bİlgİ yÖnetİmİ ve verİmlİlİĞe etkİsİ türkiye büyük millet...
TRANSCRIPT
T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME
ANABİLİM DALI
BİLGİ YÖNETİMİ VE VERİMLİLİĞE ETKİSİ: Türkiye Büyük Millet Meclisi Uygulaması
Doktora Tezi
Kemal Karakoçak
Ankara-2007
i
T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME
ANABİLİM DALI
BİLGİ YÖNETİMİ VE VERİMLİLİĞE ETKİSİ: Türkiye Büyük Millet Meclisi Uygulaması
Doktora Tezi
Kemal KARAKOÇAK
Tez Danışmanı
Yrd.Doç.Dr.Akın KOÇAK
Ankara-2007
ii
i
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ.................................................................................................................. 1
I- Konunun Önemi .............................................................................................. 1
V- Araştırmanın Düzeni ...................................................................................... 7
1.Bilgi Kavramı Ve Bilginin Gelişimi: Veri, Enformasyon , Bilgi, Bilgelik ......... 11
1.1. Veri ........................................................................................................... 12
1. 2 Enformasyon ............................................................................................. 14
1.3 Bilgi............................................................................................................. 18
1.3.1 Enformasyon ve Bilgi ............................................................................... 21
.... 26
II- Araştırmanın Amaç ve Hipotezleri .................................................................. 5
III- Araştırmanın Kapsamı................................................................................... 6
IV- Araştırma Yöntemi ve Teknikleri ................................................................... 6
VI- Araştırmanın Kaynakları................................................................................ 9
I. BÖLÜM BİLGİ KAVRAMI VE BİLGİNİN GELİŞİMİ ....................................... 11
1.2.1 Veriden Enformasyona ............................................................................ 16
1.4 Bilgelik-Akıl ................................................................................................. 24
1.4.1 Bilgiden Bilgeliğe .................................................................................
1.5 Bilginin Sınıflandırılması ............................................................................. 27
1.5.1 Bir konunun veya alanın bilgisi olarak sınıflama ...................................... 28
ii
1.5.2 Bilginin;kullanma ve düzenleme tarzına, kaynağına, varlık oluşuna göre
sınıflandırılması ................................................................................................ 30
1.5.2.1. Kullanma ve Düzenleme Tarzına Göre Bilgi Türleri ............................. 30
2.1.3. Bilgi Yönetiminin Özellikleri..................................................................... 66
2.1.4 Bilgi Yönetimini Etkileyen Unsurlar ......................................................... 67
2.1.4.1 Örgüt Yapısı ......................................................................................... 72
2.1.4.3 Teknoloji .............................................................................................. 88
Teknolojileri ...................................................................................................... 94
2.1.4.4 Örgüt Kültürü ........................................................................................ 99
2.1.4.5 Güven ve İşbirliği .................................................................................104
1.5.2.2. Kaynağına Göre Bilginin Sınıflandırılması ........................................... 31
1.5.2.3 Varlık Oluşuna Göre Bilginin Sınıflandırılması ..................................... 40
1.5.3 Bilginin ikili ayrıma göre sınıflandırılması................................................ 41
1.5.4 Bilinenin öznel anlamını bilen kişi olarak bilgi türleri ............................... 42
II. BÖLÜM BİLGİ YÖNETİMİ ,VERİMLİLİK VE YENİLİK ................................. 45
2.1 BİLGİ YÖNETİMİ ........................................................................................ 45
2.1.1 Bilgi Yönetiminin Tanımı ve Amacı .......................................................... 48
2.1.2. Bilgi Yönetiminin Gelişimi ....................................................................... 52
2.1.4.2 Zihinsel Sermaye................................................................................. 81
2.1.4.3.1 Bilgi Yönetimi ve Bilgi ve İletişim Teknolojisi.................................... 91
2.1.4.3.2 Bilgi Yönetiminde Günümüzde Kullanılan Temel Bilgi ve İletişim
iii
2.1.4.6 Örgütsel Öğrenme ...............................................................................110
2.2. BİLGİ YÖNETİMİ VE VERİMLİLİK............................................................118
2. 2.1 Verimlilik Kavramı ..................................................................................119
2.2.2 Bilgi Yönetimin Verimliliğe Etkisi .............................................................122
2.2.2.1 Örgüt yapısı ve verimlilik......................................................................125
2.2.2.3 Teknoloji ve verimlilik...........................................................................129
2.3 BİLGİ YÖNETİMİ VE YENİLİK (İNNOVASYON) ......................................131
2.3.1 Yenilik (İnnovasyon) ...............................................................................132
2.3.2 Yenilik Sınıflaması .................................................................................135
2.5.2.2. e-Devlet Aşamaları ............................................................................160
2.5.3 Parlamento ve e-Parlamento ..................................................................163
2.2.2.2 Zihinsel sermaye ve verimlilik .............................................................126
2.3.3 Bilgi Yönetimi ve Yenilik İlişkisi ...............................................................137
2.4. BİLGİ YÖNETİMİ SİSTEMİ MİMARİSİ......................................................141
2.4.1 Beş Katmanlı Mimari...............................................................................142
2.4.2 Yedi Katmanlı Mimari..............................................................................144
2.5.KAMU SEKTÖRÜNDE BİLGİ YÖNETİMİ ................................................150
2.5.1 Kamu Sektörünün Bilgi Yönetimi Açısından Özelliği...............................151
2.5.2 Devlet ve e-Devlet .................................................................................154
2.5.2.1. e- Devlet .............................................................................................156
iv
2.5.4 Bilgi Yönetimi ve e-Devlet.......................................................................166
2.5.5 Türkiye’de Parlamento............................................................................168
2.5.5.1. Türkiye Büyük Millet Meclisi Örgüt Yapısı ve Tarihçesi ......................169
2.6. TBMM GENEL SEKRETERLİĞİ BİLGİ FAALİYETLERİ ..........................173
2.6.1 Genel Sekreterliğin Görevleri Açısından.................................................173
2.6.2 Genel Sekreterliğin Örgüt Yapısı Açısından ...........................................174
VE İSTATİSTİKSEL ANALİZİ ..........................................................................205
3.TBMM’DE Bilgi Yönetimini Etkileyen Faktörler Modeli/İstatistiksel Analizi....205
3.1 Araştırma Modeli Değişkenleri...................................................................208
2.6.3 TBMM Genel Sekreterliği’nin Bilgi Yönetimi Alanında Kısa Tarihçesi.....176
2.6.3.1 Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü..........................................................176
2.6.3.2. Kütüphane Dokümantasyon Tercüme Müdürlüğü ..............................178
2.6.3.3. Araştırma Müdürlüğü ..........................................................................181
2.6.3.4. Tutanak Müdürlüğü.............................................................................183
2.6.3.5 Bilgi İşlem Müdürlüğü ..........................................................................185
2.6.4 TBMM Genel Sekreterliği Bilgi Faaliyetleri Altyapısı ..............................186
2.6.4.1 Örgüt Yapısı ........................................................................................186
2.6.4.2 İnsan Kaynakları/Zihinsel Sermaye .....................................................191
2.6.4.3 Kurum Kültürü-Güven İşbirliği ..............................................................197
2.6.4.4 Teknolojik Altyapı ................................................................................201
III. BÖLÜM TBMM'DE BİLGİ YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER MODELİ
v
3.1.1 Bilgi Yönetimi Sağlayıcıları .....................................................................209
3.1.2 Bilgi Yaratma Süreci ...............................................................................211
3.3 Modelin İstatistiksel Analizi ........................................................................215
3.3.1 Örneklem................................................................................................215
3.3.2 Güvenirlik ve Geçerlilik Analizi................................................................218
3.3.3.1 Araştırma Modeli Değişkenlerinin Tahminleri ......................................221
.3.3.1.2.Araştırma Modeli Yapısal Eşitlikleri...................................................228
.3.3.1.3 Araştırma Modeli İndirgenmiş Eşitlikleri ............................................230
raştırma Modeli Uyum İyiliği İstatistikleri.........................................231
3.3.4 Araştırma Modeli Sonuçlarının Yorumu..................................................233
.3.4.1 Bilgi Yönetimi Sağlayıcıları Yönünden.................................................233
.3.4.2 Bilginin Yaratılması Yönünden...........................................................235
.3.4.3 Bilgi Yönetimi Sağlayıcıları ,Örgütsel Yaratıcılık ve Verimlilik Yönünden
........................................................................................................................236
E ÖNERİLER ..................................................................................237
AYNAKÇA.....................................................................................................244
EKLER.............................................................................................................269
3.1.3 Bilgi Yönetimi Ara Sonucu Olarak Örgütsel Yaratıcılık ...........................212
3.1.4 Örgütsel Verimlilik ve E-Devlet ...............................................................212
3.2 Araştırma Modeli Hipotezleri......................................................................213
3.3.3 Yapısal Modelin Değerlendirilmesi .........................................................221
3.3.3.1.1 Araştırma Modeli Ölçme Eşitlikleri ....................................................224
3
3
3.3.3.1.4 A
3
3
3
SONUÇ V
K
vi
EK-1: ARAŞTIRMA MODELİ YOL DİYAGRAMI – KATSAYI TAHMİNLERİ ....269
K-2 ARAŞTIRMA MODELİ YOL DİYAGRAMI- T DEĞERLERİ.....................270
EK-3 TBMM İDARİ TEŞKİLAT ŞEMASI .........................................................271
ÖZET ..............................................................................................................278
E
EK-4 ANKET SORULARI ................................................................................272
SUMMARY .....................................................................................................279
vii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1- Örgütlerde açık ve örtük bilginin kullanımı………………..…………..…34
Tablo 2. Bilgi Yönetimi teorileri ve kullanımı………………………..………..…....53
Tablo 3. Bilgi yaratılması ve yenilik karşılaştırması ……...…………….…….…139
Tablo 4 2003-2006 yıllarında Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğünce
Gerçekleştirilen Başlıca İşler ……………………………………..………………178
Tablo.6- Tutanak Müdürlüğünce Genel Kurul,Komisyon ve Başkanlık Divanında
Tablo 7 Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 1 ………………......188
Tablo 8- Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 2 ………………....188
ablo 9- Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 3………………..…190
ablo 10- Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 4………….……..190
BMM Genel Sekreterliği Personel Dağılımı……………………..….192
ablo 12- Anketin İnsan Unsuruna Göre Değerlendirilmesi- 1…………...…...194
ablo 13- Anketin İnsan Unsuruna Göre Değerlendirilmesi- 2………………..194
ğrenme Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 1……...…196
ablo 15 Anketin Öğrenme Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 2…….......196
ablo 16- Anketin İşbirliği Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 1……..…....197
İşbirliği Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 2……….…..198
ablo 18- Anketin Güven Değişkenine Göre Değerlendirilmesi-1………........199
ablo 19- Anketin Güven Değişkenine Göre Değerlendirilmesi-2…………....199
Tablo 5- 2003 yılında Kütüphane Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüğünce
Gerçekleştirilen Çeşitli İş ve Etkinlikler ……………………………….…...……..180
Tutulan Tutanak Sayıları ……..……………………………………….………..….184
T
T
Tablo 11- T
T
T
Tablo 14 Anketin Ö
T
T
Tablo 17- Anketin
T
T
viii
Tablo 20- TBMM Genel Sekreterliği Bilgi ve İletişim Altyapısı……………..…..201
ablo 21- Anketin Bilgi ve İletişim Teknolojisi Altyapısı Değişkenine Göre
eğerlendirilmesi- 1………………………………………………………………...202
ablo 22- Anketin Bilgi ve İletişim Teknolojisi Altyapısı Değişkenine Göre
Değerlendirilmesi- 1………………………………………………………………...203
T
D
T
Tablo 23- Ankete Cevap Verenlerin Birimlere Göre Dağılımı…………..……..216
Tablo 24- ANOVA (Bilgi Yönetimi Sağlayıcıları)………………………….……..217
Tablo 25-ANOVA (Bilgi Yaratma Süreci-SECI)……………………………….…217
Tablo 26-ANOVA (Örgütsel Yaratıcılık)………………………………….……….218
Tablo 27-ANOVA (Verimlilik ve e-Devlet)……………………………………..….218
Tablo 28. Güvenirlilik ve Geçerlilik Test Sonuçları ……………………….…….218
Tablo 29. Güvenirlilik ve Geçerlilik Test Sonuçları ……………………….…….220
ix
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1- Anlam Şeması…………………………………………….…………………11
eride ……………………………………..… ………...17
6
………………………77
………………...………………….85
ş Ka 43
…...….145
… …………………..208
Şekil: 2 V n Enformasyona…
Şekil 3: Bilgi Yaratma Biçimleri……………………………………...………………3
Şekil 4. Bilgi Yönetimi Bölümünün Örgütteki Yeri…………
Şekil 5. Zihinsel Sermaye Ana Bileşenleri……
Şekil 6-Be tmanlı Bilgi Yönetimi Teknoloji Mimarisi ………………………..1
Şekil 7-Yedi Katmanlı Bilgi Yönetimi Teknoloji Mimarisi ………………
Şekil 8- Bilgi Yönetimini Etkileyen Faktörlerin Verimliliğe Etkisi Araştırma
Modeli……… ………………………………………………….
x
KISALTMALAR
ANOVA Varyans Analizi
BILYAR Modeldeki bilgi yaratma değişkeninden oluşan örtük değişken
BIR Ankette kullanılan Birleştirme değişkeni
BIT Bilgi ve İletişim Teknolojileri
BITDES Modeldeki Bilgi ve İletişim teknolojisi altyapısı örtük değişkeni
BTD Ankette kullanılan Bilgi ve İletişim altyapısı değişkeni
DMA Belge Yönetimi Standardı (Document Management Allience)
DIS Ankette kullanılan Dışsallaştırma değişkeni
e-devlet Elektronik Devlet
EDEVLET Modeldeki e-devlet değişkeninden oluşan örtük değişken
e-DTR E-Dönüşüm Türkiye Projesi
EKR Ankette kullanılan e-devlet değişkeni
GVN Ankette kullanılan Güven değişkeni
ICS Ankette kullanılan İçselleştirme değişkeni
INSAN Modeldeki T-tipi beceri değişkeninden oluşan örtük değişken
ISB Ankette kullanılan İşbirliği değişkeni
KULTUR Modeldeki işbirliği ve güven değişkenlerinden oluşan örtük
değişken
LISREL Yapısal Eşitlik Modellemesi Paket Programı
MERKEZ Modeldeki merkezileşme değişkeninden oluşan örtük değişken
MRK Ankette kullanılan Merkezileşme değişkeni
OGR Ankette kullanılan Öğrenme değişkeni
xi
ORGYARAT Modeldeki örgütsel yaratıcılık değişkeninden oluşan örtük
değişken
nik İleti Protokolü/Basit Mesaj Aktarma Protokolü
İçin İstatistik Paket Programı
POP/SMTP Elektro
RSM Ankette kullanılan Resmileşme değişkeni
Say2000 Maliye Bakanlığı Saymanlık Uygulaması
SECI Bilgi yaratma süreci
SOS Ankette kullanılan Sosyalleşme değişkeni
SPSS Sosyal Bilimler
TCL/TK Araç Komut Dili
TCP/IP Internet haberleşme protokolü
VERIM Modeldeki Verimlilik değişkeninden oluşan örtük değişken
VPN Sanal Özel Ağ (Virtual Private Network)
VRM Ankette kullanılan Verimlilik değişkeni
WWW Dünya çapında ağ
TTB Ankette kullanılan T-tipi beceri değişkeni
YRT Ankette kullanılan Örgütsel yaratıcılık değişkeni
xii
n tespitine ve bu
aynaklardan etkin yararlanmaya dayalı bir uygulama olması nedeniyle
literatürde artan bir biçimde yer almaya başlamıştır. Genel olarak kâr amacı
güden işletmelerde (kurumlarda) incelenen Bilgi Yönetiminin, hizmet üreten
kamu kurumlarında nasıl ele alınması gerektiği ve bu tür kurumlarda
Giriş
I- Konunun Önemi Güç, kalkınma,ilerleme, gelişme ,egemen olma ile ilgili ne kadar kavram varsa
şu veya bu ölçüde bilgiyle ilgilidir. Bilgi tarım toplumundan sanayi toplumuna
geçiş ile bilimsel devrimin gerçekleşmesinde dinamo rolü üstlenmiştir. Bilimsel
devrim bilgi üretim,yönetim ve geliştirme süreçlerinde büyük bir dönüşümün
gerçekleşmesini sağlamıştır.1
Bilginin önemi, politikadan sanata yaşamın çeşitli alanlarında, iş ve insan
ilişkilerinde şüphesiz uzun yıllardan beri bilinmektedir. Çok eski çağlardan beri
bilgi sahibi kişiler yüceltilmiş, bilgi edinme amacıyla yapılan çalışmalar övgü ile
anılmış ve bilginin korunması için büyük özen gösterilmiştir. Bilginin
aktarılmasında ilk çağlardan başlayarak masallar, hikayeler ve destanlar aracı
olmuştur. 12. yüzyıldan sonrada üniversiteler, kitaplar önemli roller
üstlenmişlerdir. Son yıllarda iletişimi ve işbirliğini kolaylaştıran teknolojinin
gelişmesiyle çok sayıda taraftarı olan “Bilgi Çağı”na girilmiştir.2
Bilgi Yönetimi, işletmenin ürettiği mal veya hizmetlere yüksek katma değer
katarak rekabet avantajı sağlayacak şekilde bilgi kaynaklarını
k
1Yeniçeri Ö., İnce M., “Bilgi Yönetim Stratejileri ve Girişimcilik”, IQ Kültür Sanat Yayıncılık: 153,Araştırma-İnceleme Dizisi:114, 1. Baskı, Aralık 2005, s.17 2 Barutçugil İ., “Bilgi Yönetimi”, Kariyer Yayınları:24, Yönetim Dizisi: 7, İkinci Baskı, Ekim 2002 s.19
1
verimliliği nasıl etkilediği konuları da incelenmelidir.3 Zira kamu kurumlarının
gerek örgüt yapısı gerek yönetim biçimi gerekse faaliyet alanı (yasama, sosyal
güvenlik, adalet,sağlık,eğitim vd.) gibi başta gelen konularda özel sektör
kurumlarına göre farklılık göstermektedir. Bu itibarla bilgi yönetimi
uygulamasının kamuda özel sektör kurumlarına nazaran daha farklı ele
ve bu
iyerarşik yapının yeniden düzenlenmesi oldukça zaman alıcıdır. Bu tür bir
alınması gerektiği ortaya çıkmaktadır. 4 Bilgi yönetiminde önemli bir unsur olan
insanın (çalışanın) kamuda istihdamında liyakatin ikinci planda kalması,
atamalarda siyasi tercihlerin ağır basması gibi nedenler kamuda etkin bilgi
yönetimini zorlaştırmaktadır. Örgüt sosyolojisi uzmanları kamu kurumlarını kendi
temel görevlerini istikrarlı ve düzenli bir biçimde yapan, görevlerini engelleyecek
veya kesintiye uğratacak değişimlere direnç gösteren tekel durumunda olan
büyük bir hiyerarşik yapılar olarak görmektedirler.5 Örneğin Türkiye’de kamuda
örgüt yapılanması yasa ile belirlenmiş ve genel olarak hiyerarşiktir
h
örgüt yapısında kamu çalışanı(memur) örtük bilgisini rahatlıkla ortaya
koyabileceği bir ortam bulamayabilir veya paylaşamayabilir. Özel sektör
örgütlerinde görgül araştırmalarla da ortaya konmuş olan bilgi yönetimini
etkileyen faktörlerin aynı şekilde kamu sektörü örgütlerinde de geçerli olup
olmadığı veya ne ölçüde geçerli olduğu incelemeye muhtaçtır.
3 Cong X., Pandya K.V., “Issues of Knowledge Management in Public Sector”, Academic Conferences, 2003 4 OECD, “Knowledge Management: Learning-by-Comparing Experiences from Private Firms and Public Organizations”, 2001, (CERI/CD)2 5 Borins S., “Leadership and Innovation in Public Sector”, Leadership & Organization Development Jounal, 2002, Vol.23, No.8, p:467
2
Küreselleşme, bilgisayar ve iletişim alanındaki gelişen teknolojiler, bilgi merkezli
firma anlayışı6 ,gereksinimlerdeki hızlı değişimler ve genel olarak artma eğilimi
gösteren nüfus gibi parametrelere bakıldığında bilgiye olan gereksinimin, bilgi
kullanımının önemini ve doğal olarak da bilgi yönetiminin önemini artırmaktadır.
Albrect ‘in
şam
litelerinin düşmesine yol açmaktadır.
7 ortaya koyduğu gibi geleceğin iş dünyası sekiz büyük eğilime ayak
uydurmak zorundalar. Bu eğilimlerin başında özel sektör için müşterilerin, kamu
sektörü için de vatandaşların artık çok daha özgül talep ve tercihleri olduğu,
enformasyonun kar getirmeyen bir varlık, bilginin ise rekabet üstünlüğü
sağlayacak bir varlığa dönüşmesi, bilgi-yoğun örgütlerin fikri ve sinai haklarla
ilgili yasal mücadelelerinin artacağı gelmektedir. Özel sektör örgütleri
yaşamlarını sürdürmek, kamu sektörü örgütleri vatandaşlara daha iyi hizmet
vermek için o çok önemli kaynak olan bilgiyi iyi yönetmek zorundadırlar.
Küresel ekonomide bir şirketin en büyük rekabet avantajı olan bilgi aynı zaman
da şirketi diğer şirketlerden farklı kılan bir unsurdur. 8 Dolayısıyla, Bilgi
Yönetiminin artan önemini kavrayamayan kurumlar rekabet etme gücünü
kaybedebilmekte ve piyasadan çekilmek zorunda kalabilmektedir.9 Bu durum
bize göre , toplumun refah açısından geri kalmasına ve gün geçtikçe ya
ka
k L., “Where Knowledge Management Come From” , IBM System Journal, Vol. 40, No:4,
01 pp: 1002-1007 Eight Supertrends Shaping the Future of Business”, The Futurist, Spt/Oct. 2006,
ol.40, No.5,p:25-29 ak L., “İş Dünyasında Bilgi Yönetimi”, Rota Yayınları, 2001, 1.Basım, s:
35-37 9 OECD, a.g.m s:3
6 Prusa207 Albrecht K., “V8 Davenport T.H., Prus
3
Küreselleşme kurumların iş yapma şeklini değiştirmekte, toplumların yaşam
a uygun bilgileri üretebilmeleri, kurum içi ve dışında üretilen
bağlanmaları ve
dir.10
ya başladığı
rı olup bu
erekir.
şeklini büyük ölçüde etkilemektedir. Bilgisayar ve iletişim alanındaki hızlı
teknolojik gelişmeler ise piyasada büyük bir rekabetin yaşanmasına sebep
olmaktadır. Kurumların böyle bir ortamda kalabilmesinin ve yaşamını
sürdürebilmesinin temel şartı, hızla gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerini de
kullanarak amac
amaçlarına yönelik bütün bilgilerin toplanması,sınıflanması, aktarılması ve etkin
kullanımını içeren verimli bir bilgi yönetimi sistemini uygulamaktır. Burada
konuya kamu sektörü açısından bakıldığında rekabet dolayısıyla bazı kamu
hizmetlerinin (eğitim,sağlık, gibi) özel sektör tarafından hatta uluslararası
şirketler tarafından da yapılmaya başlandığı görülmektedir. Örneğin eğitim
konusunda özel sektör firmaları Internet aracılığıyla uzaktan eğitim ile hizmet
verirken kamu sektörü buna eğitim birimlerinin Internete
bilgisayar alımı için hızlı bir şekilde yatırım yaparak cevap vermekte
Kurumların verimliliğinde bilgi, kritik bir başarı faktörü olma
günümüzde kurumlarda bilgi yönetimi uygulaması bir yatırım kara
kararın her yatırım kararı gibi sonuçlarının tanımlanması ve ölçülmesi gerekir.
Bunu ölçmek için kurumların bilgi yönetimi temelinde kriterleri belirlemesi g
Ancak genel kabul görmüş bir kriteri belirlemenin de güç olacağı açıktır.
10 OECD, a.g.m s:9
4
II- Araştırmanın Amaç ve Hipotezleri
ünümüzde, genel olarak özel sektör kuruluşlarında uygulanmakta olan bilgi
yönetimi sağlayıcılarının bilgi yaratma
süreci ile güven arasında olumlu bir ilişki vardır.
da olumlu bir ilişki vardır.
H8: Bilgi yaratma süreciyle örgütsel yaratıcılık arasında olumlu bir ilişki vardır.
H9: Örgütsel yaratıcılık ile örgütsel verimlilik arasında olumlu bir ilişki vardır.
H10: Örgütsel yaratıcılık ile e-devlet arasında olumlu bir ilişki vardır.
Araştırmanın amacı, TBMM Genel Sekreterliği’nin TBMM’nin yasama ve
denetim faaliyetini verimli bir şekilde sunmasına yardımcı olacak bilgi yönetimi
sisteminin kurulması ve kurulacak bilgi yönetimi sistemini etkileyen faktörlerin
kurumda ne derecede etkisi olduğunu aşağıda belirtilen hipotezler aracılığıyla
test edilmesidir.
G
yönetimi sistemi uygulamasında, bilgi
sürecine olumlu etkisi olduğu, bilgi üretme sürecinin örgütsel yaratıcılığı
tetikleyeceği ve bunun da örgütün verimliliğine olumlu katkı sağladığı ortaya
konmuştur. Araştırmamızda, bir kamu kurumu olan TBMM Genel
Sekreterliği’nde bilgi yönetimi sistemi sağlayıcılarının hemen hemen aynı olumlu
etkiye sahip olduğu hipotezleri test edilmektedir. Buna göre:
H1: Bilgi yaratma
H2: Bilgi yaratma süreci ile işbirliği arasında olumlu bir ilişki vardır.
H3: Bilgi yaratma süreci ile öğrenme arasın
H4:Bilgi yaratma süreciyle ademi merkezileşme arasında olumlu bir ilişki vardır.
H5: Bilgi yaratma süreciyle resmileşme arasında olumsuz bir ilişki vardır.
H6: Çalışanların T-tipi beceriye sahip olmasıyla bilgi yaratma arasında olumlu
ilişki vardır.
H7: Bilgi yaratma süreciyle teknoloji arasında olumlu bir ilişki vardır.
5
III- Araştırmanın Kapsamı
Araştırmanın çalışma alanı, bilgi yönetimi sağlayıcılarının bilgi yaratma sürecine
olumlu etkisini ölçmek için incelediğimiz TBMM Genel Sekreterliği ‘dir.Ayrıca
araştırmada bilgi yönetimi sağlayıcılarının sadece bilgi yaratma sürecine etkisi
ele alınmakta, bilgi yönetimi sürecini içeren bilginin paylaşılması ve kullanılması
kapsam dışına bırakılmaktadır.
IV- Araştırma Yöntemi ve Teknikleri
Araştırmanın veri kaynağını TBMM Genel Sekreterliği Merkez Teşkilatı
birimlerinde memur ve yönetici sıfatıyla çalışanlara Şubat 2007 de uygulanan
anket11 oluşturmaktadır. Anket, Likert ölçeğinde12 1-5 sayıları ile gösterilen beş
kategoride ele alınmakta ve 1 en olumsuzu, 5 en olumluyu ifade etmektedir.
Ankete 110 kişilik yönetici grubu, 162 kişilik memur grubu olmak üzere 272 kişi
cevap vermiştir.
Memur ve yönetici grubundan elde edilen cevapların farklı olup olmadığı ise
varyans analizi (ANOVA) ile test edilmiştir.
Araştırmada , bilgi yönetimi sağlayıcılarının bilgi yaratma sürecine etkileri, bilgi
yaratma süreci ile örgütsel yaratıcılık arasındaki ilişkiyi ve örgütsel yaratıcılığın
örgüt verimliliğine etkilerinin teorik arka planı verilmiş, bu teorik arka plandan
areketle oluşturulan model, Yapısal Eşitlik Modellemesi13 (Structural Equations
ve LISREL14 8.51 paket programı kullanılmıştır.
h
Modelling) ile incelenmiş
11 Ek-4 TBMM Genel Sekreterliği Bilgi Yönetimi Yeteneği Anketi 12 Moser C.A.,Kalton G., “Survey Methods in Social Investigation”, Heinemann Educational Books, London,1979, Second Edition, p:361-366 13 Loehlin J.C., “Latent Variables Models: An Introduction to Factor,Path and Structural Eqeation Analysis”, Fourt Edition, 2004, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, Mahwah New Jersey 14 Jöreskog K.,Sörbom D., Oct. 2001, Scientific Software International Inc.,
6
Yapısal eşitlik analizlerinin amacı, önceden belirlenen ilişki örüntülerinin
toplanan veri tarafından doğrulanıp doğrulanmadığını ortaya koymaktır. Bu
çalışmada ortaya konan teori ise; bilgi yönetimi sağlayıcılarının (kültür, öğrenme,
apı, insan ve teknoloji) bilgi yaratma sürecine olumlu etki yaptıkları ve bilgi
tidir.15 Bu
stler, SPSS 10.0 paket programıyla yapılan güvenirlik ve geçerlilik testleridir.
k kabul göreni ise alternatif modellemedir. Alternatif
odellemede bir dizi değişken arasındaki ilişkilerin açıklanmasından birden
ın test
dilen model tarafından üretildiğine dair güçlü kanıtların sunulmasına olanak
yapıldığı daha kolay
nlaşılacağı alternatif modelleme kullanılmaktadır.
mü ve üç bölümden oluşmaktadır.
y
yaratma sürecinin ise örgüt yaratıcılığını olumlu etkileyeceğini ve bunun
neticesinde verimliliği ve kamu sektörü için e-devleti olumlu etkileyeceğidir.
Yapısal eşitlik analizlerinde ilk yapılan çalışma ölçme modelinin tes
te
Modelleme açısından yapısal eşitlik çalışmaları üç türe (doğrulayıcı
modelleme,alternatif modelleme, model geliştirme) ayrılmaktadır. Bunlar
arasında en ço
m
fazla modelin aynı düzeyde sonuçlar vermesi her zaman mümkün olmakta,
ayrıca söz konusu değişkenler arası ilişkilere dair olası en iyi açıklaman
e
tanımaktadır. 16 Dolayısıyla çalışmamızda çok sayıda değişkeni modele dahil
ederken veya çıkarırken hangi kritere göre bunun
a
V- Araştırmanın Düzeni
Araştırma Giriş bölü
15 Şimşek Ö.F.“Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş- Temel İlkeler ve Uygulamalar”, Ekinoks Yayınları, Ankara, 2007 16 Şimşek Ö.F. a.g.e s:3-4
7
Giriş kısmında konunun önemi , araştırmanın amacı ve kapsamı ile kullanılan
yöntem ve teknikler anlatılmakta ve ağırlıklı olarak kullanılan kaynaklar yer
almaktadır.
1. Bölüm de , bilgi kavramı ve bilginin gelişimi ele alınmaktadır. Bilginin gelişim
sürecinde veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik kavramları ele alınmakta ve
eriden enformasyona, enformasyondan bilgiye ve bilgiden bilgeliğe geçiş
ını ayrıntılı ele alınmakta ve bilgi yönetiminin
macı açıklanmaktadır. 2.1 bölümünde ayrıca bilgi yönetimini etkiyen faktörler
ramları
celenmekte ve bu kavramların bilgi yönetimi ile ilişkisi ele alınmaktadır.
, bilgi yönetim sisteminin genel olarak kamu kurumlarında nasıl
v
açıklanmaktadır. Ayrıca bilginin sınıflandırılması da ele alınmaktadır.
2. Bölüm de, bilgi yönetimi kavram
a
incelenmektedir.
2.2 bölümünde ve 2.3 bölümünde sırasıyla, verimlilik ve yenilik kav
in
2.4 bölümünde, bilgi yönetim sistemi teknolojik mimarisi ele alınmakta ve bu
mimariyi oluşturan katmanların işlevleri anlatılmaktadır.
2.5 bölümünde
ele alındığı ve e-devlet ile bilgi yönetiminin kamu kurumlarında uygulanabileceği
ifade edilmektedir.
8
2.6 bölümünde, TBMM Genel Sekreterliği’nde bilgi faaliyetleri ele alınmakta ve
bu faaliyetlerin bilgi yönetimi sağlayıcıları açısından incelenmesine yer
verilmektedir.
3. Bölüm de, kurulan araştırma modelinin; değişkenleri, hipotezleri
açıklanmakta ve yapılan istatistiksel analizler ve yorumlar yapılmaktadır.
S
T
öneriler yer almaktadır.
E
atsayı tahminleri ve t- değerlerini içeren yol diyagramları, TBMM Genel
I- Araştırmanın Kaynakları
r
banları ve Internet üzerindeki bilgi kaynakları
ullanılmıştır.
onuç ve Öneriler kısmında, araştırmanın sonuçları değerlendirilmekte ve
BMM Genel Sekreterliği’nde bilgi yönetimi sistemi kurulması için yapılan
kler bölümünde ise, araştırmada kullanılan yapısal modeldeki değişkenlerin
k
Sekreterliği Teşkilat Şeması ve uygulanan anket soruları yer almaktadır.
V
Araştırma sürecinde, Başkent Üniversitesi,Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgile
Fakültesi,Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, TBMM
Kütüphaneleri ile çevrimiçi veri ta
k
Çalışmada yararlanılan çevrimiçi kitaplar ve makalelerin yer aldığı Internet
siteleri arasında ,
<http://www.ebrary.com
<http://www.proqest.umi.com önemli bir yer tutmaktadır.
9
Gerek araştırma modelinin oluşturulmasında gerek araştırma modeline veri
Organizational Capabilities perspective”, Journal of Management
Journal of Management Information System, 2003, Vol.20, No.1, pp: 179-
Management: A Structural Approach”, Human Factors and Ergonomics in
nlama
kilatı ve Sayıştay’ın Internet sitelerinden yararlanılmıştır.
etimi için yararlanılan diğer Internet siteleri ise; <http://www.brint.com,
iyonetimi.org, <http://www.skyrme.com ,
<http://www.digitaldevlet.net dir.
ersitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafından
h aşağıdaki yönerge kullanılmıştır.
Tez Yazım Yönergesi:
<http://sosbilens.ankara.edu.tr/dosyalar/tezyazimyönergesi.doc
sağlayan anket sorularının oluşturulmasında aşağıdaki makalelerden ağırlıklı
olarak yararlanılmıştır.
Gold A.H., Malhotra A., Segars A.H, “Knowledge management: An
Information System, 2001, Vol. 18, No. 1, pp: 185-214.
Lee H., Choi B., “Knowledge Management Enablers, Processes and
Organizational Performance: An Integrative View and Empirical Examination”,
228. Lee Y-C, Lee S-K, “Capabilities, Processes, and Performance of Knowledge
Manufacturing, 2007, Vol. 17, No: 1, pp: 21-47.
Ayrıca e-devlet ve kamu kesiminde bilgi yönetimi için OECD ,Devlet Pla
Teş
Bilgi yön
<h p://www.bilgtt
Tezin yazımında ise Ankara Üniv
azırlanan 3.4.2007 tarihli
10
I. BÖLÜM BİLGİ KAVRAMI VE BİLGİNİN GELİŞİMİ
çok alıntı yapılan ve veriden bilgeliğe (VEBB-Veri-
örebilme yeteneğine sahip olmadır.
miştir.
Varlıklar Kaynak: C.C Aktan, İ.Y. Vural, “Bilgi Çağında Bilginin Yönetimi”, Bilgi Çağı ve Bilgi Yönetimi ve Bilgi sistemleri ,Çizgi Kitapevi, Şubat 2005, 1. Baskı ,s: 6,
1.Bilgi Kavramı ve Bilginin Gelişimi : Veri, Enformasyon , Bilgi, Bilgelik (akıl ) Bilgiyi nelerin oluşturduğu tartışma konusu olmuştur. Bu hususu açıklamak
için ; veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik-akıl arasındaki farklılıkları belirlemek
daha yardımcı olacaktır. Veri, enformasyon, bilgi ve bilgelik yukarı doğru bir
sıradüzen içinde en
Enformasyon-Bilgi-Bilgelik) uzanan bir zincirdir.17 18 Bir bağlamdan çıkarılan
rakamlar, kelimeler veriyi temsil etmektedir. Bağlama ilave yapıldığında yani bir
katkıda bulunulduğunda veri enformasyona dönüşmektedir. İnsanların tecrübe
ve yargılarına dayanarak kullanılan enformasyon ise bilgiyi oluşturur. Bilgelik
ise, değişen şartlar çerçevesinde ileriyi g
Bilgelik, kendi ihtisas alanındaki tecrübelerinin toplamıdır. Bilgelik ayrıca, sağlıklı
değerlendirme ve karar verme konusunda bilgiyi nasıl kullanacağının anlayışı
olarak da tanımlanmaktadır.19 Şekil 1 de bilginin gelişimi özetlen
Nedenini Bilmek (Know-Why)
Nasılı Bilmek( Know-How)
Akıl- Bilgelik-(Wisdom)
Anlayış-Vukuf(Understanding)
Bilgi (Knoowledge)
Neyi Bilmek (Know-What
Şekil 1- Anlam Şeması
17 Ackoff R.L., “From Data to Wisdom”, Journal of Applied System Analysis, 1989, Vol.16,, p:3-9 18 Hey J., “The DIKW Chain: The Metaphorical Link”, 2004, http://www.metatorial.com/downloads/Boiko_Wp_FromDatatoWisdom.pdf (Erişim Tarihi: Kasım 2006)19 Montano B., “Innovations of Knowledge Management”, IRM Press, 2004, s: 302,
Enformasyon
Veri (Data)
Gerçek
Keşfetme,buluş, muhakeme, sezgi,soyutlama,değerler
Enformasyon işleme, yeniden şekillendirme, öğrenme,kümeleme,yapma
Veri işleme, düzenleme, ayıklama,hesaplama,raporlama
Simgeleme,kaydetme,depolama
Sistematik
İirgeyic
ndi
11
1.1. Veri
Anlam Şemasının ilk basamağında yer alan veri, bilişimde kullanıldığı şekliyle
“ olgu, kavram veya komutların, iletişim, yorum ve işlem için elverişli biçimli
gösterimi” olarak Türk Dil Kurumu
eri
ade eder. Bilginin hammaddesi olan veri, miktarları, eylemleri, olguları vs.
20 tarafından tanımlanmaktadır. Elverişlilik,
kişiler ya da otomatik makinelerle iletişim,yorum ya da işleme uygunluk
biçiminde düşünülür.
Yeniçeri ve İnce21 veriyi “ çeşitli durumların, gözlemlerin veya oluşumların her
türlü gösterimidir. Veri, olaylar hakkındaki birbirinden ayrı, nesnel gerçekl
if
temsil eden, tesadüfi olmayan, rastgele bir araya gelmemiş olan sembollerden
oluşan bir grup olarak” tanımlamaktadırlar.
Aktan ve Vural22 ise veriyi, “gözlemlenebilen, ölçülebilen veya hesaplanabilen
bir davranış veya tutuma ait değerdir. Veri, kavramsal bir çerçeve ve yapı
içerisinde bulunan bir tür enformasyon” şeklinde tanımlamaktadır.
Zaim 23 ise veriyi “bir organizasyonda veya fiziki çevrede gelişen hadiseleri
temsil eden, insanların anlayabileceği ve kullanabileceği şekle dönüştürülmemiş
ham gerçeklerdir. Bu yönüyle veri geçmişten veya gelecekten bağımsız olarak
bir olayın veya vakanın münferit olarak tespit edilmesi” olarak ifade etmektedir.
Verinin bilgisayar alanındaki tanımı ise, “zihinsel veya bilgisayarda
işlene(bile)n/dönüştürüle(bile)n her şey olup bu genel görüş temel olarak
bilgisayar programcısının algılamasına aittir.24” şeklinde verilmektedir.
20 http://www.tdk.gov.tr/TDKSOZLUK/SOZBUL.ASP?kelime=veri (Erişim Tarihi tarihi: 7.5.2006) 21 Yeniçeri Ö., İnce M., a.g.e., s.36 22 Aktan C.C., Vural İ.Y:, a.g.e., s. 4 23 Zaim H.,” Bilginin Artan Önemi ve Bilgi Yönetimi”, İşaret Yayınları 2005, s.67 24 http://erg4146.casaccia.enea.it/GKE-para.htm (Erişim Tarihi: 8.5.2006)
12
Veri, kağıt üzerinde veya elektronik ortamda bulunan enformasyonun herhangi
bir biçimidir. Elektronik ortamda olan verinin biçimi; veritabanındaki veri, metin,
görüntü, ses verisi olabilir. Ayrıca, bilgisayar tarafından okunan ve yazılan ama
bir uygulama programında kullanılan komutlar dışında kalan her şey veri
olarak dikkate alınır. Kelime işlem dokümanındaki metnin aksine, sadece
veritabanında depolanan veri olarak dikkate alınmaktadır.25 Bu durum kelime
işlem dokümanındaki metinler içinde yer alan verinin işlenmesi, düzenlenmesi,
erişim ve paylaşıma hazır hale getirilmesi zorunluluğunu ortaya koymaktadır.
ın zamana kadar
asaüstü bilgisayarların dışında hareketliliğin (mobility) artmasına paralel olarak
bilgisayarları ile kurumun içinden veya kurum dışından
Modern kuruluşlar genellikle verileri bir çeşit teknoloji sisteminde depolarlar.
Finans, muhasebe, pazarlama gibi departmanlar verileri genel olarak bir
uygulama yazılımı aracılığıyla bilgisayar sistemine girerler. Yak
sisteme girilen veriler merkezi enformasyon sistemleri birimlerince yönetiliyor ve
yönetimden ya da şirketin diğer bölümlerinden verilerle ilgili bir istek geldiğinde
bu birim yanıt veriyordu. Günümüzdeki eğilim ise gelişen yazılım ve teknolojinin
de etkisiyle verilerin daha az merkezileşmesi ve çalışanların masalarındaki
bilgisayar aracılığıyla istedikleri verilere erişebilmesi şeklindedir. Ayrıca,
m
kullanıcılar el tipi
istedikleri verilere güvenli ve hızlı bir şekilde erişebilmektedir. Niceliksel
açıdan şirketler veri yönetimi işini; maliyet, hız ve kapasite cinsinden
değerlendirirler. Bir veriyi arayıp bulmak ne kadar maliyetlidir? Veriyi
sistemimize ne kadar sürede alabilir ya da sistemdeki veriye ne kadar sürede
25http://www.techweb.com/encyclopedia/defineterm.jhtml;jsessionid=XAY1PEOPDBNHQQSND
BECKH0CJUMEKJVN?term=data&x=0&y=0 (Erişim Tarihi: 8.5.2006)
13
erişebiliriz? Sistemimizin kapasitesi ne kadar veriyi saklamaya uygundur? 26 Bu
sorulara ilave yapmak mümkündür. Sistemimize ne kadar sürede ne kadar veri
girmektedir ve artan veri gereksinimini karşılamak için zamanla ne kadar
yatırım
aber, bankalar, sigorta
şirketle
apmanız
gerekti
1. 2 En
şağıdaki bir ayrımla incelemek
yapmalıyız? Artan veri ihtiyacını karşılamak demek , bu gereksinimin
sisteme çok veri girilmesiyle karşılanacağı anlamına gelmemektedir. Sisteme
çok veri girilmesi, sistemin kapasite gereksinimini yeniden ele almak ve ilave
maliyet anlamına gelmektedir. Önemli olan en az maliyetle, en hızlı şekilde
doğru ve kullanılabilir veriye erişmektir.
Tüm kuruluşların verilere gereksinimi olmakla ber
ri, sosyal güvenlik kurumları ve kamu hizmeti veren kuruluşlar gibi bazı
endüstriler verilere fazlasıyla bağımlı çalışırlar. Bu kuruluşlar başarılı olabilmesi
için verilerini iyi yönetmek zorundadırlar.
Veriler tek başlarına bir anlam ifade etmezler, sadece olup biten olayların bir
bölümünü açıklar, içinde değerlendirme, yorum yoktur. Veri size ne y
ğini söylemez. Veri kendisinin önemi ya da işe yarayıp yaramayacağı
hakkında bir fikir vermez ama veri kuruluşlar için çok önemlidir ve bunun da
sebebi enformasyon yaratmak açısından vazgeçilmez bir hammadde olmasıdır.
formasyon
Anlam Şemasının ikinci basamağında yer alan enformasyon, günlük
kullanımdan teknik kullanıma kadar çok değişik anlamları içermektedir. Genel
olarak, enformasyon kavramı, iletişim, kontrol, veri, biçim, komut, bilgi, zihinsel
uyarıcı, örnek, algılama, sezme, tasvir gibi pek çok kavramla yakından ilintilidir.
Çok sayıda anlama gelen enformasyonu a
26 Davenport T., Prusak L., “İş Dünyasında Bilgi Yönetimi”, Rota Yayınları, 1. Basım Şubat 2001, s.23-24.
14
mümk
ormasyon bu şekilde değerlendirilirse , onun doğru olma
dönüşümünü ve biçimlenmesini etkileyen herhangi bir model/biçim
larak tanımlanmaktadır. Bu durumda, modeli algılayacak veya değerlendirecek
rneğin DNA’daki yapısal birim zinciri, bilinçli bir
ündür. İleti olarak enformasyon, model/biçim olarak enformasyon,
duyumsal girdi olarak enformasyon, dönüşüme önderlik eden etki olarak
enformasyon, kayıt olarak enformasyon.27
İleti olarak enformasyon; bir göndericiden bir veya daha fazla alıcıya
gönderilen iletidir. Enf
zorunluluğu yoktur ve gerçek dışı veya yalan olabilir. İletişimin akışını
engellemekte kullanılan yok edici gürültü bile bu kapsamda enformasyon
olarak tanımlanmaktadır. Bu model, belli bir göndericiyi , en az bir alıcıyı ve
taraflarca anlaşılabilen ortak bir dilin varlığını varsayar.
Model/Biçim olarak enformasyon; herhangi bir simgesel/temsil edilen
model/biçim olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre, ne tarafların doğrudan
haberleşmesini ne de enformasyonun doğruluğunu varsayar bunun yerine bu
ilişkiyi anlayan birinin varlığının yanında, nesne ile onun gösteriminin ayrı
olduğunu varsayar. Bu bakışın, bilinçli aklı gerektirdiği görülmektedir.
Duyumsal girdi olarak enformasyonun ise, bir cihaz veya organizmaya
girdi tipi olarak tanımlandığı görülmektedir. Sinir sistemine sahip bir organizma,
girdi aldığında, bu girdiyi elektrik sinyallerine dönüştürür. Bazıları tarafından bu,
enformasyon gibi görülmemektedirler.
Dönüşüme önderlik eden etki olarak enformasyon; diğer model veya
biçimlerin
o
bilinçli bir akla gerek yoktur. Ö
akla gerek duymaksızın organizmanın gelişimini ve oluşumunu etkileyen
modeldir.
27 http://en.wikipedia.org/wiki/Information#Information_is_not_data (Erişim Tarihi: 8.5.2006)
15
Kayıt olarak enformasyon; kayıtlar enformasyonun özel bir biçimidir.
Esasen kayıtlar, bir değeri olduğu için bilinçli olarak tutulan iş faaliyet ve
işlemlerinin yan ürünüdürler. Kayıtlar, muhasebe açısından yasal ve mali
yükümlülüğü yerine getirmek, örgüt hafızasının bir parçası ve iş değerinden
i değiştirmek,
ır. Enformasyon,
ır, alıcının bakış açısında ya da anlayışında
n iletinin gerçek bir
enformasyon niteliği taşıyıp taşımadığına karar veren alıcıdır. Yani,
enformasyonda hâkim konumda olan alıcıdır, gönderici değildir. Enformasyon
kuruluş içinde iletişim teknolojisini kullanarak (iletişim ağı,e-posta, İntranet,
Extranet gibi.) veya geleneksel yöntemler kullanarak (el yazısıyla not
göndermek, bir yazının fotokopisini göndermek gibi) dolaşır. Enformasyon
yönetiminin niceliksel ölçümleri iletişim ağına bağlantı sayısı ve yapılan işlem
sayısıyla ilgilidir. Örneğin iletişim ağına bağlı kullanıcı sayısı, gelen/gönderilen
e-posta sayısı gibi. Enformasyon yönetiminin niteliksel ölçümü ise bilgi verme ve
üş kazandırdı
ötürü tutulmaktadır.
Enformasyonun amacı, alıcının bir konudaki düşüncelerin
değerlendirmesi ya da davranışı üzerinde bir etki yaratmakt
alıcısını biçimlendirmek zorundad
fark yaratmalıdır. Buradan da anlaşılacağı üzere alına
kullanılabilir olma özelliğini içerir. Aldığım ileti bana yeni bir gör
mı? Bir durumu gerektiği gibi anlamama ve bir kararın oluşmasına yardımcı oldu
mu? gibi.28
1.2.1 Veriden Enformasyona
Kendi başlarına bir anlam taşımayan, olup bitenlerin sadece bir bölümünü
açıklayabilen veriden enformasyona ulaşılabilmesi için Davenport ve Prusak 5C
28 Davenport T., Prusak L., a.g.e., s.25
16
kavramını oluşturmuşlardır: Yoğunlaştırma, (Condensed), Bağlamsallaştırma
(Contextualized), Hesaplama (Calculated), Sınıflandırma (Categorized),
Düzeltme (Corrected). 29 Bunlar, veriye hangi anlamaların katılmasıyla
enformasyona dönüşeceğini göstermektedirler.
Yoğunlaştırma: Veri özetlenir, sıkıştırılarak gereksiz derinlik yok edilir.
Bağlamsallaştırma: Verinin ne amaçla toplandığının bilinmesidir.
Hesaplama: Analiz edilmiş veri, yoğunlaştırılmış veri gibi olur.
Sınıflandırma: Analiz birimi bilinir.
Düzeltme: Hatalar düzeltilir, kayıp veri delikleri temizlenir.
Şekil: 2 Veriden Enformasyona (Kaynak: Davenport, T, Prusak L., Working Knowledge: How Organisations Manage
ıt altına
n
satınaldığı gibi.30 Bir etikette bu kadar çok verinin olması ve yaşamımızda çok
sayıda bu tür ürünlerin bulunması düşünüldüğünde bir veri dağı ile karşı karşıya
What They Know, Harward Business School Press, Boston (1998) Aktaran: A. Tiwana, a.g.e s:82)
Günlük yaşamımızda her bir ürün marketlerin raflarına gelinceye ve satınalınıp
tüketilinceye kadar her aşamada etiketlenmekte diğer bir deyişle kay
alınmaktadır. Barkodla etiketlenen bu ürünler hakkında oldukça fazla veri elde
edilebilir: üretim tarihi, zama ı, rafa konulma zamanı, fiyatı ve hatta kimin
29 Tiwana A., a.g.e., s-82-83. 30 Tiwana A., a.g.e s:82.
VERİ
Hesaplama
Yoğunlaştırma
Düzeltme
Bağlamsallaştırma
Sınıflandırma
ENFORMASYON
17
kalındığı ortadadır. Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımıyla bu verilerin
toplanması ve erişilmesi kolay olsa da bunların enformasyona dönüştürülmesi
erekir. İşte bu veri yığınını enformasyona dönüştürülmesi yukarıda belirtilen
vukuf.
amaçlı yönelimi
g
anlamların katılması ile oluşmaktadır. Bilgisayarlar verileri enformasyona
dönüştürme konusunda yardımcı olabilirler ama bağlamsallaştırma, diğer bir
ifadeyle verinin amaca uygun hale getirilmesi söz konusu olduğunda
bilgisayarların fazla bir yardımı olmaz; sınıflandırma, özetleme ve hesaplama ise
genelde insanlar tarafından yapılmaktadır. 31 Başka bir ifadeyle veri onun
yaratıcısı tarafından anlam katıldığında enformasyona dönüşmektedir.
1.3 Bilgi
Anlam Şemasının üçüncü basamağında yer alan bilgiyi,Türk Dil Kurumu 32
aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır. Bilgi:
- İnsan aklının erebileceği olgu, gerçek ve ilkelerin bütünü, bili, malumat.
- Öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek, malumat, vukuf
- İnsan zekâsının çalışması sonucu ortaya çıkan düşünce ürünü, malumat,
Ayrıca felsefi anlamada bilgiyi; genel olarak ve ilk sezi durumunda zihnin
kavradığı temel düşünceler, malumat, bilişim açısından da, kurallardan
yararlanarak kişinin veriye yönelttiği anlam olarak tarif etmektedir.
Meydan Larousse33 ta ise bilgi, “bir iş veya konu hakkında bilinen şey” şeklinde
tanımlanmaktadır. A.Cevizci34, bilginin tanımını, “öznenin
31 Davenport T.H., Prusak L., a.g.e s: 25. 32 Türk Dil Kurumu Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr/TDKSOZLUK/SOZBUL.ASP?kelime=bilgi, Erişim Tarihi: 13.5.2006 33 Meydan Larousse, İkinci Cilt, Meydan Yayınevi, 1986, s:371 34 Cevizci A.,”Felsefe Sözlüğü”, Pradigma, İstanbul,1999, s.123
18
sonucunda, özne ile nesne arasında kurulan ilişkinin ürünü olan şey”, veya
“birşeyin ayırdına veya bilincine varma” şeklinde vermektedir.
Geleneksel bilgi tanımında bilgi, gerekçeleri gösterilmiş, bir şekilde kanıtlanmış
edilmiştir.
ir inanca sahip olması,
mesi gibi üç
erekçelendirme koşulunu zora sokan karşı örnekler
şu tanımı yapmaktadır. “Bilgi, yeni
r.” 36
gerekli ortamın oluşturulmasını ihtiyaç vardır.
yani gerekçelendirilmiş doğru inanç (justified true belief) olarak tarif
Bu tanıma göre bilginin oluşması için; kişinin epistemik b
bu epistemik inancın doğru olması ve bu inancın gerekçelendiril
koşula gereksinim duyulmaktadır.35 Başta E. Gettier olmak üzere birçok filozof
bilginin bu tanımındaki g
vermişlerdir. Ancak konumuz gereği bu ayrıntıya girilmeyecektir.
T. Davenport ve L. Prusak bilgi konusunda
deneyimleri değerlendirmek, içselleştirmek için bir ortam ve çevre sağlayan,
tecrübe, değerler, sözel enformasyon, uzmanlık kavrayışı ve mesnetli sezginin
akışkan bir karışımıdır. Bilenlerin dimağından doğar ve yine orada uygulanır.
Kuruluşlarda bilgi, çoğu kez yalnızca belgelerde ya da sır gibi saklanan evrakta
değil, organizasyonun gündelik işleyişinde, süreçlerde, pratiklerde gizlidi
Nonanka bilginin açık ve örtük olarak ayrımını yapmakta ve açık bilginin
kodlanabileceğini ve sistematik bir dille aktarılabileceğini, örtük bilginin kişisel
olduğunu bu yüzden aktarımının zor olduğunu ifade etmektedir. 37 Ayrıca,
bilginin yalnızca aktarımı değil ortaya çıkarılması da zordur. Zira bunu
yapabilmek için
35 Yalçın Ş., “Bilginin Normatif Yönü”, Bilgi ve Değer- Bilgi ve Değer Sempozyumu Bildirileri, Vadi Yayınları, 1.Basım Kasım 2002, s.123 36 Tiwana A., “Bilgi Yönetimi”, Dışbank Kitapları- 5Ağustos 2003, s.9 37 Nonaka I., “The Knowledge Creating Company”, Harvard Business Review, Nov.-Dec, 1991, p:96-104
19
A lı
açı sahip olunduğuna göre
kiş an
tan
1- klı
sonucunu bilme olarak bilgidir.
4- enformasyona erişim şartı olarak bilgi: bir enformasyona ulaşmak için erişim
en şey arasındaki ilişkinin
lavi ve Leidner38 bilgiyi, veri ve enformasyondan ayırmak amacıyla beş fark
dan tanımlamakta ve bu beş bakış açısından hangisine
inin bilgiye ilişkin görüşü değişmektedir. Buna göre bilginin beş farklı açıd
ımı :
a n durumu olarak bilgi: kişinin tecrübelerinden edindiği bilgidir.
2- bir nesne olarak bilgi: depolanıp kullanılan bilgidir.
3- süreç olarak bilgi: bir faaliyetin
kolaylığı olarak bilgidir.
5- yetenek olarak bilgi: bir sonraki faaliyeti etkileme kabiliyeti olarak bilgidir.
Önder39 bilgiyi; “varolanın tanınmasıdır. Başka bir ifadeyle varolanı tanıma onun
bilgisine sahip olmadır. Bilgi bir şey hakkında verilen hükümlerdir. Bu durumda
bir bilen bir de bilinen vardır: İşte bilgi bilenle bilin
ortaya koyduğu şeydir. Başka bir açıdan, bilgi bilinenin bilendeki yansımasıdır .
Yani varolanın zihinde oluşan yansımasıdır.” şeklinde ifade etmektedir.
Leonard ve Sensiper 40 bilgiyi çizgisel bir izgede (spektrum) açıklamaktadır.
Diğer bir ifade ile, “Bilgi, izgede oluşur. İzgenin bir ucunda bilgi, tamamen örtük
yani insan aklında yarı bilinçli veya bilinçsiz halde iken, izgenin diğer ucunda
bilgi tamamen açık yani onu ortaya koyan insanların dışında erişilebilen
kodlanabilen haldedir. Bilgilerin çoğu izgenin bu iki aşırı ucu arasında
oluşmaktadır.”
38 Alavi M., Leidner D.E. “Knowledge Management and Knowledge Management Systems: Conceptual Foundation and Research Issues” , MIS Quarterly, March 2001, 25 (1), 107-136 39 Önder N., “Bilginin Serüveni”, Vadi Yayınları , Ekim 2005, s: 9
40 Leonard, D. & Sensiper, S. (1998) "The Role of Tacit Knowledge in Group Innovation." California Management Review, 40(3), 112-132 Aktaran P.M. Hildreht, C.Kimble, The Duality of Knowledge, Information Research Volume 8, No 1 Oct. 2002,
20
Yukarıda verilen tanımlara bakarak bilgi ile ilgili şu genellemeler yapılabilir: 41
1- Bilginin temelini veri ve enformasyon oluşturur.
2- Bilgi enformasyonun rasyonel bir biçimde akıl süzgecinden geçmesi,
yorumlanması ve kullanılmasıyla ortaya çıkar.
3- Bilgi karar verme, planlama, karşılaştırma, değerlendirme, analiz,
tahmin,tanı vb. yaşamın her alanına dayanarak oluşturulacak eylemlerin ve
uygulamaların temelini teşkil eder.
1.3.1 Enformasyon ve Bilgi
ir sonucu olabilir.
42
Dilbilimsel açıdan bilgi ile enformasyon arasındaki fark her iki kelimenin fiil
biçimlerinde ortaya çıkmaktadır. Enformasyon (information) kelimesinin fiil biçimi,
yani enforme etmek (to inform) , bilgi iletimi/açığa çıkarılması faaliyeti veya
etkinliği anlamındadır. Bilgi (knowledge) kelimesinin fiil biçimi, yani bilmek
(to know) ise enforme edilmenin b
Enforme etme faaliyeti olarak enformasyon, herhangi birinin aklında bilme
durumunu oluşturmak için tasarlanır. İletişimde bulunma olarak enformasyon ise
bilgi (knowledge) ile bilinen şey anlamında aynı anlama gelir. Böylece kabaca
şu söylenebilir. Enformasyon ile bilgi kelimeleri arasında; eğer birinin ne bildiği
veya ne hakkında enforme edildiği (bilgilendirildiği) anlamlarında
kullanılması durumunda bir fark yoktur. Enformasyon ile bilgi kelimeleri, bilme
durumu ve bilgilendirme faaliyeti anlamında kullanıldığında ise iki kelime
arasında fark oluşmaktadır.
Çapar B., “Bilgi Yönetimi”, Bilgi Çağı, Bilgi Yönetimi ve Bilgi Sistemleri, Çizgi Kitabevi,
Şubat 2005, 1. Baskı, s: 179-180 42
41
Machlup F., “Knowledge and Knowledge Production”, Princeton University Press, Volume 1, s.56-57
21
Kabaca ifade edilen anlamsal ilişki, dikkatli bir şekilde ve bazı nitelendirmelerle
yeniden şekillendirmeyi hak etmektedir. Bunun için bir taraftan zihinsel faaliyet
ile zihinsel durumu, bir taraftan da bu faaliyetlerin ve durumların uygulandığı
içeriği ayırmamız gerekir. Zihinsel faaliyet ve zihinsel durumlar söz konusu
olduğunda, enformasyon ile bilgi arasında açık bir farklılık söz konusudur.
Enformasyon, bilgilendirme ve bilgilendirilmiş olma süreci veya faaliyetidir.
Bilgi ise bilme durumudur. Bilgilendirilme süreci veya faaliyeti bilme durumunu
yaratabilir. Ancak bu bağlantı tanımsal olarak doğru değildir. Bilgilendirme
süreci , bilme durumunu üretmesi için ne gerekli ne de yeterlidir. Gerekli değildir
ilme durumu, yaratıcı düşünceden, gözlemden, deney yapmadan,
bir çok açıdan sonuçsuz olabilir. Örneğin enformasyon alıcının
eya çok kısa süre için
ilir.
ilir. Alınan enformasyonun içeriği, bilinen bir şeyin içeriği ile
zun yeni bilgi girişleriyle birleştirilmesi, bilgi stoğumuzun yeniden
ın gözden geçirilmesi ile
ak mümkün değildir.
su olan ekleme değildir. Yeni enformasyonun kabulü ile
bildiğim şey, daha önce bilmiş olduğumdan, miktar olarak değil ama yapı ve
çeşit olarak farklı olabilir. Gerçekte, yeni enformasyonun içeriği daha önce bilmiş
olduğum şeyleri yadsıyabilir, yanlışlayabilir veya çürütebilir. Böylece, aklımdaki
bilgi stoğum öncekinden daha geniş olmayabilir. Hatta bir önceki bilgi
çünkü b
sezmeden, icat etmeden, buluşlardan ortaya çıktığı için. Yeterli değildir çünkü
enformasyon
zihnine veya bilincine nüfuz etmeyebilir, anlaşılmayabilir v
bile olsa zihninde tutulamayab
Bir şey hakkında bilgilendirilmiş olarak alıcı, enformasyonun içeriğini bilme
durumuna ulaşab
sonuç olarak aynı olabilir. Ancak böyle olması gerekli değildir. Çünkü, önceki
bilgi stoğumu
düzenlenmesi, yeniden yapılanması veya anlamın
sonuçlanabilir. Değişen bilgi ile eklenen bilgiyi karşılaştırm
Çünkü burada söz konu
22
duğu
asyondan farklı kılan özellikleri 43 aşağıdaki şekilde sıralamak
ümkündür:
ir kavramdır, bilgi insanın bildiği şeydir.
amaz.46
stoğumdan daha iyi olmayabilir. Çünkü yeni enformasyonun sonuç olarak yanlış,
hatalı, yanıltıcı, aldatıcı oldukları kanıtlanabilir. Yeni bilgi, eskisinden farklı
olabilir. Bu farklılığın alınan yeni enformasyonun içeriği ile aynı olması
gerekmemektedir. Alınan enformasyonun alıcının aklında daha önce edindiği
bilginin içeriğini değiştirmesi durumlarından ayrı olarak, enformasyon süreciyle
iletilen ve alınan bilginin içeriği ve enformasyonun içeriğinin aynı ol
durumlarda vardır. Bu durumlarda enformasyon ve iletilmiş bilgi içeriklerin
ilgili olması kadarıyla aynıdır. Yine de, bazı insanlar bu isimleri içeriklerinden söz
ettikleri zamanda bile farklı anlamda kullanmayı tercih etmektedirler.
Bilgiyi enform
m
- Bilgi insana ait b
- Bilgi düşünmenin ürünüdür.
- Bilgi geçmiş ve gelecekle bağlıdır ve ancak içinde bulunduğumuz zaman
diliminde üretilir.
- Bilgi toplumun ve sosyal çevrenin üzerinde etkisi olduğu sosyal bir
kavramdır.
- Yeni bilgi ancak önceki bilgiler kullanılarak üretilir.44
- Bilgi kesin değildir. Zaman ve çevreye göre değişebilir.45
- Bilgi kopyalan
43 Lang J.C., “Managerial Concern in Knowledge Management”, Journal of Knowledge Management, Vol. 5, Number 1, 2001 p:44 44 McDermott, R. ``Why Information Technology Inspired But Cannot Deliver Knowledge Management'', California Management Review, 1999,Vol. 41, pp. 103-17. 45 Ocak N., “Bilgi Üzerine Kuramsal Yaklaşımlar”, Bilgi Dünyası Cilt 1, 2000, s:147 46 Tiwana A., a.g.e. s.120
23
Bilginin enformasyon ve hatta veri ile farkını ortaya koyan bir husus da bu üç
kavramın aktarım veya iletiminin farklı olmasıdır. Şöyleki veri ve enformasyon
açığa çıkmış, kodlanabilme ve depolanabilme gibi özellikleri olduğu için
aktarımları veya iletilmeleri bilginin aktarımı veya iletiminin aksine enformasyon
teknolojileri aracılığıyla olmaktadır. Oysa ki bilginin aktarımında veya iletiminde
yon teknolojilerine ek olarak insan unsuru ön plana çıkmaktadır.47
.
enformas
Ayrıca Soo48, bilginin tanımı gereği kodlanamayacağını ve kodlama yapıldığı
anda bilginin veriye dönüştüğünü ve bu veri ancak sonuç almaya yönelik tekil bir
şekilde birleştirilirse yeni bilgi oluştuğunu belirtmektedir. Bilginin bu temel özelliği
nedeniyle bilgi yönetimi zor ve karmaşık bir süreç haline geldiğini söylemek
mümkündür.
1.4 Bilgelik-Akıl
Bilgelik Yunan mitolojisinde Tanrıça Pallas Athena , Roma mitolojisinde Minerva
olarak vücut bulan bir kavram olup, akıl, sağduyu, beyin ve bilgi teorisi ile
ilintilidir 49 Bilgelik, gerçeğin farkına varılması ve gereken değerlendirmenin
yapılması için, tecrübe, önsezi, derin düşünce aracılığıyla gelişen bir yetenektir.
Bazen sağduyunun en gelişmiş hali şeklinde kavramsallaştırılmaktadır.
Standart felsefi tanımı bilgeliğin mevcut bilginin en iyi şekilde kullanımından
oluştuğunu söyler. Bilgelik-akıl, pratik durumlara uygulandığında öngörü ile
eşanlamlıdır. 50
47 Montano B., a.g.e , p:303 48 Soo C., et al ,”Knowledge Management: Philosophy,Process, and Pitfalls”, California Management Review, Summer 2002, Vol.44, No:4, pp:131 49 Small M.W., “Wisdom and Now Managerial Wisdom: Do They Have a Place in Management Developmet Programs?”, The Journal of Management Development, 2003, Vol. 23, No:7/8, pp: 751-764 50 http://en.wikipedia.org/wiki/Wisdom (Erişim Tarihi: 10.9.2006)
24
J.Rowley bilgeliği, “ en uygun davranışı ortaya koyma yeteneği, ilgiyi ve en
iyiyi dikkate alma” şeklinde tanımlamaktadır.
b
durumun ardındakini görecek bir önsezi yeteneğini
erektirir. Aslında, bilgelik tecrübeyle biriktirilen ve işyerinde günlük
önemli organizasyon kaynağıdır. Bilgelik tecrübe ve
susunda sağlıklı yargıya varma kabiliyetidir. Doğal olarak
51 Rowley, ayrıca bilgeliğin;
insanda vücut bulduğu ve hareket ile sergilendiğini, bilginin karmaşık ve duyarlı
kullanımını içerdiğini, daha geniş sosyal ve etnik gerçekleri göz önünde tutmayı
ve karar alma ve kararı uygulamayı kapsadığını ifade etmektedir.
Bilgelik, tecrübeden doğan, olağandışı etmenleri ve alışılmadık sonuçları
görmek amacıyla görünen
g
öğrenilenlere eklenen çok
düşünce aracılığıyla kazanılan kişisel bir yetenek olduğu için, geçmişteki
sıradüzensel ve işlevsel rollerin yerini , yeni örgütün oluşturulmasında bilgeliğe
odaklanan öğrenme ilişkileri alabilir ve bilgelik, örgütün gerçek gücünü ortaya
koymasında örgüt stratejisi olarak kullanılabilir. Bilgelik, sadece zeka ve en
uygun olanı yapma yeteneği biçimde bir şemsiye bir kavram değil zaman
içinde karar alıcıların en akıllı ve optimum karara ulaşmasını sağlayan bir
kavramdır. Bilgelik-akıl, zaman içerisinde öğrenen örgütün gelişmesi için ne
yapılması gerektiği hu
işle ilgili yapılan işlemler, karar alıcılar için bir esin kaynağı değildir, bilgelik-akıl
zamanla bu işlemlerin birbiriyle bağlantılarını bularak ve değişikliklerini
gözleyerek gelişir. 52
51 Rowley J., “What Do We Need To Know About Wisdom”, Management Decision, 2006, Vol.44, No.9 s:1250 52 Thierauf J.R., Optimal Knowledge Management : Wisdom Management Systems Concepts and Applications. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2006. p 5
25
Bu kavramı irfan (bilme, anlama,sezme, gerçeğe ulaştırıcı güçlü seziş 53 )
kelimesiyle de ifade etmek mümkündür. Teknik olarak irfan kelimesi,aksiyona
yönelmiş,hayata geçirilmiş bilgidir. Diğer bir deyişle, irfan kişinin bildiğini doğru
yerde, doğru zamanda, doğru biçimde kullanma bilgisi ve yeteneğidir. Doğru
yerde,doğru zamanda ve doğru biçimde kullanılmayan bilginin fazla bir değeri
1.4.1 Bilgiden Bilgeliğe
lgelik hiyerarşisinin zirvesi olan bilgelik, bilgiye
ilginin artışı, olayları daha geniş bir
kış a lgeliğin artışını
lama 55
ıllı o Bilgili kişi
rçekle desteklenmiş inanca sahiptir.
nidir. Bilgeliğin diğer
bileşeni, yaşama ilişkin sağlıklı ve dingin bir değerlendirme gösterisidir. Akıllı kişi
sadece gerekçelendirilmiş doğru inanca sahip kişi değil aynı zamanda kendi
yoktur.54
Bilgelik bir anlamda kişinin yaşamı boyunca elde ettiği bütün bilgilerin toplamı
olarak değerlendirilebilir.
Veri, enformasyon, bilgi ve bi
birikmiş tecrübelerin ilavesiyle oluşur. Bilginin işlenerek bilgelik aşamasına
gelmesi için ilave akıl yürütme becerisi, anlama ve sonuç çıkarabilme becerisine
gereksinim vardır. Bilgelik, iyi ile kötüyü, doğru ile yanlışı ayırt etme ve
değerlendirme yeteneği olup bilgisayarların yapamadığı şeydir. Diğer yandan
yakın geçmişe bakıldığında tek başına b
ba çısı ve bağlamda anlamayı ve görmeyi de içeren bi
sağ maktadır.
Ak lmak ile bilgili olmak arasında temel farklılık vardır.
gerekçelendirilmiş doğru inanca veya ge
Bununla birlikte, bilgili olmak bilgeliğin sadece bir bileşe
53 http://www.tdk.gov.tr/TDKSOZLUK/sozbul.asp?KELIME=irfan (Erişim Tarihi:10.9.2006) 54 Zaim H. a.g.e. s: 72 55 Pantzar E., “Knowledge and Wisdom – in the Information Society”, Foresight/ vol.02, no.02, Apr. 2000
26
zihinsel kavrayışı ve anlayışını pratik olarak uygulamak için onu kullanan kişidir.
iş bir açıyla bakma gibi özellikle beraber, uygun amaçlar seçme ve
değer biçme , sağlıklı değerlendirmeye sahip olma, bilgiyi amaçlara ulaşmak için
ndini gösterir.56
ırılması
de oldukça çeşitli kıstaslara göre yapıldığı
-
- bilen kişiye göre sınıflandırılması ele alınacaktır.
Bilgelik, olayların zeminini ve sonuçlarını göz önünde tutma, öngörüye sahip
olma, gen
kullanma özelliğinde ke
Bilgelik, enformasyon ve bilgi kullanımı ile doğru yargıya varmayı içerdiği
için,bilgi ile bilgelik arasındaki ilişkiyi J.Rowley57, “bilgi (knowledge) yapma-bilgisi
(know-how) ise, bilgelik, bir şeyi ne,nasıl , niçin yaptığını bilmek” şeklinde ifade
etmektedir.
1.5 Bilginin Sınıfland
Bilginin (bilinen şey anlamında) sınıflandırılması denemesi, onu tanımlama
denemesinden daha aydınlatıcıdır.58 Bilgiler elde edilirken dayanılan kaynak,
başvurulan yöntem ve kullanmada hedef olarak seçilen amaca göre türlere
ayrılır. Bilginin sınıflaması literatür
görülmektedir. Bu çalışmamızda bilginin;
bir konunun veya alanın bilgisi olarak sınıflandırılması,
- bağlam bazında sınıflandırılması,
- kullanma,düzenleme ve kaynağına göre sınıflandırılması,
- ikili ayrıma göre sınıflandırılması,
618 57 Rowley J., a.g.m 58 Machlup F.,” Knowledge and Knowledge Production”, Princton University Press, Volume I, s:59
56 Bierly P.E III., Kessler E.H.,ChKristensen E.W.,” Organizational Learning, Knowledge and Wisdom”, Journal of Organizational Change Management, Volume 13, no 6 , 2000, pp: 595-
27
1.5.1 Bir konunun veya alanın bilgisi olarak sınıflama
Bilim, felsefe, sanat, din, günlük bilgi ve “okkült” bilgi diye altı tür bilgi
vardır.
1.5.1.1 Bilimsel bilgi
ğlamlık ve güvenirlilik olan bu bilgi türüyle insan ihtiyaçlarını
ntemler,
bilgisi edinilen varlık türü, farklı bilgi türlerinin birbirleriyle olan ilişkileri ve
tirel bir tutumla düşünülerek elde edilen ve diğer bilgilere
i
i içerdiğinden yanlışa düşme olasılığı azalır. İkincisi,
ttirir. Diğer bilgi dallarının da
59
En belirgin niteliği sa
karşılar. İlk çağdan beri bu nitelikleri taşıyan fakat durmadan değişerek, kendini
düzelterek ilerleyen bir bilgi dalıdır. Bilimsel bilgi, tarafsızdır, rasyoneldir ve
sistemli bir bilgidir. Bu nedenle doğru çıkarımlara olanak sağlar.
1.5.1.2. Felsefi bilgi
Herhangi bir bilgi türünün verilerinin doğruluk derecesi, kullanılan yö
işlevleri üzerinde eleş
yol gösterici nitelik taşıyan bilgidir.
Felsefi bilgi insanın felsefi tutuma girmesini sağlar. Felsefi tutum ise kendisin
başlıca şu üç özellikte gösterir. Birincisi, varolana bütüncül bir görüşle
bakmalıdır. Bu bakış açısı olgu veya olayı onların içinde bulundukları bütünü
dikkate alarak incelemey
eleştirel zihne sahip olmalıdır. Üçüncüsü, hoşgörülü olmanın gerekliliğidir.
1.5.1.3 Sanatsal bilgi
Sanat,farklı alanlarda farklı ifade yolları kullanan, sezgiye dayalı, duyguya
hitabeden kişisel etkinliktir. Sanatkar varolanı akse
59 Önder N., a.g.e s: 43-59
28
yaptığı budur, fakat gerek ifade tarzı, gerek şekli ve gerek ortaya çıkan verinin
le değişmez mutlak doğru olarak kabul edilir. Bu
kabulleniş tamamen inanç işidir. İnanılan hükmün kipliği zorunluluk ifade eder.
i, matematik dışında, olanaklı veya olumsaldır.
lan bilgi türü olup her türlü günlük işlerde kullanılan, olgusal
akat bilim gibi düzenli ve genel geçer olmayan bilgidir. Şu çeşitleri vardır.
nyayı oluşturan
ç haline gelmiş bazı
alış
olu
3-
kuyumculuk vs. gibi zanaatlarda gerekli olan bilgi.
başkaları tarafından kullanılma amacı, sanatı diğer bilgilerden ayırır. Sanatı
diğer bilgi dallarından ayıran önemli bir nokta, bilimsel bilginin aksine,öznel
oluşudur.
1.5.1.4 Dinsel bilgi
Kaynağı ve kipi bakımından diğer bilgilerden ayrılır. Dinin özünü vahiyle
bildirilen bilgiler oluşturur. Bu bilginin özü aşkın bir varlık tarafından insana
bildirilmiştir. Bu neden
Dinsel bilgiyi diğer bilgilerden ayıran en önemli özellikte budur. Diğer bilgi
dallarında hükmün kipliğ
1.5.1.5 Günlük bilgi
En çok başvuru
olan f
1- Doğrudan doğruya algı ile kavranan bilgi: Niteliksel olup, dü
şeyleri, renkleri,sesleri kokuları ile tanıtır. Örneğin, pamuk yumuşaktır, demir
ağırdır,taş soğuktur gibi.
2- Gelenek ve görenekle elde edilen bilgi: Atasözleri, inan
kanlıklar, yılların tecrübesiyle kazanılmış kanaatler vd. bu çeşit bilgiyi
şturur. Örneğin ayvanın bol olduğu yılda kışın şiddetli gececeği bilgisi gibi.
Zanaatkarların bilgisi: Usta çırak ilişkisinde elde edilen bilgidir. Marangozluk,
29
1.5
Olg niyetin meydana
get
ve
sem
kiş
Me lıyordu.
Ok
ger
15. ve düzenleme tarzına, kaynağına, varlık oluşuna
gö
B
e
y 0
1.5.2.1.1 İdealist bilgi: Kaynağı okuduğumuz, yaptığımız ve tartıştığımız
ızı, hedef saptamamızı,
.1.6 Okkült bilgi
usal ve objektif bilginin tam karşıtı olan bilgidir. Büyüsel zih
irdiği ve kullandığı bilgidir. Genellikle gizli varlıkların insan hayatına karışması
bazı kişilerin bunlarla temas edilebileceği inancına dayanır. Bu bilgilerde
bolizm büyük rol oynar. Sembollerin açıklanmasının gizli güçlere sahip
ilerin yetkisi içerisinde bulunduğu inancı vardır. Eski Mısır ve
zopotamya’da tıp ve gökbilim alanlarında okkült bilgiler önemli yer a
kült bilgiler görünmez olanla ilgili olduğu için dinden faydalanır, akıldışıdır ve
çeklikle ilgisi yoktur.
2 Bilginin;kullanma
re sınıflandırılması
ilginin diğer bir sınıflandırılma şekli ; bilginin kullanma ve düzenleme şekline,
dinildiği kaynağa göre ve örgütün varlığı olarak ele alınmasına göre
apılanıdır. 6
1.5.2.1. Kullanma ve Düzenleme Tarzına Göre Bilgi Türleri
Bilgiyi kullanış biçimimiz, bilgiyi nasıl algıladığımız ve düzenlediğimize bağlı
olarak değişir. Bu açıdan yaklaşıldığında bilgiyi; idealist bilgi, sistematik bilgi,
pragmatik bilgi ve otomatik bilgi başlıklarında toplanabilir.
şeyler olan idealist bilgi türü, vizyon oluşturmam
değer ve inançlarımızı yönlendirmemizi ve karar vermemizi sağlayan bilgi
60 Barutçugil İ. a.g.e s:60-65
30
türüdür. Kurumlarda idealist bilgi “benchmarking-kıyaslama” ve kurum içi
sonucudur. Alışkanlıklarda, prosedürlerde ve
1.5.2.2. Kaynağına Göre Bilginin Sınıflandırılması
Kaynağına göre bilgi türleri, örtük (tacit) bilgi, açık (explicit) bilgi olarak iki türde
bulunmaktadır.
geliştirme çabalarıyla veya bilgili kişilerin vizyonuyla üretilir.
1.5.2.1.2 Sistematik bilgi: Kaynağı, genellikle formel eğitim olmakla beraber,
gözlemlerimizden ürettiğimiz senaryolar ve modeller olan bu bilgi türü,
karşılaştığımız olaylarla baş etmeye çalışırken başvurduğumuz
genellemeleri, modelleri ve düzenlenmiş biçimde gerçeği algılamamızı
sağlayan bilgi türüdür. Sistemlerin nasıl çalıştığını bu bilgi ile anlarız.
1.5.2.1.3 Pragmatik bilgi: Kaynağı eğitim, verilen talimatlar ve el yordamıyla
bulduklarımız olan pragmatik bilgi türü, işimizi yaparken ve karar alırken
bilinçli olarak kullandığımız kurallar, gerçekler ve kavramlardır. Büyük ölçüde
know-how bilgisidir.
1.5.2.1.4 Otomatik bilgi: Düşünmeden gerçekleştirdiğimiz eylemler otomatik
olarak sahip olduğumuz bilginin
verdiğimiz tepkilerde içerilmiş olan bu bilgi türünün çoğunlukla farkında
değilizdir.
Yukarıda belirtilen bilgi türlerini kişilerin çeşitli bileşimlerde kullanması söz
konusudur. Kişinin dar görüşlü veya geniş bakış açısına sahip olması bu bilgi
türlerini kullanma becerisiyle açığa çıkabilir. Geniş bakış açısına sahip
birinin aksine, dar görüşlü birinin en az kullandığı bilgi türü idealist bilgidir.
31
iyi, söyleyebildiğimizden daha fazlasını biliyoruz
veya algoritmalar tarafından cevaplanamayan gerçek
üyük ölçüde kişiseldir. Üçüncüsü, tüm bilgiler ya örtüktür ya
eceri/marifet veya yapma-bilgisi (know how) şeklinde olabilir. Örtük
ad ez.
iği ir.
1.5.2.2.1 Örtük Bilgi
Örtük bilgi, içimizde,beynimizde taşıdığımız bilgidir. 61 Kişinin değerleri,
duyguları, fikirleri ve tecrübelerinden kök alan bağlam özlü, yüksek derecede
kişisel olan bilginin, sayısal olmayan ve dilsel olmayan biçimidir. 62 Örtük bilgi,
kişinin düşüncesine gömülü olduğu için onu yakalamak ve faydalı enformasyona
dönüştürmek oldukça zordur.63 Örtük bilgi, uzman uygulayıcının ne bildiğidir.
Yani uzman uygulayıcının işini yaparken ona o işi yapmasını olanaklı kılan
bilgidir. 64 Polanyi65 örtük bilg
veya nasıl yapıldığını düşünmeksizin bir şeyi yapmayı bilme olarak
tanımlamaktadır. Polanyi’nin genel bilgi kavramı üç teze dayanmaktadır.
Birincisi, anlaşılır kurallar
buluş. İkincisi, bilgi b
da örtük bilgiden kaynaklanır. 66
Örtük bilgi, açık seçik ifade edilemeyen bilgi olarak özetlenebilir. 67 Bisiklete
binme gibi b
bilgi , örtük olarak belirtilen ve tamamen örtük olan diye iki alt bölüme ayrılabilir.
Örtük olarak belirtilen örtük bilgi, yansıtmayla açık bilgi hale gelen bilgidir.
Tecrübe aracılığıyla biriktirilir ve kişinin bakış açısında, davranışında veya iş
ortaklığında gömülü bilgi olduğundan ötürü asla açık olarak if e edilem
Diğer yandan tamamen örtük olan örtük bilgi ise açıkça belirlenemez. Tanım
itibariyle, sahip olduğumuz ama sahip olduğumuzu bilmed miz bilgid
61 Barutçugil İ., a.g.e s: 62
Goulay S., “Tacit Knowledge, tacit knowing or behaving?”, OKLC 2002- Athens, p. 2 62
Blair D.C., “Knowledge Management: Hype,Hope, or Help?” ,Journal of American Society for information science and technology , 53(12), s: 1025 65 Smith E.A., “The role of tacit and expliicit knowledge in the work place”, Jounal of Knowledge Management Volume 5 Number 4 2001 p: 314 66 Sveby K.E., Tacit Knowledge, http://www.sveby.com/article/Polany.html#Main%20Theses
63 Montano B. , a.g.e. s: 304 64
(Erişim Tarihi Tarihi: 21.3.2006) 67 Platts M.J.,Yeung M.B., a.g.m. s:348-349
32
Bilinçaltında örtük ve açık bilginin kaynaşmasıyla oluşmuştur. Karmaşık
sorunları çözmek için kişisel tecrübe olarak kullanılabilir. Örtük bilgi teknik ve
ilişsel olup, varsayımlardan, içgörülerden, algılamalardan, inançlardan,
d erisini
ş
ma m
yerleştirmekte ve örgütlerin örtük bilginin ortaya ç örgüt içinde
, resimlerle veya diğer araçlarla ifade edebileceğimiz bilgidir. Bu
ön
e t
el olarak tanımlan
ow
e
aracıl
tlice kodla
depolanır, hızlı, güvenilir bir enformasyon sistemiyle erişilir. Açık bilgi
varlıklarının kodlaması bir kez yapılınca, bu bilgi benzer sorunların çözümünde
b
eğerlerden oluşur.68 Teknik örtük bilgi bir ustanın zamanla gelişen bec
kullanmasından veya bir insanın çok özgül bir konuy
şeklinde kendini gösterir. Bilişsel örtük bilgi, yerle
a tamamen hakim olması
şmiş olan kapalı zihinsel
modelleri ve algılamaları içine alır. Bili
olayları yorumlamamızı etkiler.
sel model, yaşadığımız dünyadaki
Nonaka ve Takeuchi’nin69 bilgi yarat odeli, örtük bilgiyi modelin kalbine
ıkarılmasını ve
iletilmesini önermektedir.
1.5.2.2.2 Açık Bilgi
Sözlerle
nedenle, bilginin paylaşabilmesi için celikle onun açık hale getirilmesi
gereklidir.70
Açık bilginin büyük bir bölümü, patent v
gibi, el kitapları gibi biçims
elif hakkı gibi, matematiksel ifadeler
an teknik veya akademik veri veya
enformasyondur. “Ne olduğunu bilmek-kn what” veya sistemli bilgi, elektronik
veya diğer biçimsel metotlarla paylaşılan v
Açık bilgi teknik olup, biçimsel eğitim
iletişimde bulunulan bilgidir.
ığıyla kazanılan anlayış ve akademik
bilgi seviyesi gerektirir. Çok dikka nır ve hiyerarşik veri tabanına
68 Smith E.A. a.g.m s: 314 69 Nonaka I.,Takeuchi H., “The Knowledge-creating company”, Oxford: Oxford University Press,1995 70 Barutçugil İ., a.g.e. s:63
33
tekrar kullanılabilir.71 Açık ve örtük bilginin kullanımı ve arasındaki farklılıkla
aşağıda tabloda özetlenmiştir.
r
Tablo 1- Örgütlerde açık ve örtük bilginin kullanımı (Kaynak: E.A Smith, a.g.m s: 314)
ilgi, uygulamalı, hareket yönelimli bilgi veya,
le sezgiye benzeyen, nadiren açıkça ifade edilen,
sidir.
Açık Bilgi , insandan dokumana yaklaşımını kullanan, iş
süreçlerinde kurulmuş olma esaslı genellikle elektronik ortam
Örtük Bgenellik
veya basılı ortamda olan resmi dille tanımlanan neyin bilindiği
bilgisi veya akademik bilgidir.
kişisel tecrübeyle edinilmiş uygulama esaslı yapma-bilgi
İş süreci Düzenlenmiş işler, yöntemler şeklindedir. Doğrusal,
tahmin edilebilir bir çevrede kodlanmış bilginin tekrar
kullanımı söz konusu olduğu bir iş süreci vardır.
İş uygulaması Kendiliğinden,doğaçlama şeklindedir,
Değişime cevap veren ve tahmin edilemeyen bir çevrede
bireysel tecrübeyi yöneten ve bilgi yaratan bir iş uygulam
vardır.
ası
Öğrenme İş üstünde, deneme yanılma ile yapılır. Örgüt
tarafından belirlenmiş amaç ve hedefleri karşılama gözetilir.
Öğrenme İş değerlemesini bilgi paylaşımını artırmak için
güveni , açıklığı güçlendiren ve kolaylaştıran bir ekip lider
veya amir aracılığıyla gerçekleşir.
i
Öğretme Müfredat kullanan tasarlanmış eğitim ile örgüt
tarafından seçilmiş biçimleri kullanma veya dış kaynak
kullanımı olarak alınma şeklindedir.
Öğretme Bire bir, akıl hocas veya antrenör ile bire bir olarak
stajyer veya çıraklık şeklinde iş başında öğretmedir. Bey
fırtınası yöntemi de kullanılabilir.
ı
in
Düşünüş şekli Mantıksal, gerçeklere dayalı, ispatlanmış
metotları kullanan, bir noktada birleşen düşünüş şekli söz
konusudur.
Düşünüş şekli Yaratıcı, esnek, içgörü geliştiren, aykırı
düşünüşe önderlik eden bir düşünüş şekli söz konudur.
Bilgi paylaşımı Bilgi Paylaşımı
e gibi
Bilginin kodlanması ve bilgi depolarından
çıkarılması ile e-posta gibi elektronik görüşme aracılığıyla
yapılması şeklindedir.
Özverili paylaşım, söz konudur. Ağyapılı, yüz
yüze temas, videoconferans, hikaye anlatımı, sohbet etm
yöntemlerin kullanılarak yapılması şeklindedir.
Güdüleme Genellikle belirtilen amaçları karşılamayı esas
alan güdüleme söz konudur.
Güdüleme Çalışanlarla sıkça görüşme, liderli aracılığıyla
ilham verme şeklindedir.
Ödül İş amaçlarına bağlı, iş yerinde rekabetçi, nadir verilen
için ödüllendirilmeyen bir özellik taşır.
Ödül Parasal olmayan güdüleyiciler, doğal işbirliği ve
söz konudur. Yenilikçiliğin ve yaratıcılığın takdir edilmesi
ödül için mücadele söz konusudur. Enformasyon paylaşımı enformasyonun doğrudan paylaşılmasının ödüllendirilmesi,
vardır.
İlişkiler Amirden astlara veya ekip liderinden ekip üyelerine İlişkiler Bilginin kendiliğinden paylaşımı, açıklığa dayalı o
doğru üst-alt şeklinde olabilir,
lma,
dostluk şeklinde bir ilişki söz konusudur.
Teknoloji Mevcut bilgiyi kullanarak oluşturulan hiyerarşik veri
Teknolojisine büyük miktarda yatırım söz konusudur.
Teknoloji Kişiselleşmiş enformasyonu ortaya çıkaran,
kolayca erişimi sağlayan, makul Bilgi ve İletişim Teknoloj
tabanlı bir profesyonel kitaplık geliştirmek için Bilgi ve İletişim karşılıklı konuşmayı kolaylaştıran, insanların birbirlerine
isi
yatırımı söz konusudur.
Değerlendirme Bilgi yaratılması ve paylaşımı Değerlendirme Örnekle kanıtlanmış başarıyı göstermeye
konusudur.
gerektirmeyen, elle tutulabilir iş başarıları değerlendirilir. dayalı, kendiliğinden ve sürekli olan bir değerlendirme söz
71 Smith E.A, a.g.m s:315
34
Örtük bilgiye örnek olarak kişisel beceri,inançlar, değerler, fikirler, yaratıcılık,
kavrayış ve yenilik verilebilir. Açık bilgiye ise; politikalar, süreçler, patent, ticari
marka, araştırma örnek olarak verilebilir.72
1.5.2.2.3 Açık Bilgi- Örtük Bilgi Yaratılması
Genel olarak bilginin yaratılması kavramı Japonca’da yer anlamına gelen ba
kavramıyla literatüre girdiği söylenebilir. Diğer bir deyişle ilişkileri geliştirmek için
kullanılan ortak alan olarakta ifade edilebilir. Bu alan fiziksel (ofisler, işyerleri
gibi) sanal (e-posta,video konferans gibi ) veya zihinsel (paylaşılan tecrübeler,
fikirler veya idealler gibi) olabilmektedir. Nonaka ve Konno’ya73 göre bilgi birinin
kendi tecrübeleri aracılığıyla veya başkalarının tecrübelerinin yansımasında elde
edeceği ba’da (paylaşılan ortak alanlarda) gömülü olarak bulunmaktadır. Eğer
bilgi ba’dan alınırsa, ba’dan bağımsız olarak iletilebilen enformasyona
ilgi ise elle tutulamaz (intangible) haldedir.
Açık bilginin ö
örtük bilginin, be
açık bilgiye dön
bilgi yaratılmasın ırma, birleştirme
ve içselleştirm
bilgi ayrı ayrı şey
açık bilgi, insan
dönüşmekte ve elle tutulur hale gelmektedir. Oysa ba’da gömülü olarak duran
b
rtük bilgiye dönüştürülemeyeceğine inanan yazarlar74 vardır. Ama
cerinin ve tekil doğal yeteneklerin gözlem ve sözlü anlatımla
üştürülmesinin mümkündür. Bu itibarla, Nonaka75 örgütlerde
ın dört temel modeli (sosyalleşme, dışsallaşt
e -SECI) olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca ona göre örtük ve açık
ler değil ortak olarak birbirini tamamlayan varlıklardır. Örtük ve
ın yaratıcı faaliyetlerinde birbiriyle etkileşim içindedirler. Bu
72 B.Montano B., a.g73 Nonaka I., Konno California Manage74 Isaac W., “Dialog ing Together”, Currency/Doubleday, Newyork,NY,1999 75 NonakaI., “ Dynamic Theory of Organizatinal Knowledge Creation”, Organization Science, Feb. 1994, Vol.5, No.1, p:19
.e ,s.305 N., “ The Concept of Ba: Building a Foundation for Knowledge Creation”,
ment Review, 1998, Vol.40, No.1, pp: 40-54 and Art of Think
35
yüzden Nona
süreci’ veya ‘bi
aşağıdaki şekilde
Şekil 3: Bilgi Yaratma Biçimleri (Kaynak I. Nonaka, “Dynamic Theory of Organizational
edilmesidir.
ka açık ve örtük bilgi arasındaki karşılıklı etkileşimi ‘bilgi dönüşüm
lgi yaratma biçimleri” olarak adlandırılmaktadır. Bu süreç
gösterilmektedir.
Sosyalleşme Dışsallaştırma
İçselleştirme Birleştirme
Örtük Bilgi
Örtük Bilgi
Açık Bilgi
Açık Bilgi
Knowledge Creation”, Org. Science, 1994, ten uyarlanmıştır.)
1- Örtük bilgiden örtük bilgiye (Sosyalleşme-Socialization): taklit
ederek, uygulama yaparak gözlemleme yaparak öğrenmeyi
içerir. Akıl hocasından öğrenme gibi bir şeyi kendine özgü bir
şekilde yapmada sosyalleşmiş hale gelmedir.
2- Örtük Bilgiden açık bilgiye( Dışsallaştırma- Externalization) El
kitabına yeniliklerin, tanımların ve görüşmelerin kayıt edilmesi
ve yeni ürünün yaratılmasında bu içeriğin kullanılması
şeklindedir. Yani dışsallaşma, örtük bilginin açık bilgiye
dönüştürülmesinde ‘sözcükle anlatılamayanların’ ifade
36
3- Açık bilgiden açık bilgiye (Birleştirme-Combination) Sayısal
verileri kullanarak bir finansal rapora yazma gibi, parça parça
duran açık bilgiyi yeni bir bütün oluşturacak şekilde
aman ortaya çıktığı ve bilginin nasıl kullanıldığını
liği
tıkla
laştı
sının bir değeri yoktur. Zira
birleştirmedir.
4- Açık bilgiden örtük bilgiye (İçselleştirme- Internalization):
Bilginin anlaşılabilmesi ve içselleştirilebilmesi amacıyla kişinin
kendi referans çerçevesini kullanarak açık bilgiyi yorumlaması
ve yeniden ifade etmesidir. Kişinin yegane örtük bilgisi, belirli
bir fikri genişletmek, artırmak için yaratıcı bir şekilde
uygulanabilir. Örtük bilgi, içselleştirilmedikçe ve açık açık ifade
edilmedikçe kişinin bilgi tabanının bir parçası olamaz.
Örtük bilginin nerede ve ne z
bilmek neredeyse mümkün değildir. Yaratıcılık gibi, örtük bilgi yön ve sınır
tanımaz, basitçe vardır.76 Açık bilgiyi örtük bilgiye dönüştürmek, insanlar işbir
yap rında, birbirlerine güvendiklerinde ve değerli bilgi kaynaklarına isteyerek
katkı sağladıklarında daha kolaydır. İşbirliği, güven ve paylaşım; kişi, bilgisini
pay ğında ödüllendirileceğini ve onaylanacağını bildiğinde ortaya çıkar.
Tükenebilen kaynaklardan farklı olarak, bilgi varlıkları veri tabanının olması
kaydıyla kullanıldıkça artar. Bilgiye erişmek ve bilgi yaratmak için güncelliğini
kaybetmiş, doğru olmayan veritabanları kullanılma
hızla değişen çevre şartları göz önüne alındığında veri tabanına güncel verinin
işlenmemesi, yapılacak kestirimlerin isabeti azaltacağı için alınacak kararların
yanlış olmasına bu ise örgütün rekabet etme gücünde azalmaya yol açacaktır.
76 Smith,E.A. a.g.m s: 316
37
Ayrıca güncelliği olmayan veri tabanlarının varlığı örgüt için işletim ve bakımı
gibi ilave maliyetlere katlanılması anlamına gelmektedir.
1.5.2.2.4 Örtük Bilginin Edinilmesi ve Öğrenilmesi
Örtük bilgi; bilgi fuarları, öğrenen topluluklar, iş rotasyonu, turlar, danışma
kurulu, uygulama toplulukları, bilgi pazarları, mit, hikaye anlatımı gibi araçlarla
edinilir, öğretilir ve paylaşılır. Resmi akademik bilgi veya iş becerisi ve örtük bilgi
her ikisini de öğretmenin yolu benzerdir. Tecrübeli bir öğretici, daha az tecrübeli
birine örtük bilgiyi apılacak işi doğrudan göstererek öğretir. Örtük bilginin
edinilmesi ve öğrenilmesi için kullanılabilecek yöntemler seçici kodlama, seçici
birleştirme, seçici karşılaştırma şeklinde olabilir.
y
ya seçmektir.
2- Seçici birleştirme Belli enformasyonu ilgili bir şekilde bir araya
ıl oluşturduğunu göstermektir.
ıldığı ortamlardan biri de uygulama
77 Bu yöntemler yeni durumun
anlaşılabilir olmasına yardım etmesi için tek başına kullanılacağı gibi
birleştirilerek de kullanılabilir.
1- Seçici kodlama Müşteri raporundaki belli bir enformasyonu kullanmak
gibi, çevreden ilgili veya gereken veriyi süzgeçten geçirmek ve
getirerek birleştirmedir. Ayrı parçaların bütünü nas
3- Seçici karşılaştırma Yeni ve eski gerçekler arasındaki ilişkiyi görmek
veya geçmiş ile geleceğin benzerlik ve farklılıklarını ayrıştırmaktır. Yeni
enformasyon ile az önce öğrenilmiş enformasyonu karşılaştırmak veya mevcut
bilgiyi yeni bir bilgi yaratacak şekilde uygulamaktır.
Örtük bilginin öğrenildiği ve paylaş
topluluğudur. ‘Uygulama topluluğu -communities of practice’ , bilginin
yakalanmasını ve paylaşılmasını sağlar ve bilginin paylaşılması, öğrenilmesi ve
77 Smith E.A., a.g.m s: 317
38
değişiminin canlandırılması yoluyla mevcut örgütsel yapıyı tamamlar. Uygulama
topluluğunun kökeni, eski Yunan’da metal işçilerinin, zanaatkarların ve duvar
işçilerinin derneğine kadar gider. Ortaçağ boyunca bu ortaklaşalık zamanla
e
aracılığıyla ya da yüz yüze görüşme şeklinde buluşurlar.
Verebileceği bir şey olduğunu düşünen insanlar bu gruba kendiliklerinden
ktur. Grup geleneksel
urlar.
t için varlık yaratırlar.
ginin Kullanılması
ntrol edilebilen veya
eyen birçok faktör, açık ve örtük bilgiyi elde etme uğraşı için ayrılmış
üyelerinin haklarını korumak amacıyla standartları sürdüren loncaya dönüştü.
Tarihsel olarak ‘Uygulama Topluluğu’ , paylaşılan uzmanlık ve ortak girişim
tutkusuyla gayri resmi olarak bir araya gelen gruptan oluşur. Uygulama
Topluluğu üyeleri, bir göreve veya bir sorunun çözümüne kendil rini adarlar.
Örgütteki her seviye ve işlevden gelen gayri resmi insan grubu düzenli bir
şekilde ya e-posta
girerler. Yani bu gruba üyelik kendi kendinedir zorlama yo
örgüt yapısı dışında çalışır ve yönetime karşı hemen hemen sorumsuzd
Uygulama topluluğu üyeleri örgütte süregelen işlerle ilgili yol gösterir ve esin
kaynağı olurlar. Zamanla grup üyeleri grup bilgisi geliştirler ve yenilikleri teşvik
etme veya bilgi aktarma aracılığıyla örgü
1.5.2.2.5 Açık Bilgi-Örtük Bil
Açık bilgi, genellikle iş sürecini yani bilginin nasıl düzenlendiğini temsil ederken
örtük bilgi, uygulamayı yani işin gerçekten nasıl yapıldığını temsil etmektedir.
Şirketler genellikle yaratıcılığı ve yenilikçiliği korumak için örtük bilgiyi, işlerin
düzenlenmesinin şekline öncülük etmek ve iş ortamını tahmin edilebilir kılmak
için ise açık bilgiyi kullanmaktadırlar. 78
Her bir örgütün açık ve örtük bilgiyi ele alması farklıdır. Ko
edilem
78 Brown J.S., P.Dugid P., “Balancing Act: how to capture knowledge without killing it” ,Harvard Business Review, May-June 2000, s: 73-80
39
parayı, çabayı ve zamanı etkilemektedir. Örgütün hangi yaşam döngüsünde
rılması durumunda bu bilgiden mahrum kalacaktır.80
olayısıyla şirketler bu ikilemi çözmek için içinde bulundukları şartları dikkate
1.5.2.3.1 İnsanda olan bilgi
eridir. Çalışanların meslekte
olduğu, iş türü, temel uzmanlığı, kültürü, altyapısı ve pazardaki rekabet gücü
gibi değişkenler örtük ve açık bilginin nasıl kullanılacağını etkilemektedir.79
Örgütün kendi örtük bilgisini açık bilgi haline getirmesi çabası taklit ürünlerin
potansiyel olarak artması ve bilgisinin değerinin azalması anlamına gelir.
Bununla birlikte, kendi bilgisini örtük biçimde tutmak isterse de bu bilgiye sahip
olan işgörenin örgütten ay
D
almak zorundadır.
1.5.2.3 Varlık Oluşuna Göre Bilginin Sınıflandırılması
Örgütün varlıkları arasında dikkate alınması istendiğinde bilginin üç farklı
kategoriye ayrılması gerekir. Bunlar; İnsanda (çalışanda) olan bilgi (insan
kapitali), müşteride bulunan ve müşteriyle ilgili bilgi (müşteri kapitali) , sistem ve
süreçlerle ilgili bilgidir (yapısal kapital).
İnsan sermayesi, çalışanın(insanın) bilgisinin değ
bulundukları sürenin uzunluğu, nitelikleri, temel yetkinlikte belirli bir düzeyde
bulunan insanların sayısı, içeride ve dışarıda ortak çalışma gerektiren projelerde
çalışan insan sayısı insan sermayesini oluşturmaktadır. Bilgi yönetiminin
amaçlarından biri de örgütlerin insan sermayesi değerini yükseltmek ve bu yolla
yeniliğin ortaya çıkmasını sağlayacak ortamı hazırlamaktır.
79 Smith E.A. a.g.m s: 319 80 Jasumuddin S.M. et al “The paradox of using tacit and excplicit knowledge” , Management Decision, Vol. 43, No. 1, 2005, pp: 107
40
1.5.2.3.2 Süreçte olan bilgi
Yapısal sermaye , özümlenmiş, içselleştirilmiş ve şirketin ürün ya da
hizmetlerinde yatırıma dönüştürülmüş bilginin değeridir. Bu sermayenin bir kısmı
örgütün faaliyetlerini gerçekleştirdiği süreçlerdeki bilgidir. Yapısal sermayenin bir
kısmı tescil edilmiş markalar, ticari haklar, know-how, telif-patent hakları ve
çıkmıştır. Dolayısıyla
müşterideki bilgi örgüt için çok değerlidir.Müşteri İlişkileri Yönetimi (CRM) gibi
ve uygulayıcılar bilgi yönetimi
alanında kullanılan bilgi türleri arasındaki farklılığı belirtmek için farklı terimler
kullanmaktadırlar. Tüm bu farklı bakış açılarının ortak noktası, bilgiyi ikili ayrım
biçiminde görme eğiliminde olmalarıdır.82 Örneğin, bilgiyi resmi bilgi (kitaplarda,
belgelerde bulunan ve eğitim kurslarında kolaylıkla paylaşılabilen bilgi) , resmi
olmayan bilgi (resmi bilgiyi oluşturma sürecinde kullanılan bilgi) olarak ikili
ünvanlardır. Bir kısmı da insan kaynaklarından elde edilen öğrenilen ve
somutlaştırılan bilgilerdir.
1.5.2.3.3 Müşteride olan bilgi
Müşteri kapitali, müşteri sayısının, büyüklüğünün, saygınlığının, bizimle ne
kadar çalıştığının, bizimle yaptığı işin sıklığının/yoğunluğunun, tekrarlama
yüzdesinin bir ölçüsü olarak hesaplanabilir. 81 Arz ekonomisinden çıkılıp talep
ekonomisine geçtiğimiz günümüzde müşteri ön plana
yöntemlerin kullanılmasıyla bu tür bilgiyi depolamak ve ileriye dönük kestirimler
yapmak mümkündür.
1.5.3 Bilginin ikili ayrıma göre sınıflandırılması
Bilgi Yönetimi konusunda araştırma yapanlar
81 Barutçugil İ., a.g.e. s: 64-65 82 Hilderth P.,Kimble C., “The duality of knowledge”, Information Researc, Vol. 8,No. 1, October 2002
41
ayrıma tabi tutulduğu gibi, iş bilgisi ( örgütün kendi bilgisi- neyin bildiğinizin
ile neyin-bilindiği (know-what) bilgisi
larak yapıldığı görülmektedir.
Bilgiyi İkili ayrım olarak ele alan en yaygın tanım “Kaynağına Göre Bilgi Türleri”
bölümünde yapılan örtük bilgi, açık bilgi şeklinde olanıdır.
Bilgi Yönetimi alanında farklı bilgi türlerini tanımlayan diğer ifade şekli bilginin,
t knowledge) ve sert bilgi (hard knowledge) olarak
nek olarak örtük bilgi, içselleştirilmiş tecrübe, beceriler,
ygulamaya gömülmüş olan kültürel bilgi dahil edilebilir.
İkili ayrım kapsamında yer alabilecek diğer bir ayrım ise, bireysel bilgi ve
sel bilgi, her bireyin zihninde varolan, sadece o
ya toplumsal bir sistem tarafından toplanan, toplumun tüm bireyleri
n eşit ve serbestçe erişilebilen bilgidir.
bilgisi) ve bilgi kaynağı ( kimin neyi bildiğinin bilgisi) şeklinde de ikili bir ayrım
yapılmaktadır. Benzer şekilde ikili ayrım enformasyon ve yapma-bilgisi (know-
how) ile yapma-bilgisi (know-how)
o
yumuşak bilgi (sof
kullanılmasıdır. Yumuşak bilgi, kolaylıkla yakalanamayan ve depolanamayan
bilgi olarak ifade edilirken, sert bilgi kodlanmış bilgi olarak ifade edilmektedir.
Yumuşak bilgiye ör
u
toplumsal bilgi ayrımıdır.83 Birey
bireyin aracılığıyla ve sorular sorularak erişilebilen bilgidir. Toplumsal bilgi ise,
toplum ve
tarafında
1.5.4 Bilinenin öznel anlamını bilen kişi olarak bilgi türleri
Kriter olarak bilinenin öznel anlamını bilen kişiyi kullandığımızda bilgiyi;
uygulamalı bilgi, zihinsel bilgi, uğraşı bilgisi, tinsel bilgi ve istenmeyen bilgi
olarak beş türe ayırabiliriz.84
83 Uçak N., “Bilgi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım”, Bilgi Dünyası, 2000, 1. Cilt, s: 152 84 Machlup F., a.g.e s: 108-109
42
1.5.4.1 Uygulamalı Bilgi
Bilen kişinin işinde, kararlarında ve faaliyetlerinde faydalı olan bilgi olup mesleki
bilgi, iş bilgisi, işçilik bilgisi, politik bilgi, hane halkı bilgisi ve diğer uygulamalı
bilgiler şeklin
de alt bölümlere ayrılabilir.
.5.4.2 Zihinsel Bilgi
enel kültür, bilimsel ve insani bilimler öğrenimi, liberal eğitim bir parçası olarak
le alınan zihinsel merakı tatmin eden bilgi türüdür.
.5.4.3 Uğraşı Bilgisi
el olmayan merakı veya hafif eğlence isteğini ve yerel dedikoduları, kaza
ve suç haberlerini ve şakaları, oyun ve benzerlerini içeren duygusal uyarımı
tmin eden bilgidir.
.5.4.4 Tinsel Bilgi
işinin dinsel bilgisiyle ve ruhun kurtarılma yollarıyla ilgili bilgidir.
.5.4.5 İstenmeyen Bilgi
maçsız olarak tutulan, tesadüfen edinilmiş ve kişinin ilgi alanı dışında olan
idir.
iz bu çalışmamızda bilginin örgütün bir varlığı olarak değerlendirilmesi
gerektiği ve dolayısıyla bilginin sınıflandırılmasında yukarıda belirtilen
nıflandırmalardan “ varlık oluşuna göre” sınıflandırma üzerinde bilgi
netiminin stratejisinin oluşturulması ele alınacaktır. Bu sınıflandırma diğer
nıflandırmalara göre çalışmamız açısından daha anlamlıdır. Çünkü, bilgi hem
bir kaynak hem de bir beceri olarak düşünüldüğünde, insanda yani örgüt
lışanında olan bilginin, örgütün faaliyetini oluşturan tekil süreç bilgisinin ve
1
G
e
1
Zihins
ta
1
K
1
A
bilg
B
sı
yö
sı
ça
43
müşterisinde yani çevresinde olan bilginin örgütün sürdürebilir rekabet avantajı
ınıflama daha kapsayıcıdır. Ayrıca bu
için çok önemli olması nedeniyle bu s
sınıflamada bilginin örtük ve açık bilgi olarak da sınıflaması örtülü olarak yer
almaktadır.
44
II. BÖLÜM BİLGİ YÖNETİMİ, VERİMLİLİK VE YENİLİK
2. 1 BİLGİ YÖNETİMİ
Bilgi veya bilgi yönetimi denildiğinde tamamen felsefi ve soyut kavramlardan söz
edildiği görüşü yaygın olmakla birlikte, şirketler açısından bilgi veya bilgi
yönetimi son yıllarda bilgi bir anlamda yeniden keşfedilmekte ve bilginin rekabet
gücünü yaratan temel şirket kaynağı olduğu bilinci giderek yerleşmektedir.85
Geçmiş yüzyıllarda bir işletmenin rekabet gücü ve başarısı, önceleri insan
gücüne (kas gücü), daha sonraları makine gücüne (mekanizasyon) ve nihayet
yakın geçmişte mali(finans) gücüne bağlanmakta idi. Günümüzde ise artık bilgi
ış olan
gücünün en önemli işletme varlığı olduğu kabul edilmektedir. Uluslararası yoğun
rekabette müşteri isteklerini karşılamanın ve yeni müşteriler kazanmanın tek
yolunun bilginin yeterli düzeyde yönetilmesi ile gerçekleştiği artık bilinmektedir.
Elle tutulabilir, gözle görülebilir işletme varlığı olan malzemeye odaklanm
yönetimin yerini bilgiye odaklanmış bir yönetim tarzının almasıyla başarının
yakalanabileceği görülmektedir.86
Bilgi, toplumsal yaşamın her alanında sahip olduğu büyük önem kadar, işletme
yönetimi konusunda da günümüzün gerekli unsurlarından birisini
oluşturmaktadır. Bilgi kavramıyla anlatılmak istenen şey bütün kültürel ürünler
serisidir: Düşünceler, ideolojiler, hukuk, etik, inançlar, felsefe, bilim, teknoloji vb.
buna göre bilgi kavramı folklordan modern bilimlerin bilgisine kadar her şeyi
kapsamaktadır. 87
85 Dinçmen M.,” Bilgi Yönetimi”, Mess Mercek,Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası Yıl:2001, Sayı: 21, s: 90 86 Dinçmen M.,” İşletmelerde Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri”, Mess Mercek,Türkiye MetalSanayicileri Sendikası Yıl:2003, Sayı: 29, s: 48 87 Yeniçeri Ö., M.İnce M., a.g.e. s.23
45
Sürdürülebilir rekabet arayışındaki şirketler, teknolojinin tek başına yeterli
olmadığını fark etmeye başlamışlardır. Günümüzde rekabeti sürdürebilir kılan ve
ri ikincil öneme sahip olmaya , bilgi ise ekonomide en önemli
şirketler arasında farklılık yaratabilen temel hammadde bilgidir.
Artık günümüzde, hammadde, sermaye ve işgücünden oluşan geleneksel
üretim faktörle
kaynak olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Örgütsel hedeflere ulaşmak için
tüm örgüt düzeylerinde bilgiye gereksinim duyulur. Ancak gereksinim duyulan
bilginin türü, yapısı ve içeriği bu bilgiyi kullanan birimin işlevlerine göre farklılık
gösterir.88
Bilginin çok önemli olduğu bir ortamda sadece bilgi sahibi olmak yeterli
olmamaktadır. Çünkü, sahip olunan bilginin örgüt içinde paylaşılması ve karar
verme, planlama gibi stratejik öneme sahip konularda doğru ve eksiksiz
kullanılabilmesi için iyi bir bilgi yönetim sistemine sahip olunması gerekir.
Bilgi Yönetiminin genel amacı, bilginin birden fazla kişinin (örgütün, toplumun
vb) kullanabilmesine elverişli, yani paylaşılabilir bir hale gelmesidir.89
Küreselleşme, bilgisayar ve iletişim alanındaki gelişen teknolojiler sonucunda
ortaya çıkan yeni fırsatlardan ve büyüme olanaklarından daha fazla yararlanmak
hemen tüm organizasyonların amacıdır. Bu doğrultuda sonuç alabilmek için de
her geçen gün daha fazla bilgiye gereksinim duyulmaktadır. Günümüzde bilgiyi
yaratmak, elde tutmak, paylaşmak ve kullanmak için geliştirilmiş tümüyle radikal
yollar ortaya çıkmaktadır. Bunlar, örgütlerin yapı ve işleyişleri, iş yapma biçimleri
88 Bensghir T.K., “Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim”, TODAİE Yayın No=274, Birinci
Baskı, Ankara, Haziran 1996, s.17 89 Aktan C.C., Vural İ.Y., “Bilgi Çağı,Bilgi Yönetimi ve Bilgi Sistemleri”, Çizgi Kitabevi, Şubat
2005, 1. Baskı, s. 1
46
ve müşterilere yaklaşım tarzları üzerinde son derece önemli dönüşümlere neden
olmaktadır.
Bu gerçekleri görerek, bilgi ekonomisi ve bilgi yönetimi konusunda önemli adım
lüğü yakaladıkları artık tartışılmaz
ni sürdürmek amacıyla el
iş
ında,
inden fazla işgücü, iş ve işlemleri azaltarak yoğun bir
yenid
tercihler
rekabetçi olarak kalmak için, pazar paylarını artıracak ve maliyetlerini azaltacak
şekil
noktada miktarda
yara
sağlama kullanarak amaçlarını gerçekleştirmesine yardımcı
olma
rekabet
organiza k halde bulunan örgütün hafızasının bir parçası olan bilgi
ve uzmanlığı yakalamak, düzenlemek, korumak ve yaymak gereksinimiyle de
ortaya çıkmıştır.91 Ancak, bilgi yönetimini örgütlerin hastalıklarına çare bulan
atan şirketlerin çok önemli bir rekabet üstün
bir gerçektir.90
Endüstri çağının ilk yıllarında, örgütler,rekabet yönleri
çiliğini otomatikleştiriyor ve gereğinden fazla kullanılan kaynakları azaltarak
etkinlik ve verimliliklerini iyileştiriyorlardı. Oysa günümüze, bilgi işçisi çağ
bir çok örgüt gereğ
en yapılanmaya girmektedirler. Günümüzde örgütler, daha karmaşık
i olan tüketici ve küresel rekabetle karşı karşıyadırlar. Bu nedenle,
de yenilikçi(innovative) olmak zorundadırlar. Bilgi yönetimi ise işte tam bu
devreye girmekte ve örgütlerin, kendi çevresinde büyük
rlanılmayan veya kullanılmayan bilgi ile çevrili olduklarını fark etmesini
kta ve bu kaynağı da
ktadır. Bilgi yönetimi, sadece etkin maliyet, sorun çözümü, karar alma ve
edebilme güçlerini geliştirme ve yenilikçi olma ihtiyacı nedenleriyle değil,
syonda dağını
90 Barutçugil İ., a.g.e., s.24 91 Gupta B., L.S.Iyer L., J.E aronson J.E., “Knowledge Management:practices and challenges”, Industrial Management Data Systems 100/1 (2000) p:17-21
47
sihirl i
ileri görü
2.1.1. B
Bilgi yön arafından küçük ayrıntılar
dışın
-
mak ve geliştirmek için kullanılacak yeni radikal
- karmaşıklığı karşısında,
-
i b r ilaçta değildir.92 Bilgi yönetimi, örgütü bir sistem olarak ele almayı ve
şlü olmayı gerektirmektedir.
ilgi Yönetiminin Tanımı ve Amacı
etimi çeşitli kaynaklarda değişik uzmanlar t
da benzer biçimde tanımlanmıştır. Bilgi yönetimi:
sistemleri, süreçleri ve kültürü içeren çerçeve kavramdır ve yeni bilgi
yaratımı yanında mevcut bilginin yakalanması ve paylaşılmasının
aracıdır93,
- örgütsel amaçların gerçekleştirilmesi amacıyla bilgi yaratmak, elde
tutmak, paylaş
yollardır,94
modern dünyamızın hızla artan belirsizlik ve
firmaların yaşamını ve performansını artırmaya çalışmaktır,95
örgütün maddi olmayan varlıklarından (intangible assets) değer
yaratma sanatıdır,96
- bilginin, uzmanlığın, yapma-bilgisinin, zihinsel sermayenin belirlenmesi,
dağıtılması ve gösterilmesi için örgüt tarafından kullanılan uygulama ve
tekniklerdir,97
92 Lehaney, Brian(Editor). “Beyond Knowledge Management” Hersley PA USA,Idea Group Publishing,2003,p:v 93 Firestone, J.(Editor).” Has Knowledge Management Been Done?”. Bradford, , UK: Emerald Group Publishing Limited, 2005. p126.http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10085643&ppg=27 94 Barutçugil İ. a.g.e s:49-50 95 Smith P., “A Performance based Approach to Knowledge Management”, Journal of Knowledge Management Practice, March 2002 96 Yeniçeri Ö.”Örgütleri Etkinleştirme Aracı Olarak Bilgi Ve Bilgi Yönetimi”, 2023, 15 Aralık,2002,Sayı:20 s:57 97 http://en.wikipedia.org/wiki/Knowledge_management (Erişim Tarihi: 9.9.2006)
48
- örgüt içinde ve bazı durumlarda da örgütler arasında tecrübe ve yapma-
bilgisine (know-how) değer katma sürecidir,98
örgütün amaçlarını gerçekleştirm- ek üzere, organizasyonun bilgi
varlıklarının kullanılması ve geliştirmesidir. Yönetilecek olan bilgi hem
leştirmek için bilgi kaynaklarının toplanması,
ul ı
açık (kayıtlı) hem de örtük(öznel) bilgidir,99
- etkili karar-almaya, ürün ve hizmet üretim sürecinde yeniliğe ve iş
değeri yaratmak için pazara uyum sağlamaya ve rekabet avantajı
yaratmaya ulaşmanın bir aracı olarak bilgiyi itici güç olarak kullanma
sürecidir,100
- kültür şemsiyesi altında, zihinsel sermaye, süreç ve teknolojinin
arakesitidir,101
- örgütün amacını gerçek
dağıtılması ve etkin kullanılması sürecidir,102
- örgütün faaliyetini sürdürebilmesi için doğru bilginin doğru zamanda
doğru kişilere ulaştırılması, bir diğer tanımı da bilginin yaratılması,
doğr anması, sunumu, dağıtım ve uygulanmasıdır,103 ,
- örgüt içinde ve çevresinde enformasyon ve bilginin yaratılması
doğrultusunda tasarlanmış, yönetsel, teknik araçlar, altyapılar ve
süreçler setidir,104
98 B.Montano B., a.g.e ,s:307
100
e468.
Davenport T.H.,Delong D.W, Beers M.C.,” Succesful Knowledge Management Projects”, Sloan Management Review, Winter pp: 43-57 103 Bhatt G.D., “Knowledge Management in Organizations: examining the interaction between technologies,tecnique and people”, Jornal of Knowledge Management, 2001 Vol.5, No 1, pp: 68-75 104 Bounfour A.,”The Management of Intangibles, The Organizastions Most Valuable Assets”, 2003, Roudledge London
99 Davenport T.H., Prusak L.,Working Knowledge: Managing What Your Organisation Knows, Harvard Business School Pres, Boston,MA 1998
Salleh Y., Y, Goh W.K., “Managing human resources toward achieving knowledge management”. Journal of Knowledge Manag ment, 2002 Volume 6. Number 5, pp. 457-
101 Firestone, J., a.g.e s: 129 102
49
- çalışanların işlerini daha verimli ve etkin yapmalarını sağlamak
amacıyla bilginin elde edilmesi, düzenlenmesi ve iletilmesini kapsayan
örgüte özgü ve sistemli süreçtir,105
Bilgi yönetiminin yukarıda verilen çeşitli tanımlarında amacının, örgüt
faaliyetini sürdürebilmesi için elindeki en önemli kaynağın bilgiyi yaratma ve
paylaşma olduğu ve bilginin örg
ün
ütün amacını gerçekleştirmesi doğrultusunda
en i u
düşünül nı (örgüt çalışanını) merkeze koymaktadır.
Bu d ü
sağlama ve düzenli bir şekilde beyin gücünü
kulla
Bilgi yö li olduğu
görü nilikçiliğe
ulaşm gibi
hede
önemlid ilmek için çok çeşitli faktörleri
yi şekilde kullanılması gerektiğidir. Bilginin kaynağının insan olduğ
düğünde, bilgi yönetimi insa
urumda bilgi yönetimi, yenilikçiliği teşvik etmek ve rekabet üstünlüğ
k amacıyla örgütün sistemli
nmasıyla ilgilidir diyebiliriz.
netiminin amacına bakıldığında bunun örgüt için çok önem
lmektedir. Şöyle ki, örgütün mal veya hizmet üretiminde, ye
ak, piyasada rekabet avantajı sağlamak, piyasaya uyum sağlamak
flerine ulaşmak için etkin bir bilgi-yoğun süreçleri uygulaması çok
ir. Başarılı bir bilgi yönetimi uygulayab
dikkate almak gerekir. Kritik başarı faktörleri çevresel analiz için oldukça
faydalıdır. Zira, örgütsel başarıya götüren kritik başarı faktörleri ile çevresel
analiz arasında önemli bir bağ mevcuttur. Bu faktörlerin analizi başarılı bir bilgi
yönetimi uygulaması için kritik olan ‘çekirdek iş süreçleri’ aracılığıyla bilgi
yönetimine bir anlam sağlamaktadır.106 21. yüzyılda etkin bir şekilde rekabet
için örgütler bilgiyi yaratmak, depolamak, erişmek, kullanmak zorundadırlar.
105 Alavi M.,Leider D.,”Knowledge Management Systems: issues,challenges, and benefits,”, Communications of AIS 1(17),1999 106 Chong S.,Choi Y.S., “Critical Factors In The Successful Implementation Of Knowledge Management “ , Journal of Knowledge Management Practice, June 2005
50
Zira,örgütler çevreleriyle ilişkiye girdiklerinde enformasyon elde etmekte, bu
enformasyonu bilgiye çevirerek kendileri için en uygun olan tedbirleri almakta ve
arekete geçmektedirler. Bilgi yönetimi insan, süreç ve teknolojinin uygun
ilgilidir.107
rimliliği artırmalı,
6) Zihinsel varlıkların katılımını ve değerini anlamalı ve onların değerini,
kullanımını ve etkinliğini artırmalıdır.
ukarıda yapılan açıklamalar ışığında bilgi yönetiminin; örgütün mali,
ukuki,siyasi, teknik, kültürel ve sosyal kısıtlar altında rekabet gücünü ve
erformasını artırmak gibi stratejik hedeflere ulaşması amacıyla yeni fikirlerin ve
nformasyonun yaratılması, tutulması,paylaşılması ve kullanılmasını
olaylaştırmaya yönelik insan,süreç , teknoloji ve çevrenin uygun hedefler ve
eri besleme mekanizmalarıyla sistematik olarak planlanması,düzenlenmesi ve
h
birleşimi olup insanın yaratıcılığıyla
Gerek bilgi yönetimin farklı açılardan tanımları ve gerek bu tanımlardan çıkan
özelliklere bakıldığında bilgi yönetimi sisteminin üzerinde genel olarak uzlaşılan
niteliklerini şöyle sıralayabiliriz:108
1) Örgütün düşünce gücünü kullanmalı, yeni fikirleri yaratmalı ve yeniliği
(innovasyon) desteklemeli,
2) Gerektiği yerde ve zamanda istenen kişi tarafından yararlanması için
tecrübe ve anlayışı yakalamalı,
3) Birinin aklındaki yapma-bilgisini veya fiziksel olarak kayıt altında tutulan
uzmanlık kaynaklarını bulma ve kullanma kolaylığı sağlamalı,
4) İşbirliğini, bilgi paylaşımını ve sürekli öğrenmeyi teşvik etmeli,
5) Karar alma ve planlama kalitesini iyileştirmeli, ve
Y
h
p
e
k
g
107 Lehaney, B. a.g.e s:vi 108 Levett G.P.,Guenov M.D., “A Methodology for knowledge management implementation”, Journal of Knowledge Management, Volume 4. Number 3. 2000. pp:258-269
51
gözlenmesiyle ilgilidir diyebiliriz. 109 Aşağı kadar eniş olan bilgi
işimi verilmektedir.
2.1.2. Bilgi Yönetiminin Gelişimi
rd syon lama
taya çıkm enfo
örgüt kültürü, örgütsel örgüt yap
şarımın ölç rik tem ed Bu
dır. Baskerville ve Dulipovici 111 kullandıkları taksonomi ile bilgi
önetimine katkı sağlayan diğer alanları belirlemişler ve bu alanların bilgi
mektedir.
da ilgi alanı bu g
yönetiminin gel
Bilgi yönetimi örgütle e enforma sistemlerinde araştırma ve uygu
alanı olarak or ıştır. Bu alan; rmasyon ekonomisi, stratejik yönetim,
davranış, ıları, yapay zeka , kalite yönetimi ve
örgütsel ba ülmesinin teo elleri üzerine inşa ilmiştir.110
teoriler bilginin yönetimi için destek sağlayan yeni bir kavramın temeli olarak
kullanılmakta
y
yönetimi tarafından geliştirilen diğer kavramları (bilgi ekonomisi,bilgi kültürü, bilgi
altyapısı, bilgi örgütü gibi) ortaya koymuşlardır. Aşağıdaki tabloda bilgi yönetimi
alanına diğer alanların nasıl katkı verdiği ve bu katkılar sonucunda bilgi
yönetiminin ortaya çıkardığı yeni teoriler gösteril
109 Lehaney B. ,a.g.e. s:3
0 Baskerville R., Dulipovici A.,”The theorical foundations of knowledge management”, wledge Management Research & Practice, 2006, Vol.4, p:83-105
1 Baskerville R.,Dulipovici A., a.g.m
11
Kno11
52
önetiminde
Teorik temelBilgi y
Teorik temelden çıkarılan anahtar
Geliştirilen Anahtar
leriuygulama amacı teoriler Bilgi Yönetimi teoriEnformasyon Zihinsel sermaye, Bilgi ekonomisi,bilgi ağ
yönetimi ekonomisi zihinsel Varlıklar
ları, bilgi varlıkları,süreklilik
Stratejik Yönetim Temel uzmanlık, dinamik yetenek
Yanlış küçülme (dumbsizing), bilgi ortaklıkları, bilgi piyasas
TEMEL
ı, bilgi yeteneği
Örgütsel Kültür Kültürel değerler, güç, kontrol ve güven
Bilgi kültürü
Örgütsel Yapı Hedef odaklı örgütler Bilgi örgütleri Örgütsel Davranış Örgütsel yaratıcılık,yenilik,
hafızası
Bilginin yaratımı, bilgin
aktarımı/yeniden kullanörgütsel ögrenme, örgüt
in kodlaması, bilginin
ımı
SÜREÇ TANIMI
Yapay Zeka Bilgi temelli sistemler, veri Bilgi altyapısı,
madenciliği bilgi
mimarisi, bilginin keşfi Kalite Yönetimi Risk yönetimi, kıyaslama Niteliksel yapı Örgütsel Başarım Finansal başarım Başarım indDEĞERLENDİRME Ölçümü ölçümleri
eksleri
Tablo 2. Bilgi Yönetimi teorileri ve kullanımı (Kaynak: R.Baskerville, A. Dulipovici, a.g.m, den
kukunda ve muhasebede örgütün varlıklarını
nin gelişmesinden ortaya çıkmıştır.
çüncü teorik kavram ise stratejik yönetim teorisinden geliştirilen temel
zmanlıktır (core competency).
uyarlanmıştır)
Yukarıdaki tablodan anlaşılacağı üzere bilgi yönetiminde temel, süreç tanımı ve
değerlendirme olmak üzere üç uygulama amacı ortaya konmuştur. Aşağıda,
tabloda yer alan bilgi yönetimine katkı sağlayan alanlardan ve bu alanlarda
oluşan bazı kavramlar kısaca ele alınmaktadır.
2.1.2.1. Temel Uygulama Amacı
A-1 Enformasyon Ekonomisi
Temel uygulama amacında, en az üç teorik kavram bilgi yönetimini harekete
geçirmektedir. Bunlardan ikisi iş hu
değerlemede önemli olan zihinsel sermaye teorisi ve zihinsel varlıklar teorisidir
ve bu teoriler de enformasyon ekonomisi
Ü
u
53
A-1.1 Zihinsel Sermaye
azaran daha az öneme
ahiptir. Bir çok hizmet örgütünün piyasa değeri onların fiziksel sermaye
ladır. Zihinsel sermaye örgütün defter değeri ile piyasa
i bilginin “ürün
aşam döngüsünü” dikkate alır ve örgüt içi piyasaya veya dış piyasaya
ına göre örgüt içinde bilgi ekonomisi yönetimi önemlidir.
ciri içinde tüketilecek bir mal olarak
Örgütlerde fiziksel sermaye, özelliklede hizmet sektöründe, kişisel pazarlama
ağı ve yapma-bilgi gibi maddi olmayan sermayeye n
s
değerinden daha faz
değeri arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır. Zihinsel sermaye teorisi
varlıklara ilişkin olup ticari marka, müşteri sadakati, patent ,telif hakları, örgütsel
kültürü ve yapıyı ve bilgi ve iletişim teknolojisi gibi unsurları içermektedir.112
Bilgi Ekonomisi
Bilgi ekonomisinin teorik kavramı bilgi yönetiminin ilgisi dışında geliştirilmiş ve
enformasyon ekonomisinin önemli bir uzantısıdır. Bilgi ekonomis
y
uygulanır. Bu bakış açıs
Zira profesyonel bilgi değerli bir mal olarak görülmektedir. Bilgi ekonomisi
teorisine göre örgütün önemli bazı kararları alması gerekmektedir. Bunlardan ilki,
nasıl ve ne zaman örgüt içi profesyonel bilgi üretilmeli ve hangi şartlarda
dışardan uzman desteği alınmalıdır. İkincisi, örgüt içinde yaratılan bilgi ile örgüt
dışındaki bilgi nasıl birleştirilmelidir. Son olarak örgüt içinde üretilen bilgi ne
zaman dış piyasaya sunulmalıdır.
Bilgi ekonomisi teorisi , örgütün değer zin
bilginin üretilmesi ve dağıtılmasıyla ilgilidir.
112 Kanan G., Aulbur W.G., “Intellectual Capital: Measurement effectivness”, Journal of Intellectual Capital, 2004, Vol.5, No.3, pp:389-413
54
Bilgi Varlıkları
Bilgi varlıkları, örgüte bir değer yaratmak için firmaya özgü vazgeçilmez
kaynaklardır. Genel olarak zihinsel sermayeyi içerir.113
Süreklilik Yönetimi
Süreklilik yönetimi, çalışanların işten ayrılmalarıyla ortaya çıkacak örgüsel
ilginin kaybını en aza indirmek amacıyla örgütsel bilginin korunmasını dikkate
etimi zihinsel sermayeyi temel alır ve bilgi
bility) tir. Bilgi yönetimi alanı ise bu teorileri; bilgi
rtaklıkları, bilgi stratejisi , bilgi piyasası ve bilgi yeteneği gibi yeni kavramları
ilde genişletmiştir.
aracılığıyla gelişir ve gelişimi yavaş seyreder.
b
alır. Bu nedenle süreklilik yön
yöneticisi örgüt üyeleri arasında bilgi aktarımını örgütsel bilgisinin sadece tek bir
kişide kalmasını engellemek amacıyla teşvik eder. Örgütte çalışanlar iş
güvenliği sağlama açısından bilgi istifçiliği yapabilirler. Uygulama açısından
süreklilik yönetimi bilgi aktarımı ve bilgiye değer biçmeyle ilgilidir.
A-2 Stratejik Yönetim
Stratejik yönetim bilgiyi, örgütün daha etkin rekabet etmesini sağlayan en temel
kaynak olarak dikkate almaktadır. Bu teoriye göre iki ana konu temeli oluşturur.
Bunlar ustalığa dayalı rekabet (competence-based competiition) ve dinamik
yetenek (dynamic capa
o
içine alacak şek
A-2.1 Temel Uzmanlık (Yetenek-Beceri)
Uzmanlığa dayalı rekabet örgütsel beceriyi, anahtar unsur olarak görür. Temel
yetenek örgütteki çeşitli ürünleri ve işleri kapsar. Örgüt içinde kollektif öğrenme
113 Nonaka I,Toyama R.,Konno N.,” SECI, ba, and leadership: a uniefied model of dynamic knowledge creation”, Long Range Planning, 2000, Vol.33,No. 1, pp: 5-34
55
A-2.2 Dinamik Yetenek
Dinamik yetenek teorisi, öngörülmeyen ve hızlı değişimler karşısında örgütün
kabet avantajının kaynağı olarak ele alır. Bu hızlı değişimler karşısında
eri uyarlamak ve dönüştürmek oldukça zordur. Bu itibarla
anlış Küçülme (Dumbsizing)
, örgütün dikkatsiz yeniden yapılanmasını örgütsel bilgi
i bir hasar örgütün sürdürülebilir karlılığını tehlikeye atar. Yeniden
apılanmayla örgütte hasara uğrayabilecek bilgi yönetimi unsurları arasında,
azalma, engellenmiş profesyonel
k ortaklık kavramının bir uzantısı olarak ortaya çıkmıştır. Bu
rtaklıklar, yönetimi bilgi açıklarını kapamak için diğer örgütlerle işbirliği
yapmaya , yeni bilgi üretmeye ve gerekli bilgiyi edinmelerine teşvik etmektedir.
re
örgütsel süreçl
yöneticiler örgütün dinamik yeteneğini, kaynaklarını yeniden birleştirmek ve
bütünleştirmek suretiyle yeni stratejiler oluşturmak amacıyla kullanırlar.114
Y
Yanlış küçülme
varlıklarına verdiği hasarla ilgilidir. Kurumsal yeniden yapılanma, hızlı doğrusal
olmayan bir değişim anlamına gelmekte olup bilgi yönetimi gibi kritik faktörleri
dikkate almaz. Bilgi beşeri mal olduğu için yeniden yapılanma ile buna verilecek
herhang
y
grup çalışmasında bozulmalar, ar-ge de
destek ve azalmış yaratıcılık yer almaktadır. 115 Ayrıca, işten çıkarmalar da
bilginin örgütten kaçma riskini artırmakta ve örgütsel esneklik için önemli olan
ilişki ağını bozmaktadır.
Bilgi Ortaklığı
Bilgi ortaklığı, strateji
o
114 Teece D.J.,Pisano G.,Shuen A.,” Dynamic Capabilities and strategic management”, Strategic management Journal, 1997, Vol.18, No.1, pp:509 115 Eisenberg H., “Reengineering and dumbsizing: mismanagement of the knowledge resource”, Quality Progress, 1997, Vol. 30 , No.5, pp: 57-64
56
Bilgi ortaklığı teorisi, ustalığa dayalı rekabetteki gibi kaynak temelli firma
ilgi Piyasası
temel uzmanlığı geliştirmek için uygulanan stratejiden
ilgi yeteneği kavramı, bilgi varlıkları, bilgi stratejisi, örgütün dinamik yeteneği ve
ıkarılmıştır. Bilgi
rklı alanı bütünleştirmektedir. Bunlardan ilki;
ilgi kültürü kavramının gelişmesinde uygulanan örgütsel kültür, ikincisi; bilgi
oluşturmakta kullanılan örgütsel yapı teorileri, üçüncüsü; yenilik,
teorisinden geliştirilmiştir.116
B
Bilgi piyasası, e-ticaret’te
meydana gelmiştir.117 Elektronik bilgi piyasaları bilgi tabanlı ürün ve hizmetlerin
değiş tokuşu için alıcı ve satıcıların buluştuğu sanal bir ortamdır.
Bilgi Yeteneği
B
örgütün özümseme yeteneği gibi alanlardan ortaya ç
yeteneğinin etkin bir şekilde geliştirmesi örgütsel başarım ölçümüne destek
verir.118
2.1.2.2 Bilgi Yönetiminde Süreç Tanımı
Bilgi yönetimi süreci en az dört fa
b
örgütü yapısını
örgütsel öğrenme ve örgüt hafızasını içeren örgütsel davranış teorileri ve
dördüncüsü ise bilgi destek altyapıları sağlayan teorilere önderlik eden bilgi
tabanlı sistemlerdir.
116 Conner K.R. Prahalad C.K., “ A resource based theory of th firm: knowledge versus opportunism”, Organization Science , 1996, Vol.7, No.1, pp:477-501 117 Kafentzis K., Mentzas G., Apostolou G.,” Knowledge Marketplaces: stratejic issues and business model”, Journal of Knowledge Management, 2004, Vol.8, No.1, p:130 118 Gold A.H.,Malhotra A., Segars A.H., “Knowledge management: An Organizational Capabilities perspective”, Journal of Management Information System, 2001, Vol. 18, No. 1, pp:185-214
57
B-1 Örgüt Kültürü
Bilgi beşeri bir unsur olduğu için bilgi yönetimi ağırlıklı olarak örgütsel kültür ile
ilgili teorilerden ortaya çıkmıştır.
B-1.1 Kültürel Değerler
rgüt kültünün kendini gösterdiği önemli mekanizmalar olup
en önemlisi güvendir. Güven eksikliğinin kurum çalışanları
söz konusudur. 122
Kültürel değerler, ö
örgüt üyelerinin davranışları üzerinde etkileri bulunmaktadır. 119 Schein 120 ,
kültürel değerlerin örgütte uzun süreyle yeterince paylaşıldığı zaman kültürün o
grubun bir ürünü olduğundan bahsetmektedir.
B-1.2 Güç, denetim ve güven
Örgütsel kültür, birçok unsurun bir araya gelmesiyle oluşan bir yapıdır. Bu
elamanlar; kurumun misyonu,vizyonu, sembolleri,güç ilişkileri, törenleri,
mitlerdir.121 Bu unsurların her biri örtüşen ve birbirini destekleyen mahiyettedir.
Bu unsurlardan
olumsuz etkileri
Bilgi Kültürü
Bilgi kültürü, bilgi yönetimini anlayan ve değerlendiren bir örgütsel kültürü
nitelendirmektedir. Böyle bir kültür için başlangıçta örgüt üst yönetiminin
desteğine ihtiyaç duyulmaktadır. Bilgi kültürü öğrenmeye ve yaratıcılığa değer
vermektedir. Gücün, denetimin ve güvenin dengelendiği bir ortam başarılı bir
119 Z.Beril Akıncı Vural, “Kurum Kültürü”, İletişim Yayınları,2005, 2. Baskı, İstanbul, s:39-45 120 Schein E.H.,”Organizational Culture and leadership”, 2004, 3rd Edition, Jossey-Bass,San Francisco,CA (Aktaran: R.Baskerville, A.Dulipovici, a.g.m s:90) 121 Z.Beril Akıncı Vural, a.g.e 122 Lucas L.M, “The impact of trust and reputaion on the transfer of best practicies”, Journal of Knowledge Management, 2005, Vol.9, No.4, pp:87-101
58
bilgi kültürü için çok önemlidir. Bilgi güçtür anlayışının olduğu güç kültüründe
insanlar bilgilerini paylaşmaktan kaçınırlar. Böylece güç, denetim ve güven
sadece bilgi kültüründe değil aynı zamanda bilgi ortaklığında, bilgi stratejisinde,
reçlerinde de ilgili konumundadırlar.123
king) örgütsel yapıdır.
r
ilgi örgütleri gibi bazı örgüt yapıları bilgi yönetiminin kısmen uygulanmasını
syonun M-tipi (sıradüzen-hiyerarşik) örgüt yapısına
abet alanının
zmanlaşmaya odaklandığı örgüt yapısı N-tipi yapıdır. Dolayısıyla N-tipi örgüt
bilgi örgütünde ve bilgi sü
B-2 Örgüt Yapısı
Bilgi yönetimi teorisi, örgüt yapılarına ilişkin teorilerden esinlenerek örgüt
yapılarını daha iyi anlamamızı sağlayan çeşitli fikirler ve yeni kavramlar
üretmiştir. Bu kavramlardan biri de hedef odaklı (goal-see
B-2.1 Hedef Odaklı Örgütle
Bilgi kültürü denetimsiz ve başı boş bir yönetim tipini içerdiği anlamına
gelmemektedir.Örgütsel yapı teorisi, başarılı olmak için, bilgi yönetiminin
örgütün stratejisi ve hedefleriyle yakından bağlantılı olması gerektiğini
önermektedir.
Bilgi Örgütleri
B
sağlar. İdeal bilgi organiza
karşı olarak N-tipi (Network-form; şebeke tipi) örgüt yapısı olduğu ifade
edilmiştir.124 İletişimin dikey ve üst yönetimin çok önemli olduğu ve rekabet
alanının ölçek ekonomisi ve çeşitlendirme olan örgüt yapısı M-tipi yapı iken,
iletişimin yanal , orta kademe yöneticinin önemli olduğu ve rek
u
3 Inkpen A.C., Dinur A. ,” Knowledge Management process and international joint venture”,
Organization Science, 1998, Vol.9, No.4, pp: 454-468 (Aktaran: R.Baskerville A. Dulipovici, a.g.m) 124 Hedlund G., “A Model of Knowledge Management and N-form corporation”, Strategic Management Journal, 1994, Vol. 15, Summer Special Issue, pp: 73-90
12
59
yapısı dış ve iç kaynakları kullanarak bilgiyi yeniden birleştiren yapıdır. Ancak
zaltılması gibi yöntem kullanılmaktadır.
bilginin aktarılması ve dönüştürülmesine odaklanmasıyla ilişkilidir.
ideal bilgi örgütü tipi N-tipi ve M-tipi yapılarının bir karışımından oluşmaktadır.125
B-3 Örgütsel Davranış
Başarılı bilgi yönetimi , örgütsel davranışa odaklanmaktadır. Davranışsal altyapı
bilginin depolanması ve aktarılmasından ziyade bilginin yaratılmasına odaklanır.
Bu odaklanmanın sebebi, bilginin depolanması ve aktarılmasının beşeri bir
yorumu içermesindendir. Bilgi yönetimi; yenilik, yaratıcılığın yönetimi, örgütsel
öğrenme, örgüt hafızası gibi temel teorileri ithal etmiştir.
B-3.1 Örgütsel Yaratıcılık
Yaratıcılık teorisi, bilgi yaratılmasının uyumsuzluk ve sıradışı düşünme ile
geliştirildiğini ifade etmektedir. Yaratıcılık, utanma korkusu ve grup düşüncesine
uyum sağlama gereği gibi düzenli baskılara maruz kaldığında yok olur.
Yaratıcılığı teşvik etmek için, yeni fikirlere ödül verme, üst yönetimin denetimini
a
B-3.2 Yenilik ve Yayılma
Yenilik (innovation) teorisi, yenilik sürecinin belirsiz, kırılgan, tartışmalı ve politik
olduğunu belirtmektedir. İcat ve yaratıcılık genellikle uyumsuz düşünceyi kapsar
ve sosyal çatışmayı doğurur. Yeniliğin aktarımı ve yayılması, bilgi yönetiminin
125 Hedlund G., “The intensity and extencity of knowledge and the multinational corporation as a nearly recomposable system(NRS)”, Management International Review,1999, Vol.39, No.1,pp:5-44
60
B-3.3 Örgütsel Öğrenme
Öğrenen organizasyonlarda yapılan araştırmalar, yeni bilgi yönetimi
kavramlarının kaynağı olmuştur. Örgütlerin ve insanların öğrenmenin önemini
anlamasına çift-döngülü öğrenme teorisi (double-loop learning theory) önemli rol
oynamıştır. Argyris ve Schön 126 tarafından geliştirilen bu teoride, niyet ve
ürecinde beklenmeyen sonuç-
aliyet sarmalı ana sebeplerin tekrar incelenmesiyle kırılır. Diğer bir deyişle, çift
özme sürecinde faaliyet değişikliği yapılarak değil sorunun
tulur. Walsh ve Ungson128 a göre örgütsel hafıza
sonuçlar arasındaki sapma belirlenmektedir. Tek-döngülü sorun çözme
sürecinde ana sebep incelenmez ve beklenmeyen sonuca karşılık yapılan
faaliyet değiştirilirken, çift-döngülü sorun çözme s
fa
döngülü sorun ç
sebepleri yeniden incelenerek sorun çözülür. Bireysel davranış bireysel
öğrenmeyle değişirken, örgütsel davranış çift-döngülü öğrenmeyle bireylerin
diğerlerine uymasıyla değişir. Bilginin yönetimi mutlaka örgütsel öğrenmeyi
içermek durumundadır. Huber’a127 göre örgütsel öğrenme; bilginin edinmesi,
bilginin örgüt içinde dağıtılması, bilginin açıklanması ve örgütsel hafıza ile ilgilidir.
B-3.4 Örgütsel Hafıza
Örgütsel hafıza grup veya örgütün örtük bilgisini depolamasıyla ilgilidir. Örgütsel
hafıza, örgütün tarihi enformasyonunun paylaşılan yorum ve açıklamalarını
anlatır. Bu enformasyon; örgütün kültürü, iş süreçleri, örgüt yapıları ve işyeri
çalışma şartlarını olarak tu
nal Learning: A theory of Action Perspective”, 1978,
Addison-Wesley, Reading,MA (Aktaran: P. Wilson, The Learning Organization. Broadstairs,
127
Walsh J.P.,Ungson G.R., “Organizational Memory”, Academy Management Review, 1991, Vo.16, No.1, p: 73
126 Argyris C., Schön D., “Organizatio
Kent, UK: Scitech Educational, 2000. p 15.
Huber G.P., “Organizatonal Learning: The Contributing Processes and The Literatures”, Organizatons Science, Feb., 1991, Vol.2, No. 1, pp: 88-115 128
61
örgüt içinde üç önemli rol oynar. Birincisi; karar alma sürecine yardımcı olan
enformasyon sağlama rolü, ikincisi; yeni bir kararın uygulamasıyla ilgili işlem
maliyetini azaltmayı sağlayan denetim rolü, üçüncüsü ise enformasyonun
lunanların diğer çalışanları etkilemesini sağlayan politik
ri otomatik hale getirecek araçların yapılmasının zorluğu
ın ötesinde, bilgi yönetimi bu
avramları bilgi altyapısı ve bilgi mimarisi teorilerine aktarmıştır. Üstelik, veri
ili wledge discovery) kavramının
-4.1 Bilgi Tabanlı Sistemler
ilginin sadece beşeri olduğunun tanıması bilgi tabanlı sistemlerden edinilen
tecrübeden doğmuştur. Bilgi tabanlı sistem teknolojilerinin insanın yerine
kontrolü ile yönetimde bu
rolüdür.
Zayıf bir örgütsel hafıza, geçmişte yapılan hatalardan yararlanamamayı
getireceği için örgütsel öğrenmeyi sınırlamaktadır.İyi bir bilgi yönetimi
uygulaması örgütsel hafızayı güçlendirmektedir.
B-4 Yapay Zeka
Bilişsel süreçle
nedeniyle teknoloji ve araçlar,bilgi yönetiminde ikinci kademe rol oynadıkları
görülmektedir. Bilginin yaratılması , depolanması ve aktarılmasında beşeri rolü
dikkate alınca, araç kavramının tam olarak gelişmiş olmasından ziyade
gelişmekte oldukları görülmekte ve bilgi yönetimi bilgi tabanlı sistem teorisine
doğru çekilmektedir. Ödünç alınan kavramlar
k
madenc ği araçları bilginin bulunması (kno
altında yer alması sağlanmıştır. Netice olarak, bu üç kavram (bilgi altyapısı, bilgi
mimarisi ve bilginin bulunması) yapay zekada oldukça faydalı bir uygulama
sağlayan fikirler olmuştur.
B
B
62
geçeceği fikri ilgili uzmanlar tarafından pek kabul görmemektedir. Bilgi
ı
rtük
rans ve grup yazılım araçları kullanılmakta,
temde yakalanan bilginin yapısını ifade etmekte olup altyapı ile
akından ilgilidir. Bilgi modellemede tasarım biliminin çalışmaları bilgiye dayalı
almaktadır. Bunlardan biri Zhuge 129
yönetiminde kullanılan çağdaş araçlar arasında grup destek sistemleri,karar
destek sistemleri ve bilgi tabanlı sistemler yer almaktadır.
Bilgi Destek Altyapıs
Bilgi yönetimi bilgi destek altyapısı ve bilgi destek mimarisi tasarımını ifade
etmektedir. Bilgi destek altyapısıyla ilgili bazı örnekler vermek mümkündür.
Örneğin bilgini yaratılması işinde bilgi uygulaması olarak sosyalleşme ve ö
bilginin paylaşılmasında video konfe
bilgi uygulaması olarak dışsallaşmada bilgi tabanlı sistemler bilgisayar destekli
tasarım kullanılmaktadır.
Bilgi Mimarisi
Bilgi mimarisi, sis
y
sistemlerde çeşitli modelleri dikkate
tarafından ortaya konan ve bilgiyi bilgi kategorisi, bilgi seviyesi ve bilgini yeri
olarak üç boyutlu uzayda temsil eden modeldir.
2.1.2.3 Bilgi Yönetiminde Değerlendirme
Bilginin ölçülmesi sorunu bilgi yönetimi teorilerini çok zorlamıştır. Ölçme konusu,
niteliksel olarak ölçülemeyen bir malın nesnel olarak yönetiminde çeşitli
zorluklar ortaya çıkmaktadır. Bu durum kalite yönetimiyle de yakından ilgilidir,
zira ölçülebilen şeyler yönetilebilmektedir.
129 Zhuge H., “A Knowledge grid model and platform for global knowledge sharing”, Expert Systems With Application, 2002, Vol.22, No.4 pp:313-320
63
C-1 Kalite Yönetimi
Kalite yönetimi alanından bilgi yönetimi alanına en az iki teorinin uyarlanarak ve
geliştirilerek geçtiği görülmektedir. Bunlar risk yönetimi ve kıyaslamadır.
C-1.1 Risk Yönetimi
Bilgi yönetiminin dolaylı ölçümünü yapma imkanları vardır. Örneğin risk
yönetimindeki bazı başarısızlıklar etkin olmayan bilgi yönetimine atfedilmektedir.
yrıca kötü bir bilgi yönetiminin sonuçlarını bazı göstergeler sağlamaktadır.
nchmarking)
etiminde
e başarım değerlendirmede kullanılmaktadır. Ancak bu göstergeleri bilgideki
eğişim için kullanmak oldukça zordur. Bilginin ölçülmesinde kullanılan ölçüt
addi olmayan varlıkların ölçülmesi şeklinde olmaktadır.130 Bilindiği gibi genel
olarak örgütlerde varlıklar; finansal sermaye, beşeri sermaye, zihinsel sermaye
ve sosyal sermaye olarak sınıflandırılmaktadır. Finansal ve beşeri sermaye
adından da anlaşılacağı üzere parasal ve insan kaynaklarının birikiminden
A
C-1.2 Kıyaslama (Be
Bilgi yönetimini ölçmenin ikinci bir yolu da stratejik kıyaslamadır. Bu süreç
örgütte kullanılan bilgi yönetimi yapısını, bilgi yönetimi uygulamasını ve bilgi
tabanlı stratejileri kıyaslanacak diğer bir örgütle mukayese etmek için
kullanılmaktadır.
C-2 Örgütsel Başarım Ölçümlemesi
Örgütsel bilginin değerlendirilmesi ve ölçülmesine ilave olarak, bilgi yönetimi
alanı bazı finansal ve verimlilik ölçümlerini kullanmaktadır.
C-2.1 Finansal başarım ölçütleri
Bazı finansal göstergeler (fiyat-kazanç oranı gibi), ticari örgütlerin yön
v
d
m
130 Karayannis E.G, “Measuring intangibles:managing intangibles for tangible outcomes in research and innovation”, Int. J. Nuclear Knowledge Management, 2004, Vol.1, Nos. 1-2, pp:49-67
64
oluşurken zihinsel sermaye bilgi birikiminden oluşmaktadır. Bu itibarla zihinsel
yrıca
ğı
alışmalarda ulusların ekonomik gelişmeleri yanında toplumsal, kültürel ve
klasik finansal ölçütler olan fayda-
ası gerektiğini belirtmektedirler.
e ö lginin
ası ve
sermayenin ölçülmesi bilgi yönetimi ölçülmesinde kullanılabilmektedir.131 A
Malhotra 132 Birleşmiş Milletler’in ulusal bilgi ekonomilerinin gelişimi için yaptı
ç
beşeri gelişmelerinin de önemli olduğunu ve özelliklede bilgi varlıklarının
ölçülmesinin gerekliliğini vurgulamıştır.
Başarım İndeksleri
Önceleri bilgiye dayalı varlıkların ölçümü
maliyet analizi veya Tobin Q ile yapılıyordu.133 Yine Marr ve Spender’e göre,
firmanın piyasa değeriyle firmanın varlıklarının yenilenmesinin birbirine oranı
olarak tanımlanan Tobin Q, firma varlıklarının yenilenme değerinin gereğinden
az değerlendirilmesi nedeniyle bilgi varlıkları yüksek değerli çıktığı için bazı
düzeltmelerin yapılm
Son zamanlarda ise C. Lee, S.Lee, I. Kang 134 bilgi yönetiminin kalitesini
ölçülebileceğini ve modellenebileceğini göstermişlerdir. Buna gör lçüt, bi
yaratılması, bilginin biriktirilmesi, bilginin paylaşımı, bilgiden yararlanılm
bilginin içselleştirilmesi işlevlerinden elde edilen bir indeks şeklindedir.
performance measurement”,Measuring Business Excellence, 2004, Vol.8, No.1, pp:18-27 132
development”, United Nations AdSocial Affairs Divison for Public
131 Marr B.,Spender J.C, “Measuring Knowledge Assets-implication of knowledge economy for
Malhotra Y., “Measuring Knowledge Assets of A Nation: Knowledge System For visory Meeting of the Department of Economic and Administration and Deevlopment Management, Adhoc
Group of Experts Meeting Knowledge System For Development,2-5 Sep. 2003 133 Marr B.,Spender, J.C a.g.m 134 Lee C., Lee S.,Kang I.,” KMPI: Measuring Knowledge Management Performance”, Information & Management, 2005, Vol.42, pp: 469-482
65
2.1.3. Bilgi Yönetiminin Özellikleri
Bilgi yönetimi ile ilgili 2.1.1 bölümünde yapılan bütün bu tanımları dikkate
aldığımızda bilgi yönetiminin kimi özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:135
1) Bilgi yönetiminin konusunu; kuruma ait örtülü (yani çalışanların kafasında
i giye ilişkin
lemler oluşturur. Kurum içinde ve çevresinde bulunan tüm bilgileri ortaya
eti, sürekliliği, gelişimi
isabetlendirmek ve hızlandırmak için kurum içindeki örtük bilgiyi açığa
rak kurumun verimine katkı
bulunan), açık (yani prosedürlerde yer alan), dış (yani kurumun dış çevresinde
yer alan), iç (yani kurumun sınırları içinde yer alan) bilgi le bu bil
iş
çıkarma, depolama, kullanma faaliyetidir.
2) Bilgi yönetimi liderlik, düzen, öğrenme, teknoloji, kurumsal işlemlere destek,
kişi ve birime göre içerik yayma, bilgi paylaşımı ve ortak kullanımı, çalışma
sürecinin bir parçası olarak örtük bilginin açığa çıkarılması, bilgi varlığının
ölçülmesi, kurumsal bilgi kültürünün yaratılması ve bilgi teknolojilerine
dayanmaktadır.
3) Amacı karar vermeyi, üretimi, kaynak aktarımını, rekab
çıkararak, açık bilginin ise dolaşımını sağlaya
yapacak doğru kişilere en uygun biçimde ulaştırmaktır. Yani firmanın hızlı bir
değişim gösteren ve rekabetçi bir piyasa ortamında yaşamını sürdürebilmesini
sağlamaya yönelik faaliyetler bütünüdür.
4) Bilgi yönetimi disiplinlerarasıdır. Uygulamalarında bilgi ve iletişim teknolojisi,
iletişim, yeni ekonomi, bilgi bilimi, işletme, finans, psikoloji, sosyoloji, linguistik,
mühendislik alanlarından yararlanan disiplinlerarası bir faaliyettir. Yani tüm bu
disiplinlerin arakesiti gibidir.
135 Çapar B., “Bilgi Yönetimi: Nasıl Bir İnsangücü?”, http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=257 (Erişim Tarihi:9.9.2006)
66
5) Örgüt kültürü, bilgi yönetimi için çok büyük önem taşır. İşbirliği, bilgi
paylaşımı ve birbirinin fikirlerini kullanma üzerine kurulmuştur ve bu kültürün
kurum içerisinde gelişmesini sağlar. Yani, bilgi kültürüne dayanır ve onu geliştirir.
Bunun ise, sadece teknoloji kullanımı ile olmayacağı açıktır. Teknoloji amaç
değil araçtır.
6) Bilgi yönetimi bir kerelik değil sürekli bir uygulamadır. Kuruluşa özeldir. Yani
her kuruluş için geçerli olan tek tip bir bilgi yönetimi sistemi yoktur.
Bilgi yönetimi, örgütteki bilgi kaynaklarını tespit eden, bu kaynakların ortaya
çıkması ve paylaşılması için bir kültür oluşturan, bu kaynakların ortaya çıkması,
paylaşılması ve kullanılması için bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanan, yine bu
kaynakların örgüt içinde kolay akışını sağlamaya yönelik bir iş süreci ve örgüt
yapısı ve süreklilik gerektiren özelliklere sahiptir. Diğer bir ifadeyle, bilgi
yönetimi, ağırlığı insanda (örgüt çalışanını) olmak üzere, iş sürecini, örgüt
yapısını, teknolojiyi uygun bir şekilde harmanlamaktadır.
2.1.4 Bilgi Yönetimini Etkileyen Unsurlar
Bilgi yönetimi, geleneksel anlamda düşünüldüğünde yüzyıllardır bilinen ve
uygulanan bir süreçtir. Eski çağların bilge kişileri, bilgiyi aktarm
ak için hikayeleri
kullanıyorlardı. Üniversiteler 12. yüzyıldan beri varlıklarını sürdürmektedir.
Eski uygarlıkların çoğunda önemli olaylar kayıtlara geçirilmiş, kitaplar yazılmış
ve kütüphaneler oluşturulmuştur. Bu herkesin uyguladığı olağan bilgi yönetimidir.
Olağanüstü bilgi yönetimi ise ancak iletişime ve birlikte çalışmaya büyük kolaylık
getiren yeni teknolojilerin gelişmesiyle son yıllarda gündeme gelmiştir.136
136 Barutçugil İ, a.g.e s:49
67
1990 yılı başlarında şirketler, örgütün sahip olduğu toplam bilgiden yararlanmak
için sistematik kurumsal bir çabayla; p rformans ölçümü ve değerlendirmesi,
enformasyon teknolojileri, değişim yönetimi, insan
e
kaynakları gibi alanlarla
g), dış kaynak kullanımı (outsourcing)137, aşırı
yon yüklenmesi, enformasyon ve becerinin uzmanlıklara ayrılması,
et geliyor
adırlar. Bunu
ağlamak amacıyla, hareket yeteneği yüksek, daha yalın ve daha küçük ve
daha küçük ve yalın olması daha az
tlerin
amaçlarına yönelik depolanması,
örtüşen bilgi yönetimi kavramını ortaya attılar. Bu alanda çok hızlı bir gelişme
olmuş ve bilgi yönetimi büyük rağbet görmüştür. Bilgi yönetimi kavramının
ortaya çıkması ve artan oranda ilgi gösterilmesinin sebeplerinin başında;
küreselleşme, küçülme (downsizin
enformas
işgücünün hareketliliği ve iş değiştirme hızının artması ve rekab
denebilir. 138 Bilgiye dayalı ekonomide örgütlerin yaşamlarını sürdürebilmeleri
için çok hızlı değişen piyasa şartlarına ayak uydurmak zorund
s
esnek örgüt yapısı kurmaları ve daha çabuk karar vermeleri yani “yenilikçi
örgüt” olmaları gerekmektedir.139 Örgütün
ama daha vasıflı işgücü ile çalışması, ana faaliyeti dışındaki bazı hizme
yerine getirmesini örgüt dışında yaptırması anlamına gelmektedir. Ayrıca son
yıllarda üretilen enformasyonun büyük hacimlere ulaştığı gerçeğiyle karşı
karşıyayız. Bu enformasyonun örgüt
düzenlenmesi ve kullanılması oldukça önem arz etmektedir.
137 Hilderht P,Wright P.,Kimble C.,”Knowledge Management: Are We Missing Something?”, Information Systems-The Next Generation. Proceedings of the 4th UKAIS Conference,York,UK pp347-356 138 Serban A.M., Luan J., “Overview of Knowledge Management”, New Directions for Institutional Research, No: 113, Spring 2002, Wiley Periodicals, Inc. 139 Düren Z. , a.g.e. s:71-77
68
Literatüre baktığımızda başarılı bir bilgi yönetimi uygulaması için çok çeşitli
değişkenlerin incelendiğini görüyoruz. Örneğin Davenport 140 , sekiz adet
bilgi yönetimi başarı faktörü belirlemiştir. Bunlar:
1) teknoloji altyapısı, 2) örgütsel yapı, 3) bilgiye erişim kolaylığı, 4) bilgi
paylaşımı, 5) bilgi dostu kültür, 6) bilgiyi kullanan geliştiren ve paylaşan işgören,
butok141 beş adet başarı faktörü önermektedir. Bunlar:
ra yetki verilmesi, 7) enformasyon sistemi altyapısı, 8) başarım
Bunlar: 1) Strateji ve liderlik, 2) örgüt çalışanların yeteneği, 3) örgüt kültürü 4)
enformasyon teknolojisidir.
7) çeşitli enformasyon teknoloji altyapısı kullanan bilgi transferi araçları, 8) üst
yönetim desteği ve üstlenmesidir.
Ryan and Pry
1) açık örgüte ait kültür, 2) üst yönetim liderliği ve üstlenmesi, 3) çalışanların
katılımı; 4) ekip çalışması, 5) bilgi ve iletişim sistemi altyapısıdır.
Belki de en ayrıntılı başarı faktörleri listesi Moffet142 tarafından sunulmuştur. On
adet başarı faktörü belirlemişlerdir. Bunlar:
1) dostluğa dayalı örgüte ait kültür, 2) üst yönetim önderliği ve üstlenmesi,
3) çalışanların katılımı, 4) çalışanların eğitimi, 5) güvene dayalı ekip çalışması,
6) çalışanla
ölçümü, 9) kıyaslama, 10) bilgi yapısıdır.
Yeh, Lai ve Ho143 ise bilgi yönetimini etkileyen dört unsurdan söz etmektedir.
140 Davenport T.,De Long D., Beers M. “Successful knowledge management projects”. Sloan Management Review,1998, Volume 39. Number 2, pp. 43 – 57. 141 Ryan , S.D.,Prybutok, V.R “Factors affecting knowledge management technologies: a discriminative approach”. Journal of Computer Information Systems,2001.Volume 41Number 3, pp. 31 – 37. 142 Moffett S., McAdam R.,Parkinson, S. (2003) “An empirical analysis of knowledge management applications.” Journal of Knowledge Management, 2003 Volume 7.Number 3, pp: 6 -26.
69
Lee ve Choi 144 bilgi yönetimini etkileyen unsurları, süreçler ve örgüt
performansını içeren çalışmalarında dört ana başlıkta toplamıştır. Bunlar: 1)
Örgüt kültürü (kültür,güven, öğrenme), 2) Örgüt yapısı(merkezi,resmi yapı) 3)
Örgüt çalışanlarının becerisi (T-tip beceri) , 4) enformasyon teknolojisi
(enformasyon altyapısı desteği) dir.
Lee ve Lee 145 ,Lee ve Choi’nin bilgi yönetimini etkileyen unsurlarını bilgi
yönetimi yeteneği (knowledge management capabilities) olarak adlandırmış ve
bu yeteneğin bilgi yönetimi sürecine ve bu sürecin örgüt performasına etkisini
incelemiştir.
Görüldüğü üzere, bilgi yönetimini başarılı kılacak unsurlar arasında en çok;
örgüt çalışanının yeteneği, örgüt kültürü, örgüt yapısı ve enformasyon
teknolojisi altyapısı ele alınmıştır. Lee ve Choi, örgüte sosyo-teknik146 bir yapı
olarak bakmış ve bilgi yönetimini etkileyen unsurlardan örgüt kültürü, örgüt
yapısı ve örgüt çalışanın becerisini örgütün sosyal yapısı, enformasyon
teknolojisi desteğini ise örgütün teknik yapısı olarak ele almıştır. İleriki bölümde
u çalışmamızda bilgi yönetimi modeli olarak bu modelde kullanılan unsurlar ele
b
alınacaktır.
Başarılı bir bilgi yönetimi uygulaması için yapılan bazı çalışmalarda ise
işgörenlerin eğitiminin önemini vurgulamaktadırlar.147 Bir örgüt tamamen bilgiye
144
Information Susyem, 2003, Vol.20, No.1, pp: 179-228
structural Approach”, Human Factors and Ergonomics in Manufacturing, 2007,Vol.17, No.1,
Laboratories”, Journal of Knowledge Management, 1998, Vol.2, No.1, pp:55-66 147 Carneiro, A. ,“The role of intelligent resources in knowledge management”. Journal of Knowledge Management, 2001, Volume 5, Number 4, pp. 358 – 367.
143 Yeh Y-J, Lai S-Q, Ho C-T, “Knowledge management enablers: a case study”, Industrial Managment and Data System, 2006, Vol.106, No.6, pp: 793-810
Lee H., Choi B., “Knowledge Management Enablers, Processes and Organizational Performance: An Integrative View and Emprical Examination”, Journal of Management
145 Lee Y-C, Lee S-K, “Capabilities, Processes and Performance of Knowledge Management: A
pp:21-41 146 Pan S.L., Scarbrough H., “A Socio-Technical View of Knowlege Sharing at Buckam
70
dayalı bir örgüt olmak isterse, çalışmalarına kalite eğitimiyle başlaması gerekir.
Bu bakış açısı günümüzde oldukça önemlidir. Zira tüketiciler daha az maliyetli,
daha yüksek kalitede ürün/hizmet talebinde bulunmaktadır. Bu talebi karşılamak
larını her zaman artırmak zorundadırlar. Hızlı gelişen
hem de yöneticilere sorumluluklarını yerine
amızda
hem bilgi yönetiminin altyapısını oluşturan hem de etkileyen kritik faktörler
olarak; örgüt yapısı, bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı, kurum kültürü ve güven ,
için firmalar, başarım
teknoloji, iyileştirilmiş iş süreçleri bu tür talebi karşılamak için önemli araçlar
olmaktadırlar. Bununla beraber, firmaların en önemli rekabet üstünlüğü
sağlayacağı araç, işgücü olup bu aracın uzmanlık derecesi sürekli eğitimle
artırılmalıdır. Eğitim hem çalışanlara
getirmeleri için enformasyon ve beceri sağlar. Firmanın önemli hedeflerinden biri
de performans artışı sağlamaktır. Eğitim ve geliştirme çalışmaları aracılığıyla
firma, performansını ve dolayısıyla karlılığını artırmaktadır. Aynı sebeplerle bir
çok örgüt çalışanlarının bilgi ve becerisini artırarak istedikleri amaca ulaşmayı
sağlayan öğrenen örgüt olma çabası içindedirler. Çünkü, bilgi ve becerideki
eksiklikler verimli bir iş yapmayı engeller ve bunun sonucunda bilgi yönetimi de
olumsuz etkilenir.148
Gerek bilgi yönetimi konusunda yapılan araştırmalarda gerek literatürde, başarılı
bir bilgi yönetimi için kritik faktörlerin başında; örgüt yapısı, bilgi paylaşımına
açık kurum kültürü, bilgi ve iletişim altyapısı , çalışanların yetkilendirilmesi ve
çalışanların bilgi yönetimine katılması gelmektedir. Ayrıca bilgi yönetiminin
başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için üst yönetimin katılımının ve desteğinin
olması da göz ardı edilmemesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bu çalışm
148 Chong S.C., Choi Y.S., a.g.m
71
örgütsel öğrenme, işgörenlerin iş yapma yeteneğini de içeren zihinsel sermaye
ele alınacaktır.
2.1.4.1 Örgüt Yapısı
üreselleşme ve teknolojideki gelişmeler geleneksel örgüt yapılarını etkilemiş,
eya iyileştirilmek zorunda bırakmış
Ö güt k isi bir yapı , iskelet,
ö ceden
149
şım (davranışsal),modern yaklaşım şeklinde
150
K
iş süreçlerini mümkün olduğunca kısaltmış v
böylece de işbirliği ve bilgi paylaşımına önem veren bilgi uzmanlarının yer aldığı
çağdaş örgütleri ortaya çıkarmıştır.
r avramı iki farklı anlamda kullanılabilmektedir. Birinc
n planlanmış ilişkiler topluluğu anlamına gelen örgüttür. İkinci anlamda
ise örgüt bu yapının oluşturulması sürecini , bir dizi düzenleme faaliyetini ifade
edebilir. En basit ifade ile bir örgütün varlık nedeni belirli amaçların ancak birden
fazla kişi ile ve bir grup olarak gerçekleştirilmesidir. İyi bir örgüt yapısı tek başına
sonuç almaya yetmez fakat örgüt yapısının kötü olması örgütteki kişiler ne kadar
iyi olursa olsun başarılı sonuç almak güçleşmektedir.Dolayısıyla iyi bir yapı
gerekli ama yetersizdir.
Örgüt yapılarına çeşitli yaklaşımlar söz konusudur. Tarihsel süreç içerisinde bu
yaklaşımlarda gelişmeler olmuştur. Örgüt yapısına klasik(geleneksel) yaklaşımla
başlanan bu süreç neo-klasik yakla
olmuş ve modern yaklaşım ise sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımı
şeklinde ikili ayrıma gidilmiştir. Durumsal yaklaşım ele alındığında farklı çevre
şartlarına göre farklı yönetim şekilleri ve örgüt yapısı söz konusudur.
149 Koçel T., “İşletme Yöneticiliği”, İşletme Fakültesi Yayın No: 205, İstanbul 1989, s: 8-14 150 Koçel T., a.g.e s:14
72
Örgüt yapısının çalışanların tutum ve davranışlarında anlamlı etkisi olduğu
yönetim uzmanları tarafından kabul edilmektedir.151 Bu itibarla örgütün başarılı
olması açısından örgüt yapısının doğru oluşturulmasının önemi açıktır. Bir
sonraki kısımda örgüt yapısı bilgi yönetimi açısından incelenecektir.
2.1.4.1.1 Bilgi Yönetimi ve Örgüt Yapısı
Bilgi yönetimi altyapısını oluşturan bir faktör olarak örgüt yapısı denildiğinde
konu iki farklı boyutta ele alınabilir.152
1- bilgi yönetimi faaliyetinin örgüt içindeki konumu,
2- hedeflenen sonuca ulaşacak bilgi yönetimi için gerekli örgüt yapısı.
2.1.4.1.1.1 Bilgi Yönetimi Faaliyetinin Örgüt İçindeki Konumu
Genel olarak bakıldığında günümüzde çoğu örgütte bilgi yönetimi faaliyetini
yürüten işlevsel bir birim veya bir bölüm bulunmamakta bir kısım örgütte ise;
yeni görev ve sorumluklar belirlenerek, iş süreçleri yeniden düzenlenerek ve
örgüt şeması yeniden ele alınarak değişime ayak uydurulmaktadır. Örgütteki
bilgi yönetimi etkinliğini, yönetim kademeleri tarafından yapılan bir etkinlik olarak
ele alanlar olduğu gibi, bilgi yönetim etkinliğini sadece yönetim kademeleri
tarafından ilgilenilen bir konudan çok tüm çalışanların katıldığı bir etkinlik olarak
ele alanlarda vardır.
Bilgi yönetimi faaliyetinin nasıl sürdürüldüğüne ilişkin iki görüş vardır. İlk görüşe
göre; bilgi yönetimi sadece yönetim kademelerince ve farklı boyutlarda yapılan
bir faaliyet şeklinde ifade edilirken ikinci görüşe göre bilgi yönetimi faaliyeti tüm
örgüt çalışanlarının yürüttüğü bir faaliyet olarak belirtilmektedir. Bir örgütte bilgi
151 Sabri H., “Knowledge Management in its context: Adapting Structure to a Knowledge”, International Journal of Commerce & Management, 2005, Vol.15, No. 2, p:119 152 Zaim Z. a.g.e s:135-142
73
yönetim faaliyetinin her yönetim aşamasında (üst, orta,alt kademe yönetimi)
farklı olduğunu ifade edenlere göre; üst yönetim tarafından yapılan bilgi
yönetimi faaliyetinin, daha çok strateji oluşturma ve planlama amacıyla yapıldığı ,
orta kademe yönetim tarafından yapılan bilgi yönetimi faaliyetinin bilginin
üretilmesi, geliştirilmesi ve paylaşılması amacıyla yapıldığı, alt kademe yönetim
tarafından ise günlük işlerin yapılmasını sağlamak amacıyla bilgi yönetimi
faaliyeti yapıldığı söylenmektedir. Oysa bilgi yönetimi etkinliğinin tüm
çalışanların sorumluluğunda olduğu yaklaşımına göre ise; herhangi bir çalışanın
bilgi yönetimi faaliyetine katkısının değerini,örgütteki sıradüzendeki
(hiyerarşideki) yerinden çok, o kişinin bilgi yönetim sistemine sağladığı katma
değerin niteliği belirlemektedir. Üst kademe ,orta kademe ve alt kademe
yöneticileri bilgi yönetimi faaliyetinden ortak sorumludurlar. Üst yönetimin
sorumluğu kadar desteğinin de önemi büyüktür. Üst yönetim desteği ile ifade
edilmek istenen husus; bilgi yönetiminin önemini benimsenerek buna yönelik
mesajlar verilmesi, bilgi yönetimi faaliyetleri için gerekli altyapı ve parasal
desteğin verilmesi ve örgüt için ne tür bilgiye gereksinim duyulduğunun
belirtilmesidir.153
Örgüt şemalarında Bilgi Yönetimi bölümünün yerinin neresi olacağı konusunda
tartışmalar vardır. Bu tartışmaların kaynağında daha çok Bilgi Yönetiminden
neyin anlaşıldığı yatmaktadır.154 Bilgi Yönetimini, sadece teknolojik yönü ile ele
alanlar bu bölümü Bilgi ve İletişim Sistemleri bölümünün bir alt birimi olarak yer
almasını önermektedirler. Oysa Bilgi Yönetiminde teknoloji ilk belirleyici değil
sadece Bilgi Yönetimine yardımcı olan bir unsurdur.
153 Davenport L., Prusak a.g.e s:215 154 McElroy M.W., “The New Knowledge Management: Complexity,Learning, and Sustainable Innovation”, Butterwort-Einmann, Imprint of Elsevier Science, 2003, s: 82-92
74
Bilgi Yönetimini, kurumun (varsa) Araştırma-Geliştirme (AR-GE) Bölümüyle
ilişkilendirenlerin dayanak noktası, Araştırma-Geliştirme Bölümünün firmanın
bilgi üretme faaliyetini yürütmekte olması ve bu nedenle de Bilgi Yönetimi
de ilgilenmektedir.
on olarak, Bilgi Yönetimi bölümünü firmanın finans faaliyeti ile ilişkilendirenler
e bulunmaktadır. Çoğu insan, firmanın defter değeriyle piyasa değeri
rasındaki büyük farkı katma değer olarak bilgiye veya zihinsel sermayeye
tfetmektedirler. Bazı Avrupa (örneğin Skandia SFS) ve Amerika’da (örneğin
PGM) bulunan firmalarda Zihinsel Sermaye Müdürü (Director of Intellectual
apital) veya Zihinsel Mülkiyet Müdürü (Director of Intellectual Property) gibi
bölümünün Araştırma-Geliştirme Bölümünün içinde yer almasının doğal
olacağıdır. Oysa Araştırma-Geliştirme Bölümleri firmanın bilgiyle ilgili
ihtiyaçlarının tümünü karşılayamaz. Araştırma-Geliştirme Bölümünün bilgi
üretme faaliyeti dışında kalan bilgiler (strateji ile ilgili bilgi, pazarlama, finans,
insan kaynakları, bilgi ve iletişim teknolojisi gibi) ile firmanın iş süreçlerinde
kullanmak zorunda olduğu bilgiler de söz konusudur.
Bilgi Yönetimi bölümünü İnsan Kaynakları bölümüyle ilişkilendirenlerin dayanak
noktası,bilginin örgütteki insan sermayesini oluşturan insanlar tarafından
yaratıldığı ve onlar tarafından kullanıldığıdır. Oysa İnsan Kaynakları bölümü
ağırlık olarak firma çalışanlarının, her türlü ödeme işlemlerini ve insanların işe
girme veya işten ayrılma gibi işlemlerini yapmakta ayrıca çalışanların eğitim
programlarını da hazırlamaktadır. Bilgi Yönetimi insanların sadece eğitim
faaliyeti ile değil öğrenme faaliyetiyle
S
d
a
a
K
C
75
pozisyonlar bulunmaktadır. Zihinsel Sermaye Müdürü her yıl zihinsel sermaye
raporu ile finans raporunu birlikte çıkaran finans bölümü ile yakın ilişkidedir.
Bilgi Yönetimi bölümünün örgütte hangi işleve bağlanacağı konusunda yukarıda
verilen örneklerde şu soru sorulmaktadır. “Değerli bilginin daha etkin paylaşımı
nasıl sağlanmalıdır?” Bu sorudan anlaşılacağı gibi vurgu bilginin paylaşımına
yapılmaktadır ve doğal olarak bu işlev için akla bilgi ve iletişim teknolojisi
gelmektedir. Bilgi yönetimini “doğru bilginin doğru zamanda doğru insanlara
verilmesi” şeklindeki tanımı yapıldığında ise yine bilgi ve iletişim teknolojisinin
de erli bilginin yakalanması, kodlanması ve dağıtılmasındaki önemi akla gelir.
Görüleceği gibi yukarıda verilen tanımlarda değerli bilginin hep “var olduğu”
v gütteki insanlar
tarafından yaratıldığı ve önemli olanın firmanın bilgi yönetim sürecinin ( bilginin
ıl
ileceğidir. Bu açıdan bakıldığında Bilgi Yönetiminin örgütün tüm
ğ
arsayımı yapılmaktadır. Oysa bilginin basitçe var olmadığı ör
yaratılması, kullanılması yani firma içinde entegrasyonu) daha iyi nas
iyileştirileb
işlevlerini kapsayıcı bir özelliğe sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Aşağıdaki
Şekilde bu durum gösterilmektedir.
76
Bilgi Yönetimi
Şekil 4. Bilgi Yönetimi Bölümünün Örgütteki Yeri (M.W. Mc Elroy a.g.e den uyarlanmıştır.)
2.1.4.1.1.2- Hedeflenen sonuca ulaşacak bilgi yönetimi için gerekli örgüt
yapısı.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaşması, firmaların sınırlarının
büyümesini sağlamış, böylece yay
Bilgi Yönetimi
ılmış girişimler, şebeke firmalar ortaya çıkmış,
konusudur.155 Geleneksel bürokratik örgütler; uzmanlaşma, sıradüzen, pozisyon
bilgisayarlarla birbirlerine bağlı bu yapılar, geleneksel yapılardan daha güçlü bir
konuma sahip olmuştur. Bu yapılırken oluşturulan örgüt yapısı bize post-
bürokratik yapıları ifade etmektedir. Post-bürokratik yapı olarak ifade edilen yapı,
ortak amaçlar etrafında toplanmış ve birbirine bağımlı olmayan şirketlerin
(birimlerin) oluşturduğu yapıdır. Birimlerinin birbirlerine şebeke şeklinde
bağlanmalarının söz konusu olduğu bu yapıda demokratik bir yönetim söz
155 Josserand E., Teo S., Cleg S., “ From bureaucratic to post-bureaucratic: difficulties of transition”, Journal of Organizational Change Management, 2006, Vol: 19, No:1, p:55
Yönetim Kurulu
Enformasyon Müdürü
Üre
AR Pa
lama
Sa Müş
kileri
GE tış tim
zar
Teri İliş
İnsan Kaynakları
Bilgi ve İletişim Sistemleri
Finans
77
temelli otorite, personel yetkisizliği, güvensizlik, kısa dönemli düşünme ve
bireysel iletişim yapısı ile tanımlanırken, post-bürokratik örgütler yaygın yapıyı,
demokrasiyi, çalışana yetki vermeyi, güveni, uzun dönemli düşünmeyi,
etkileşimli iletişim tekniklerini vurgulamaktadır. Bu açıdan post-bürokratik
a yapma istekleri firmaları
yapının diğer yapılar karşısında üstün olduğu söylenebilir.
Ancak bugün birçok şirket performansını geliştirmek için mevcut yapılarından
yeni bir yapıya doğru gitmektedir. Örgütlerin geleneksel sıradüzen yapıları
büyük bir değişime uğramaktadır.
Büyük ve bürokratik örgütler hızlı değişen pazar ihtiyaçlarına, değişen
teknolojiye ve müşteri ihtiyaçlarına cevap vermede uyumsuzluk
yaşayabilmektedirler. İşletmeler maliyetlerini düşürmek ve verimliliğini artırmak
amacıyla bazı işleri dış kaynak kullanımı (outsourcing) uygulamasıyla diğer
işletmelere vermiş ve kendi çekirdek işine odaklanmıştır. Ürünün ortaya çıkma
sürecinde bazı işlerin diğer firmalar tarafından sağlanması şebeke yapıları
ortaya çıkaran bir faktör olmuştur. Rekabetçi iş çevresinde ortaya çıkan bu örgüt
tipleri açık sistemler olarak faaliyetlerini sürdürmekte ve örgütün çevresiyle olan
ilişkileri önem kazanmaktadır.
Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı değişimler sonucu işletmelerin birbiriyle
olan ilişkileri yeni boyutlar kazanmıştır. Rekabetin geçmişe göre daha yoğun bir
hal alması ve işletmelerin küresel çapta pazarlam
çeşitli işbirliği arayışlarına itmiştir. Gerek sektörün ölçeğinden daha etkin
yararlanmak, gerekse rekabet üstünlükleri elde etmek amacıyla kurulan
işletmeler arası ilişkilerin bir türü de şebeke yapılardır.156
156 Öğüt A., Bilgi Çağında Yönetim, Nobel Yayın Dağıtım, 2003, s:83-86
78
Şebeke örgüt yapıları, her biri belirli bir işletme fonksiyonunda ya da bir
etkinlikte uzmanlaşmış bir örgütler ağının oluşturulmasını ifade etmektedir.
Diğer bir tanımla şebeke örgütler, rolleri ve sorumlulukları tanımlanmış üyeler
tarafından oluşturulmuş bir sistemdir.
Klasik örgüt yapılarında, amaçlara ulaştıracak iş ve faaliyetler, aynı yönetim
ının tercih edileceği sonucuna varılabilir. 157 Ancak, 1999
ilişkin bir kanıtın da bulunmadığı, bununla birlikte daha sıcak ve yardımsever
ilişkilerin olduğu örgütlerde daha güçlü bilgi yönetim sisteminin varlığı hipotezi
ile sert ve belirsiz ticari ortamlarda iş yapan firmaların daha kapsamlı bilgi
yönetim sistemi kullanacağı hipotezi doğrulanmıştır.
Bilgi yönetiminin amaçlarından birinin de , işbirliğini, bilgi paylaşımını ve sürekli
öğrenmeyi teşvik etmesi olduğu “Bilgi ve Bilgi Yönetimi” bölümünde belirtilmişti.
Yapılan görgül bir araştırmaya göre örgüt içinde bilgi paylaşımını ve güveni
altında, çeşitli kriterlere göre oluşturulmuş bölüm veya bölümlerde gerçekleştirilir.
Dolayısıyla bu işler için gerekli kaynaklar da örgüt kontrolündedir. Oysa şebeke
örgütlerde, temel faaliyetlerin her biri ayrı bir yönetim altında çalışan ayrı bir
örgütün konusu olur. Bütün bu görüşler altında sıradüzen örgütlere nazaran
şebeke örgütlerde bilgi yönetimi uygulaması daha başarılı sonuçlar vereceği için
şebeke örgüt yapıs
yılında İngiltere’de yapılan beş farklı sektörde 179 pazarlama ve satış bölümü
yöneticilerini kapsayan görgül (empiric) bir araştırmaya göre 158 , daha az
bürokratik yapıya sahip örgütlerin ve büyük örgütlerin daha kapsamlı bilgi
yönetimi uygulayacağı hipotezleri doğrulanmamıştır. Aynı araştırmaya göre; ne
bürokrasi ne de merkezi yönetimin bilgi yönetimini bastırdığı yani engellediğine
157 Stewart T, Entelektüel Sermaye, Çev.Nurettin Elhuseyni, MESS Yayınları, İstanbul, 1997, s: 201-221 158 Bennet R., Gabriel H.,” Organizational factors and knowledge management within large marketing departments: en emprical study”,Journal of Knowledge Management, Volume 3 , Number 3, 1999, pp: 212-225
79
etkileyen unsurlardan birinin örgütün yapısı olduğu ifade edilmiştir. 159 Bu
araştırma sonucuna göre, resmi sıradüzen yapıların (formal hierarchical
structures) merkezi biçimlerinin bilgi paylaşımı üzerinde olumsuz etki
yarattığı ,buna karşılık gayri resmi yatay ilişkilere izin veren yapıların bilgi
paylaşımı üzerinde olumlu etki yaptığı ortaya konmuştur.
Bilgi yönetimi açısından uygun olabilecek bir diğer örgüt yapısı ise şebeke tipi
rgütleri N-tipi örgüt olarak kullanan Hedlund160 tarafından önerilen karma yapı
(N-tipi ile sıradüzen yapının bir arada olması) ile Nonaka 161 tarafından daha
ziyade bilginin yaratılmasını kolaylaştıran sıradüzen olmayan, (heterarchical)
ilgili birimlerin kendiliklerinden organize oldukları, birbirlerine bağlı olduğu
(hypertext) yapıdır.
Yukarıda belirtilen hususlar ışığında örgüt yapısının bilgi yönetimini kolaylaştırıcı
veya engelleyici özelliğe sahip olduğu söylenebilir. Örgüt yapısının bilgi yönetimi
üzerindeki etkisi ölçen Lee ve Choi’nin çalışmasında bu faktörü örgütün
“merkezileşme” (centralization) ve “resmileşme” (formalization) parametreleriyle
ifade etmektedir. Lee ve Lee , bu etkiyi sadece merkezileşme parametresiyle
ö
162
163
competition, and intraorganizational knowledge sharing. Organization Science, 2002, 13( 2),
, (Aktaran: Huotari, Maija-Leena. “Trust in Knowledge Management and Systems in Organizations” Hershey, PA, USA: Idea Group Inc., 2003. p 16. 160 Hedlund G., “The intensity and extencity of knowledge and the multinational corporation as a nearly recomposable system(NRS)”, Management International Review,1999, Vol.39, No.1,pp:5-44 161 Nonaka I., “ Dynmaic Theory of Organizational Knowledge Creation”, Organizational Science, Feb. 1994, Vol.5, No.1, p.34 162 Lee H., Choi B., “Knowledge Management Enablers, Process, and Organizational Performans: An Integrative View and Emprical Examination”, Journal of Management Information Systems, Summer 2003, Vol.20, No:1,pp:179-228 163 Lee Y-C, Lee S-K, “Capabilities, Processes, and Performans of Knowledge Management: A Structural Approach”, Human Factors and Ergonomics in Manufacturing, 2007, Vol. 17, No:1, pp:21-47
159 Tsai W.,”Social structure of “coopetition” within a multiunit organization: Coordination,
179-190.
80
ölçmektedir. Gold, Malhotra ve Segars 164 ise, örgütsel yapının etkisini; örgütteki
kuralları, süreçleri,işlemleri, sıradüzen ilişkileri, teşvik sistemini, bölümlerarası
ü
2.1.4.2 Zihinsel Sermaye
Büyük ölçüde fiziksel olmayan, duyumsanamayan veya kavranamayan yani
soyut varlıklardan (intangible assets) oluşan zihinsel sermayenin işlevi,
örgüte soyut olmayan varlıkların kazandırılması ve yararlı hale getirilmesi
diğer bir deyişle örgüte katma değer sağlamasıdır. Soyut varlıkların örgüte
kazandırılması, iyi eğitim almış yetenekli personelin istihdamı, onların
sürekli eğitimi ve en yeni bilgi ve iletişim teknolojisiyle donatılmış işletme alt
yapısının sağlanmasıyla büyük ölçüde elde edilebilir. Zihinsel sermaye
kavramı aynı zamanda örgütteki kayıtlı bilgiyi, çalışanların bilgi, beceri ve
deneyimlerini de kapsamaktadır.
Zihinsel sermaye günümüz bilgiye dayalı ekonomide örgütlerin rekabetçi ve
yenilikçi olmasının temel kaynaklarından biridir. Bilgi yönetimi, örgütlerdeki
zihinsel sermayenin sağlanması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir olmasını
sağlayan bir faaliyeti olarak da ifade edilmektedir. Bu ise başarılı bir zihinsel
sınırları kapsayan soru demeti ile ölçmektedir. Bu çalışmamızda biz de bu
parametreleri ve bu parametreleri oluşturan uygun soru demetini kullanarak
örgüt yapısının bilgi yönetiminin önemli bir basamağı olan bilginin yaratılması
zerindeki etkini inceleyeceğiz.
165
166
164 Gold A.H., Malhotra A.,Segars A.H, “Knowledge Management: An Organizational Capabilities Perspective”, Journal of Management Information Systems, Summer 2001, Vol. 18, No.1, pp: 185-214 165 Üç M., “Entelektüel Sermaye ve Unsurları”, http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=581 (Erişim Tarihi tarihi: 201.12.2005) 166 Büyüközkan G., “Entelektüel Sermaye Yönetimi”, http://www.bilgiyonetimi.org (Erişim Tarihi tarihi: 3.8.2005)
81
sermaye yönetiminin örgütte uygulanan bilgi yönetimiyle yakın bir ilişkisi
anlamına gelmektedir.167
Enformasyon ve bilgi tarafından yönlendirilen yeni ekonominin yükseliş
tarafından zihinsel sermayenin önemindeki artışın ifadesi olarak ortaya
onmakta ve zihinsel sermayenin önemi aşağıdaki şekilde vurgulanmaktadır:
1- bilgi ve iletişim teknolojisindeki devrim ve bilgi toplumu,
2- bilginin önemindeki yükselme ve bilgiye dayalı ekonomi,
3- kişiler arası faaliyetlerin modelindeki değişiklik ve ağ toplumu,
4- rekabetin temel belirleyicisi olarak yenilikçiliğin ortaya çıkması.
Yukarıda belirtilen gelişmeler, bilgi toplumu, bilgiye dayalı ekonomi, ağ toplumu
ve yenilikçilik filitresiyle bakılmış olsun veya olmasın, zihinsel sermayenin
firmanın değerini ve ulusal ekonomin başarımını belirlemede önemli bir araç
olduğu ifade edilmektedir.
i OECD
k
168
Zihinsel sermaye için yapılan tanımlardan en yaygın kullanılanı 169 , zihinsel
sermayenin işletmenin defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır şeklinde
olanıdır. Örneğin günümüzde bilgisayar dünyasının en önemli firmalarından biri
olan Microsoft’un defter değeri -fiziksel varlıkları (bina, enformasyon altyapısını
oluşturan cihazlar vb.) 12 Milyar ABD Doları iken piyasa değeri 400 Milyar ABD
Dolarını aşmıştır. Aradaki fark ise firmanın zihinsel sermayesinin değeri olarak
ifade edilmektedir. T. Stewart 170 zihinsel sermayeyi şöyle tarif etmektedir;
“zihinsel sermaye zenginlik yaratmak üzere kullanıma sokulabilen zihinsel
malzemedir, yani bilgi, enformasyon, zihinsel mülkiyet ve deneyimdir.”
167 Marr B., et al, “Intellectual Capital and knowledge management effectivness”, Management Decision, 2003, 41/8, p:771-781 168 Petty R., Gutherie J., “Intellectual Capital Literature View: Measurement, Reporting and Management”, Jurnal of Intellectual Capital, Vol. 1 No. 2, 2000, pp. 155-176.
169 Arıkboğa Ş.F., Entelektüel Sermaye, Derin Yayınları, 2003,İstanbul 170 Stewart A.T., Entelektüel Sermaye, 1997, Çev: Nurettin Elhüsyni, Mess Yayınları, İstanbul,s :7
82
Zihinsel sermaye , bilgi, enformasyon, zenginlik yaratacak tecrübe ve zihinsel
mülkiyet gibi zihinsel materyalleri kapsamaktadır. Soyut varlıklar (intangible
assets) doğası gereği ölçülmesi oldukça zordur ve çok sayıda örgütsel ve
kişisel değişkenleri hesaba katmak gerekir.171 Stewart172 ve Edvinsson- Sullivan
f
atış bedeli 3.000 YTL ve kullanıcının
temleri doğrultusunda gerekli ilave ve değişikliklerin yapılması sonucunda
edeli 5.000 YTL ise aradaki fark olan 2.000 YTL insan sermayesinin
edeli olmaktadır. Örgütsel sermaye, insan sermayesinin işlevsel hale
elmesini sağlayan yardımcı altyapıdır. Yapısal sermaye ise kendi içinde
rgütsel, süreç ve yenilikçi sermaye olarak ise üç kısma ayrılmaktadır. Örgütsel
ermaye, örgütün felsefesini ve örgütün yeteneğini artırıcı sistemleri içerirken,
üreç sermayesi, mal ve hizmet dağıtımını yerine getiren programlar, yordamlar
e teknikleri içermektedir.Örgütün politikası, süreçleri, kullanıcı gereksinimine
öre uyarlanmış yazılımlar, araştırma ve geliştirme programları, eğitim kursları
ve patentler örgütsel sermayenin diğer örnekleridir. Müşteri sermayesi,
müşterilerle,tedarikçilerle, endüstri birlikleriyle, piyasayla ilişkilerin birleşik değeri
173 zihinsel sermayenin, insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri
sermayesi olarak sını landırılabileceğini belirtmişlerdir. İnsan sermayesi,
çalışanların eğitimi, uzmanlığına yapılan yatırımların birikimli değerine atıfta
bulunmaktadır. Bu ifade, kişinin ne üreteceğinin değerine odaklanır böylece
ekonomik anlamda kişinin değerini kapsar. İnsan sermayesini, işgörenlerin
ustalığı, ilişki becerisi ve değerleri olarak alt gruplara ayırmak mümkündür.
Örneğin, ticari bir uygulama yazılımının s
is
b
b
g
ö
s
s
v
g
171 Kannan G., Aulbur W.G., “Intellectual Capital: Measurement Effectivness”, Journal of Intellectual Capital Vol. 5 No. 3, 2004 pp. 389-413 172 Stewart, T.A “Trying to grasp the intangible”, Fortune, 2 October, 1995, pp. 157-61. 173 Edvinsson L., Sullivan, P. “Developing a model for managing intellectual capital”, European Management Journal, 1996, Vol. 14 No. 4.
83
olarak tanımlanmaktadır. Müşteri sermayesi, güven, anlayış ve müşteri
ilişkilerinin bağlılığına ve gücüne atıfta bulunur. Müşteri memnuniyeti,finansal
refah ve fiyat duyarlılığı müşteri sermayesinin göstergeleri olarak
kullanılabilirler.174
Zenginlik yaratmak için kullanılan zihinsel varlıklar, enformasyon ve bilgiyle ilgili
olan zihinsel sermaye 175 , insan sermayesi (çalışanların yetenek ve
ustalığı,yapma-bilgisi,yaratıcılığı, eğitimi gibi176), yapısal sermaye (telif hakkı,
alar, t tün şki
ıklar, müşteriler, lisanslar, anla ğıtım
kanalları gibi) şeklinde ana bileşenleri ve arasındaki ilişkiyi aşağıda yer alan
şekildeki gibi göstermek mümkündür.
ticari mark iş süreçleri, örgü veritabanı, örgü ruhu gibi) ve ili
sermayesi (damga, stratejik ortakl şmalar, da
174 G.Kannan, W.G. Aulbur, a.g.m s: 390 175 G.Kannan, W.G. Aulbur, a.g.m s: 389 176 A.Sterhaman, et al, “Comparative justification on intellectual capital”, Journal of Intellectual Capital, 2004, Vol:5, No:4 s: 523
84
85
Öz Akıl Rutinler İlişkiler Faaliyet Alanı İşletme içi çalışan zinciri İşletme içi bağlantılar İşletmedışı bağlantılar Parametreler Hacim Hacim Uzun Ömürlülük Kodlama Zorluğu
Yüksek Orta En yüksek
YÖNLENDİRİCİLER
ir Bilginin sentezlenmesiyle akıl
meydana gelmektedir. Akıl özümsenmiş bilgidir. Bilginin ortaya çıkışı esnasında
Şekil 5. Zihinsel Sermaye Ana Bileşenleri 177
Akıl hem zihinsel sermayenin hem de zihinsel sermayenin temeli olarak
isimlendirebileceğimiz insan sermayesinin özüdür. Akıl kendine has bir sürecin
sonucunda oluşur. Bu süreç, veri ile başlar veriden enformasyona ve
enformasyondan da bilgiye varan bir süreçt
nesnellikten,öznelliğe doğru bir akış vardır. Aklın içerisinde büyük ölçüde
geçmiş tecrübelerinde olduğu öznelleşmiş kişisel bilgiler mevcuttur. İnsanlar
karar alma mekanizmalarını akla dayanarak çalıştırırlar. İşletme çalışanları
bazen yukarıda bahsedilen sürecin tüm evrelerini yavaş yavaş işleterek
kararlarını alırlar. Bazen ise özellikle rutin işlerde daha önce özümsedikleri
bilgileriyle, karar mekanizmalarını çok hızlı çalıştırırlar. Şekilde yer verilen güven 177 Üç M., “Entelektüel Sermaye Ve Unsurları”, http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=581 (Erişim Tarihi: 24.10.2006) (Alıntı: N. BONTİS, ve Diğerleri “,Intellectual Capital And Business Performance In Malaysian Industries”, Journal Of Intellectual Capital ,2000, Vol.1 No : 1)
İkinci Basamak
Zihinsel Sermaye
Birinci Basamak
İnsan Sermayesi
Yapı Sermayesi
Müşteri Sermayesi
Güven Kültür
85
ve kültür mekanizmanın yönlendiricileridir. Eğer çalışanlar işlerinde sorumluluk
alabiliyor ve kendilerine güvenildiğini hissediyorlarsa örtük bilgilerini açık hale
getirmekte zorlanmayacaklardır. Açıktır ki örgüt yapısının, yetki devrine ve
sıradüzenden uzak basit bir yapıya sahip olması önemlidir. Örgüt çalışanlarının
sahip olduğu bilginin açığa çıkarılıp, rutin hale getirilerek, örgütsel diğer bir
si kavramının
ullanılmasıyla ilgili olarak şunları söyleyebiliriz. Literatüre bakıldığında bir çok
Bütün unsurlar, insan sermayesinin özü olan akıl, yapısal sermayenin özü olan
rutinler ve ilişkisel sermeyenin özü olan ilişkilerle bağlantı halindedir. Ve bu üç
unsurda bir araya gelerek aralarında oluşan sinerjiyle zihinsel sermaye
kavramını oluşturmaktadırlar. Eğer bu unsurlar arasındaki ilişkilerde tam bir
uyumluluk ve iletkenlik yoksa sağlıklı bir zihinsel sermaye çıktısı elde edilemez.
Her kuruluş; varlıklar ve kaynaklar, örtülü ve açık bilgiler ve kapasiteler, veriler,
enformasyon, bilgi ve belki de bilgelik biçimine bürünen değerli zihinsel varlıkları
barındırır. Ama bir şirket içinde stratejik bakımdan önem taşıyan ve diğer
deyişle yapısal sermaye haline gelmesi örgüt yapısı ve örgüt kültürüyle
yakından ilgilidir. İşletme içi bağlantılar örgüt içinde rutinleşen bilgilerle beraber
örgüt kültürü çatısı altında toplanırlar. Kültürün oluşumu yapısal sermayenin
kalıcılığının sağlanmasında önemli bir noktadır. Çünkü insan sermayesi geçicidir.
Fakat yapısal sermaye daha uzun ömürlüdür. Üçüncü unsur ilişkiler ve
dolayısıyla ilişki sermayesidir. Bu noktada ilişki sermaye
k
yazarın üçüncü unsur olarak müşteri sermayesi kavramına yer verdiği
görülmektedir. Müşteri sermayesi sadece işletme dışı olan ve işletmenin satış
yaptığı kişi veya kurumları akla getirmektedir. Oysa ilişki sermayesi, sadece
satış yapılan müşterileri değil, firmaların tedarikçilerini de içeren işletme dışı tüm
varlıkları içine alan daha genel bir kavramdır.
86
şirketlere göre farklılık yaratabilen niteliklere sahip zihinsel sermayesini ortaya
layı, zihinsel varlıklar( insan, patent,
süreç ve damga) işletme için “borç kalemi”, ve zihinsel sermaye ise “alacak
kalemi” dir. İnsan sermayesi ve müşteri (ilişki) sermayesi göreceli olarak
geçici( kısa süreli) oldukları için firmalar bu varlıklarını kalıcı (uzun süreli)
yapısal sermayelerine dönüştürmek için çaba göstermelidirler.
Bilgi yönetiminin merkezinde olan insan örgütsel bilginin en büyük yaratıcısı ve
paylaşıcısıdır. Dolayısıyla bilgiyi yaratan ve paylaşan insanın yönetimi oldukça
önemlidir. Doğal olarak bilgi yaratma kapasitesi belli bir birikimi ve uzmanlığı
gerektirmektedir. O halde bilgi yönetimi için uygun insan, konuları derinliğine ve
genişliğine ele alabilen yeteneğe sahip insandır. Literatürde T-tipi yeteneğe
sahip insanın başkalarıyla fikir alışverişinde bulunarak sinerji yaratmayı
sağlamasına yardımcı olduğu belirtilmektedir. Bu çalışmamızda Lee ve Choi
ile Lee ve Lee nin insan unsurunun bilgi yönetimindeki etkisini ölçmek için
kullandığı T-tipi yeteneğe ilişkin soru demetinden uygun olanları kullanacağız.
çıkaramadığı sürece, onu yönetemez. İşletmeler zihinsel sermayesini ortaya
çıkarmak için; bu sermayeyi oluşturan kaynakları (örgüt için en değerli varlıkları
olan çalışanlarına, kurumsal zekasına ve müşterilerindeki bilgiye) dikkatlice
incelemelidir.
Zihinsel sermaye, bilginin firma değerine dönüşümünü temsil etmektedir.
Zihinsel sermayenin bu niteliğinden do
178
179
180
181
178 Seetharaman A. et al. ,” Comparative justification on intellectual capital”, Journal of Intellectual Capital, Vol. 5. No. 4, 2004, pp:522-539 179 Maldavan R., Grover R., “ From embedded knowledge to embodied knowledge: New product development as knowledge management”, Journal of Marketing, 1998, Vol.62, No. 4 p:3 180 Lee H. , Choi B. a.g.m s.188 181 Lee, Y-C. ,Lee S-K, a.g.m s.27
87
2.1.4.3 Teknoloji
Bilgi yönetimini etkileyen bir başka unsurda teknolojidir. Burada teknoloji ile
ifade etmek istediğimiz, bilgi ve iletişim teknolojileridir (BIT). Bilgi ve iletişim
teknolojilerindeki gelişmelerin bilgi yönetimine katkısı ve etkisi varken teknoloji
tek başına bilgi yönetimini tanımlayamamakta ama desteklemektedir. Bilgi
yönetimi süreci, güçlü ve kullanımı kolay bir teknolojiyle olanaklı kılındığında
Teknolojinin bilgi yönetimi içindeki yeri ve etkisini daha iyi anlayabilmek için
teknolojinin tanımlarını yapmak yararlı olacaktır. Kökeni Eski Yunan kelimesi
technologia183 ,( techne- sanat,hüner, maharet ve logia- söyleme,düzenleme-
yani sanat üzerine konuşma) ya dayanan teknoloji, çok yaygın olmasına rağmen,
tanımlaması çok kolay olmayan bir kavramdır.
Genel olarak, makine, alet, donanım gibi maddi nesneleri çağrıştırıyorsa da
örgüt metodları, sistemler ve teknik gibi anlamlarını da kapsamaktadır. Türk
Dil Kurumu teknolojiyi “ bir sanayi dalı ile ilgili yapım yöntemlerini, kullanılan
araç, gereç ve aletleri kapsayan bilgi” olarak tanımlanırken, Meyer-Stamer
teknolojinin dar ve geniş iki tanımı yapılabileceğini ifade etmektedir. Dar
anlamda teknoloji, “ teknik metodları uygulamak ve geliştirmek için gerekli olan
yapma-bilgisi (know-how)dir”. Meyer-Stamer, geniş anlamda teknoloji tanımının
ise dört unsuru içerdiğini ve bunların, teknik donanım,yapma-bilgisi, örgüt ve
ürün olduğunu belirtmektedir.
oldukça iyi başarım göstermektedir.182
184
185
182 Serban A.M.,Luan J., a.g.m. s:7 183 www.wikipedia.com (Erişim Tarihi Tarihi:1.10.2006) 184 (www.tdk.gov.tr- (Erişim Tarihi Tarihi 1.10.2006) 185 Meyer-Stamer J.,” Technology, Competitivness and Radical Policy: The Case of Brasil”,1997,London, GBR: Frank Cass Publishers,s:6-8
88
Teknik donanım ile burada kasdedilen; bir ürünü üretmek veya bir hizmeti yerine
getirmek için kullanılan özgül makine veya gereçlerdir. Yapma-bilgisi (know-
how) bilimsel, teknik ve örtük bilgiyi içermektedir. Örgüt ile kasdedilen, donanım
ile yapma-bilgisinin bağlantısı için kullanılan yönetsel metodlar ve son olarak
“Bilgi
olojinin
ektedir. Yazılım ile bir işi yerine getirmek
amacıyla donanımı kullanmak için kurallar, ana hatlar ve algoritmalar seti ifade
ürün ile ifade edilen şey ise üretim süreci sonucunda ortaya çıkan mal veya
hizmettir.
D.Guangbi186 bilim ve teknolojiyi tanımlarken bilgiyi kullanmaktadır.
açısından bakıldığında bilim teorik bilgi, teknoloji ise uygulamalı bilgidir. Faaliyet
açısından bakıldığında bilim kavrama yani idrak, teknoloji ise uygulamadır.”
Yukarıdaki tanımlardan da anlaşılacağı üzere teknolojinin anlamı ekonomik,
teknik ve kültürel boyutları olan bir kavramdır. Ancak bu çalışmada tekn
bu boyutlarına girilmeyecektir.
Teknolojinin bilgisayar alanına göre tanımına baktığımızda onun
yazılım,donanım ve akıl katkısı bileşenlerinden oluştuğunu görürüz.187 Donanım
ile bir makine veya ekipmanın fiziksel yapısı ifade edilmektedir. Donanım
sadece bileşenlerin fiziksel yapısı yanında onun mantıksal planını da ifade
etmektedir. Günümüzde ön plana çıkan donanım ürünleri, hacmi küçük
kapasiteleri büyük sunucu bilgisayarlar, depolama birimleri, ağ cihazları, mobil
cihazlar, tarayıcılar (scanner) gelm
186 JIN, Zhouying JIN. “ Global Technological Change: From Hard to Soft Technology” Bristol, , GBR: Intellect Books, 2005. p 19.
187 Zeleny M., ”Knowledge of Enterprise: Knowledge Management or Knowledge Technology?”, International Journal of Information Technology& Decision Making, 2002, Vol.1, No.2, p:201
89
edilmektedir. Yazılım günümüzde ülke güvenliği ve ekonomik gelişmenin en
ktadırlar. Bilgi yönetimi enformasyonu
önemli stratejik teknolojisi olmaya başlamıştır. Akıl katkısı ise belli bir
donanımı/yazılımı kullanmanın amacı, gerekçesi ve sebebidir. Yani ne, nerede,
ne zaman ve niçin bir donanımın/yazılımın kullanılmasının belirlenmesidir.
Bu üç bileşen birbirine bağımlı ve eşit derece öneme sahip olup teknoloji
çekirdeğini oluşturur. Herhangi bir bilgi ve iletişim teknolojisi (bilgisayar, Internet,
uydu sistemleri gibi) veya sistemi bu üç bileşen aracılığıyla tanımlanabilir.
Bu çalışmamızda teknolojiyi, bilgi yönetim süreci içinde kullanılan teknoloji(ler)
(bilgi ve iletişim teknolojileri) olarak ele alacağız. Bilindiği gibi çağımızın en
önemli teknolojilerinden biri de bilgi ve iletişim teknolojileridir. Bu teknoloji aynı
zamanda hızla gelişen ,yaygınlaşan ve diğer teknolojilere altyapı sağlayan bir
teknolojidir. Doğal olarak bu teknoloji bilgi yönetim sürecine de girmiştir.
En basit ve yalın ifadelerle, bilgi yönetimi veri, zihinsel sermaye, içerik ve belge
yönetim sistemiyle ilgilidir diyebiliriz. Verinin yönetimi yeni bir şey değildir ve
firmalar yıllardır veri yönetimi yapma
bilgiye dönüştüren ve onu uygulayacak olanlara zahmetsiz ve kullanılabilir bir
şekilde sunan bir süreçtir. 188 Yani öz olarak bilgi o şirketin varlığıdır. Bilgi
yönetimi, şirketin zihinsel varlıkları ve kurum içi bilgi tabanlarıyla değer yarattığı
bir süreçtir. Bu süreç bilgi ve iletişim teknolojisiyle uyumlaştırıldığında , bu
varlıklar firmanın zihinsel sermayesinin kullanımın artırılması yoluyla daha
fazla büyüme olanağını bulacaktır.
188 ITRG., Define IT's Role in Knowledge Management. London, , Canada: ITRG, 2002. p 2 http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10022110&ppg=2
90
2.1.4.3.1 Bilgi Yönetimi ve Bilgi ve İletişim Teknolojisi
Bilgi yönetimi ve bilgi ve iletişim teknolojisi işbirliği içinde birlikte çalışabilir ve
başarılı bir şekilde birleştirilebilirlerken kendi karmaşık yapısal modelleri içinde
işlevlerini sürdürebilirler. Bilgi yönetimi genel olarak teknoloji ağırlıklı olduğu
düşünülmekte oysa bazı yazarlar teknolojinin bilgi yönetimi konusundaki yerinin
abartılmaması gerektiğini ifade etmektedirler. T. H. Davenport and L. Prusak
189,
bilgi yönetimi için zamanın üçte birinden daha fazlasının harcanmaması
gerektiğini, geri kalan üçte ikilik kısmının ise kültür, örgütsel roller ve
sorumluluklar, bilgi içeriğine odaklanma, strateji, ekonomi gibi konulara
ayrılması gerektiğini ifade etmektedirler. Ayrıca D. Snowden 190 ise bilgi
yönetiminde teknolojinin payının %10, kültürün payının %90 olduğunu
belirtmektedir. Görüldüğü gibi bilgi yönetiminde teknolojinin önemli bir yeri vardır
ama teknoloji tek başına bilgi yönetimini oluşturmamakta ; bilginin geliştirilmesi,
uygulanması ve aktarılmasını kolaylaştırarak örgütsel öğrenmeye, yeniliğe
(innovasyona) katkı sağlamaktadır.191
Teknoloji, bilgi yönetimi konusunda yapılan yanlış anlamalardan başında gelen
bir kavramdır. 192 Bilgi yönetimi sistemini kullananlar bu sistemin sadece
teknolojiye dayandığını belirtmektedirler. Bu yüzden de yeni bilgisayar
sistemlerine ve uygulama yazılımlarına yatırım yapmaktadırlar. Oysa bilgi
yönetimi, ağırlıklı olarak firmanın başta insan kaynakları olmak üzere diğer
kaynaklarına odaklanan kültürel ve sürekli bir etkinliktir.
189 Davenport T.H. ,L. Prusak L., a.g.e 190 Snowden, D.“Innovation as an Objective of Knowledge Management. Part I: The Landscape of Management”, Knowledge Management Research & Practice, 2003, Vol.1,No.2, 113-119. 191 Handzic M., . Knowledge Management : Through the Technology Glass. River Edge, NJ, USA: World Scientific Publishing Company, Incorporated, 2005 p.23 .http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10106555&ppg=38 192 “Strategic Direction”, Vol.22, No: 1 2006, s:16-18
91
Bilgi yönetimi uygulayıcılarının bir çoğunun bilgi yönetimiyle enformasyon
teknolojisi arasında yakın bir ilişki olduğunu red etmelerinin kabul edilebilir
nedenlerinden biri, enformasyon teknolojisinin bir ve sıfırlardan oluşan ikili bir
ry
dizinden oluşmasıdır. Diğer bir ifadeyle , tüm dünyanın 0 ve/veya 1 ler olarak
inşa edildiği gibi bir düşünce üzerine temellendirilmesidir. İkili mantığın (bina
logic) kullanımı bir değerin doğru veya yanlış olduğu anlamına gelir. Bu ise bilgi
ya vardır ya da yoktur varsayımına dayanır, ikisi arasında bir yer yoktur. Ancak,
doğru gerçek bilgi eksikliği bilgi bölünmemiş bütünlüğü içinde elbette mevcuttur.
Bu durum basit olarak varoluş veya varolmama felsefesini, yani ontolojiyi, içerir.
Bu ise bizi çok tartışmalı bir konu olan bilgi yaratılabilir mi yoksa keşfedilebilir
mi? sorularına götürür.193 Bilgi yönetimi felsefesi, kişide vücut bulmuş etkinlik
olarak bilgiyi ve kültürü dikkate alır. Bu yüzden, ikili sayı sistemi kuralları, iki
olasılık arasındaki gri alanlara hassasiyetle uygulanamaz. Örneğin , “örtük bilgi
kolaylıkla yakalanabilir mi, elde edilebilir mi? “sorusuna doğrudan evet veya
hayır cevabı vermek kolay değildir. Bazıları bu soruya evet derken bazıları ise
örtük bilgi açık seçik ifade edilemediği için teknoloji aracılığıyla
kodlanamayacağını ve belgelenemeyeceğini ileri sürmektedir. Bu örnekte de
görüldüğü gibi imkansız olmasa bile sosyal olarak yapılandırılmış kavramlara
ikili sayı dizisini uygulamak oldukça zordur. Bilgi açık hale gelince teknoloji
aracılığıyla veri tabanlarına depolanması, erişilmesi ve aktarılması mümkün
olmaktadır. Bilgi yönetimi ile enformasyon teknolojisi arasındaki uyumun
sağlanmasındaki anahtar, bilgisayar ve teknolojinin iyi yaptığı şeyler ile insanın
193 Mohamed M., Stankosky M. ,Murray A., “Knowledge Management and Information Technology: can they work in perfect harmony”, Journal of Knowledge Management, Vol 10, No: 3, 2006, p:106
92
yaptığı iyi şeylerin varlığını bilmek ve bu iki alanın yaptığı işleri birbirine
karıştırmamaktır.194
Bilgi yönetimi becerisi ile bilgi ve iletişim teknolojisinin yeteneği ideal bir şekilde
birleştirildiği zaman firma için en iyi çözüme ulaşma olanağına kavuşacaktır.
Bilgi ve iletişim teknolojisi yöneticileri verinin değerinden daha fazlasının
ılar ve müşteriler için ne kadar önemli olduğu
nabilen herhangi bir şeydir. Bilginin bu
türü, bilgi ve iletişim teknolojisi alanına girer ve kolaylıkla yönetilebilir. Örtük bilgi
knolojisi için bir engeldir.Diğer bir ifadeyle, bilgi ve iletişim teknolojisi
bu tür bilgiyi belgeleme, sınıflandırma, arşivleme ve kodlama konularında
sıkıntıya düşer. Bilginin açık veya örtük oluşuna göre kullanılan bilgi ve iletişim
teknolojilerinin de gelişmişliği arasında ters ilişki bulunmaktadır. Yani bilgi ne
kadar değerliyse onu destekleyen teknoloji o kadar az gelişmiş olmaktadır.
Örneğin aşağıdaki bölümde ele alacağımız veri tabanı , teknolojik açıdan çok
gelişmiş olmakla birlikte içerdikleri bilginin düzeyi o derece düşüktür. Dahası veri
tabanları bilgi içermez, veri içerir. Oysaki sadece telefonunun ve insanın
bulunduğu bir danışma masasında ise teknoloji az ama bilgi çoktur. Bilgi ve
farkındadırlar. Bilgi ve iletişim teknolojisi yöneticileri arasında, firma için bilgi
biçimindeki verinin oluşturulması, uygulaması ve kullanılmasının firma içi
kullanım kadar paydaşlar, yatırımc
şeklinde oldukça kuvvetli bir anlayış vardır. Enformasyon biçimindeki veri örtük
ve açık şeklinde iki kategoride ele alınabilir. 195 Açık bilgi, belgelenebilen,
sınıflandırılabilen ,arşivlenebilen, kodla
ise bilginin elle tutulamayan gözle görülemeyen türünü temsil eder ve bilgi ve
iletişim te
196
194 Mohamed M, et al., a.g.m. s: 112 195 ITRG, a.g.e s: 5 196 O’Dell C.,Grayson C.J.JR, Essaides N.,”Ne Biidiğimizi Bir Bilseydik”, Dışbank Kitapları-3, Nisan 2003, 1.Basım, s:110
93
iletişim teknolojisi uzmanları, bilgi merkezli örgütü yaratmak amacıyla, sürekli
olarak çözümler üretmek ve firmanın işleriyle yakından ilgili uygulamaları
gi paylaşımına ve aktarımına ve
na yardımcı olacak bilgi ve iletişim sistemidir.197
nolojiye dayalı bir konu olmaktan ziyade bu
te insan , bu anlayışa sahip
b
A tişim teknolojileri
ve bunların bilgi yönetimindeki yeri verilerek, teknolojinin bilgi yönetimindeki
kolaylaştırıcı rolü ortaya konmaktadır.
2.1.4.3.2 Bilgi Yönetiminde Günümüzde Kullanılan Temel Bilgi ve İletişim
i etkinliğini
lark
ır un
belirlemek durumundadırlar. Bilgi merkezli örgütün temel bileşenleri ise; bilgi
paylaşımını yücelten kurum kültürü, en iyi uygulamaların yaygın kullanımı, veri
ambarlarının ve veri tabanlarının bulunması, bil
kullanımı
Dolayısıyla bilgi yönetimi sadece tek
knolojinin gerekliğini anlayan ve etkin olarak kullan
ir kültürün uyumlu birlikteliğidir.
şağıda, günümüzde yaygın olarak kullanılan bazı bilgi ve ile
Teknolojileri
Bilgi Yönetimi, çalışanların işlerini daha verimli ve etkin yapmalarını sağlayan ve
bilginin elde edilmesi, düzenlenmesi ve iletilmesi gibi faaliyetleri kapsayan
örgüte özgü ve sistemli süreçtir.198 Çoğu araştırmacılar bilgi yönetim
açık en yaşam döngüsü etkinlikleri veya bilgi yönetimi alt süreçleri
kavramını kullanırlar.199 Bu yaşam döngüsü veya bilgi yönetiminin alt süreçleri
dört aşamada açıklanmaktad . B lar, bilginin yaratılması, bilginin
Communications of AIS 1(17),1999 199 Mertins K., Heising P., Vorbeck J.,”Knowledge Management:Best Practice in Europe”, Springer-Verlag, Heilderberg,Germany,2001 (Aktaran: H. A. Artail ,”Applications of KM measures to the impact of specialized groupware system on corporate productivity an operation”, Information and Management , 2006, 43, 551-56)
197 ITRG, a.g.e s:5 198 Alavi M.,Leider D.,”Knowledge Management Systems: issues,challenges, and benefits,”,
94
düzenlenmesi, bilginin resmileştirilmesi, bilginin paylaşımı ve kullanımı
aşamalarıdır.200
Bilgi yönetimi sürecinde çok sayıda araç ve bilgi ve iletişim teknolojisi
ullanılmaktadır. Bu itibarla bilgi yönetimi sürecinde teknolojinin rolünü konuyla
2.1.4.3.2.1. Veri depolarının oluşturulması ile ilgili teknolojiler
Bilgi yönetiminin amaçlarından biri de bilginin yakalanması, kodlanması,
düzenlenmesi ve örgüt üyeleri tarafından kullanılması için depolanmasıdır.
Günümüzde çok büyük miktarlarda oluşturulan verinin depolanması kadar o veri
yığını içinde saklı bulunan örüntülerin ortaya çıkarılması da çok gereklidir.Bu
bağlamda genel kabul görmüş teknolojiler ise; veri tabanları (databases), metin
tabanları(textbases), veri ambarları (data warehouses, data marts),
Veri Tabanları ve Metin Tabanları: Günlük işlemlerden elde edilen
elektronik veriler (veri, metin, ses, görüntü) genel olarak iş belgelerine
kaydedilirler. Bunlar ise yapısal veri tabanı sistemine depolanırlar.
Depolanan bu bilgi aynı zamanda örgütün belleğini oluşturur.
Veri Ambarları: Örgütün mevcut spesifik işlevleriyle ilgili verilerin
depolandığı veri tabanlarının aksine, veri ambarları geçmiş verileri
k
ilgili dört kategoride incelemek mümkündür.201
Bunlar:
a- veri depolarının oluşturulması,
b- sanal işbirliğinin ve sosyalleşmenin ilerletilmesi,
c- bilgiye erişimi kolaylaştırılması,
d- sorun çözme ve yaratıcılığın özendirilmesi kategorileridir.
0 Artail H.A. ,”Applications of KM measures to the impact of specialized groupware system on
corporate productivity an operation”, Information and Management , 2006, 43, 551-564 201 Handzic M., a.g.e., s:25-50
20
95
depolamaktadır. Tüm örgütün veri tabanlarını birleştiren veri ambarlarıyla
re bilgi , kişiler arası
leşim
teknolojilerini kullanan çeşitli uygulamalar
ştirilm
ıları (portals),
ulamalarına erişim için bağlanabilir. Ekstranetler ise,
yetki verilmiş müşterilerin, tedarikçilerin ve kurumun uzak ofislerinde çalışan
karşılaştırıldığında datamartlar özel bir konuya veya örgütteki tek bir bölüme
odaklanan daha küçük veri ambarıdırlar.
2.1.4.3.2.2. Sanal işbirliğinin ve sosyalleşmenin ilerletilmesi ile ilgili
teknolojiler
Bilgi yönetiminin insani boyutunu öne çıkaran yaklaşıma gö
etki aracılığıyla paylaşılan ve onu geliştiren kişiyle ilintilidir. Bu açıdan
kullanılan teknolojiler ; İletişim ve işbirliği teknolojileri (communication and
collaboration technologies) , bilgi anakapıları (portals), Intranetler ve
Ekstranetlerdir.
İletişim ve işbirliği teknolojileri: Birebir iletişimi ve bilgi paylaşımını
kolaylaştırmak için bilgi ve iletişim
geli iştir. Bunlardan bazıları, e-posta (e-mail) , sesli ve görüntülü görüşme
(audio and video conference) , sohbet odaları (chat room) dır.
Bilgi anakapıları, Intranetler, Ekstranetler: Bilgi anakap
çoklu bilgi kaynaklarına tek noktadan erişim sağlayan bir arayüzdür (interface).
Kurum anakapıları, birçok iç ve dış yapısal ve sorgulanabilir veri tabanı ve
dosyaları ile grup yazılım araçlarının (groupware tools) önemine işaret
etmektedir. Intranet, kurumun dahili iletişim ağıdır. Bu ağa sadece yetkili kişiler
bilgi ,belge ve web uyg
personelinin bağlandığı ağdır.
96
2.1.4.3.2.3 Bilgiye erişimi kolaylaştırma ile ilgili teknolojiler
Bir çok örgüt , geniş hacimli ve daha çok dış kaynaklardan bilgi edinirler. Dış
kaynaklarda depolamış karmaşık bilginin bulunması, anlaşılması ve
yorumlanması kullanıcı için zor olabilir. Kullanıcıya bu konuda yardımcı olacak
teknolojiler arasında, arama motorları (search engines), akıllı ajanlar (intelligent
ır.
Arama motorları: Ticari arama motorları, Internette yapılandırılmamış
yardımcısı olarak
davranan uygulama yazılımlarıdır.
Veri madenciliği ve görselleştirme araçları: Veri madenciliği ve bilginin
yenilikçi(innovative) olmak zorundadırlar. Yaratıcı ve yenilikçi olan örgüt
agents), veri madenciliği (data mining), bilgi haritası (knowledge map) ve
görselleştirme araçları (visualisation tools) bulunmaktad
enformasyona erişmek için standart bir arayüz sağlarlar. Arama motorları bu
yolla örgütlere üçüncü sahıslara ait dışsal enformasyon ile Intranet ve
Ekstranetteki bilgi depolarında bulunan enformasyonu bir araya getirirler.
Akıllı Ajanlar: Kullanıcılarına kişisel veya iletişim
Bilgi haritası: Bilginin nerede olduğunu gösterir ama bir bilgi deposu
içermez. Bilgi haritasının genel amacı, belli bir uzmanlık bilgisine ihtiyaç
duyulduğunda onu bulmak için nereye gidileceğini göstermektir.
bulunması, daha önce bilinmeyen ilişkileri ve yönelimleri bulmak amacıyla bir
grup veri içinden gizlenmiş modeli arayan uygulamaları tanımlamak için
kullanılan terimlerdir. Bu uygulamalar bilgiyi bulmak için genellikle karmaşık
algoritmalar kullanırlar.
2.1.4.3.2.4 Sorun çözme ve yaratıcılığın özendirilmesi ile ilgili teknolojiler
Örgütlerin değişen çevre şartlarında başarılı olmaları için yaratıcı ve
97
piyasada yaşamını sürdürürken , yaratıcı ve yenilikçi (innovative) olmayan
örgütler ise piyasadan çekilecek ve yaşamlarını sürdüremeyeceklerdir. Bazı
rensiplerine,
ellekteki bilgiyi çıkarmaya, benzerlikleri ve eğretilemeyi (metaphor) kullanmaya
yi özendirmek için tasarlanmıştır.
m 203
teknolojilerinin , işbirliği, içerik yönetimi ve iş zekası gibi belirli üç alana
yazarlar yaratıcılığın doğal bir yetenek olduğunu savunurken bazı yazarlar da
bunun öğrenmeyle gerçekleşebileceğini ve teknoloji aracılığı ile de
uyandırılacağını savunmaktadırlar.202
Yaratıcılığı uyandıran ve özendiren teknolojiler arasında akıl oyunları (mind
games), sanal gerçeklik (virtual reality) bulunmaktadır.
Akıl oyunları: Bu grup teknolojiler yaratıcılığı geliştiren ve yenilikçi sorun
çözmeye odaklanmış teknolojidir. Çoğu sistemler, işbirliği p
b
dayanan yaratıcı düşünce
Sanal gerçeklik: Kullanıcının benzetim ortamına yoğunlaşmasını
sağlayan ve işleri ezberlemek yerine deneyerek öğreten bir teknolojidir. İmalat,
eğitim ve öğretim, askeri hazır olma gibi alanlarda geniş ölçüde kullanılmaktadır.
Kısaca anlatılan bu teknolojilerin her bir bilgi yönetimi uygulayan örgütte
bulunması gereken teknolojiler olarak düşünülmemelidir. Örgüt amaç ve
hedefleri doğrultusunda bu teknolojileri yazılım ve donanım açısından belirlemek
ve bunların neden, niçin ve ne zaman kullanılması gerektiğini ortaya koymak
bilgi yönetimi bölümü yöneticisinin görevleri arasındadır. Bilgi yönetiminde
teknolojiden yararlanmaya ilişkin yapılan bir çalış ada ,bilgi ve iletişim
202 Handzic M., a.g.e. s: 31 203 Moffet S., McAdam R., Parkinson S., “Technological Utilization for Knowledge Management”, Knowledge and Process Management, 2004, Vol.11, No, 3, pp: 175-184
98
odaklandığı, çalışanların teknolojinin kullanımı alanında eğitiminin ve bu
teknolojileri sunan pazarın önemini vurgulamaktadır.
Görüldüğü gibi günümüz bilgi ve iletişim teknolojileri ve onların getirdiği
kolaylıklar bilgi yönetiminde bu teknolojilere sahip olmanın önemini de
ok
ışı
üz dünya ekonomisi,
ndüstriyel imalat/ürün yönelimli ekonomiden temel girdinin enformasyon ve
ayalı
ma n stratejik amaçlarını gerçekleştirmesine
beraberinde getirmektedir. Bilgi yönetiminde teknolojinin desteğiyle bilgi ve
iletişim teknolojilerinin kullanımının getirdiği destek anlaşılmalıdır. Yukarıda özlü
olarak anlatılan teknolojiler sayesinde geçmişte olmadığı ölçüde bilginin ç
süratli bir şekilde toplanması, depolanması ve kullanılması sağlanmakta,
örgütteki birimler arasında sınırları kaldırarak bilginin çok rahat ak
sağlanmakta ve yeni bilginin ortaya çıkmasına olanak vermektedir.
2.1.4.4 Örgüt Kültürü
Bilgi yönetimini etkileyen diğer önemli bir unsurda örgüt kültürüdür. Kültür
sadece hangi bilginin değerli olduğunu değil, aynı zamanda hangi bilginin
örgütün sürdürebilir yenilikçi avantajı için örgütte saklanmasını gerektiğini
belirler. Diğer bir ifadeyle elde edilen değerli bilginin örgüt içinde kalması örgüt
kültürü kapsamında değerlendirilmektedir. Günüm
e
bilgi olduğu, hizmetler ve bilgiye dayalı ekonomiye kaymıştır. Zihinsel
sermayenin etkin kullanımı, günümüzde küreselleşen ve enformasyona d
ekonomide firmaların karşılaştığı en önemli konudur. Bilgi Yönetimi, gerçekte
bilginin yönetilmesi değil, fir nı
yardım edecek olan bilginin yaratılması, uygun bir şekilde kullanılması ve
99
paylaşılmasını sağlayan örgüt kültürünün oluşturulması ve yönetilmesidir. 204
Dolayısıyla yeni bilgi yaratan örgüt kültürüne sahip olmayan örgütlerde bilgi
yönetimi oldukça zahmetli ve hatta sadece teknolojiye yatırım yapmış örgüt
durumundadır.
“Bilgi kültürü”nü geliştirme gereği çoğu hizmet üreten örgütler (örneğin
danışmanlık firmalarının ürünü bilgidir) için çok açıktır. Hizmet üreten firmaların
bir kısmı, bilginin kullanımı, paylaşımı ve dağıtımını kapsayan içerik yönetimi
merkezli geniş ürün ve hizmet verisine sahip veri tabanlarını kullanan Müşteri
doğru gidiş yönelimini
farke n nsizing)
yolun g i
kültü
kötü gid
sayıs
sermaye u durumda bilgi paylaşımı kültürüne
u
iki tanımı aşağıdaki gibidir:
Örgüt Kültürü , bir grubun , bir örgütün veya bir işletmenin üyeleri tarafından
paylaşılan, kabul edilen, onların davranışlarını yönlendiren ve örgütü tanımlayan
İlişkileri Yönetimi (Customer Relationship Management) adı ile bilgi yönetimi
faaliyetini sürdürmektedirler. Ekonomideki aşağıya
de firmalar etkinlik ve verimliliklerini artırmak için küçülme (dow
a itmektedirler. Böyle bir durumda bile yine bilgi yönetimini veya bilg
rünü geliştirme gereği ortadadır. Zira küçülme yoluyla kendini ekonomideki
işten korumak isteyen firmaların başvurduğu yollardan biri, çalışan
ını azaltılmasıdır. Oysa çalışanların firmayı terk etmesi firmanın zihinsel
sinin azalması anlamındadır. B
sahip bir bilgi yönetimi gereksinimi ortaya çıkmaktadır.
Bilgi yönetimi sürecinde örgüt kültürünün oldukça önemli old ğu yukarıda
belirtilmişti. Konuyu açıklamak için örgüt kültürü kavramını tanımlamak
yararlı olacaktır. Oldukça farklı açılardan tanımlanan örgüt kültürünün kapsamlı
204 Walczak S., “ Organizational Knowledge Management Structure”, Learning Organization, 2005, Volume 12, No:4, p:330-331
100
gelenekselleşmiş, düşünme hissetme ve tepki verme yollarının sonucu ortaya
çıkan normlar davranışlar, değerler, inançlar ve alışkanlıklardan oluşan temel
ahip
rgüt kültürü konusunda çeşitli yazar ve düşünürlerin üzerinde fikir birliği
ış b
an alt kültürler vardır ve bazı alt kültürler de örgütün ana kültürüne
sayıltılar, semboller ve uygulamalar bütünüdür. Örgüt kültürü için bir başka
tanım da şöyle yapılabilir: Örgüt kültürü, örgüt içerisindeki, bireyler ve takımlar
arasındaki ilişkileri, çevre ile ilişkileri, faaliyetleri, başka bir deyişle örgütsel
yaşamı düzenleyerek örgütün geleceğini belirleyen, örgütün bireyleri tarafından
kabul görmüş ve onları bir arada tutma özelliğine s
tutumlar,davranışlar,değerler ve normların toplamıdır.205
Ö
oluşturdukları özellikleri ise şu şekilde özetlenebilir:206
- Örgüt kültürü öğrenilmiş yada sonradan kazanılm ir olgudur,
- Örgüt kültürü örgüt üyeleri arasında paylaşılır ve kabul edilir olmalıdır,
- Örgüt kültürü yazılı bir metin olmayıp, örgüt üyelerinin düşünce
yapılarında, bilinç ve beklentilerinde inanç ve değerler olarak yer alır,
- Örgüt kültürü, düzenli bir şekilde tekrarlanan, ya da ortaya çıkartılan
davranışsal kalıplar şeklindedir.
Örgüt kültürü tanımı ve özellikleri itibariyle bilgi yönetim sürecinin önemli
unsurlardan biri olduğu ortadadır. Zira, örgüt kültürünün örgütte yerleşmesi ,
yaygınlaşması zaman alıcı bir konudur ve bilgi paylaşımı kültürü oluşturmak
için sürekli eğitimi gerektirdiği ortadadır. Örgüt kültürü homojen değildir ve
her zam
205 Bakan İ.,Büyükbeşe T.,Bedestenci H.,”Örgüt Sırlarının Çözümünde- Örgüt Kültürü: Teorik ve Ampirik Yaklaşım”, Aktüel Yayınları,1 Baskı, Ağustos, 2004, s:7-20 206 Eren E. ,”Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi”, 1998, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş İstanbul. (Aktaran: İ. Bakan, et.al, a.g.e. s:32)
101
muhalif olabilirler. Örneğin örgütte genel olarak bilgi paylaşımı kültürü yerleşmiş
olsa bile bunu desteklemeyen kişi veya gruplar da olabilmektedir.207
Kurumlarda bilgi kültürünü oluşturmak oldukça zor bir iştir ve üç konuda
yönetsel odaklanmayı gerektirmektedir. Bunlar örgütün hazırlanması, bilgi
varlıklarının yönetimi ve bilginin firmanın rekabet üstünlüğü sağlayacak şekilde
kullanılmasıdır. 208 Örgütün hazırlanması, bilgi kültürü oluşturmasını ilk
aşamasıdır ve çalışların iş yapma şeklini ve etkileşimlerini ve değiştirilmesi
oldukça zor olan örgütün kültürünü değiştirmeyi kapsamaktadır.
Örgüt kültürü bilgi yönetimi ilişkisini görmek için bilgi yönetiminin bazı başka
tanımlarına da bakmamız yararlı olacaktır. Bilgi yönetimi, bilgi kaynaklarının
toplanması, dağıtılması ve etkin kullanılması sürecidir.209 Başka bir tanımı
ise, örgütün faaliyetini sürdürebilmesi için doğru bilginin doğru zamanda
doğru kişilere ulaştırılması 210 , bir diğer bir tanımı ise, örgüt içinde ve
çevresinde enformasyon ve bilginin yaratılması doğrultusunda tasarlanmış,
yönetsel, teknik araçlar, altyapılar ve süreçler seti şeklindedir.211
Bilgi yönetimi için yukarıda farklı açılardan yapılan tanımlar; bilgi yönetimi
faaliyetini gerçekleştirecek bir örgüt kültürünün var olması ve bilgi yönetiminin
bilginin karşılıklı değişimini ve paylaşımını kolaylaştırıcı bir süreç olması ve
örgütte sürekli eğitim olarak yerleştirilmesinin gerektiğini ortaya koymaktadır.212
207 McDermott R.,O’Dell C., “Overcoming cultural barrier to sharing knowledge”, Journal of Knowledge management, 2001, Vol. 5 , No. 1, s:76-85 208 Abell A.,Oxbrow N., “People who make knowledge management work: CKO,CKT or KT?” in Liebowitz, Knowledge Management Handbook, 1997, CRC Press, Boca,Raton,FL 209 Davenport t.h.,Delong D.W,Beers M.C. a.g.m pp: 43-57 210 Bhatt G.D., a.g.m pp: 68-75 211 Bounfour A. a.g.e 212 Lopez S.S.et. al,”Managing Knowledge: the link between culture and organizational learning”, Journal of Knowledge Management, 2004, Vol. 8, No 6, s: 93-104
102
Harrison213 , güç, rol, başarı ve yardım(destek) olarak adlandırdığı dört kültürel
yönlendirmeden bahsetmektedir. Güç kültüründe liderlerin her şeyi bildikleri ve
larak tanımlanmıştır. Denetim doğrudan olmayıp çok iyi
urulmuş enformasyon sistemi aracılığıyla yapılmaktadır. Rol kültürünün
ilirlik, akılcılık ve tutarlılıktır. Başarı kültürü,
hoşnut olmasını sağlayan bazı ortak değerlerin
ı diğer bir
güçlü oldukları beklenmektedir. Astlar liderin emirlerine uyarlar ve
motivasyonları suç ve ceza ile sağlanır. Rol kültürü piramit yapıda olup kural ve
beklentiler açık o
k
değerleri, düzenlilik, güven
çalışanların zorlu işleri yapmaktan hoşlandığını varsayar ve esas itibariyle
tatmin edici işleri tercih ederler. Üst yönetim, çalışanlarına güvenir ve onlara
amaçlara ulaşılması için gereken kararların kendileri tarafından alınması fırsatını
verirler. Bu rol, kendi kendini motive edici olup yetenek ve ustalığa dayalıdır.
Yardım kültürü ise, çalışanların
olduğu kültürdür. Güven, yardım, karşılıklı saygı ve ilişki kurma gibi değerleri
taşır. Bu kültür örgüte olan insan sevgisini akla getirir ve grup hizmetlerinde çok
etkili bir motivasyon sağlar.
Bilgi yönetimi açısından, başarı ve yardım kültürüne sahip örgütlerde yeni bilgi
yaratılması ve bilgi paylaşımı daha kolay olacaktır. Bilgi yönetiminin ağırlıklı
olarak üzerinde durduğu husus bilginin yaratılması ve paylaşılmasıdır. Bilginin
yaratılması ve paylaşılması için çalışanların uygun ortamda iş yapmas
ifadeyle üst yönetimin kendilerine güven duyması, kendi kararlarını başkaları
tarafından zorlanarak değil kendileri tarafından alınmasının sağlanması,
çalışanların birbirlerine güvenmeleri ve yardımcı olmaları gerekmektedir. Bu
213Harrison R. ,”The collected Papers of R.Harrison”, 1995, McGraw Hill, (Aktaran: H.Sabri,”Knowledge Management in its context: Adapting structure to Knowledge creatin culture”, International Journal of Commerce & Management, 2005, 15, 2 ABI/INFORM Globali p:113
103
ortamı başarı ve yardım kültürü sağladığı için örgüt açısından stratejik öneme
sahip örtük bilgi açığa çıkacak ve ilgililerle paylaşılacaktır.
Dolayısıyla örgütler Holsapple ve Joshi 214 tarafından ortaya konulduğu gibi
çalışanlarının bilgi üretmesi ve paylaşmasını cesaretlendiren uygun bir kültürü
yerleştirmelidirler.
2.1.4.5 Güven ve İşbirliği
Bilgi yönetimini etkileyen diğer önemli bir unsurda güven ve işbirliğidir. Güven ve
işbirliği, özen gösterme, önemseme veya umursama kavramı temelinde ele
alınmalıdır.215 Örgütteki ilişkiler, karşınızdakini umursama, ona özen gösterme
eya onu önemseme çerçevesinde ele alınırsa örgütte bilgi yaratılması ve
dır.
her
üt dinamiğinde yeni yönelimler
ağ
değişmekte ve örgütler yeni tür işbirliğine gereksinim duymaktadırlar. Bu
v
paylaşılması kolaylaşmakta
Güven, örgütlerde hızla değişen piyasa şartları nedeniyle son zamanlarda önem
kazanmaya başlamıştır. Güven işbirliğinin anahtarıdır. İşbirliği örgütlerde
zaman önemli olmuştur. Günümüzde örg
ortaya çıkmaktadır. Örgüt dinamiğinde ortaya çıkan yönelimlerden ilki, eski stil
işbirliğini korumayı zorlaştıran işin doğasındaki değişikliklere yol açmasıdır.
İkinci yönelim ise, örgütün ihtiyacı olan işbirliğinin doğası değişmiş ve işbirliğinin
gönüllük esasına dayanmasına ırlık verilmesi olmuştur.216
Eski stil yönetim modelleri motivasyonda “komuta ve kontrol” stratejisine
odaklanmıştı. Bu strateji yetkililere, çalışanların yönlendirilmesinde ödül ve
cezaya bağlı bir gözetim sistemini kullanma olanağı veriyordu. Ancak dünyamız
214Holsapple C.W.,Joshi K.D. “Organizational knowledge resources”, Decision Support Systems ,2001, Vol.31, No.1, pp:-39.54 215 Eppler M.J., Sukowski O.,”Managing team knowledge: Core processes, tools and enabling factors”, European Management Journal, 2000, Vol.18, No. 3, pp:334-341 216Tyler T.R., “Trust within organizations”, Personnel Review, 2003, Vol. 32, No 5, pp:556-568
104
gereksinimi doğuran sebeplerin başında, insanların daha çeşitli bölgelerde ve
gruplar halinde , farkı zaman dilimlerinde çalışmaya başlaması ve dolayısıyla
eski model yönetim olan “komuta ve kontrol” sisteminin artık kullanılamaması
gelmektedir. Ayrıca daha vasıflı çalışanlardan oluşan gruplar söz konusu
olmakta ve örgüt sıradüzeni basıklaşmaktadır. Grupta bir lider egemenliği yerini
sorumlulukların paylaşıldığı ve yapılacak işin sadece izlendiği bir ortam
in
zordu
ile sadakat veya bağlılık
la ifade edilen yükümlülüğün işareti olarak alınan Latince Fides, güçlü
etmektedir. Bu farklılık, birçok
k eklentiyi içerdiğini açıkladığı
iç lidir. Risk ve belirsizlik olarak nitelendirilen durumlarda güven
önem kazanmaktadır. Zira güven işbirliğinin oluşmasını sağlamaktadır.
almaktadır. İşler artık tekrarlayıcı ve basit özelliğ den çıkmakta ve zihinsel
emeğe odaklanmaktadır. Zihinsel emeği izlemek veya kontrol etmek r. Bu
nedenle işini daha iyi yapma hususunda çaba sarf eden çalışana güvenmek
gerekir.
2.1.4.5.1 Güvenin Tanımı
Bilgi yönetiminde güven unsurunun etkisini daha iyi anlamak için güvenin
içeriğine bakmakta yarar vardır. Doğası itibariyle çok boyutlu bir kavram
olan güveni tanımlamak oldukça güçtür.
Scher 217 , güven (trust) kelimesinin maddi teminat ile güvenceye alınan
yükümlülük anlamına gelen Norveççe traust
aracılığıy
inanç, kelimesindeki farklılığa işaret
avramsal gelişmelerin neden güvenin inanç ve b
in oldukça önem
217 Scher M.J. , “Japanese interfirm networks high-trust or relational access?” in Grandori, A. (Ed), Interim Networks, Routledge ,London, pp: 303-18 (Aktaran: M.Boussouara, D.Deakins, “Trust and acquisition of knowledge from non-executive directors by high techonogy enterpreneurs”, International Journal of Enterpreneurial Behaviour & Research, Vol 6, No 4, 2000, p:204-226)
105
Mishra218 , kriz durumlarında yani örgütün yaşamanın tehdit altında olması
luluk, inandırıcılık, güvenilirlik ile ilintilidir. Duyguya
Hesaplanmış güven, rasyonel davranan bir insanın belli bir
areketin fayda maliyet hesabına dayalı olarak ortaya koyduğu güvendir. Buna
r.
durumda güvene merkezi bir yer verir. Mishra’ya göre güven ustalığı, açıklığı,
ilgili olmayı ve güvenilirliği içerdiği için kriz durumunda oluşacak davranışta
güvenin aracı olacağına inanır. Kreitner ve Kinicki 219 , güveni, “niyet ve
davranışla ilgili insanların birbirlerine karşılıklı bağlılığını sürdürmesi” olarak
tanımlamaktadır.
Bazı yazarlar kavrayışa dayalı güven ile duyguya dayalı güven ayrımını
yapmaktadır. 220 Kavrayışa dayalı güven, güvenin akla dayalı yönü olup
uzmanlık, beceri, sorum
dayalı güven ise daha çok duygusal yanı olan özen, kaygı, endişe,
yardımseverlik, kendinden çok başkasını düşünme gibi duygularla ilişkidir.
Ayrıca güvenin, hesaplanmış güven ve hesaplanmamış güven olarak da ayrımı
yapılmaktadır.
h
karşılık ,hesaplanmamış güven ise değerlere ve normlara dayalı güvendi
Güvenin açık bir tanımının yapılmasındaki güçlüğe rağmen, güvenin temel üç
ortak özelliğinden bahsetmek mümkündür.
Güven;
1- etkileşime ve beklentilere dayalıdır,
2- insanların davranışsal modelini ortaya koyar,
3- fark yaratır.
Tyler T.R, (Eds),Trust in Organizations,Frontiers of Theories and Research, 1996, Sage 218 Mishra A.K., “Organizational Response to Crisis: the centrality of trust”, Kramer, RM and
Publications,Newburry Park CA,pp: 261-287 219 Kreitner R., Kinicki A., Organizational Behaviour, Homewood, IL: Richard D. Irwin, 1992 220 Huotari, Maija-Leena. Trust in Knowledge Management and Systems in Organizations.Hershey, P.A, USA: Idea Group Inc., 2003. p 7-14. http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10044312&ppg=28-35
106
1- Güvenin etkileşime ve beklentilere dayalı olması özelliği
Güven diğer insanların dilek ve ihtiyaçlarının karşılanmasına ve beklentisine
ayalıdır. Bu ise , diğer insanların beklentilerini anlamayı öğrendiğimizde
ini belirtmektedir. Güven birbirimize bağlı
m
iğer insanların beklentilerine dayalı olduğu için, bu beklentilerin
oş
avranışsal modelini ortaya koyması özelliği
beklentilerden daha fazla bir şeydir. Yapılan bir çalışmaya göre güven çalışanlar
tarafından; yöneticinin çalışanın kariyer yapmasını desteklemesi veya
d
güvenin etkileşim aracılığıyla geliştiğ
olduğumuz durumlarda daha da kritik bir hal almaktadır. Yani iki yabancı ile iki
ortak arasındaki güvenin ilişkilerdeki farklılıktan dolayı farklı olacağı ortadadır.
İki ortak arasındaki ilişki iki yabancı arasındaki ilişkiye göre daha anlamlı
ve daha hassastır ve güven uzun dönemde kısa döne e göre daha
anlamlıdır ve değerlidir.
Güven d
anlaşılması güvenli ilişki oluşturmanın en önemli unsurudur. Bu ise aynı veya
ilgili dünya görüşüne ve ortak anlamlandırmaya sahip olmayı ön k ul olarak
saymaktadır.
2- Güvenin insanların d
Davranışın dürüstlüğü ve tahmin edilebilirliği güven için güçlü bir temel oluşturur.
Güven, insanlar birbirine nasıl davranmaktadır ve insanlar nasıl iletişim
kurmaktadır gibi insanların davranışına somut ve açık bir biçim yükler.
Örgüt içindeki ilişkilerde güven, fırsatçı olmayan davranışların temelini sağlamak
için paylaşılan anlamlandırmanın geliştiği iletişim süreçleri içinde büyümektedir.
Güven iş yaşamında ve günlük deneyimler sonucunda ortaya çıkmaktadır ve
107
yöneticinin çalışana fikrini sorması alışkanlığı yanında bağımsı k çalışma
ve kendi işlerinde sorumluluk alma şeklinde anlaşılmaktadır.
z olara
3- Güvenin fark yaratması özelliği
Güven sosyal bir fenomen olarak tanımlanmakta ve çeşitli avantajları olduğu
ifade edilmektedir. Bunlar arasında; bilginin değiş tokuşunu teşvik ettiği, insanlar
ve örgütler arasında etkileşimi sağladığı, işlem maliyetini düşürdüğü,ekonomik
faaliyeti kolaylaştırdığı ve örgüt içinde ve örgütler arasında işbirliğini sağladığı
sayılabilir. Görüldüğü gibi güven özellikle bilgi yoğun işlerde hayli aranan bir
özelliktir.
Güven gibi işbirliği de kişisel bilginin örgütsel bilgiye dönüşmesini sağlamaktadır.
Güvenin işbirliğine etkisi vardır çünkü güven örgütteki tüm üyeler arasında
etkileşim yaratmaktadır. Dolayısıyla işbirliği içinde güvenin artırılması bilgi
yaratımı için çok önemlidir. İş dünyasında işbirliğinin gelişmesini artıran üç
strateji bulunmaktadır.
Bunlar, yeni düşüncelere açık bir ortam yaratmak, işbirliğini engelleyen sınırları
kaldırmak, bilgiyi artırmak ve paylaşmaktır. Bu stratejiler örgütün iletişim
süreciyle yakın ilişki içindedir ve örgütteki çeşitli gruplar arasındaki mesafeyi
köprü vazifesi görerek kapamaya çalışır. Bu yolla da güvenin gelişmesine
yardım eder. Çalışanların yeni düşüncelere açık olması örgütte hem iyi bir
iletişim uygulamasının varlığı hem de aynı örgütteki diğer çalışanlar tarafından
221
222
221 Iivonen, M. & Harisalo, R. (1997). Luottamus työyhteisön turvaverkkona yleisissä kirjastoissa [Trust as the safety net of the work community in public libraries]. Oulu University, Finnish Information Studies 8. Oulu: University of Oulu. (Aktaran: Huotari, Maija-Leena, a.g.e s:14)
222 Iivonen, M. & Harisalo, R. (1997). Luottamus työyhteisön turvaverkkona yleisissä kirjastoissa [Trust as the safety net of the work community in public libraries]. Oulu University, Finnish Information Studies 8. Oulu: University of Oulu. (Aktaran: Huotari, Maija-Leena, a.g.e s:15 )
108
yapılan işlerin anlaşılması anlamına gelmektedir. Açık fikirlerin serbestçe
oluşmadığı, iletişimi gereken düzeyde olmayan kapalı iş gruplarına nazaran
açık iş gruplarında bilginin yaratılması daha kolay olmaktadır.223
Güven, yeni bilgi yaratılmasının öğrenilmesi yanında bilgi paylaşımını sağlayan
örgüt kültüründe yerleşmiş olmalıdır. Bir örgütte; iş yapmanın yerini konuşma
almışsa, düşünce yerini ezbere bırakmışsa, korku bilgiye dayalı faaliyeti
engelliyorsa, örgüt içi rekabet dostluğu düşmanlığa dönüştürmüşse o örgütte
güven eksikliğinin varlığından söz edilmektedir. Her örgütte bu sayılan güven
eksikliği işaretleri genel olarak vardır ve bu sorunu aşmanın yolu güveni
sağlamak olabilir. Bu ise ortak amaçların ve ortak kimliğin oluşturulmasını
gerektirmektedir.
Bilgi yönetimi açısından önemli olan güven ve işbirliği kültürünü etkilerini
aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür.
İşbirliği kültürü, bilgi yaratılmasını artan bilgi değişimi aracılığıyla etkilemektedir.
Zira işbirliği, bir örgütün faaliyetlerinde örgüt üyelerinin birbirlerine yardım
etmeleri anlamına gelmektedir. Bilginin yaratılmasının ön şartlarından biri de
bilgi değiş tokuşudur. İşte işbirliği kültürü bu noktada devreye girmekte ve örgüt
üyelerinin birbirlerine açık olmalarını ve korkularının azalmasını sağlamaktadır.
Birbirlerine açık olarak davranma ise bilgi istifçiği yapmanın yerini bilgiyi
paylaşımına bırakması demektir.
224
225
223 Huotari, Maija-Leena, a.g.e s:16 224 Huotari, Maija-Leena, a.g.e s:12 225 Hurley R., Hult T., “ Innovation, market orientation and organizational learning: An integration and empirical examination”, Journal of Marketing, 1998, Vol. 62, No.3, pp: 42-54
109
İşbirliğinin diğer bir özelliği de örgüt içinde ortak bir anlayışı ortaya
çıkarmasıdır.226 Örgüt içinde ortak bir anlayışın yaratılmaması daha az bilgi
üretimi anlamına gelmektedir.
Güven ise açık ve özlü biçimde bilgi değişimini kolaylaştıran bir unsurdur. Örgüt
üyeleri arasındaki yüksek güven duygusu onların bilgi değişimi konusunda rahat
uz açısından en
i sürecidir.
Öğrenmenin örgüt seviyesinde uygulanması, bireysel öğrenmenin, eğitimin ve
gelişimin toplamına bağlıdır. Öğrenme bireyde başladığı için bireysel öğrenme
sürecinin örgütsel öğrenmede önemli etkisi vardır.228
davranmalarını sağlamakta , güven eksikliği durumunda ise bilgi değişimi ve
dolayısıyla da bilgi yaratma süreci akamete uğramaktadır.
O halde gerek güven gerek işbirliği bilgi yönetimi süreci içinde bilginin
yaratılması hususunda önemli yere sahiptir denilebilir.
2.1.4.6 Örgütsel Öğrenme
Bilgi yönetimini etkiyen diğer bir unsur da öğrenmedir. Bu etkinin ölçülmesi
demek, örgüt içinde öğrenmenin ne kadar cesaretlendirildiğinin ölçülmesidir.Zira
öğrenme, yeni bilginin edinilmesi ve bu bilginin uygulanmasıdır.
Öğrenme kavramı temel olarak uzun tarihsel gelişim sürecinde psikoloji
alanında geliştirilen bir kavramdır. Öğrenme kavramını konum
iyi vurgulayan tanımı Bierly,Kessler ve Cristensen 227 tarafından yapılan
tanımıdır. Bu tanıma göre öğrenme; veri, enformasyon, bilgi ve bilgeliğin
birbiriyle ilişkilendirilmesi, geliştirilmesi ve genişletilmes
226 Fahey L.,Prusak L., “The eleven deadliest sins of knowledge management”, California Management Review, 1998, Vol.40, No.4 , pp: 265-276 227 Bierly P.E., Kessler E.H., E.W.Christensen,” Organizational learning, knowledge, wisdom”, Journal of Organizational Change Management, 2000, Vol.13, No.6, p:597 228 C.L.Wang, P.K.Ahmed, “Organizational learning: a critical review”, The Learning Organization, 2003, Vol.10, No.1, pp:8-17
110
P. M. Senge tarafından öğrenen organizasyon kavramı ilk kez “Fifth Discipline-
Beşinci Disiplin” adlı eserinde ortaya atılmıştır.229 Senge230 organizasyonların
sadece öğrenen bireyler aracılığıyla öğreneceğini, bireysel öğrenmenin
organizasyonun öğrenmesini garanti etmeyeceğini ancak bireysel öğrenme
olmadan örgütsel öğrenmenin olmayacağını belirtmiştir.
Birbiriyle yakından ilgili iki kavram olan öğrenen örgüt ile örgütsel öğrenme çoğu
zaman birbirinin yerine kullanılmaktadır. Ancak, Gupta bilgi yönetimi
sürecinden hareketle, örgütsel öğrenmenin temel olarak bilginin yaratılmasına ,
öğrenen örgütün ise bilginin erişimi/depolanması, aktarılması ve uygulanmasına
ağırlık verdiğini belirtmektedir.
Eric ve Tsang örgütsel öğrenmeyi “ örgütte yer alan belli bir faaliyet türü” olarak
tanımlarken, öğrenen örgütü “ kendine özgü bir örgüt tipi” olarak
tanımlamaktadır. Robey,Ross ve Boudeau tarafından yapılan tanımda ise
örgütsel öğrenme, “örgütsel faaliyetlere yön vermeyi sağlamak üzere, örgüt
hafızası oluşturmayı, örgüt hafızasını yeniden düzenlemesini ve örgüt
hafızasına erişimi sağlayan bir süreç “ olarak ifade edilmiştir.
Dixon ise “ bireysel, grup ve sistem düzeyinde örgütün paydaşlarını memnun
edecek şekilde sürekli dönüşümünü sağlayan öğrenme sürecinin isteyerek
kullanımı” olarak örgütsel öğrenmeyi tanımlamaktadır.
231
232
233
pp:74 230 Senge P.M., “Beşinci Disiplin”, YKY Yayınları, Ocak 2006, 13. Baskı, Çevirenler: A.İldeniz,A.Doğukan, s:155 231 Gupta, Jatinder N. D.(Editor). “Creating Knowledge Based Organizations” Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2003. p 293. 232 Robey D., Ross J.W, Boudreau M.C., “ Learning to implement enterprise systems: An exploratory study of dialectics of change”, Journal of Management Information Systems, Summer 2002, Vol.19,No.1, pp: 17-46 233 Dixon N.M., “Organizational Learning Cycle : How We Can Learn Collectively” Abingdon, Oxon, , GBR: Gower Publishing Limited, 1999. p 227.
229 Tsang E.W.K., “ Organizational learning and the learning organization: A Dichotomy between Decriptive and Prescriptive Research”, Human Relations, Jan. 1997, Vol.50, No. 1,
111
Fiol ve Lyles 234 örgütsel öğrenmeyi, “ daha iyi bilgi ve anlayış aracılığıyla
örgütün faaliyetlerini iyileştirme süreci” olarak tanımlamaktadır.
İşletmeler sürekli iyileştirme programı ile yaşamlarını sürdürebilmeleri için
mücadele ederken, hepsi başarılı olamamakta veya aynı başarıyı
gösterememektedir. Garvin bu durumu şirketlerin öğrenmeyi göz ardı
etmelerine bağlarken, “yeni bir ürün yaratmak, sorun çözmek gibi faaliyetler
yeni bir bakış açısı gerektirmektedir. Öğrenmenin yokluğunda işletmeler ve
hatta bireyler eski uygulamaları tekrar etme durumunda kalırlar bu ise
değişimleri sadece yüzeysel ve kısa süreli olması anlamına gelmektedir.”
diyerek öğrenmenin önemini vurgulamaktadır. Ayrıca, çağımızda , rakiplerine
göre en hızlı ve daha etkili şekilde öğrenmeyi öğrenen işletmelerin ayakta
kalacağını söylemek mümkündür. Galvin öğrenen örgütü “ bilgiyi yaratmada ,
edinmede ve aktarmada ve davranışını yeni bilgiye göre uyarlamada ve
yansıtmada beceri sahibi olan örgüt”237 şeklinde tanımlamaktadır. Bu tanımdan,
öğrenen örgütün, bilgi üreten ve bu bilgiyi yeniliğe dönüştüren bir örgüt olduğu
ve bu örgütte çalışanların ise etkili oldukları söylenebilir. Örgüt çalışanlarının
öğrenme ile daha etkili olabilmeleri, edindikleri bilgiyi işleme yoluyla
davranışlarını değiştirmesine bağlıdır. Schwandt ise örgütsel öğrenmeyi,
“ enformasyonu uzun vadede örgütün çevreye uyum sağlama becerisini artıran
değerli bilgiye dönüştürmesine imkan veren süreçler, faaliyet, aktörler ve
semboller sistemi” şeklinde tanımlamıştır. Bu tanımdan anlaşılacağı üzere
235
236
238 239
234 Fio C.M.l,. ve Lyles M.A. “Organizational learning”. Academy of Management Review”, 985, Vol.10, No. 4, pp: 803– 813 5 Garvin D.A., a.g.m s.78
236 Düren A.Z, a.g.e s.122 237 Garvin D.A. a.g.m s.80 238 Huber G.P., a.g.m s.89 239 Schwandt D.R., “Organizational learning: a dynamic integrative construct”, unpublished manuscript, (Aktaran: C. Corelick, “Organizational learning vs learning organization: a conversation with practitioner”, The Learning Organization, 2005, Vol.12, No.4, pp: 383-388 )
123
112
örgütsel öğrenme; örgütün edindiği enformasyonu değerli bilgiye dönüştürmesi
ve bu dönüşümde örgütün tüm yapıtaşlarının birlikte hareket etmesini
içermektedir.
Örgütsel öğrenmenin anahtar üç değişimi içerdiğini belirten Tsang 240 , bu
depolanmasına) , örgüt ve çevresiyle ilişkisine , örgüt
nsurlara bakarak örgütün öğrenen örgüt haline
elerden
ğrenme,diğerlerinden öğrenme, bilginin örgüt için hızlı ve etkin şekilde
n;
in dağıtılması, bilginin yorumlanması ve örgüt hafızası
anahtar değişimin; kavrayışta değişim, potansiyel davranışta değişim ve gerçek
davranışta değişimden meydana geldiğini ifade etmektedir.
Örgütsel öğrenme ile ilgi verilen bu tanımlarda; bilginin önemine (bilginin
edinilmesi, aktarılması ve
içi uyuma ve değişimlere karşı önceden tedbir almaya vurgu yapılmaktadır.
2.1.4.6.1 Örgütsel Öğrenmenin Unsurları
Örgütsel öğrenmeyi oluşturan u
getirilmesi kolaylaştırılabilir.
Garvin 241 , örgütsel öğrenmenin beş, Huber 242 ise dört unsuru olduğunu
belirtmişlerdir. Garvin ‘in öğrenen organizasyonun yapı taşları; sistemli sorun
çözme, yeni yaklaşımı içeren deneyler, geçmişe ait tecrüb
ö
aktarılmasından oluşurken, Huber öğrenen organizasyonlarla ilgili dört unsuru
bilginin edinilmesi, bilgin
ndan meydana geldiğini belirtmiştir. Garvin’in beş yapı taşını aşağıdaki gibi
özetlenebilir.
0 Tsang E.W.K., a.g.m s.77 Garvin D.A. a.g.m s.81
242 Huber G.P., a.g.m s:88
24
241
113
1)Sistemli sorun çözme: Kalite yönetimi felsefesiyle ilgili olan bu unsur,
li sorun çözmeye paralel olarak bu
esi için sistemli araştırmayı içermektedir.
vresinde bakarak yeni bakış açıları
ğrenmenin yollarından en önemlisi
ması sürecidir. Örgütün doğuşunda elde edilen bilgi, tecrübeyle
ğrenme, diğerlerinden öğrenme,araştırma ve ilan etme şekilleriyle bilgi
dinilmektedir.
tahminler yerine bilimsel metodlara dayanma, karar almada varsayımlar yerine
veriyi temel alma ve verinin düzenlenmesinde istatistiksel metodlara baş vurma
fikrini önemsemektedir.
2)Yeni yaklaşımı içeren deneyler: Sistem
faaliyet yeni bilginin test edilm
3)Geçmişe Ait Tecrübelerden Öğrenme: İşletmeler başarı ve
başarısızlıklarını gözden geçirmeli ve çalışanların bu durumlarda elde edilen
sonuçlara erişebilmelidir.
4)Diğerlerinden Öğrenme: Öğrenme sadece kendi kendine yapılan
değerlendirmelerden değil bazen kişinin çe
elde edebilmektedir. Diğerlerinden ö
kıyaslama (benchmarking) dır.
5)Bilginin Aktarılması: Öğrenmenin yerel bir faaliyet olmaktan çıkarılması için,
bilgi örgüt içinde hızlı ve etkin bir şekilde aktarılmalıdır. Bilgi aktarımını teşvik
eden mekanizmalardan bazıları; sözlü, yazılı ve görsel raporlar, iş yeri ziyaret ve
turları, personel rotasyon programları, eğitim ve öğretim programlarıdır.
Huber’in örgütsel öğrenmeyi oluşturan dört unsuru aşağıda özetlenmektedir.
1) Bilginin edinilmesi
Bilginin sağlan
ö
e
114
2) Bilginin dağıtılması
Resmi ve gayri resmi yollarla elde edilen bilginin paylaşılmasıdır. Bilginin
dağıtılması, örgütsel öğrenmenin oluşmasını ve bu oluşumun boyutunu
larını ne kadar çok anlarsa daha fazla işbirliği yapma yoluna
ık bilginin
polanmasında gerek erişiminde büyük ölçüde bilgisayar teknolojisinden
belirleyen unsurlardır. Bilginin örgüt içinde dağılımının sağlanması daha geniş
tabanlı örgütsel öğrenmeye yol açmaktadır.
3) Bilginin Yorumlanması
Bilginin yorumlanması,örgütteki birimlerin elde edilen bilginin anlamı üzerinde
uzlaşmaya varmasıdır. Öğrenme, örgütteki daha fazla birimin yapılan çeşitli
bilgi yorumlarını anladıklarında artmaktadır. Diğer bir ifadeyle örgüt birimleri
yapılan bilgi yorum
gitmekte ve davranışlarını değiştirmektedir.
4) Bilgini Saklanması (Örgüt Hafızası)
Örgütün bilgiyi gelecekteki kullanımı için depolanmasıdır. Örgütler gelecekteki
kullanımları ( bazı kararları almada veya raporlama amacıyla) için gün geçtikçe
artan miktarlarda açık bilgiyi depolamaktadır. Gerek aç
de
yararlanılmaktadır. Örgütsel öğrenme için oluşturulan bu bilgi deposunun etkin
kullanılması gerekmektedir.
Örgütler örgütsel öğrenmeyi oluşturan bu unsurları göz önünde tutarak
yaşamlarını sürdürmelerini bir ölçüde garanti altına alacak politikalar
üretmelidirler.
115
2.1.4.6.2 Örgütsel Öğrenme ve Bilgi Yönetimi
Örgütsel öğrenme ile bilgi yönetimi yeni ekonomide paralel olarak geliştirilen iki
kavramdır.
Başarılı bir öğrenen örgüt, örgütsel öğrenme ile bilgi yönetimini birleştiren bir
ortam yaratan örgüttür. Örgütsel öğrenme temel olarak mevcut bilgi varlıklarına
ilave yapmak üzere yeni bilginin yaratılmasıyla ilgiliyken, bilgi yönetimi örgütün
başarılı olması amacıyla tüm örgütte mevcut bilgi varlıklarının
koordinasyonu,dağıtılması, paylaşılması ve depolanmasıyla ilgilidir. Görüldüğü
üzere örgütsel öğrenmenin temel amacı, sürekli olarak yeni bilginin
yaratılmasıdır.243
Başarılı bir şekilde bilgi yaratılması amacıyla örgütlerin yerleşmiş bir öğrenme
kültürü geliştirmeleri ve çeşitli eğitim ve öğretim yöntemlerini çalışanlarına
sağlamaları gerektiği söylenebilir. Bu çalışmamızda öğrenmenin bilgi yönetimi
içindeki etkisini ölçmek için Lee ve Choı’nin244 çalışmasında kullandığı ölçme
modelini oluşturan soru kümesinden uygun olanlar kullanılacaktır.
Bu bölümümüzde bilgi yönetimini etkileyen ve literatürde en fazla geçen
unsurlar çalışmamız kapsamında ele alınmıştır. Bilgi yönetimini etkileyen en
önemli unsur, bize göre örgütte bu konudaki farkındalığını yaratılması
çalışmasının yapılmasıdır. Özellikle kamu kurumlarında bu farkındalık yaratma
çalışmasının fazlaca üzerinde durulması gerekmektedir. Çünkü, kamu
kurumlarında özellikle örgüt yapısı ve istihdam şekli yukarıda bahsedilen ve
olması önerilen yapıda değildir. Kamuda örgütler yasa ile kurulmakta ve kurulan
örgüt yapısı ise bilgi yaratılması ve aktarılmasını engelleyen sıradüzen şeklinde
243 Pemberton J.D., Stonehouse G.H., “Organisational learning and knowledge assets - an essential partnership”, The Learning Organization, 2000, Vol.7, No.4, pp: 184-197 244 Lee H.,Choi B., a.g.m s: 223
116
olmaktadır. Kamuda istihdam ise kamu hizmet görmek üzere bir kamu kurum ve
ş
kamuda e-devlet
kuruluşunda belli bir ücretle belirlenmiş bir kadroya atanma245 eklinde olup
kadro unvan ve sayıları kamu kurumunun kuruluş yasasında belirtilmektedir.
Günümüzde kamuda istihdam merkezi seçme sınavıyla daha eşit ve adil bir
şekilde yapılmaktadır. Ancak kamu kurumları genel olarak yönetmelikleri gereği
istenen şartları sağlayanlar arasında sözlü sınav ile üst yönetimin tercihleri
doğrultusunda ikinci bir seçim yapmaktadırlar. Bu ise çoğu zaman bilgi yönetimi
için arzu edilen T-tipi yeteneğe sahip olmayan veya olması için masraflı ve
zaman alıcı eğitim ihtiyacı olanların istihdam edilmesine sebep olmaktadır. Bu
ise zincirleme olarak kamu kurumlarında güven ve işbirliğini azaltmaya ve
dolayısıyla da yeni bilginin yaratılması olanağını ortadan kaldırmaya yol
açmaktadır. İleriki bölümde bahsedileceği gibi bu durum
uygulamalarıyla aşılmaya çalışılmaktadır.
245 Güler B.A., Kamu Personeli- Sisten ve Yönetim, İmge Kitabevi, 1.Baskı 2005, s:106
117
2.2. BİLGİ YÖNETİMİ VE VERİMLİLİK
Bilgiye dayalı ekonomide başarı için örgütlerde bilginin yönetimi artan bir
oranda anahtar faktör olurken işgücü niteliğinde de değişimler oldu. Rekabetçi
ve yenilikçi olarak kalabilmek için örgütler bilgiyi kullanarak bilgi yönetimi
projeleri ve stratejileri geliştirmektedirler. Son zamanlarda yapılan araştırmaların
çoğu örgütlerin, bilginin yönetimi için sosyal ve yönetsel yaklaşımlar aracılığıyla
etkin yolların bulunmasında yoğunlaşıldığını göstermektedir. Yapılan
tartışmalardan biri bilginin insanın beyninde olduğu ve insan merkezli tekniklerle
ileceği ve enformasyon ve iletişim teknolojilerinin ise
İn
berleşme olanağı sağlamaktadır. Bu olanak sayesinde bilginin
olduğundan yukarıda bahsedilmişti. Bilgiye dayalı ekonomide işgücü yapısındaki
değişim iki farklı boyutta gerçekleşmekte ve bu değişimin ilki işgücü niteliğindeki
bu bilginin ortaya çıkarılab
bilgi yönetimine yardımcı olmak için yararlanabileceğidir. Bu durumda oldukça
fazla miktarda vurgu örtük bilginin yönetimine yapılsa da, açık bilgi örgüt için
önemlidir ve teknoloji yardımıyla daha kolay yönetilebilir.246
Küreselleşme, bilgisayar ve iletişim alanındaki gelişen teknolojiler ve bilgi
merkezli firma anlayışı gibi sebepler örgütlerde teknoloji kullanımını artırdığı,
teknolojinin artan kullanımının ise , örgütte verimlilik artışına yol açtığı
saptanmıştır. 247 Şüphesiz bilgi ve iletişim teknolojisindeki gelişmeler bilgi
yönetimi sürecine önemli katkılar sağlamıştır. Örneğin İnternet ve tranet gibi
teknolojiler çalışanlar arasında birebir veya bir çalışanla diğer tüm çalışanlar
arasında ha
paylaşılması ve aktarımı artmakta ve bu ise örgütün verimliliğini olumlu yönde
etkilemektedir. Ayrıca bilgiye dayalı ekonomide işgücünün niteliği değişmiş
246 Abdullah M.S.,Kimble, C.,Benest I,PaigeR., “Knowledge-based systems: a re-evaluation”,Journal of Knowledge Management,2006, Vol. 10, No. 3, p-127-143 247 “Ekonominin Ana Trendleri”, Capital, Şubat 1999, s.49 (Aktaran: A. Öğüt, a.g.e s.252)
118
değişim olurken diğeri de işgücünün sektörel dağılımındaki değişimdir. 248
İşgücü talebi bedeni çalışma yapan işgücü talebinden zihinsel çalışma yapan
gücü talebine kaydığı gözlemlenmektedir. Diğer bir ifadeyle işgücü talebi, bilgi
(bilgi işçilerinin)
şturduğu göz önüne alındığında bilgi işçilerinin bilgiyi üretme, paylaşma ve
2.2.1 Verimlilik Kavramı
Verimlilikten üç şekilde bahsedilmektedir. Bunlar sırasıyla, olgu olarak verimlilik,
kavramsal olarak verimlilik ve terim olarak verimliliktir.249 Olgu olarak verimlilik
bir davranış biçimi veya süreç olarak ele alınan verimliliktir. Kavramsal verimlilik
ise bu davranış şeklinin kendiliğindenlikten çıkması, toplumsallaşmaya
başlamasıdır. Bir terim olarak verimlilik ise teknik bir durumun anlatılması yani
ekonomik anlamda bir çıktı girdi ilişkisi olarak ele alınmasıdır. Ekonomik
anlamda verimlilik (productivity), çıktının girdiye oranı şeklinde
tanımlanmaktadır.250 Belli bir zaman dilimi içinde üretimden elde edilenlerin
(çıktıların) aynı zaman diliminde üretimde harcanan üretim faktörlerine (girdilere)
oranıdır. 251
Üretim tipi ne olursa olsun, politik yada ekonomik sistem, verimlilik tanımı
değişmemektedir. Diğer bir deyişle, verimlilik,üretilen ürün/hizmetlerin miktar,
iş
işçisi olarak adlandırılan bilgiyi üreten, paylaşan ve bu bilgiyi kullanan işgücüne
kaymıştır. Kurumların en önemli varlıklarını işgörenlerin
olu
kullanma sürecinde örgütün verimliliğine olumlu katkı yapacağı söylenebilir.
248 Zaim H., a.g.e. s :52-54 249 Yavuz İ.,”Verimlilik ve Etkinlik Ölçümünde Yeni Yaklaşımlar veİllere Göre İmalat Sanayiinde Etkinlik Karşılaştırmaları”, Milli Produktivite Merkezi Yayınları No:667, Ankara, 2003 s: 9 250 Müftüoğlu T., İşletme İktisadı, Turhan Kitabevi, 1989, Ankara, s. 304 251 Pekiner K.,” İşletme Denetimi”, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakülresi, Muhasebe Enstitüsü Yayın No:55, 5. Bası, 1988, İstanbul, s: 284
119
tutar ve kalitesi ile bunları üretmek için kullanılan kaynaklar arasındaki ilişkidir.
Kar amacı gütmeyen örgütler için kabul edilebilir verimlilik tanımı252 ise;
Verimlilik= (Örgütsel Sonuçlar,Amaçlar ve/veya hedefler) / (Bu sonuçları veya hedefleri
253
ara
254
ının ölçüsü olan verimliliğe, Türkiye
mlarında
n rak çok sayıda çıktı elde edilen
gerçekleştirirken Tüketilen Kaynaklar)
Verimlilik aynı zamanda sonuçlarla, bu sonucu elde etmek için harcanan zaman
arasındaki ilişki olarak da tanımlanmaktadır. Zaman çoğu kez evrensel bir ölçü
olduğundan istenen sonucu sağlamak için harcanan zaman azaldıkça sistemin
verimliliği artar. Çok çeşitli tanımları yapılan verimliliğin bu tanımları
arasındaki farklılık, verimlilik oranını oluşturan çıktı ve girdi kalemlerinin
ölçülmesinden kaynaklanmaktadır. Bazı yazarlar çıktı ve girdi kalemlerinin p
birimiyle ölçülmesini savunurken bazıları ise bu kalemlerin fiziksel birimlerle (ton,
saat vb.) ifade edilmesini belirtmektedirler.
Bir birim girdi başına elde edilen çıktı miktar
Büyük Millet Meclisinde kanunlaşan kanun tasarı veya teklifi için ilgili
komisyon(lar)da ve Genel Kurulda yapılan görüşme saati miktarı verilebilir.
Bu oranın hesaplanması tek bir girdi ile tek bir çıktı elde edilmesi duru
oldukça kolaydır. Ancak birden fazla girdi kulla a
durumlarda paydaki çıktı ve paydadaki girdi ekonomik olarak anlamlı bir
yöntemle bir araya getirilmelidir ki verimlilik iki değişkenin oranı olarak
252 Büyükkılıç D.,”Kar Amacı Gütmeyen Örgütlerde Verimlilik”, Milli Produktivite Merkezi yayınları, No: 680, Ankara,2004, s: 36 253 Prokopenko J.,” Verimlilik Yönetimi: Uygulamalı El Kitabı”, (Çeviren: O.Baykal, N.Atalay,E.Fidan) Milli Produktivite Merkezi Yayınları No:476, Ankara,2003,s:19 254 K.Pekiner, a.g.e s:284
120
kalabilsin. 255 Verimlilik, üretim teknolojisindeki farklılıklar,üretim sürecindeki
etkenlik/yeterlilik derecesindeki (efficiency)256 farklılıklar, üretimin yapıldığı
çevredeki farklılıklar nedeniyle değişmektedir.
Verimlilik örgütteki kaynakların ne ölçüde etken/etkin (efficient) ve
etkili(effective kullanıldığına ilişkin bir ölçüdür. Law) yor’a 257 göre, etkenlik
(efficiency), yararlı çıktıların üretilmesi için kullanılan üretim faktörleri ve
dışardan sağlanan hizmetler gibi kaynakların ne kadar etken (efficiently)
kullanıldığını anlatan kavramdır. Yararlı çıktı üretiminden kastedilen ise üretilen
mal veya hizmetin gerçekten gereksinim duyulan mal veya hizmet olup
olmadığıdır. Etkenliği tanımlamak gerekirse, etkenlik bir gird unsurunun (ürei tim
erçekleşen çıktı / Planlanan çıktı
vramı ulaşılacak bir çıktı hedefi, yeni bir performans standardının
ırıldığında olanaklı olan ideal
faktörünün) kullanım durumunun belli tekniklerle saptanmış standartlarla
kıyaslaması ile bulunan bir göstergedir.258 Diğer bir ifadeyle girdilerin ne derece
iyi biçimde kullanıldığının göstergesidir.259 Yani:
Etkenlik= Standart miktar / Fiili Miktar
Verimliliği oluşturan diğer bir bileşen ise etkililik (effectiveness) tir. Etkililik
çıktılarla ilgili bir kavramdır. Hangi etkenlikte kaynakların tüketildiğiyle
kıyaslamalı olarak hangi çıktının üretilebileceğinin bir ölçüsüdür. Yani:
Etkililik =G
Etkililik ka
başarılması veya bütün kısıtlamalar kald
255
Productive Efficiency : Techniques and Applications. Cary, NC, USA: Oxford Univ ity Press, Incorporated, 1993. p 3. http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10087221&ppg=16
Knox Lovell C.A, “Productuive Efficiency”, H. Fried, O.(Editor). Measurement of ers
256 Yeterlilik derecesi= Standart Miktar/ Gerçek Miktar -T. Müftüoğlu, a.g.e. s. 320 257 Lawlor A.,”Productivity Improvement Manual”, Aldershot, United Kingdom, 1985, Gower Pub. Ltd. (Aktaran: İ.M.Baş, A.Artar,”İşletmelerde Verimlilik Denetimi”, MPM Yayınları:435, Ankara 1991, s:33-46 258 M.Baş İ.M., A.Artar, a.g.e s:33 259 Yavuz İ., a.g.e. s: 12
121
potansiyeli içermektedir. Bundan dolayı örgütsel etkililiğin iki düzeyi vardır. İlk
düzey “nasıl daha iyi olabiliriz” sorusuyla ilişkili olup buradaki hedef kaynakların
ulaşılabilir.
a nımında
anın/insanlığın yararına olacak biçimde yapılmasıdır.261
Kamu hizmeti sağlayan örgütlerde verimlilik kavramıyla kar amacı güden özel
“Bilgi ve Bilgi Yönetimi” bölümünde , bilgi yönetimine ilişkin değişik tanımlar
verilmiş ve bilgi yönetiminin genel kabul görmüş amaçları sıralanmıştı. Bilgi
tam kapasite kullanılmasıdır. İkinci düzey ise, “başka ne yapılabilir” sorusunda
odaklaşmaktadır.260
Dolayısıyla, verimlilikte bir artış sağlamak için, kaynakların daha etken ve etkili
kullanılması gerektiği sonucuna kolayca
Verimlilik insanın gelişmesini destekleyen, daha iyiye ulaşma çabası ve bir
kültürdür. Verimliliğin özünde ; amaç belirleme, üretkenlik, k ynak kulla
akılcılık, ürün kalitesi, süreç kalitesi, yenilik , yaratıcılık,teknoloji, yaşam kalitesi,
ekiple birliktelik gibi kavramları taşır. Verimlilik, doğru işlerin, doğru biçimde,
doğru zamanda ins
sektör örgütlerinkinden farklıdır. Kar amacı güden örgütlerde çıktı, piyasadaki
talebe göre satılan üretim miktarı/değeri olurken kamu hizmeti sağlayan
örgütlerde çıktı, arz edilen hizmet miktarı ve hizmetin kalitesi olmaktadır. Bu
durumda kamu hizmet üretiminde verimlilik denildiğinde etkenlik (efficiency)
kavramının ön plana çıkmaktadır. Yani aynı kaynakla daha fazla ve daha
kaliteli hizmetin üretilmesi kamu hizmeti üreten örgütlerde verimlilik olarak
tanımlanabilir.262
2.2.2 Bilgi Yönetimin Verimliliğe Etkisi
260 Baş İ.M, Artar A., a.g.e s:35 261 Toprak M.A.,”Çalışanların Bakış Açısından Verimlilik,Temel Değerler, Başarı Faktörleri,Bir Alan Araştırması”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Yıl 4,Sayı 8, Güz 2005/2, s:75-85 262 Prokopenko J., a.g.e. s: 44-45
122
yönetimi için verilen tanımlardan bazılarını tekrarlamak yerinde olacaktır. Bilg
yönetimi:
1-kültür şemsiyesi altında, zihinsel sermaye, süreç ve teknolojinin arake
2-örgütün faaliyetini sürdürebilmesi için doğru bilginin doğru zaman doğru
kişilere ulaştırılması, bir diğer tanımı da bilginin yaratılması, doğrulanması,
sunumu, dağıtımı ve uygulanmasıdır.
i
sitidir.263
u tanımlara göre , örgütün yaşamını çok hızlı değişen bir piyasa şartlarında
264
3- örgüt içinde ve çevresinde enformasyon ve bilginin yaratılması doğrultusunda
tasarlanmış, yönetsel, teknik araçlar, altyapılar ve süreçler setidir.265
4- çalışanların işlerini daha verimli ve etkin yapmalarını sağlamak amacıyla
bilginin elde edilmesi, düzenlenmesi ve iletilmesini kapsayan örgüte özgü ve
sistemli süreçtir.266
B
sürdürebilmesi için kaynaklarını (özellikle insan sermayesi gibi) verimli
kullanması gerekmekte ve bunu başarabilmesinin yolunun da etkin bir bilgi
yönetimi uygulamasından geçtiğini fark etmesinde yatmaktadır. Bilgi yönetimi
iyi uygulandığı taktirde, mevcut yapma-bilgisinin (know-how) kullanılmasıyla
kaynakların savurgan bir biçimde tüketimini engellemek suretiyle örgütün
etkinliği ve etkililiğinde iyileşme sağlamaktadır. Savurganlığın önlenmesiyle elde
edilen kaynaklar, yeni bir buluşa ve bu yeni buluşun ticarileşmesine yol
açabileceği beklenen yeni bilgi yaratımı bağlamında daha iyi kullanılabilir.267
63 Firestone, J., a.g.e s: 129 4 Bhatt G.D, a.g.m pp: 68-75
265 Bounfour A., a.g.e 266 Alavi M.,Leider D.,”a.g.e 267 Desouza, Kevin C.(Editor),” Engaged Knowledge Management : Engagement with New Realities.” Gordonsville, VA, USA: Palgrave Macmillan, 2005. p 2.
2
26
123
Bilgi yönetimini kültür şemsiyesi altında insanın(zihinsel sermaye) , süreçlerin
lılığ
gh268 verimliliği artıran faktörleri dış (denetlenemeyen) ve iç
( denetlenebilen) faktörler olarak iki gruba ayırmakta ve iç faktörlerin;
ö i
ilgi
ilir.
Aşağıda, bilgi yönetimini etkileyen faktörlerden örgüt yapısı, teknoloji ve zihinsel
sermaye ile verimlilik arasındaki ilişkileri incelenmektedir.
ve teknolojinin örgütün amaçlarını yerine getirmesini sağlaması olarak
değerlendirdiğimizde, verimlilik ile ilişkisini daha kolay anlayabiliyoruz.
Verimliliğin kaynakların (girdiler) etkin ve etkili kullanılarak amaçlara uygun
en fazla çıktı (ürün, hizmet) etmekle arttığını dolayısıyla bilgiye dayalı bir
ekonomide gerek girdilerde gerek çıktılarda bilgi, ağırlıklı olarak yer alacağı için
bu kaynağın yoğun kullanımı verimliliği olumlu etkileyecektir. Ayrıca, verimlilik
süreklilik göstermelidir ki organizasyonlar rekabet ortamında yaşamlarını
sürdürebilsinler. Bilgi yönetiminin ise bir defalık olmayıp devam ı olması
gereken bir süreç olduğu için verimliliği doğal olarak artıracaktır. Bu
sonucun gerçekleşmesi için bilgi paylaşımı kültürü ve verimlilik kültürünün
örgütte yerleşmiş olması gereklidir.
Mukherjee ve Sin
ürün,fabrika/techizat, teknoloji,hammade/enerji, insan, örgüt yapısı, çalışma
metodları ve yönetim sisteminden oluştuğunu, dış faktörlerin ise; yapısal
düzenlemeler, doğal kaynaklar,hükümet ve altyapı gibi ana başlıklardan
oluştuğu belirtmektedir. Görüldüğü gibi verimliliği etkileyen fakt rler ile bilg
yönetimini etkileyen faktörler arasında bir paralellik vardır. Dolayısıyla b
yönetimi ile verimlilik arasındaki ilişki bu paralellikten hareketle inceleneb
268 Mukherjee S.K.,Singh D.,”Towards High Productivity”,Report of a seminar,on higher productivity in public sector production enterprises, New Delphi,Bureau of Public Enterprises,1975, pp-91-103 (Aktaran J.Prokopenko, a.g.e s:25-37)
124
2.2.2.1 Örgüt yapısı ve verimlilik
Örgütlerde verimliliği etkileyen en önemli etkenlerden biri yapılan işin
düzenlenmesidir. Örgüt yapıları, işgörenlerin iş yapma şeklini önceden
belirleyen yetki ve iş ilişkilerini sağlarlar. Peter Drucker, tek bir doğru örgüt
yapısı olmadığı hususunu vurgulamaktadır.269 Ona göre, sadece sınırlılıkları
farklı, güçleri farklı uygulamaları kendine has olan örgüt yapıları bulunmaktadır.
Örgüt yapısı, belli şartlarda ve belli zamanlarda belli işler için uygundu Örgü
yapısını belirleyen unsurlar iki kısımda ele alınabilir. İlk kısımda strateji,çevre,
teknoloji, iş büyüklüğü, iş yaşam döngüsü ve kültürü kapsayan bağlamsal
elemanlardan oluşmakta, ikinci kısım ise, raporlama ilişkileri, karar alma
süreçleri, iletişim süreçleri, işbirliği gibi elemanları kapsayan yapısal
elemanlardan oluşmaktadır. Bu durumda yöneticinin sorumluluğu örgüt
verimliliğini sağlamak amacıyla bu elemanları uygun bir şekilde
düzenlemektir.
r. t
önetim uzmanları , örgütlerin yapısal karakteristiklerinin çalışanların tutum ve
271 Örgütler
a
270
Y
davranışlarında anlamlı bir etki yarattığı konusunda hemfikirdirler.
insan davranışlarının karmaşık modellerini basitleştiren yapıdır ve bu yapının
doğru tasarlanması örgütün başarımını ve dolayısıyla verimliliğini artırmada
önemlidir. Kendi başına iyi bir örgüt yapısı başarımı veya verimliliği artırmaz
ama iyi tasarlanmamış bir örgüt yapısı b şarıyı ve verimliliği olumsuz etkiler.
269 Hunter J.,”Improving organizational performance through the use of effective elements of organizational structure”, International Jounal of Health Care Quality Assurance Incorporating Leadership in Health Service, 2002, 15/3, xii-xxi 270 Hunter J., a.g.m 271 Sabri H.,”Knowledge Management in its context: Adapting structure to Knowledge creating culture”, International Journal of Commerce & Management, 2005, 15, 2 ABI/INFORM Globali p:119
125
Farklı çevrelerde ,farklı örgüt yapıları ve yönetim sistemlerinin olabilir. En etkisiz
örgüt yapısı, göreceli olarak istikrarlı bir piyasa ve teknolojinin olduğu bir
çevreye uygun geleneksel mekanik yapıya dayanma eğilimini gösterir. Bu
biçimsel yapı , enformasyon ve tavsiyeden ziyade emir aracılığıyla yapılan dikey
bir haberleşmeye sahip sıradüzensel ve bürokratik bir yapıdır. Bürokratik
örgütlerde bilgi üst yönetimin tekelindedir. Değişim ve belirsizlik bu yapıyı tehdit
ettiği için bu yapı statükoyu desteklemeyi tercih eder. Etkili örgütler ise tam
tersine belirsizlik ilgi alanına girer ve değişen çevreye kendini uyarlayan organik
k
Yapısal sermaye,
bir yapıyı geliştirir. Ekip çalışmasına önem veren bu yapı esnek bir yapı olup
yetki göçertmesi yapar ve çalışanlarına yetki verir. Ayrıca, bu yapıda, emirden
çok bilgi, enformasyon ve tavsiyeler aracılığıyla oluşan yatay bir iletişim söz
konudur.272 Bu özelli lerinden ötürü bilgi yönetimi sürecinin önemli bir parçaları
olan bilginin paylaşılması, aktarılması ve kullanılmasının artması söz konusu
olan bu örgüt yapısı başarı ve destek kültürü ile de desteklendiğinde verimlilik
artacaktır.
2.2.2.2 Zihinsel sermaye ve verimlilik
Zenginlik yaratmak üzere kullanıma sokulabilen zihinsel malzeme, yani bilgi,
enformasyon, zihinsel mülkiyet ve deneyim olarak tanımlanan zihinsel sermaye;
insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermaye olarak üç kısımdan
oluşmaktadır. İnsan sermayesi, örgüt üyelerinin bireysel örtük bilgisi273 olup
kendi işlerini yapmalarını sağlayan ama açıklanamayan yeteneğinden meydana
gelmektedir. İnsan sermayesi örgütün kendi malı değildir.
272 Sabri H.a.g.m s:120 273 N. Bontis N., “Intellectual Capital: an explatory study that develops measures and models” ,Management Decision, 1998, Vol. 36, No.2, pp:63-76 (Aktaran: L. Boolen ve Diğerleri:,”Linking intellectual capital and intellectual property to company performance”, Management Decision, 2005,Vol. 43, No.9, pp:116-1185)
126
çalışanlara işlerinde yardımcı olan yapılar ve mekanizmalardan meydana
gelmektedir. Gerçekte, yapısal sermaye örgütsel çalışma yöntemleri olup
bireysel insan varlıklarını grup varlıklarına dönüştürür. İnsan sermayesinden
farklı olarak yapısal sermaye örgütün malıdır ve ticarete konu olabilir. Yapısal
sermaye çalışanların verimliliğine yardım eden veya çalışanın iş sonrası evine
gittikten sonra örgütte kalan her şeyi içermektedir. Müşteri sermayesi ise
pazarlama kanalları bilgisi ve müşteri ilişkilerinden oluşmaktadır.
ysel örtük bilgi ele alındığında işgörenin işini
usu olmaya başlamıştır.274
bilgi işçisi yeni bir kavram olup
geliştirmek
e teorik bilgiye başvuran
ayı artmaktadır zira örgütler artık el ile üretim modelinden otomatik
onomide firmalar
çilik, hammadde gibi girdi maliyetlerden sadece ürün fiyatlarını artırarak başa
lmak yerine ürünlerini veya üretim süreçlerini
iyileştirme yoluyla karlarını artırma olanağını sağlamaktadır.
Zihinsel sermayenin bir kısmını oluşturan insan sermayesi ve verimlilik ilişkisi,
insan sermayesi olarak bire
yaparken kullandığı kendi bilgisini daha fazla kullanmasıyla verimliliği olumlu
yönde etkileyeceği şeklindedir. Daha önceleri el işçisinin verimliliğinden
bahsedilirken artık bilgi işçisinin verimliliği söz kon
Önceleri “beyaz yakalı işçi” olarak bilinen
P.Drucker tarafından ilk kez dile getirilmiştir.Yeni ürün veya hizmet
amacıyla, biçimsel eğitim ile kazanılmış analitik v
yüksek seviyeli işgören olarak tanımlanmaktadır.275 İşgücü piyasasında bilgi
işçilerinin p
ve bilgiye dayalı üretime doğru kaymaktadırlar. Küresel ek
iş
çıkamamaktadırlar. Bilgi işçilerinin verimliliğinin artırmak firmalara basit
olarak maliyetlerinden kurtu
274 Ramirez Y.W,Nemphard D.A., “Measuring knowelwdge worker productivity: A taxonomy”,Journal of Intellectual Capital, 2004, Vol.5, No.4, pp:602-628 275 Drucker P.,”Adventure of Bystanders, 1994, Transaction Publisher, New Brunswick NJ, (Aktaran: Y.W.Ramirez, a.g.m. s.604)
127
Bilgi işçisinin verimliliği ile ilgili önemli husus, işleri tam olarak belli olmayan ,
üretim zamanı standart olmayan ve işleri değişik işçiler tarafından farklı olarak
yapılan işçinin verimliliğinin nasıl ölçüleceği hususudur. Bilgi işleri kolayca
gözlemlenebilir ve ölçülebilir değildir. El işçisinin verimliliği, belli bir zaman
diliminde (günde veya haftada elde ettiği sonuç gibi) kaç birim ürün ürettiğine
bakarak ölçülebilmektedir. Ama bilgi işçisi için bu tür birimler(kullanılan işçilik
birimi ve çıktı birimi gibi) arasında doğrudan korelasyon olması
gerekmemektedir. 276
Bilgi işçisinin verimliliğini artırmak için gereken altı husustan
bahsedilmektedir.277 Bunlar:
1- Görev nedir? sorusu sorulmalıdır. El işinde görev her zaman belirlenmiştir.
El işçiliğinde yapılacak iş bellidir ve el işçisi işini nasıl en iyi yapar sorusu sorulur.
Bilgi işinde ise el işinin aksine işçiyi programlamaz.
2- Bilgi işçileri özerk olmak zorundadır.
3- Sürekli yenilik bilgi işçisinin işinin, görevinin bir parçasıdır.
4- Bilgi işi sürekli öğrenmeyi ve öğretmeyi gerektirir.
5- Bilgi işçisinin verimliliği sadece çıktı miktarıyla ilgilenmeyip kalite de
önemlidir.
6- Bilgi işçisine maliyet olarak değil varlık olarak bakılmalıdır.
Bu gerekliliklerden en sondaki hariç olmak üzere el işçisinin verimliliğini artırmak
için gerekenlerin tam tersidir.
276 Gordon G.E, “The last word on productivity and telecommuting”, (Aktaran Y.W Ramirez, a.g.m s.603 277 Drucker P., “21. Yüzyıl İçin Yönetim Tartışmaları”, Epsilon Yayıncılık, 2000, 2.Baskı s:149-175
128
2.2.2.3 Teknoloji ve verimlilik
Teknolojinin doğası değişmekte, daha bütünleşik ve bilgi-yönlendirimli
olmaktadır. Teknoloji, kullanıcısını geliştirmekte veya tamamlamakta, ona ilave
bir yük olmamaktadır. Bu nedenle teknolojinin tanımının yeniden yapılması
arlayarak
nın bilgi ve
iletişim teknolojisi kullanma yeteneği, özellikle bu teknolojilerin kısa sürede
odası geçmekte veya eskimekte oldukları düşünüldüğünde, hayati önem
gereksinimi doğmaktadır. Teknoloji, yazılım,donanım ve akıl katkısı sağlayan
sosyal ilişkiler biçimi olarak görülmelidir. 278 Temel olarak, teknoloji girdileri
ürüne veya daha genel olarak amaç ve hedeflere ulaşmaya dönüştürmek için
kullanılan bir araçtır. Örneğin girdiler hammadde, enformasyon ve hizmet olabilir.
Ürün ise mal, hizmet veya enformasyon olabilir. Kullanılan araç ise fiziksel
(makine, bilgisayar ) veya mantıksal (metodoloji, teknik) olabilir.
Küreselleşme ile birlikte örgütlerin bilgi ve iletişim teknolojisi kullanmaları
yaygınlaşmaya başlamıştır. Burada amaç, piyasada rekabet üstünlüğünü temin
için etkili bir bilgi yönetimi oluşturmaktır. Örgütün dış çevresinden (piyasa ve
müşterileri) bilgi edinmesiyle oluşabilecek değişimlere kendini uy
ayakta kalması mümkün olabilecektir. 279 Bu itibarla firmalar büyük ölçüde
enformasyon teknolojilerine yatırım yapmaktadırlar. Verimlilik ekonomik
anlamda bir girdi-çıktı ilişkisi olduğuna göre üretimde (mal veya hizmet)
teknolojinin kullanması verimliliğe olumlu katkı sağlayacaktır. Ancak sadece
bilgi ve iletişim teknolojisine yatırım yapmak tek başına firmanın verimliliğini
veya karlılığını artırmamaktadır. Aynı zamanda bu teknolojilerin uygulamasının
da yapılması gerekmektedir. Bu ise bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı
ustalığının veya yeteneğinin geliştirilmesiyle sağlanabilir. Firma
m
8 Zeleny M., a.g.m, s: 201 279 Tippins M.J, Sohi R.S, “IT Competency end firm performance: Is organizational learning a missing link?”, Strategic Management Journal, 2003, Vol.24, No.745-761
27
129
taşımaktadır. Bu yeteneğini ayakta tutma ise örgütsel öğrenmeyle
yapısı, zihinsel sermaye ve teknoloji ile verimlilik arasındaki
uzmanlaşmış bir işgücü de bu artışı bir ölçüde garanti etmektedir.
mümkündür. 280 Bilgi ve iletişim teknolojilerine yatırımın tek başına rekabet
üstünlüğü sağlamadığı bir durum söz konusu olabilir. Bu durum, rakip firmanın
da aynı teknolojiyi kullanması durumudur.
Örgütte bilgi yönetim sürecinde (bilginin yaratılması,depolanması, aktarılması ve
kullanılması) kullanılan bilgi ve iletişim teknolojilerine yakından baktığımızda
bunların verimliliğe katkısının fazla olacağını görebiliriz. Örneğin, örgüt için
önemli olan örgüt içi ve örgüt dışı enformasyonu depolamak için kullanılan veri
tabanlarını, veri ambarlarını ele alalım. Bu teknolojiler çok büyük miktarda
biriken ve depolanan enformasyonun firmanın yeni bir ürün tasarlamasına veya
mevcut ürünü yeni bir iş süreciyle üretmesi için gereken bilgiyi elde etmesine
yardımcı olabilir. Bu sayede girdi maliyetini düşürerek verimlilik artışı sağlayabilir.
Mal veya hizmet üretiminde teknolojinin kullanılması üretim sürecinde işlemlerin
azaltılması yoluyla da girdi miktarını azaltarak verimliliğe katkı sağlar.
Bilgi yönetiminin verimliliği olumlu etkilediği hususu, bilgi yönetiminin önemli
unsurları olan örgüt
ilişkilerin ortaya konmasıyla açıklandı. Daha önce da belirtildiği gibi, bilgi
yönetiminin amaçlarından biri de verimliliği artırmaktır. Örgütün en önemli
kaynağı olan bilgiyi kullanarak daha az girdi ile daha fazla çıktı veya aynı miktar
girdi ile daha fazla çıktı elde ederek verimlilik artışı sağlanırken, uygun bir örgüt
yapısı(sıradüzen olmayan bir örgüt yapısı) , uygun teknolojinin kullanımı ve
280 Tippins M.J,Sohi R.S., a.g.m, s:746
130
2.3 BİLGİ YÖNETİMİ VE YENİLİK (İNNOVASYON)
Ürünlerin/hizmetlerin, piyasaların, rakiplerin, teknolojinin, toplumların dinamik
ekte ve yine Internet aracılığıyla yenilikçi firmalar uzak
ilgi yönetiminin amaçlarından biri de, organizasyonun düşünce gücünü
tması ve yeniliği desteklemesidir. Bu itibarla bilgi
renmeyi
bir değişim ve dönüşümün etkisinde olan günümüzde, daha karmaşık ve
kullanıcıya has ürün ve hizmetlere olan talep artmaktadır. Onu sağlayan bilgi ile
birlikte, yenilikçilik sürdürülebilir rekabet avantajının, yani verimlilik ve ekonomik
büyümedeki artışın, en hayati kaynağı haline gelmiştir. Ayrıca belirmek gerekir
ki küreselleşme, tüm firmalar için girdilerini aynı fiyattan edinebilecekleri bir iş
çevresi yaratmıştır. Internet aracılığıyla firmalar uzak piyasalara rekabetçi
fiyatlarla ulaşabilm
piyasalarla uzun vadeli ilişkiler kurabilmektedirler 281 . Böyle bir ortamda
firmaların sürdürülebilir rekabet avantajını devam ettirmeleri için strateji
arayışlarını sürdürmeleri gerekmektedir. Bu stratejiler genel olarak firmaların
ürettikleri ürün ve hizmetlerde sürekli farklılaştırma yapmaya yani yenilikçi
olmaya dayanmalıdır. Yenilikçilikte süreklilik ise ; iyi planlanmış, teknolojide
üstün, ve yönetsel bilgi yaratılmasını sağlayan bir bilgi yönetimi sistemini
gerektirmektedir.282
B
kullanarak yeni fikirleri yara
yönetimi ve yenilik arasında yakın bir ilişkinin varlığından söz edilebilir.283
Ayrıca, etkili bir bilgi yönetiminin muhtemel sonuçlarına bakıldığında; rekabet
avantajı sağlaması, örgütün finansal başarımını iyileştirmesi, örgütsel öğ
281 Montano B., a.g.e . p 253 282 Popadiuk S., Choo C.W, “Innovation an knowledge creation: how are these concepts related?”, International Journal of Information Management, 2006, Vol. 26 Issue 4, p:302-312 283 Johannesses J.A,Olsen B.,Olaisen J.,”Aspects of innovation theory based on knowledge management”, International Journal of Information Management, 1999, Vol. 19, p: 125
131
arttırması v enformasyonun etkin kullanımının yanında yenilik için uygun ortam
sağladığı görülmektedir.
e
ortaya çıkarılmasıdır.
285
u itibarla, örgütler bir yandan rekabet avantajı elde etmenin yolunun
tçi bir
askıya maruz kalmamaktadır. Eğer kamu sektöründe bir yenilik yapılacaksa bu
ir.
284
İşletme yönetiminde kritik konulardan biri, rekabet avantajı elde etmek için
sürekli yenilik gelişimini zorlayan başarılı iş süreçlerinin
Bu amaca ulaşmak için örgütün çabalarını en iyi şekilde yönlendirecek bir bilgi
yönetimi stratejisini uygulamaya koymaktır. Bilgi yönetimi stratejisi geniş ölçüde
tüm çalışanların katılımıyla yeni bilginin yaratılması, iletilmesi ve uygulanması
aracılığıyla yenilik odaklı örgütsel yapı ve iş süreçlerini yenilenmesi olarak
anlaşılmaktadır.
B
örgütlerindeki bilgi varlıklarından geçtiğini ve yeniliğin (innovasyonun) de bu
avantajların sürdürülebilirliğinin en önemli adımı olduğunu anlamışlardır.286
Aynı durum kamu sektörü için geçerli olmamaktadır. Zira kamu kurumları tekel
durumunda oldukları için yenilik yapmak için bir özel sektördeki gibi rekabe
b
daha ziyade üst yönetimden gelmektedir.287
2.3.1 Yenilik (İnnovasyon)
Elçi 288 , innovasyonun “sözlük anlamıyla yenilik Latince bir sözlük olan
‘innovatus’ kelimesinden türemiş olup “toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni
yöntemlerin kullanılmaya başlaması” anlamına geldiğini belirtmekted
284 Darroch J., “ Knowledge Management, innovation and firm performance”, Journal of Knowledge Management, 2005, Vol. 9, No. 3, pp. 101-115 285 Forcadell F.J.,Guadamillas F., “ A case study on the implementation of a knowledge strategy oriented to innovation”, Knowledge and Process Management, Jul/Sep. 2002,Vol. 9, N. 3 ; ABI/Inform Global, p:162-171 286 Johannesses J.A,Olsen B.,Olaisen J., a.g.m S.103 287 Borins S., a.g.m s.468 288 Elçi Ş., “İnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, 2006, 5.Baskı,Pelin Ofset, ISBN 9944-5106-0-2
132
Rastogi ni bilginin
uygu tirilmiş ürünleri, malları, malzemeleri,
dona m r ekonomik olarak uygun
değiş
Kant zme fikrinin kullanıma kazandırılması”
şekli
bütçelem iletişimin geliştirilmesi, takımlar içinde
ürün in nilik olduğunu
belirtmektedir.
Papadiuk ve Choo 291 yenilik tanımının “yeni oluş, ticarileşme ve/veya
er bir deyişle, bir fikir geliştirilmemişse
veya bir ürün/hizmet/sürece dönüştürülmemişse veya ticarileşmemişse
(piyasaya sunulmamışsa) yenilikten bahsedilemeyeceğini belirtmektedir.
Yeniliğin bileşenlerini veya nelerden oluştuğu konusunda oldukça büyük
tartışma vardır. Ancak fikirler, kavramlar ve icat yeniliğin işareti yani öncüleri
289 yeniliği “mal ve hizmetlerin arz ve üretimine ye
lanmasından ortaya çıkan yeni ve geliş
nı ları,makineleri, süreçleri, hizmetleri ve diğe
imleri ifade eden” bir kavram olarak tanımlamaktadır.
er 290 ise yeniliği,” yeni bir sorun çö
nde tanımlamakta ve yeniden örgütlenme, maliyetlerin azaltılması, yeni
e sisteminin oluşturulması,
ler bir araya getirilmesi gibi uygulamaların hepsinin ye
gerçekleştirme kavramlarını içerdiğini” diğ
olarak genelde anlaşılmaktadır. Fikirler ve kavramlar hemen yerine
getirilemezler, icatlar ise patent ile desteklense bile uygulamaya konması için
oldukça fazla miktarda parasal harcama gerektirebilir. Yenilik için bazı başka
tanımlar yapılabilir ve bazı özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.292
California, 1988, s.27 (Aktaran: U.Durna,”Yenilik Yönetimi”, Nobel Yayınları, 2002, Ankara, 289 Rastogi N., “Productivity, Innovation, Management and Development” ,Sage Publication,
s.6) NewYork,1983, s.20 (Aktaran: s.6)
291 Popadiuk S.,Choo C.W,a.g.m, s: 303 292 Gaynor G.H.,” Innovation By Design:What It Takes to Keep Your Company on the Cutting Edge”, AMACOM, 2002, http://proquestcombo.safaribooksonline.com/0814406963
290 Kanter R.M,”The Change Masters”, Simon and Shuster,U.Durna,”Yenilik Yönetimi”, Nobel Yayınları, 2002, Ankara,
(Erişim Tarihi: 8.10.2006)
133
- Yenilik,yeni fikirlerin yaratılması ve bunların uygulanmasıdır,
Yukarıda verilen bu tanımlardan hareketle yeniliği aşağıdaki gibi ortak tanımı
larak ortaya çıkan bir üründür ve çıkan bu ürün ticarileştirilerek (piyasaya
olup yeniliğin izlenmesi için
raç oluşturmak amacıyla birbirleriyle etkileşmektedirler. Bu
ültür ve etkin ve etkili iş süreci yeniliğin
m örgüt içinde yayılmasına olanak vermektedir.
- Yenilik bilim veya teknoloji değildir,
- Yenilik bilgiden ziyade yeni zenginlik yaratır,
- Yenilik bir fikrin iş başarısına dönüştürülmesidir,
- Yenilik kullanıcı odaklı olmalıdır,
- Yenilik buluş ve işlemenin toplamıdır. İşleme her türlü ticarileşme ve
uygulamaya koymayı kapsar,
- Yenilik, daha önce hiç olmamış anlamında yeni olmadır.
yapmak mümkündür.
Yenilik= Buluş + Uygulama/Ticarileştirme
Buluş,”bazı istekleri tatmin eden, önceden var olan bilginin yeni bir bileşimi” 293
olarak tanımlanmaktadır. Buluş, genel olarak bir Ar-Ge çalışmasının sonucu
o
sunularak) yeniliğe dönüşür.
Yeniliği etkileyen dört temel unsur bulunmaktadır294. Bunlar; kaynaklar, altyapı,
kültür ve süreçtir. Bu dört unsur eşit ölçüde önemli
etkin ve etkili bir a
unsurlardan birinin eksikliğinde yenilik gerçekleştirilmektedir. Kaynakların
destekleyici altyapıya gereksinimi varken destekleyici alt yapı için kaynağa
gereksinim duyulmaktadır. Destekleyici k
tü
293 Durna U.,”Yenilik Yönetimi”, Nobel Yayınları, 2002, Ankara, s.10 294 Gaynor G.H., a.g.e.
134
2.3.2 Yenilik Sınıflaması
ıkabilmektedir. Yani bir sınıfa giren yenilik türü diğer sınıfa
dir. Ancak genel kabul görmüş yenilik sınıflaması, artırımsal,
niliklerin büyük
sınıflamaya girer. Bu sınıfa giren bir yenilik için otomobil örneği
rı vardır.
Süreksiz Yenilik
T de olmasına yol açan yeniliktir. Bu yenilik için
Yenilik, tamamlama zamanı, örgütsel ve toplumsal etkilerine göre değişiklikler
gösterir. Bu itibarla yapılacak bir sınıflama mükerrerliğe veya sınıflar arasında
çakışmalar ortaya ç
da sokulabilmekte
süreksiz, mimari, sistem, radikal ve yıkıcı yeniliği kapsar. Daha öz bir sınıflama
ise genel kabul görmüş sınıflamayı da içeren bir sınıflamadır. Bu sınıflamaya
göre yenilik, artırımsal, piyasaya/topluma-yeni sunulan , ve ani ve önemli yenilik
olarak ayrılmaktadır. 295
2.3.2.1. Artırımsal Yenilik
Artırımsal yenilik mevcut ürünü/süreci/hizmeti/üretimi/dağıtımı değiştirmeyi,
yararlı ilave yapılmasını , basitleştirmeyi, birleştirmeyi kapsar. Ye
bir çoğunluğu bu
verilebilir. Başlangıcından günümüze kadar otomobilde yapılan değişiklikler gibi.
2.3.2.2. Piyasaya/Topluma-Yeni Yenilik
Piyasaya/topluma yeni olarak sunulan yenilik türüdür ve süreksiz, sistem,
radikal ,dağıtıcı ve mimari yenilik alt sınıfla
eknolojilerin ve süreçlerin demo
mekanik daktilodan elektrikli daktiloya oradan kelime işlemi de içeren kişisel
bilgisayara geçişi vermek mümkündür.
295 Gaynor G.H., a.g.e
135
Sistem Yenilik
Farklı disiplinlerden önemli kaynakları gerektiren faaliyetleri kapsayan yenilik
arın sektörlerdeki yaygın kullanımı ve vazgeçilmezliği
üşünüldüğünde bu sınıf için anlamlı bir örnek olmaktadır.
.
15.000.000 YTL olan bir firmanın 1.000.000 YTL satış geliri elde edecek bir
yenilik ani ve önemli yenilik olarak dikkate alınır. Ancak aynı firma için 200.000
olup WWW (World Wide Web) , iletişim/haberleşme ağları, uydu örneği
verilebilir.
Radikal Yenilik
Sektörde önemli değişime sebep olan yeni bir ürün veya hizmetin ortaya çıkaran
ve değer yaratan yeniliktir. Bu sınıfa örnek olarak bilgisayar verilebilir.
Günümüzde bilgisayarl
d
Dağıtıcı Yenilik
Ortaya çıktıkları zaman pahalı olan, piyasada kabul görmesi zaman alan, belli
bir müşteri grubuna hitab eden yenilik türüdür. Çevrimiçi(online) parakende
satış ve elektronik bankacılık bu tür yeniliğe örnek teşkil eder
Mimari Yenilik
Bir ürün, süreç veya hizmeti oluşturan bileşenler sisteminin yeniden
biçimlendirilmesiyle ortaya çıkan yeniliktir. Başka bir ifadeyle bu yenilikte
tasarım bileşenleri yeni bir mimari düşünceyle ve yeni bir yöntemle bir araya
getirilirler. Vakumlu tüplerin yerini transistörlerin alması, çelik veya aluminyumun
yerini plastiğin alması örnekleri verilebilir.
2.3.2.3 Ani ve Önemli Yenilik
Bu yenilik iki alt gruba ayrılır. Belli bir işe/işletmeye özgü yenilik ve yeni bir
endüstri geliştiren yenilik. Bu iki kategori oldukça nadir görülür. Belli bir
işe/işletmeye özgü yenilik firma büyüklüğüne bağlıdır. Örneğin yıllık geliri
136
YTL satış geliri elde edecek bir yenilik ise böyle bir gereksinimi
karşılamamaktadır.
Bu tür yenilik beklentileri karşılayacak düzeye gelmesi için oldukça fazla zaman
almakta ve oldukça büyük sermayeyi gerektirmektedir. Yeni endüstrileri ortaya
ıkaran yenilikler uzun vadeli kararları ve yine oldukça büyük boyutlarda
7 tip uçakları, mikroişlemciler,
gi diğer bir
ginin
aylaşılarak örgütün işlevselliğini artırmaktır. Bilgi yönetimi stratejisinin sürecinin
ygulanması bilginin yaratılmasını, depolanmasını, dağıtımını ve uygulanmasını
ç
sermayeyi gerektirmektedir. Örneğin Boeing 74
uydu operasyonları oldukça uzun süreler alan ve çok miktarda sermaye
gerektiren yeniliklerdir.
2.3.3 Bilgi Yönetimi ve Yenilik İlişkisi
Yenilik için bilgi gerekliliği açıktır. P.Drucker296 yeniliği yeni bir bir üretmek için
bilginin kullanımı olarak ifade ederken, yenilik için sistematik bir çabanın ve üst
düzey bir örgütlenmesinin gerekli olduğunu vurgulamaktadır.
Bilgi kavramı, ürün ve süreçleri iyileştiren teknolojinin uygulanması ve yapısal
enformasyonu, yeteneği ve kabiliyeti bütünleştiren bir kavramdır. Örgütte
yaratılan bilginin bir kısmı açık bilgi olup bu bilgi kolayca depolanmakta ve
iletilmektedir. Ayrıca açık bilgi de onu işleyen bireylerden ayrılmaz bir parça
olarak yaratılmaktadır. Önceki bölümlerde ifade edildiği gibi bilgi yönetimi
denilince; bilgi kaynaklarının toplanması, etkin kullanımı, dağıtımı süreci
anlaşılmaktadır. Bilgi yönetimi ayrıca, örgütü, örgütte kullanılan üretim
süreclerini ve bunların iyileştirilmesini kapsar. Bilgi yönetimi ile il
husus ise bilginin, doğru zamanda doğru insanlara iletilmesi yoluyla bil
p
u
296 Drucker P.,”Post Capitslist Society”,1993, Newyork: Butterwork Heineman, s: 173 (Aktaran: J.A. Johannesses,B.Olsen,J.Olaisen, a.g.m s:121)
137
içerir ve ve bu süreç bilgi yönetimi döngüsü olarak adlandırılır. Bilgi yönetimi
döngüsü bu tür bir stratejinin sürekliliğinin vurgulanması iç lmıştır. Bu
döngü içinde b
çekicidir.
2 . Bilginin
Yeni bilgi yaratı onu hnin birlikte
u içind
etkileşimidir.Yar veri veya enformasyonun işlenmesini
içermemektedir. n işlenmesi mümkün olmayan örtük bilginin
edinmesi bu s
iyileştirme geliş kün kılar. Örgütün dahili bilgi tabanları,
harici kaynaklardan enformasyon ve bilgi alma, sorunu çözmek için dahili ve
harici bilginin b e bu bütünleşmeden
y ortaya
kapasitesinin (a mi ılması sürecinde
dikkate alınmas
dayanak noktas tabanını yeniliğin gelişm
ani eskimemiş olması için örgütün bilgi tabanını sürekli yenilemesidir.Yeniliğe
u gi
banının yeniden oluşmasına ve gelişmesine katkı sağlamaktadır.
iş
in ortaya atı
ilgi yaratılmasının yenilik ile yakından ilişkili olması dikkat
.3.3.1 Yaratılması ve Yenilik ilişkisi
lması ve yenilik; enformasy n, örtük bilginin ve zi
ygulama e yer aldığı anlamına gelmekte
atma işlemi,
dir. Yani davranış ve hareketin
Çünkü, doğruda
afhanın temel bir parçasıdır.
mesi ve yeniliği müm
Yaratma, ürün ve süreçlerde
ütünleştirilmesi, yeni bilginin yaratılması v
eniliğin çıkması ve son olarak ö
bsorptive capacity)
rgütün yeni bilgiyi hazmetme
gibi bilgi yarat297 öne
ı gereken hususlar ortaya çıkmaktad
ı, bilgi
ır. Bilgi yaratımının
esine elverişli güncellikte olması
298
y
temel olan yeni bilgi, örgütün gelecekteki bilgi tabanını k rmakta ve bu bil
ta
Aşağıdaki tabloda yenilik ve bilgi yaratma arasındaki il ki gösterilmektedir.
297 Cohen W.M, Levinthal D.A., “Absorptive Capacity: A New Perspective on Learning and Innovation”, Administrative Science Quarterly, Mar. 1999, Vol.35, No.1, pp: 128-152 298 Forcadell F.J.,Guadamillas F., a.g.m s:163
138
Yenilik Bilgi Yaratma
Örgüt, tedarikçiler ve müşteriler için bir değer yaratmak amacıyla yeni fikirlerin oluşturulup uygulanması
Sonucu toplam değer yaratmaya götüren zihinsel, duygusal ve aktif bilgi paylaşımı Tanım
Genel Teknolojik (ürün,süreç,hizmet), Piyasa
(strateji, yapı, kültür,sistem)
Sınıflandırma (ürün, fiyat, promosyon, yer), Yönetsel Örtük, Açık
Bakış Açısı Teknoloji-Piyasa-Yönetsel Bireysel, grup, örgütsel ve örgütlerarası İlkeler Sürdürülebilir rekabet avan
alan yetenek ve kaynakların btajını hedef
ileşimi Tecrübe paylaşımı, öğrenme
Süreç
Fikir safhası, yapılabilirlik safhası, yetenek safhası, başlatmak safhası
Sosyalleşme, dışsallaştırma, birleştirme, içselleştirme (SECI modeli)
Zaman çerçevesi
Sürekli, kısa veya uzun vadeli Sürekli
Yönlendiriciler
Rekabet ortamı, dinamik bir piyasa,liderlik, ürün farklılaştırma, etkililik,değişim, krizler
Planlama, karar verme, öğrenme,anlama, etkileşim,iyenilik gereksinimi, krizler
Nerede Oluşur Genellikle örgütün işlevsel
bölümünde- yani lokal
Teknoloji,sürec,yönetim,kültür,sistem ve
yapının dahil olduğu tüm kurumda
Nasıl Oluşur Mikro,makro,sosyal,kültürel politik ve
ekonomik etkileri dikkate alan
planlanmış süreçte. Toplantılar,
Konuşmalar ve Seminerler.
Sürekli öğrenme sürecinde. Eğitim, toplantı,
konuşma,seminer, düşünme ve beyin
fırtınası.
Olanaklı Kılan Şartlar
Örgütsel niyet, otonomi, yaratıcı kaos,
enformasyon bolluğu,zorunlu
değişiklik, temel yetenek, sistem,
süreç, yapı, kaynaklar ve yetenekler
Örgütsel niyet, otonomi, yaratıcı kaos,
enformasyon bolluğu,zorunlu değişiklik,
temel yetenek.
Kaynağı Dahili değer zinciri, tedarikçiler,
müşteriler, üniversiteler, hükümet, özel
laboratuvarlar, rakipler, ilgili sektör.
Dahili değer zinciri, tedarikçiler, müşteriler,
üniversiteler, hükümet, özel laboratuvarlar,
rakipler, ilgili sektör.
Çıktısı Yeni somut ürün, süreç ve hizmet Yeni fikirler, tehditler, yenilikçilik
Ölçümü Kar, gelir, pazar payı, müşteri tatmini
ve imaj
Çalışanların tatmini, örgüt iklimi, eğitim
saati/ çalışan, çalışanın örgütte tutulması,
otonomi, yeni fikirler
Tablo 3. Bilgi yaratılması ve yenilik karşılaştırması (Papadiuk ve Choo 299 dan uyarlanmıştır.)
apılan bazı görgül (empiric) çalışmalardan birinde 300 bilgi yönetimi ve yenilik
ında pozitif korelasyon olduğu ortaya konmuştur. Adı geçen çalışmada bilgi
önetimi sürecinde yer alan bazı bileşenlerin (bilginin edinmesi, dağıtılması ve
Y
aras
y
299 Popadiuk S.,Choo C.W,a.g.m, s: 309 300 Darroch J., a.g.m s: 106-107
139
bilgiye cevap verilmesi) yenilik ile ilişkisi ele alınmıştır. Bilgi, yenilik ve firma
iş bir bilgi yönetimi uygulamasına sahip olma
başarımı arasındaki ilişkiyi inceleyen diğer bir görgül çalışmada301 ise firmanın
bilgisi, sektörün dinamizmi ve yeniliğin birlikte etkileşimiyle firmanın başarımını
olumlu yönde etkilediği ortaya konmuştur. Bu çalışmada artırımsal yenilik
geliştiren firmaların gelişm
eğiliminde oldukları tespit edilmiştir.
301 Thornhill S., “Knowledge, innovation and firm performance in high and low technology regimes”, Journal of Business Venturing, 2006, Vol. 21 ,pp: 687-703
140
2.4. BİLGİ YÖNETİMİ SİSTEMİ MİMARİSİ
yon sistemleri bağlamında mimari, sistemin
celenecektir.
anlı mimari diğeri A.
Tiwana306 tarafından ortaya konan yedi katmanlı mimaridir.
Bilgi yönetimi süreci çalışanların bilgiyi yakalaması, paylaşması, işbirliğini
artırmasını desteklemek için teknoloji desteğine gereksinim duyar. Diğer bir
ifadeyle, teknolojinin bilgi yönetimi yaşam sürecine giren tüm faaliyetleri
desteklemesi gerekmektedir.
Bilgi yönetimi sistemleri ise etkin ve etken bir bilgi yönetimini sağlayan
teknolojiler olarak görülmekte ve belirsiz veya soyut bir şekilde tanımı
yapılmaktadır.302 Alavi ve Leidner 303bilgi yönetimi sistemini “ örgütsel bilginin
yönetiminde uygulanan bir takım enformasyon sistemleri” olarak
tanımlamaktadır. Daha ziyade bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı bu
sistemlerin bilginin yaratılması depolanması, aktarılması ve kullanılmasına
yardımcı ve destek olan sistemler olduğunu belirtmektedir. Bilgi yönetimi birçok
disiplinin ve işletme uygulamalarının sentezi olduğu için tek bir bilgi yönetimi
çözümü yoktur. Enformas
bileşenlerini belirlemekte ve bu bileşenlerin nasıl etkileştiğini tanımlamaktadır.
Günümüzde piyasaya sunulan bilgi yönetim sistemlerinin daha çok merkezi
istemci/sunumcu mimarisinde olduğu gözlemlenmektedir.304 Bu çalışmamızda
merkezi mimariye sahip iki değişik ama ortak yönleri olan mimari in
Bunlardan ilki J.Duffy305 tarafından ortaya konan beş katm
302 Maier R., Hadrich T.,”Centralized Versus Peer-to-Peer Knowledge Management Systems”, Knowledge and Process Management, 2006, Vol.13, No.1, p.47 303 Alavi M.,Leidner D., a.g.m s. 114 304 Maier R., Hadrich T., a.g.m s:51 305 Duffy J., “The KM Technology Infrastructure”, Information Management Jounal, Apr. 2000, Vol. 34, Issue 2, p: 62-66 306 Tiwana A., a.g.e. s: 236-277
141
2.4.1 Beş Katmanlı Mimari
J. Duffy, bilgi yönetimi sistemi mimarisinin ayrı bir şekilde oluşmadığını, bilgi
yönetimini destekleyen teknolojinin örgütün tüm teknoloji mimarisiyle bütünlük
oluşturduğunu ifade etmiş ve başvuru olarak Gartner Group’un mimarisini alarak
onu geliştirmiştir. Gartner Group’a307 göre tipik girişim sistem mimarisi, üç
katmandan oluşmaktadır. Bunlar veri katmanı, işlem katmanı, kullanıcı arayüz
katmanıdır. Veri katmanı, farklı depolama mekanizmalarına sahip farklı tip
verilerin birleştirildiği katmandır. İlişkisel veritabanı, metin verisi, ses, görüntü
gibi farklı verilerden oluşan katmanıdır. İşlem katmanı, veri ile kullanıcıyı veya
sistemi birleştiren mantığı tanımlar. Bu tanımlama, ilk aşamada (yani kullanıcı
için) bağlantı kullanıcı arayüzü aracılığıyla, ikincisinde (yani sistem için)
uygulama bütünlüğünü desteklemek için kullanılan program arayüzü aracılığıyla
olmaktadır. Kullanıcı arayüzü katmanı, kullanıcıların örgütün bilgi varlıklarına
sağlayan katmandır.
ukarıda verilen bu temel katmanları kullanarak J.Duffy, bilgi yönetimi
erişimini
Y
mimarisini beş katmanda ele almanın mümkün olacağını ifade etmiş ve
katmanları, kullanıcı arayüzü, bilgi metamodeli, bilgi depoları, bilgi erişim
araçları ve bilgi yönetimini olanaklı kılanlar şeklinde adlandırmıştır.
Aşağıdaki şekilde bu katmaların sıralanışı yer almaktadır.
Management on Enterprise Architecture”, Strategic Analysis Report, GartnetGroup Inc., 25 Oct. 1999
307 Austin T., Cushman A.,Fenn J.,Harris J,.Hayward S.,” The Impact of Knowledge
142
Kullanıcı Arayüzü
Bilgi Metamodeli
Bilgi Depoları
Şekil 6- Beş Katmanlı Bilgi Yönetimi Teknoloji Mimarisi
a,
ullanıcıların yoğun eğitimi veya kullanım kılavuzu okumak için çok az zaman
almaktadır. Dolayısıyla bu katman kullanıcının günlük işini zorlanmadan
apmasını sağlamalıdır.
ilgi Metamodeli ve Bilgi Haritası: Bilgi yönetim sisteminin kalbinde bu iki
avram yer alır. Her ikisinin de bilgi depolarıyla ilişkisi vardır. Metamodel, “bilgi
hakkında bilgi” demek olan bilgi metamodelini içerir. Bilgi deposundaki her bir
Kullanıcı Arayüzü: Kullanıcı arayüzü kullanıcıyı teknolojinin karmaşıklığından
kurtaran katmandır. Bu itibarla bu katmanın düzenlenmesinde kullanıcının
kullanım kolaylığı dikkate alınır. Günümüz hızlı değişen dünyasınd
k
k
y
B
k
Bilgi yönetimini olanaklı kılanlar
Kurumiçi metin tipi bilgi depoları (açık
bilgi)
Kurumiçi/ kurum dışı
Web Siteleri
Katkı Erişim
Bilgi Haritası
Kurumiçi veri tabanları (açık
bilgi)
Kullanıcılar (çalışanlar, ortaklar vb) (örtük bilgi)
143
bilgi objesine ilişkin neyin bilindiğidir. Örneğin , bilgiyi kim ve ne zaman yarattı,
ilgi objesinin amacı , formatı nedir, bilgi nasıl kullanıldı, bilgi hangi şartlarda
eliştirildi, diğer bilgi objeleriyle bağlantısı nedir gibi. Bilgi haritası ise,
ullanıcının aradığı cevabı bulmasını sağlayan sistemdir. Tüm bilgi koleksiyonu
bjelerinin temel temsil aracıdır. Mevcut bilgi adaları arasındaki bağlantıları
elirlemeye yardımcı olur.
ilgi Depoları: Bunlar , dosya sunucuları, veri tabanı sunucuları, grup yazılımı
unucuları, belge yönetim sistemi sunucuları veya Web siteleri olabilir. Her bir
ilgi deposunun yapısı, depolanan bilgiye veya içeriğe bağlıdır.
2.4.2 Yedi Katmanlı Mimari
.Tiwana’nın 308 yedi katmanlı mimarisi yukarıdan aşağıya doğru, arayüz
istihbarat ve süzme, uygulama
şıma katmanı, arataban (middleware) ve kalıt tümleme katmanı ve
b
g
k
o
b
B
s
b
A
katmanı, erişim ve kimlik denetimi, işbirlikçi
katmanı, ta
havuzlar katmalarından oluşmaktadır. Bu mimarinin ortaya çıkması için
Tiwana 309 4 aşamalı ve 10 adımdan oluşan bir yol haritası önermektedir.
Aşağıda şekilde yedi katmanlı mimaride katmanların sıralanışı verilmektedir.
308 Tiwana A.a.g.e s:372-416 309 Tiwana A.a.g.e s:120-133
144
Arayüz Katmanı (Tarayıcı-Browser)
Erişim ve Kimlik Denetleme (Kimlik denetimi, Tanıma, Güvenlik,Kalkan, Tünel Açma)
İşbirlikçi İstihbarat ve Süzme (Akıllı ajan araçları, İçerik kişiselleştirme, Arama,Dizinleme,Meta İmleme)
Uygulama Katmanı
araçları)
Web aracılığıyla tüm
leme
( Beceri Dizinleri, Sarı Sayfalar, İşbirlikçi çalışma araçları, Görüntülü toplantılar,Sayısal Beyaz Tahta, Elektronik Forumlar, Karar destek sistemi
Taşıma Katmanı
e-posta ve POP/SMTP Desteği) (Web ve TCP/IP yerleştirmesi, belge değiş tokuşu, belge değişimi, VPN,
Arataban (Middleware) ve Kalıt Tümleme Katmanı (Sarıcı araçlar-TCL/TK yada platformlararası bazı verileri tümlemeye
yönelik betikler (script) gibi)
Havuzlar (Veri Ambarı, Tartışma Formları, Belge Tabanları, Diğer veri depoları)
Şekil 7-Yedi Katmanlı Bilgi Yönetimi Teknoloji Mimarisi
Arayüz Katmanı: Bu mimarinin en üst katmanını oluşturur ve son kullanıcıların
doğrudan etkileşim kurar. Bilgi yönetim sisteminin kullanılışlılığı üzerinde
oldukça etkili bir katmandır. Bilgi yaratmak, açığa çıkarmak, kullanmak ve
paylaşmak amacıyla bu bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısını kullanan insanlarla
bağlantı kurar. Bu katmanda tarayıcılar (browsers) kullanılır. Günümüz
teknolojisinde yaygın olarak kullanılan bazı tarayıcılar ise Explorer, Firefox,
Operadır.
Erişim ve Kimlik Denetleme Katmanı: Bilgi yönetim sistemleri için önemli olan
bir unsur da güvenliktir. Sisteme doğru kişilerin girişini sağlamak gerekir. Bu
145
katman sistemden doğru kişilerin girişini sağlayan yani geçerli kullanıcıları
doğrulayan katmandır. Bu katman tarafından sağlanan güvenlik tedbirleri, esas
olarak intranetlerin yaygın olarak örgütler tarafından kullanılması ve bu durumun
çeşitli risklere yol açması nedeniyle artmıştır. Örgütlerin coğrafi anlamda farklı
yerlerde faaliyetini sürdürmesi ve bu faaliyetini sürdürmesine yardımcı olan
diğer bazı örgütlerle ilişkide bulunması çalışanların ve tedarikçilerin, müşterilerin
bu konumda birbirlerine bağlanması ve bilgi alışverişinde bulunması
extranetlerden yararlanmalarına sebep olmaktadır. Bu ise, doğal olarak bu tür
bir bilgi alışverişinin güvenli bir ortamda yapılması gereğini ortaya koymaktadır.
Günümüz bilgi ve iletişim teknolojisinde bilgisayarlara erişimler ateşduvarı
(firewall), tünel açma (tunelling) gibi teknolojiler kullanılmaktadır.
İşbirlikçi İstihbarat Süzme Katmanı: Bilgi yönetim sisteminde istihbaratı
e meta imler ekleme işlemi bu
landırılması hiper bağlar aracılığıyla
elgede saklanır. Bu yaklaşım internetin gelişmesine katkısı
lmuştur. Ancak bu yapı durağan bir yapı olup büyük belgelerin dolaşımında
oluşturan katmandır. Bilgi unsurlarına ya otomatikleştirilmiş mekanizmalar veya
elle gerçekleştirilen yordamlar aracılığıyla imler v
katmanda gerçekleştirilir. İşbirlikçi süzme ve iş istihbaratı araçları bu katmana
yerleştirilir ve bunlar büyük oranda ajan teknolojisi üstüne kurulurlar. Geleneksel
intranetlerde enformasyonun yapı
yapılmakta ve her belge bu yöntemle diğer belgelere bağlanmaktadır. Bu bağlar
durağan olarak her b
o
hantallıklara yol açmakta ve hiper bağların sayısı arttıkça aranan bilginin
bulunmasını zorlaştırmaktadır. Ayrıca bu yapıda bir belgenin silinmesi
durumunda diğer belge ile bağları da kopacağı için istenen belgeye ulaşma
olanağı kalmamaktadır. Bu yüzden temel internet modeli işbirlikçi çalışmaya
146
uygun bir mekanizmayı destekleme yeteneğinden yoksundur. Bu katmanda
durağan yapıdan dinamik yapıya geçişi sağlayan ajanlar söz konudur. Ajanlar,
zellikleri internet ya da intranet gibi ortamlara uygun hale getirilmiş aktif
ktadır. Gezici ajan türü bilgi yönetimini doğrudan ilgilendiren
jan türüdür. Bu tür ajanlar, gerek duyulan bilgiyi bulmak için bir sunucudan
ımıyla hızla
rişebilecek biçimde indekslemekle yükümlüdür.
ygulama Katmanı: Bu katmanda; beceri dizinleri, sarı sayfalar, işbirlikçi
ö
nesnelerdir. Bilgi yönetimi sistemiyle ilgili ajanların özellikleri arasında, algılama,
mantık yürütme ve içinde bulundukları ortamlarda eylem gerçekleştirme
yetenekleri sayılabilir. İstemci sunucu mimarisinde ajanlar istemcide durağan
olan ajanlar, sunucuda durağan olan ajanlar ve gezici ajanlar olmak üzere üç
kategoride toplanma
a
diğerine geçebilirler. Gezici ajanlar ağ trafiğini de azalttıkları gibi internetin itme
modelini temsil ederler. Yani ajanlar, haber, bülten, bilgilendirme notu ve
otomatik yazılım ve içerik güncellemeler yayabilirler. Aglets , ajan temelli
uygulama geliştirmek için kullanılan Java ile yazılmış bir platformdur.
İşbirlikçi süzme katmanı, içeriği birden çok arama mekanizması yard
e
Bu katman , çok fazla hazırlık çalışması gerektirmeden piyasadaki bir dizi ticari
araç yardımıyla kurulabilir. Hangi aracın seçileceği konusunda bilgi yönetimi
ekibine önemli görevler düşmektedir.
Bu katmanda kullanılan araçlardan biri de Hyperwave işbirlikçi enformasyon
yönetimi yazılımıdır.
U
araçlar, video konferans yazılım ve donanımları ile geleneksel karar destek
sistemleri yer alır. Tartışma ağları ve grupça sorun çözmeye ve paylaşmaya
yönelik forumlar da bu katmanda yer alır ancak gerçekte kullanılan arayüz basit
147
bir internet tarayıcısı olabilir. Bu katmanın tam olarak hangi uygulamalardan
oluşacağı, bilgi yönetimi sistemince desteklenen süreç ve işlevlere bağlıdır.
rataban ve Kalıt Tümleme Katmanı: Kalıt verileri ile yeni sistemler ve var
lan sistemler arasında bağlantı sağlar. Arataban katmanı da, çoğunlukla bir
ternet ön ucu aracılığıyla yeni ve eski veri biçimleri arasında bağlanırlık sağlar.
u katmanlarda görüldüğü gibi örgütün önceden kurulu olan bilgisayarları ve bu
ilgisayarlardaki verilerin yeni sistemle tümlenmesi yapılmaktadır.
avuzlar Katmanı: Bilgi yönetim sisteminin en alt katmanıdır. Bu katmanda
rgütün her türlü veri kaynakları yer alır. Bu kaynaklar arasında işletimsel veri
banları, tartışma veri tabanları, internet forum arşivleri, kalıt verileri, belge
rşivleri yer almaktadır. Bu katmanda yer alan veriler için standartlara uymak
ldukça önemlidir. Örneğin belge yönetimi için yaygın bir standart olan DMA ve
ebDAV gibi.
ukarıda ayrıntıları verilen yedi katmanlı bilgi yönetim mimarisinin en göze
rpan katmanı arayüz katmanıdır. Kullanıcılar, bilgi yönetim sistemi olarak
dlandırılan sistemi bu katman aracılığıyla algılar. Dolayısıyla bu katmanın
Taşıma Katmanı: Örgütün sahip olduğu iletişim ağı taşıma katmanını oluşturur.
Bu katmanda Web sunucusu, e-posta sunucusu, özel sanal ağ, merkezi
sunucular yer alır. Yani taşıma katmanı donanım ağırlıklıdır. Örgütün iletişim ağı
çalışanların gerek örgüt içinden gerek örgüt dışından erişimine uygun yapıda
ve hızda olmalıdır.
A
o
in
B
b
H
ö
ta
a
o
W
Y
ça
a
148
kullanıcı dostu şeklinde tasarlanması bilgi yönetim sisteminin gerek algılanması
gerek yaygın kullanımı için oldukça önemlidir.
Bilgi yönetimi sistemi mimarisi; örgütün amacı, örgüt iş süreçleri ve örgütün
kaynakları çerçevesinde bilgi yöneticisi tarafından belirlenecek yazılım(lar) o
yazılımların çalışacağı donanım (lar) a göre oluşacaktır. Ayrıca kurulacak bilgi
yönetimi sisteminin çalışacağı platformun merkezi bir sistem üzerinde mi yoksa
dağıtık bir sistem üzerinde mi olacağı kararı bilgi yönetimi sistemi kurmak için
çalışmamızın sonunda önerdiğimiz yol haritası çalışmalarında verilmelidir.
149
2.5. KAMU SEKTÖRÜNDE BİLGİ YÖNETİMİ
Küreselleşmenin hızla değiştirdiği, enformasyon ve iletişim teknolojilerinin
etkilediği bilgiye dayalı günümüz dünyasında, kurumlard
a olduğu gibi herhangi
mun
plumun varlıkları arasında,
ve yeteneği sayılabilir.
işlevlerini yerine getirmede başarılı olmak için, vatandaşların
ir çok şekilde kamu yönetimiyle işbirliği yapması gerekir. Vatandaşların katkı
nlayışına ve bu
bir toplumun da başarılı olabilmesi veya yaşamını sürdürebilmesi de o toplu
kaynaklarını nasıl kullandığı ile yakından ilgilidir. Bir to
doğal kaynakları, coğrafi konumu, insanlarının bilgi
Kamu yönetimi karmaşık ve önemli olup toplumu bir çok yönüyle etkilemektedir.
Kamu yönetiminin topluma yaklaşımı ve etkililiği; toplumun kültürünü, yaşam
kalitesini, başarısını ve varlığını sürdürebilme yeteneğini etkiler. Ayrıca,
toplumun kültürüne ve gündemine bağlı olarak; öncü, planlayıcı, uygulayıcı,
eğitici, barışı sağlayıcı şekilde hareket eder. Yeterli kapasiteye ve etkiye sahip
yetenekli bir kamu yönetimi, başarılı bir toplumun oluşmasını temin ederken,
yeteneksiz ve işlevini yitirmiş kamu yönetimine sahip toplumlar ise dağılma
eğilimine girerler.310
Demokrasi içinde
b
ve güveni , kamu ajanlarının faaliyetlerinin kabulü ve a
faaliyetlerin etkilerinin kabulüne bağlıdır. Toplumun başarısında hayati önemde
olan kaynak; vatandaşlarının sahip olduğu , kamu çalışanlarının erişimine açık
olan, toplumun zihinsel sermaye varlıklarında ve toplumun örgüt yapısında
gömülü olan bilgidir. Bilgi yönetimi ise kamu yönetimine yeni fırsatlar, yetenekler,
uygulamalar sunmakta, hizmet ettiği topluma daha etkili kamu hizmeti götürmek
için yeni sorumluluklar yüklemektedir.
310 Wiig K.M., “Knowledge Management in public administration”, Journal of Knowledge Management, 2002, Vol. 6, N. 3, p:224
150
Bilgi yönetiminin ister ticari kurum ister ülke için olsun amacı, örgütün etkililiği
ve varlığını sürdürebilmesini sağlamaktır. Wiig311 , demokrasinin olduğu bir
toplumda kamu yönetimi için bilgi yönetiminin amacının:
“1- Kamunun gündeminde olan hizmetleri etkili bir şekilde yerine getirmek,
2- İstikrarlı, düzenli ve güvenli bir toplum oluşturmak,
3- Kabul edilebilir bir yaşam seviyesi temin etmek,
4- Kurumları rekabetçi, bireyleri ise bilgi işçisi olan refah seviyesi yüksek toplum
etin işlem
daşın devletin
zorunda kalmaktadırlar. Aynı
şartları paylaşan kamu sektörü örgütleri de varlıklarını sürdürebilmek için özel
sektör firmalarının izinden gitmekte ve mümkün olduğu ölçüde adı geçen
yöntemleri kullanmaktadırlar. Bu durum bilgi yönetimi uygulaması için de
oluşturmak.” olduğunu belirtmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin yardımıyla
kamu hizmeti daha hızlı yerine getirileceğinden ve yapılan hizm
maliyeti de azalacağından hizmetin verimliliği artacak bu verimlilik artışı kamu
hizmetinin maliyetini azaltacak ve dolayısıyla toplumun refah seviyesine olumlu
katkı yapacaktır. Bu mantık sürecindeki temel varsayım, vatan
elektronik ortamda verdiği hizmeti alabilecek beceride, işlem yaptığı ortamın
güvenli ve bu hizmeti alacağı elektronik ortama sahip olabilecek ekonomik güce
sahip olduğudur.
2.5.1 Kamu Sektörünün Bilgi Yönetimi Açısından Özelliği
Değişimin yoğun olduğu bilgiye dayalı ekonomide sürdürebilir rekabet avantajını
elde etmek amacıyla özel sektör firmaları, toplam kalite yönetimi, kurum kaynak
planlaması gibi yeni yönetim araçları kullanmak
311 Wiig K.M., a.g.m, s.225
151
geçerlidir. OECD 312 , bilgi yönetiminin kamunun önemli işleri arasında yer
aldığını belirtmektedir. Ancak, mevcut literatüre bakıldığında kamu sektörünün
bilgi yönetimi uygulamasında özel sektör firmalarının hep gerisinde kaldığı
örülmektedir.313 Bunun nedeni kamu sektörü ile özel sektörün farklı yapılara,
çalışmaya teşvik ve rekabet baskısı, zamanla
g
amaçlara sahip olmasıdır. OECD314, kamu sektörü ile özel sektör firmalarını
bilginin yönetimi açısından karşılaştırırken aşağıdaki farklılıklara dikkati
çekmektedir.
-Daha düşük maliyetle
artmasına rağmen, kamu sektöründe geleneksel olarak daha azdır.
-Yönetim şekli itibariyle kamu örgütleri daha dikey sıradüzene sahip olup
yeniliği (innovasyonu) ve grup çalışmasını daha az teşvik eden bir yapıdadır.
-Kamu sektörü çıktısı daha az açık ve ölçülebilir karakterdedir.
-Kamu sektörü faaliyetleri daha bilgi-yoğundur. Özel sektörde bilgi rekabet
avantajı olarak görülürken, kamu sektörü kamu yararı gerekçesiyle açıklığı
benimser ve büyük hacimli bilgiye erişim mümkündür.
- Özel sektör firmaları, eğitim, güvenlik ve bilim gibi hizmetler veren kamu
sektörüyle doğrudan rekabet etmekte ve artan oranda maddi olmayan sermaye
(intangible capital) yoğun, mal ve hizmet üretmektedir. Örneğin uzaktan
öğrenme ve internet üzerinden kurslar aracılığıyla kamunun vatandaşa
geleneksel olarak verdiği eğitimi verebilmektedir.
312
and Public Organizations”,PUMA OECD, “Knowledge Management: Learning- by-ComparingExperiences from Private Firms
/HRM (2001) 3, CERI/CD ( 2001)2 of Knowledge Management in the Public Sector”, Elektronic,
Journal of Knowledge Management, 2003, Vol. 1, Issue 2, p: 25-33 314 OECD, “ Conclusion from the Results of the Survey of Knowledge Management Practices for Ministers/Departments/Agencies of Central Government in OECD Member Countries”, GOV/PUMA/HRM (2003)2
313 Cong X.,Pandya K.V., “Issues
152
- Kamu çalışanlarının emekli olması veya özel sektör firmalarına geçmeleri,
kamu sektörü için kurumsal hafızanın korunması ve bilginin kurum içinde
tutulmasını olumsuz etkilemektedir.
Yukarıda belirtilen bu yapısal farklılıklardan dolayı kamu kurumlarının bilgi
yönetimi açısından nerede durduklarını değerlendirmek kolay değildir. Ancak
temel yönetim anlayışlarının bilgi paylaşımını teşvik eden bir bilgi yönetimine
oğru değiştiği söylenebilir.
bileşenleri olarak insan, süreç, yapı ve teknolojiyi
ı ve
söz konusu olmamaktadır.
d
Bilgi yönetiminin anahtar
kullanarak kamu sektörü için bir bilgi yönetimi çerçevesi çizilebilir. Bilgi
yönetiminin etkin olarak yürütülebilmesi bu dört temel elemanın birbiriyle uyumlu
olarak bir arada bulunmasına bağlıdır. Cong ve Pandya 315 kamu sektörü için
bilgi yönetimi çerçevesini verirken insan, süreç ve teknoloji açısından bilgi
yönetiminin nasıl ele alınması gerektiğini açıklamaktadır. Buna göre,bilgi
yönetimini etkileyen insan unsuru için kurum çalışanlarına bilgi yönetimi
farkındalığının yaratılması, bilgi paylaşımının teşvik edilmesi ve güven
ortamının oluşturulması hususları vurgulanmakta ayrıca bilgi yönetimi süreçleri
(bilginin yakalanması, seçilmesi, depolanması, paylaşılması, uygulanmas
yeni bilgi yaratılması) belirtilmekte ve son olarak bilgi yönetimi için uygun
teknolojinin (yazılım ve donanım olarak) tespit edilmesinin gerektiği ifade
edilmektedir.
Her kurum yapısı itibariyle tekildir ve başka örneği yoktur. Dolayısıyla, her
kurum için (kamu yada özel sektör örgütleri için ) geçerli tek tip bilgi yönetimi de
315 Cong X.,Pandya K.V., a.g.m, s.30-32
153
Kamu kesiminde bilgi yönetimi kavramını e-devlet kavramı ile açıklamak
gerektiği görüşündeyiz. Çünkü günümüzde klasik devlet anlayışı yerini e-
devlette vücut bulan modern devlet anlayışına terk etmektedir. Vatandaş odaklı
hizmet anlayışını benimseyen e-devlet’in başarılı bir şekilde hayata geçirilmesi
için bilgi yönetimi desteğine ihtiyacı vardır. Diğer bir ifadeyle doğru bilginin doğru
zamanda doğru kişilere (vatandaşa) ulaştırılması olarak ta tanımlanan bilgi
yönetimi e-devlet için gerekli olmaktadır.
2.5.2 Devlet ve e-Devlet
e-Devlet kavramını açıklamadan önce devlet kavramını kısaca tanımlamak
yararlı olacaktır. Devlet 316 “ halk, ülke, egemenlik ve ülkü birliği öğelerinin bir
araya gelmesiyle kurulan varlık” olarak tanımlanmaktadır. E. Çam317 ise devleti
geniş, dar ve en dar anlamlarıyla tanımlamaktadır. Geniş anlamda devlet,”
genellikle sosyolojik temel olarak milleti alan örgütlenmiş bir toplumu anlatır”,
dar anlamda devlet, ”geniş anlamdaki siyasal toplum içinde yönetilenlere göre
kamu otoritelerini ifade etmekte”, en dar anlam ise devlet, “kamu otoriteleri ve
idareleri içinde kamu kurumları, belediyeler, vilayetler gibi mahalli idarelere
karşılık merkezi kamu otoritesini, idaresini anlatır” şeklinde tanımlanmıştır.
Devletin egemenliğini kullanırken ve etkinliklerini yürütürken devlet organlarını
kullanır. Devlet organları asli ve tali olmak üzere iki kısımdadır. Devletin asli
organları yasama, yürütme ve yargı olup anayasayla kurulmuş organlardır. Asli
organlar hem devletin hukuksal varlığını sağlar hem de aralarındaki ilişkilerle
onun siyasal yapısını belirler. Devletin tali organları ise asli organların il,
316 Yılmaz E., “Hukuk Sözlüğü”, Yetkin Yayınları, 2001, Ankara, s: 218 317 Çam E.,”Siyaset Bilmine Giriş”, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2019, İktisat Fakültesi No: 351, 1971, İstabul, s: 39-40
154
ilçe,bucak gibi merkezi örgüte bağlı ve zorunlu uzantılarıdır. Devletin etkinlikleri
kamu hizmeti şeklindedir.
Kamu hizmeti genel olarak ortak toplumsal gereksinimleri karşılamak üzere,
devletin, öteki kamu tüzel kişilerinin ya da bunların denetim ve gözetimi altında
özel girişimcilerin yürüttüğü sürekli etkinlikleridir. Örneğin elektrik,su sağlık gibi
alanları kapsar. Kamu hizmetinin devlet tarafından düzenlenmesi gereği, üretim
teknolojisi, ürünün taşınması ve dağıtımı gibi etkenlerin bu alanlarda tekelci bir
yapıyı zorunlu kılmasına dayandırılmaktadır. Kamu hizmetinin karşılamaya
çalıştığı toplumsal gereksinim sürekli olduğundan hizmetin de sürekli olması,
plumsal gereksinimlerin değişmesi , gelişmesi ve genişlemesi karşısında
zmetten yararlanacak olan kişiler
kaçınılmazdır. Kendilerinden haftanın tüm günlerinde tam zamanlı hizmet
beklenen vatandaşlar aynı şekilde hizmeti de devletten beklemektedirler.
Önceleri kamu hizmetinin çoğu hafta sonları hariç diğer günlerde yürütülmekte
iken günümüzde bu çalışma süresi yetersiz görülmekte ve kabul edilmemektedir.
to
hizmetin de değişkenlik arz etmesi ve bu hi
arasında ayırım yapılmaksızın eşit sunulması gerekmektedir. 318 Kamu
hizmetinin bu hizmetten yararlanacak olanlara kesintisiz, şartlara göre
değişebilen ve eşit olarak sunulması yanında bu hizmetlerin etkin, zamanında
ve daha az maliyetle yapılması da önemlidir. Bilgi ve iletişim teknolojisinin
günümüzdeki olağanüstü gelişmiş durumu kamu hizmetinden yararlanmak
isteyenlerin küreselleşen dünyadaki taleplerinin çeşitlenmesi gibi etkiler kamu
hizmetinin kapsamını ve sunulma şeklini de etkilemektedir. Kamu hizmetinin
kapsamının artması, bu hizmetin maliyetinin artması anlamına gelir ki bu
maliyetin yine hizmetten yararlanacak olanlara vergi olarak yansıması
318 AnaBritannica, Genel Kültür Ansiklopedisi, 1994, Cilt 18, s: 31
155
Vatandaşlar kendi çalıştıkları zamanlarda kamu hizmeti almak için işlerinden
uzaklaşmayı ve bu hizmet için uzun süre beklemeyi artık arzu etmemektedir.
Devletten beklenen ise artan hizmet talebini daha az maliyetle, hızlı ve
zamanında karşılamaktır. Devletin daha hızlı bir hizmet anlayışıyla
vatandaşlarının memnuniyetini artırmak için bilgi ve iletişim teknolojilerine
yönelmesi kaçınılmazdır.319 Bilgi ve iletişim teknolojilerinin özel sektörde e-iş ve
e-ticaret olarak uygulanmasından esinlenerek kamu hizmetlerinde de bu
teknolojileri kullanarak devletin elektronik ortamda hizmet sunmasını anlatmak
üzere e-devlet kavramı ortaya çıkmıştır.
ndaşlarıyla bilgisayarlar ve Web’in imkan
ştirilmiş
ülke kurumlarıyla kamu yönetiminin bilgi ve iletişim
şek avramının çok yönlü
2.5.2.1. e- Devlet
Basit anlamıyla e-devlet,” devletin vata
tanıdığı teknoloji aracılığıyla iletişim kurması demektir.” 320 Avrupa Birliği İletişim
Komisyonu 321 e-devleti,” kamu politikası desteğini güçlendirmek ve kamu
hizmetini iyileştirmek amacıyla, yeni beceri ve örgütsel değişimle birle
kamu yönetiminde enformasyon ve iletişim teknolojilerinin kullanılması” olarak
tanımlamaktadır. Teknolojik açıdan bakıldığında e-devlet; vatandaşlar, iş
dünyası ve hatta yabancı
teknolojilerini kullanarak verilecek hizmete ait işlemleri otomatik olarak yapmak
linde değerlendirilmektedir.322 M. Yıldız323 , e-Devlet k
vans D.,Yen D.C., “E-Government: Evolving relatestic and international development”, Governme
319E ionship of citizens and government, dom nt Information Quarterly, 2006, Vol. 23, pp: 207-235 320 Evans D.,Yen D.C.a.g.m s: 209 321 European Commission, The Role of Government for Europe’s Future, Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Region, Brussels, 2003, p:7 322 Hunter M.G., “Advanced Topics in Global Information Management” Volume 5, 2006, Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing p:355 323 Yıldız M., “Elektronik (E)-Devlet Kuram ve Uygulamasına Genel Bir Bakış ve Değerlendirme”, http://www.nvi.gov.tr/attached/NVI/makale/9.pdf (Erişim : 10.3.2007)
156
ve karmaşık olduğunu ifade etmekte yapılan tanımlarda teknolojiye değil, yerine
irilen faaliyete ( kamu bilgi ve hget izmetinin elektronik ortamda aktarımı) ağırlık
me zmetin
per ürecini sadece kamu kurum ve
toplum
ı da
ebebinin genel anlamda beş temel amacı gerçekleştirmek için olduğu
verilmesi gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca e-Devletin vatandaşı öne çıkaran ve
rkezi bir konuma yerleştiren, kamu çalışanını verdiği bilgi ve hi
kalitesinden sorumlu tutan, kamu görevlisinin performansını ölçen, iyi
formansı ödüllendiren, kamu hizmeti s
kuruluşlarının olanakları ile sınırlı görmeyip bu sürece özel sektör ve sivil
kuruluşlarını dahil etme gayretinde olan bir yaklaşım olduğunun altın
çizmektedir.
A.Ulusoy ve B.Karakurt324 e-devletin halkın demokrasi, katılımcı yönetim ,daha
iyi yönetilme ve etkin hizmet alma taleplerinin karşılandığı bir sistem olarakta
tanımlanabileceğini belirtmektedirler.
e-Devlete vatandaşın katılımı iki farklı şekilde olmaktadır. Bunlardan ilki
vatandaşın kamu mal ve hizmetlerine müşteri olarak katılması, diğeri ise
vatandaşın demokratik sistemin bir üyesi olarak katılması şeklindedir.325
Kamu hizmetini görmede bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanılmasının
s
görülmektedir.326 Bunlar :
1) kamu yönetiminin dönüştürülmesi: kamunun küçültülmesi ve maliyetlerin
azaltılmasıyla daha etkin bir kamu yönetimi oluşturmak,
2) Hizmetlerin çevrimiçi (online) sunulması: kamu hizmetini Internet üzerinden
ve diğer elektronik kanallardan sunmak,
324 Ulusoy A., Karakurt B., “Türkiye’nin e-Devlete Geçiş Zorunluluğu”, http://www.nvi.gov.tr/attached/NVI/makale/2.pdf (Erişim 10.3.2007) 325 Hunter M.G., a.g.e s:357 326 Babtista M.,”e-Government and State Reform: Policiy Dilemmas for Europe”, The Electronic Journal of e- Government, 2005,Vol. 3, İssue 4, pp:167-174
157
3) Devletin imajının düzeltilmesi: kamu sektörünün şeffaflığını artırmak ve karar
almada katılımcılığı sağlamak,
4) Devletin toplum üzerinde kontrolünün artırılması: Vatandaşlar ve iş dünyası
vlet
nselleşmeye başlaması, 2000 yılında Avrupa
üzerinde kontrolü artırmak ve güvenlik tehditlerine karşı tedbir almak,
5) Topluma yön verilmesi: Teknolojik yönelimleri takip ederek, çağdaş ve
gelişmeye doğru bir çalışma sergilemek.
Yukarıda belirtilen bu amaçlar geniş ölçüde tartışmaya açılmalı ve temel
e-devlet strateji seçimi belirlenmelidir. Ancak böyle bir tartışmanın yapılıp
e-devlet stratejisinin belirlenmesi çok nadirdir. Ayrıca yukarıda belirtilen
amaçlarda çakışmalar da söz konusudur. Örneğin devletin şeffaflığının
artırılması ile vatandaşlar üzerinde gözetiminin artırılması bir çelişkidir. Zira
vatandaşlar devletin bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla yapacağı e-de
hizmetlerinin kendi mahremiyetlerini ihlal edebileceği düşüncesine sahip
olabilirler.327 Bu düşünce aynı zamanda da vatandaşın e-devlet hizmetlerine
şüpheci ve güvensiz bir şekilde yaklaşmasına neden olabilir. Dolayısıyla e-
devlet hizmetlerinin vatandaşlar tarafından yaygın kullanılmasını engelleyebilir.
Küresel siyasi bağlam açısından bakıldığında bazı jeopolitik olaylar,sosyo-politik
yönelimler ve teknolojik gelişmeler e-devlet kavramının içeriğini etkilediği
görülmektedir. Bu olaylar arasında; 1989 yılında da Berlin Duvarının yıkılması,
1990 yılında Internet’in evre
Birliği’nin Lizbon Gündeminin kabul edilmesi, 2001 yılında Amerika’ya yapılan
terörist saldırı, 2004 yılında Avrupa Birliği’nin genişleme kararı alması
327 Belanger F., Hiller J.S., “ A Framework for e-government: privacy implications”, Business Process Management Journal, 2006, Vol.12, No. 1, pp: 48-60
158
sayılabilir. 328 Berlin Duvarının yıkılmasıyla tüm dünyada Amerika’nın etkisi
enişlemiş, serbest piyasa ekonomisi ön plana çıkmış, dünya ekonomisinin
küreselleşmesi artmıştır.
Internetin ve kişisel bilgisayarların evrenselleşmesi gelişmiş ülkelerde e-devlet
ve e-demokrasi için ön şart olmuştur. Avrupa Birliği’nin Lizbon’da yaptığı
toplantıda, e-devletin geliştirilmesi dahil olmak üzere bilgi ve iletişim
teknolojilerinin yaygın kullanımının ; sürdürebilir büyüme, rekabet ve yeni iş
alanları yaratılması için gerekli olduğu kararı alınmıştır. Amerika’ya yapılan
terörist saldırı, devletin güvenlik görevini en üst düzeye çıkarırken, vatandaşların
özgürlükleri ve insan haklarında kısıtlamalara yol açmıştır. Son olarak Avrupa
Birliğinin 2004 yılında aldığı genişleme kararı ile Avrupa’nın bütünleşme yolunda
bazı politik ve pratik sorunlarının artacağı düşüncesi yayılmaya başlamıştır.
Devletin tüm etkinliklerinin bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla sunulması
devletin geçmişte doğal olarak hiç birlikte ele alamadığı iki konuyu bir araya
getirmiştir. Bunlardan ilki ortam, ikincisi devletin veya kamu yönetiminin temel
modelidir. Bir taraftan bilgisayarların, e-postanın, Web’in, kablosuz iletişim
teknolojisinin geniş ölçüde toplumda ve devlette kullanılmasıyla yaratılan,
vatandaş merkezli yönetim şekli ve bunu bir bilgisayar ekranında birleştiren bir
ortam oluşurken, diğer taraftan kamu yönetimini, yönetişimi ve demokrasinin
dinamiklerini bağdaştıran yeni bir kamu yönetimi modeli belirmiş ve her ikisi bir
arada yürümeye başlamıştır.
Daha geniş açıdan bakıldığında e-devlet dört alanda yer alır. Bu alanlar,
yasama, yürütme, yargı ve uluslararası çevredir. Bu çalışmanın ileriki
bölümlerinde sadece yasama alanı ele alınacaktır.
g
329
328 Babtista M., a.g.m s:168 329 Brown D., “Electronic government and public administration”, International Review of Administrative Sciences, 2005, Vol. 7, pp: 241-254
159
2.5.2.2 e-Devlet Aşamaları
e-devlet günümüze kadar teknolojik ve örgütsel yapılardaki değişmeler
doğrultusunda gelişme göstermektedir. Bir yandan iş dünyasının bir yandan
vatandaşların talepleri bu değişime sebep olmaktadır.
e-devlet modeli için literatürde çeşitli önerilere rastlanmaktadır. Bunların bazıları
arasında; Watson ve Mundy , Symonds , Layne ve Lee , Belanger ve
Hiller sayılabilir. Watson ve Mundy, e-devletin; başlangıç (initiation), nüfus
etme (infusion), ve kişiselleştirme (customization) olarak adlandırdığı üç
aşamadan oluştuğunu belirtmektedir. Layne ve Lee ise dört aşamalı bir model
önermekte ve bu aşamaların kataloglama (cataloguing), işlem yapma
(transaction), dikey bütünleşme (vertical integration) ve yatay bütünleşmeden
(horizontal integration) oluştuğunu ifade etmektedir. Belanger ve Hiller ise beş
aşamalı bir model önerisinde bulunmaktadır. Beşinci aşama önerisi ise e-
devletin vatandaşı sadece tüketici olarak değil aynı zamanda yönetişimin bir
parçası olarak görmesinden kaynaklanmaktadır. Diğer bir ifadeyle vatandaşın
katılımcı bir yanının da olduğu vurgulanmaktadır. Beş aşamalı bu model ise;
bilgilendirme (information), iki yönlü iletişim (two-way communication), işlem
yapma (transaction), bütünleşme (integration) ve katılım (participation)
aşamalarından oluşmaktadır. T.C. Sayıştay Başkanlığı Haziran 2006
Değerlendirme Raporunda e-devlete geçişte Internet aşamalarını beş
330 331 332
333
334
330 Watson R.T.,Mundy B.,” A strategic perspective of electronic democracy”, Communications of the ACM, 2001, Vol. 44, No.1, p: 27-30 331 Symonds M.,”Government and Internet”, The Economist, 2000, Vol. 355, Issue 8176, p:S9-S13 332 Layne,K.,Lee J.,”Developing fully fuctional e-government: four stage model”, Government Information Quarterly, 2001, Vol.18, p:122-136 333 Belanger F.,Hiller J.S., a.g.m 334 T.C Sayıştay Başkanlığı, “Performans Denetim Raporu:E-Devlete Geçişte Kamu Kurumları Internet Siteleri” Haziran 2006, s:12 ,http://www.sayistay.gov.tr
160
düzeyde tanımlamaktadır. Bunlar, basit düzey, elektronik yayıncılık, etkileşimli
e-yayıncılık, işlem yapabilen, katılımcı e-yönetişim aşamalarıdır.
modelinin
ticari kuruluşa ”, “kamu yönetiminden vatandaşa ” şeklinde bir
şimli, işlem yapılabilen, dikey bütünleşme, yatay bütünleşme,
mamen bütünleşmiş aşamalar şeklindedir.
rak
adır. (e-posta, forum gibi) Vatandaşlar ve iş
Bazı e-devlet modelleri ise devletin ilişkide bulunduğu kesimlerden hareket
etmektedir. Bu tür e-devlet modeli aynı zamanda, somut ifadesini elektronik
ticarette bulan e-iş (e-business) modellerinden etkilenmiştir. e-İş
“ticari kuruluştan ticari kuruluşa ”, “ticari kuruluştan tüketiciye ” akış sistemini e-
devlete uyarladığında ; “kamu yönetiminden kamu yönetimine ”, “kamu
yönetiminden
akış ortaya çıkmaktadır.335 336
Yukarıda da belirtildiği gibi gerek teknolojide gerek örgüt yapılarında süregelen
değişimler sebebiyle e-devlet aşamalarını her birinden alıntılar yaparak
aşağıdaki gibi biraz daha ayrıntılı ele almak mümkündür.337 Bunlar: başlangıç,
genişlemiş, etkile
ta
Başlangıç Aşaması: Vatandaşlara ve iş dünyasına yönelik statik verilerin yer
aldığı bir web sayfasından oluşan aşamadır.
Genişlemiş Aşama: Web sayfasındaki verilerin güncellendiği ve dinamik ola
sunulduğu bir aşamadır.
Etkileşimli Aşama: Vatandaş ve devlet arasında etkileşimli olarak bazı
hizmetlerin sunulabildiği aşam
336 Belanger F.,Hiller S., a.g.m. s:49 337 Gil-Garcia J.M.,Martinez-Moyana I.J., “ Understanding the evolution of e-government: the influence of systems of rules on public sector dynamics”, Government Information Quarterly, Article In Press, 2006, http://www.sciencedirect.com
335 Uçkan Ö., “e-Devlet, e-Demokrasi ve Türkiye”, Literatür Yayınları:95, Birinci Basım, Nisan 2003, s:46-50
(Erişim Tarihi: Temmuz 2006)
161
dünyası ilgi alanlarına göre bilgilere ulaşabilirler. Bazı durumlarda bu hizmetlere
erişim için şifre kullanılmaktadır.
İşlem Yapabilme Aşaması: Vatandaşların ve iş dünyasının devlet ana kapısını
tronik ödemeler (vergi, trafik cezaları gibi) yapılabilir.
ikey Bütünleşme Aşaması: İşlem yapabilme aşamasında yerel olarak
tlerin ilgili devlet hizmetleri seviyesinde bütünleştirilmesi
aşamasıdır.
Yatay Bütünleşme Aşaması: vatandaşlar ve diğer paydaşların devletteki tüm
enformasyon teknolojisi potansiyeline erişimi olan aşamadır.
Tamamen Bütünleşmiş Aşama: Devlet hizmetlerinin tamamen (yatay ve dikey
bütünleşme) bütünleştirildiği aşamadır. Vatandaşların tek bir anakapı (portal)
aracılığıyla şifresi ve tekil kullanıcı adını kullanarak çeşitli hizmetlere eriştiği
aşamadır.
Sayıştay Raporuna göre, 2005 yılı itibariyle Türkiye’de kamu sektörü Internet
sayfalarının genel olarak başlangıç (%42) ve etkileşimli (%29) aşamada olduğu
görülmektedir. Bu yapılanmanın e-devlet için yetersiz olduğu açıktır. Ancak
e-DTR (e-dönüşüm Türkiye) projesinin hayata geçirilmesi ve buna bağlı
olarak Bilgi Toplumu Stratejisinin hazırlanması e-devlet olma yolunda önemli
adımlar niteliğini taşımaktadır.
Dünyadaki e-Devlet uygulamalarına bakıldığında, her ülkenin hatta ülkedeki
farklı kamu kurum ve kuruluşlarının içinde bulundukları koşullar, öncelikler ve
kullanarak bazı hizmetleri kişiselleştirerek işlemlerini yaptığı aşamadır. Güvenli
bir şekilde elek
D
sunulan hizme
338
338 http://www.bilgitoplumu.gov.tr
162
kaynakların far lı olmasından dolayı her şeye ve herkese uyan bir e-devlet
uygulaması olmadığını söylemek mümkündür.
k
2.5.3 Parlamento ve e-Parlamento
Hemen hemen her dilde var olan parlamento sözcüğü konuşmak fiilinden
kaynaklanmış ve konuşulan yeri anlatmak üzere kullanılmaya başlanmıştır.
Parlamento, ”başlıca görevi yasama, devlet bütçesini çıkarma, hükumeti
denetleme olan ve üyeleri halkoyu ile belirli bir süre için seçilen meclis veya
meclisler, yasama kurulu, yasama meclisi, yasama organı” şeklinde Türk Dil
Kurumu tarafından tanımlanmaktadır.
Geniş anlamda parlamento, değişik adlarla anılsa bile,bütün temsili rejimlerde
var olan ve genel seçimler sonucunda oluşan yasama organını ifade eder. Dar
anlamda ise bu kurum daha çok yasama-yürütme ayrılığına ve dengesine
dayanan parlamenter rejimlerdeki yasama organını ifade eder. Günümüzde
parlamento kavramı ve terimi, uluslar arası ve ulusüstü toplulukların merkezi ve
temsili karar organı (örneğin Avrupa Parlamentosu) için de kullanılmaktadır.
e-Parlamento’yu ise, parlamentonun “yasama organı” şeklindeki tanımından
hareketle, yasama organının faaliyetlerinin bilgi ve iletişim teknolojileri
kullanarak yapılması olarak tanımlamak mümkündür. Bilgi ve iletişim
339
Aşağıda e-devletin yasama alanındaki durumu e-parlamento şeklinde ele
alınmaktadır.
340
341
339 Aktaş Z. “ Bilgi Toplumu ve Edevlet derken şimdi eKurum mu?”, http://www.digitaldevlet.net/ (Erişim 10.Mart.2007) 340 Bozkurt R.,İba Ş., “100 Soruda Parlamento”, Nobel Yayın ve Dağıtım, Mart 2004, Nobel Yayın No:633,s:1 341 TDK, http://www.tdk.org.tr, (Erişim Tarihi: 10.2.2007)
163
teknolojilerinin parlamentoda kullanılması vatandaşların kendi seçtikleri
temsilcilerinin yasama faaliyetini daha kolay izleme olanağı sağlamaktadır.
Ancak teknoloji ile temsili demokrasinin doğasında olan bazı sorunları
çözülememektedir. Bu sorunlardan biri, temsilcilerin yeniden seçilme yoluyla
ise, parlamento ile kamu yönetimi
kendi iş güvencesini sağlamaya çalışması, diğeri ise seçmenlerin temsilcilerine
daha az ilgi göstermesi ve az sayıda seçmenin temsilcisi üzerinde baskı
yapmasıdır. Seçmenlerin karar mekanizmasına katılma isteksizliği, Avrupa’da
seçmenlerin oy verme oranındaki düşme şeklinde olmaktadır. 342 Temsili
demokrasilerde karşılaşılan başka bir sorun
arasındaki ilişkilerdedir. Temsilciler hükümetin faaliyetlerini denetlemek üzere
seçilirler, hükümetler ise vatandaşları kontrol etmek üzere bilgi ve iletişim
teknolojilerinden yararlanmaktadırlar. Ancak bu teknolojilerin kullanımının yararı
yanında zararı da olabilmektedir. Örneğin yararlanılan bu teknolojiden biri olan
veritabanlarında bulunan verilere erişim zaman içinde yazılımdaki gelişmeler
nedeniyle mümkün olmayabilir. Dolayısıyla kamu yönetimi ile kendilerini
denetleyecek olanlar arasındaki sayısal bölünme (digital divide)a kaçınmak
istenirse, kamu yönetiminde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı ciddi
yatırımlara yol açacaktır.343
Yapılan bazı araştırmalarda vatandaşların kamu web sitelerini genel olarak üç
amaç için kullandıklarını ortaya koymaktadır. 344 Bunlar; Internetin alış veriş
amaçlı kullanılması,diğer bir ifadeyle e-ticaret için (vergi yatırma gibi), Internetin 342 Kampen J.K.,Snijkers K., “E-Democracy”, Social Science Computer Review, Winter 2003, Vol.21, No.4, pp: 491-496 a Sayısal Bölünme: Bilgisayar okuryazarlığıyla bilgisayar okuryazarı olmama arasındaki farktır. Bilgisayar okuryazarı olmamak gerek iş bulma gerek kamu hizmetlerinden elektronik ortamda yararlanmama sonucunu doğurur. (D.Evans,D.Yen,”E-Government:An analysis for implementation” ,Government Information Quarterly, 2005, Vol.22, PP: 354-373) 343 .Kampen J.K.,Snijkers K., a.g.m s:493 344 Thomas J.C.,Streib G.,” E-Democracy,E-Commerce and E-Research: Examining the Electronic Ties Between Citizens and Government”, Administration & Society, July 2005, Vol. 37, No:3, pp: 259-280
164
halkın toplanma yeri olarak kullanılması diğer bir ifadeyle e-demokrasi için
(kamu politikaları hakkında e-posta aracılığıyla fikir beyanında bulunmak gibi) ,
Internetin büyük bir kütüphane olarak kullanılması diğer bir ifadeyle e-araştırma
için (ailelerin çocukları için okulları araştırması gibi) .
Bu çalışmada anlamlı olan kullanım e-demokrasi ile ifade edilen kullanım
olmaktadır. E-demokrasi kavramı vatandaşların birbirleriyle ve seçtikleri
temsilcileriyle bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanarak politik katılım amacıyla
ilişki kurmaları olarak tanımlanmaktadır. 345 Bu ilişkide temel tema danışma
(consultation) ve tartışma (deliberation) dır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin genelde e-devlet özelde e-parlamento’nun hangi
.tbmm.gov.traşamasında olduğuna http://www sitesine bakıldığında T.C
kanlığına başvurarak demokratik katılım sağlamaktadırlar.
Sayıştay Başkanlığı’nın kullandığı 5 aşamalı kriterlere göre 3. aşamada olduğu
söylenebilir. Ancak burada belirtilmesi gereken bir husus kullanılan e-devlet
aşamaları için kullanılan kriterlerde genel olarak yürütme erkinin faaliyetlerinin
göz önünde tutulmasıdır. Oysa ki parlamentolar yasama ve denetim erkini
kullanan kurumlar olduğu için e-devletin vatandaşa dönük hizmetleri, yürütme
erki hizmetleri kadar yaygın değildir. Sadece 9.10.2003 tarihinde yürürlüğe giren
4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunundan346 doğan hakkın ve Anayasa’mızın 74.
maddesinde belirtilen dilekçe hakkının doğrudan kullanılması nedeniyle
vatandaşlar TBMM internet sitesini kullanarak işlem yapabilmekte, dolaylı
olarakta e-posta aracılığıyla gerek milletvekillerine gerek Komisyonlara gerekse
TBMM Baş
345 Chadwick A.,” Bringing E-Democracy Back In”, Social Science Computer Review, Winter 2003, Vol. 21, No.4, pp: 43-455 346 http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/kanunlar_sd.durumu?kanun_no=4982
165
Gil-Garcia ve Martinez-Moyana 347 ın 7 aşamalı ( başlangıç, genişletilmiş,
etkileşimli, işlem yapabilme, dikey bütünleşme, yatay bütünleşme, tamamen
bütünleşme aşamaları) e-devlet kriterine göre ise, TBMM internet sitesinin 4.
aşamada (işlem yapabilme aşaması) olduğu 5. aşamaya ise (dikey
bütünleşme) oldukça hazır olduğu söylenebilir. Ancak Eylül 2007 tarihinde
kullanıma açılacak olan ve Türksat A.Ş348 tarafından yürütülen Türkiye e-Devlet
Anakapısı’nda349 yasama ve denetim faaliyetlerine erişim ve kullanım henüz yer
almamaktadır. Dolayısıyla 7 aşamalı e-devlet kriterine göre TBMM’nin 5.
aşamaya (anakapı aracılığıyla hizmetlere erişim) gelmesi ise zaman alacaktır.
ni
Bu bölümde ise e-Devlet, kamu politikası desteğini güçlendirmek ve kamu
hizmetini iyileştirmek amacıyla, yeni beceri ve örgütsel değişimle birleştirilmiş
2.5.4. Bilgi Yönetimi ve e-Devlet
2.1.1 Bölümünde, bilgi yönetiminin çeşitli tanımları verilmiş ve bilgi yönetiminin
amaçları açıklanmıştı. Bu tanımlardan biri, örgütsel amaçların gerçekleştirilmesi
için bilgi yaratmak, elde tutmak, paylaşmak ve geliştirmek için kullanılacak ye
radikal yollar şeklindedir. Bir diğeri ise örgütün amaçlarını gerçekleştirmek üzere,
bilgi varlıklarının kullanılması ve geliştirilmesi şeklindedir. Bu ve benzer
tanımlardan hareketle, yine2.1.1 bölümünde, bilgi yönetiminin; bilgi
kaynaklarının ortaya çıkması ve paylaşılması için bir kültür oluşturan, bu
kaynakların ortaya çıkması ve paylaşılması için bilgi ve iletişim teknolojilerini
kullanan ve yine bu kaynakların örgüt içinde kolay akışını sağlamaya yönelik bir
iş süreci ve örgüt yapısı ve süreklilik gerektiren özelliklere sahip olduğu ifade
edilmişti.
347 Gil-Garcia J.M.,Martinez-Moyana I.J, a.g.m 348 http://www.turksat.com.tr ( Erişim Tarihi Tarihi: Nisan 2007) 349 http://www.bilgitoplumu.gov.tr (Erişim Tarihi tarihi : Nisan 2007)
166
kamu yönetiminde enformasyon ve iletişim teknolojilerinin kullanılması olarak
tanımlanmıştı. Nohutçu ve Demirel 350 e-devletin iki özelliği olabileceğini
söylemektedirler. İlki, e-devlet bir bilgi devletidir. İkincisi, e-devlet teknik bir
evlettir. E-devletin bir bilgi devleti olması, bilgi sisteminin kamu kurumu ile
ağlanması, her düzeyde vatandaşın katılımının sağlanması, kurumlar arası
i, vatandaşların
rında yapılması gerekmektedir. Bu ise, kamu kurumlarının iş,
d
vatandaş arasında yer alması olarak belirtilmektedir. Kamu kurumu vatandaşın
bilgi talebini öngörme gayreti içinde olmakta,sunulacak hizmeti vatandaşın
talepleri yönlendirmektedir. e-Devletin teknik bir devlet olması ise kamu
hizmetlerinin bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanılarak sunulması olarak
belirtilmektedir.
E-Devletin amacının, devletin şeffaflaşması, hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin
s
bilgi alış verişinin sağlanarak iş ve veri yinelenmesinin önlenmes
yaşamlarını kolaylaştırması, karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme
süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması şeklinde özetlemek mümkündür.351
Kamu hizmetlerinin bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı olarak biçimlenmesi,
hızlı etkin ve doğru paylaşılması ve bu kapsamda bireylerin yaşamsal
anlayışının ve kültürünün değişmesi olarak tanımlanan e-Devlet dönüşümünün
kamu kurumla
yaşam ve teknolojik süreçlerinde önemli değişiklik olacağı anlamına gelmektedir.
Kamu kurumları e-dönüşümü, vizyon ve strateji belirleme, projelendirme,
kaynakları (insan, bilgi) belireme, bilgi teknolojileri temini, bilgi yönetimi sistemi
tasarlama ve hizmet sunumu şeklinde belirlenebilecek adımlarda
350 Nohutçu A., Demirel D, “E-Devlet: Genel Bir Çerçeve ve teorik bir yaklaşım”, http://www.nvi.gov.tr/attached/NVI/makale/e-devlet-genel_cerceve.pdf (Erişim: 10.Nisan.2007) 351 “Bilgi Toplumuna Doğru”, Türkiye Bilişim Şurası Sonuç Raporu, 10-12 Mayıs 2002, s:212
167
gerçekleştirecektir.352 Görüldüğü üzere e-devlet için e-dönüşüm çalışmalarının
gerçekleştirilmesinde kamuda bir bilgi yönetimi sisteminin kurulması
inde 1921
abul etme gibi üç temel
fonksiyonu vardır. Parlamenter bir rejim kuran T.C. Anayasası, Türkiye Büyük
Millet Meclisine parlamentoların bu üç klasik yetkisini vermiştir. Bunlar dışında
da Anayasamızın Türkiye Büyük Millet Meclisine vermiş olduğu görev ve yetkiler
kaçınılmazdır.
Yukarıdaki açıklamalar ışığında, bilgi yönetimi ve e-devletin ortak yönleri olarak
her ikisinin de müşteri/vatandaş odaklı olması, ağırlıklı olarak bilgi ve iletişim
teknolojilerini kullanmaları ayrıca her ikisinde de kaynakların etkin ve verimli
kullanılmasını sağladığı söylenebilir. Her iki sistemin yürütülmesi için bir bilgi
kültürü ve kullanıcıların ise bilgisayar okur yazarı olmaları , örgüt yapısının
bilginin akışını engellemeyecek yapıda olması ve işbirliğinin gerektiği açıktır.
2.5.5. Türkiye’de Parlamento
Ülkemizde , 1876 Anayasasıyla “Meclis-i Umumi” adını alan iki meclisten oluşan
bir parlamento Osmanlı Döneminde kurulmuştur. Cumhuriyet Dönem
Anayasasıyla tek meclis oluşturulmuş, 1961 Anayasasıyla Türkiye Büyük Millet
Meclisi (TBMM) Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi olmak üzere iki birimden
oluşturulmuştur.353 1982 Anayasasıyla Senato kaldırılarak yine tek meclise
dönülmüştür.
Hükumet sistemi ne olursa olsun bütün temsili rejimlerde parlamentoların kanun
yapma, hükumeti denetleme ve devlet bütçesini k
352 “Bilgi Toplumuna Doğru”, Türkiye 2. Bilişim Şurası Sonuç Raporu, 10-11 Mayıs 2004, s:113-119 353 Özbudun E., “Türk Anayasa Hukuku”, Yetkin Yayınları, Ankara 2002, Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, s:26-36
168
vardır. 354 Anayasamızın 87. maddesinde bu görev ve yetkiler şöyle
düzenlenmiştir:355
” Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek
ve kaldırmak; Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek; Bakanlar Kuruluna
belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek; bütçe ve
evleri yerine getirmektir.”
yişleri ile ilgili kurallar içtüzüklerle
ede, ilk Osmanlı
ın idari ve personel yapısı
kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve
savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun
bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun
kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer
maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve gör
2.5.5.1. Türkiye Büyük Millet Meclisi Örgüt Yapısı ve Tarihçesi356
TBMM’nin Anayasamızın 87. maddesindeki görevlerini yapması için yasama
destek örgütü olarak TBMM Genel Sekreterlik Teşkilatı kurulmuştur.
Parlamentoların örgütlenmesi ve işle
düzenlenmektedir. Anayasa, kanunlar, meclis kararları, yönetmelikler,
görenekler, teamüller ve mahkeme kararları da parlamentoların iç kurallarının
oluşumunda kaynak olarak kabul edilmektedir. Bu çerçev
parlamentosunun idari yapısına bakıldığında, her iki meclisin kendi
nizamnamelerine dayalı bir yapı dikkat çekmektedir.
Türk parlamento tarihinde, idari yapılanmaya ilişkin kuralları içeren ilk
düzenleme 13 Mayıs 1877 tarihli Heyet-i Meb’usan Nizamname-i Dahilisi’ adlı
düzenlemedir. Bu nizamnamede, Heyet-i Meb’usan
354 Özbudun E., a.g.e s: 293 355 http://www.tbmm.gov.tr/Anayasa.htm (Erişim Tarihi: 15.11.2006) 356 TBMM Genel Sekreterliği Norm Kadro Yayımlanmamış Raporu, Gesnok, 2005
169
belirlenmiştir. 18 Eylül 1877 tarihinde de bu Nizamnameye paralel hükümler
içeren Heyet-i Ayana ilişkin Heyet-i Ayan Nizamname-i Dahilisi çıkartılmıştır.
lar ve görevli personel
ilk düzenlemeyi 14
Haziran 1934 tarih ve 2512 sayılı Büyük Millet Meclisi Memurlarının Teşkilat ve
Vazifeleri Hakkında Kanunla yapmıştır.
13 Ocak 1939’da 3552 sayılı yasayla da Meclis Riyasetine bağlı Hususi Kalem
Müdürlüğü kurulmuştur. 9 Ocak 1950 tarihinde ise, 5509 sayılı Büyük Millet
Birlik Komitesi, 5 Ocak 1961 tarihli
esinde kimi yeni düzenlemelere gitmiştir.
12 Eylül 1980 müdahalesinden sonra TBMM’nin yasama görev ve yetkisini Milli
Güvenlik Konseyi kullanmaya başlamıştır. Milli Güvenlik Konseyi 29 Haziran
Mayıs 1877 tarihli nizamname çeşitli tarihlerde değişikliğe uğradıktan sonra,
1916’da “Meclis-i Meb’usan İdare-i Dahiliye Nizamnamesi” olarak yeniden
düzenlenmiştir.
23 Nisan 1920 tarihinde açılan TBMM, 26 Nisan 1920’de bazı değişikliklerle
birlikte Heyet-i Meb’usanın 1916 tarihli nizamnamesinin sürdürülmesi kararını
vermiştir. TBMM’nin bu ilk nizamnamesinde Meclis idari hizmetlerinin
teşkilatlanması, bu teşkilatlanmada kapsamındaki organ
ile bunların görev ve yetkileri düzenlenmektedir.
TBMM, 2 Mayıs 1927’de kendi çalışma içtüzüğü olan “Türkiye Büyük Millet
Meclisi Dahili Nizamnamesi” ni çıkartarak idari örgütlenme ilkelerini belirlemiştir.
TBMM, idari yapılanmasına ilişkin kanun düzeyindeki
Meclisi Memurları Teşkilatı Hakkında Kanun kabul edilmiştir.
27 Mayıs 1960 müdahalesi sonrası oluşturulan siyasal yapının bir gereği olarak
13 Aralık 1960 tarih ve 157 sayılı yasayla Kurucu Meclis kurulmuştur.
Bu dönemde yasama görevini üstlenen Milli
231 sayılı Kanunla 5509 sayılı Kanunda değişiklik yaparak meclis idari
örgütlenm
170
1981 tarihinde 2485 sayılı Kurucu Meclis Hakkında Kanunla Danışma Meclisi
oluşturulmasını kabul etmiştir.
Danışma Meclisi Bütçe Plan Komisyonunda 14 Haziran 1983 tarihinde bir alt
komisyon kurularak TBMM Genel Sekreterliği Teşkilatına ilişkin çalışmalara
nışma
ı düzenleyen 2919 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi
Genel Sekreterliği Teşkilat Kanunu yürürlüğe girmiştir.
TBMM Genel Sekreterliği, 29.11.2006 tarihinde 5559 sayılı yasa ile yapılan bazı
düzenlemelerle 2919 sayılı TBMM Genel Sekreterliği Teşkilat Kanununa357
göre görevini sürdürmektedir. Adı geçen bu kanununun 3. Maddesinde TBMM
a) Anayasa ile Türkiye Büyük Millet Meclisine verilen yetki ve görevlerin
b) Komisyonlarda görevli raportörler marifetiyle; kanun tasarı ve tekliflerini
ını hazırlamak, talep halinde
başlanmış, bu çalışmalar sonucu oluşturulan kanun teklifi de gerekçeleriyle
birlikte 12.10.1983 tarihinde Milli Güvenlik Konseyine gönderilmiştir. Da
Meclisine gönderilen bu kanun teklifi 13 Ekim 1983 tarihinde yasalaşarak
TBMM’nin bugünkü yapısın
Genel Sekreterliğinin görevleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
ifasında; Başkanlık Divanına, komisyonlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi
üyelerine her türlü idari desteği sağlamak,
komisyonlara takdim etmek, komisyon raporlar
milletvekillerince verilen prensipler çerçevesinde kanun teklifi taslaklarını
hazırlamak,
c) Tutanak ve basım hizmetleri ile doküman ve bilgi sağlama hizmetlerini
yapmak,
357 http://www.tbmm.gov.tr/genser/kanun5.html (Erişim Tarihi: 13.12.2006)
171
d) Türkiye Büyük Millet Meclisi tesislerini her an hizmete hazır bulundurmak
akım ve onarımlarını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanının
koordine etmek,
terlik teşkilatı kadrolarında görevli personelin;
personel, sağlık ve sosyal hizmet faaliyetlerini düzenlemek ve yürütmek,
f)Türkiye Büyük Millet Meclisinin ve Sayıştay’ın bütçe ve mali işlemlerini
j) Cumhurbaşkanının Anayasada belirtilen yasama ile ilgili olan görevlerinin
k) Verilecek diğer görev ve hizmetleri yapmak.
eclisi Başkanına karşı sorumludur. Türkiye Büyük
Millet Meclisi Genel Sekreteri, Genel Sekreterlik Teşkilatının amiridir. Yetkilerinin
bir kısmını yardımcılarına devredebilir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterine yokluğunda uygun göreceği
Genel Sekreter Yardımcısı vekalet eder.
,b
vereceği genel direktifler çerçevesinde güvenlikle ilgili faaliyetleri düzenlemek ve
e) Milletvekillerinin ve Genel Sekre
düzenlemek ve yürütmek,
g) Türkiye Büyük Millet Meclisinin evrak ve arşiv hizmetlerini yürütmek,
h) Türkiye Büyük Millet Meclisinin basın ve halkla ilişkilerini düzenlemek ve
yürütmek,
i) Türkiye Büyük Millet Meclisi yönetiminde bulunan milli saray, köşk, kasır ve
müştemilatının bakım, onarım ve muhafazası ile ilgili hizmetleri yapmak,
yerine getirilmesinde Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile koordinasyonda
bulunmak,
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri; görevlerinin yürütülmesinden
dolayı Türkiye Büyük Millet M
172
2.6. TBMM GENEL SEKRETERLİĞİ BİLGİ FAALİYETLERİ
Birincisi 2919 sayılı kanunun 3. Maddesinde sayılan Genel Sekreterliğin
yapısı çerçevesinde incelenebilir.
TBMM Genel Sekreterliği’nin bilgi yönetimi ile ilişkisi iki açıdan incelenebilir.
görevleri çerçevesinde, diğeri yine aynı kanunun 2. Maddesinde belirtilen örgüt
2.6.1 Genel Sekreterliğin Görevleri Açısından
TBMM Genel Sekreterliği’nin 2919 sayılı kanunun 3. maddesinde belirtilen
görevlerine bakıldığında, a ve b bentlerinin TBMM’nin temel görevi olan
yasama ve denetim faaliyetiyle doğrudan ilişkili olduğu görülür. Örtük bilginin
getirilmiş veya getirilme çalışmaları sürmektedir. Örneğin ‘Mevzuat Bilgi Sistemi’
adıyla Bilgi İşlem Merkezi ve Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü ile ortak
eliştirilen bir uygulama yazılımı ile bir kanun tasarısı veya teklifinin TBMM’ye
izlenebilmektedir.358
denetim hizmetlerine yönelik bilginin üretilmesi,
düzenlenmesi, erişilmesi, depolanması ve kullanılmasını bu iki fıkrada görmek
ağırlıklı olarak kullanıldığı bu hizmetlerin büyük bir bölümü, açık bilgi haline
g
girişinden yasalaşıncaya kadar geçirdiği tüm aşamalar
TBMM Genel Sekreterliği’nin 2919 sayılı kanunun 3. maddesinde belirtilen
görevlerine bakıldığında, bilgi kelimesini doğrudan kullanan iki bendin varlığı
görülmektedir. Anılan maddenin c fıkrasında “..tutanak ve basım hizmetleri ile
doküman ve bilgi sağlama hizmetlerini yapmak,” şeklinde, g fıkrasında ise “..
Türkiye Büyük Millet Meclisinin evrak ve arşiv hizmetlerini yürütmek” şeklinde
görev tanımı yapılmaktadır.
Özellikle TBMM de yasama ve
358 TBMM 22. Dönem 4. Yasama Yılı Bilgilendirme Toplantısı- TBMM Başkanlığı İletişim Ofisi,2006
173
mümkündür. Anayasa’nın359 97 ve İçtüzüğün360 33 ve 155 nci maddelerine göre
gerek Genel Kurul’da gerek Başkanlık Divanı gerekse Komisyon çalışmalarında
Tutanak Müdürlüğü stenografları tarafından toplantı esnasında söylenilen her
kelime taslak metin haline getirilerek tutanak tutulmaktadır. Diğer bir deyişle söz
2.6.2 Genel Sekreterliğin Örgüt Yapısı Açısından
tilen örgüt yapısıyla sağlamaktadır. Örneğin gerek
yasama ve denetim gerek idari faaliyetlerde Kütüphane Dokümantasyon ve
Tercüme Müdürlüğü tarafından ilgili “TBMM Kütüphane Yönetmeliği” 362
erçevesinde gerekli bilgi ve doküman desteği sağlarken, Araştırma Müdürlüğü
ine “ TBMM Araştırma Merkezi Yönetmeliği” 363 çerçevesinde bilgi sağlamak
örevini yerine getirmektedir.
yazıya dönüştürülmekte, düzenlenmekte ve kullanılmaktadır. Dolayısıyla burada
bir bilgi yönetimi sürecinden bahsetmek mümkündür.
Ayrıca,TBMM Genel Sekreterliğinin görevleri arasında g bendinde belirtilen “….
evrak ve arşiv hizmetlerini yürütmek” ise gerek bilginin depolanması gerek
kurum hafızası oluşturulması anlamında bilgi yönetiminden bahsedilebilir.
Yasama ve denetim alanında bilgi yönetimi süreci, TBMM Genel Sekreterliği’nin
idari alandaki görevleri için de söz konusudur. Örneğin 2919 sayılı kanunun 3.
maddesinin e ve f bentlerinde bu kapsamda görevler belirtilmiştir.
361
Genel Sekreterliğin 2919 sayılı kanunun 3. maddesinde belirtilen görevleri, aynı
yasanın 2. maddesinde belir
ç
y
g
359 http://www.tbmm.gov.tr/Anayasa.htm
0 http://www.tbmm.gov.tr/ictuzuk/ictuzuk.htm 1 Ek. TBMM Genel Sekreterlik Örgüt Şeması
362 http://www.tbmm.gov.tr/genser/m20.html 363 http://www.tbmm.gov.tr/genser/m35.html
36
36
174
TBMM Genel Sekreterlik Teşkilatının diğer birimlerinde olduğu gibi, adı geçen
BMM Genel Sekreterliği’nin tutanak hizmetini yerine getirme görevi açısından
akıldığında bilginin kodlandığı yani ‘açık bilgi’ haline getirildiği ve bu açık
bilginin ise arşivlenerek depolandığı ve kurum hafızasının oluşturulduğu
söylenebilir. TBMM Genel Sekreterliği’nin örgüt yapısı için de yine bilgi ve
sağlama hizmetini yerine getirme görevi açısından bakıldığında da yeni bilginin
üretildiği, depolandığı ve kullanıldığı söylenebilir. Ancak,bilgi yönetimi açısından
üzerinde durulması gereken nokta bilginin erişilebilir olmasından ziyade bu
bilginin karar mekanizmasında kullanılması ve örgütteki ürün/hizmet veya iş
süreçlerinde vücut bulmasıyla kurumun verimliliğine katkı sağlamasıdır.
bu iki birimin bilgi ve belge sağlama hizmetleri bilgi ve iletişim teknolojileri
kullanılarak yapılırken teknolojik destek Bilgi İşlem Müdürlüğü tarafından
sağlanmaktadır.
T
b
İleriki bölümde inceleneceği gibi TBMM Genel Sekreterliği’nin gerek örgüt
yapısı, gerek kurum kültürü, kısmen de bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı
başarılı bir bilgi yönetimi uygulaması için çözülmesi gereken ana sorunlar olarak
durmaktadır.
175
ştur. Söz
ılında gerçekleşen yeniden yapılanmada T.C. Milli
ği bünyesinde yer alan Kanunlar
şundan bu yana yasama tekniği açısından verdiği
ve sicil alt birimlerinden oluşmaktadır.
2.6.3 TBMM Genel Sekreterliği’nin Bilgi Faaliyeti Alanında Kısa Tarihçesi
Aşağıda, TBMM Genel Sekreterliği’nin bu konudaki tarihçesine yukarıda
belirtilen görevleri yerine getiren birimler açısından bakılacaktır.
2.6.3.1 Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü
Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü ilk kez 10 Mart 1916’da Kanunlar Kalemi
Müdürlüğü adıyla Meclis-i Mebusan Başkatibine bağlı olarak kurulmu
konusu Müdürlük bünyesinde Encümenler Mümeyyizliği, Genel Kurul
Mümeyyizliği ile Merkez İşleri Mümeyyizliği yer almaktadır. Müdürlük, 1934’te
Umumi Katip’e, 1950 yılında da Genel Katipliğe bağlı olarak çalışmıştır.
Kanunlar Müdürlüğü 1960 y
Birlik Komitesine doğrudan bağlı olarak çalışmıştır. 1961’den itibaren Umumi
Katibe bağlı Temsilciler Meclisi Umumi Katipli
Müdürlüğü, aynı dönemde, Cumhuriyet Senatosunda da Genel Sekreterliğe
bağlı Kanunlar Müdürlüğü adıyla kurulmuştur. Müdürlük, Danışma Meclisi
döneminde işlevlerini Genel Sekreterliğe bağlı olarak yürütmüştür.
2919 sayılı yasayla Genel Sekreterliğe bağlı Kanunlar ve Kararlar Dairesi
Başkanlığının oluşturulmasından sonra, bu başkanlık altında, Kanunlar ve
Kararlar Müdürlüğü yeniden yapılandırılmıştır. Müdürlüğün hizmet alanı kimi
zaman daralmışsa da, kurulu
destek görevi değişmemiştir.
Halen aynı adla görevlerini sürdürmekte olan Müdürlük, müdür yönetiminde 4
müdür yardımcısına bağlı komisyonlar, denetim, araştırma-inceleme ile kanunlar
176
Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü’nün Temel İşlevi ve Görevleri
Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü, TBMM üyelerine yasama ve denetim
çalışmalarında teknik destek sağlamak temel işlevini yerine getirmek üzere
kurulmuştur. Bu temel işlev bağlamında, Müdürlükçe yürütülen başlıca
görevlerden bazıları şunlardır:
k ve
l h rim, ka , biçim anun t i ve sistematiği
yö nd nu ili ilgili görüş ve önerilerin sunulması,
2)Milletvekillerin emleri doğrultusunda kanun teklifi ve önerge taslağı
ha lan en konularda araşt a yapıla bilgi notla sunulması,
3)Kanun tasar ine
gö ş o
)Komisyon raporlarının (sıra sayısı) basımı için incelenmesi, bunların Genel
urula hazır hale getirilmesi,
5)Tasarı, teklif ve tezkerelerin Genel Kurulda görüşülmesi sırasında,
istendiğinde Komisyona doküman sağlanması ve yasama tekniği yönden
ne işlenmesi,
ma yılını
kapsamaktadır. İçtüzüğün 1. maddesinde yasama yılı , 1 Ekimde başlayıp 30
1)Meclis Başkanlığına ulaşan kanun tasarı ve tekliflerinin Anayasa, İçtüzü
gene ukuk kuralları; dil, te vram , k ekniğ
nü en incelenmesi ve ko
in ist
zır ması, istenil ırm rak rı
ı ve tekliflerinin havale edileceği komisyonların belirlenmes
rü luşturulması,
4
K
danışmanlık hizmeti verilmesi ve yapılan değişikliklerin esas met
6)Soru, Meclis araştırması, Meclis soruşturması, genel görüşme ve gensoru
önergelerinin Anayasaya ve TBMM İçtüzüğüne uygunluğunun incelenmesi,
önergelerin özetlerinin hazırlanması, bu önergelerle ilgili her türlü yazışmaların
yapılması ve izlenmesi.
Aşağıdaki tabloda 2003-2006 yılları arasında Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü
tarafından yapılan bazı işlemlere ait sayılar verilmiştir. Bu sayılar yasa
177
Eylül’de biten yıl olarak belirtilmiştir. Ayrıca İçtüzüğün 5. maddesinde TBMM’nin
1 Temmuz’unda tatile gireceği ve bir yasama yılı içinde toplam 3 ay tatil
yapacağı belirtilmiştir. Bu durumda yasama yılı, aksi bir durum söz konusu
Başlıca İşler (Kaynak: TBMM Yasama-Denetim ve Yönetim Faaliyetleri,2003-2006,TBMM
olmadıkça o yılın 1 Ekim’in başlayıp takip eden yılın 1 Temmuz’unda sona
ermektedir.
Tablo 4- 2003-2006 yıllarında Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğünce Gerçekleştirilen
Basımevi ve http://www.tbmm.gov.tr den uyarlanmıştır)
Sıra No
Yapılan İşler / Etkinlikler 2003 2004 2005 2006
1 Genel Kurul birleşimleri 232 117 126 123
2 Kanun tasarısı 294 241 215 143
3 Kanun teklifi 176 138 266 287
4 Meclis kararı 67 33
5 Yazılı soru önergesi 2.544 2.483 4.249 10.085
6 Sözlü soru önergesi 1.098 555 299 902
7 Sıra sayısı (Komisyon 609 246 250 204Raporu)
how) ve süreç bilgis
Yukarıdaki tablodan anlaşılacağı üzere ağırlıklı olarak yapma-bilgisinin (know-
inin kullanıldığı açıktır.
açılışından çok kısa bir süre sonra, 28 Eylül 1920 tarihinde verilen bir
li nizamname ile memuriyet,
2.6.3.2. Kütüphane Dokümantasyon Tercüme Müdürlüğü364
TBMM’nin
önergeyle TBMM Kütüphanesi kurulmuştur. 1926 yılında çıkarılan TBMM
Kütüphane Talimatnamesiyle de yönetimi Kütüphane Encümenine bağlı
Kütüphane Memuriyetine bırakılmıştır. 1927 tarih
Kütüphane Müdüriyetine dönüştürülmüştür. 1950 yılında yürürlüğe konulan
5509 sayılı yasayla birim adı Kitaplık Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir.
364 TBMM Genel Sekreterliği Norm Kadro Yayımlanmamış Raporu, Gesnok, 2005, s:99-100
178
2919 sayılı yasanın yürürlük kazanmasıyla birlikte, tercüme görevleri de buraya
verilerek birim adı, Kütüphane-Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüğüne
dönüştürülmüştür.
Halen aynı adla görevlerini sürdürmekte olan Müdürlük, müdür yönetiminde 2
müdür yardımcısı ve onlara bağlı olarak hizmet sunmakta olan okuyucu
hizmetleri, mikrofilm, ödünç verme, idari büro, depo ve ayniyat, katalog-tasnif,
lt birimi şefin, diğer alt birimler de
uzmanların yönetiminde çalışmaktadırlar.
ğü’nün Temel İşlevi ve
ekleştirmek amacıyla
kurulmuştur.
ğlamında Müdürlükçe yürütülmekte olan başlıca görevler
şunla :
1)Koleksiyo ınların (süreli yay ah tanması ve
sağlanmasıyla ilgili i ıtlar ı,
hizm sun
2)Kü han şkin bib ik tla luslararası
stand ara bilgisayar ortamına rı ve içerik
anali inin ndırılması,
sağlama-süreli yayınlar, dergi-tutanak-gazete dokümantasyon ve kütüphane alt
birimlerinden oluşmaktadır. Kütüphane a
Kütüphane Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlü
Görevleri
Kütüphane-Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüğü milletvekillerinin yasama,
denetim ve temsil görevlerini yerine getirmeleri sürecinde gereksinim
duyabilecekleri belge ve bilgi kaynaklarının sağlanması, organize edilmesi ve
etkin biçimde hizmete sunulması temel işlevini gerç
Bu temel işlev ba
rdır
na alınması gereken yay ınlar d il) sap
şlemlerin yürütülmesi, demirbaş kay ının tutulmas
ete ulması ve katalogların hazırlanması,
tüp e dokümanlarına ili liyograf kayı rın u
artl göre hazırlanıp akta lması
zler yapılarak sınıfla
179
3)Okuyuculara, bibliyografik tarama, mevzuat ve tutanakların taranması ve veri
tabanlarının hizmete sunulması gibi, bilgi kaynaklarının kullanımı konusunda
rehberlik yapılması,
8)Milletvekillerine yasama, denetim ve temsil çalışmalarında gereksinim
duyacakları, objektif, güvenilir ve özlü bilgileri kapsayacak biçimde araştırma
raporları hazırlanmasıdır. (Bu görev 26.11.2006 tarihinden itibaren yeni kurulan
Araştırma Müdürlüğü tarafından yapılmaya başlanmıştır.)
mantasyon ve Tercüme Müdürlüğünce Gerçekleştirilen eşitli İş ve Etkinlikler
No
4)Arap alfabesiyle yazılmış kitap ve dergiler ile yazma ve nadir eserler ve
gazetelerin mikrofilme alınması; hizmete sunulması; baskı işlemlerinin ve
mikrofilm katalogunun hazırlanması,
5)Ülke genelinde dağıtılan tüm günlük Türkçe gazetelerin indeks, imaj ve metin
halinde elektronik ortamda kaydedilmesi,
6)Seçilmiş dergilerdeki bilimsel yazı ve makaleleri içerecek şekilde bibliyografik
referanslardan oluşan veri tabanı hazırlanması,
7)Çeşitli konulara ilişkin verilerin derlenerek bilgisayar ortamına aktarılması,
Tablo 5- 2003 yılında Kütüphane DoküÇ
Sıra Yapılan İşler / Etkinlikler 2004 2005 2006
1 Yararlanan Milletvekili 7.175 6.540 4.748
2 Yararlanan Eski Milletvekili 1.185 1.392 1.605
3 Yararlanan Personel 1.625 5.934 11.058
5 Yararlanan Araştırmacı 1.010 1.243 2.261
6 İzlenen süreli yayın (dergi ve gazete) 1.002 1.020 1.042
8 Ödünç verilen eserler 9.783 5.204 4.069
9 İncelenen Kitap (cilt) 30.639 31.934 33.403
10 İncelenen Süreli Yayın 7.520 2.509 2.150
11 Baskısı Yapılan Mikrofilm 32.854 5.829 340.000
12 Çekilen Fotokopi 418.641 262.665 139.435
180
Bu tablodan anlaşılacağı üzere kurumun bilgi ve belge üretimine katkı sağlayan
MM’nin kuruluşundan günümüze kadar tüm
Genel Kurul tutanakları, ilk gazetemiz Takvim-i Vekai ile başlayan ve nadide
süreli yayınlar koleksiyonu sayısal ortama alınarak kullanıcıların hizmetine
sunulmuştur. Yukarıdaki tabloda kullanıcı sayısında her yıl artış olduğu ve
Bunun nedeni
kütüphanedeki belgelerin sayısal ortama atılmasıdır.366 Örneğin 2006 yılında
1.250 cilt kitap, 430.000 sayfa dergi makalesi, 575.000 sayfa gazete sayısal
ortama atılmıştır. Kullanıcılar bilgisayar ortamında bu bilgi ve belgelere
2.6.3.3. Araştırma Müdürlüğü
2919 sayılı TBMM Genel Sekreterliği Teşkilatı Kanunu , 29.11.2006 tarihinde
5559 sayılı yasa ile yapılan ilave sonucu bu birim Kanunlar ve Kararlar Daire
Başkanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur. Bu birimin görevini daha önceleri
bu birimde veri depolama ve erişim amaçlı bilgi ve iletişim teknolojileri oldukça
yoğun kullanılmaktadır. Elektronik kütüphaneciliğe doğru giden bir süreçten
bahsetmek mümkündür. 365 Örneğin kütüphanede bulunan eserlerin, günlük
gazete küpürlerinin, süreli yayınların bilgisayar ortamına atılması bu sürecin bir
parçasıdır. 2004 yılında Bilgi İşlem Merkezi desteği ile başlatılan sayısal
kütüphane projesi kapsamında TB
çekilen fotokopi sayısında azalma gözlemlenmektedir.
ulaşmaktadırlar.
Kütüphane Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüğü sürdürmüştür.
TBMM 22. Dönem 4. Yasama Yılı Bilgilendirme Toplantısı- TBMM Başkanlığı İletişim
Ofisi,2006
Ofisi,2006,s.36
365
366 TBMM 22. Dönem 4. Yasama Yılı Bilgilendirme Toplantısı- TBMM Başkanlığı İletişim
181
Araştırma Merkezinin Temel İşlevi ve Görevleri
Araştırma Merkezinin temel işlevi, milletvekillerinin yasama ve karar alma,
hükümetin denetimi, siyasî diyalog ve hükümete tavsiyelerde bulunma,
kamuoyunu bilgilendirme, parlamentoyu ulusal ve uluslararası alanlarda temsil
etme çalışmalarında ihtiyaç duydukları bilgileri tarafsız olarak, tam ve
zamanında sağlamaktır. Bu temel işlev bağlamında, Müdürlükçe yerine
getirilmekte olan başlıca görevler :
belge
b) Milletvekillerinin analiz edilmiş bilgi ihtiyaçlarını karşılamak,
eleri, konferans ve seminerleri
lemek,
ç) Çalışma konularıyla ilgili başvuru kitaplığını oluşturmak amacıyla basılı ve
dijital bilgi kaynaklarını izlemek,
vil toplum kuruluşları gibi
,
e) ECPRD (Avrupa Parlamento Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi), IFLA
(Uluslararası Kütüphaneler Birliği) Parlamento Bölümü ile APLAP (Asya-Pasifik
Ülkeleri Parlamento Kütüphaneleri Birliği), IPU (Parlamentolar Arası Birlik) gibi
uluslararası kuruluşlarla görev alanına giren konularda etkin işbirliğini
sürdürmek ve faaliyetlerine katılmak.
a) Parlamento gündemini izleyerek gündemdeki konulara ilişkin bilgi ve
derlemek,
c) Ulusal ve uluslararası alanda güncel gelişm
iz
d) Üniversiteler, resmi kurumlar, uzman kişiler, si
kurum dışı kaynaklardan enformasyon desteği sağlamak için etkin bir işbirliği
ağı kurmak
182
2.6.3.4. Tutanak Müdürlüğü
Tutanak hizmetleri, TBMM’nin açılışından itibaren verilmeye başlanmıştır. Birim
ilk kez 25 Nisan 1929 tarih ve 1452 sayılı Devlet Memurları Maşatının Tevhit ve
lde
unmuştur. 5509 sayılı yasada ise, Genel Katiplik’e bağlı Tutanak Müdürlüğü
adıyla, müdürlük biçiminde örgütlenmiştir.
ayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte, Kanunlar ve Kararlar
Dairesi Başkanlığına bağlı olarak aynı adla yeniden konumlandı lmıştır.
H n ek Mü ün yönetim kadrosu; bir
müdür yönetiminde 3 müdür yardımc bü den ktad 6
yı da rtamı bulun utanakl ve öz ine
BMM’nin resmi web sitesinden erişilmektedir.
iş
)Genel Kurul tutanaklarının tutulması ve tutanak özetlerinin ve açık oy
blolarının hazırlanması,
)Tutanak Dergisinin baskıya hazırlanması,
Teadülüne Dair Kanunla Katibi Umumiye bağlı Zabıt Kalemi adıyla
oluşturulmuştur. Adı ve statüsü, 3656 ve 4448 sayılı yasalarda da aynı şeki
kor
Birim, 2919 s
rı
ale bu adla görevlerini sürdürm te olan dürlüğ
ısı ile ro şefin oluşma ır. 199
lın n günümüze bilgisayar o nda an t ara etler
T
Tutanak Müdürlüğü’nün Temel İşlevi ve Görevleri
Tutanak Müdürlüğü, yasama hizmetlerine ilişkin tutanakların kaydedilmesi;
tutanak özetlerinin düzenlenmesi ve Tutanak Dergisinin baskıya hazırlanması
temel işlevini yerine getirmek amacıyla kurulmuştur.
Bu temel lev bağlamında, Müdürlükçe yerine getirilmekte olan başlıca görevler
şunlardır:
1
ta
2
183
3)Daimi ve Geçici Komisyonların,TBMM Başkanlık Divanı, Kültür Sanat ve
Yayın Kurulu ile TBMM TV Yayın Danışma Kurulunun tutanak hizmetlerinin
sağlanması,
4)Anayasa Mahkemesinde açılan iptal davalarında ve Anayasa Mahkemesinin
Yüce Divan sıfatıyla yaptığı duruşmalarda tutanak hizmetlerinin sağlanması,
ablo.6- Tutanak Müdürlüğünce Genel Kurul,Komisyon ve Başkanlık Divanında Tutulan Tutanak ayıları (sayfa)
No 04
2005
2006
TS
Sıra Yapılan İşler / Etkinlikler 2003 20
1 Genel Kurul toplantılarında yazılan tutanaklar
29.105 27.941 33.065 33.916
2 Daimi ve geçici komisyonlarda 9.231 12.523 14.598 13.788 yazılan tutanaklar
3 Başkanlık Divanı toplantılarında 267 288 188 148 yazılan tutanaklar
2006 yılında diğer tutanaklarla birlikte 50.000 sayfaya yakın tutanağın üretildiği,
depolandığı, erişildiği ve kullanıldığı düşünüldüğünde kurum hafızası olarak
oldukça fazla verinin depolandığını söyleyebiliriz. Doğal olarak her yıl biriken bu
kadar fazla verinin bilgi ve iletişim teknolojileri olmaksızın işlenmesi,
depolanması ve kullanıcının hizmetine sunulması mümkün değildir. Kurum
dışından İnternet aracılığıyla TBMM web sitesine erişim 3 milyona
yaklaşmıştır.367
etim Faaliyetleri- TBMM
Basımevi,2006 367 TBMM 22. Dönem 4. Yasama Yasama-Denetimm ve Yön
184
2.6.3.5 Bilgi İşlem Müdürlüğü
2919 sayılı TBMM Genel Sekreterliği Teşkilatı Kanunu , 29.11.2006 tarihinde
5559 sayılı yasa ile yapılan ilave sonucu bu birim Teknik İşler Daire
Başkanlığına bağlı olarak kurulmuştur. Bu yasa değişikliğine kadar, Mart 1993
ılında TBMM Başkanı onayı ile doğrudan TBMM Genel Sekreterliğine bağlı
rimli biçimde çalışmasını sağlamak temel işlevini yerine getirmek
macıyla kurulmuştur.
u temel işlev bağlamında Birimce yürütülmekte olan başlıca görevler şunlardır:
1)Milletvekillerinin yasama faaliyetleri ile TBMM yönetsel birimlerinin görevlerinin
etkin ve verimli bir biçimde gerçekleştirebilmesi için gerekli donanım ve
yazılımın sağlanması,
2)TBMM’nin gerek yabancı parlamentolar, gerekse kamu kurum ve
kuruluşlarıyla bilgisayar ortamında iletişim kurabilmesi için gereksinim duyulan
donanım ve yazılımın sağlanması,
3)Tüm birimlerin bilgi ve bilgi teknolojileri gereksinmelerinin karşılanmasında
teknik danışmanlık hizmeti verilmesi ve teknik destek sağlanması,
4)Kurumun sistem güvenliği ve bilgi güvenliği konularında politikalar
geliştirilmesi ve uygulanması,
5)TBMM çalışmalarının internet üzerinden kamuoyuna etkin biçimde
aktarılabilmesi amacıyla ilgili birimlerle eşgüdüm sağlanması; bu konuda yazılım
ve donanımın gereksinmelerinin karşılanmasıdır.
y
“Bilgi İşlem Merkezi Birim Amirliği” olarak hizmet vermiştir.
Bilgi İşlem Merkezinin Temel İşlevi ve Görevleri
Bilgi İşlem Merkezi, TBMM’nin bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak daha
etkin ve ve
a
B
185
Kurumda kullanılan tüm uygulama yazılımları (Say2000 dışında) ve web
tasarımı ve içeriği bu birim tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu durumda
birimin, kurumun iş süreçleri ve bu süreçlerin bilgisayar ortamına aktaracak
yapma-bilgisine (know-how) sahip olduğu söylenebilir.
2.6.4 TBMM Genel Sekreterliği Bilgi Faaliyetleri Altyapısı TBMM Genel Sekreterliği bilgi yönetimi alt yapısını incelenirken aslında bilgi
yönetimini mümkün kılan temel faktörler olarak; örgütün yapısı, zihinsel
sermayesi, kurum kültürü ve teknolojik altyapısı (bilgi ve iletişim teknolojisi) ele
alınacaktır.
2.6.4.1 Örgüt Yapısı
TBMM Genel Sekreterliği Teşkilatı 2919 sayılı yasaya 29.11.2006 tarihinde
5559 sayılı yasa ile yapılan değişiklikle son hali verilmiştir.
Bu yapıya 368 bakıldığında işlevlere göre sıradüzen bir yapının olduğu
anlaşılmaktadır. Emir komuta zincirinin hakim olduğu bu yapının bilgi yönetimi
açısından çok uygun olmadığı “Bilgi Yönetimini Etkileyen Unsurlar” bölümünde
ifade edilmiş, bilgi yönetiminin en önemli unsuru olan bilginin yaratılması ve
aktarılmasına bu tür yapıların engel olduğu belirtilmişti.
Ancak TBMM’nin diğer kamu kurumlarında olmayan bazı özelliklerinin bu tür
örgüt yapısının oluşturduğu olumsuzlukları bertaraf edecek şekilde olduğu
söylenebilir. Şöyle ki;
1- TBMM, Anayasamızın 7. maddesinde belirtilen yasama yetkisini
Türk Milleti adına kullanan tek kurumdur.
368 Ek- TBMM Genel Sekreterlik Teşkilat Şeması
186
2- TBMM’de tüm idari düzenlemeler ve diğer işler, Anayasanın 94. ve
İçtüzüğün 13. maddesinde yer alan Başkanlık Divanı tarafından
yapılır. Diğer bir deyişle, Başkanlık Divanı Bakanlar Kurulu yetkisine
sahip bir yetki kullanır.
3- İçtüzüğün 14. maddesine göre TBMM Başkanı, Başkanlık Divanının
başkanıdır. TBMM Genel Sekreteri doğrudan TBMM Başkanına
bağlıdır.
lerini
aynı y dedir.
5- TBMM , her an kamuoyu gözü önünde olan bir kurumdur.
Y i özellikleri bak ında u ılmas
d kamu kurumlarına göre daha esneklik sağlamakta, kurum çalışanlarının
ının düzenlemesini Başkanlık Divanı ile yapılabilmektedir. Ayrıca
kurumun her an kamuoyunun gözü önünde olması her türlü faaliyetini şeffaf bir
yürütmesi anla ır flığı ılı
ı ı gerek
n kana an gere esmi web sinden can yınlamak
suretiyle gerçekleştirmektedir. Dolayısıyla gerek iş ilişkileri gerek karar süreci
söylenemez. Bu çalışma kapsamında yapılan anket 369 bu görüşü destekler
370
(MRK1- MRK4) ve resmileşme (RSM1-RSM4) adıyla iki ana değişken ile
4- TBMM’nin Milli Saraylar Daire Başkanlığı hariç tüm idari birim
erleşke
ukarıdak ım n TBMM’de özellikle bütçenin k llan ında
iğer
özlük haklar
şekilde mındad . Bu şeffa Kurum faaliyetlerini görsel ve yaz
basında kamuoyuna duyurarak yapmakta ve Genel Kurul çal şmalar
ulusal televizyo lınd k r site lı ya
açısından kurumda katı bir sıradüzen yapının tüm unsurlarının geçerli olduğu
niteliktedir. Yapılan ankette elde edilen değerler aşağıdaki tablolarda
özetlenmiştir.TBMM Genel Sekreterliği’nin mevcut örgüt yapısı, merkezileşme
369 Yıldırım A.,Şimşek H.,“Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”, Seçkin Yayınevi, Ankara,1999 370 Ek-4 TBMM Genel Sekreterliği Bilgi Yönetimi Yeteneği Anketi
187
incelenmektedir. Bu inceleme, Likert ölçeğinde371 1-5 sayıları ile gösterilen ve
beş kategoriye göre yapılan ankette 1 en olumsuzu, 5 en olumluyu ifade edecek
şekilde düzenlenmiştir. Dolayısıyla aşağıdaki tabloda, 1-2 ile gösterilen sütunda
cevaplayıcının o soruda ifade edilen görüşe katılmadığının yüzdesi, 4-5 ile
gösterilen sütunda ise katıldığının yüzdesi gösterilmiştir. Anket 110 kişilik
yönetici grubu, 162 kişilik memur grubu olmak üzere 272 kişiye uygulanmıştır.
1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5
a) Kurumun Ademi Merkezi Yapısı Değişkenine Göre Mevcut Durumu
MRK1 MRK2 MRK3 MRK4
Yönetici
(110)
Grubu (%) 50.0 35.4 20.0 45.4 42.7 32.8 60.0 24.5
Memur Grubu (%) (162)
56.2
24.1
32.7
39.5
55.6
21.0
71.6
17.2
Tümü (% ) 53.7 28.7 27.6 41.9 50.4 25.8 66.9 20.2 (272)
Tablo 7 Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 1
Tablo 8- Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 2
şef) %50 si
k rumun ör bir b ı e a
o (MR fik yke 35. bu e am ır. ı
grubun %20 si örgüt yap sının yeni bilgi yaratımını olaylaş rdığı fikrine (MRK2)
N=272 MRK1 MRK2
MRK3
MRK4
Ortalama(µ) 2.71 3.15 2.67 2.33
Standart Sapma( σ) 1.06 0.95 1.06 1.09
Değişim Katsayısı (%)372 39.1 30.1 39.7 46.8
Tablo 7 ye göre;yönetici grubun (müdür, müdür yardımcısı,
u güt yapısının imler arasında ilgi paylaşımın ngeller yapıd
lmadığı K1) rinde n % 4 ü fikr katılm aktad Ayn
ı k tı
3 .A.,K G., “S y Methods in Social Inve tion” nema ducaBooks, London,1979, Second Edition, p:361-366
ı İstatistik 1” Ezgi Kitabevi,Bursa,2000, s:142
71 er C Mos alton urve stiga , Hei nn E tional
372 Değişim Katsayısı = (σ / µ) x 100 , Ö.Serper, “Uygulamal
188
katılmazken, %45.4 ü bu fikre katılmaktadır. Memur grubunun da MRK1 ve
sorularına ve evap etici g paralel ndüğünü
tedir.Her iki s a karar r dikkate adığında T de örgüt
zen g tüsüne men yönetici grubunun bu yapının
gulanmadığı görüşünde
krine
un
1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5
MRK2 rdiği c la yön rubuyla düşü
göstermek orud sızla alınm BMM
yapısının sıradü örün rağ
gereklerinin (bilgi yönetimi açısından) tam olarak uy
olduğu söylenebilir.
Yönetici grubu kurumun örgüt yapısının ademi merkezi yapıda olmadığı
fikrindedirler. Zira kurum çalışanlarının işlerinde kendi başlarına karar
vermelerinin teşvik edilmediği(MRK3) fikrine katılanların oranı %42.7 iken,
teşvik edildiği fikrine katılanların oranı %32.8 dir. Aynı şekilde, kurum
çalışanlarının amirden onay almaksızın iş yapamadıkları (MRK4) fi
katılanların oranı %60 iken, kendi başlarına iş yapabildikleri fikrine katılanların
oranı %24.5 tir. Memur grubu da MRK3 ve MRK4 değişkeni için yönetici
grubuyla aynı fikirde olduğu görülmektedir.
Tablo 8 e göre ise MRK4 değişimi en yüksek (%46.8) anket sorusu olurken,
MRK2 değişkenliği en düşük anket sorusu olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle,
272 kişiden oluşan bir grubun bu anketin MRK2 kodlu sorusunda (kurum
örgüt yapısının yeni bilgi yaratımını kolaylaştıran yapıda olduğu) ifade edilen fikir
için daha fazla fikir birliği içinde oldukları söylenebilir.
b) Kurumun Resmileşme Değişkenine Göre Mevcut Durumu
RSM1 RSM2 RSM3 RSM4
Yönetici
(110)
Grubu (%) 64.5 22.7 30.0 53.6 36.4 51.8 49.1 31.8
Memur Grubu (%) (162)
55.6
22.9
30.9
57.4
27.8
55.5
42.6
38.9
Tümü (% ) (272)
59.2 22.8 30.5 55.9 31.3 54.1 45.2 36.1
Tablo 9- Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 3
189
Tablo 10- Anketin Örgüt Yapısına Göre Değerlendirilmesi- 4
Tablo 9 a göre yönetici grubu %64.5, memur grubu %55
N=272 RSM1 RSM2 RSM3 RSM4
.6 gibi oldukça yüksek
ir oranda RSM1 anket sorusunda (kurumumuzda görüşmeler resmi toplantılar
ında işler
olduğu ve bunun MRK3 anket sorusuyla (kurum çalışanların
lerinde kendi başlarına karar vermeleri teşvik edilir) örtüştüğü söylenebilir.
olarak vardır) katılmama oranı yönetici grupta %36.4, memur grubunda ise %27
iken bu ifadeye katılma oranı yönetici grupta %51.8, memur grubunda %55.5 tir.
süreçlerin yazılı olarak varlığı fikrinde birleşmektedir. Doğal olarak TBMM Genel
ği gerek kuruluş yasası gerek yönetmelikleriyle ve gerekse
genelgelerle kural ve süreçlerini yazılı olarak bulundurmak durumundadır.
Ortalama (µ) 2.55 3.29 3.24 2.86
Standart Sapma ( σ) 1.00 1.10 1.12 1.11
Değişim Katsayısı (%) 39.2 33.4 34.6 38.8
b
dışında yapılmaz) ifade edilen fikre katılmadıklarını ifade ederken, iki grubun da
bu fikre katılma oranı hemen hemen aynı olup sırasıyla %22.7 ve %22.9 dur.
Diğer bir ifadeyle kurumda yüz yüze gayri resmi görüşmelerin de yapıldığı ve bu
durumun ise kurumda bilgi paylaşımı açısından olumlu olduğu söylenebilir.
RSM2 anket sorusundaki ifadeye (kurumumuzda resmi iş süreçleri dış
de vardır) katılmama oranı hem yönetici hem de memur grubu için hemen
hemen aynı olup %30 , bu ifadeye katılmama oranı ise yönetici grupta %53.6
iken memur grubunda %57.4 tür. Diğer bir deyişle, kurumda resmi iş süreçleri
dışında işlerin
iş
RSM3 anket sorusundaki ifadeye (kurumumuzda tüm kurallar ve süreçler yazılı
Diğer bir deyişle hem yönetici grup hem de memur grubu kurumda tüm kural ve
Sekreterli
190
RSM4 anket sorusundaki ifadey ı durumlarda çalı resmi kuralları
gö ip gayri resmi uzla ile sor çözmesi) katılmama oranı
yö %49.1, memur g da ise 2.6 ike ifadeye katılma
ora grupta % 31.8, m r grubunda ise %38.9 dur. Bu durumda
kurumda çal ı durum ı göz ardı ederek gayri
res yla sorunları ç ediği söylenebilir.
lo 10 da bu değişkenler grubunda değişikliği en fazla gösteren
değişkenin %39.2 ile RSM1, en az değişiklik gösteren değişkenin ise RSM2
olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle 272 kişiden oluşan bu grubun RSM2
kodlu anket sorusunda (kurumda resmi iş süreçleri dışında işlerin de varlığı)
ifade edilen fikir için daha fazla fikir birliği içinde oldukları söylenebilir.
Yukarıdaki çözümlemeye göre, TBMM Genel Sekreterliği idari yapısının çok katı
bir sıradüzen olduğu söylenemez. Ancak sorulara verilen cevapların değişim
katsayılarına bakıldığında bu hususta çalışanların fikir birliği içinde oldukları da
söylenemez.
ısı, büyüklüğü ve işlevi hakkında
a bilgi verir. TBMM Genel Sekreterliğine bağlı birimler ve çalışan sayıları
e (baz şanların
z ardı ed şma unları
netici grupta rubun % 4 n bu
nı yönetici emu
ışanların baz larda resmi kurallar
mi uzlaşma yolu özem
Tab
2.6.4.2 İnsan Kaynakları/Zihinsel Sermaye
Örgütlerin insan kaynakları bilgi yönetimi açısından da en önemli kaynaktır.
Bilgiyi üreten, yeni bilgi üretimi için kullanan kurumun insan kaynağıdır. Bu
itibarla örgütte çalışan insan sayısı örgütün yap
d
aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
191
Statü 2004 2005 7/6/2006 Merkez Kadrolu 2.081 2.039 2.000 Sözleşmeli 59 67 77 Geçici Görevli 1.086 1.060 1.091 Toplam 3.226 3.166 3.168 Milli Saraylar 924 962 944 Yıldız Çini ve Porselen 121 119 116 Sanayii Hereke Halı İpekli Dokuma Fab.
46 44 43
GENEL TOPLAM 4.317 4.291 4.271 Tablo 11- TBMM Genel Sekreterliği Personel Dağılımı (Kaynak: 2004-2006 TBMM Yasama
Tablodan anlaşılacağı üzere kurumun personeli değişik statülerde istihdam
edilmekte ve kurumun ana hizmeti (yasama ve denetim faaliyeti) ile doğrudan
ilgili olmayan birimleri bünyesinde barındırmaktadır. Bu tabloya göre, yasama ve
denetim faaliyeti için mevcut 550 milletvekilinin her birine 8 çalışan düşmektedir.
Bu sayı Avrupa Birliği Parlamentolarının çoğunda 2-4 tür. Diğer bir deyişle
kurumda Avrupa Birliği Parlamentolarında çalışandan hemen hemen 2 kat fazla
istihdam söz konusudur. Bu durumun kurumun verimliliğini olumsuz etkileyeceği
söylenebilir.
Çalışmamız açısından, kurumun insan kaynakları durumunu yukarıdaki tabloda
“kadrolu” statü ile çalışanların yansıttığı söylenebilir. Zira kadrolu sayısı
teşkilatın kuruluş yasasıyla belirlenmiştir. Mevcut milletvekili başına düşen
rliği
ihinsel sermaye kavramının ele alındığı bölümde , enformasyon ve bilgiyle ilgili
lan zihinsel sermayenin insan sermayesi (çalışanların yetenek ve
ustalığı,yapma-bilgisi,yaratıcılığı, eğitimi gibi), yapısal sermaye (telif hakkı, ticari
markalar, iş süreçleri, örgüt veritabanı, örgütün ruhu gibi) ve ilişki sermayesi
Denetim ve Yönetim Faaliyetleri Yayınlarından derlenmiştir.)
çalışan sayısı olarak “merkezde çalışan kadrolu” statü ele alınırsa Avrupa Bi
Parlamentolarındaki sayıya ulaşıldığı görülür.
Z
o
192
(damga, stratejik ortaklıklar, müşteriler, lisanslar, anlaşmalar, dağıtım kanalları
ibi) şeklinde üç ana bileşeni olduğu belirtilmişti. İnsan sermayesi,çalışanların
yetenek ve nda kap u it ir
örgütte oldukça önem kazanmaktadı alışa ın yetenek usta ı
a bir ola itimin içeriği, süresi gibi unsurlar ise kurumun e
gereksiniminin belirlenmesiyle ortaya çıkar. Bilgi yönetimi açısı
alışanlara göre daha farklı
lması gerektiği açıktır. Zira bilgi işçisinin (çalışanının) eğitimi söz konusudur.
2006 yılları ği bünyes ılan
el olara ngın s rme eğiti ygulamaya ulan bazı
dar kapsamlı eğitimlerdir.
Kurumun mevcut zihinsel sermayesi ve özelliklede insan sermayesi durumu
-tipi beceri değişkeni ve eğitimi de içeren öğrenme değişkeni ile birlikte ele
alınacaktır.
g
ustalığını yanı eğitimini de samaktadır. B ibarla eğitim b
r. Ç nlar ve lığın
rtırmanın yolu n eğ ğitim
ndan
bakıldığında ise eğitim gereksiniminin geleneksel ç
o
2004-2005- nda TBMM Genel Sekreterli inde yap
eğitimler373 gen k ,ya öndü mi, u kon
bilgisayar programlarının uygulama eğitimi gibi
Bununla beraber temel bilgisayar kullanma eğitimleri de verilmektedir. Örneğin
2004 yılında 9 ay da 224 kişi temel bilgisayar eğitimi almış bu sayı 2005 yılında
11 ay da 460 kişiye çıkmış 2006 yılında ise 125 kişi bu eğitimi almıştır. Bu
verilerden hareketle kurumun eğitim faaliyetlerinin çalışan sayısı ve yapılan iş
dikkate alındığında dar kapsamda olduğu ve kişisel gelişime yönelik eğitimlerin
ise bulunmadığı ve eğitim için teknolojinin kullanılmadığı göze çarpmaktadır.
T
373 2004-2006 TBMM Yasama Denetim ve Yönetim Faaliyetleri Yayınları , İletişim Ofisi
193
a) Kurumun T-Tipi Beceri Değişkenine Göre Mevcut Durumu
TTB1
1-2 4-5 TTB2
1-2 4-5 TTB3
1-2 4-5 TTB4
1-2 4-5 Yönetici Grubu (%)
41.8
32.7
48.2
31.8
10.9
75.5
14.5
65.5
(110) Memur Grubu (%) (162)
42.0
30.9
52.5
24.1
9.9
75.9
17.9
59.9
Tümü (% ) 41.9 31.6 50.7 27.2 10.3 75.8 16.5 62.2 (272)
Tablo 12- Anketin İnsan Unsuruna Göre Değerlendirilmesi- 1
Tablo 13- Anketin İnsan Unsuruna Göre De
ğerlendirilmesi- 2
ablo 12 ye göre yönetici grubu %41.8., memur grubu %42.0 gibi oldukça
çelişmektedir.
ilecek bilgiye sahip olmaları) ifade
N=272 TTB1 TTB2 TTB3 TTB4
Ortalama(µ) 2.84 2.69 3.78 3.55
Standart Sapma( σ) 1.02 1.04 0.81 0.96
Değişim Katsayısı (%) 35.9 38.7 21.4 27.0
T
yüksek bir oranda TTB1 anket sorusunda (kurumumuz çalışanlarının diğer
çalışanların işleri hakkında da bilgi sahibi olmaları) ifade edilen fikre
katılmadıklarını ifade ederken, iki grubun da bu fikre katılma oranı hemen
hemen aynı olup sırasıyla %32.7 ve %30.9 dur. Diğer bir ifadeyle kurumda
çalışanların diğer çalışanların işleri hakkında bilgi sahibi olmadıkları görüşü
hakimdir. Bu ise RSM1 değişkenine verilen cevap ile
Tablo 12 ye göre yönetici grubu %48.2, memur grubu %52.5 gibi oldukça
yüksek bir oranda TTB2 anket sorusunda (kurumumuz çalışanlarının diğer
çalışanların işleri hakkında öneri yapab
edilen fikre katılmadıklarını ifade ederken, iki grubunda bu fikre katılma oranları
sırasıyla %31.8 ve %24.1 dur. Diğer bir ifadeyle kurumda çalışanların diğer
194
çalışanların işleri hakkında öneri yapabilecek bilgiye sahip olmadıkları görüşü
hakimdir. Bu ise TTB1 değişkenine verilen cevap ile örtüşmektedir.
Tablo 12 ye göre yönetici grubu %14.5, memur grubu %17.9 gibi oldukça düşük
diğer çalışanlarla
iletişim kurmalar e edilen f tılmadıklar lmektedir. bun
TTB4 anket sorusunda ifade edilen fikre katılma oranları ise hemen hemen aynı
olup sırasıyla %75.5 ve %75.9 dur. Diğer bir ifadeyle kurumda çalışanların
d ışanlarla ilet ı söylenebilir. Bu ise TTB1 ve TTB2
d ine verilen cevaplar ile birlikte yorumlandığında , kurum
çalışanlarının iletişim kurmalarının ağırlıklı olarak iş ile ilgili fikir değişimi
e olmadığını göstermektedi
yönet ubu %1 memur grubu %9.9 gibi oldukça yüksek
bir oranda TTB3 anket sorusunda (kurumumuz çalışanlarının kendi işlerinin
uzmanı olması) ifade edilen fikre katılmadıklarını ifade ederken, iki grubun da
bu fikre katılma oranları hemen hemen aynı olup sırasıyla %65.5 ve %59.9 dur.
Diğer bir ifadeyle kurumda çalışanlar gerek kendilerini gerek diğer çalışanları
konularında uzman oldukları fikrini taşımaktadırlar.
Her dört değişkeni birlikte ele aldığımızda kurumda T tipi bir beceri için gerekli
iletişimin yapılmadığı ve dolayısıyla diğer çalışanların işleri hakkında fazla bilgi
sahibi olmadıkları bunun ise kurumda çalışanların sorun çözme yeteneklerini
kısıtlayan bir durum olduğu söylenebilir.
Tablo 13 te bu değişkenler grubunda değişimi en fazla gösteren
değişkenin %39.2 ile TTB2, en az değişiklik gösteren değişkenin ise TTB3
bir oranda TTB4 anket sorusunda (kurumumuz çalışanlarının
ı) ifad ikre ka ı görü İki gru
iğer çal işim kurduklar
eğişkenler
şeklind r.
Tablo 12 ye göre ici gr 0.9.,
195
olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle 272 kişiye uygulanan bu anketin TTB3
kodlu anket sorusunda ifade edilen fikir için (kurumda çalışanların diğerleriyle
iletişim kurması) daha fazla fikir birliği içinde oldukları söylenebilir.
1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5
b) Kurumun Öğrenme Değişkenine Göre Mevcut Durumu
OGR1 OGR2 OGR3 OGR4
Yönetici Grubu (%)
10.9
74.6
38.2
43.6
23.6
59.0
17.3
50.0
(110) Memur Grubu (%) (162)
14.8
74.0
46.3
34.0
34.0
57.4
33.3
33.9
Tümü (% ) 13.2 74.2 43.0 37.9 29.8 58.1 26.8 40.5 (272)
Tablo 14 Anketin Öğrenme Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 1
Tablo 14 e göre OGR1 (kurumun eğitim faaliyetleri düzenlemesi) değişkeni ile
ifade edilen i ve u o k b )
k ını belirtmişle . OG (kur n bi l g içi yri r i
e atı s mas ğişkeni ile ifade edilen fikre kat yöne rupt
% 43.6 , memur grubunda % 34 tür. Bu fikre katılmama ise yönetici grupta
rupta oldukça yüksektir.
ışanların seminerlere katılımının teşvik edilmesi) değişkeni ile ifade
edilen fikre katılım yönetici grupta % 59, memur grubunda ise % 57.4 gibi
ldukça yüksek orandadır. OGR4 (verilen eğitimlerin içeriğinden memnun olma)
değişkeni ile ifade edilen fikre yönetici grubu %50, memur grubu %33.9
=272 OGR1 OGR2
OGR3
OGR4 N
Ortalama(µ) 3.75 2.87 3.35 3.13
Standart Sapma( σ) 0.91 1.15 1.13 0.99
Tablo 15 Anketin Öğrenme Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 2
Değişim Katsayısı (%) 24.2 40.0 33.7 31.6
fikre, yönetic memur grub ldukça yükse ir oranla (%74
atıldıklar ridir R2 umu reyse elişim n ga esm
ğitim fırs ağla ı) de ılım tici g a
% 38.2 ve memur grubunda ise %46.3 gibi her iki g
OGR3 (çal
o
196
oranlarıyla katıldıklarını ifade etmişlerdir. Bu fikre katılmama oranı memur
grubunda %33.3 gibi oldukça yükse ı yarıya
.3)
en fa eğişikl steren de en %40 ile R2 en az
eğişiklik gösteren değişken ise OGR1 değişkenidir. Diğer bir ifadeyle kurumda
k iken yönetici grubunda bu oran yar
azalmıştır. (%17
Tablo 15 e göre zla d ik gö ğişk OG
d
eğitim programının düzenlendiği konusunda denekler daha fazla fikir birliği
içindedirler.
Öğrenme değişkenini oluşturan bu dört soruya bakıldığında kurumu da eğitim
programlarının düzenlendiği, seminer ve sempozyumlara katılımın teşvik edildiği
ancak çalışanların bireysel gelişimi için gayri resmi eğitim olanağının verilmediği
ve verilen eğitimlerin içeriklerinin yeterli bulunmadığı söylenebilir.
2.6.4.3 Kurum Kültürü -İşbirliği-Güven Kurumun kültürünü daha sonraki bölümde incelenecek model çerçevesinde
güven ve işbirliği ile ilgili sorulara verilen cevaplarla belirlenmeye çalışılacaktır.
a) Kurumun İşbirliği Değişkenine Göre Mevcut Durumu
ISB1 1-2 4-5
ISB2 1-2 4-5
ISB3 1-2 4-5
ISB4 1-2 4-5
Yönetici Grubu (%) (110)
26.4
52.7
12.7
61.0
14.5
58.2
44.5
28.2
Memur Grubu (%) 36.4 39.5 14.8 61.1
17.3
57.4
39.5
32.7
(162) Tümü (% ) (272)
32.4 44.9 14.0 61.0 16.2 57.7 41.5 30.9
Tablo 16- Anketin İşbirliği Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 1
197
Tablo 17- Anketin İşbirliği Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 2
Tablo 16 ya göre yönetici grubu %26.4., memur grubu %36.4 gibi bir oranda
ISB1 anket sorusunda (kurumumuz çalışanlarının kurumdaki i
N=272 ISB1 ISB2
ISB3
ISB4
Ortalama(µ) 3.12 3.57 3.47 2.81
Standart Sapma( σ) 1.03 0.89 0.94 1.14
Değişim Katsayısı (%) 33.0 24.9 27.0 40.5
şbirliği
erecesinden memnun oldukları) ifade edilen fikre katılmadıklarını ifade
%52.7 ve %39.5 tir.
şbirliği derecesinden memnun
lmadıkları görülmektedir. ISB2 anket sorusuna ( kurum çalışanlarının
birbirlerine yardım ukları) her p % 61 da katıldık ade
e dir. ISB anke sorusuna da (kurumda birimler arası şbi iği
mevcuttur) her iki grup sırasıyl % 58. ve %5 .5 oran arı ile katıldıkla nı
belirtmi dir. ISB4 anket sorusuna (ba sızlık durumunda sorumluluk alma)
bir oranda bu ifadeye
katılmadıklarını belirtmişlerdir. Bu fikre katılma oranları ise yönetici
bu d kenler bunda d imi en fazla gösteren
ile IS n az d ğişkenin ise % 24.9 ile
B2 olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle 272 kişiden oluşan bu ankete verilen
d
ederken, iki grubun da bu fikre katılma oranları sırasıyla
Diğer bir ifadeyle kurumda yöneticilerin kurumdaki işbirliği derecesinden
nispeten memnun oldukları oysa çalışanların i
o
cı old iki gru oranın larını if
tmişler 3 t nda i rl
a 2 7 l rı
şler şarı
yönetici grup % 44.5 , memurlar ise %39.5 gibi
grupta %28.2, memur grubunda ise %32.7 dir.
Tablo 17 de eğiş gru eğiş
değişkenin %40.5 B4, e eğişkenlik gösteren de
IS
cevaplarda ISB2 kodlu anket sorusu ile ilgili (kurumda çalışanların birbirlerine
işlerinde yardımcı oldukları ) daha fazla fikir birliği içindedirler.
198
Bilgi yönetiminde önemli bir yer tutan işbirliği ölçeğini oluşturan bu dört soruya
verilen cevaplar çerçevesinde, kurumda mevcut işbirliği derecesinden fazla
memnun olunmadığı, çalışanların birbirlerine yardımcı oldukları ve birimler
arasında işbirliği isteğinin yüksek ve bir başarısızlık durumunda ise sorumluluk
alınacağının belirgin olmadığı söylenebilir. Bilgi yönetimi açısından işbirliğinin
eksik olması bilgi yaratma ve paylaşma sürecini olumsuz etkileyecektir. Bu
kenine Göre Mevcut Durumu
ilgi yönetimini etkileyen diğer önemli bir unsur olan güvene ilişkin ankete
verilen cevaplar Tablo 18 de yer almaktadır.
GVN1 GVN2 GVN3 GVN4
duruma bir güven eksikliğinin sebep olduğu söylenebilir.
b) Kurumun Güven Değiş
B
1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5 1-2 4-5 Yönetici Grubu (%)
4.5
80.0
17.3
55.4
19.1
53.6
15.5
55.5
(110) Memur Grubu (%)
11.1
67.3
24.1
45.7
(162)
29.0
44.4
22.2
52.5
Tümü (% ) 8.5 72.4 21.3 49.6 25.0 38.2 19.5 53.7 (272)
Tablo 18- Anketin Güven Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 1
Tablo 18 e göre, GVN1 (kurum çalışanlarının güvenilir kişiler oldukları)
değişkeni ile ifade edilen soruya yönetici grup çok yüksek bir oranda (%80) ,
memur grubu ise daha düşük (%67.3) bir oranda olumlu cevap vermişlerdir.
Tablo 19- Anketin Güven Değişkenine Göre Değerlendirilmesi-2
N=272 GVN1 GVN2
GVN3
GVN4
Ortalama(µ) 3.78 3.31 3.31 3.41
Standart Sapma( σ) 0.83 0.93 1.12 0.97
Değişim Katsayısı (%) 21.9 28.1 33.8 28.4
199
GVN2 ( kurum çalışanlarının birbirlerinin yeteneğine güvenme) değişkeni ile
ifade edilen soruya yönetici grubu %55.4, memur grubu ise %45.7 oranında
lumlu cevap vermişlerdir. GVN3 ( kişisel çıkardan ziyade kurum çıkarlarını
edilen soruya yönetici grup % 53.6, memur grubu
vermişlerdir.
ablo 19 da bu değişkenler grubunda değişikliği en fazla gösteren
değişkenin le n az ğişkenin ise % 21.9 ile
G N1 old u söylenebilir. Diğer bir deyişle 272 kişiden oluşan bu ankete verilen
urum çalışanlarının genel
larak güvenilir olmaları ) daha fazla fikir birliği içinde iken GVN3 kodlu
Güven ölçeği için verilen cevaplara bakıldığında kurumda çalışanların güvenilir
olduğu, çalışanların yeteneklerine güvendikleri, kurum çıkarlarının ön planda
tutulduğu konusunda fikir ayrılığı olduğu ve ilişkilerin güvene dayalı olduğu
konusunda tereddüt olduğu söylenebilir. Bilginin yaratılması için güven
ortamının önemli olduğu önceki bölümde ifade edilmişti. Dolayısıyla kurum
açısından güven ortamının oluşması bilginin yaratılması ve paylaşılmasının
daha çok kolay olmayacağı beklenebilir. İşbirliği değişkeni ile yukarıda elde
edilen sonucun güven değişkeni ile örtüştüğü söylenebilir. Diğer bir ifade ile
o
gözetme) değişkeni ile ifade
ise % 44.4 gibi bir oranla olumlu cevap vermişlerdir. Memur grubu gerek GVN2
gerek GVN3 sorularına yönetici gruptan daha fazla olumsuz bakmaktadırlar.
GVN4 ( Çalışanların ilişkilerinde karşılıklı güvenin ön planda olması) değişkeni
ile ifade edilen soruya yönetici grubu %55.5, memur grubu %52.5 gibi oranlarda
olumlu cevap
T
%33.8 i GVN3, e değişiklik gösteren de
V uğ
cevaplarda GVN1 kodlu anket sorusu ile ilgili (k
o
sorusunda daha fazla fikir ayrılığı içindedirler.
200
kurumun bilgi yaratma ve paylaşma konularına yaklaşımında eksik kalan güven
ve işbirliğini artırmaya odaklanmalıdır.
2.6.4.4 Teknolojik Altyapı
Kişisel Kişisel Bilgisayar Yazıcı Merkezi Ağı Uç
Özellikle günümüz bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişim çerçevesinde bilgi
yönetimine büyük katkı sağlayan teknoloji altyapısı bilgi yönetimi uygulamasının
yapılabilirliği açısından önemli bir unsurdur. Bu itibarla kurumun 2006 yıl sonu
itibariyle yazılım, donanım ve iletişim altyapısı verileri aşağıdaki tabloda yer
almaktadır.
Masaüstü
Bilgisayar
Taşınabilir
Bilgisayar
Sunucu Lazer Tarayıcı Dağıtım
Sayısı
İletişim
Sayısı 2006
1208
238
16
325
60
17
2500
Tablo 20- TBMM Genel Sekreterliği Bilgi ve İletişim Altyapısı
Yazılım konusunda kurum ağırlıklı olarak kendi yazılımını geliştirmektedir.
Kurumun yazılım parkı örgütün faaliyet alanına göre sınıflandırmak mümkündür.
a) Yasama ve denetim faaliyetlerini içeren yazılımlar (mevzuat bilgi sistemi,
tutanak bilgi sistemi, gazete bilgi sistemi gibi) ,
b) idari faaliyetleri içeren yazılımlar ( personel bilgi sistemi, satınalma bilgi
sistemi, sağlık bilgi sistemi, randevu bilgi sistemi gibi) ve
c) teknik fa n y lzem mi, gi
sistemi gibi).
Ay et al şeklinde gerçekleştirilen ama henüz yayg
aç arşi lgi s i g ygu lar mev r. K mda i
y n
aliyetleri içere azılımlar (ma e takip siste envanter bil
rıca hizm ı ım ın olarak kullanıma
ılmayan v bi istem ibi u lama da cuttu uru bilg
önetiminde yararlanılan günümüzün temel bilgi ve iletişim teknolojilerinde
201
bazıları kullanılmaktadır. Örneğin veri depolarını oluşturan veritabanları
mevcuttur, sanal işbirliğ ınla ı açısından sadece e-
posta ve kurum dışından erişilemeyen Intranet kullanılmakta, bilgiye erişimi
k ından bilgi haritas ri madenc ulunmama r.
Yukarıdaki tabloya göre kurumu da (merkez teşkilatta) bilgisayarlaşma oranı %45
c
s landadır ve mesai
s
ç
o
o
Y
K
o
T
k
d
K
B dlarıyla sorulan sorulara verilen cevaplar ışığında
in
i ve sosyalleşmenin yay şmas
olaylaştırması açıs ı, ve iliği b ktadı
ivarında olup nispeten düşüktür. Diğer bir husus ise taşınabilir bilgisayar
ayısının azlığıdır. Oysa günümüzde hareketlilik (mobility) ön p
aati ile sınırlı olmayan bir çalışma şekli söz konusudur. Ama kurumda sadece
alışma ofislerinde bilgisayar kullanıldığı, kurumun Bilgi İşlem Merkezi tarafından
luşturulan Intranet’ine sadece kurum içinden erişilmekte olduğu Sanal Özel Ağ
luşturulmadığı için dışarıdan erişim olanağının bulunmadığı görülmektedir.
ukarıdaki tabloya göre, kurumda kullanılan tarayıcı sayısı oldukça yüksektir.
urumda tarayıcılar çeşitli verilerin (tutanak, gazete, dergi evrak vd) sayısal
rtama atılması amacıyla kullanılmaktadır. Kütüphane Dokümantasyon ve
ercüme Müdürlüğü bünyesinde oldukça yüksek kapasitede tarayıcılar
ullanılmakta çok büyük miktarlarda veri bilgisayar ortamına atılarak
epolanmakta ve kullanılmaktadır.
urumun bilgi ve iletişim teknolojisine ilişkin mevcut durumu, düzenlenen ankette
TD1-BTD2-BTD3-BTD4 ko
celenecektir.
BTD1 1-2 4-5
BTD2 1-2 4-5
BTD3 1-2 4-5
BTD4 1-2 4-5
Yönetici Grubu (%) (110)
10.0
63.6
8.2
70.9
6.4
81.0
6.4
74.5
Memur
(162)
Grubu (%) 23.5 54.7 16.7 64.8 9.9 71.6 9.9 71.6
Tümü (% ) (272)
18.0 60.0 13.2 67.3 8.5 75.4 8.5 72.8
Tablo 21- Anketin Bilgi ve İletişim Teknolojisi Altyapısı Değişkenine Göre Değerlendirilmesi- 1
202
Tablo 22- Anketin Bilgi ve İletişim Teknolojisi Altyapısı Değişkenine Göre Değerlendirilmesi-2
Bilgi yönetimine büyük kolaylık sağlayan bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısına
ilişkin mevcut durum yukarıdaki tablo ile değerlendirilecektir.
BTD1 (kurumun zaman ve mekan kısıtlama olmaksızın BT desteğini
sağlanması) değişkeni ile ifade edilen soruya yönetici grup %63.6 , memur
grubu ise daha düşük (%57.4) bir oranda olumlu cevap vermişlerdir. BTD2
ği
ğlaması) değişkeni ile ifade edilen soruya yönetici grup % 81.0, memur grubu
e % 71.6 gibi bir oranla olumlu cevap vermişlerdir. Memur grubu gerek BTD2
erek BTD1 sorularına yönetici gruptan iki kat daha fazla olumsuz bakmaktadır.
TD4 ( kurumun veri depolaması için BT desteği sağlaması) değişkeni ile ifade
dilen soruya yönetici grubu %74.5 memur grubu %71 gibi yüksek oranlarda
lumlu cevap vermişlerdir.
ablo 22 de bu değişkenler grubunda değişiklik en fazla gösteren
eğişkenin %27.5 ile BTD1, en az değişiklik gösteren değişkenin ise % 20.8 ile
TD3 olduğu söylenebilir. Diğer bir deyişle 272 kişiye uygulanan ankete verilen
vaplarda cevaplayanların, BTD3 kodlu anket sorusu ile ilgili (kurum gerekli
nformasyonu bulmak için BT desteği sağlar) daha fazla fikir birliği içinde
ldukları, aksine BTD1 kodlu sorusunda ise ( kurumun zaman ve mekan
BTD1 BTD2
BTD3
BTD4 N=272
Ortalama(µ) 3.49 3.59 3.75 3.72
Standart Sapma( σ) 0.96 0.86 0.78 0.80
Değişim Katsayısı (%) 27.5 23.9 20.8 21.5
( kurum çalışanlarının iletişim için BT desteği sağlaması) değişkeni ile ifade
edilen soruya yönetici grubu %70.9, memur grubu ise %64.8 oranında olumlu
cevap vermişlerdir. BTD3 ( gerekli enformasyonun bulunması için BT deste
sa
is
g
B
e
o
T
d
B
ce
e
o
203
kısıtlaması olmaksızın BT desteği sağlaması) daha fazla fikir ayrılığı içinde
oldukları söylenebilir.
Bilgi yönetimi açısından kurumda bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı olduğu,
kullanıcıların istedikleri enformasyonu bulma konusunda (BTD3) fikir birliği
içinde oldukları , kurumda üretilen verilerin sistematik depolandığı söylenebilir.
Ancak, kurumun bilgi ve iletişim teknolojisi daha ziyade verinin depolanması ve
erişim ağırlıklı olup bilgi yönetimi sistemini içeren günümüzde bu amaçla
kullanılan herhangi bir yazılımı mevcut değildir. Dolayısıyla sorulara verilen
cevaplar bu hususa göre değerlendirilmelidir.
Ayrıca, bilgi ve iletişim teknolojisi hızla gelişen ve değişen bir teknolojidir.
Dolayısıyla uygun teknolojinin seçilmesi ve seçilen bu teknolojinin etkin bir
şekilde kullanılması, bilgi yönetiminin daha etkin yürütülmesini sağlayacaktır.
204
III. BÖLÜM TBMM DE BİLGİ YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER MODELİ VE İSTATİSTİKSEL ANALİZİ 3.TBMM’de Bilgi Yönetimini Etkileyen Faktörler Modeli ve İstatistiksel Analizi Önceki bölümlerde, (kar amacı güden) örgütlerin günümüz zor piyasa
şartlarında yaşamlarını sürdürebilmeleri veya örgütlerin bilgi varlıklarından
ekonomik değer yaratabilmeleri için bilgiye dayalı etkin bir bilgi yönetimi
uygulaması gerekliliği belirtilmişti. Literatürde başarılı bir bilgi yönetimi
gütün yapısını ve örgüt kültürünü kapsamaktadır. Bu itibarla,
etk güven,öğrenme,örgüt yapısının merkeziliği,
bahsedilmektedir. Ayrıca çalışma bu faktörlerin bilgi yaratma sürecine
old cu olarak örgütsel yaratıcılığı
olumlu etkilediğini ve sonuçta da örgütün başarımını artıracağını belirtmektedir.
uygulaması için yapılan çalışmalar bilgi yönetimini etkileyen faktörler ve örgütün
yeteneğini veya becerisini dikkate almaktadırlar.374
Örneğin Gold, A.Malhotra ve Segars 375 başarılı bir bilgi yönetimini örgütün
yeteneği açısından incelemektedir. Bu bakış açısı bilgi altyapısı; bilgi ve iletişim
teknolojisini, ör
bilgi işleme mimarisini oluşturan bilginin edinilmesi dönüştürülmesi, uygulaması
ve bilginin korunması, etkin bir bilgi yönetiminin ön şartını oluşturmaktadır.
Başka bir örnek olarak, Lee ve Choi376 verilebilir. Bu çalışmada, bilgi yönetimini
ileyen yedi faktörden (işbirliği,
örgütteki ilişkilerin resmiliği, T-tipi beceri ve enformasyon altyapısı)
( sosyalleşme, dışsallaştırma, birleştirme ve içselleştirme) olumlu etkisi
uğunu ve bunun bilgi yönetiminin ara sonu
374 Lee H., Choi B., a.g.m , s.179 375 Gold A.N.,Malhotra A.,Segar A.H., a.g.m s:186 376 Lee H.,Choi B., a.g.m , s.180
205
Diğer bir örnek ise, Lee ve Lee377 tarafından yapılan çalışmadır. Bu çalışmada,
ütün bilgi yönetimi yeteneği, bilgi yönetimi süreçleri ve bilgi yönetiminin
arımı arasındaki yapısal ilişkiler incelenmektedir. Bu çalışmasında Lee ve
, örgütün bilgi yönetimi yeteneği ile
örg
baş
Lee ; T-tipi beceri, örgütsel yapı, kültür ve
enformasyon altyapısını, örgütün bilgi yönetimi süreci ile; bilginin yaratılması,
larında istihdamın genel olarak liyakata göre yapılmadığı görüşü
yaygındır.
- Kamu çalışanları yukarıdaki tespitler neticesinde bilginin yaratılacağı ve
paylaşılacağı bir ortamda çalışmamaktadır.
erişilmesi, gösterimi, kullanımı, dönüşümü ve ölçümünü, örgütün başarımı ile;
müşteri başarımını ve finansal başarımını incelemekte ve aralarındaki ilişkileri
ortaya koymaktadır.
Bu çalışmamızda ise, yukarıda verilen üç örnekten hareketle, kar amacı
gütmeyen kamu kurumlarında ve özelde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Sekreterliği Teşkilatında bilgi yönetimi uygulamasını etkileyen faktörlerin ne
derece etkin olacağı ve bu faktörlerin verimlilik ve e-kurum olmaya etkileri
incelenecektir.
Bu inceleme öncesi ülkemizdeki kamu kurumlarının bilgi yönetimini etkileyen
faktörler açısından bazı özelliklerini OECD 378 raporunda belirtilen özellikler
ışığında belirtmekte yarar vardır.
1- Kamu kurumlarının örgüt yapısı yasayla oluşturulmakta ve oluşturulan yapı
ise sıradüzen yapı şeklindedir.
2- Kamu kurum
3
7 Lee Y-C,Lee S-K, a.g.m s.21
378 OECD, “ Conclusion from the Results of the Survey of Knowledge Management Practices for Ministers/Departments/Agencies of Central Government in OECD Member Countries”, GOV/PUMA/HRM (2003)2
37
206
4 da i bilgi ve iletişim teknolojileri genel olarak e-devlet
uygulamalarının zamanında, hızlı ve güvenilir bir şekilde yapılmasına henüz
izin veren bir yapıda değildir. Ancak e-Dönüşüm Türkiye Projesi379 nedeniyle
bu durum aş aya çalışı tadır.
ağıdaki şekild n faktörlerin verimliliğe ve e-devlet
aya etkisi gösterilme tedir. Bu modele göre örgütler sosyal ve teknik yönü
n yap rdır. Örgütün sosyal yönünde bilgi yönetimi sağlayıcıları açısından;
irliği ve güven kavramlarıyla kültür yapısı, merkezileşme ve resmileşme ile
örgüt yapısı, ö ğrenme, T-tipi beceri ile insan yapısı
incelenmektedir. Örgütün teknik yönünde bilgi yönetimi sa layıcısı açısından
ise, bilgi ve iletişim teknolojisi alt apısıyla incelenmektedir. Ayrıca, bu model ile
bilgi yönetimi sağlayıc larının onaka’ n bilgi yaratma sürecine (SECI-
Sosyalle -Dış şma-Birleştirme-İçselleştirme) etkisi incelenmekte, ara
ç lar k örgütsel yaratıcılık ele alınmakta ve nihayet bu surecin kurumun
verimliliğine ve kamu kurumlar ği olan e-kurum
,
modelde sadece bilgi üretimi ele alınmakta, bilgi paylaşımı ve bilgi kullanımı yer
almamaktadır.
- Kamu kurumların k
ılm lmak
Aş e bilgi yönetimini etkileye
olm k
ola ıla
işb
ğrenme ile örgütsel ö
ğ
y
ı N nı
şme salla
ıktı o a
ı için e-devletin bir gereklili
oluşuna etkisi ortaya konmaktadır. Bu modelde vurgulanması gereken bir husus
379 http://www.bilgitoplumu.gov.tr
207
Bilgi
Bilgi Yönetimi Ara Sonucu
So
ö nü
Teknik
3.1 Araştırma Modeli Değişkenleri
Modelimiz temel olarak :
- bilgi yönetimi sağlayıcıları,
- bilgi yaratma süreci
- bilgi yönetimi ara sonucu olarak örgütsel yaratıcılık
- örgütsel verimlilik
Yönetimi Sağlayıcıları
Bilgi Yaratma
Süreci (BYS)
s y
l a
Y
Yönü
Şekil 8- Bilgi Yönetimini Etkileyen Faktörlerin Verimliliğe Etkisi Araştırma Modeli (Lee ve Choi
380 den uyarlanmıştır)
380 Lee H.,Choi B. a.g.m s:191
Kültür -İşbirliği(ISB) -Güven(GVN)
Yapı
(MRK) -Resmileşme
-M me
(RSM)
erkezileş
İnsan -T Tipi Beceri(TTB)
Bilişim Teknolojisi -BT Desteği(BTD)
Sosyalleşme (SOS)
Dışsalla(DIS
ştırma
) Birleştirme (BIR) İçselleştirme (ICS)
-Verimlilik
(VRM)
Örgütsel Yaratıcılık(YRT)
(EKR) -e-Devlet
Öğrenme
(OGR) Öğrenme
208
- e-devlet değişkenlerinden oluşmaktadır. Aşağıda bu değişkenlerin
özellikleri açıklanmaktadır.
3.1.1 Bilgi Yönetimi Sağlayıcıları
Bu çalışmamızda, bilgi yönetimi sağlayıcı değişkenler olarak; örgüt kültürünü
temsil eden güven ve işbirliği, öğrenme, örgüt yapısı, insan, bilgi ve iletişim
teknolojisini incelenecektir.
a) Kültür
Kültür ana değişkenini ise güven ve işbirliği alt değişkenleri oluşturmaktadır.
Kültür örgütün sürdürebilir yenilikçiliği için hangi bilginin örgüt içinde saklanması
gerektiğini de belirlemektedir. Dolayısıyla kültür bilgi yönetiminde önemli bir rol
oynamaktadır. Örgütte yerleşik olan kültürün değiştirilmesi zaman alacağı için
bilgi yönetimi sisteminin örgütün kültürüne göre inşa edilmesi başarı için
gereklidir. McDermot ve O’Dell381 ‘in belirttiği gibi örgütlerde kültür homojen
olmayıp alt kültürlerde mevcut olduğundan başarılı bir bilgi yönetimi için tek bir
yol yoktur. Bu nedenle örgütler örgüt içinde bilgi paylaşımını özendirici ve
çalışanlarını cesaretlendirici tedbirler almalıdır. Bu ise kurumdaki ilişkileri,
diğerini umursama veya önemseme kavramına odaklaştırarak ve güven ve
işbirliği sağlayarak yapılmalıdır. Çalışmamızda güven ve işbirliği değişkenleri
mizde GVN ve ISB kodlarıyla dörder adet soru oluşturulmuştur.
yönetimi sağlayıcıları arasında önemli bir yeri vardır. Örgütteki eğitim faaliyetleri
de öğrenmeyi artıran bir unsurdur. Ayrıca, Tsang 382 ,öğrenmenin örgütün
için anketi
b) Öğrenme
Yeni bilginin edinilmesi ve bu bilginin uygulanması olan öğrenmenin, bilgi
381 McDermott M., O’Dell C., a.g.m s:77 382 Tsang E.W.K, a.g.m s:78
209
başarımını da etkilediğini ifade etmektedir. Bu çalışmamızda öğrenme değişkeni
için ankette OGR koduyla dört soru oluşturulmuştur.
c)Örgütsel yapı
Bilgi yönetimini kısıtlayan veya kolaylaştıran diğer bir unsur örgütsel yapıdır.
Örgüt içinde yaratılan örtük bilginin paylaşılmasıyla bir paradoks yaşandığını
belirten Lubit383 , bilgi paylaşımını teşvik eden önemli bir unsur olarak örgüt
çalışmamızda organizasyon yapısı değişkenini
ın bilgi
aratımını azaltacağı, oysaki bu gücün dağıtılmasının çalışanların kendilerini
olacakları için bilgi yaratılmasının artacağını ifade
olduğu için örgütte insan yönetimi çok daha önem
yapısını dikkate almaktadır. Bu
oluşturan resmileşme ve merkezileşme alt değişkenleri ele alınacaktır.
Merkezileşme ile karar verici otoritenin ve denetimin nerede yoğunlaştığını ifade
edilmekteyken, resmileşme ile de karar ve iş ilişkilerine ne derecede resmi
kurallar ve standart politikalar tarafından yön verildiği ifade edilmektedir.Graham
ve Pizzo 384 , karar verici otoritenin tek merkezde yoğunlaşmasın
y
ifade etme konusunda rahat
etmektedirler. Damanpur385 ise örgütlerde iş ilişkilerindeki resmileşme azlığının
çalışanların daha rahat davranmalarına sebep olduğunu ve bunun ise yeni bilgi
yaratımını teşvik edeceğini belirtmektedir. Çalışmamızda merkezileşme ve
resmileşme değişkenleri için anketimizde MRK ve RSM kodlarıyla dörder soru
oluşturulmuştur.
d) İnsan
Bilgi yönetiminde en önemli süreçlerin başında bilgi yaratımı gelir. Bilgi ise
insana mahsus
3 Lubit R., “ Tacit Knowledge and Knowledge Managemen: The Keys to Sustainable ompetitive Advantage”, Organizational Dynamics, Winter 2001, Vol.29, No:4, s.175
384 Graham A.B.,Pizzo V.G “ A Queation Balance: Case studies in knowledge management” European Management Journal, 1996, Vol.14, No.4, pp:338-346 385 Damanpur F. “Organizational Innovation: A meta –analysis of effects of determinants and moderators” ,Academy of Management Journal, 1991, Vol.34, No. 3, pp: 555-590
38
C
210
kazanmaktadır. Örgütlerin aşırı rekabet ortamında hayatta kalabilmeleri yeni
Teknolojisi
emli bir unsur olmaktadır. Bu çalışmamızda teknoloji
eğişkeni için anketimizde BTD kodu ile yine dört soru oluşturulmuştur.
oluşturulmuştur.
bilgi yaratmaları ile mümkündür. Bilgiyi yaratacak olan insanın ise gerekli
beceriye sahip olması şarttır. T-tipi beceri insanların, birbirleriyle daha sinerjik
konuşma yapmalarını ve birlikte çalışmalarına olanak vermektedir. Bu
çalışmamızda insan değişkeni için anketimizde TTB kodu ile dört soru
oluşturulmuştur.
e) Bilgi ve İletişim
Örgüt içinde ve dışında çok büyük miktarlarda veri yaratılmakta, depolanmakta,
aktarılmakta ve kullanılmaktadır. İşte teknoloji bu noktada devreye girmekte yeni
bilgi üretimi için ortam sağlamaktadır. Dolayısıyla bilgi ve iletişim teknolojisi bilgi
yönetimini kolaylaştıran ön
d
3.1.2 Bilgi Yaratma Süreci
Alavi ve Leinder386 bilgi yönetimi sürecini; bilginin yaratılması, depolanması,
aktarılması ve uygulanması olarak birbirini doğrusal sırada takip etmeyen ama
aynı zamanda oluşan dört aşamada tanımlar. Daha önceleri vurgulandığı gibi bu
süreçte,günümüzde stratejik öneme sahip olan düzenli olarak yeni bilginin
yaratılmasıdır. Bu çalışmamızda bilgi yaratma süreci olarak SECI387modeli ele
alınmıştır. Sosyalleşme, dışsallaştırma, birleştirme ve içselleştirme olarak
adlandırılan bu süreç için ankette SOS, DIS, BIR ve ICS kodlu sorular
386 Alavi M, Leinder D., a.g.m s.107 387 Nonaka I,Toyama R., Konno N. a.g.m.
211
3.1.3 Bilgi Yönetimi Ara Sonucu Olarak Örgütsel Yaratıcılık
Bilgi yönetiminin ara sonucu olarak ele alınan örgütsel yaratıcılığı, Woodman,
awyer ve Griffin388 “ karmaşık bir sosyal sistemde, bireyler tarafından değeli,
aratılması” olarak tanımlamaktadır.
Bu tanımdan hareketle örgütsel yaratıcılığı, yeniliğin (innovation) bir alt kümesi
olduğu belirtmekte ve yeniliğin ise örgütsel değişimin bir alt kümesi olduğu
ifade etmektedir.
anlayışı; yaratıcı süreç, yaratıcı ürün, yaratıcı hizmet ve
ğiştirdiği için
olay bir işlem değildir. 389 Dolayısıyla, önemli olan örgütteki herhangi bir
aliyetin örgüt başarımına ölçülebilir iyileştirmeleri getirip getirmediğidir. Bilgi
yönetimi açısından örgütsel başarımı ölçmek için kullanılan yöntemler dört
grupta toplanmaktadır. Bunlar sırasıyla; finansal ölçüler, zihinsel sermaye,
maddi ve maddi olmayan varlık getirisi ve dengeli kontrol paneli (balanced
u çalışmada ölçü olarak kamu sektörü için 10.12.2003 tarih ve
sindeki
S
faydalı yeni bir ürün, hizmet veya süreç y
Örgütsel yaratıcılık
yaratıcı insan, yaratıcı durum ve hepsinin birbiriyle etkileşebileceği bir yöntemi
gerektirmektedir. Bu çalışmamızda örgütsel yaratıcılık için ankette YRT kodlu
dört soru oluşturulmuştur.
3.1.4 Örgütsel Verimlilik ve E-Devlet
Örgütsel başarımı ölçmek yönetici ve çalışanların davranışlarını de
k
fa
390
scorecard) dir. B
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrolü Kanunun391 1. madde
odman R.W.,Sawyer J.,Griffin R.W. , “Toward Creation of Organizatioal Creativity” ,The
of Management Review.1993, Vol. 18, No:2, pp:293-321 389
kuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt 2, Sayı:3, 2000 391 http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5018.html
388 WoAcademy
Lee H.,Choi B., a.g.m s:190 390 Örnek A.Ş., “Balanced Scorecard: Bilgiden Stratejiye Ulaşılabilecek Yeni Bir Araç”, Do
212
amacı ve 9. maddesinde belirtilen esasları kapsayan VRM kodlu dört , EKR
odlu ise üç soru oluşturulmuştur.
3.2 ARAŞTIRMA MODELİ HİPOTEZLERİ
rde değinilen teorik temellere
Güven ve İşbirliği
et ve davranışlarda karşılıklı olarak bağlılığı sürdürmek olarak
ile işbirliği arasında olumlu bir ilişki vardır.
Öğrenme
ğrenme ve eğitim aracılığıyla örgütlerin bilgi yaratımında çalışanlarına katkı
sağladıkları için;
H3: Bilgi yaratma süreci ile öğrenme arasında olumlu bir ilişki vardır.
l olmayacak yapıda olması nedeniyle;
e iş ilişkilerinin resmi kurallara bağlanmasının bilgi yaratmasını zorlaştırdığı
in;
H5: Bilgi yaratma süreciyle resmileşme arasında olumsuz bir ilişki vardır.
k
Bu çalışmamızda kullanılacak hipotezler büyük ölçüde bilgi yönetimi
literatüründe ifade edilen ve önceki bölümle
dayanmaktadır. Hipotezlerimiz ise aşağıdaki değişkenler için yapılmaktadır.
Güveni niy
tanımlanmış ve güven ortamının grup içinde insanların birbirlerine aktif olarak
yardım etme derecesi olarak tanımlanan işbirliğini artıracağını ve bu ikisinin bilgi
yaratma sürecine olumlu katkı yapacağını ifade etmiştik. Bu itibarla;
H1: Bilgi yaratma süreci ile güven arasında olumlu bir ilişki vardır.
H2: Bilgi yaratma süreci
Ö
Örgütsel Yapı
Örgüt yapısının bilgi akışına enge
H4:Bilgi yaratma süreciyle ademi merkezileşme arasında olumlu bir ilişki vardır.
v
iç
213
İnsan
392
T-tipi beceri ile , T harfinin yatay çizgisiyle sembolize edilen, konuları geniş bir
açıdan ele almayı , T harfinin dikey çizgisiyle de konuları derinlemesine ele alan
teori ve pratiği birleştirebilen beceri ifade edilmektedir. Böyle bir beceri bilgi
yaratılması açısından önemlidir. Dolayısıyla;
H6: Çalışanların T-tipi beceriye sahip olmasıyla bilgi yaratma arasında olumlu
ilişki vardır.
ilgi ve iletişim teknolojileri bilgiyi birkaç yönde etkilemektedir. İlki, bilginin hızlı
ı ve değişimini kolaylaştırmaktadır.
bir teknoloji dağınık bilgi akışını bütünleştirmektedir. Son
Teknoloji
B
bir şekilde toplanmasını, depolanmasın
İkincisi, gelişmiş
olarakta açık bilginin aktarılması ile sınırlı olmaksızın bilgi yaratılmasını teşvik
etmektedir. Dolayısıyla;
H7: Bilgi yaratma süreciyle teknoloji arasında olumlu bir ilişki vardır.
Örgütsel Yaratıcılık
Örgütsel yaratıcılık yeni bir ürün veya hizmetin yaratılması yeteneğini ifade
etmektedir. Bilgi örgütün yaratıcı olmasında önemli rol oynamaktadır.
Yaratıcılığın sahip olunan bilgi miktarıyla fazla ilişkisi yoktur aksine bilginin
yaratılması ve paylaşılması ile ilişkilidir. Bilgi yaratma süreci örgütsel yaratıcılığı
kolaylaştırmaktadır. Dolayısıyla;
H8: Bilgi yaratma süreciyle örgütsel yaratıcılık arasında olumlu bir ilişki vardır.
392 Johannenssen J.,Olsen B.,Olaisen J., “ Aspects of Innovation Theory Based On Knowledge Management”,International Journal of Information Management, 1999, Vol.19, No.2, pp: 121-139
214
Örgütsel Verimlilik
Örgütlerin başarımı ( sahip olduğu paza
r payı, karlılığı, büyüme hızı, yenilikçiliği
kip firmalarla karşılaştırılarak belirlenmektedir. 393 Bilgi temelli ekonomide,
örgütsel ya örgütsel de te m gütsel değişimin temel
liliği iyile e ve nilik çeşitli örgütsel başarımı
şar yarat ığı te eden bir sürecin çıktısı
ısı
örgüts verim aras olumlu bir ilişki vardır.
aratıcılık ile e-devlet aras olum r ilişki vardır.
İSTİKSEL ANALİZ
M Genel krete idari ı merkez birimlerinde
buna nket ulanm . 395 Bu anketlerden geri
i anket geri d üş veya cevaplama oranı %93.8 dir. Anket iki
kişilik birinci grubu oluş ve yönetici grubu olarak
ısı, müdür ünvanlı çalışanlar
ulunmakta, tesadüfi örneklemeyle belirlenen 162 kişilik ikinci grubu oluşturan
ra
ratıcılık ğişimi msil et ektedir.Ör
amacı, örgütsel verim şm ye gibi
kapsamaktadır. Örgütsel ba ım ıcıl şvik
olarak düşünülebilir.394 Dolay yla:
H9: Örgütsel yaratıcılık ile el lilik ında
H10: Örgütsel y ında lu bi
3.3 MODELİN İSTAT İ
3.3.1 Örneklem
Bu araştırmada TBM Se rliği teşkilat
çalışan 290 kurum mensu a uyg ıştır
dönüş 272 dir. Yan ön
gruba uygulanmıştır. 110 turan
adlandırılan grupta kurumda şef, müdür yardımc
b
ve memur grubu olarak adlandırılan grupta kurumda 15 yılını tamamlamış,
memur, mühendis, doktor,uzman ve müşavir ünvanlı çalışanlar bulunmaktadır.
Memur grubunu oluşturanlarda aranan 15 yıllık kurum çalışanı olma şartının, bu
memurların kurumu iyi tanımaları ve dolayısıyla gerek kurum kültürünü ifade
etmede daha fazla bilgiye sahip olmaları, gerekse kurum iş süreçlerini daha iyi
393
performance”, Long Range Planning, 1997, Vol.30, No.3, pp: 427-441 Drew S.,” From knowledge to action: The impact of benchmarking on organizational
r?, Nasıl Değerlendirilir?”,Seçkin 394 Lee H., Choi B., a.g.m s: 194 395 Baş T., “Anket, Nasıl Hazırlanır?, Nasıl UygulanıYayınevi, Anakara,2001, Birinci Baskı
215
bilmeleridir. Aşağıdaki tabloda Kurumda anket uygulanan birimler ve
cevap dağılımı veril r
IMI AnSa
ket K ılım %
latif %
Araştırma Me zi Md. 2,2 Basımevi Bütçe Md 1 Kanunlar İda ,4 Kanunlar Md 2 Kütüphan er. 1 Tutanak Md.-7 22 8,1 Basın ve şki Genel Ev M Parlamen etle 1 Televizyo Baştabip İç Hizmetler 2,9 Sosyal Hi Md 1 Personel leri 2 Personel d.- Persone İd. Muhaseb 1 İşletme Yap 3,3 Park ve B Md Bilgi İşlem Md.-23 Dış İliş. P -24 Genel Se İd. Hukuk Mü i-26 ,8 Mali Hizmetle 7 2,6 Satınalma Md.-28 1 Sivil Savunma Uzma ,7 Kültür San ın K 0 Toplam 2 0,0 Tablo 23- Ce Bi G Dağıl
Ankete cevap veren 2 grubun bilgi yönetimi sağ verdikleri
cevaplar ri ığını belirlemek
stinde sadece OGR3 ve MRK4 bağımsız değişkenlerinde 0.01 anlamlılık
düzeyinde birbirinden farklı o c d bağ sız değ şkenlerde ise
yine ayn mlı ind h gi bir ığ ad örülmüş ve
araştırma modeline tüm cevaplar ( ı
arasında ce atıc e lgi yar sür b mında 0.01
anlamlılık düzeyinde farklılık bulunmaktadır.
layanların m iekted .
BIR ket yısı 6
Anat
KümüKatılım
2,2 rke -1 Md.- 2 8 2,9 5,1.-3 Kararlar
1 1
4,0 9,29,6ri Şb. Md.-4
Kararlar .-5 5 9,2 18,8e Dok.T Md.-6 8 6,6 25,4
33,5 Halkla İli ler Md.-8 6 2,2 35,7rak Arşivter Hizm
d.-9 ri Md.-10
6 7
2,2 6,3
37,944,1
n Md.11 3 1,1 45,2lik-12
Md.-13 9 8
3,3 48,551,5
zmetler .-15 4 5,1 56,6Özlük İşEğitim M
Md.-16 18
5 6
9,2 2,2
65,868,0
l ve Muh. Şb. Md.19 6 2,2 70,2e Md.-20ım Md.-21
0 9
3,7 73,977,2
ahçeler .-22 8 2,9 80,18 9
2,9 3,3
83,186,4rot. Md.
kreterlik Şb. Md.-25 6 2,2 88,6şavirliğ
r Md.-2
5 7
1 90,493,0
3 4,8 97,8nlığı -29 urulu-30
2 4
98,5100,at Yay 1,5
72 10 Ankete vap Verenlerin rimlere öre ımı
layıcıları için
ın birbi nden farklı olup olmad için yapılan ANOVA
te
lduğu an ak iğer tüm ım i
ı anla lık dereces e her an farklıl ın olm ığı g
272) bir grup olarak ele alınm ştır. Her iki grup
sade örgütsel yar ılık v bi atma ecinin ir kıs
216
- ANOVA (Bilgi Yönetimi Sa yıcılar
Değ lerK
T SD Ka
O
Tablo 24 ğla ı)
işken
areler op.
reler rt.
F
Sig.
ISB1 Gruplar arası 2,423 1 2,423 2,273 ,133
ISB2 Gruplar arası 0,093 1 0,093 ,117 ,733
ISB3 Gruplar arası 0,185 1 0,185 ,208 ,648
ISB4 Gruplar arası 0,470 1 0,470 ,363 ,547
GVN1 Gruplar arası 3,803 1 3,803 5,568 ,019
GVN2 Gruplar arası 0,732 1 0,732 ,849 ,358
GVN3 Gruplar arası 2,452 1
GVN4 Gruplar arası 0,336 1 0,336
2,452 1,973 ,161
,355 ,552
0,724 ,879 ,349
OGR2 Grupl arası 807 ,017
Gruplar arası 9 69 76
MRK4 Gruplar arası 3,516 1 3,516 2,994 ,085
RSM2 Gruplar arası 0,182 1 0,182 0,150 ,699
45 ,351 ,554
RSM4 Gruplar arası 2,604 1 2,604 2,113 ,147
arası
ci-SECI)
SOS1 Gruplar arası 20,247 1 20,247 19,202 ,000
OGR1 Gruplar arası 0,724 1
ar 7,505 1 7,505 5,
OGR3 5,76 1 5,7 4,5 ,033
OGR4** Gruplar arası 12,120 1 12,120 12,902 ,000
MRK1 Gruplar arası 1,837 1 1,837 1,630 ,203
MRK2 Gruplar arası 0,795 1 0,795 ,887 ,347
MRK3** Gruplar arası 7,964 1 7,964 7,266 ,007
RSM1 Gruplar arası 1,663 1 1,663 1,677 ,196
RSM3 Gruplar arası 0,445 1 0,4
TTB1 Gruplar 0,395 1 0,395 ,377 ,540
TTB2 Gruplar arası 0,764 1 0,764 ,712 ,399
TTB3 Gruplar arası 0,943 1 0,943 1,447 ,230
TTB4 Gruplar arası 0,122 1 0,122 ,132 ,717
BTD1 Gruplar arası 4,566 1 4,566 5,024 ,026
BTD2 Gruplar arası 2,064 1 2,064 2,792 ,096
BTD3 Gruplar arası 0,724 1 0,724 1,189 ,276
BTD4 Gruplar arası 0.027 1 0.027 ,041 ,839
** 0.01 anlamlılık düzeyinde farklılık vardır.
Tablo 25-ANOVA (Bilgi Yaratma Süre
Değişkenler
Kareler Top.
SD
Kareler Ort.
F
Sig.
SOS2 * Gruplar arası 5,382 1 5,382 5,370 ,021
SOS3 * Gruplar arası 2,983 1 2,983 2,940 ,088
SOS4 Gruplar arası 8,254 1 8,254 8,222 ,004
DIS1 Gruplar arası 19,627 1 19,627 19,365 ,000
217
DIS2 Gruplar arası 20,873 1 20,873 20,115 ,000
DIS3 Gruplar ar 8, 1 0
BIR1 Gruplar ar , 1 1
Gruplar ar sı 5,535 1 5,535 0 ,004
3 Gruplar arası 7,513 1 7,513 11,829 ,001
BIR4 Gruplar ara ı 15,758 15 19,496 ,000
ICS1 Gruplar arası 24,797 24 26,988 ,000
ICS2 Gruplar arası 14,881 14 16,416 ,000
ICS3 * uplar ar ı 6,005 6 5,47 ,020
anlamlılık düzeyinde farklılık yoktur.
ablo 2 VA (Ör tsel Yaratıcı
eğişkenler
Kareler Top.
KareOr
F
Sig.
ası 1 939 1 18,939 7,816 ,00
ası 8 439 1 8,439 0,629 ,00
,25BIR2
BIR
a 8
s 1 ,758
1 ,797
1 ,881
Gr as 1 ,005 9
* 0.01
T 6- ANO gü lık)
D
SD ler t.
YRT1*** plar ar ı 13,745 13 12,66 ,000
YRT2*** Gruplar arası 16,069 16 14,038 ,000
*** plar ar ı 21,824 21, 4 18,85 ,000
YRT4*** Gruplar arası 12,760 12 11,619 ,001
*** ılık düzeyinde her iki grup aras anlamlı farklılık va 27-ANOVA (Verimlilik ve e-Devlet)
ğişkenler
Kareler Top.
KareOr
F
Sig.
Gruplar ar sı 0,277 0, 7 ,201 ,655
Gru as 1 ,745 8
1 ,069
YRT3 Gru as 1 82 1
1 ,760
0.01 anlaml ında rdır.
Tablo
De
SD ler t.
VRM1 a 1 27
VRM2 Gruplar arası 5,146 1 5,146 4,149 ,043
3 uplar ar ı 0,084 0, 4 ,08 ,765
VRM4 Gruplar arası 1,863 1 2,005 ,158
EKR1 Gruplar arası 3,631 3 4,785 ,030
2 ruplar ar ı 2,595 2, 5 2,67 ,103
EKR3 Gruplar arası 1,377 1 1,490 ,223
amlıl i grup arasında anlamlı far yoktur 3.3.2 Güvenirlik ve Geçerlilik Analiz
Y elirt değişkenleri oluştu her bir me sor na ait güvenirlik
ve geçerlik testleri SPSS 10.0 istatistik programı nılarak yapılmıştır
VRM Gr as 1 08 9
1 ,863
1 ,631
EKR G as 1 59 6
1 ,377
0.01 anl ık düzeyinde her ik klılık .
i
ukarıda b ilen r na lçö uları
kulla .
218
Tablo 28. Güvenirlilik ve Geçerlilik Test Sonuçl ı
ru Sayısı
AriOrtalama
StandaSa
Güv ik (Cronbach α )
Geçerlilik (Fayü
ar
Ölçme Kodu So tm tik e rt pma
enirlktör
kleri) Bilgi Yönetimi
ları
Sağlayıcıİşbirliği ISB1 ISB2 ISB3 ISB4
3.47 2.81
01.
ISB 4 3.12 3.57
1.03 0.89 .94 14 0.429
0.80 0.562 0.582 0.434
Güven GVN1 GVN2
GVN 4 3.78 3.31 3.31 3.41
0.83 0.93 1.12 0.97
0.91 0.479 0.576 0.613 0.666
GVN3 GVN4 Öğrenme OGR 4 0.80 OGR1 OGR2 OGR3 OGR4
3.75 2.87 3.35 3.13
0.91 1.15 1.13 0.99
0.456 0.570 0.732 0.599
A.Merkezileşme
MRK4
MRK* 3
2.33
1.09
0.67
0.333
MRK2 MRK3
3.15 2.67
0.95 1.06
0.523 0.548
Resmileşme RSM2 RSM4
RSM** 2 3.29 2.86
1.10 1.11
0.04 0.180 0.480
T-Tipi Beceri
TTB2 TTB3
TTB 4
2.69 3.76
1.04 0.81
0.71
0.0.
TTB1 2.84 1.02 0.608 682 415
TTB4 3.55 0.96 0.390 Teknoloji
D2 D3
BTD 4
3.59 3.75
0.86 0.78
0.86
0.642 0.837
BTD1 BTBTBTD4
3.49
3.72
0.96
0.80
0.596
0.629 BiSü
lgi Yaratma reci
SoSOS1
SOS4
3.24
3.22
1.06
1.02
0.612
0.669
syalleşme SOS 4 0.87
SOS2 SOS3
3.51 3.24
1.01 1.01
0.626 0.661
DıDIDIS2 3.21
04
1.05
0.91 0.761 0.777
şsallaşma S1
DIS 3 3.30 1.
DIS3 3.14 1.06 0.700 Birleştirme BIRBIRBIR3 BIR
BIR
4
3.75 3.50
0.81 0.93
0.88
0.774 0.733
1 2
4
3.43 3.64
0.91 0.83
0.606 0.681
İçsICS1 ICS2 ICS3
3.34 3.29 3.11
1.00 0.98 1.06
0.90 0.762 0.740 0.660
elleştirme ICS 3
Örgütsel Yaratıcılık YRT1 YRT2 YRT3 YRT4
YRT 4
3.39 3.10 3.23 3.20
1.06 1.10 1.11 1.07
0.94
0.727 0.827 0.784 0.829
219
M1
VRM
4
3.0
Verimlilik VRVRM2 VRM3 VRM4
6
3.00 2.76 2.96
1.17 1.12 0.97 0.97
0.91 0.619 0.760 0.851 0.769
E-Devlet EKR 3 0.88 0.99
0.75 0.678 0.605
EKR1 EKR2
3.67 3.39
EKR3 3.56 0.96 0.381 Tablo 29- Güvenirlilik ve Geçerlilik Test Sonuçları (Devam)
Tablo 29 a ilişkin notlar:
Güvenirlik testi için Cronbach α testi uygulanmıştır. Bu teste göre elde edilen
değer 0.40 ile 0.60 arasında ise ölçek düşük güvenirlik, değer 0.60 ile 0.80
arasında ise ölçek oldukça iyi güvenirlik, değer 0.80 ile 1.00 arasında ise yüksek
güvenirlik gösterdiği ifade edilir.396 Geçerlilik testi için faktör analizi yapılmış ve
her bir değişkenin faktör yükleri dikkate alınmıştır. Faktör yüklerini 0.400 ve
daha yukarı değişkenler geçerliliği olan değişkenler olarak belirlenmiştir.
• MRK kodlu 4 sorudan oluşan değişkende MRK1 alt kodlu sorunun soru
ölçekten silinirse sütununda ( alpha if item deleted) önerildiği gibi ölçekten
çıkarılmasıyla geri kalan MRK2,MRK3 ve MRK4 kodlu sorulardan oluşan
ölçme modeli için bu Cronbach α değeri elde edilmiştir.
• Resmileşmede güvenirlik testi DÜŞÜK güvenirlik bulunmuş , geçerlilik
testinde ise sadece RSM4 başarılı olmuştur.
çıkarılarak güvenirlik
k model açısından
• E-Devlet ölçme modelinde ise EKR3 sorusu ölçekten
(alpha if item deleted) testinin 0.80 olacağı önerilmiş anca
bu gerekli görülmemiştir.
396 Özdamar K. ,” Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi”, Kaan Kitabevi, 2004, Genişletilmiş 5. Baskı, Cilt 1, s:. 633
220
• Geçerlilik testinde başarısız olan değişkenler ise RSM2 (0.180),
MRK4(0.333) ve TTB4 (0.390) tür.
3.3.3 Yapısal Modelin Değerlendirilmesi
Önceki bölümde bilgi yönetimi sağlayıcılarının bilgi yaratma sürecine etkileri,
bilgi yaratma süreci ile örgütsel yaratıcılık arasındaki ilişkiyi ve örgütsel
yaratıcılığın örgüt verimliliğine etkilerinin teorik arka planı verilmişti. Bu teorik
arka plandan hareketle oluşturulan yapı, Yapısal Eşitlik Modellemesi 397
(Structural Equations Modelling) ile incelenecek ve LISREL 398 8.51 paket
programı kullanılacaktır. Bu analiz yapılırken bir kamu kurumu olan TBMM
Genel Sekreterliği İdari Teşkilatında bu konuda Şubat 2007 de yapılan ankette
elde edilen veriler kullanılarak kurulan model test edilecek ve elde edilen veriler
ile kurulan yapısal eşitlikler modeli arasındaki uyum değerlendirilecektir. Bu
analiz aynı zamanda bilgi yönetimi sağlayıcılarının bir kamu kurumu olan TBMM
Genel Sekreterliği İdari Teşkilatındaki durumunu ortaya koyacak ve olası bir bilgi
yönetimi uygulaması için hangi unsurlara vurgu yapılması gerektiği belirtilecektir.
Aşağıdaki kısımda LISREL 8.51 kullanılarak kurulan araştırma modelimizin
sonuçları yer almaktadır.
3.3.3.1 Araştırma Modeli Değişkenlerinin Tahminleri
(LISREL Estimates -Maximum Likelihood)
Yapısal eşitlik analizlerinin amacı, önceden belirlenen ilişki örüntülerinin
toplanan veri tarafından doğrulanıp doğrulanmadığını ortaya koymaktır. Bu
397 Loehlin J.C., “Latent Variables Models: An Introduction to Factor,Path and Structural Eqeation Analysis”, Fourt Edition, 2004, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, Mahwah New Jersey 398 Jöreskog K.,Sörbom D., Oct. 2001, Scientific Software International Inc.,
221
çalışmada ortaya konan teori ise; bilgi yönetimi sağlayıcılarının (kültür, öğrenme,
yapı, insan ve teknoloji) bilgi yaratma sürecine olumlu etki yaptıkları ve bilgi
yaratma sürecinin ise örgüt yaratıcılığını olumlu etkileyeceğini ve bunun
neticesinde verimliliği ve kamu sektörü için e-devleti olumlu etkileyeceğidir.
Yapısal eşitlik analizlerinde ilk yapılan çalışma ölçme modelinin testidir.399 Bu
test yukarıdaki bölümde güvenirlik ve geçerlilik testleri ile ifade edilmiştir.
Aşağıda ise bu test sonuçlarından hareketle oluşturulan yapısal modelin
değişkenleri ve eşitliklerinin tahmini değerleri verilmektedir. Modelleme
ızda çok sayıda değişkeni modele dahil ederken veya
açısından yapısal eşitlik çalışmaları üç türe (doğrulayıcı modelleme,alternatif
modelleme, model geliştirme) ayrılmaktadır. Bunlar arasında en çok kabul
göreni ise alternatif modellemedir. Alternatif modellemede bir dizi değişken
arasındaki ilişkilerin açıklanmasından birden fazla modelin aynı düzeyde
sonuçlar vermesi her zaman mümkün olmakta, ayrıca söz konusu değişkenler
arası ilişkilere dair olası en iyi açıklamanın test edilen model tarafından
üretildiğine dair güçlü kanıtların sunulmasına olanak tanımaktadır. 400
Dolayısıyla çalışmam
çıkarırken hangi kritere göre bunun yapıldığı daha kolay anlaşılacaktır.
Modelimize resmileşme ile ifade edilen ve RSM1,RSM2,RSM3 ve RSM4
değişkenlerinden oluşan örgüt yapısının çalışanlar arasındaki ilişkileri belirlediği
varsayılan değişkenler güvenirlik testinde başarılı olamamış (Cronbach alfa
değeri 0.4 ün altında) , sadece RSM4 değişkeni geçerlilik testinde başarılı
olmuştur. Bu nedenle modelimize resmileşme ile ilgili örtük değişen dahil
edilmemiştir. Diğer bir ifadeyle H5 hipotezimizi (bilgi yaratma süreciyle
399 Şimşek Ö.F.“Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş- Temel İlkeler ve Uygulamalar”, Ekinoks Yayınları, Ankara, 2007 400 Şimşek Ö.F. a.g.e s:3-4
222
resmileşme arasında olumsuz ilişki vardır) test etme olanağımız ortadan
kalkmıştır. Ayrıca bilgi ve iletişim teknoloji desteğini ölçen BITDES örtük
eğişkeni yapısal modelimizde bilgi yaratma sürecinde çok düşük t değeri (0.05)
(latent) değişkenini,
ve ICS3 kodlarıyla 9
örtük değişkenini,
ğişken, e-devlet örtük
işken olmak üzere
içsel değişkenden
yıcıları oluşturmaktadır.
,GVN4 kodlarıyla 6
R3,OGR4 kodlarıyla 4
larıyla 2 değişken,
INSAN örtük değişkenini TTB1,TTB2,TTB3 kodlarıyla 3 de işken olmak üzere
L den elde edilen bu
n varyans (R2) yer
d
verdiği için modele dahil edilememiştir. Başka bir ifade ile H7 hipotezimizi
(teknolojinin bilgi yaratma sürecine olumlu etkisi vardır) test etme olanağı
bulunamamıştır. Çalışmamızda alternatif modeller stratejisini kullandığımızdan
modelimize gerek geçerlilik gerek güvenirlilik gerekse uyum istatistiklerine göre
yapıyı en iyi açıklayan değişkenler dahil edilmiştir.
Modelimiz, bilgi yaratma sürecini ifade eden BILYAR tük ör
SOS1, SOS3, SOS4 , DIS1 DIS3, BIR1 BIR4, ICS1
değişken, örgütsel yaratıcılığı ifade eden ORGYARAT
YRT1,YRT2 YRT3, YRT4 kodlarıyla 4 değişken, verimliliği ifade eden VERIM
örtük değişkenini VRM1, VRM2,VRM4 kodlarıyla 3 de
değişkenini ifade eden EKR1,EKR2, EKR3 kodlarıyla 3 değ
uyum istatistikleri beklenen düzeye ulaşan 19
oluşturmaktadır.
Modelimizin dışsal değişkenlerini ise bilgi yönetimi sağla
KULTUR örtük değişkenini, ISB1 ,ISB3, ISB4, GVN1, G N2V
değişken, OGRENME örtük değişkenini OGR1,OGR2,OG
değişken, MERKEZ örtük değişkenini MRK2, MRK4 kod
ğ
15 dışsal değişkenden oluşturmaktadır. Aşağıda LISRE
değişkenlerin tahmin değerleri, hata varyansı ve açıklana
almaktadır.
223
Araştırma modelimizin LISREL den elde edilen yol katsayıları ve t-değerlerine
ent Equations)
lan standart hata
eğerleri verilmektedir.
3 değişkenlerinde
(R2=0.65), en az ise SOS3 değişkeninde (R2= 0.43) açıklanmıştır.
a) SOS1 = 0.68*BILYAR, Errorvar.= 0.52 , R² = 0.47
(0.060) (0.046) c) SOS4 = 0.68*BILYAR, Errorvar.= 0.39 , R² = 0.55 (0.060) (0.037) 11.39 10.65
65
51
0.99 10.80
(0.053) (0.033) 12.27 10.15
ı) ICS3 = 0.75*BILYAR, Errorvar.= 0.45 , R² = 0.56 (0.065) (0.043)
eğişkeni en çok YRT2
değişkeninde (R2=0.78), en az ise YRT1 değişkeninde (R2= 0.73) açıklanmıştır.
ilişkin diyagramlar EK-1 ve EK-2 ye konmuştur.
3.3.3.1.1 Araştırma Modeli Ölçme Eşitlikleri (Measurem
r aa) dan ı) ya kadar verilen eşitliklerin hemen altında ye
(parantez içindeki değerler) ve bu değerlerin altında da t- d
Buna göre BILYAR örtük değişkeni en çok ICS1 ve DIS
(0.048)
10.91
b) SOS3 = 0.62*BILYAR, Errorvar.= 0.50 , R² = 0.43
10.19 11.02
62 d) DIS1 = 0.75*BILYAR, Errorvar.= 0.35 , R² = 0. (0.062) (0.034)
12.05 10.31 e) DIS3 = 0.79*BILYAR, Errorvar.= 0.35 , R² = 0.
(0.065) (0.035) 12.26 10.16
4 , R² = 0. f) BIR1 = 0.59*BILYAR, Errorvar.= 0.3.054) (0.032) (0
1
g) BIR4 = 0.56*BILYAR, Errorvar.= 0.36 , R² = 0.46
10.51 10.94
h) ICS1 = 0.73*BILYAR, Errorvar.= 0.29 , R² = 0.65 (0.059) (0.029)
11.49 10.61
i) dan l) ye kadar verilen eşitliklerde, ORGYARAT örtük d
224
73 i) YRT1 = 0.88*ORGYARAT, Errorvar.= 0.28 , R² = 0
(0.029) .
(0.047) (0.026) 19.44 9.20
k) YRT3 = 0.92*ORGYARAT, Errorvar.= 0.26 , R² = 0.77 (0.048) (0.028) 19.21 9.34 (0.044) (0.021)
m) VRM1 = 0.87*VERIM, Errorvar.= 0.53 , R² = 0.59 9.27 n) VRM2 = 0.99*VERIM, Errorvar.= 0.19 , R² = 0.84 (0.068) (0.045)
yer alan standart hata
ğerleri verilmektedir.
göre EDEVLET örtük değişkeni en çok EKR1 değişkeninde (R2=0.68), en
9.72
j) YRT2 = 0.92*ORGYARAT, Errorvar.= 0.24 , R² = 0.78
l) YRT4 = 0.91*ORGYARAT, Errorvar.= 0.18 , R² = 0.82
20.55 8.36
m) dan o) ya kadar verilen eşitliklerin hemen altında yer alan standart hata
(parantez içindeki değerler) ve bu değerlerin altında da t- değerleri verilmektedir.
Buna göre VERIM örtük değişkeni en çok VRM2 değişkeninde (R2=0.84), en az
ise VRM1 değişkeninde (R2= 0.63) açıklanmıştır.
(0.057)
14.48 4.20 o) VRM4 = 0.73*VERIM, Errorvar.= 0.32 , R² = 0.63 (0.054) (0.036) 13.32 8.79
ö) den r) ya kadar verilen eşitliklerin hemen altında
(parantez içindeki değerler) ve bu değerlerin altında da t- de
Buna
az ise EKR3 değişkeninde (R2= 0.21) açıklanmıştır.
Ö) EKR1 = 0.73*EDEVLET, Errorvar.= 0.22 , R² = 0.68 (0.033) 6.73
225
p) EKR2 = 0.80*EDEVLET, Errorvar.= 0.27 , R² = 0.67 (0.063) (0.040) 12.77 6.81
r) EKR3 = 0.45*EDEVLET, Errorvar.= 0.69 , R² = 0.21 (0.064) (0.062)
Dışsal değişkenlerin tahmini değerleri, hata varyansları ve açıklanan varyansları
i en çok GVN2 ve
işkeninde (R2= 0.30)
R3 değişkeninde
ıklanmıştır. MERKEZ
en az ise MRK4
eninde ise en çok
ğişkeninde (R2= 0.20)
rin t değeri 1.96 dan
ğerleri %95 olasılıkla
9.20 10.87 t) ISB4 = 0.64*KULTUR, Errorvar.= 0.83 , R² = 0.33 u) GVN1 = 0.49*KULTUR, Errorvar.= 0.39 , R² = 0.38 (0.046) (0.037) 10.64 10.52 ü) GVN2 = 0.70*KULTUR, Errorvar.= 0.29 , R² = 0.63 (0.048) (0.034) 14.80 8.55
7.09 11.09
ise s) den zg) ye kadar verilmektedir.
s) den v) ye kadar verilen eşitliklerde; KULTUR örtük değişken
GVN4 değişkenlerinde (R2=0.63), en az ise ISB3 değ
açıklanmıştır. OGRENME örtük değişkeninde ise en ç k OGo
(R2=0.71),en az ise OGR1 değişkeninde (R2= 0.28) aç
örtük değişkeninde ise MRK2 değişkeninde (R2=0.70),
değişkeninde (R = 0.13) açıklanmıştır. INSAN örtük değişk2
TTB1 değişkeninde (R =0.60), en az ise TTB3 de2
açıklanmıştır. Örtük değişkenleri oluşturan tüm değişkenle
büyüktür. Diğer bir ifadeyle değişkenlerin tahmin de
doğrudur.
s) ISB1 = 0.67*KULTUR, Errorvar.= 0.51 , R² = 0.47 (0.055) (0.051)
12.15 10.03
ş) ISB3 = 0.49*KULTUR, Errorvar.= 0.57 , R² = 0.30 (0.054) (0.052)
(0.066) (0.077) 9.68 10.76
226
(0.049) (0.037) 28 (0.066) (0.073) (0.060) (0.059) 15.20 5.54
(0.074) (0.091) 12.67 6.29 zf) TTB2 = 0.77*INSAN, Errorvar.= 0.43 , R² = 0.58 (0.049) (0.043)
v) GVN4 = 0.73*KULTUR, Errorvar.= 0.32 , R² = 0.63
14.73 8.60
y) OGR1 = 0.47*OGRENME, Errorvar.= 0.55 , R² = 0.
(0.054) (0.052) 8.63 10.69
z) OGR2 = 0.71*OGRENME, Errorvar.= 0.72 , R² = 0.41
10.82 9.88
za) OGR3 = 0.90*OGRENME, Errorvar.= 0.33 , R² = 0.71
zb) OGR4 = 0.65*OGRENME, Errorvar.= 0.41 , R² = 0.51 (0.053) (0.046) 12.35 8.88
zc) MRK2 = 0.77*MERKEZ, Errorvar.= 0.25 , R² = 0.70
(0.089) (0.12) 8.62 2.07
zd) MRK4 = 0.39*MERKEZ, Errorvar.= 1.00 , R² = 0.13
5.26 10.97
ze)TTB1 = 0.78*INSAN, Errorvar.= 0.40 , R² = 0.60 (0.062) (0.064)
(0.062) (0.064) 12.44 6.66
zg) TTB3 = 0.34*INSAN, Errorvar.= 0.46 , R² = 0.20
6.92 10.83
s) den zg) kadar verilen eşitliklerde t değerleri 1.96 büyüktür ve değişkenlerin
tahmin değerleri %95 olasılıkla doğrulanmaktadır. Buradan çıkarılacak sonuç
ise, yukarıda belirtilen tüm değişkenler belirtilen örtük değişkenleri oluşturma
konusunda bir ölçek oluşturduklarıdır.
227
3.3.3.1.2.Araştırma Modeli Yapısal Eşitlikleri (Structural Equations)
a) ORGYARAT = 0.81*BILYAR, Errorvar.= 0.32 , R² = 0.67
11.16 7.35 a) da belirtilen yapısal eşitliğe göre bilgi yaratımı süreciyle örgütsel yaratıcılık
arasında standardize edilmiş yol katsayısın (0.81) yüksek olduğu ve t
(0.072) (0.044)
401
ğerinin (11.16) de 1.96 dan büyük olmasından dolayı H8 hipotezi ( bilgi
ıştır.
= 0.22*KULTUR+0.31*INSAN+0.43*MERKEZ+0.11*OGRENME,Errorvar.=0.34, = 0.66
.51), MERKEZ (t=4.10)
tük değişkenlerinin t değerleri hipotezimizin kabulü için gereken 1.96 dan
tır. H3 hipotezi
1.96 dan küçük
bir
eğişken olduğu söylenebilir. Diğer değişkenlerin standardize edilmiş yol
atsayılarına bakıldığında MERKEZ örtük değişkeninin (ademi merkezileşmenin
ilgi yaratma sürecini olumlu etkileyeceği varsayımı) en yüksek (0.43), işbirliği
de
yaratma süreci örgütsel yaratıcılığı olumlu etkilemektedir) doğrulanm
b) BILYAR R²
(0.072) 4.75
(0.086) (0.068) (0.11) (0.070) 2.55 4.51 4.10 1.59
b) da belirtilen yapısal eşitliğe göre bilgi yönetimi sağlayıcıları olarak modelimize
dahil ettiğimiz KULTUR, INSAN, MERKEZ ve OGRENME örtük değişkenleri ile
bilgi yaratımı sürecine olumlu etki yaptığı değişkenlerin katsayılarından
görülmektedir. Ayrıca KULTUR (t=2.55), INSAN (t=4
ör
büyük olduğundan H1,H2, H4,H5 ve H6 hipotezleri doğrulanmış
(öğrenmenin bilgi yaratma sürecine olumlu etkisi vardır) ise
olduğu için %95 olasılığa göre ret edilmelidir. Ancak , OGRENME örtük
değişkeni ( t=1.59 değeriyle) 0.05 düzeyi yerine 0.11 düzeyinde kabul
edilebileceği söylenebilir. Değişkenlerin standardize edilmiş yol katsayılarına
bakıldığında, OGRENME değişkeninin standardize edilmiş yol katsayısının
düşük olduğu (0.11) zaten t değeriyle de 0.05 seviyesinde ret edilecek
d
k
b
1 Şimşek Ö.F. a.g.e. s: 126 40
228
ve güvenden oluşan KULTUR örtük değişkeninin en düşük (0.22) , INSAN örtük
tkisi
sayısı (0.56) etkinin yüksek düzeyde olduğunu göstermektedir. Ayrıca
11.43 6.05
d) de belirtilen yapısal eşitliğe göre örgütsel yaratıcılığın e-devlete yüksek
düzeyde olumlu etkisi olduğu standardize edilmiş yol katsayısından(0.71)
anlaşılmaktadır. Ayrıca ORGYARAT (t=11.43) örtük değişkeninin t değerleri
hipotezimizin kabulü için gereken 1.96 dan büyük olduğundan H10 (örgütsel
yaratıcılık ile e-devlet arasında olumlu ilişki vardır) hipotezi doğrulanmıştır.
değişkeninin ise iki örtük değişken arasında bir değerle (0.31) bilgi yaratma
süreciyle olumlu ilişki içinde olduğu söylenebilir. Diğer bir ifadeyle MERKEZ ve
INSAN örtük değişkenlerinin bilgi yaratma sürecini orta düzeyde etkilediği,
KULTUR örtük değişkeninin ise daha düşük düzeyde etkilediği söylenebilir.
c) VERIM = 0.56*ORGYARAT, Errorvar.= 0.70 , R² = 0.31 (0.068) (0.10) 8.23 6.92 c) da belirtilen yapısal eşitliğe göre örgütsel yaratıcılığın verimliliğe olumlu e
olduğu görülmektedir. ORGYARAT örtük değişkeninin standardize edilmiş yol
kat
ORGYARAT (t=8.23) örtük değişkeninin t değerleri hipotezimizin kabulü için
gereken 1.96 dan büyük olduğundan H9 (örgütsel yaratıcılık ile verimlilik
arasında olumlu ilişki vardır) hipotezi doğrulanmıştır.
d ) EDEVLET = 0.71*ORGYARAT, Errorvar.= 0.38 , R² = 0.56 (0.062) (0.062)
229
3.3.3.1.3 Araştırma Modeli İndirgenmiş Eşitlikleri (Reduced Form Equations)
a) dan d) ye kadar belirtilen indirgenmiş yapısal eşitliğe göre bilgi yönetimi
Errorvar.= 0.55, R² = 0.44 0.085) (0.056)
2.56 4.55 4.13 1.60 b) BILYAR = 0.22*KULTUR + 0.31*INSAN + 0.43*MERKEZ + 0.11*OGRENME,
2.55 4.51 4.10 1.59
c) VERIM = 0.098*KULTUR + 0.14*INSAN + 0.20*MERKEZ + 0.050*OGRENME,
d) EDEVLET = 0.12*KULTUR + 0.18*INSAN + 0.25*MERKEZ + 0.064*OGRENME,
2.52 4.34 3.97 1.59
ında orta düzeyde etkileri olduğu ve en çok etki eden
de işkenin ise MERKEZ olduğu görülmektedir. Belirtilmesi gereken diğer bir
ise en
ksektir.
sağlayıcılarının sırasıyla örgütsel yaratıcılığa bilgi yaratma sürecine, verimliliğe
ve e-devlete etkilerinin de olumlu olduğu görülmektedir. Bilgi yönetimi
sağlayıcılardan sadece OGRENME örtük değişkeninin t değeri 0.05 seviyesine
tekabül eden t değerinden (1.96) düşüktür.
a) ORGYARAT = 0.18*KULTUR + 0.25*INSAN + 0.35*MERKEZ + 0.090*OGRENME,
(0.069) (0.055) (
Errorvar.= 0.34, R² = 0.66 (0.086) (0.068) (0.11) (0.070)
Errorvar.= 0.87, R² = 0.14 (0.040) (0.034) (0.052) (0.032) 2.47 4.08 3.77 1.57
Errorvar.= 0.65 R² = 0.25 (0.049) (0.040) (0.062) (0.040)
Yukarıdaki eşitliklerin standardize edilmiş yol katsayıları, her eşitlikte aynı
özelliği göstermektedir. Diğer bir ifadeyle, gerek ORGYARAT gerek BILYAR
gerekse VERIM ve EDEVLET değişkenlerini bilgi yönetimi sağlayıcılarının
KULTUR değişkeni dış
ğ
husus ise bilgi yönetimi sağlayıcılarının VERIM değişkenini açıklama düzeyi en
düşük (R2=0.14) , BILYAR değişkenini açıklama düzeyi (R2=0.66)
yü
230
3.3.3.1.4 Araştırma Modeli Uyum İyiliği İstatistikleri
Yukarıda verilen yapısal eşitliklerin uyum iyiliği istatistiklerine göre modelin
oldukça iyi uyum istatistiklerine sahip olduğu görülmektedir. Uyum iyiliği
istatistikleri her bir modelin bir bütün olarak veri tarafından kabul edilebilir bir
düzeyde desteklenip de
(Goodness of Fit Statistics)
steklenmediğine ilişkin yargıya varmaya olanak
bir bütün olarak
testi için kullanılacak ilk test Ki-Kare testidir. Ancak
Ki-Kare testi örneklem büyüklüğüne duyarlı olduğu için büyük örneklemde
küçük değerler (diğer bir ifadeyle test değeri anlamlı) çıkmaktadır. Bu nedenle
Ki-Kare değeri serbestlik derecesine bölünmektedir. Eğer Ki-Kare değerinin
serbestlik derecesine(sd) bölünmesiyle bulunan değer 2 veya altında bir değer
ise modelin yüksek uyum iyiliğinden, bu değer 2 ile 5 arasında ise kabul
edilebilir bir uyum iyiliğinden bahsedilir. Buna göre modelimizde Normal Ki-Kare
966.55, serbestlik derecesi ise 514 tür. Ki-Karenin sd ye bölünmesiyle bulunan
iğer bir ifadeyle modelimizin iyi uyum
inimum Ki-Kare (Minimum Fit Function Chi-Square)= 967.83 (P = 0.0)
ormal Ki-Kare(NormalTheory WLS Chi-Square) = 966.55 (P = 0.0)
tanımaktadırlar.Ancak tüm değerlerin anlamlı çıkması modelin
kabul edildiği anlamına gelmemektedir.402
a) Ki-Kare Testi: Modelimizin
değer ise 1.88 olup 2 nin altındadır. D
gösterdiği söylenebilir.
Serbestlik Derecesi (Degrees of Freedom) = 514
M
N
402 Şimşek Ö.F. a.g.e. s.13
231
b) RMSEA Değeri: Uyum iyiliği istatistiklerinden biri de RMSEA dır. Bu değerin
ion (RMSEA) = 0.057
0 Percent Confidence Interval for RMSEA = (0.051 ; 0.062)
Standardized RMR = 0.067
c
b
u tiği (goodness of fit index) ve düzeltilmiş uyum iyiliği istatistiği
(adjusted goodness of fit index) tir. Bu değerlerin 0.90-0.94 arasında olması kabul
e e çok iyi uyum iyiliğini işaret
e
Adjusted Goodness of Fit Index (AGFI) = 0.80
0.05 değerinin altında olması çok iyi bir modelin, 0.05 ile 0.08 arasında olması
ise kabul edilebilir bir modelin olduğu anlamına gelmektedir.403 RMSEA değeri
0.057 olup modelimizin oldukça iyi bir model olduğu söylenebilir. Bu
değerin %90 güven aralığı ise 0.051- 0.062 dir. Aynı yorum RMR ve SRMR
değerleri içinde geçerlidir.
Root Mean Square Error of Approximat
9
Root Mean Square Residual (RMR) = 0.061
)Karşılaştırmalı Uyum Indeksi (CFI) ve Uyum İyiliği İndeksi(GFI): Kullanılan bir
aşka uyum istatistikleri ise karşılaştırmalı uyum indeksi (comparative fit index),
yum iyiliği istatis
dilebilir bir uyum iyiliğini, 0.95 den büyük olması is
tmektedir.
Non-Normed Fit Index (NNFI) = 0.90
Comparative Fit Index (CFI) = 0.91
Incremental Fit Index (IFI) = 0.91
Goodness of Fit Index (GFI) = 0.83
403 Brown T.A., “Confirmatory Factor Analysis for Applied Research”, The Guilford Press, New York London, 2006, s:87
232
3.3.4 Araştırma Modeli Sonuçlarının Yorumu
Yapısal eşitlik modeli uygulamamızda doğal olarak bir takım kısıtlar mevcuttur.
Bunlar arasında örneklem büyüklüğü ve kapsamı, kullanılan ölçme metodu
iteratürde,yukarıda verilen uyum iyiliği istatistiklerinden hangisinin
ISB1,ISB3,ISB4, GVN1,GVN2,GVN4
odlu değişkenlerdir. TBMM Genel Sekreterliği açısından bilgi yönetiminde
ne kurum
sayılabilir. Elde edilen sonuçlar bu kısıtlara göre yorumlanmalıdır. Diğer bir
ifadeyle bilgi yönetimi sağlayıcılarının kamu kurumlarındaki (özelde TBMM
Genel Sekreterliğinde) etkisini genelleştirmemek gerekir. Ancak bir fikir vermesi
açısından bu analiz değerlendirilmelidir.
L
kullanılacağına dair tam bir fikir birliği içinde olunduğu söylenmemektedir.404
Modelimiz, uyguladığımız uyum istatistiklerinin hemen hemen hepsinden geçerli
not almış olup modelimizin (elimizdeki verilerle) iyi bir uyum gösterdiği
görülmektedir.
3.3.4.1 Bilgi Yönetimi Sağlayıcıları Yönünden
Modelimizde yer alan bilgi yönetimi sağlayıcılardan oluşan bağımsız değişkenler
KULTUR örtük değişkenini oluşturan;
k
işbirliği ve güvenin önemli bir unsur olduğu ve kurumda güven ve işbirliği
ortamının sürdürülmesine özen gösterilmesi gerektiği söylenebilir. Çünkü,
işbirliğini ele alan değişkenlerden ISB2, güven unsurunu ele alan
değişkenlerden GVN3 kodlu değişkenler modele dahil edilememiştir. ISB2
değişkeninde, kurum çalışanlarının işlerinde birbirlerine yardımcı olmaları
gerektiği, GVN3 kodlu değişkende ise, kişisel çıkarlar yeri
404 Şimşek Ö.F. a.g.e s:14
233
çıkarlarının ön planda tutulması ifade edilmekteydi. Bu iki değişken modelde yer
alamadığı için kurumda yardımlaşmanın ve kurum çıkarlarının fazla dikkate
alınmadığı söylenebilir.
OGRENME örtük değişkenini oluşturan OGR1,OGR2,OGR3, OGR4 kodlu
değişkenlerdir. Bu değişkenlerin hepsi modelde yer almasına rağmen t
eğerinin 0.05 seviyesinde anlamlı olmaması sebebiyle çok etkili bir değişken
ğrenme ve eğitim konusunda mevcut
imiz gibi INSAN oldukça
nemli bir unsurdur. Modelde TTB4 kodlu değişkenle ifade edilen kurum
alışanlarının işlerinde uzman olduğu görüşü yer almamaktadır. Bu ise
alışanlarda T-tipi beceriye sahipliliğin azlığına işaret ediyor olabilir.
d
olarak görülmemektedir. Bu ise kurumda ö
durumun yeterli olmadığı şeklinde yorumlanabilir.
MERKEZ örtük değişkenini MRK2 ve MRK4 kodlu değişkenler oluşturmaktadır.
MRK2 kodlu değişkenle kurumun örgüt yapısının bilgi yaratmayı kolaylaştırdığı
ifade edilmektedir. MRK4 kodlu değişkenle ise kurum çalışanlarının insiyatif
aldığı ifade edilmektedir.
Kurumdaki iş ilişkilerinin resmiyetini yansıtan değişkenler (RSM1-RSM4)
güvenirlik testinden geçememişlerdir. Bunu değişkenlerin uygun bir ölçek
oluşturmadığı şeklinde yorumlayabiliriz.
INSAN örtük değişkenini TTB2 ve TTB3 kodlu değişkenler oluşturmaktadır.Bu
grupta yer yar alan TTB1 ve TTB4 kodlu değişkenler modelde yer almamışlardır.
Araştırma modelimize göre bilgi yönetiminde beklediğ
ö
ç
ç
234
Bilgi yönetimini kolaylaştıran ve yeni bilgi yaratılmasını teşvik eden b
iletişim tekn
ilgi ve
olojilerinin modelde yer almaması üzerinde düşünülmelidir. Mevcut
Modele SOS2
duyla ifade edilen değişken girememiştir. Bu ise kurumun diğer kurumlarla
yalog içinde olmaya fazla önem vermediği bunun ise kurum dışından bilgi
inmenin azalacağı sonucu çıkarılabilir.
odele giremeyen diğer bir değişken ise DIS2 dir. Bu değişkenle kurum içinde
irlerin değiş tokuş edilmesinin yaygın olmadığı bunun ise bilgi yaratma
recini olumsuz etkileyeceği söylenebilir. Modele dahil edilemeyen diğer
ğişkenler ise birleştirme sürecini oluşturan BIR2, BIR3 kodlu değişkenler ile
selleştirmeyi ifade eden değişkenlerden ICS2 kodlu değişkendir. Bunlara göre,
rumda yapılan faaliyetlerin gerek kağıt gerek elektronik ortamda oluşturulması
nusuna özen gösterilmediği şeklinde yorumlanabilir.
bilgi ve iletişim altyapısının etkin bir bilgi yönetimi için yeterli olmadığı
söylenebilir. Ancak kurumun bu teknolojileri kullanacak T-tipi beceri sahip
çalışanlarının çoğunlukta olmamasının da bunda etkisi olabilir.
3.3.4.2 Bilginin Yaratılması Yönünden
Nonaka’nın SECI modelini uyguladığımız araştırma modelimize
SOS1,SOS3,SOS4 kodlu değişkenler ile sosyalleşme, DIS1,DIS3 kodlu
değişkenlerle dışsallaşma, BIR1, BIR4 kodlu değişkenle birleştirme ve ICS1,
ICS3 kodlu değişkenlerle de içselleştirme dahil edilmiştir.
ko
di
ed
M
fik
sü
de
iç
ku
ko
235
3.3.4.3 Bilgi Yönetimi Sağlayıcıları , Örgütsel Yaratıcılık ve Verimlilik
manında ve hızlı bir hizmet
sal kurum olan
istedikleri
haline gelebileceği söylenebilir.
Yönünden
Bilgi yönetimi sağlayıcılarının örgütsel yaratıcılık üzerindeki olumlu etkisi ve
örgütsel yaratıcılığın verimliliğe ve e-devlete olumlu etkisi olduğunu modelimizde
göstermiştik Bunu kamu kurumlarında bilgi yönetimi uygulanmasının verimliliğe
olumlu etkisi olacağı ve vatandaşa kaliteli za
vermesini sağlayabileceği şeklinde yorumlanabilir. TBMM Genel Sekreterliği
açısından ise yasama ve denetim faaliyetini yapan tek anaya
TBMM de görev yapan milletvekillerinin daha verimli çalışmasını (
bilgilere doğru, zamanda ve hızlı bir şekilde erişimini) sağlayarak vatandaşa
daha iyi hizmet veren bir kurum
236
SONUÇ VE ÖNERİLER
Bilgi yönetimi sağlayıcılarının bilginin yaratılmasına, bilgi yaratılmasının örgütsel
aratıcılığa ve örgütsel yaratıcılığın ise bir kamu kurumu olan TBMM Genel
ilmiştir.
ipotezlerimizin testleri için LISREL paket programı kullanılmıştır. Elde edilen
rtırıcı tedbirlerin her zaman
planda tutulması gerektiği söylenebilir.
11 olup düşük seviyede olduğu
örülmüştür. Bu konuya kurumun ağırlık vermesi ve gereken eğitim faaliyetlerini
hareketle kurumun örgüt yapısının bilgi paylaşımını engelleyen bir yapıda
y
Sekreterliği Teşkilatının verimli çalışmasına olumlu etkisi olacağına ilişkin
hipotezlerimiz kurumda yapılan anket sonucunda elde edilen verileri kullanarak,
kurduğumuz araştırma modelinde test ed
H
yapısal eşitlikler bir önceki bölümde yer almaktadır. Buna göre:
“H1: Bilgi yaratma süreci ile güven arasında olumlu bir ilişki vardır.” ve
“H2: Bilgi yaratma süreci ile işbirliği arasında olumlu bir ilişki vardır.”
Hipotezlerimiz doğrulanmıştır.
Diğer bir ifadeyle bilgi yaratma sürecinde kurumda güven ve işbirliğinin önemli
olduğunu dolayısıyla kurumda güven ve işbirliğini a
ön
“H3: Bilgi yaratma süreci ile öğrenme arasında olumlu bir ilişki vardır.”
Hipotezimiz 0.05 anlamlılık düzeyinde doğrulanmamıştır. Bu değişkenin
standardize edilmiş yol katsayısı da 0.
g
artırması gerektiği söylenebilir.
“H4:Bilgi yaratma süreciyle ademi merkezileşme arasında olumlu bir ilişki
vardır.” Hipotezimiz doğrulanmıştır. Ancak MERKEZ örtük değişkenini oluşturan
4 değişkenden sadece 2 si modele girmiştir. Modele giremeyen değişkenlerden
237
olduğu söylenebilir. Her ne kadar kurumun kendine has özellikleri olsa da
hiyerarşik yapıların bilgi paylaşımını engellediği gerçeği ortaya çıkmaktadır.
“H5: Bilgi yaratma süreciyle resmileşme arasında olumsuz bir ilişki vardır.”
ipotezimiz incelenememiştir. Çünkü resmileşmeye ilişkin değişkenler güvenirlik
lgi yaratma arasında olumlu
işki vardır.” Hipotezimiz doğrulanmıştır. Diğer bir ifadeyle bilgi yönetimi için en
iştir. Dolayısıyla kurumda uzman
itelikli çalışanların artırılması gerektiği söylenebilir.
nlamlılık seviyesinde
değerleri düşük çıkmıştır. Kurumda bilgi yönetimi için kullanılan hiçbir yazılımın
ğu söylenebilir. Modelde yer alamadıkları için, bilgi ve iletişim
H
ve geçerlilik testlerini geçememişlerdir.
“H6: Çalışanların T-tipi beceriye sahip olmasıyla bi
il
önemli unsurun hazmetme kapasitesi yüksek insan olduğu söylenebilir. Kurum
açısından bu ölçeğin önemli değişkenlerinden TTB4 (kurum çalışanları kendi
işlerinin uzmanıdır) modele dahil edilemem
n
“H7: Bilgi yaratma süreciyle teknoloji arasında olumlu bir ilişki vardır.”
Hipotezimiz incelenememiştir. Çünkü bu değişkenin 0.05 a
t-
olmadığını bunda etkisi olduğu söylenebilir.
Görüldüğü gibi bilgi yönetimi sağlayıcılarının bilgi yaratma üzerindeki etkilerine
TBMM Genel Sekreterliği için baktığımızda, işbirliği ve güven değişkenlerinden
oluşan KULTUR , T-tipi beceri değişkenlerinden oluşan INSAN ve ademi
merkezileşme değişkenlerinden oluşan MERKEZ örtük değişkenlerinin olumlu
etkileri oldu
238
teknolojileri alt yapısı kurumun bilgi yaratma süreci için yeterli olmadığı ve eğitim
faaliyetlerinin bilgi yaratmaya yönelik olarak yapılması gerektiği söylenebilir.
Ayrıca bilgi yaratma sürecinde Nonaka’nın SECI modelinin geçerli olduğu ortaya
çıkmıştır.
“H8: Bilgi yaratma süreciyle örgütsel yaratıcılık arasında olumlu bir ilişki vardır.”
Hipotezimiz doğrulanmıştır. Dolayısıyla bilgi yaratma süreciyle kurumun ürün ve
hizmetlerinde iyileşme sağlanabileceği söylenebilir.
“H9: Örgütsel yaratıcılık ile örgütsel verimlilik arasında olumlu bir ilişki vardır.”
Hipotezimiz doğrulanmıştır. Dolayısıyla kurumda örgütsel yaratıcığın verimlilik
üzerinde olumlu etki yaratacağı söylenebilir.
“H10: Örgütsel yaratıcılık ile e-devlet arasında olumlu bir ilişki vardır.”
Hipotezimiz doğrulanmıştır. Dolayısıyla kurumun örgütsel yaratıcılığı artıkça
verimliliği yanında e-devlet olması da sağlanmış olacaktır.
Araştırma modelimizin indirgenmiş eşitliklerine baktığımızda vurgulanması
gereken bir husus, gerek örgütsel yaratıcılığa gerek verimliliğe gerekse e-devlet
olmaya KULTUR, INSAN ve MERKEZ örtük değişkenlerinin etkisinin, bilgi
yaratmayla ilgili BILYAR örtük değişkenine etkileriyle aynı yönde olduğudur.
Diğer bir ifadeyle örgütsel yaratıcılığa, verimliliğe ve e-devlete KULTUR daha
düşük, MERKEZ ve INSAN örtük değişkenleri daha yüksek düzeyde olumlu etki
etmektedir.
239
Bilginin en önemli kaynak olduğu bir çağda yaşıyoruz. Dünyamız küreselleşme
ve bilgi ve iletişim teknolojileri marifetiyle küçüldü ve zaman sınırları azaldı.
Daha önce belirtildiği gibi geleceğin iş dünyası sekiz büyük eğilime ayak
uydurmak zorundadırlar. Bu eğilimlerin başında özel sektör için müşterilerin,
kamu sektörü için de vatandaşların artık çok daha özgül talep ve tercihleri
olduğu, enformasyonun kar getirmeyen bir varlık, bilginin ise rekabet üstünlüğü
sağlayacak bir varlığa dönüşmesi, bilgi-yoğun örgütlerin fikri ve sinai haklarla
ilgili yasal mücadelelerinin artacağı gelmektedir. Özel sektör örgütleri
yaşamlarını sürdürmek, kamu sektörü örgütleri vatandaşlara daha iyi hizmet
vermek için o çok önemli kaynak olan bilgiyi iyi yönetmek zorundalar. Aksi
takdirde özel sektör örgütleri yaşamlarını sürdüremez duruma düşecek, kamu
sektörü örgütleri ise vatandaşlara kaliteli hizmet götüremediklerinden onların da
hayattır denilebilir.
yön ında özellikle kamu kurumları için güven
bilg
Ayr
olm
işb rlaşmaktadır. Daha önce ifade edildiği gibi
çal
çek
aşa
yaşamları tehdit altında olacaktır. Diğer bir deyişle kan canlı için ne ise bilgi de
örgütler için o dur. O halde bilgi
Ancak bilgiyi yönetecek sistemi kurmak çok kolay bir iş değildir. Zira bilgi
etimi sağlayıcıları açısından bakıldığ
ve işbirliği ortamının bilgi yaratacak şekilde oluşturulması, örgüt yapısının yine
iyi yaratacak ve aktaracak tipte olması çok kolay başarılacak işler değildir.
ıca T-tipi beceriye sahip insanların kamuda istihdamı her zaman kolay
amakta liyakatın ikinci planda kaldığı istihdam yüzünden kurumda güven ve
irliği ortamının yaratılması zo
TBMM diğer kamu kurumlarına göre bazı avantajları (Başkanlık Divanı kararıyla
ışanlarının özlük haklarını düzenlemesi, bütçesini kullanmakta sıkıntı
memesi gibi) olması sebebiyle yukarıda belirtilen olumsuzlukları daha kolay
bilir.
240
Ka
alty
kol
bel belirlenen 111 eylem için oldukça büyük çaplı bir
geç
kur büyük ölçüde gidermiş olacaktır. Tekrarında
sis
bu şekilde
TB
sis
1- u sahiplenmeli ve kurumda bu konuda
farkındalık çalışmaları yapılmalıdır,
çerisinde; Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü,
okümantasyon ve Tercüme Müdürlüğü,
Müdürlüğü, Personel ve Özlük İşleri
a İlişkiler Müdürlüğü,
mu kurumlarında bilgi sağlayıcıları olarak bilinen bilgi ve iletişim teknolojileri
apısı temini son yıllarda e-Dönüşüm Türkiye Projesi çerçevesinde daha
ay olmaya başlamıştır. Özellikle Bilgi Toplumu Stratejisinde 2010 yılına kadar
irlenen hedefe ulaşmak için
teknoloji altyapısı yatırımı öngörülmektedir. Dolayısıyla bu projelerin hayata
irilmesi için gereken bilgi ve iletişim teknolojilerinin edinilmesi, ilgili kamu
umlarının bu yöndeki açığını
fayda olan bir husus ise sadece teknolojiye yatırım yapılarak bilgi yönetim
temi oluşturulacağının düşünülmemesidir. Kurulan bilgi yönetimi sistemi için
sistemi kullanacak kullanıcıyı da gerekli bilgi ve beceriye sahip olacak
donatmak ve kurulan sistemi çok hızlı değişen teknolojiyle sürekli uyumlu kılmak
şarttır.
MM Genel Sekreterliğinde bilgi yönetimi sistemini kurmak, uygulamak ve bu
temi sürdürebilir kılmak için;
Kurum üst düzey yönetimi bu konuy
2- Her ne kadar kurumun örgüt yapısı 2006 yılında değiştirilmiş olsa da bu
değişim bilgi yönetimi için yapıldığı söylenemez. Mevcut örgüt yapısı içinde
bizzat Genel Sekreterin veya yetkili kılacağı bir Genel Sekreter
Yardımcısının başkanlığında tüm kurumu içine alan bir bilgi yönetimi
çekirdek örgütü kurulmalıdır.
3- Oluşturulacak çekirdek ekip i
Tutanak Müdürlüğü, Kütüphane D
Araştırma Müdürlüğü, Bilgi İşlem
Müdürlüğü , Mali İşler Müdürlüğü , Basın ve Halkl
241
İşletme ve Yapım Müdürlüğü, Mali Hizmetler Müdürlüğü, Satınalma
lgi İşlem Müdürlüğü ise bu ekibin
Yönetimi Biriminin
onusunda Başkanlık
r proje mali ve insan kaynakları
yerine Genel Sekreterliğe doğrudan bağlı Bilgi
e yapılmalıdır.
dam liyakat ön planda tutacak şekilde yapılmalıdır.
kları yönünden üst yönetim
tarafından desteklenmesi ve kullanıcı eğitimi başta olmak üzere her türlü
. Eğer bu süreç somut bir plana dayanarak yapılırsa
dım 2: Bilgi yönetimi İle stratejik planın uyumlaştırılması
Müdürlüğü yöneticileri mutlaka olmalıdır. Bi
sekreteryasını yürütmeli ve kurulmasını önerdiğimiz Bilgi
ana çatısını oluşturmalıdır.
4- Yapılacak olan bu çalışma planının hayata geçirilmesi k
Divanının onayı alınmalıdır. Zira böyle bi
açısından büyük bir projedir.
5- Bilgi yönetimi sistemi kurulma kararının uygulanması aşamasında daha önce
oluşturulan çekirdek örgütün
Yönetim Birimi kurulması için gerekli yasal düzenlem
6- Kurulan yeni birimde istih
7- Kurulan sistemin hızla değişen teknolojilere uyum sağlayacak şekilde
sürdürebilmesi için mali ve insan kayna
eğitimin teşvik edilmesi gereklidir.
Bilginin kodlanamaz olması özelliği nedeniyle bilgi yönetimi zor ve karmaşık bir
süreç haline gelmektedir
beklenen fayda sağlanmaktadır. Yukarıda kurum için önerdiğimiz çekirdek ekip,
Tiwana’nın önerdiği 4 şamalı ve 10 adımlı yol haritasına göre aşağıda belirtilen
aşamaları kapsayan çalışmaları yine bu çalışmamızda ortaya çıkan hususları
göz önünde tutarak yapmalıdır.
1. Aşama: Altyapı Değerlendirmesi
Adım 1: Mevcut altyapının incelenmesi
A
242
2. Aşama: Bilgi Yönetimi Sisteminin Analizi,Tasarımı Ve Geliştirilmesi
dım 5 : Bilgi yönetimi ekibinin tasarlanması
. Aşama: Yerleştirme (Uygulamaya Geçme)
ınması
: Değerlendirme
yapılması.
018 sayıl Kamu Mali Kontrol Yasasının 9. maddesinde belirtilen iş stratejisi ile
öyle bir sistemin hayata geçirilmesiyle ; ülkemizi kuran en önemli kamu
İdari Teşkilatı adına daha
ecektir. Ayrıca hükümet
ürütme erki) tarafından başlatılan Bilgi Toplumu olma yolundaki çalışmalara
Adım 3: Bilgi yönetimi sisteminin tasarlanması
Adım 4: Mevcut bilgi varlıkları ve sistemlerinin denetlenmesi
A
Adım 6: Bilgi yönetimi sisteminin mimarisinin tasarlanması
Adım 7: Bilgi yönetimi sisteminin geliştirilmesi
3
Adım 8: Pilot çalışmalar yapılması suretiyle elde edilen sonuçlara göre tüm
projenin uygulamaya al
Adım 9: Değişim, kültür ve ödül yapılarının yönetilmesi
4. Aşama
Adım 10: Başarımın değerlendirilmesi, yatırımın getirisinin ölçülmesi, bilgi
yönetimi sistemine gereken ayarların
Yukarıda verilen yol haritasına göre oluşturulacak bilgi yönetimi sistemi kurumun
5
bir bağ kuracağı için kurumda başarım (performans) denetimi daha kolay
gerçekleşmiş olacaktır.
B
kurumu olan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin demokrasimiz adına daha katılımcı,
milletvekillerimiz adına daha verimli, Genel Sekreterlik
kaliteli, hızlı ve zamanında hizmet vermesi anlamına gel
(y
diğer kamu kurumlarına örnek teşkil ederek büyük katkı sağlayacaktır.
243
KAYNAKÇA
Abdullah M.S., Kimble C., Benest I, Paige R. “Knowledge-Based Systems: A
bell A., Oxbrow N., “People Who Make Knowledge Management Work: CKO,
ckoff R.L., “From data to wisdom”, Journal of Applied System Analysis,
kıncı Vural Z.B, “Kurum Kültürü”, İletişim Yayınları, 2005, 2. Baskı, İstanbul,
ural İ.Y, “Bilgi Çağı, Bilgi Yönetimi ve Bilgi Sistemleri”, Çizgi
itabevi, Şubat 2005, 1. Baskı, s. 1.
., “Knowledge Management Systems: Issues, hallenges, and Benefits”, Communications of AIS 1(17), 1999.
onceptual Foundation and Research Issues”, MIS Quarterly, March 001, 25 (1), 107-136.
uture of Business”, The Futurist, pt/Oct. 2006, Vol.40, No.5, p: 25-29.
rgyris C., Schön D., “Organizational Learning: A theory of Action
Re-Evaluation”, Journal of Knowledge Management, 2006, Vol. 10, No. 3, p-127-143. A
CKT or KT?” in Liebowitz, Knowledge Management Handbook, 1997, CRC Press, Boca, Raton, FL. A
1989, Vol.16, p: 3-9. A
s: 39-45.
Aktan C.C , V
K
Alavi M., Leidner D.E
C
Alavi M., Leidner D.E., “Knowledge Management and Knowledge Management
Systems: C
2
Albrecht K., “Eight Supertrends Shaping the F
S AnaBritannica, Genel Kültür Ansiklopedisi, 1994, Cilt 18
A
Perspective”, 1978, Addison-Wesley, Reading,MA (Aktaran: P. Wilson, The Learning Organization. Broadstairs, Kent, UK: Scitech Educational, 2000. p:15.
244
Arıkboğa Ş.F., Entellektüel Sermaye, Derin Yayınları, 2003, İstanbul.
Artail H.A. “Applications of KM Measures to the Impact of Specialized
ustin T., Cushman A., Fenn J., Harris K., Hayward S., “The Impact of
abtista M., “e-Government and State Reform: Policy Dilemmas for Europe”,
akan İ., Büyükbeşe T., Bedestenci H.,”Örgüt Sırlarının Çözümünde- Örgüt
s:7-20.
arutçugil İ., “Bilgi Yönetimi”, Kariyer Yayınları: 24, Yönetim Dizisi: 7, İkinci
askerville R., Dulipovici A:, “The Theoretical Foundations of Knowledge
Yayınevi, Ankara,2001, Birinci Baskı.
: 48-60 . Babtista, a.g.m s: 168.
and Knowledge Management
ithin Large Marketing Departments: An Empirical Study”, Journal of Knowledge Management, Volume 3, Number 3, 1999, pp: 212-225.
Groupware System on Corporate Productivity an Operation”, Information and Management , 2006, 43, 551-564. A
Knowledge Management on Enterprise Architecture”, Strategic Analysis Report, Gartnet Group Inc., 25 Oct. 1999. B
The Electronic Journal of e- Government, 2005, Vol. 3, Issue 4, pp: 167-174. B
Kültürü: Teorik ve Ampirik Yaklaşım”, Aktüel Yayınları,1 Baskı, Ağustos,
2004,
B
Baskı, Ekim 2002 s.19.
B
Management”, Knowledge Management Research & Practice, 2006, Vol.4, p:83-105. Baş T., “Anket, Nasıl Hazırlanır? Nasıl Uygulanır? Nasıl Değerlendirilir?”, Seçkin
Belanger F., Hiller J.S., “A Framework for e-government: privacy implications”,
Business Process Management Journal, 2006, Vol.12, No. 1, ppM
Bennet R., Gabriel H.,” Organizational Factors
w
245
Bensghir T.K, “Bilgi Teknolojileri ve Örgütsel Değişim”, TODAİE Yayın No:
274, Birinci Baskı, Ankara, Haziran 1996, s.17.
Journal of nowledge Management, 2001 Vol.5, No 1, pp: 68-75.
ganizational Learning,
nowledge and Wisdom”, Journal of Organizational Change Management,
ilgi Toplumuna Doğru, Türkiye Bilişim Şurası Sonuç Raporu, 10-12 Mayıs
ilgi Toplumuna Doğru, Türkiye 2. Bilişim Şurası Sonuç Raporu, 10-11 Mayıs
?” Journal of merican Society for information science and technology, 53(12), s: 1025.
udy that Develops Measures
nd Models”, Management Decision, 1998, Vol. 36, No.2, pp: 63-76 (Aktaran:
Organization Development Journal, 2002, Vol.23, No.8, p: 467.
ement of Intangibles, the Organizations Most aluable Assets”, 2003, Roudledge London.
Bhatt G.D., “Knowledge Management in Organizations: Examining the
Interaction between Technologies, Technique and People”,
K
Bierly P.E, Kessler, E.H, Christensen E.W,” Or
K
Volume 13, No: 6, 2000, pp: 595-618.
B2002
B
2004
Blair D.C, “Knowledge Management: Hype, Hope, or Help
A
Bontis N., “Intellectual Capital: An Explanatory St
a
L. Boolen ve Diğerleri: “Linking Intellectual Capital and Intellectual Property to
Company Performance”, Management Decision, 2005, Vol. 43, No.9, pp: 116-1185).
Borins S., “Leadership and Innovation in Public Sector”, Leadership &
Bounfour A.,”The ManagV
246
Bozkurt R., İba Ş., “100 Soruda Parlamento”, Nobel Yayın ve Dağıtım, Mart
n D., “Electronic Government and Public Administration”, International eview of Administrative Sciences, 2005, Vol. 7, pp: 241-254.
”,
arvard Business Review, May-June 2000, s: 73-80.
r Applied Research”, The
uilford Press, New York London, 2006, s: 87.
n Örgütlerde Verimlilik”, Milli roduktivite Merkezi Yayınları, No: 680, Ankara, 2004, s: 36.
agement, 2001, Volume 5, Number 4, pp. 358 –
67.
hadwick A.,” Bringing E-Democracy Back In”, Social Science Computer
hong S.C, Choi Y.S, “Critical Factors In The Successful Implementation Of
1999,
2004, Nobel Yayın No:633, s:1.
Brow
R
Brown J.S, Dugid, P. “Balancing Act: how to capture knowledge without killing it
H Brown T.A., “Confirmatory Factor Analysis foG
Büyükkılıç D., “Kar Amacı GütmeyeP Carneiro A. “The Role of Intelligent Resources in Knowledge Management”.
Journal of Knowledge Man3 Cevizci A.,”Felsefe Sözlüğü”, Pradigma, İstanbul, 1999, s.123.
C
Review, Winter 2003, Vol. 21, No.4, pp: 43-455.
C
Knowledge Management “, Journal of Knowledge Management Practice,
June 2005.
Cohen W.M, Levinthal D.A., “Absorptive Capacity: A New Perspective on
Learning and Innovation”, Administrative Science Quarterly, Mar.
Vol.35, No.1, pp: 128-152
Cong X., Pandya K.V.,” Issues of Knowledge Management in Public Sector”, Academic Conferences, 2003.
247
Cong X., Pandya K.V., “Issues of Knowledge Management in the Public Sector”,
Electronic Journal of Knowledge Management, 2003, Vol. 1, Issue 2, p: 25-3.
e
ersus Opportunism”, Organization Science, 1996, Vol.7, No.1, pp: 477-501.
ültesi No: 351, 1971, İstanbul, s: 39-40.
al, 1991, ol.34, No. 3, pp: 555-590.
edge Management, Innovation and Firm Performance”,
ournal of Knowledge Management, 2005, Vol. 9, No. 3, pp. 101-115.
essful Knowledge Management
rojects”, Sloan Management Review, Winter pp: 43-57.
avenport T.H, Prusak L., “İş Dünyasında Bilgi Yönetimi”, Rota Yayınları,
avenport T.H, Prusak L. Working Knowledge: Managing What Your
esouza, K.C. (Editor), “Engaged Knowledge Management: Engagement
M., “Bilgi Yönetimi”, Mess Mercek, Türkiye Metal Sanayicileri endikası Yıl:2001, Sayı: 21, s: 90.
3
Conner K.R., Prahalad C.K., “A Resource Based Theory of the Firm: Knowledg
v
Çam E., “Siyaset Bilmine Giriş”, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2019,
İktisat Fak
Çapar B., “Bilgi Yönetimi”, Bilgi Çağı, Bilgi Yönetimi ve Bilgi Sistemleri, Çizgi
Kitabevi,Şubat 2005, 1. Baskı, s: 179-180.
Damanpur F., “Organizational Innovation: A Meta – Analysis of Effects of
Determinants and Moderators”, Academy of Management JournV Darroch J., “Knowl
J
Davenport T.H, Delong D.W, Beers M.C.,” Succ
P
D
2001, 1.Basım.
D
Organization Knows, Harvard Business School Pres, Boston, MA 1998.
D
with New Realities.” Gordonsville, VA, USA: Palgrave Macmillan, 2005. p: 2.
Dinçmen
S
248
Dinçmen M.,” İşletmelerde Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri”, Mess Mercek, ürkiye Metal Sanayicileri Sendikası Yıl:2003, Sayı: 29, s: 48.
ublishing Limited, 1999. p: 227.
No.3, pp: 27-441.
rucker P., “Post Capitalist Society”,1993, New York: Butterwork Heineman,
, Epsilon Yayıncılık, 2000,
.Baskı s: 149-175.
anagement ournal, Apr. 2000, Vol. 34, Issue 2, p: 62-66.
96, Vol. 14, No. 4.
T Dixon N.M., “Organizational Learning Cycle: How We Can Learn Collectively” Abingdon, Oxon, GBR: Gower P
Drew S., “From Knowledge to Action: The Impact of Benchmarking on
Organizational Performance”, Long Range Planning, 1997, Vol.30,4
Drucker P., “Adventure of Bystanders, 1994, Transaction Publisher, New
Brunswick NJ, (Aktaran: Y.W.Ramirez, a.g.m. s.604).
D
s: 173 (Aktaran: J.A. Johannesses, B.Olsen, J.Olaisen, a.g.m s:121).
Drucker P., “21. Yüzyıl İçin Yönetim Tartışmaları”2
Duffy J., “The KM Technology Infrastructure”, Information MJ
Durna U.,”Yenilik Yönetimi”, Nobel Yayınları, 2002, Ankara, s.10.
Edvinsson L., Sullivan, P. “Developing a Model for Managing Intellectual
Capital”, European Management Journal, 19 Eisenberg H., “Reengineering and Dumb Sizing: Mismanagement of the
Knowledge Resource”, Quality Progress, 1997, Vol. 30, No.5, pp: 57-64. “Ekonominin Ana Trendleri”, Capital, Şubat 1999, s.49 (Aktaran: A. Öğüt, a.g.e s.252).
249
Elçi Ş., “İnnovasyon: Kalkınmanın ve Rekabetin Anahtarı”, 2006, 5.Baskı,
ppler M.J, Sukowski O., “Managing Team Knowledge: Core Processes, Tools
uropean Commission, The Role of Government for Europe’s Future,
the
egion, Brussels, 2003, p:7.
ship of Citizens and
overnment, Domestic and International Development”, Government
vans D., Yen D., “E-Government: An Analysis for Implementation”,
: 265-276.
orcadell F.J., Guadamillas F., “A Case Study on the Implementation of a
edge management: An
rganizational Capabilities perspective”, Journal of Management Information System, 2001, Vol. 18, No. 1, pp: 185-214.
Pelin Ofset, ISBN 9944-5106-0-2. E
and Enabling Factors”, European Management Journal, 2000, Vol.18, No. 3, pp: 334-341. Eren E. “Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi”, 1998, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş, İstanbul. (Aktaran: İ. Bakan, et.al, a.g.e. s:32).
E
Communication from the Commission to the Council, the European Parliament,
the European Economic and Social Committee and the Committee of
R
Evans D., Yen D.C., “E-Government: Evolving Relation
G
Information Quarterly, 2006, Vol. 23, pp: 207-235. E
Government Information Quarterly, 2005, Vol.22, PP: 354-373).
Fahey L, Prusak L., “The Eleven Deadliest Sins of Knowledge Management”,
California Management Review, 1998, Vol.40, No.4, pp Fiol C.M., Lyles M.A. “Organizational Learning”. Academy of Management Review”, 1985, Vol.10, No. 4, pp: 803– 813. F
Knowledge Strategy Oriented to Innovation”, Knowledge and Process Management, Jul/Sep. 2002, Vol. 9, N. 3 ; ABI/Inform Global, p:162-171. Gold A.H., Malhotra A., Segars A.H, “Knowl
O
250
Gordon G.E., “The Last Word on Productivity and Telecommuting”, (Aktaran
.W Ramirez, a.g.m s.603.
996, Vol.14, No.4, pp: 338-46.
and
hallenges”, Industrial Management Data Systems 100/1 (2000) p: 17-21.
üler B.A., Kamu Personeli- Sistem ve Yönetim, İmge Kitabevi, 1.Baskı 2005,
arrison R., “The Collected Papers of R. Harrison”, 1995, McGraw Hill,
5, 2 ABI/INFORM Globali p: 113.
ement Journal, 1994, Vol. 15, Summer Special Issue, pp: 3-90.
mposable system (NRS)”, Management ternational Review, 1999, Vol.39, No.1, pp: 5-44.
Y
Goulay S., “Tacit Knowledge, Tacit Knowing or Behaving?” OKLC 2002- Athens, p. 2.
Graham A.B., Pizzo V.G. “A Question Balance: Case Studies in Knowledge
Management” European Management Journal, 13
Gupta B., Iyer L.S, Aronson J.E, “Knowledge Management: practices
c
Gupta, Jatinder N. D. (Editor). “Creating Knowledge Based Organizations”
Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2003. p: 293.
G
s: 106.
H
(Aktaran: H.Sabri, “Knowledge Management in its Context: Adapting Structure
to Knowledge Creating Culture”, International Journal of Commerce & Management, 2005, 1
Hedlund G., “A Model of Knowledge Management and N-form corporation”,
Strategic Manag7
Hedlund G., “The Intensity and Extensity of Knowledge and the Multinational
Corporation as a Nearly Reco
In
251
Hilderth P., Kimble C., “The Duality of Knowledge”, Information Research, Vol.
ilderht P., Wrigth P., Kimble C., “Knowledge Management: Are We Missing
olsapple C.W, Joshi K.D “Organizational knowledge resources”, Decision
Learning: The Contributing Processes and The
iteratures”, Organizations Science, Feb., 1991, Vol.2, No. 1, pp: 88-115.
unter J., “Improving Organizational Performance Through the Use of Effective
Group Publishing p: 355.
g, 1998, Vol. 2, No.3, pp: 42-54.
ork, NY, 1999.
.C., Dinur A. “Knowledge Management Process and International Joint
enture”, Organization Science, 1998, Vol.9, No.4, pp: 454-468 (Aktaran:
asumuddin S.M “The Paradox of Using Tacit and Explicit Knowledge”,
Management Decision, Vol. 43, No. 1, 2005, pp: 107.
8, No. 1, October 2002.
H
Something?”, Information Systems-The Next Generation. Proceedings of the 4th UKAIS Conference, York, UK pp: 347-356. H
Support Systems, 2001, Vol.31, No.1, pp:-39.54. Huber G.P, “Organizational
L
H
Elements of Organizational Structure”, International Journal of Health Care Quality Assurance Incorporating Leadership in Health Service, 2002, 15/3, xii-xxi.
Hunter M.G., “Advanced Topics in Global Information Management” Volume 5, 2006, Hershey, PA, USA: Idea
Hurley R., Hult T., “Innovation, Market Orientation and Organizational Learning:
An Integration and Empirical Examination”, Journal of Marketin6
Isaac W., “Dialog and Art of Thinking Together”, Currency/Doubleday, New Y Inkpen A
V
R.Baskerville A. Dulipovici, a.g.m). J
252
JIN, Zhouying. “Global Technological Change: From Hard to Soft
echnology”, Bristol, GBR: Intellect Books, 2005. p: 19.
nal of Information anagement, 1999, Vol.19, No.2, pp: 121-139.
“From Bureaucratic to Post-Bureaucratic:
Difficulties of Transition”, Journal of Organizational Change Management, 006, Vol: 19, No: 1, p: 55.
o.1, p: 130.
eview, inter 2003, Vol.21, No.4, pp: 491-496.
anter R.M., “The Change Masters”, Simon and Shuster, New York, 1983,
Yayın No: 205, İstanbul 1989,
A., Organizational Behavior, Homewood, IL: Richard D.
win, 1992.
T
Johannenssen J.A., Olsen B., Olaisen J., “Aspects of Innovation Theory Based
On Knowledge Management”, International JourM Josserand E., Teo S., Cleg S.,
2 Jöreskog K., Sörbom D., Oct. 2001, Scientific Software International Inc.
Kafentzis K., Mentzas G., Apostolou G.,” Knowledge Marketplaces: strategic
issues and business model”, Journal of Knowledge Management, 2004, Vol.8, N Kampen J.K., Snijkers K., “E-Democracy”, Social Science Computer RW Kannan G., Aulbur W.G, “Intellectual Capital: Measurement Effectiveness”, Journal of Intellectual Capital, 2004, Vol.5, No.3, pp: 389-413. K
s.20 (Aktaran: U.Durna,”Yenilik Yönetimi”, Nobel Yayınları, 2002, Ankara, s.6).
Koçel T., “İşletme Yöneticiliği”, İşletme Fakültesi
s: 8-14.
Kreitner R., Kinicki
Ir
253
Lang J.C, “Managerial Concern in Knowledge Management”, Journal of Knowledge Management, Vol. 5, Number 1, 2001 p: 44.
, s:33-46.
eonard, D. & Sensiper, S. (1998) "The role of tacit knowledge in group
C., Lee S., Kang I.,” KMPI: Measuring Knowledge Management
erformance”, Information & Management, 2005, Vol.42, pp: 469-482.
wledge Management Enablers, Processes and
rganizational Performance: An Integrative View and Empirical Examination”,
ee Y-C, Lee S-K, “Capabilities, Processes, and Performance of Knowledge
.D., “A Methodology for Knowledge Management
plementation”, Journal of Knowledge Management, Volume 4, Number 3,
Yleisissä Kirjastoissa [Trust as the Safety Net of the Work Community in Public
Lawlor A., “Productivity Improvement Manual”, Aldershot, United Kingdom,
1985, Gower Pub. Ltd. (Aktaran: İ.M.Baş, A.Artar, “İşletmelerde Verimlilik Denetimi”, MPM Yayınları:435, Ankara 1991
Lehaney, Brian(Editor). “Beyond Knowledge Management” Hersley PA
USA,Idea Group Publishing, 2003
Layne K., Lee J. ”Developing Fully Functional e-Government: Four Stage
Model”, Government Information Quarterly, 2001, Vol.18, p:122-136.
L
innovation." California Management Review, 40(3), 112-132 Aktaran P.M.
Lee
P
Lee H., Choi B., “Kno
O
Journal of Management Information System, 2003, Vol.20, No.1, pp: 179-228. L
Management: A Structural Approach”, Human Factors and Ergonomics in Manufacturing, 2007, Vol. 17, No: 1, pp: 21-47. Levett G.P., Guenov M
Im
2000. pp: 258-269.
Livonen, M. & Harisalo, R. (1997). Luottamus Työyhteisön Turvaverkkona
254
Libraries]. Oulu University, Finnish Information Studies 8. Oulu: University of Oulu. (Aktaran: Huotari, Maija-Leena, a.g.e s: 14).
h New Jersey.
Management, 2004, Vol. 8, o 6, s: 93-104.
ainable Competitive Advantage”, Organizational Dynamics, Winter 2001, ol.29, No: 4, s.175.
r of Best
ractices”, Journal of Knowledge Management, 2005, Vol.9, No.4, pp: 87-
owledge and Knowledge Production”, Princeton University ress, Volume 1, s.56-57.
aldavan R., Grover R., “From Embedded Knowledge to Embodied Knowledge:
nal of Marketing, 998, Vol.62, No. 4 p: 3.
ystem For
evelopment”, United Nations Advisory Meeting of the Department of
Loehlin J.C., “Latent Variables Models: An Introduction to Factor, Path and
Structural Equation Analysis”, Fourth Edition, 2004, Lawrence Erlbaum
Associates, Publishers, Mahwa
Lopez S. S, “Managing Knowledge: the Link Between Culture and
Organizational Learning”, Journal of KnowledgeN Lubit R., “Tacit Knowledge and Knowledge Management: The Keys to
Sust
V Lucas L.M., “The Impact of Trust and Reputation on the Transfe
P
101.
Machlup F., “Kn
P
Maier R., Hadrich T., “Centralized Versus Peer-to-Peer Knowledge
Management Systems”, Knowledge and Process Management, 2006, Vol.13, No.1, p.47.
M
New Product Development as Knowledge Management”, Jour1
Malhotra Y., “Measuring Knowledge Assets of A Nation: Knowledge S
d
Economic and Social Affairs Division for Public Administration and
255
Development Management, Ad hoc Group of Experts Meeting Knowledge System For Development, 2-5 Sep. 2003.
cDermott, R. (1999), ``Why information technology inspired but cannot deliver
cDermott R., O’Dell C., “Overcoming Cultural Barrier to Sharing Knowledge”,
cElroy M.W., “The New Knowledge Management: Complexity, Learning,
ing P., Vorbeck J., “Knowledge Management: Best Practice Europe”, Springer-Verlag, Heilderberg, Germany, 2001 (Aktaran: H. A.
roupware
ystem on corporate productivity an operation”, Information and
Meyer-Stamer J.,” Technology, Competitiveness and Radical Policy: The
ishra A.K., “Organizational Response to Crisis: The Centrality of Trust”,
Kramer, RM and Tyler T.R, (Eds), Trust in Organizations, Frontiers of
Marr B., Spender J.C., “Measuring Knowledge Assets-Implication of Knowledge
Economy for Performance Measurement”, Measuring Business Excellence, 2004, Vol.8, No.1, pp: 18-27. Marr B, et al, “Intellectual Capital and Knowledge Management Effectiveness”, Management Decision, 2003, 41/8, p: 771-781.
M
knowledge management'', California Management Review, Vol. 41, pp. 103-17. M
Journal of Knowledge management, 2001, Vol. 5, No. 1, s: 76-85. M
and Sustainable Innovation”, Butterwort-Einmann, Imprint of Elsevier Science,
2003, s: 82-92.
Mertins K., Heis
inArtail , ”Applications of KM measures to the impact of specialized g
s
Management , 2006, 43, 551-56).
Meydan Larousse, ikinci Cilt, Meydan Yayınevi, 1986, s: 371.
Case of Brazil”, 1997, London, GBR: Frank Cass Publishers, p: 6-8.
M
256
Theories and Research, 1996, Sage Publications, Newbury Park CA, pp: 261-287.
Moffett S., McAdam R., Parkinson, S. (2003) “An Empirical Analysis of
Knowledge Management Applications.” Journal of Knowledge Management, 2003 Volume 7.Number 3, pp: 6 -26.
gement”, Knowledge and Process Management, 2004, Vol.11, No, 3, pp: 175-184.
nowledge Management and
formation Technology: Can They Work in Perfect Harmony”, Journal of
ser C.A., Kalton G., “Survey Methods in Social Investigation”, Heinemann
ducational Books, London, 1979, Second Edition, p: 361-366.
roduction Enterprises, New
Delphi, Bureau of Public Enterprises,1975, pp-91-103 (Aktaran J.Prokopenko,
304.
994, Vol.5, No.1, p: 19-34 onaka I., “The Knowledge Creating Company”, Harvard Business Review,
onaka I., Konno N., “The Concept of Ba: Building a Foundation for Knowledge
Moffet S., McAdam R., Parkinson S., “Technological Utilization for Knowledge
Mana
Mohamed M, Stankosky M., Murray A., “K
In
Knowledge Management, Vol: 10, No: 3, 2006, p: 106. Mo
E
Mukherjee S.K., Singh D., “Towards High Productivity”, Report of a Seminar, on Higher Productivity in Public Sector P
a.g.e s:25-37).
Müftüoğlu T., İşletme İktisadı, Turhan Kitabevi, 1989, Ankara, s.
Nonaka I., “Dynamic Theory of Organizational Knowledge Creation”,
Organization Science, Feb. 1N
Nov.-Dec, 1991, p: 96-104.
N
Creation”, California Management Review, 1998, Vol.40, No.1, pp: 40-54.
257
Nonaka I., Takeuchi H., “The Knowledge-Creating Company”, Oxford: Oxford
onaka I.,Toyama R., Konno N.,” SECI, Ba, and Leadership: A Unified Model of
’Dell C., Grayson JR C.J., Essaides N., ”Ne Bildiğimizi Bir Bilseydik”,
anagement: Learning- by- Comparing Experiences from
rivate Firms and Public Organizations”, PUMA/HRM (2001) 3, CERI/CD (2001)
A/HRM (2003)2.
ilginin Serüveni”, Vadi Yayınları , Ekim 2005, s: 9.
University Press, 1995.
N
Dynamic Knowledge Creation”, Long Range Planning, 2000, Vol.33,No. 1, pp: 5-34.
Ocak N., “Bilgi Üzerine Kuramsal Yaklaşımlar”, Bilgi Dünyası Cilt 1, 2000, s:
147.
O
Dışbank Kitapları-3, Nisan 2003, 1.Basım, s:110.
OECD, “Knowledge M
P
2.
OECD, “Conclusion from the Results of the Survey of Knowledge Management
Practices for Ministers/Departments/Agencies of Central Government in OECD
Member Countries”, GOV/PUM
Öğüt A., Bilgi Çağında Yönetim, Nobel Yayın Dağıtım, 2003, s: 83-86.
Önder N., “B
Özbudun E., “Türk Anayasa Hukuku”, Yetkin Yayınları, Ankara 2002, Gözden
Geçirilmiş 7. Baskı, s: 26-36.
Özdamar K., “Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi”, Kaan Kitabevi,
2004, Genişletilmiş 5. Baskı, Cilt 1, s: 629-637.
Pan S.L., Scarbrough H., “A Socio-Technical View of Knowledge Sharing at
Buckam Laboratories”, Journal of Knowledge Management, 1998, Vol.2, No.1, pp: 55-66.
258
Pantzar E., “Knowledge and Wisdom – in the Information Society”, Foresight/ vol.02, no.02, Apr. 2000.
Pekiner K.,” İşletme Denetimi”, İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakülresi,
nnovation and knowledge Creation: How Are These
oncepts Related?” International Journal of Information Management, 2006,
penko J.,” Verimlilik Yönetimi: Uygulamalı El Kitabı”, (Çeviren: O.
aykal, N. Atalay, E. Fidan) Milli Produktivite Merkezi Yayınları No:476, Ankara,
phard D.A., “Measuring Knowledge Worker Productivity: A
axonomy”, Journal of Intellectual Capital, 2004, Vol.5, No.4, pp: 602-628.
Muhasebe Enstitüsü Yayın No: 55, 5. Bası, 1988, İstanbul, s: 284.
Pemberton J.D, Stonehouse G.H, “Organizational Learning and Knowledge
Assets - An Essential Partnership”, The Learning Organization, 2000, Vol.7, No.4, pp: 184-197.
Petty R., Gutherie J., “Intellectual Capital Literature View: Measurement,
Reporting and Management”, Journal of Intellectual Capital, Vol. 1 No. 2,
2000, pp. 155-176.
Platts M.J, Yeung M.B, a.g.m. s:348-349.
Popadiuk S., Choo C.W., “I
C
Vol. 26 Issue 4, p: 302-312.
Proko
B
2003, s:19.
Prusak L., “Where Knowledge Management Come From”, IBM System Journal, Vol. 40, No: 4, 2001 pp: 1002-1007.
Ramirez Y.W, Nem
T
Rastogi N., “Productivity, Innovation, Management and Development”, Sage Publication, California, 1988, s.27 (Aktaran: U.Durna, “Yenilik Yönetimi”, Nobel Yayınları, 2002, Ankara, s.6).
259
Robey D., Ross J.W., Boudreau M.C., “Learning to Implement Enterprise
Systems: An Exploratory Study of Dialectics of Change”, Journal of anagement Information Systems, Summer 2002, Vol.19, No.1, pp: 17-46.
Know About Wisdom”, Management ecision, 2006, Vol.44, No.9 s: 1250.
ion ystems, 2001. Volume 41Number 3, pp. 31 – 37.
abri H., “Knowledge Management in its context: Adapting Structure to a
alleh Y. Goh W.K., “Managing human resources toward achieving
lipovici, a.g.m s:
0).
etworks, Routledge, London, pp: 03-18 (Aktaran: M.Boussouara, D.Deakins, “Trust and Acquisition of
reneurs”,
, 2000, p: 204-226).
chwandt D.R., “Organizational Learning: a Dynamic Integrative Construct”,
Practitioner”, The Learning rganization, 2005, Vol.12, No.4, pp: 383-388).
M
Rowley J., “What Do We Need To
DRyan , S.D., Prybutok, V.R “Factors affecting knowledge management
technologies: a discriminative approach”. Journal of Computer InformatS
S
Knowledge Creating Culture”, International Journal of Commerce & Management, 2005, Vol.15, No. 2, p: 119.
S
knowledge management”. Journal of Knowledge Management, 2002, Volume
6. Number 5, pp. 457-468.
Schein E.H., “Organizational Culture and Leadership”, 2004, 3rd Edition,
Jossey-Bass, San Francisco, CA (Aktaran: R.Baskerville, A.Du
9
Scher M.J., “Japanese Inter Firm Networks High-Trust or Relational Access?” in Grandori, A. (Ed), Interim N3Knowledge from Non-Executive Directors by High Technology Entrep
International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, Vol: 6, No 4
S
unpublished manuscript, (Aktaran: C. Corelick, “Organizational Learning vs
Learning Organization: A Conversation with
O
260
Seetharaman A., “Comparative Justification on Intellectual Capital”, Journal of tellectual Capital, Vol. 5. No. 4, 2004, pp: 522-539.
.M., “Beşinci Disiplin”, YKY Yayınları, Ocak 2006, 13. Baskı,
evirenler: A.İldeniz,A.Doğukan, s:155.
erban A.M, Luan J., “Overview of Knowledge Management”, New Directions
erper Ö., “Uygulamalı İstatistik 1” Ezgi Kitabevi,Bursa, 2000, s:142.
m: Do They Have a Place in
anagement Development Programs?” The Journal of Management
ement Volume 5 Number 4 2001 p: 314.
No.: 2, pp: 113-119.
002, Vol.44, No:4, pp:131-150
al Capital, 2004, Vol: 5, No: 4 s: 523.
In Senge P
Ç
S
for Institutional Research, No: 113, Spring 2002, Wiley Periodicals, Inc. S
Small M.W, “Wisdom and Now Managerial Wisdo
M
Development, 2003, Vol. 23, No: 7/8, pp: 751-764.
Smith E.A., “The Role of Tacit and Explicit Knowledge in the Work Place”,
Journal of Knowledge Manag
Smith P., “A Performance Based Approach to Knowledge Management”,
Journal of Knowledge Management Practice, March 2002. Snowden, D. “Innovation as an Objective of Knowledge Management. Part I:
The Landscape of Management”, Knowledge Management Research & Practice, 2003, Vol.1,
Soo C.,Devinney T.,Midgley D., Deering A.,”Knowledge Management:
Philosophy,Process, and Pitfalls”, California Management Review, Summer
2
Sterhaman A., “Comparative Justification on Intellectual Capital”, Journal of Intellectu
261
Stewart T., Entelektüel Sermaye, Çev.Nurettin Elhuseyni, MESS Yayınları,
İstanbul, 1997
Stewart, T.A., “Trying to Grasp the Intangible”, Fortune, 2 October, 1995, pp.
The Economist, 2000, Vol. 355, sue 8176, p: S9-S13.
.
TBMM 22. Dönem 2-3-4. Yasama Yılı Bilgilendirme Toplantısı- TBMM
,” Dynamic Capabilities and strategic
management”, Strategic management Journal, 1997, Vol.18, No.1, pp: 509.
Optimal Knowledge Management: Wisdom Management ystems Concepts and Applications. Hershey, PA, USA: Idea Group
homas J.C., Streib G.,” E-Democracy, E-Commerce and E-Research:
ly 2005, Vol. 37, No: 3, pp: 259-280.
ring, 2006, Vol. 21, pp: 87-703.
157-61. “Strategic Direction”, Vol.22, No: 1 2006, s: 16-18.
Symonds M., “Government and Internet”,
Is Şimşek Ö.F., “Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş- Temel İlkeler ve Uygulamalar”, Ekinoks Yayınları, Ankara, 2007
TBMM Genel Sekreterliği Norm Kadro Yayımlanmamış Raporu, Gesnok, 2005.
Başkanlığı İletişim Ofisi, 2006.
Teece D.J, Pisano G., Shuen A.
Thierauf J.R, SPublishing, 2006. p 5.
T
Examining the Electronic Ties Between Citizens and Government”,
Administration & Society, Ju
Thornhill S., “Knowledge, Innovation and Firm Performance in High and Low
Technology Regimes”, Journal of Business Ventu6
262
Tippins M.J, Sohi R.S, “IT Competency end firm performance: Is organizational
learning a missing link?” Strategic Management Journal, 2003, Vol.24, o.745-761.
, s.9.
iversitesi Fen Bilimleri ergisi, Yıl 4,Sayı 8, Güz 2005/2, s:75-85.
Competition, and Intraorganizational Knowledge Sharing.
rganization Science, 2002, 13(2), 179-190.
2003. p:
6.
rescriptive Research”, Human Relations, anuary 1997, Vol.50, No. 1, pp: 74.
, p: 556-568.
l Bir Yaklaşım”, Bilgi Dünyası, 2000, 1. Cilt, s:
52.
asım, Nisan 2003, s: 46-50.
nowledge Management Structure”, Learning
N Tiwana A., “Bilgi Yönetimi”, Dışbank Kitapları- 5 Ağustos 2003
Toprak M.A., “Çalışanların Bakış Açısından Verimlilik,Temel Değerler, Başarı
Faktörleri,Bir Alan Araştırması”, İstanbul Ticaret ÜnD
Tsai W., “Social Structure of “Competition” Within a Multiunit Organization:
Coordination,
O(Aktaran: Huotari, Maija-Leena. “Trust in Knowledge Management and Systems in Organizations” Hershey, PA, USA: Idea Group Inc.,
1
Tsan E.W.K, “Organizational Learning and the Learning Organization: A
Dichotomy between Descriptive and P
J
Tyler T.R., “Trust within organizations”, Personnel Review, 2003, Vol. 32, No 5p
Uçak N., “Bilgi Üzerine Kuramsa
1
Uçkan Ö, “e-Devlet, e-Demokrasi ve Türkiye”, Literatür Yayınları: 95, Birinci
B
Walczak S., “Organizational K
Organization, 2005, Volume 12, No: 4, p: 330-331.
263
Wang C.L, Ahmed P.K, “Organizational Learning: A Critical Review”, the Learning Organization, 2003, Vol.10, No.1, pp: 8-17.
iig K.M, “Knowledge Management in public administration”, Journal of anagement, 2002, Vol. 6, N. 3, p: 224.
Creativity”, The Academy of Management Review.1993, Vol. 18, No:2,
Değer- Bilgi ve Değer 2002, s.123.
o: 667, Ankara, 2003 s: 9.
eniçeri Ö.,”Örgütleri Etkinleştirme Aracı Olarak Bilgi Ve Bilgi Yönetimi”, 2023,
imcılık: 153, Araştırma-İnceleme Dizisi: 114,1. Baskı, Aralık 2005,s.17.
Watson R.T., Mundy B.,” A Strategic Perspective of Electronic Democracy”,
Communications of the ACM, 2001, Vol. 44, No.1, p: 27-30. W
Knowledge M
Woodman, R.W., Sawyer J., Griffin R.W., “Toward Creation of Organizational
pp:293-321. Yalçın Ş., “Bilginin Normatif Yönü”, Bilgi veSempozyumu Bildirileri, Vadi Yayınları, 1.Basım Kasım
Yavuz İ., “Verimlilik ve Etkinlik Ölçümünde Yeni Yaklaşımlar veİllere Göre İmalat Sanayiinde Etkinlik Karşılaştırmaları”, Milli Produktivite Merkezi
Yayınları N
Yeh Y-J., Lai S-Q., Ho C-T., “Knowledge Management Enablers: A Case Study”,
Industrial Management and Data System, 2006, Vol.106, No.6, pp: 793-810. Y
15 Aralık 2002, Sayı: 20 s: 57. Yeniçeri Ö., İnce M., “Bilgi Yönetim Stratejileri ve Giriş cilik”, IQ Kültür
Sanat Yayın
Yıldırım A., Şimşek H. “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”, Seçkin Yayınevi, Ankara, 1999.
Yılmaz E., “Hukuk Sözlüğü”, Yetkin Yayınları, 2001, Ankara, s: 218.
264
Zaim H.,” Bilginin Artan Önemi ve Bilgi Yönetimi”, İşaret Yayınları 2005,
s.67.
Zeleny M., “Knowledge of Enterprise: Knowledge Management or Knowledge
chnology& Decision
ş Z. “ Bilgi Toplumu ve Edevlet derken şimdi eKurum mu?”,
Technology?” International Journal of Information TeMaking, 2002, Vol.1, No.2, p: 201.
INTERNET
Akta
http://www.digitaldevlet.net/ (Erişim 10.Mart.2007)
Büyüközkan G., “Entelektüel Sermaye Yönetimi”,
<http://www.bilgiyonetimi.org> (Erişim Tarihi: 3.8.2005).
Çapar B., “Bilgi Yönetimi: Nasıl Bir İnsangücü?”
<http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=257> (Erişim:
.9.2006).
n J (Editor).” Has Knowledge Management Been Done?” Bradford, UK:
brary.com/lib/baskent/Doc?id=10085643&ppg=27
9
Firesto e,
Emerald Group Publishing Limited, 2005. p:126.
<http://site.e >.
<http://proquestcombo.safaribooksonline.com/0814406963
Gaynor G.H ,” Innovation By Design: What It Takes to Keep Your Company on the Cutting Edge”, AMACOM, 2002,
> (Erişim Tarihi:
Gil-Garcia J.M, Martinez-Moyana I.J., “Understanding the Evolution of e-
Government: The Influence of Systems of Rules on Public Sector Dynamics”,
Government Information Quarterly, Article In Press, 2006, <http://www.sciencedirect.com
8.10.2006).
> (Erişim Tarihi: Temmuz 2006).
265
Handzic M., Knowledge Management: Through the Technology Glass. River
Edge, NJ, USA: World Scientific Publishing Company, Incorporated, 2005 p.23.
<http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10106555&ppg=38>
Hey J., “The DIKW Chain: The Metaphorical Link”, 2004,
<http://www.metatorial.com/downloads/Boiko_Wp_FromDatatoWisdom.pdf>
(Erişim Tarihi: Kasım 2006).
Huotari, Maija-Leena. “Trust in Knowledge Management and Systems in
Organizations”. Hershey, PA, USA: Idea Group Inc., 2003. p: 7-14.
http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10044312&ppg=28-35.
ITRG., Define IT's Role in Knowledge Management. London, Canada: ITRG,
2002. p:2 <http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10022110&ppg=2>.
Knox Lovell C.A., “Productive Efficiency”, H. Fried, O. (Editor). Measurement of Productive Efficiency: Techniques and Applications. Cary, NC, USA:
Oxford University Press, Incorporated, 1993. p: 3. <http://site.ebrary.com/lib/baskent/Doc?id=10087221&ppg=16 >.
Montano B., “Innovations of Knowledge Management”, IRM Press, 2004, s:
302,
<http://www.tdk.gov.tr/TDKSOZLUK/SOZBUL.ASP?kelime=veri> (Erişim Tarihi:
7.5.2006).
Nohutçu A., Demirel D, “E-Devlet: Genel Bir Çerçeve ve teorik bir yaklaşım”,
http://www.nvi.gov.tr/attached/NVI/makale/e-devlet-genel_cerceve.pdf (Erişim:
10.Nisan.2007)
Sveby K.E, Tacit Knowledge,
<http://www.sveby.com/article/Polany.html#Main%20Theses> (Erişim Tarihi:
21.3.2006).
266
T.C Sayıştay Başkanlığı, “Performans Denetim Raporu:E-Devlete Geçişte Kamu
Kurumları Internet Siteleri” Haziran 2006, s:12 , <http://www.sayistay.gov.tr>.
http://www.tdk.gov.tr/TDKSOZLUK/SOZBUL.ASP?kelime=bilgi
Türk Dil Kurumu Sözlüğü,
< >, (Erişim
Tarihi: 13.5.2006).
TDK, http://www.tdk.org.tr, (Erişim Tarihi: 10.2.2007)
Ulusoy A., Karakurt B., “Türkiye’nin e-Devlete Geçiş Zorunluluğu”,
http://www.nvi.gov.tr/attached/NVI/makale/2.pdf (Erişim 10.3.2007)
ç M., “Entelektüel Sermaye Ve Unsurları”, http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=581
Ü
< > (Erişim Tarihi:
4.10.2006). (Alıntı: N. BONTİS, ve Diğerleri “, Intellectual Capital and Business
erformance in Malaysian Industries”, Journal Of Intellectual Capital, 2000, Vol.1 No: 1).
Yıldız M., “Elektronik (E)-Devlet Kuram ve Uygulamasına Genel Bir Bakış ve
Değerlendirme”, http://www.nvi.gov.tr/attached/NVI/makale/9.pdf
2
P
(Erişim :
10.3.2007)
146.casaccia.enea.it/GKE-para.htm
<http://erg4 > (Erişim Tarihi 8.5.2006).
<http://www.techweb.com/encyclopedia/defineterm.jhtml;jsessionid=XAY1PEOP
DBNHQQSNDBECKH0CJUMEKJVN?term=data&x=0&y=0> (Erişim Tarihi
8.5.2006).
<http://en.wikipedia.org/wiki/Information#Information_is_not_data> (Erişim
Tarihi 8.5.2006).
267
<http://www.tdk.gov.tr/TDKSOZLUK/sozbul.asp?KELIME=irfan> (Erişim Tarihi:
10. 9.2006).
<http://en.wikipedia.org/wiki/Knowledge_management> (Erişim Tarihi: 9.9.2006).
<http://www.bilgitoplumu.gov.tr>.
<http://www.tbmm.gov.tr/Anayasa.htm> (Erişim Tarihi: 15.11.2006).
<http://www.tbmm.gov.tr/ictuzuk/ictuzuk.htm>.
Ek.3 TBMM Genel Sekreterlik Örgüt Şeması
<http://www.tbmm.gov.tr/genser/m20.html>.
EKLER
268
ISB10.51
ISB30.57
ISB40.83
GVN10.39
GVN20.29
GVN40.32
OGR10.55
OGR20.72
OGR30.33
OGR40.41
MRK20.25
MRK41.00
TTB10.40
TTB20.43
TTB30.46
KULTUR
INSAN
MERKEZ
OGRENME
ORGYARAT
BILYAR
VERIM
EDEVLET
SOS1 0.52
SOS3 0.50
SOS4 0.39
DIS1 0.35
DIS3 0.35
BIR1 0.34
BIR4 0.36
ICS1 0.29
ICS3 0.45
YRT1 0.28
YRT2 0.24
YRT3 0.26
YRT4 0.18
VRM1 0.53
VRM2 0.19
VRM4 0.32EKR1 0.22
EKR2 0.27
EKR3 0.69
Chi-Square=966.55, df=514, P-value=0.00000, RMSEA=0.057
0.680.620.680.750.790.590.560.730.75
0.88
0.920.92
0.91
0.87
0.990.73
0.73
0.80
0.45
0.670.490.640.490.700.73
0.470.710.900.65
0.770.39
0.780.770.34
0.81
0.56
0.71
0.22
0.31
0.43
0.11
a Modeli Yol Diyagramı – Katsayı Tahminleri EK-1: Araştırm
269
ISB110.03
ISB310.87
ISB410.76
GVN110.52
GVN28.55
GVN48.60
OGR110.69
OGR29.88
OGR35.54
OGR48.88
MRK22.07
MRK410.97
TTB16.29
TTB26.66
TTB310.83
KULTUR
INSAN
MERKEZ
OGRENME
ORGYARAT
BILYAR
VERIMEDEVLET
SOS1 10.91
SOS3 11.02
SOS4 10.65
DIS1 10.31
DIS3 10.16
BIR1 10.80
BIR4 10.94
ICS1 10.15
ICS3 10.61
YRT1 9.72
YRT2 9.20
YRT3 9.34
YRT4 8.36
VRM1 9.27 VRM2 4.20
VRM4 8.79
EKR1 6.73
EKR2 6.81 EKR3 11.09
Chi-Square=966.55, df=514, P-value=0.00000, RMSEA=0.057
10.1911.3912.0512.2610.9910.5112.2711.49
19.44
19.21
20.55
14.48
13.32
12.77 7.09
12.159.209.6810.6414.8014.73
8.6310.8215.2012.35
8.625.26
12.6712.446.92
11.16
8.23
11.43
2.55
4.51
4.10
1.59
EK-2 Araştırma Modeli Yol Diyagramı- t değerleri
270
EK-3 TBMM İDARİ TEŞKİLAT ŞEMASI
271
EK-4 ANKET SORULARI
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ GENEL SEKRETERLİĞİ
ANKETİ
007
İşletme Anabilim
BİLGİ YÖNETİMİ YETENEĞİ
Şubat 2
Bu Anket Formu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-Dalında yürütülmekte olan Bilgi Yönetimi ve Verimliliğe Etkisi-Türkiye Büyük
illet Meclisi Uygulaması adlı Doktora TeziM çalışmasında kullanılacak olan raştırma Modeline veri toplamak için TBMM Genel Sekreterlik Makamının bilgisi
reterlik Teşkilatımızda ilk kez yapılacak böyle bir bilimsel çalışmaya ait nket formunu doldurmak için birkaç dakikanızı ayırmanız beni çok memnun
gelebilecek tüm soruları cevaplamaktan mutluluk [email protected]
Adahilinde hazırlanmıştır. Genel Sekaedecektir. Çalışma ile ilgili aklınıza uyacağım. Bana, 420 68 49 nolu telefondan veya d dresinden ulaşabilirsiniz.
kkür eder, iyi çalışmalar dilerim.
Kemal KARAKOÇAK
a Katkılarınıza teşe
aygılarımla. S
272
ANKET SORU RI I
1-Fiilen çalıştı ınız Bi …… 2 zmetiniz ( 0-4 O 5 O 35-39 3- Toplam Ka z (Yıl olarak): O 0-9 O10-14 O 15-19 O20-24 O25-29 O 30-34 O 35-39 4- Kurumdaki Ü O Müdür O Ba ımcısı O Müşavir O Doktor O Şef O Uzman 5- Eğitim Düz O Orta Derec 2 Yıllık MYO O 3 Yıllık Yüksek O 4 Yıllık Yüksek O Y.Lisans O Doktora 6- Yaşınız: O 20-29 O 30- O 50-59 O 60-64 7- İşinizle ilgil O1 saatten az O1 -2 -4 saatten az O 4-5 saatten az O5- 6 saatten az 8- İşinizi bilgis O Kurumda g ştirile rum dışında geliştirilen bir program (Birden fazla şık i 9 le ilgil ıyor musunuz? O Evet O Hayır O K sta adresim yoktur. 10- İşinizle ilg olarak or musunuz? O Evet O Hayır
LA
ğ rimin Adı:………………………………………
- Kurum Hi Yıl olarak):
O -9 O 10-14 O15-19 O 20-24 O 25-29 O 30-34
mu Hizmetini
Görev nvanınız:
şkan Müşaviri O Müdür Yard
O Mühendis O Memur
eyiniz:
e O
39 O 40-49
i olarak günde kaç saat bilgisayar kullanıyorsunuz?
saatten az O2-3 saatten az O 3
ayarla yaparken;
eli n programı kullanıyorsunuz O Ku
şaretleneb kullanıyorsunuz.
ilir)
- İşiniz i olarak e-posta kullan
urum tarafından verilmiş bir e-po
ili kurum Intranet’inden faydalanıy
273
ANKETaşağıdaki ifadelerin her biri için katıldığınızın veya katılmadığınızın
ölçüsünü 1-5 arasında bir rakamı DAİRE içine alarak belirtiniz. =Tamamen Katılmıyorum, 2=Katılmıyorum, 3= Kararsızım
Bilgi Yönetim ğlayıISB1
birliği
ISB2 r.
r.
1 2 3 4 5
ven VN1 Kurumumuz çalışanları genel olarak güvenilir kişilerdir.
SORULARI II Lütfen (1 4= Katılıyorum, 5=Tamamen Katılıyorum) 1- i Sa cıları Kurumumuz çalışanları kurumdaki işbirliği derecesinden memnundurlar. İş 1 2 3 4 5 Kurumumuz çalışanları işlerinde birbirlerine yardımcıdırla 1 2 3 4 5 ISB3 Kurumumuzda birimler arasında işbirliği isteği mevcuttu
1 2 3 4 5
ISB4 Kurumumuzda başarısızlık durumunda sorumluluk alma mevcuttur. Gü G
VN2 Kurumumuz çalışanları karşılıklı olarak birbirlerinin yeteneğine güvenirler. 1 2 3 4 5
VN3 şanları kararlarında kişisel çıkarlarından ziyade kurum çıkarını ön planda tutarlar. 1 2 3 4 5
VN4 Kurum çalışanlarının ilişkileri karşılıklı güven ön plandadır. 1 2 3 4 5
ğrenme OGR1 urumumuz görevimizde daha başarılı olmak için çeşitli eğitim
1 2 3 4 5 G G Kurumumuz çalı G Ö K
1 2 3 4 5
GR2 ysel gelişimimiz için gayri resmi eğitim fırsatı sağlar.
2 3 4 5
GR3 ozyum vb. katılmalarını teşvik der.
GR4 içeriğini veya kendi kendini geliştirme
ğitimlerinin içeriğinden memnundurlar. 1 2 3 4 5
emi RK1 ler arasında bilgi paylaşımını ve etkileşimini
programları düzenler.
O Kurumumuz iş rotasyonu gibi resmi eğitim dışında bire 1
O Kurumumuz çalışanların seminer, semp e 1 2 3 4 5 O Kurumumuz çalışanları iş eğitimi
e Ad M Kurumumuzun örgüt yapısı birimMerkezileşme engelleyen yapıdadır. 2 3 4 5
RK2 Kurumumuz örgüt yapısı yeni bilgi yaratımını kolaylaştıran biçimdedir. 1 2 3 4 5
1
M
274
MRK3 Kurumumuzda çalışanların işlerinde kendi başlarına karar vermeleri teşvik
MRK4
smileşme SM1 eler) resmi toplantılar dışında yapılmaz.
edilir. 1 2 3 4 5 Kurumumuz çalışanları amirlerinden onay almaksızın işlerini yapabilirler.
1 2 3 4 5 Re R Kurumumuzda temaslar (görüşm 1 2 3 4 5
SM2 ışında işler de vardır. 2 3 4 5
SM3 er yazılı olarak vardır. 2 3 4 5
SM4 mlarda resmi kuralları göz ardı edip ayri resmi uzlaşma ile sorunları çözerler.
tipi TB1 il diğerlerinin işleri
R Kurumumuzda resmi iş süreçleri d 1 R Kurumumuzda kurallar ve süreçl 1 R Kurumumuz çalışanları bazı duru g 1 2 3 4 5 T T Kurumumuz çalışanları sadece kendi işlerini değBeceri
2 3 4 5
TB2 alışanları diğerinin işleri için de öneri yapabilecek
2 3 4 5
TB3 endi birimlerinde çalışanlarla değil iğer birimlerde çalışanlarla da iletişim kurabilirler.
B4 Kurumumuz çalışanları kendi işlerinin uzmanıdırlar. 2 3 4 5
hakkında bilgi sahibidirler. 1 T Kurumumuz ç bilgiye sahiptir. 1 T Kurumumuz çalışanları sadece k d 1 2 3 4 5 TT 1Bilişim BTD1 Kurumumuz zaman ve mekan kısıtlaması olmaksızın işlerin işbirliğiyle Teknolojisi Bilişim Teknolojisi (BT) desteği sağlar.
esteği
2 3 4 5
BTD3 urumumuz gerekli enformasyonu bulmak ve erişmek için BT desteği
lar.
Bilgi Yaratma üreci
yapılması içinD 1 2 3 4 5 BTD2 Kurumumuz çalışanları arasında iletişim için BT desteği sağlar. 1 K sağlar. 1 2 3 4 5
BTD4 Kurumumuz sistematik veri depolaması için BT desteği sağ 1 2 3 4 5 2- S Sosyalleşme OS1 arının tecrübelerini paylaşmalarının önemini bilir.
Kurumumuz, diğer kurumlarla diyalog içinde olmanın önemini bilir. 3 4 5
S Kurumumuz, çalışanl 1 2 3 4 5
SOS2 1 2
275
SOS3 Kurumumuz, kurum içinde gayri resmi temaslarla bilginin yaratılmasının önemini bilir. 2 3 4 5
ın önemini bilir.
1 SOS4 Kurumumuz, uzmanlık ve becerilerin diğer çalışanların anlamasına izin veren
bir çalışma ortamının yaratılmasın 1 2 3 4 5 Dışsallaşma
IS2 urumumuz, değişik fikirlerin değiş tokuş edilmesinin önemi bilir.
IS3 2 3 4 5
DIS1 Kurumumuz yaratıcı ve erekli diyalogun önemini bilir. 1 2 3 4 5 D K 1 2 3 4 5 D Kurumumuz, kişisel kanaatlerin önemini bilir. 1 Birleştirme IR1 isayarlı benzetim ve
n önemini bilir. 2 3 4 5
IR2 man ve el kitabı oluşturmanın
2 3 4 5
IR3 eritabanı oluşturmanın önemini bilir. 2 3 4 5
IR4 doküman ve el kitaplarına çalışanların
2 3 4 5
B Kurumumuz, strateji planlamada basılı literatürün, bilg tahmin metodlarının kullanımını 1 B Kurumumuz, verdiği hizmetlere ait dokü önemini bilir. 1 B Kurumumuz,verdiği hizmete ait v 1 B Kurumumuz, oluşturduğu tüm erişiminin önemini bilir. 1 İçselleştirme S1 urumumuz, yeni fikirlerin ve değerlerin paylaşımını ve araştırılmasının
önemini bilir. 1 2 3 4 5
ICS2 Kurumumuz, yönetim vizyonunun anlaşılması ve paylaşılmasının önemini
bilir. 1 2 3 4 5
ICS3 Kurumumuz, bir sorunu çözmek için model bir ekip oluşturup çalışma
sonuçlarını tüm kurumla paylaşmanın önemini bilir, 1 2 3 4 5
gütsel YRT1 Kurumumuz bir çok yeni ve faydalı fikir (hizmet) üretmiştir
IC K 3- ÖrYaratıcılık 1 2 3 4 5
Kurumumuz, çalışanlarının yeni ve faydalı fikir üretmesine yardımcı olan ortamı hazırlar.
1 2 3 4 5
YRT3 Kurumumuz, yeni ve faydalı fikirlerin üretilmesini çok önemli bir faaliyet olarak görür.
1 2 3 4 5
YRT2
276
YRT4 Kurumumuz aktif olarak yeni ve faydalı fikirler (hizmet) üretir. 1 2 3 4 5 4- Örgütsel Verimlilik Verim VRM3 Kurumumuz Avrupa Birliği Parlamentolarıyla karşılaştırıldığında , daha az 1 2 3 4 5 VRM4 Kurumumuz Avrupa Birliği Parlamentolarıyla karşılaştırıldığında , daha az bütçe ile daha iyi hizmet üretmektedir. 1 2 3 4 5
lilik VRM1 Kurumumuz diğer kamu kurumlarıyla karşılaştırıldığında , daha az personel ile daha iyi hizmet üretmektedir. 1 2 3 4 5 VRM2 Kurumumuz diğer kamu kurumlarıyla karşılaştırıldığında , daha az bütçe ile daha iyi hizmet üretmektedir. 1 2 3 4 5
personel ile daha iyi hizmet üretmektedir.
e_Devlet 1 2 3 4 5 EKR3 Kurumumuzun bilişim teknolojisi altyapısı (yazılım, donanım, ağ) kaliteli si için yeterlidir. 1 2 3 4 5
EKR1 Kurumumuz, hizmetlerini gerek çalışanları gerek vatandaşlar açısından kaliteli olarak sunmaktadır. 1 2 3 4 5
EKR2 Kurumumuz, iş süreçlerini bilgi yönetimine uygun düzenlemektedir.
hizmet verme
Bu araştırma hakkındaki görüşleriniz:
277
ÖZET
ya
onmuştur. Araştırmayla elde edilen sonuca göre kurumda, bilgi yönetimi
ve kurulacak bilgi sistemi için takip edilmesi
e denetim
erimiz
e
Bu araştırmanın amacı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterlik
Teşkilatında bilgi yönetimi sağlayıcılarının bilgi yaratma sürecine, bilgi yaratma
sürecinin örgütsel yaratıcılığa, örgütsel yaratıcılığın ise verimliliğe olumlu katkı
yaptığını göstermektir. Bu olumlu katkı nedeniyle de kurumda bir bilgi yönetimi
sisteminin kurulmasını önermektir. Literatürden yararlanılarak oluşturulan
modelin girdilerini kurumda memur ve yönetici ünvanlarıyla çalışanlara
uygulanan anketten elde edilen veriler oluşturmuştur.
Araştırma ile ilgili elde edilen bulgular irdelenmiş ve aralarındaki ilişkiler orta
k
sağlayıcılarının bilgi yaratma sürecine, bilgi yaratma sürecinin örgütsel
yaratıcılığa, örgütsel yaratıcılığın ise verimliliğe olumlu katkı yaptığı büyük
ölçüde ortaya çıkmıştır.
Elde edilen olumlu sonuçlardan hareketle, TBMM Genel Sekreterliğinde bir bilgi
yönetimi sistemi kurulması önerilmiş
gereken bir yol haritası verilmiştir. Bu sistem sayesinde yasama v
faaliyeti yapan TBMM’nin demokrasimiz adına daha katılımcı, milletvekill
adına daha verimli, Genel Sekreterlik İdari Teşkilatı adına daha kaliteli, hızlı v
zamanında hizmet vermesi beklenmektedir.
278
SUMMARY The purpose of this research is to illustrate the positive contribution of the
knowledge management enablers in the Turkish Grand National Assembly
General Secretariat Organization to the knowledge creation process, and of the
knowledge creation process to organizational creativity and of the organizational
creativity to productivity. Owing to this positive contribution, the purpose of this
research is to propose the establishment of a knowledge management system
in the institution. The data obtained from the questionnaire conducted with
employees of the institution working with civil servant and manager titles,
constitute the inputs of the model developed by the help of current literature.
The findings attained with regard to the research have been examined and the
relations between them have been set forth. As to the results of the research,
the positive contribution of the knowledge management enablers to the
knowledge creation process, of the knowledge creation process to the
organizational creativity and of the organizational creativity to the in the
institution has emerged materially.
Based on the positive results reached at the end of the research, the
establishment of a knowledge management system in the TGNA General
Secretariat has been proposed and a road map to follow for the establishment
of the knowledge system has been provided. Through this system, TGNA which
is fulfilling certain legislative and supervisory duties, is expected to provide a
more participatory service for our democracy, a more efficient service for our
deputies and a more well-qualified, faster and timely service for the General
Secretariat Organization
279
1