Numru

. :--·.

-

I Jan nor

Frar 1995

BirdLife" 1\T~:KNAliO~.\L

··.· .:.··=: ::: . .: .. ::·:::.·

Hu ttafa u mmorru u ara ghalie:X!

flJ-kampanja F'daqqa Kulhadd ihares lejk u jipponta su bgha jh lejk, jghollu

,,,,__,.,.._. kont dak 1-ghasfur, x'kont taghmel? Firrrrrrrrr!!! Ittir spar at u tmur kilometru '1 boghod! Wara kollox,l-ghasfur

rna jkunx jaflidawkhuma mem.bri tal-Klabb Muttaf. Ma jafxli dawk berdwocers. Ghalih huma nies. U ghalih nies=periklu!

U ghalhekk nikkonfondi. Ghax x'jiswa li mmorru berdwodng jekk 1-ghasafar se jitgerrxu minna. Nispiccaw rna naraw xejn! Din hija 1-problema, u rridu nsolvuha.

Naghmlu 1-membri invizibbli? Mmmmm ... forsi la nsibu r-riCetta! Naghmlu faxxa m'ghajnejn 1-ghasafar kollha? Mela gej xi party jew!! Naghmlu Gruppi Lokali? Dik hi!! Minn din is-sena 1995 se nibdew haga li ilna s-snin

noholmu biha. Il-Klabb Muttaf se nqassmuh f'numru ta' gruppi zghar madwar Malta u Ghawdex. Kull grupp ikun fih membri Muttaf li joqoghdu f'xi rhula viCin ta' xulxin. Jibdew jaghmlu hargiet fil-kampanja ghal rashom. B'hekk rna jkunux gruppi kbar. Forsi xi gruppi jsibu xi postijiet tajbin- speCi ta' headquarters- fejn ikollhom laqghat mal-leaders taghhom.

Din 1-ideja ha nibdewha ftit ftit: meta naraw li miexja tajjeb inkomplu nifirxuha sa rna jkollna gruppi mxerrdin mal-pajjiz kollu.

Sadattant nibqghu naghmlu wkoll xi attivitajiet fejn il-Muttaf jiltaqghu flimkien.

jkollhom cans

U l-armata tibqa' tikber u tinfirex sa rna tkun 1-ikbar armata ta' tfal Armata ta' Ambjentalisti!

Caw hbieb u s-sena t-tajba u lill-familji taghkom.

J/1}1 Victor Falzon Editur

Gl'landkom xi idejat gflaii-Huttafa? Gl"'andkom xi cajta tajba, xi iogl"'ba interessanti, xi poezija dwar in-natura !i ktibtu intom? Hemm xi flaga ii lktbulna f'dan 1-indir!zz:

Editur llmftuttafa Klabb Muttaf

MOS

ta' HJ10S li tienu hsieb

- .Jan- Frar 1995

~~~Rg•~~~~m••m~~-R~~~~~~~~~~~•m~~Bmmm~BmE~~••m~mmm•~~m•••~

~ Ill

~ ~

~ m R R IIi

1111

Ill Ill Ill

~~~ naravv Ill

~~~ uru bis-snieter gnall-povri : gnasafar. L-istagun : mognluq idum sejjer sa 1

li

~~~ to' Awwissu (nlief 5 gimgnat !II

• ' qtil fir-rebbiegha). Ill

il!lil~!lllllllliiiiiiiiiiiiiBilllllilllllllllillillillllllillllllllillllllllllll

Den lin u liergin fis-satra tal-lejLu 1-iljieli xitwin ta' l~ewwel nofs ta' annar il-kaccaturi xebgtlu dehlin liergin fir-riserva ta' 1-Ghadira, u

kollu giiax hemm xi erba' borok i selvaggi) II dawn iridu bilfors

iuhom. L-gliassies tar-riserva hux dejjem jarahom jew

smag1'lhom Iii dawn il-vandali, rna s-sinjali li j1'lallu warajhom

awn ii-heroes jinstabu 1-gflada 111-gwardjan. Fost affarijiet li llew warajhom kien hemm s'issa

.............. , .... t fi fliexken

Ill 1111

II!

Ill

!Ill Ill lill

Ill Ill Ill Ill

1!11

111 ':!'::y,·:.,•d<i!l<.'"''"~,c..,,,,1;" qed u a wisq. Ill ~ Ill IIII!IIIIIIIIBIII!IIIillllllllllli~~a•a•~m~m~~-~~~~•Em~aa~aa•eR•B~~~•~ema~••~m••mmmm~~

Gha:Hz Editur,

G'IJandkom xi xi kummenti dwar in-natura li tixtiequ tg'IJidulna? if?.lOUJrna. safejn tJistg'IJu nwigbukom lndirizzaw l-ittri bekk:

Editur 11-Fluttafa [~] Klabb Huttaf MOS POBox498 Valletta CMR 01

Jiena dilettant gdid ta' 1-ghasafar u nixtieq nixtri gwida tajjeb biex jghini naghraf 1-ghasafar. Jiena d­dar ghandi hafna encyclopaedias fuq 1-annimali, imma mhumiex fuq l-ghasafar biss u huma tqal hafna biex ingo:r:rhom mieghi barra. Jekk joghgbok tista' tghidli b'xi gwida tajjeb, anke jekk ikun ftit ghali. Thank you.

Ghaziz Clive,

Clive Sammut Zejtun

Grazzi ta' 1-ittra t:ieghek, u nifrahlek tal-passatemp gdid H qbadt. Kif jghidu Hnglizi: join the club. Nigu ghall-gwida. Bla dubju 1-iktar gwidi li jezistu fid-dinja huma gwidi ghat-tajr (bird guides). Il­problema tiegt1ek se tkun mhux li rna ssibx imma liema se tixtri! Nimmagina li l-gwida li trid huwa biex tuzah f'Malta (ghax jekk trid hawn anke gwidi ghaH-ghasafar tal-Gzejjer Galapagos!) Jiena se naghtik 1-iktar li huma fl-idejn:

Hamlyn Guide to the Birds of Britain and Europe (ta' Bruun, Delin u Svenson- 1992). Birds Britain. and Europe- Collins New Generation Guide (ta' Perrins- 1987).

of Britain and Europe with North Africa and The Middle East (ta'

Aqbez ghazla ta' gwidL (cempel 230684 ghaH-hinijiet ta' Nawguralek, Clive, hafna sighat ta' berdwoCing ecitanti. Ftakar li l-ahjar huwa li ssib nt->rnu,rt"·•>r ta' 1-esperjenza li

mhux biss jispjegalek u imma wkoll jissuggerilek 1-ahjar postijiet

f'Malta. L··Editur

.. " "

Minn qiegh il-Vietnam! Madd rna jafkemmhawnannimaii differenH fid-dinja. Min jghid 5 miljun, min jghid anke 30 mil jun. Kuljum l-istudjuzi u 1-avventuruzi jsibu sped godda. Is-soltu dawn rna jkunux annimaH kbar, imma xi insetti mill­foresti tropikali enormi ta' 1-Afrika jew ta' 1-Amerka t'Isfel. Annimali kbar difficli jinhbew, u ghalhekk rari Hum biex issib wiehed gdid. lmma ohrog il-ghageb ...

... fl-1993 instabet speCi gdida ta' mammiferu kbir! Xi studjuzi kellhom diga suspett minn par qrun stramb, u fl-ahhar ikkonfermaw l-ezistenza t,a' speCi ta' mogh:Z:a-cerv H tghix fil-foresti folti tal-Vietnam. Sejhulha Vu Quang Ox (Vu Quang hija 1-isem tal­foresta). In-nies tal-foresti kienuga jafu biha, ujsejhulha Sao La.

Is··sena l-ohra zewg studjuzi ta' kienu jghoddu xi ghasafar gol-foresta Nakai Nam, li tmiss mal-Vu Quang, uohrogil-ghageb skoprew mammiferu kbir iet1or: il-Giant li ta'

Ughaduma Xixhurilugruppiehorta' ::.ntuluLt kienu qed ihokku rashom iha:rsu qrun stramb iehor! Imrna l-annimal sabuhx.

.2 '6 ~

~

>············································································· ///••··········· <•····································· >············ /·•························>.<}~

- Jan- Frar 1995

li meta nibdew

ghajnejna ghall-ghasafar ta' madwarna, 1-ewwelli ninnutaw huma dawk li jghixu qrib 1-ambjent li nloqna anna, 1-ambjent tal-bini. Hawn rna jonqsux ghasafar bhall-Isturnell, il-Kudirross Iswed, 1-Ghammiel tal-Bejt u z-Zakak Abjad. Illum ser nitkellmu dwar dan ta' l-ahhar.

Iz-Zakak Abjad huwa ghasfur ftitikbar minn tal-Bejt u b' ghamla ghal kollox differ en ti. H u wa aktar mislut u ghandu denb twilli 1-hin kollu jiccaqlaq. Munqaru tawwali u gej ghall-ponta­dan jurina li 1-ikel tiegltu hu x'aktarx insetti. Meta jittajjar iz-Zakakimewweg (mhuxitir dritt, bhal nghidu anna 1-Isturnell) u rna' 1-art jimxi (mhux jaqbez bhall-Pitirross). Ghalkemm mhuwiex imlewwen t1afna, 1-abjad ta' zaqqu, il­griz ta' dahru u 1-iswed tuta madwar rasu jaghtuh dehra li tolqot 1-ghajn. Fir-rebbiegha 1-iswed jizdied u jdur rna' 1-ghonq f'ghamla ta' hannieqa. Dan kollu, flimkien rna' 1-ghajta karatteristika "zizzik" jaghmelliz-Zakak Abjad ghasfur li jntgharaf bla tahbit.

Iz-Zakak iqatta' x-xitwa maghna. Dan Hisser li jasal f'Ottubru, meta f'artijiet ohra tkun ser tibda 1-kesha sew, u jitlaq ghal Marzu biex jibni

u jrabbil­Ghalhekk

gnalkernm rna jbejjitx f'Malta, nofs fostna. F'dan iz-zmien komuni u narawh 1-aktar jirgha u jfittex x'jiekol f'imkejjen miftuhin. Iho bb hafna 1 ~ ghelieqi mahru tin u nied ja kif ukoll il-btiehi ul-grawnds tal-loghobfl-iskejjel. B'hekk waqthin il-mistriehnistgnunilaghbu rna' shabna tal-klassi u ngawdu 1-ghasafar fl-istess hin. Fatt interessanti hu li eluf ta' zi~ka (plural ta' zakak) kullfilghaxija jittajrulejnil-Belt Valletta u jghaddu 1-lejl reqdin ghall-kenn tas-sigar kbar fl-inhawi tal-Palazz. Kull tant snin 1-MOS taghmel "roost count"lifihagruppta'membrijitqassmumadwar is-s war u jghoddu z-zizka dehlin.

Fil-fatt ghal min irid jara kif isir dan 1-istudju, tkunideja tajba jinghaqadmaghna. B'hekkikollu cans josserva parti mill-hajja ta' dan 1-ghasfur simpatiku. M k F 1 ar a zon

Malti: Zakak Abjad Ingliz: White Wagtail Xjentifiku: Motacilla alba

lej;.·· I I II I I

' .: ·. I I J1 ~iehed se jkun 1

JlSmu: 1 In Flight Movie I

Fih naraw x'kapadta ghandhom I 1-ghasafar biex itiru, l1aga li 1-bniedem minn I

dejjem holom li jaghmel. Fih erba' "shots" H I H;ieghluk tistaqsi: Imma kif irnexxielhom jehduha I dik il-bicca film?! Titilfuhx. :

Big tta 1-hajja

avventuruza ta' Russett proprju samajikber. Narawil-perikli

kbir, specjalment rasu.

1!1 111 Data: 8 Frar 1 ill Sal a iii

Ill 6.00pm Ill

Red-breasted Geese

se

"Educ.

Ill

Ill

Ill

11!1

!!I

Ill

I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I

nm •• •••• 111111!111!1'1 d

- Jon- Frar 1995

. ,. ~ l!ill1lii!1M l!ill iW *" WI %1 ;<! l!!1i lll!l "" «!<% "" .00 1> < .. ,.,. "''W Wl~ *M= fA·=«·'' Cert h hafna mmnkorn

• , ••••• ;..:-: '<';.::$: ~~;:::1 ~::::;* -.-.:-.- .. ·. • • • • • ,. ___ , ;<:% 1~:~:~ t@ ~"'''' $i:·.··· gt1andkom x1 b1cca kamera tar-ntratti. Il-

........... ~·:•::::::. 't="..W {"hoW

t'*~Jl?i*~ -:g:;;:; tM ~~:i:t ~'if~= :i*~ '''"' · fotografija ~i~ta' tkun pass~ temp tal-ger:n, specjalment fid-dmJa tan-natura. Anna nheggukorn hafna 11 taqbdu dan 1l-passatemp bhala

parti mill-interess li ghandkorn fin-natura. Jekk tiehdu xi ritratt ta' xi W==~ ,,,~ .. , ,.... annimal jew pjanta (rnhux pets, imma) u jigukom

·»: -~-=-* :.::.{(:~ ~Si m;::: -:.;·;w --~~-- . .b. h . hd ···" '*"':::: *l~~ ®2 ~~w *''''~ ,,,,,,,, ''"'·· . t a J 1 n, a n a n 1 e u go s t

~"""" ___ .,..;..:~:;;;:,:~~~~;:;;_ ________ ~_··<·_· ,._,.,,,,_. ;;-;;;;;:_)k_~~J-· *''_'i!:_~~_=':i\'_.$_··:*-~L_''''!-i:~:-~:~-~-_· l!ill Ei> *0 ,:::~b!J::~ l!& I

g g r o p 4 sula

11-Working 1994 tai-Kiabb Huttaf. Mix-xeliug Graziella Scicluna (Segretarja), Audrey Darry! Grima (Youth/Education Joseph Norman Robert Victor Falzon u (Cerpersln).

Dahhal

Jan-Frar 1995 -

Kemm hu bukkett fil-kampanja. Imma x'hasra, qed jispicca Malta ghax hafna nies mhux kuntenti igawduh fil-post. Iridu jaqtghu bukkett daqsxiex ikaxkruh id-dar magllhom. Dan huwa serq mill-kampanja, aktar u aktar meta xi whud jippruvaw ibighuh. Aghmlu rizoluzzjoni xitwa: TIXTRUX NARCIS!!

Ma' dil-liarga tai-Huttafa qed nibagiitulkom stiker gdid li

ghamilna apposta. glia.Hkom ilm membri Muttaf. Qis li twahhluh x'imkien fejn jidher. meta xi

liadd jistaqsikom :x'ikun dai~Huttaf~ kunu pronti spjegawlhom u

1'1egguhom u hajruhom u gennuhom biex jidlilu membri

blialkom. Uzaw il-formola fhawn talit, fl-istess flin tiddubbaw xi

l'laga intern ukoll.

~ ~~~:== })--~ ~--- ~~-- ' ~ --~"1'\

~did fii=Kiabb Muttaf u tiellu sett ta' erba posters bi lur

dwar 1-annimali u lapjanti ta' Malta. Sewwa smajt: erba' posters mimlijin rettm, mammiferi, fjuri ecc.

Imla dil-fonnola u ibghatha lil: Dahhal Membru Gdid, Klabb Huttaf MOS, P0Box498 Valletta CMR 01

~---

Jiena jisimni --~--:--:---··:----:::-:-:-----.====~;::-----:- u gnadni kemm dannalt membru gdid. ln-numru li gejjin huma d-dettalji tal-membru li dannalt jiena.

---·~--~--------------