ó∏Ø∏a óÑfBINNDI FULFULDE

Fulatekstar

Rolf Theil

UNIVERSITET I OSLO

2005

© Rolf Theil, 2005Versjon: 01.02.05

BINNDI FULFULDE

1

Taali ∫ÉLTaalol fowru bee huunyaare

Assalaamu aleekum wa aleekum ussalaamu wa rahmatu llahi wa barkatuhu. Kefiitee haa mi

holla on ko huunyaare waadunoo bee fowru.

Nde fowru yiilii baakin balfie joweego joweefiifii pat, dolo naawi ndu, ndu he∫aayi

koo ko ndu nyaama. Nden ndu wari ndu fotti bee huunyaare. Ndu Ωati huunyaare kap !

Huunyaare hooci kosfie muufium nayi bee hoore mum, naastini nder laral. Ndu ha∫di, ndu

ha∫di, nyiiÿe naastaayi haa laral huunyaare.

Nden ndu ÿeewnii huunyaare> Ngorgi !

Huunyaare nootii > Hm.

– Noye aan innde maa @

Huunyaare wi& > Innde am miin

MaakoΩgoroΩ.

– Innde maa MaakoΩgoroΩ @

– Ooho.

– E noye ÿakkortofiaa @

Nden huunyaare wi& fowru > To a yifii haa ÿakkaami kam, sey njaaraami nder ndiyam mi

soofa.

– Yoo, boofifium.

Fowru roondii huunyaare, haa yehi maayo, naati maayo haa ∫adii

mofiaago, wallini huunyaare.

Huunyaare yinii dilli yehi laartoyi saare mum bee ∫ikkon mum warti fion yinoo,

wafia kine muufium haa kine fowru, tawa fowru fion darii. Fowru fion darii haa baakin

deydey ko huunyaare soofata.

Nden fowru ÿeewnii huunyaare > MaakoΩgoroΩ !

Nde nootii haa yeeso fowru > Naa&am.

BINNDI FULFULDE

2

– A soofaayi naa @

Nde wi& fowru > Janngo to a he∫i, taa soofnu.

Fowru diwi, hippoyii haa nde wolwunoo go. Jaka gafia ton ndiyam mofian ruuyi.

Fowru yehi bujum bujum bujum bujum bujum, wurtii fififiii, wi& > Non-non dunya. A

ha∫∫an gertogal tawtaa poola, a ha∫∫an ∫otel tawtaa jawgel.

Huunyaare dafii, fowru warti he∫aayi ko nyaama.

Haa yolnde gudiijo

Keenya Aadamu wi&ii > Jonta mi laatitake jamo < mi yahan Garwa janngo mi soodoya

gasirgal > mi bukaama ngal.

Diga fajiri, o dilli, o yehi fattude kilaaru haa yolnde gudiijo < o tawi jawleeru

ma∫∫itaaka, o silminii > Assalaamu aleekum !

– Aleekum ussalaam !

Gudiijo wari ma∫∫iti dammugal, wi&i > A ja∫∫aama !

– Mi ja∫ii.

– A ja∫∫aama nii !

– Mi ja∫ii.

– A ja∫∫aama boy.

– Yawwaa ! Mi ja∫ii. Noy pindufiaa @

– Jam nii.

– Jam ∫anndu maa naa @

– Jam nii.

– Kori a jamo @

– Jam nii.

– Jam ∫ikkon maa naa @

– Jam nii.

– Jam saare maa fuu @

BINNDI FULFULDE

3

– Jam nii. Alhamdu lillaahi !

– Noy comri @

– Moÿÿere Alla ... Woodi ko kaajafiaa naa @

– Mi haajaama gasirgal njamndiwal < noy fium wi&etee @

– Diga, fium wi&etee.

– Ooho ! Kanjum ngifimi.

Aadamu joofiii. Gudiijo hooÿi njamndi, wafii ndi haa yiite. ıe puufi buubuuti. Nden

gudiijo wi&i Aadamu > To njamndi woojii, ndi fion tappee, fion tappee < to ndi tappaama,

ndi laatoto diga.

Nde gudiijo timmini, hokki Aadamu diga, wi&i mo > Gasirgal ngaal, walaa ko ngal

wasirtaake.

Fowru bee gudiijo

Assalaamu aleekum wa aleekum ussalaamu wa rahmatu llahi

wa barkatuhu. Haa nanen ko fowru waadi bee gudiijo.

Ngam fowru wurtii dilli yiilaago baakin balfie nayi,

ndu he∫aayi ko ndu nyaama, ndu wari ndu hooci sokoliire

ndu huuci saare maaru.

Nden ndu hooÿi ∫oomere, ndu roondii bee sokoliire, ndu yehi ndu silminii haa

saare gudiijo > Salaamu aleekum. Gudiijo ja∫∫ii > Aleeka salaamu wa rrahmatu llahi wa

barkatuhu. A ja∫∫aama.

– Mi ja∫i.

– A ja∫∫aama.

– Mi ja∫i.

Îum saanootiri bee gudiijo. Nden fium wurtini ∫oomere fium hokki gudiijo, wi& > Ndaa,

gudiijo, tappanam la∫i. Ndaa ngeenaari am boo, sokoliire fio.

– Boofifium.

BINNDI FULFULDE

4

Gudiijo ja∫i ∫oomere wafii haa yiite, ∫e puufi buubuuti haa ∫oomere wooji. Gudiijo tappi

foondi wafii deydey la∫i. Swi. Numtii > Aan, gofifio waddanii ma ∫oomere, a fion huuwana

mo. O waddanii ma sokoliire, a andaa ko woni nder sokoliire fio, fiistii sokoliire fio,

ndaaraa ko woni nder ton na !

Gudiijo numtii bana nii, hooÿi sokoliire fio fiisti,

tawi sokoliire fio pat fion heewi ceeli kusel. Fowru boo

laari, anndaa fium kusel wonnoo haa ton, miccitake fium,

yifii haa hooca kusel, o he∫aayi dabare, huunde naawi fium

fahin. Munyi, munyi, wi& gudiijo > Taa-taa tappu la∫i ki, sey

mi tindine la∫i am no waari.

– Yoo. Noye la∫i maa wa&ata @

O wi& > To a waawan tappugo la∫i am baakin no ngifimi kam, tappaa la∫i ki ki juuta haa mi

fera koode bee maaki. Gudiijo wi& > Woofiii.

– Ndamminanaami fium boo baakin deydey haa mi naastida nder ngaska.

Gudiijo wi& > Woofiii.

– Nden mbelnanaami ki boo to mbuubu joofiake nii taÿan.

Gudiijo wi& > Woofiii.

– Nden laskinaa boo baakin deydey ko ∫ikkon am pijirta.

Gudiijo wi& > Fowru, a fewi. Ki juuta haa ki fera koode, ki ramma ki naasta ngaska, ki wela

baakin deydey hannde mbuubu joofiataako, ki laska boo baakin ki ∫ikkon maa pijirta, naa a

wafiii faasikaare @ Nden kam, a yifii hoocugo fiisdi maafia, a anndaano fium kusel wonnoo

haa ton.

Fowru wi& gudiijo > Jonta mbiifiaa goonga. ıoomere mi accanii ma, hokkitam min

silaawo kusel am.

Nden gudiijo wi& > Nden boo naa sey cennden.

– Yoo.

Gudiijo senndi hooÿi reeta, fowru boo hooci reeta, huuci. Timmii.

BINNDI FULFULDE

5

Laataanooji äƒHÉL’No Alla takri kuuje fuu

Haa fufifiam Alla tagii asamanji e lesdi. 2Lesdi cookri, walaano koofiume ton, nyi∫re

suddii ilamji. Ruuhu Alla fion yiiloo haa dow ndiyamji.3Alla wi&i > « Annoora laatoo. » Ka laatii. 4Alla yi&i ka woofiii. Nden o senndi hakkunde

annoora e nyi∫re. 5O ÿeewnii annoora nyalawma, nyi∫re boo o ÿeewnii fium jemma. Hiirii,

weetii, fium nyalaade arande.6Alla wi&i > « Senndoode laatoo

caka ndiyamji, ngam senndugo hakkunde

maaji. » Îum laatii non. 7Alla wafii sen-

ndoode maajum. O senndiri ndiyamji les

senndoode bee ndiyamji dow maare. 8Alla

ÿeewnii senndoode man asama. Hiirii,

weetii fahin, fium nyalaade fiifiawre.9Alla wi&i > « Ndiyam les asama

moo∫oo nokkuure woore, haa joorfium

wanga. » Îum laatii non. 10Alla ÿeewnii

joorfium fium lesdi, moo∫orde ndiyamji boo, o ÿeewnii nde mbeela. Alla yi&i fium woofiii.11Nden o wi&i: « Lesdi fufina hufio e haakooji dimooji aawdi, non boo lefifie dimooje ∫i∫∫e

bee aawdi nder muufium&en, koofiume fuu fodde asli muufium. » Îum laatii non. 12Lesdi

fufini hufio e haakooji marfii aawdi fodde asli muufium&en, non boo lefifie dimooje ∫i∫∫e

bee aawdi nder muufium&en. Alla yi&i fium woofiii. 13Hiirii, weetii fahin, fium nyalaade

tata∫re.14Alla wi&i : « Jayli laatoo haa asama ngam senndindirgo nyalawma bee jemma. Îi

laatoo alaamaaji ngam anndugo wakkatiiji e nyalaafie e duu∫i. 15Jayli fii&i laatoo haa asama

ngam yaynango lesdi. » Îum laatii non. 16Alla wafii jayli mawfii fiifii > ıurngol mawnugo

1

BINNDI FULFULDE

6

laamii nyalawma, pamarol boo laamii jemma, bee koode. 17O jo&&ini fii haa asama ngam

yaynango lesdi, 18ngam laamaago nyalawma e jemma, ngam senndindirgo annoora bee

nyi∫re boo. Alla yi&i fium woofiii. 19Hiirii, weetii fahin, fium nyalaade naya∫re.20Alla wi&i > « Ndiyam heewa kuuje marfie yonki, colli boo piira haa asama. » Îum

laatii non.21Alla tagi kuuje mawfie e ko wuurata, ko waancata fuu, e ko dimmbotoo nder

ndiyam. Non boo colli marfii bileeji — koofiume fuu fodde asli muufium, Alla yi&i fium

woofiii. 22O barkifiini fii, o wi&i > « Ndimndimnee, fiuufiee, kebbinee ndiyamji mbeela, colli

boo fiuufia dow lesdi. » 2 3Hiirii, weetii fahin, fium nyalaade jowa∫re.24Alla wi&i > « Lesdi wurtina kuuje marfie yonki, dabbaaji e ladooji e kuuje ladde,

koofiume fuu fodde asli muufium. » Îum laatii non. 25Alla wafii kuuje ladde fodde asli

muufium&en e dabbaaji feere fodde asli muufium&en, e ladooji fodde asli muufium&en. O yi&i

fium woofiii.

Yusufu e deerfium&en

Yoo, Yakubu joofiii nder lesdi ndi baaba maako joofiinoo, nder lesdi Kanaana.2Ndaa habaru danygol Yakubu > Yaake Yusufu suka mo duu∫i sappo e jowee-

fiifii, o durii tokkere bee deerfiiiko&en, ∫i∫∫e Bilha e ∫i∫∫e Jilpa, rew∫e baaba maako. Yusufu

yeccii baaba muufium baadooje ma∫∫e. 3Isra&iila ∫urii yifigo Yusufu dow ∫i∫∫e muufium

fuu, ngam o ∫ii ndottaaku maako. O wafiani mo ngapaleewol jaage. 4Nde deerfiiraa∫e

maako ngi&i baaba ma∫∫e ∫urii yifigo mo dow deerfiiiko&en fuu, ∫e nganyii mo, ∫e meefiaayi

wiigo mo haala mboofika.5Nyannde go&o Yusufu hoyfiii. O yecci deerfiiiko&en koyfiol maajum. Kam∫e ∫e

∫esdi wanygo mo. 6O wi&i > « Nanee le koyfiol ngol koyfiumi > 7Ndaa, en ka∫∫ii ka∫∫e

gawri haa ngesa. Ha∫∫ere am ÿummii, darii cir. Ndaa, ka∫∫e moofion taari nde, cujidani

ha∫∫ere am. » 8Deerfiiiko&en ÿami mo > « Kadi a laatoto laamiifio amin naa, laamofiaa dow

amin @ » ıe ∫esdi wanygo mo fahin ngam koyfii maako e bolle maako. 9Nden Yusufu

hoyfii koyfiol gofingol. O yecci ngol deerfiiiko&en, o wi&i > « Ndaa koyfiol gofingol

37

BINNDI FULFULDE

7

koyfiumi > Naange e lewru e koode sappo e go&o cujidanii yam. » 1 0O yecci fium baaba

maako e deerfiiiko&en. Baaba maako tel∫ani mo, wi&i > « Îume koyfiol ngol, ngol koyfiufiaa

@ Kadi min ngara, min e daada maa e deerfiaa&en, min cujida yeeso maafia naa @ »1 1Deerfiiiko&en kaaji mo, ammaa baaba maako yejjitaayi haala maajum.

No Yusufu soorraa haa Misra12Too, deerfiiraa∫e Yusufu njehii Sikem ngam durgo ndammooji baaba muufium&en.13Isra&iila wi&i Yusufu > « Naa deerfia&en fion ndura haa Sikem @ War, mi nele haa ma∫∫e. »

Yusufu jaabii > « Ndaa yam. » 14Yakubu wi&i mo > « Yaa le, laar njamu deerfia&en e njamu

ndammooji, waddanam habaru. » O neli mo diga waadiwol Heburuun. Yusufu yehi Sikem.15Gofifio tawi mo, o fion yiiloo nder ladde. O ÿami mo > « Îume fia∫∫itittaa @ » 16O wi&i > «

Mi fion fia∫∫ita deerfiam&en. Useni yeccam toye ∫e ndurata. » 17Gofifio go wi&i > « ıe

ÿummake haa fio. Mi nani ∫e fion mbi&a > Njemme haa Dotan. » Yusufu taasni deerfium&en,

tawi ∫e haa Dotan. 18ıe ÿeewi mo diga daayiifium. Hiddee ko o ∫aditoo ∫e, ∫e ka∫∫i dabare

mbargo mo. 19ıe mbiimbiitiri > « Ndaa, koyfioowo fion wara. 20Ngaree, mbaren mo, en

cakkina mo nder ∫ulndu. Nden en mbi&a huunde ladde nyaamii mo. En ngi&a fiume koyfii

maako laatotoo. »21Ruuben nani fium. O fia∫∫i hisnugo mo juufie ma∫∫e, o wi&i > « Taa mbaren mo !

22Ta ndufee ÿiiÿam, ndikka cakkinon mo nder ∫ulndu haa fio nder ladde. Ammaa taa

naawnee mo. » O anninii hisnugo mo juufie ma∫∫e, o lorna mo haa baaba maako. 23Nde

Yusufu yottii deerfium&en, ∫e ∫ortii mo ngapaleewol jaage ngol o mari. 24ıe kooÿi mo, ∫e

cakkini mo nder ∫ulndu. Ammaa ∫ulndu man yoorndu, walaa ndiyam nder maaru.25ıe njoofiii haa ∫e nyaama. ıe ∫aΩti gite, ∫e ngi&i jahaangal Isma&iilu&en fion wara

diga Gileat. Geeloofii ma∫∫e fion ndimndi uurle e fiaccere uurnde e lefifie uurfie. ıe fion

njaara fium haa Misra. 26Yahuuda wi&i deerfium&en > « Riba kaye ke∫eten to en mbari

deerfiiraawo meefien, en cuufii ÿiiÿam maako @ 27Ngaree, coorren mo haa Isma&iilu&en, taa

naawnen mo. Ngam o deerfiiraawo meefien, o ∫anndu meefien. » Deerfiiiko&en nanani mo.28Nde filoo∫e Madiyani&en fion caaloo, ∫e ngurtini Yusufu ∫ulndu. ıe coorri mo haa

BINNDI FULFULDE

8

Isma&iilu&en baakin ceede cardi noogas. Kam∫e ∫e njaari Yusufu haa Misra. 29Nde Ruuben

lortii haa ∫ulndu, tawaayi Yusufu, o seeki limce maako. 30O lortii haa deerfiiiko&en, o wi&i >

« Derkeejo walaa to. Kadi, no mbafianmi jonta @ »3 1ıe kooÿi ngapaleewol Yusufu, ∫e kirsi njawdiri mbeewa, ∫e cuuwi ngapaleewol

nder ÿiiÿam. 32ıe neldi ngol, ∫e ngad-

dana ngol baaba ma∫∫e, ∫e mbi&a > «

Kanjum min tawii. Laar, fium ngapa-

leewol ∫iya naa, malla naa kangol @ »33Yakubu annditi ngol, wi&i > « Îum

ngapaleewol ∫iyam. Huunde ladde

nyaamii mo, fakat Yusufu seekaama. »34O seeki limce maako, o haddii

buhuure. O woyi ∫iyiiko nyalfie fiuufifie. 35ıi∫∫e maako wor∫e e rew∫e fuu ngari

deÿÿitingo mo, ammaa o salii deÿÿitineego. O wi&i > « Bee mettam-∫eram kawtoyanmi bee

∫iyam nder joonde maay∫e. » Nden o tokkii woygo mo. 36Ammaa Madiyani&en go coorri

Yusufu haa Misra. Potifar, saraakiijo Firawna soodi mo, o mawfio doogari&en.

Yusufu e debbo Potifar

Yoo, Yusufu yaaraama haa Misra. Potifar Misraajo, saraakiijo Firawna,

mawfio doogari&en, soodi mo haa juufie Isma&iilu&en yaar∫e mo ton.2Jawmiraawo fion wondi bee Yusufu, hokkii mo saa&a nder kuufie maako fuu. O joofiii

nder saare jawmiiko Misraajo. 3Jawmiiko yi&ii Jawmiraawo fion wondi bee maako,

Jawmiraawo barkifiinii ko woni haa junngo maako. 4Ngam maajum o yerdii Yusufu, o

huuni mo. O darni mo dow saare maako fuu. Ko o mari fuu o hokki fium haa junngo

maako. 5Diga wakkati o darni mo dow saare maako e mardi maako, Jawmiraawo barkifiini

saare Misraajo ngam daliila Yusufu. Barka Jawmiraawo tabitii dow mardi maako haa saare

e gese fuu. 6Potifar halfinii Yusufu ko o mari fuu. O hakkilanaayi koofiume, sonaa

nyaamdu ndu o nyaamata fium.

39

BINNDI FULFULDE

9

Yusufu o boofifio, ngarniifio. 7ıaawo nyalfie sefifia debbo jawmiiko fufifiii laargo

mo bee suuno. O wi&i mo > « Waaloda bee am ! » 8Ammaa kanko o salii, o wi&i debbo

jawmiiko > « Ndaa, jawmam hakkilantaa koofiume nder saare mum. Ko o mari fuu o

hokkii fium haa junngo am. 9Walaa ∫urfio yam manngu nder saare maako. O hafiaayi yam

koofiume, sonaa aan, ngam a debbo maako. Noye mi huurata halleende mawnde nde&e, mi

wafia hakke haa Alla @ » 10Debbo oo tokkii wolwango mo nyalfie fuu, ammaa o salii

waalodaago bee maako malla wondugo bee maako.11Nyannde go&o Yusufu naastii

saare haa huuwa kuugal mum. Yim∫e

saare ngalaa ton. 12Debbo go nanngi

ngapaleewol maako, wi&i mo > « Waalo-

da bee am ! » Ammaa Yusufu acci

ngapaleewol mum haa junngo maako,

doggi, wurtii yaasi. 13Nde debbo yi&i

Yusufu acci ngapaleewol mum haa

junngo maako, doggi, 14o ÿeewnii yim∫e saare maako, o wi&i ∫e > « Ndaaree, gorko am

waddanii en Ibraaninkeejo oo ngam o fijira en. O warii haa am haa o waalodoo bee am.

Ammaa mi wookii bee semmbe. 15Nde o nani mi wooki, o acci ngapaleewol maako bannge

am, o doggi, o wurtii yaasi. » 16O sigii ngapaleewol Yusufu, haa jawmum wartii saare.17Nden o yecci mo haala kaya go, o wi&i > « Maccufio Ibraninkeejo mo ngaddufiaa, warii

haa am haa o fijirammi. 18Nde mi hooli, mi wooki, o acci ngapaleewol maako bannge am, o

doggi yaasi. » 19Nde jawmu Yusufu nani bolle debbo muufium fie o yecci mo o wi&i > «

Bana ni maccufio maa huuwii yam » — tikkere maako saatii. 20O nanngi Yusufu, o wubii

mo nder fursina haa nokkuure nde ∫e ma∫∫i ha∫∫aa∫e laamiifio. Ton o joofiii.

OĻL