bilgi toplumu, ekonomik kalkınma ve bilgi yönetimigüç süre (yıl) tarım devrimi insan 1000 ......
TRANSCRIPT
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 1
Bilgi Toplumu, Ekonomik Kalkınma ve Bilgi Yönetimi
Yaşar TontaHacettepe Ü[email protected]
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 2
Plan
• Bilgi Toplumuna giden yol• Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin rolü• Her yerden bilgiye erişim• Kişiselleştirme• Bilgi mimarisi• Federe arama mekanizmaları
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 3
Bilgi Toplumuna Giden Yol
Toffler (1981)
Güç Süre (yıl)Tarım Devrimi insan 1000Sanayi Devrimi makine 300Bilgi Devrimi bilgi 100
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 4
Bilginin Değişen Rolü
• Tarım Toplumunda bilgi sorun çözmede yardımcı olan kritik bir “girdi” idi
• Sanayi Toplumunda ticari bir ürün, en temel ekonomik kaynak, “kalkınmanın can damarı” haline gelen bilgi “çözümün” kendisi oldu.
• Bilgi Toplumunda ise yaratılabilecek, iletilebilecek, depolanabilecek sınırsız bilgi giderek bir “sorun” haline gelmeye başladı.
(http://discovery.cofc.edu/about.html).
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 5
Bilgi Teknolojisi Dünyayı Nasıl Değiştiriyor?
• Eşli, aygıttan aygıta ağ bağlantısı• Her aygıt ve uygulamada kesin yerel
mekan bilgisi de gömülü• Sıcaklık, hareket, basınç, hızlanma,
akış, elektrik kullanımı, ışınım, kimyasal kompozisyonu ölçen algılama aygıtlarının bütünleştirilmesi
Source: Gage, 2002
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 6
Bilgi Ekonomisi
• Ekonomi: Kıt kaynakların tahsisi• “. . . Bilginin yeni rolü tam olarak
değerlendirilmeden, zenginliğin rolü konusundaki hiçbir tahmin tutarlı olmayacaktır.”
• “. . . İşleri hızlandırarak zamanla ilişkimizi değiştirdiğimizde, bilginin bir bölümünü kaçınılmaz bir şekilde eskitiyoruz. Dolayısıyla, etrafımızda sürüklediğimiz eski bilgi miktarını artırıyoruz.”
Toffler, Zenginlik Devrimi, s. 185-6
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 7
Bilgi Patlaması - 2002
• 5 Exabyte (5 x 1018 byte)• 2002’de dünyada üretilen yeni bilgi miktarı (5
x 1018 byte)• 5 Exabyte’lık bilgi = 37,000 yeni Kongre
Kütüphanesi!
Kaynak: BrightPlanet & Lyman and Varian
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 8
Bilgi Patlaması - 2006
http://www.emc.com/about/destination/digital_universe/pdf/Expanding_Digital_Universe_IDC_WhitePaper_022507.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 9
5 Exabayt 161 Exabayt
http://www.emc.com/about/destination/digital_universe/pdf/Expanding_Digital_Universe_IDC_WhitePaper_022507.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 10
Depolama Kapasitesi
http://www.emc.com/about/destination/digital_universe/pdf/Expanding_Digital_Universe_IDC_WhitePaper_022507.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 11
Bilgi Toplumu Ölçütleri
• Teknolojik – yoğun bilgi teknolojisi kullanımı
• Toplumsal– yaşam kalitesini artırıcı öge bilgi
• Ekonomik– bilgi anahtar ekonomik faktör
• Politik– bilgi edinme özgürlüğü, artan katılımcılık ve uzlaşma
• Kültürel: – bilginin ulusal ve bireysel gelişmede kültürel değeri
William J. Martin, The information society. London: Aslib, 1988, s. 40.
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 12
Bilgi Alt Yapısı
http://www.bilgitoplumu.gov.tr/ab/taiex/Information%20Security%20-%20Safer%20Information%20Society.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 13
Internet, Telefon Değildir
• Internet: Potansiyel bir eşitlik aracı• Bağlantılılık • İçerik üretimi ve dağıtımı
– Web’in etkin ve etkili kullanımı – Web kapsamı– Arama becerilerinin eksikliği– Dil ve okur yazarlık engelleri
• Mevcut olma - erişilebilir olma arasındaki fark
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 14
Sayısal Uçurum• Küresel uçurum
– Sanayileşmiş ülkelerle daha az gelişmiş ülkeler arasındaki farklar
• Toplumsal uçurum– Bir ülkedeki insanlar arasındaki eşitsizlikler
• Demokratik uçurum– Kamu yaşamına katılmak için sayısal
teknolojileri kullananlarla kullanmayanlar arasındaki farklar
Kaynak: Hargittai, p. 828
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 15
Herkes İçin Bilgi Toplumu
• Dünya Bilgi Toplumu Doruk Toplantısı, Cenevre, 10-12 Aralık 2003– Herkesin bilgi yaratabildiği, bilgiye erişebildiği,
bilgiden yararlanabildiği ve bilgi paylaşabildiği– insan odaklı, kapsayıcı ve kalkınma yönelimli Bilgi
Toplumu kurma ortak arzusu ve adanmışlığı • Herkes İçin Bilgi Toplumunun ana ilkeleri
saptandı• Bin Yıl Kalkınma amaçlarını gerçekleştirmek için
bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) kullanılması kararlaştırıldı
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 16
eAvrupa+ 2005
• Modern online kamu hizmetleri• E-devlet• E-öğrenme• E-sağlık• E-işVe bunları geliştirmek için• Ucuz ve yaygın genişbant erişim• Güvenli bir bilgi alt yapısı
http://www.bilgitoplumu.gov.tr/yayin/eeurope2005_en.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 17
i2010: Avrupa Bilgi Toplumu
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 18
2007 e-hazırlıklılık endeksi
http://a330.g.akamai.net/7/330/25828/20070420205432/graphics.eiu.com/files/ad_pdfs/2007Ereadiness_Ranking_WP.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 19
Türkiye 42. sırada
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 20
Ölçütlere göre Türkiye’nin puanları
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 21
Source: http://www.weforum.org
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 22
Genişbant Abone Yüzdesi
0
5
10
15
20
25
30
35
DenmarkNetherla
ndsIcela
ndKore
aSwitze
rland
Norway
FinlandSweden
Canada
Belgium
United Kingdo
mLuxe
mbourg
FranceJapa
nUnit
ed StatesAustra
liaAustria
German
ySpa in Ita
ly
New Zealand
Portuga
lIre
land
Hungary
Czech Rep
ublicPoland
Slovak R
epub licGreeceTurke
yMex
ico
Source: OECD
DSL Cable Fibre/LAN Other
OECD Broadband subscribers per 100 inhabitants, by technology, Dec. 2006
OECD average
http://www.oecd.org/dataoecd/37/39/38449070.xls
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 23
DSL
OECD Key ICT indicators4b. Availability of Digital Subscriber Lines (DSL) in OECD countries
* Data for 2003** Data for March 2004Source: OECD Key ICT Indicators [www.oecd.org/sti/ICTindicators]
0
20
40
60
80
100
Belgium
Korea*
Luxembourg
Netherlands
UK
Denm
ark
Sw
itzerland*
Sw
eden
Finland
Japan**
Iceland
New
Zealand
Portugal
France
Germ
any
Norw
ay
Ireland
Italy
Austria
Spain
Poland (TP
SA
)
Australia
Czech R
ep.
US
A
Canada
Hungary
Slovak R
ep.
Mexico*
Turkey
Greece
% 2004 (Coverage, %)
Mid-2005 (Coverage, %)
http://www.oecd.org/dataoecd/19/43/34082819.xls
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 24
Internet’e erişim
OECD Key ICT indicators6a. Households with access to the Internet (1) 2000-2005 (2), percentage of all households
0
20
40
60
80
100
Australia
Austria
Belgium
Canada (3)
Czech R
epublic
Denm
ark
Finland
France
Germ
any
Greece
Hungary
Iceland
Ireland
Italy
Japan
Korea (4)
Luxembourg
Mexico (5)
Netherlands
New
Zealand (6)
Norw
ay
Poland
Portugal
Slovak Republic
Spain
Sweden
Switzerland (7)
Turkey (8)
United Kingdom
United States
% 2000 2001 2003 2004 2005
8. Households in urban areas only
http://www.oecd.org/dataoecd/19/45/34083073.xls
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 25
Türkiye’de e-dönüşüm
http://www.bilgitoplumu.gov.tr/ab/taiex/Current%20Situation%20in%20TURKEY%20-%20March%202007.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 26
http://www.bilgitoplumu.gov.tr/ab/taiex/Current%20Situation%20in%20TURKEY%20-%20March%202007.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 27
E-dönüşüm Stratejisi 2010
http://www.bilgitoplumu.gov.tr/ab/taiex/Current%20Situation%20in%20TURKEY%20-%20March%202007.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 28
E-dönüşüm Stratejisi 2010
http://www.bilgitoplumu.gov.tr/ab/taiex/Current%20Situation%20in%20TURKEY%20-%20March%202007.pdf
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 29
“Bulduklarımız kim olduğumuzu belirliyor”
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 30
Morville ve Bilgi Teknolojileri
Cep telefonu-el bilgisayarı: küresel iletişim ve bilgi ağlarına erişim (kablosuz e-posta, mesajlaşma ve web tarama kolaylıkları)
Bilgiye erişim için yeni arayüz ve araçların geliştirilmesi
Dijital ağlar aracılığıyla kişi, yer, ürün ve mülk bilgilerine erişim (s.1-2)
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 31
Delicious Library
• iMac ve FireWire dijital video kamerası çokluortamkataloglama sistemine dönüşüyor.
• Herhangi bir kitap, film, CD, video oyunu üzerindeki çubuklu kodu okuttuğunuzda web’den toplanan tonlarca bilgiyle birlikte kitabın/CD’nin vs. kapağı dijital rafınızda yerini alıyor.
• Bu seksi, mekanın farkında olan, eşli (peer to peer) kişisel ödünç verme kütüphanesi koleksiyonunuzu arkadaşlarınız ve komşularınızla paylaşmanıza izin verir.
• RFID teknolojisi stok kontrolü kolaylaştırıyor. (s. 3-4)• Vücudunuza gömülen yongalar kimliğinizi, nerede
olduğunuzu ve bankadaki hesabınızda kaç para olduğunu biliyor.
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 32
FRBR Örneği
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 33
Grokker
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 34
Kişiselleştirme
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 35
“Federe” Arama
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 36
Tam Metin Makaleye Erişim
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 37
Servis Yönelimli Mimari
Kullanıcı hizmetleri
Küt. kataloğu Arama motorları
Dersyönetim
sistemleri
KurumsalPortal’lar
Meta arama
Kişisel tarayıcı
Çevreleri veMasa üstü
araçlar
Webhizmetleri
Keşfet
Topla
Bul
Yarat
İste
Paylaş
Teslim
MetadataToplama ve tek tekSadece seçme/güvenilir/arşivlenmişkoleksiyonlar için
Kütüphane Yönetim işlevleri
Sahip olunan fiziksel nesneler için MARC kayıtları, DC, ONIX, Minimal vs.
Lısanslıelektronik nesneleriçin DC, VRAvs.
Yerel olarak yönetilmeyen seçme kaynaklar için metadata SFX, KnowledgeBase, vs.
Fiziksel nesnelerin envanter denetimi Bulma, Ödünç verme Mevcutların Günlenmesi Statü değişiklikleri vs.için MARC kayıtları, DC, ONIX, Minimal vs.
E-kaynakların envanter denetimi ERM vs.
Satın alma Ödeme Sağlama vs.
Faturalama Ücretlendir-me Cezalar vs.
Kaynak: “Rethinking How We Provide Bibliographic Services for the University of California” Aralık 2005, s. 42.
ÜNAK ’07: “Değişen Dünyada Yeni Paradigmalar: Sınırsız Kütüphaneler,” 28 Eylül 2007, Muğla Üniversitesi, Muğla 38
Bilgi Toplumu, Ekonomik Kalkınma ve Bilgi Yönetimi
Yaşar TontaHacettepe Ü[email protected]
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html