss (GA 13), Kap. IV., Rudolf Steiner

Verlag, Dornach, 301989.

Stegemann, H., »Gab es Christen vor Jesus?«, Interview in: Der Spiegel 5.1.1998, S.

126–134.

Stegemann, V., »Zu Kapitel 69 der Kephalaia des Mani«, in: G. Widengren (Hrsg.),

Der Manichäismus, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1977, S. 214–

224.

Stettegast, M., »When Zarathustra Spoke – The Reformation of Neolithic Culture and

Religion«, in: Bibliotheca Iranica – Zoroastrism Studies Series, Nr. 2, California,

2005.

Strecker, G., »Das Judenchristentum und der Manikodex«, in: Codex Manichaicus

Coloniensis, Atti del Simposio Internazionale 3–7 settembre 1984, Luigi Cirillo

(Hrsg.), Marra Editore Cosenza, 1986, S. 81–96.

Stroumsa, G. A. G., »König und Schwein. Zur Struktur des manichäischen

Dualismus«, in: Religionstheorie und Politische Theologie. Band 2: Gnosis und

Politik, J. Taubes (Hrsg.), Wilhelm Fink und Ferdinand Schöningh, Zürich 1984, S.

141–153.

Stroumsa, G. A. G., »Esotericism in Mani’s Thought and Background«, in: Codex

Manichaica Coloniensis, Atti del Simposio Internazionale 3–7 settembre 1984, Luigi

Cirillo (Hrsg.), Marra Editore, Cosenza, 1986, S. 153–168.

Sundermann, W., »Christliche Evangelientexte in der Überlieferung der iranisch-

manichäischen Literatur«, in: Mitteilungen des Instituts für Orientforschung der

Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Bd. 14/1986, S. 386–405.

Sundermann, W., »Namen von Göttern, Dämonen und Menschen in iranische

Versionen des manichäischen Mythos«, in: Altorientalische Forschungen, Bd. 6,

1979, S. 95–133.

Sundermann, W. (Hrsg.), »Kirchengeschichtliche Texte, Mitteliranische manichäische

Texte kirchengeschichtlichen Inhalts«, Berliner Turfantexte, 11, Berlin, 1981, S. 267.

Sundermann, W., »Ein übersehenes Bild Manis«, in: Altorientalische Forschungen,

12, 1985, S. 172–174.

Sundermann, W., »Der Paraklet in der Ostmanichäischen Überlieferung«, in:

Manichaean Studies, Proceedings of the First International Conference on

Manichaeism, Hrsg. v. P. Bryder, Plus Ultra, Löberöd (Schweden) 1988, S. 201–212.

Sundermann, W., »Iranische Kephalaiatexte?«, in: Studia Manichaica, II.

Internationaler Kongress zum Manichäismus 9.–10. August 1989 – St. Augus-

tin/Bonn, G. Wießner und H. J. Klimkeit (Hrsg.), O. Harrassowitz, Wiesbaden, 1992,

S. 305–318.

Sundermann, W., »Christ in Manichaeism«, in: Encyclopaedia Iranica, vol. 5. Costa

Mesa (CA) 1992, 531b–539a.

Tardieu, M., »Le Manichéisme«, Que Sais-Je?, Bd. 1940, Presses Universitaires de

France, Paris 1981.

Tardieu, M., »Wiederherstellungen in den Berliner Kephalaia«, in: Nagel (Hrsg.),

Carl-Schmidt-Kolloquium an der Martin-Luther-Universität, Martin-Luther-Universität

Halle-Wittenberg, Wissenschaftliche Beiträge 1990/23 (K9), Halle (Saale), S. 237–

239.

Thomas van Aquino, Summa contra gentiles in Opera omnia, Band XIII-XV, Fratrum

Praedicatorum, Rome, 1918-30.

Tongerloo, A. van, »Ecce Magi ab Oriente venerunt«, in: Acta Orientalia Belgica

7/1992 [1993], S. 57–74.

Tongerloo, A. van, »Zaratuštra: A Combative Prophet«, in: Acta Orientalia Belgica

9/1994 [1995]), S. 111–119.

Tongerloo, A. van, »The Father of Greatness«, in: Gnosisforschung und

Religionsgeschichte. Festschrift für Kurt Rudolph zum 65. Geburtstag, Holger

Preissler e.a. (Hrsg.), Diagonal-Verlag, Marburg, 1994 S. 329–342.

Tongerloo, A. van, »The Apocalyptic Manichaean Text TM 180«, in: P. Zieme

(Hrsg.), Aspects of research in Central Asian Buddhism. In memoriam Kôgi Kudara,

Silk Road Studies 16, Turnhout, 2008, S. 389–405.

Tongerloo, A. van, »Einige Notizen zur Stellung Pauli im Kölner Mani-Kodex«, in: Der

östliche Manichäismus, Gattungs- und Werksgeschichte − Vorträge des Göttinger

Symposiums vom 4./5. März 2010, Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften

zu Göttingen, Neue Folge 17, Hrg. von Zekine Özertural und Jens Wilkens, De

Gruyter, Berlin 2011.

Tröger, K. W., Die Passion Jesu Christi in der Gnosis nach den Schriften von Nag

Hammadi, Dissertation theologische Fakultät Humboldt Universität Berlin, Berlin

1978.

Tröger, K. W., »Doketistische Christologie in Nag Hammadi-Texten – Ein Beitrag

zum Doketismus in frühchristlicher Zeit« in: Kairos, 19, 1977, S. 45–52.

Vliet, R. van, Het christelijke grondmotief van het manicheïsme – theodicee,

adoptianisme en dualisme in de manicheïsche kosmologie, christologie en ethiek,

Magisterarbeit philosophische Fakultät Vrije Universiteit, Amsterdam 1994.

Vliet, R. van, »De christelijke oorsprong van het manicheïsme«, in: John van Schaik

(Hrsg.), Ik, Mani, apostel van Christus. Vrij Geestesleven, Zeist 1994, S. 31-51

Vliet, R. van, Manicheïsme als het christendom van vrijheid en liefde, Kok, Kampen

(11999) 22000.

Vliet, R. van, Der Manichäismus – Zukunft und Geschichte einer frühchristlichen

Kirche, Urachhaus, Stuttgart 2007 (2. wesentlich erweiterte Auflage mit dem

Dissertationstext erscheint nach der Promotion 2013).

Vliet, R. van, und Tongerloo, A. van, »Le temple manichéen nouvellement découvert

en Espagne du Nord«, in: Manichaean Studies Newsletter Bd. 24/2009-10, Published

by the international association of manichaean studies (Herausgegeben v. Gunner

Mikkelsen), Brepols Publishers, Turnhout, S.19–25.

Vollemans, K., »Hulshorst, Een veluwse vertelling«, Museumjournaal, Bd. 1/1988.

Vollmann, B., »Studien zum Priszillianismus«, Kirchengeschichtliche Quellen und

Studien, Bd. 7, St. Ottilien 1965 S. 122–38.

Voorgang, D., »Die Passion Jesu und Christi in der Gnosis«, in: Europäische

Hochschulschriften, Reihe 23, Theologie Bd. 432, Bern 1991.

Weigandt, P., Der Doketismus im Urchristentum und in der theologischen

Entwicklung des zweiten Jahrhunderts (Dissertation). Heidelberg, 1961.

Welburn, A., The Beginnings of Christianity. Floris, Edinburgh 1991.

Deutsche Ausgabe: Am Ursprung des Christentums. Verlag Freies Geistesleben,

Stuttgart 1992.

Weil, Simone, Brief an einen Ordensmann, Paris 1951, S. 36f. Vgl. Simone Weil,

Zeugnis für das Gute. Spiritualität einer Philosophin, Zürich-Düsseldorf 1998.

Weren, W., Vensters op Jezus, Methoden van uitleg van de evangeliën, Zoetermeer,

1998.

Wersch, S. van, De gnostisch-occulte vloedgolf. Van Simon de Tovenaar tot New

Age, Kok, Kampen 1990.

Widengren, G., Das Böse. (Studien aus dem C.G. Jung-Institut Zürich) Rascher

Verlag, Zürich 1961, S. 25–61.

Widengren, G., Mani und der Manichäismus, W. Kohlhammer Verlag, Stuttgart 1961.

Widengren, G., Die Religionen Irans, Die Religionen der Menschheit, Bd. 14., W.

Kohlhammer Verlag, Stuttgart 1965.

Widengren, G., Der Manichäismus, Wege der Forschung 168, Wissenschaftliche

Buchgesellschaft, Darmstadt 1977.

Wießner, G., »Zur Offenbarung im Manichäismus«, in: Studia Manichaica, II.

Internationaler Kongress zum Manichäismus 6.–10. August 1989 – St. Augus-

tin/Bonn, G. Wießner und H. J. Klimkeit (Hrsg.), O. Harrassowitz, Wiesbaden 1992,

S. 151–158.

Woschitz, K. M., Hutter, M., und Prenner, K., Das Manichäische Urdrama des

Lichtes, Herder & Co., Wien 1989.

Woude, A.S. van der, Het boek Henoch, Deventer, 1993.

Wurst, G., Das Bèma-Fest der ägyptischen Manichäer, Arbeiten zum spätantiken

und koptischen Ägypten, Bd. 8, Oros Verlag, Altenberge 1995.

Wurst, G., »Bemerkungen zum Glaubensbekenntnis des Faustus von Mileve« in:

Studia Manichaica – IV. Internationaler Kongress zum Manichäismus, Berlin, 14.–18.

Juli 1997, R. E. Emmerick, W. Sundermann und P. Zieme (Hrsg.), Akademie Verlag,

Berlin 2000, S. 648–655.

Zaehner, R.C., Zurwan. A Zoroastrian Dilemma, Oxford, 1955.