БНбД 41-01- 02

3

МОНГОЛ УЛСЫН БАРИЛГЫН НОРМ БА ДЇРЭМ

ХАЛААЛТ, АГААР СЭЛГЭЛТ БА КОНДИЦИОНЕР

HEATING, VENTILATION AND CONDITIONING

Барилга, байгууламжийн (цаашид барилга гэх) єрєє, тасалгааны доторх халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийг тєлєвлєхєд энэхїї “Барилгын норм ба дїрэм”-ийг мєрдєнє.

Эрх бїхий тєрийн захиргааны тєв байгууллагатай зєвшилцєж баталсан бусад норматив баримт бичгийн халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системтэй холбоотой заалтыг зураг тєсєл зохиохдоо мєрдлєг болгоно.

Энэ нормыг доор дурдсан барилга байгууламжийн зураг тєсєл зохиоход мєрдєхгїй.

а). хоргодох байр, радио идэвхт бодистой болон ионжуулагч цацаргын эх їїсвэртэй ажиллах зориулалттай байгууламж, газар доорх уулын ажлын объектууд болон тэсэрч дэлбэрэх бодис хадгалах, їйлдвэрлэх єрєєний халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн систем;

б). тусгай зориулалтын халаах, хєргєх ба тоосгїйжїїлэх тєхєєрємж, технологийн болон цахилгаан техникийн байгууламж, тоос сорох болон хийн тээврийн систем;

в). шингэн болон хийн тїлшээр ажиллах халаалтын пийшин.

1. EРЄНХИЙ ЗАРЧИМ

1.1. Халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийн зураг тєсєлд дараах нєхцєлийг хангасан техникийн шийдлийг тусгах шаардлагатай:

а). орон сууц, олон нийтийн болон їйлдвэр аж ахуйн газрын захиргаа-ахуйн барилгын (цаашид захиргаа-ахуйн барилга гэх) єрєє тасалгааны їйлчилгээний бїсийн агаарын цэвэр байдал, нормчлогдсон бичил цаг уурын нєхцєлийг хангах;

б). бїх тєрлийн барилгын їйлдвэрлэл, лаборатори, агуулахын єрєє тасалгааны ажлын бїсийн агаарын цэвэр байдал, нормчлогдсон бичил цаг уурын нєхцєлийг хангах;

в).  ослын болон утаанаас хамгаалах агаар сэлгэлтийн тоног тєхєєрємжєєс бусад халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн систем болон тїїний тоног тєхєєрємжийн ажиллагаанаас ялгарах дуу чимээ доргионы нормчлогдсон тївшинг хангах;

г). халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийн засвар хийх боломжийг хангах;

д).  халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийн тэсрэлт болон шаталтын аюулгїй байдлыг хангах.

Зураг тєсєлд халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийг ашиглах хїмїїсийн тоог тодорхойлж єгнє.

1.2. Ажиллаж буй їйлдвэр, тїїний захиргаа-ахуйн барилга болон орон сууц, олон нийтийн барилгын техникийн шинэчлэл хийх їед ашиглагдаж байсан халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн систем нь нормативийн шаардлага хангаж байвал техник-эдийн засгийн їндэслэлтэйгээр тэдгээрийг ашиглаж болно.

1.3. Халаалт агаар сэлгэлтийн тоног тєхєєрємж, яндан хоолой, агаар дамжуулах хоолой нь идэмхий орчинтой єрєє тасалгаанд оршиж байвал мєн тїїнчлэн идэмхий орчинтой агаар зайлуулахаар байвал тэдгээрийг зэврэлтээс хамгаалсан материалаар хийх буюу зэврэлтээс хамгаалсан тїрхлэг хийж тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

4

1.4. Халаалт, агаар сэлгэлтийн тоног тєхєєрємж, яндан хоолой, агаар дамжуулах хоолойны халуун гадаргуу нь єєрєє асах, шатах аюултай хий, уур, тоосонцор буюу тоостой єрєє тасалгаанд оршиж тэдгээртэй харьцсанаар тэсрэх, шатах аюултай байвал дулаан тусгаарлалтын гадаргуу дээр тэдгээр бодисын єєрєє шатах температураас 20%-иар бага температур байхаар тооцож тэдгээрийг тусгаарлана.

Тайлбар: Тусгаарлагчийн гадаргуугийн температурыг багасгах техникийн боломж байхгїй бол тэдгээрийг тухайн єрєєнд байрлуулж болохгїй.

1.5. Дулаан тусгаарлалтын хийцийг БНбД 41-03-99 -ийн дагуу тєлєвлєх шаардлагатай.

1.6. Халаалт, агаар сэлгэлтийн стандартын бус тоног тєхєєрємж, агаар дамжуулах хоолой, дулаан тусгаарлалтын хийцийг барилгад хэрэглэхийг зєвшєєрсєн материалаар хийх шаардлагатай.

2. ТООЦООНЫ НЄХЦЄЛ

2.1. Бичил цаг уурын нєхцєлийг зєвшєєрєгдєх хязгаарын хїрээнд тооцохдоо орон сууц, олон нийт, захиргаа ахуйн барилгын єрєє, тасалгааны їйлчилгээний бїсэд заавал мєрдєх 1 дїгээр хавсралтаар, їйлдвэрийн єрєє тасалгааны тогтмол болон тогтмол бус ажлын байрыг (бусад норм дїрмээр бичил цаг уурын нєхцєл нь заагдсанаас бусад барилгад) заавал мєрдєх 2 дугаар хавсралтаар тус тус авна.

Єрєє тасалгааны доторх температурыг дараах байдлаар авч тооцно: а).  дулааны улиралд агаар сэлгэлтийн системийг тєлєвлєхдєє ил дулаан

ялгардаг єрєє, тасалгаанд зєвшєєрєгдєх дээд температурыг, дулааны илїїдэлгїй єрєє, тасалгаанд зєвшєєрєгдєх температурын хязгаарт эдийн засгийн їр ашигтай температурыг;

б).  хїйтний болон шилжилтийн улиралд халаалт, агаар сэлгэлтийн системийг тєлєвлєхдєє заавал мєрдєх 2 ба 5 дугаар хавсралтын тохиромжтой температурын хїрээнд эдийн засгийн їр ашигтай температурыг;

Агаарын хурд ба харьцангуй чийгшлийг заавал мєрдєх 1 ба 2 дугаар хавсралтаас авна.

2.2. Иж бїрэн автоматжуулсан, хїнгїй їйл ажиллагаа явуулдаг (тусгай єрєєнд сууж їйлдвэрлэлийн байранд тоног тєхєєрємжийг шалгах, тохируулга хийх зориулалтаар 2 цагаас ихгїй хугацаагаар ажиллах жижїїртэй) технологийн горимтой їйлдвэрлэлийн байрны ажлын бїсийн агаарын температурыг технологийн єєр шаардлага байхгїй бол дараах байдлаар авч тооцно:

а).  дулааны улиралд илїїдэл дулаан ялгардаггїй бол гадна агаарын температуртай адил температурыг, илїїдэл дулаан ялгардаг бол гадна агаарын А параметрийн температураас 4°С-ээр илїїгээр авах ба агаар халаах шаардлага гарахгїй бол 29°С-ээс багагїйгээр;

б). хїйтний болон шилжилтийн улиралд илїїдэл дулаан ялгардаггїй бол гадна агаарын тооцооны Б параметрын температур болон -10°С температураар, илїїдэл дулаан ялгардаг бол эдийн засгийн хувьд їр ашигтай температураар;

Хоёр цаг тїїнээс их хугацаагаар засвар їйлчилгээ хийдэг ажлын байранд хїйтний улиралд агаарын температурыг зєєврийн агаар халаагчаар 16°С хїртэл ихэсгэж, дулааны улиралд 25-28°С хїртэл багасгаж авна.

БНбД 41-01- 02

5

Технологийн тоног тєхєєрємж нь бїрэн автоматчлагдсан їйлдвэрийн єрєєний агаарын хєдєлгєєний хурд ба харьцангуй чийглэгийг тусгай шаардлага тавигдаагїй їед нормчлохгїй.

2.3. Їйлдвэрийн єрєєг гадна агаараар їлээлгэх їед ажлын байрны агаарын температур ба хєдєлгєєний хурдыг дараах байдлаар авна.

а). 140 Вт/м 2 ба тїїнээс их цацаргалтын дулааны урсгалын нягттай гадаргуутай цацаргуулалтын їед заавал мєрдєх хавсралт 3;

б). Хортой бодис ялгаруулдаг ил задгай технологийн їйл ажиллагааны їед энэ нормын 2.1 зїйлээр.

2.4. Хєдєє аж ахуйн бїтээгдэхїїн хадгалах, ургамал їржїїлэх байгууламж, ан амьтан, шувуу єсгєх барилгад агаарын давтамж, хєдєлгєєний хурд, харьцангуй чийглэг, температурыг эдгээр барилгын технологийн ба барилга тєлєвлєлтийн нормтой уялдуулан авна.

2.5. Олон нийт, захиргаа аж ахуй, їйлдвэрийн барилгын халаалттай єрєє нь хїйтний улиралд ашиглахгїй їед болон ажлын бус їед агаарын температурыг 5 0 С ба тїїнээс багагїйгээр авах ба єрєєг ашиглаж эхлэх ба ажил эхлэхэд нормчлогдсон температурын сэргээлтийг хангахаар тооцно.

2.6. Дулааны улиралд цаг агаарын нєхцєлийг дараах єрєєнд нормчлохгїй. а). Орон сууцны барилгын; б). Олон нийт, захиргаа аж ахуй, їйлдвэрийн барилгын єрєєг ашиглахгїй ба ажлын бус хугацааны їед.

2.7. Тогтмол ажлын байрны цацаргын халалт ба хєргєлтийн їед єрєєний ажлын бїсийн агаарын температурыг ажлын байран дахь цацаргын дулааны урсгалын нягт 35 Вт/м 2 -аас ихгїй байхаар ажлын бїсийн нормчлогдсон температурын нєхцєлийг хангахаар тооцоогоор авна.

Ажлын байрыг цацаргын халалт ба хєргєх їед єрєєний ажлын бїсийн агаарын температурыг заавал мєрдєх 4 дїгээр хавсралтаар тодорхойлохыг зєвшєєрнє.

Тайлбар. Технологийн тоног тєхєєрємжийн халсан ба хєрсєн гадаргууг тогтмол ажлын байрыг цацаргаар халаах хєргєхєд ашиглахыг зєвшєєрєхгїй.

2.8. Зохистой нормын хязгаарт кондиционерын системийн їед єрєєний цаг агаарын нєхцєлийг: ­  Олон нийт, захиргаа ахуйн єрєєний їйлчилгээнгий бїсэд заавал мєрдєх

5 дугаар хавсралтаар; ­  Цаг уурын нормчлол нь бусад норматив баримт бичгээр тогтоогдсоноос бусад

тогтмол ба тогтмол бус ажлын байранд заавал мєрдєх 2 дугаар хавсралтад нийцїїлэн тус тус авна.

Дулааны улиралд 30 о С ба тїїнээс их (Б параметр) гадна агаарын температуртай нутагт єрєєний агаарын температурыг заавал мєрдєх хавсралт 2 ба 5-д заасан дээр 30 о С –аас дээш нэмэгдэх нэгж температурын утга бїрд 0.4 о С- аар нэмэгдїїлэн авах ба єрєєний ажил їйлчилгээний бїсийн нэмэгдэх температур бїрд агаарын хєдєлгєєний хурдыг 0.1-ээр єсгєнє. Энэ тохиолдолд єрєєний агаарын хєдєлгєєний хурдыг 0.5 м/с-ээс ихгїй авна.

2.9. Технологийн їйл ажиллагааны удирдлагын єрєєнд доорх зохистой нормыг баримтлана.

- агаарын температур - 22-24 0 С.

БНбД 41-01- 02

6

- харьцангуй чийглэг - 40-60% - агаарын хєдєлгєєний хурд - заавал мєрдєх 2 дугаар хавсралтаар.

Ажлын байранд 140 Вт/м 2 ба тїїнээс их гадаргуугийн дулааны урсгалын нягттай халуун цехийн ажилчдын амрах єрєєнд хїйтний улиралд агаарын температурыг 20 0 С-аар, дулааны улиралд 23 0 С байхаар авна.

Ажилчдын дулаацах єрєєний агаарын температурыг 25 0 С-аар, цацаргын аргаар дулаацуулах бол 2.7 зїйлийн дагуу 20°С-ээр тус тус авна.

2.10. Агаар оруулах системийн єрєє тасалгааны ажлын болон їйлчилгээний бїсэд єгєх агаарын урсгалын їзїїлэлтийг дараах байдлаар авна:

а). агаарын урсгалын хамгийн их хурд (v x , м/с) –ыг дараах томъёогоор тодорхойлно . 

n Kν ν = ; (1);

б/ Єрєє тасалгаанд дутагдсан дулааныг нєхєж єгєх хамгийн их температур (t x ,°С)-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

t x = t н +∆ t 1 (2);

в/ Єрєє тасалгааны илїїдэл дулааныг шингээх хамгийн бага температур ( t xб ,°С )-ийг дараах томъёогоор тодорхойлно.

t хб = t н - ∆ t 2 (3);

(1)- (3) дугаар томъёонуудад: v н , t н - єрєє тасалгааны ажлын байрны ажил, їйлчилгээний

бїсийн агаарын хєдєлгєєний нормчлогдсон хурд м/с ба температур °С; К - заавал мєрдєх 6 дугаар хавсралтаар тодорхойлох агаарын

хєдєлгєєний нормчлогдсон хурдаас урсгалын хамгийн их хурдад шилжих илтгэлцїїр;

∆ t 1 , ∆ t 2 - заавал мєрдєх 7 дугаар хавсралтаар тодорхойлох агаарын температурын зєвшєєрєгдєх хэлбэлзэл;

Єрєє тасалгааны ажил, їйлчилгээний бїсэнд агаар хуваарилагчийг байрлуулсан тохиолдолд агаар хуваарилагчаас 1 метрийн зай дахь агаарын хєдєлгєєний хурд, температурыг нормчлохгїй.

2.11. Агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийг тооцохдоо ажлын бїс дэх БНбД 2.09.12-87-д заасан болон эрїїл мэндийн асуудал хариуцсан тєрийн захиргааны тєв байгууллагаас баталсан нормоор ажлын байрны агаар дахь зєвшєєрєгдєх хамгийн их агууламжаар авна.

2.12. Агаар тїгээгїїр ба бусад агаар оруулах нїхнээс гарах їеийн оруулах агаар дахь хортой бодисын агууламжийг агаар хїлээн авах тєхєєрємжийн тавигдсан байрлал дахь эдгээр бодисын агууламжийн хэмжээг тооцож авна.

а). Їйлдвэрлэл ба захиргаа ахуйн єрєєнд - ажлын бїсийн агаарт байх хортой бодисын зєвшєєрєгдєх хамгийн их агууламжийн 30%-иас ихгїйгээр;

б). Орон сууц, олон нийтийн єрєєнд – хїн амын суурьшлын бїсэд агаарт байх хортой бодисын зєвшєєрєгдєх хамгийн их агууламжаар;

БНбД 41-01- 02

7

2.13. Єрєє тасалгааны доторх цаг уурын нєхцєл, агаарын цэвэр байдлыг 2.14.-2.17. зїйлд заасан гадна агаарын тооцооны їзїїлэлтийн хязгаарт БНбД 2.01.01-93 –т зааснаар авна.

2.14. Орон сууц, олон нийт, захиргаа ахуй ба їйлдвэрийн барилгын гадна агаарын тооцооны їзїїлэлтийг дараах байдлаар авна.

А їзїїлэлтийг - дулааны улиралд гуравдугаар зэрэглэлийн кондиционер, агаар сэлгэлт, агаарын шїршїїрийн системийг тєлєвлєхєд;

Б їзїїлэлтийг - хїйтний улиралд халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционер ба агаарын хєшиг, дулааны улиралд нэгдїгээр зэрэглэлийн кондиционерийн системийг тєлєвлєхєд тус тус авна. Хоёрдугаар зэрэглэлийн кондиционерийн системийг дулааны улиралд тєлєвлєхдєє Б параметрийн гадна агаарын температурыг 2°С-ээр, дулаан агууламжийг 2 кДж/кг-аар бага байхаар авна.

2.15. Хєдєє аж ахуйн зориулалттай барилгын гадна агаарын їзїїлэлтийг барилгын болон технологийн нормоор зааж єгєєгїй бол дараах байдлаар авна.

А їзїїлэлтийг - дулааны болон хїйтний улиралд агаар сэлгэлтийн системийг тєлєвлєхєд, їндэслэлтэй бол хїйтний улиралд А їзїїлэлтийн агаарын температурыг 2°С-ээр, дулаан агууламжийг 2 кДж/кг-аар ихээр;

Б їзїїлэлтийг - хїйтний улиралд халаалтын системийг тєлєвлєхєд;

2.16. Агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийг єдрийн 13-16 цагийн хооронд ашигладаггїй бол дулааны улиралд гадна агаарын їзїїлэлтийг 2.14, 2.15 зїйлд зааснаас багаар авч болно.

2.17. Шилжилтийн улиралд гадна агаарын їзїїлэлтийг дараах байдлаар авна. а). Халаалт, агаар сэлгэлтийн системд - агаарын температурыг 8°С-ээр,

дулаан агууламжийг 22.5 кДж/кг-аар, агаар сэлгэлтийн системд агаар єгєх системийн агаарыг халаахгїйгээр бодож їзїїлэлтийг сонгож авахыг зєвшєєрнє.

б). кондиционерийн системд – дулаан болон хїйтэн хэрэглэхгїй байхаар тооцож їзїїлэлтийг авна.

2.18. Єрєє тасалгааны агаар дахь тэсрэх шатах бодисын агууламжийг агаар сэлгэлт, кондиционерийг тооцоход тогтоосон гадна агаарын їзїїлэлтийн їед авна.

3. ХАЛААЛТ

ЕРЄНХИЙ ЗЇЙЛ

3.1. Халаалтын системийг єрєє тасалгаанд дараах нєхцєлїїдийг тооцож агаарын тооцооны температурыг хангасан байхаар тєлєвлєнє.

а). заавал мєрдєх 9 дїгээр хавсралтын дагуу хаших хийцээр алдах дулааныг; б). заавал мєрдєх 10 дугаар хавсралтын дагуу шїїрэлтээр орж ирэх гадна

агаарыг халаахад зарцуулагдах дулааныг; в). тээврийн хэрэгсэл, тоног тєхєєрємж, материалыг халаахад зарцуулагдах

дулааныг; г). хїн, материал, шугам сїлжээ, технологийн тоног тєхєєрємж, гэрэлтїїлэг,

цахилгаан багаж хэрэгсэлээс болон бусад эх їїсвэрээс тогтмол ялгарч буй дулааны урсгалыг тооцох ба орон сууцны барилгын гал тогоо бусад єрєє тасалгаанд ялгарч буй дулааны урсгалыг 1 м 2 шалны талбайд 10 Вт-аас багагїй байхаар;

Зэргэлдээ орших єрєєний агаарын температурын зєрїї 3°С ба тїїнээс бага байвал дотор хаших хийцээр шилжих дулааныг тооцохгїй байж болно.

БНбД 41-01- 02

8

3.2. Шїїрэлтээр орох агаарын зарцуулалтыг тооцохдоо Б параметрээр салхины хурдыг тооцно. Б параметрийн їеийн салхины хурд нь А параметрээс бага бол халаах хэрэгсэлийг А параметрээр шалгах шаардлагатай.

Гадна агаарын салхины хурдыг БНбД 2.01.01-93-аас авна.

3.3. Халаалтын системийн халаах хэрэгсэл, дулаан зєєгч, дулаан зєєгчийн буюу эсвэл дулаан єгєх гадаргуугийн дээд хязгаарыг заавал мєрдєх 11 дїгээр хавсралтаар авах шаардлагатай. Дулаанд тэсвэртэй полимер материалаар хийгдсэн хоолойтой халаалтын системийн дулаан зєєгчийн температур, даралтыг тэдгээрийг їйлдвэрлэх баримт бичигт зааснаас ихгїйгээр гэхдээ 90°С ба 1,0 МПа-гаас ихгїйгээр авна.

Халаалтын систем болон барилгын доторх дулаан хангамжийн системд дулаан зєєгчєєр ихэвчлэн усыг сонгох ба бусад тєрлийн дулаан зєєгчийг техник эдийн засгийн їндэслэлийн їндсэн дээр сонгоно.

Тєвлєрсєн дулаан хангамжийн системийн 2 дугаар хэлхээг тєлєвлєж халаах їед болон єєрийн бие даасан эх їїсвэртэй їед захиалагчийн хїсэлтийг харгалзан єєр тєрлийн дулаан зєєгч сонгож болох ба усанд хєлдєлтєєс хамгаалах бодис хольж болно. Хєлдєлтєєс хамгаалах бодис нь тэсрэх шатах аюултай, эсвэл уурших їедээ агаарт байх зєвшєєрєгдєх хэмжээнээс их хортой бодис ялгаруулдаг шинж чанартай байж болохгїй. Дулаанд тэсвэртэй полимер материалаар хийгдсэн хоолойтой халаалтын системийн дулаан зєєгч усанд тухайн полимер материалд идэмхий шинж чанартай бодис хольж болохгїй.

3.4. Жижїїрийн халаалтыг їндсэн халаалтын системийг ашиглан 2.5 зїйлд заасан агаарын температурыг барьж байхаар тєлєвлєнє. Жижїїрийн халаалтын системд зориулан тусгай халаалтын системийг эдийн засгийн їндэслэлтэйгээр тєлєвлєнє.

Халаалтгїй барилгад технологийн шаардлагаар зарим єрєє тасалгаа, хэсэг, тїр ажлын байруудад агаарын температурыг тогтмол барьж байхын тулд байрны халаалт тєлєвлєнє.

3.5. Цахилгаан эрчим хїчийг шууд дулаанд шилжїїлэх болон дулааны насос ашиглан халаалтын системийг тєлєвлєхдєє техник эдийн засгийн їндэслэлээр тєлєвлєнє. Цахилгааны эрчим хїчийг холбогдох журмын дагуу авч ашиглана.

3.6. Гадна агаарын тооцооны температур нь -40°С-ээс бага бїс нутагт баригдах халаалттай барилгын хїйтэн зоорийн дээд талд байрлах шаланд шалны халаалт тєлєвлєнє. Орон сууц болон хїн тогтмол байрлах олон нийт, захиргаа- ахуйн ба їйлдвэрийн барилгуудад БНбД 2.01.03-92-д заасан дулаан тусгаарлалтыг хийх шаардлагатай.

3.7. Агуулахын барилгуудад халаалт тєлєвлєж, технологийн шаардлагаар 3.57 зїйлд заасан хязгаарлалтыг тооцно.

3.8. Халаалттай барилгын нийт талбайн 5% болон тїїнээс бага талбайг эзлэх халаалтын шаардлага нь їндсэн єрєє тасалгааныхаас єєр халаах хэрэгслээр халаах шаардагатай нэг буюу хэд хэдэн єрєє тасалгааны халаалтыг тухайн барилгын гал, тэсрэх аюулын шаардлагад нєлєєлєхгїй бол їндсэн барилгын шаардлаганд нийцїїлэн тєлєвлєнє.

3.9. А болон Б зэрэглэлийн єрєєнд агаарын халаалтыг голчлон тєлєвлєнє. Єєр тєрлийн халаалтын систем тєлєвлєхийг (заавал мєрдєх хавсралт 11-ийг їз)

БНбД 41-01- 02

9

зєвшєєрєх ба мєн устай болон усны хольцтой харьцахдаа тэсрэх чанартай хольц їїсдэг буюу єєрєє шатах эсвэл тэсрэх шинж чанартай бодис агуулснаас бусад єрєє тасалгаанд байрын халаах хэрэгсэл ашигласан усан болон уурын халаалтын системийг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

3.10. Сууц бїрт тусад нь халаалтын систем тєлєвлєсєн барилгын шатны хонгилд халаалтын систем тєлєвлєх шаардлагагїй.

ХАЛААЛТЫН СИСТEМ

3.11. Барилгын халаалтын системийг єрєєний агаарыг жигд халаахаар, шингэний болон дулааны тогтвортой байх, тэсрэх, шатах аюулгїй байх ба цэвэрлэх, засварлах боломжийг хангахаар тєлєвлєнє.

3.12. 50 Квт ба тїїнээс дээш дулааны ачаалалтай барилгуудын дулаан хангамжийн системийг дулааны урсгалыг автоматаар тохируулах бололцоотой байхаар тєлєвлєнє.

3.13. Ажиллаж буй нэг хїнд 50 м 2 ба тїїнээс дээш талбай ноогдож буй їйлдвэрийн барилгын тогтмол ажлын байранд 2.1 зїйлийн дагуу агаарын тооцооны температурыг хангахаар, тогтмол бус ажлын байранд тїїнээс бага гэхдээ 10°С-ээс багагїй агаарын температуртай байхаар тєлєвлєнє.

3.14. Дулааны улирлын гадна агаарын тооцооны температур (А параметр) нь 25°С-ээс дээш бїс нутагт халаалтын системийг єрєє тасалгааг хєргєх зориулалтаар ашиглаж болно. Ингэхдээ єрєєний халаах хэрэгслээс 1 метрээс их зайнд шалны орчмын агаарын температурыг нормчлогдсон температураас 2°С-ээс ихээр багасгаж болохгїй.

Єрєє тасалгааг хєргєх зориулалтаар ашиглаж буй халаах хэрэгслийн гадаргуугийн температур нь єрєєний агаарын хєлрєх (точки росы) температураас 1°С-ээс багагїй их байх ёстой.

3.15. Сууц бїрт тусад нь халаалт тєлєвлєхдєє 2 хоолойт халаалтын системийг тєлєвлєж сууц бїрт тохируулах, хянах, тооцох хэрэгслийг тусгаж єгнє.

3.16. Халаах хэрэгслийн элемент нь хаших хийцийн дотор байгаа бол хаших хийцийн гадаргуугийн дундаж температур нь доорх температураас ихгїй байхаар авна.

- Гадна хананд шалны тївшнээс хамаарч 1 метр хїртэл зайнд . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 °С 2.5 метр ба тїїнээс их зайнд таазтай ижил авна.

- Хїн тогтмол байдаг єрєєний шаланд . . . . . . . . . . . . . . . . 26°С - Мєн хїн тогтмол байдаггїй болон

бассейны хїн явдаг зам болон сандалд . . . . . . . . . 31°С - Таазанд єрєєний єндрєєс хамаарч

2.5-аас 2.8 метр бол . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28°С 2.8-аас 3.0 метр бол . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30°С 3.0-єєс 3.5 метр бол . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33°С 3.5-аас 4.0 метр бол . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36°С 4.0 -єєс 6.0 метр бол . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38°С

Хїїхдийн байгууллага, орон сууц болон усанд сэлэлтийн бассейны шалны гадаргуугийн температур нь халаах элементийн тэнхлэгийн дагуу 35°С-ээс их байж болохгїй.

БНбД 41-01- 02

10

Гадаргуугийн хязгаарлагдсан температур нь хучилтанд болон шаланд буй халаалтын системийн нэг хоолойд хамаарахгїй.

3.17. Ажлын байрны халаалтанд зориулсан бага температуртай цацаргын халаалтын хавтангийн гадаргуугийн температурыг 60°С-ээс ихгїй, цацаргын хєргєлтийн температурыг 2°С-ээс багагїй байхаар авна.

3.18. Цацаргын халаалтын єндєр температуртай халаах хэрэгслийн гадаргуугийн температурыг 250°С-ээс их авч болохгїй.

3.19. Дулаан зєєгчийн температур(°С)-ыг єрєєнд байгаа шатах тэсрэх бодисын єєрєє шатах температураас 20 хувиас (1.4 зїйлийг тооцож) багагїй байхаар авна.

3.20. Шатдаг хийгээр шууд халдаг халаах хэрэгслийг хийн асаагуураас гарч буй шаталтын бїтээгдэхїїнийг битїїмжлэн шууд гадагш зайлуулах нєхцєлд зєвшєєрнє.

3.21. Усан халаалтын системийн дулааны урсгал ба дулаан зєєгчийн зарцуулалтыг заавал мєрдєх 11 дїгээр хавсралтанд заасны дагуу тодорхойлно.

ЯНДАН ХООЛОЙ

3.22. Халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн систем, агаарын дулаан хєшиг, агаарын шїршїїрийн агаар халаагч, ус халаагч, дулаан хангамжийн яндан хоолойнуудад барилгад хэрэглэхийг зєвшєєрсєн бєгєєд техникийн шаардлагыг бїрэн хангасан, ашиглалтын хугацаа нь 40 жилээс дээш байх ган, зэс, гууль, полимер (мєн металл пластмасс) материалаар хийсэн хоолойнуудыг (цаашид халаалтын системийн хоолой гэх) ашиглана. Пластмассан хоолойн холбох хэрэгслийг тухайн хэрэглэж буй хоолойн тєрєлд тохирсныг хэрэглэх шаардлагатай.

Ган хоолойн їзїїлэлтийг заавал мєрдєх 12 дугаар хавсралт, пластмассан хоолойн їзїїлэлтийг зєвлємжийн чанартай 24 дїгээр хавсралтанд їзїїлэв.

Полимерээр хийсэн яндан хоолойг металл хоолойтой хослуулан халаалтанд мєн тїїнчлэн дулаан зєєгч нь хїчилтєрєгчийн хязгаарлалтай гадна дулааны шугам сїлжээнд хэрэглэх нєхцєлд хэв гажилт (антидиффузиный)-ын эсрэг їетэй байх ёстой.

3.23. Яндан, хоолойг халаалтгїй болон хєлдєж болзошгїй орчин, зохиомол хєргєлттэй єрєєнд угсрахаар тєлєвлєх їед болон тїлэгдэлт, тїїний гадаргуу дээр конденсац їїсэхээс урьдчилан сэргийлж дулаалахаар тєлєвлєнє.

Дулаан тусгаарлагчаар дулаан дамжуулалтын илтгэлцїїр нь λ=0,054 вт/ м °С–ээс ихгїй материалыг сонгох ба дулаалгын гадаргуу дээр нь 40°С-ээс ихгїй температуртай байхаар зузааныг нь тооцож авна.

Халаалтгїй єрєєнд тєлєвлєсєн яндан хоолойноос болон гадна хаших хийцийн дагуу халаах хэрэгсэл байрлуулснаас болж нэмэгдэх нэмэгдэл дулааны алдагдал нь барилгын халаалтын системийн дулааны урсгалын 7%-иас их байж болохгїй. (заавал мєрдєх 11 дїгээр хавсралт)

3.24 . Тєрєл бїрийн зориулалттай яндан хоолойг дулааны зангилаанаас эсвэл ерєнхий хоолойноос тусад нь угсрахаар тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

11

а). байрны халаах хэрэгсэлтэй халаалтын системд; б). агаар сэлгэлт, кондиционер, агаарын халаалтанд; в). агаарын дулаан хєшгєнд; г). бусад тогтмол ажилладаггїй тоног тєхєєрємж, системд;

3.25. Усан халаалтын системийн яндан хоолой дахь дулаан зєєгчийн хурдыг єрєєний дуу чимээний зєвшєєрєгдєх эквивалент тївшингээс хамааруулан авна:

а). 40 дБА-ээс их бол: - олон нийтийн барилга, єрєє тасалгаанд 1.5 м/сек-ээс ихгїй; захиргаа ахуйн барилга, єрєєнд 2 м/сек-эээс ихгїй; їйлдвэрийн барилга, єрєє тасалгаанд 3 м/сек-ээс ихгїйгээр;

б). 40 дБА-ээс бага бол – заавал мєрдєх 13 дугаар хавсралтаар;

3.26. Яндан хоолойгоор дамжих уурын хурдыг дараах байдлаар авна. а). нам даралтын халаалтын системд (оролт дээрээ 70 кПа хїртэл) уур,

конденсатын урсгал нь дагуу урсгалтай бол 30 м/сек, сєрєг урсгалтай бол 20 м/сек-ээр; б). єндєр даралтын халаалтын системд (оролт дээрээ 70-170 кПа) їед уур,

конденсатын урсгал нь дагуу урсгалтай бол 80 м/сек, сєрєг урсгалтай бол 60 м/сек-ээр;

3.27. Халаалтын системийн ус эргэх єгєх буцах шугамын даралтын зєрїїг дулаан зєєгч усны температурын зєрїїнээс їїсэх даралтаар тооцож олохдоо:

∆Ρ=g h (ρ о −ρ г ) , Па

g - чєлєєт уналтын хурдатгал м/сек 2

h - халалт ба хєрєлтийн тєвийн єндєр м ρ о - єгєх шугаман дахь дулаан зєєгчийн эзэлхїїн жин кг/м 3

ρ г - буцах шугаман дахь дулаан зєєгчийн эзэлхїїн жин кг/м 3

Тооцогдоогїй даралтын алдагдлыг хамгийн их даралтын алдагдалын 10 хувиар авна. Дулаан зєєгч усны температур нь 105 0 С-ээс єндєр температуртай халаалтын системд усыг буцлахаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авах шаардлагатай.

3.28. Халаалтын системд насос хэрэглэх їед насосны їїсгэх даралтыг тооцох шаардлагатай.

3.29. Дулаан хангамжийн дотор системд болон халаалтын системд хэрэглэх ган хоолойн дотор гадаргуугийн эквивалент атираажилтыг:

уур ба усных – 0.2; хувирсан усных – 0.5 мм-ээс ихгїйгээр,

Їйлдвэрийн барилгын дулаан хангамжийн системийг гадна дулааны шугамд шууд холбох їед:

уур ба усанд – 0.5; хувирсан усанд – 1.0 мм-ээс ихгїйгээр;

Полимер болон зэс (гуулин) хоолойн дотор гадаргуугийн эквивалент атираажилтыг :

уур ба усанд – 0.01; хувирсан усанд – 0.11 мм-ээс ихгїйгээр тус тус авах хэрэгтэй.

Тайлбар: Ашиглагдаж байгаа халаалт, дотоод дулаан хангамжийн системийг шинэчлэх їед одоо байгаа хоолойг хэрэглэх нєхцєлд ган яндангийн дотор гадаргуугийн эквивалент атираажилтыг уур ба усанд – 0.5, конденсатанд – 1.0 мм гэж авна.

3.30. Байрын халаах хэрэгсэлтэй усан халаалтын системийн температурын зєрїїг хувьсахаар тооцох босоо шугамуудын дулаан зєєгчийн температурын зєрїї нь тооцооны температурын зєрїїнээс 25%-иас (гэхдээ 8°С-ээс ихгїй) ихээр зєрж болохгїй.

БНбД 41-01- 02

12

3.31. Нэг хоолойт халаалтын системийн босоо шугамын даралтын алдагдлыг ерєнхий хэсгийн даралтын алдагдлыг тооцохгїйгээр эргэлтийн цагирагийн нийт алдагдлын 70%-иас багагїй байхаар тооцно.

Нэг хоолойт системийн єгєх шугам нь доогуур тїгээлттэй, буцах шугам нь дээгїїр тїгээлттэй їед босоо шугамын даралтын алдагдалыг 1 метр тутамд 300 Па- аас багагїйгээр авна.

Хоёр хоолойт босоо, нэг хоолойт хэвтээ системийн эргэлтийн цагирагийн дээд талын халаах хэрэгсэл (гогцоо)-ийн даралтын алдагдлыг дулаан зєєгчийн тооцооны їзїїлэлтийн їед їїсэх ердийн даралтаас багагїйгээр авна.

3.32. Уурын халаалтын системийн босоо шугамын (салааны) даралтын алдагдлын зєрїї уурын шугамд 15%, хувирсан усны шугамд 10%-иас ихгїй байна.

3.33. Усан халаалтын системийг температурын зєрїї нь тогтмолоор тооцох їед эргэлтийн цагирагуудын даралтын алдагдлын зєрїї нь дагуу урсгалтай їед 5%, мухардмал урсгалтай їед 15%-аас ихгїй байна.

3.34. Халаалтын системийн хоолойг зориулалтын суваг, босоо суваг, шалны хєвєє, зоорийн давхрын хана таазны дэргэд халхавчийн цаана, ховилд далд угсарна. Ган болон пластмассан хоолойг механик болон дулааны гэмтэл, хэт ягаан туяаны шууд тусгалд орохгїй нєхцєлд ил угсрахыг зєвшєєрнє.

Яндан хоолойг засвар їйлчилгээний їед хялбар сольж, засаж болохоор угсрах ба барилгын хийцэд цутгаж далд угсрахыг;

-барилгын ашиглалтын хугацаа 20 жилээс бага; -яндан хоолойн ашиглалтын хугацаа 40 жил ба тїїнээс их їед зєвшєєрнє.

Далд угсралтын їед яндан хоолойн холболт, хаалт арматуртай газар засвар їйлчилгээ, їзлэг хийх таг тєлєвлєнє.

Полимер хоолойн систем нь зєвлємжийн 26 дугаар хавсралтад заасан пластмассан яндан хоолойг угсрах зааварт нийцэх ёстой.

3.35. Гадна агаарын тооцооны температур нь -40°С-ээс доош газарт (Б пара- метрээр) халаалтын єгєх буцах шугамыг дээврийн хонгил, (дулаан дээврээс бусад) агаар сэлгэлттэй шалны сувагт угсрахыг хориглоно.

3.36. Цахилгааны єрєє, хоргодох байр, явган хїн нэвтрэх гарцын хонгилд транзитын яндан хоолой угсрахыг хориглоно.

Дээврийн хонгил, адарт халаалтын системийн тэлэлтийн савыг шатдаггїй материалаар дулаалан угсарч болно.

3.37. Халаалтын системийг юїлэх зорилгоор 4 ба тїїнээс дээш давхартай барилга болон доогуур тїгээлттэй халаалтын системтэй 2 ба тїїнээс дээш давхар барилгад давхрын тооноос хамаарахгїйгээр шатны хонгилын халаалтын системд юїлэх тєхєєрємж тєлєвлєнє. Босоо шугам бїрт хаалт, шланг холбох богино хоолой тєлєвлєнє.

Холбох хэрэгсэл, хаалтуудыг шалан доорх сувагт байрлуулахыг ихэвчлэн зєвшєєрдєггїй.

Тайлбар: Хэвтээ халаалтын системд давхрын тооноос хамааралгїйгээр давхар бїрт юїлэгч тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

13

3.38. Їїссэн хувирсан ус нь уурын эсрэг урсгалтай їед уурын халаалтын системийн босоо шугамын єндрийг 6 метрээс ихгїй байхаар тєлєвлєнє.

3.39. Яндан хоолойн угсралтын хэвгийг ус, уур, конденсатын шугамд 0.002- оос багагїй, уурын урсгалын эсрэг налуутай уурын шугамд 0.006-гаас багагїй байхаар тєлєвлєнє.

Усны хурд нь 0.25 м/сек ба тїїнээс их їед ус дамжуулах хоолойг тэгш угсарч болно.

3.40. 105°С-ээс дээш температуртай дулаан зєєгч бїхий халаах хэрэгсэл, яндан хоолой, агаар халаагчийн гадаргуугаас шатах материалаар хийсэн хийцийн гадаргуу хїртлэх зайг 100 мм-ээс багагїй байхаар авна. Їїнээс бага зайтай нєхцєлд энэ материалын гадаргууг шатдаггїй материалаар дулааныг тусгаарлана.

Полимерээр хийсэн яндан хоолойг Г категорийн мєн тїїнчлэн 150°С-ээс дээш температурын гадаргуутай дулаан цацаргуулагч эх їїсвэртэй єрєєнд угсрахыг хориглоно.

3.41. Хучилт, дотор хана, хамар хануудыг огтлож буй хоолойнуудыг шатдаггїй материалаар хийсэн хонгионд (гильзь) угсрана. Хонгионы зах нь хана, хамар хана, хучилтын гадаргуутай нэг тївшинд байх ба шалны цэвэр тївшингээс 30 мм дээр байна.

Яндан хоолойнууд угсарсан газрын нїх сївийг шатдаггїй материалаар хаших хийцийн галд тэсвэрлэлтийн нормыг хангахаар чигжиж єгнє.

3.42. Халаалтын яндан хоолойг 170°С ба тїїнээс бага температурт асдаг шингэн, хий, уурын болон идэмхий шинж чанартай уур, хийн шугам хоолойтой нэг сувагт угсрахыг хориглоно.

3.43. Халаалтын системээс хийг дулаан зєєгч нь ус, усаар дїїрсэн конденсат байвал дээд цэгээс, дулаан зєєгч нь уур байвал єєрийн урсгалтай конденсатын шугамын доод цэгээс нь зайлуулахаар тєлєвлєнє.

Усан халаалтын системд ихэвчлэн дагуу урсгалтай хий хураагч буюу хий авах кран тєлєвлєнє. Урсгалтай биш хий хураагчийг яндангаар урсаж буй усны хурд нь 0.1 м/с-ээс бага їед тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

3.43а. Хоолой, холбох хэрэгсэл, холбоос нь эвдрэлгїй битїїмжлэлээ алдахгїй дараах даралтыг даах ёстой:

-Усны температур нь тогтмол 95°С їед ажлын даралтаас 1.5 дахин их, гэхдээ 0.6 МПа-гаас багагїй туршилтын даралтыг; - 25 жилийн ашиглалтын хугацаатай, дулаан зєєгч нь 80°С-ээс багагїй температуртай їед ажлын даралттай тэнцїї тогтмол даралтыг, гэхдээ 0.4 МПа-гаас багагїй; - Пластмассан хоолойн гидравликийн туршилтыг шаардлагатай хэмжээнд хїртэл 30 минутаас багагїй хугацааны турш даралтыг єсгєж хийнэ. Дараагийн 30 минутын турш тїїний даралт 0,06 МПа-гаас ихээр, дараагийн 2 цагийн турш 0,02 МПа-гаас ихээр буурахгїй бол туршилтыг давсанд тооцно.

3.43б. Тєвлєрсєн халаалтын системийг пластмассан яндангаар тєлєвлєх їед дулаан зєєгчийн їзїїлэлтийн хэтрэлтээс хоолойг хамгаалахын тулд урьдчилан сэргийлэх автомат тохируулгатай хэрэгсэл тєлєвлєж єгнє.

БНбД 41-01- 02

14

ХАЛААХ ХЭРЭГСЭЛ БА ХААЛТУУД

3.44. А,Б,В зэрэглэлийн єрєєнд усан ба уурын халаалтын системийн халаах хэрэгслийг хялбар цэвэрлэж болох гєлгєр гадаргуутай тєлєвлєнє. Їїнд:

а) секцэн болон дан хавтгайлжин радиатор; б) хэрэв єрєєнд нь шатдаг материалын тоос (цаашид - шатдаг тоос гэх)

ялгардаггїй бол секцэн болон давхар ба дан хавтгайлжин радиатор. В зэрэглэлийн єрєєнд шатдаг тоос ялгардаггїй бол конвектор;

в) гєлгєр гадаргуутай ган яндангаар хийсэн халаах хэрэгсэл;

3.45. А,Б,В зэрэглэлийн єрєєнд халаах хэрэгслийг ханын гадаргуугаас 100 мм-ээс багагїй зайнд байрлуулна. Халаах хэрэгсэлийг суулгах нїхэнд (ниш) байрлуулж болохгїй.

3.46. Халаах хэрэгслийг тооцохдоо халаалтын системийн хоолойноос ялгарах дулааны 90%-ийг оруулж тооцно.

3.47. Халаах хэрэгслийн хэвийн дулаан єгєлтийг тооцооныхоос 5% -иас эсвэл 60 Вт-аас багаар тєлєвлєж болохгїй.

3.48. Халаах хэрэгслийг цэвэрлэх, засах, їзлэг хийж болохоор ихэвчлэн цонхны дор байрлуулна.

Эмнэлэг, сургуулийн ємнєх хїїхдийн байгууллага, сургууль, ахмад настан болон тахир дутуу хїмїїсийн нийтийн байрны халаах хэрэгслийн урт нь цонхны уртын 75%-аас багагїй байх ёстой.

3.49. Гадаргуу нь 150°С-ээс их температуртай цацаргын халаалтын халаах хэрэгслийг єрєєний дээд бїсэд байрлуулна.

3.50. Гадна агаарын тооцооны температур нь -15°С (Б параметр) ба тїїнээс доош бїс нутагт байрлах їйлдвэрийн барилгын ажлын байр нь цонхноос 2 метр ба тїїнээс бага зайнд байрлаж байвал ажиллагсадыг хїйтэн агаарын урсгалаас хамгаалахын тулд халаах хэрэгслийг цонхны доор байрлуулах хэрэгтэй.

Ийм халаах хэрэгслийг гадна хаших хийцийн 4 метр хїртэл єндрєєр эсвэл ажлын талбайгаар алдаж буй дулааныг нєхєхєєр тооцох ба їндэслэлтэй бол илїї єндєрт тооцож авна.

3.51. Хаших хийцэнд суулгасан халаах хэрэгслийг нэг їетэй гадна хана, дотор хана, хамар хананд байрлуулахыг хориглоно.

Олон їетэй гадна хана, хучилт ба шаланд усан халаалтын системийн халаах элементийг бетонд цутган угсрахыг зєвшєєрнє.

3.52. Тухайн нэг єрєєний халаах хэрэгслїїдийг нэг босоо шугамд цуваагаар чирч холбохыг (на сцепке) зєвшєєрнє. Хувцас солих, хонгил, ариун цэвэр, угаалга, агуулахын єрєєний халаах хэрэгслийг зэргэлдээ єрєєний халаах хэрэгсэлд цуваа холбож болно.

3.53. Їйлдвэрийн барилгын мастерын, агуулахын, техникийн хяналтын зэрэг жижиг єрєєнїїдийн халаах хэрэгслийг магистрал шугамд нэг хоолойт схемээр холбож болно.

БНбД 41-01- 02

15

3.54. 20-иос олон секцтэй (ердийн эргэлттэй бол 15-аас их) радиаторыг, мєн тїїнчлэн 2-оос дээш секцийг цуваагаар холбосон їед хоолойг радиаторын хоёр талаас нь холбоно.

3.55. Шатны хонгилын халаах хэрэгслийг ихэвчлэн нэгдїгээр давхарт байрлуулах ба хэрэв шатны хонгил нь хоорондоо хэсгїїд болж зааглагдсан байвал БНбД 21.02.02, БНбД 21.01.02-ын шаардлагыг тооцож хэсэг бїрт байрлуулна.

Гадагшаа хаалгатай гонхонд халаах хэрэгсэл байрлуулж болохгїй. Шатны хонгилын халаах хэрэгслийг тусад нь босоо шугамд эсвэл салаанд

(гогцоо) угсарч єгнє.

3.56. Ванн, шїршїїрийн єрєєнїїдийн алчуур хатаагч нь хэрэгцээний халуун усны системтэй холбогдоогїй нєхцєлд БНбД 21.02.02, БНбД 21.01.02-ын шаардлагын дагуу халаалтын системд холбоно.

3.57. Шингэрїїлсэн шатдаг хий буюу шахсан хийн баллоны агуулах ба тэдгээрийг дїїргэх єрєєнїїдэд мєн тїїнчлэн А, Б, В категорын ба шатдаг материа- лын агуулахад болон їйлдвэрийн цехийн шатдаг материал хураах зориулалттай талбайд байрлуулсан халаах хэрэгслїїдийг цэвэрлэгээ хийх боломжоор хангаж, шатдаггїй материалаар хийсэн хаалтаар хааж єгнє. Хаалтуудыг халаах хэрэгслээс 100 мм-ээс багагїй зайнд байрлуулна. Бїрхїїлтэй конвекторыг хаалтаар хаах шаардлагагїй.

3.58. Олон нийтийн барилгын халаах хэрэгслїїдийг цэвэрлэх боломж ханган (бїрхїїлтэй конвектороос бусад) хаалт (гоёмсог хаалт, сараалж) -аар хааж болно. Гоёмсог хаалтаар хаасан нєхцєлд халаах хэрэгслийн хэвийн дулаан єгєлтийг ил задгай угсарсан халаах хэрэгслийн хэвийн дулаан єгєлтєєс 10 хувиас ихэсгэж болохгїй.

3.59. Єлгїїр, шїршїїр, ариун цэврийн єрєє, агуулах, мєн тїїнчлэн хєлдєх аюултай (шатны хонгил, гонх гэх мэт) єрєєнїїдээс бусад єрєєнїїдийн халаах хэрэгс- лїїдэд тохируулах хаалт тєлєвлєнє. Халаах хэрэгсэл , босоо шугаманд хаалт тєлєвлєнє.

Халаалтын системийг дулааны эх їїсвэрээс хамааралгїй схемээр болон холих зангилаагаар холбох нєхцєлд халаалтын системийн босоо болон салбар шугаманд даралт, зардлыг тохируулах тогтмол барих хаалт (баланслагч хаалт, зардал, даралт тохируулах хаалт), халаах хэрэгсэлд тохируулах хаалт (термостаттай) тєлєвлєнє.

3.60. Халаалтын нэг хоолойтой системд бага эсэргїїцэлтэй тохируулах хаалтуудыг, хоёр хоолойтой системд харьцангуй их эсэргїїцэлтэйг сонгож хэрэгтэй.

3.61. Хаалтуудыг: а). халаалтын системийн эргэлтийн цагираг, босоо шугам, салаануудыг

хаах тїїний усыг буулгах зорилгоор; б). конденсат зайлуулагч, автомат буюу алсын удирдлагатай

хавхлагуудад; Бусад тоног тєхєєрємжїїдэд техник-эдийн засгийн їндэслэлээр хаах хаалтуудыг;

в). тїр буюу хэсэгчлэн ашиглагддаг халаалтыг хэсэгчлэн ба бїгдийг хаах зориулалтаар;

г). Халаалтын босоо шугам, салбар шугамын даралт зардлыг тохируулах, тогтмол барих;

д). Гурав ба тїїнээс доош давхар барилгын халаалтын системийн босоо шугамд хаах хаалтыг тєлєвлєхгїй байж болно.

БНбД 41-01- 02

16

ПИЙШИН ХАЛААЛТ

3.62. Пийшин халаалтыг заавал мєрдєх 14 дїгээр хавсралтанд дурдсан барилгуудад тєлєвлєж болно.

Пийшин халаалтыг хотод болон хот маягийн суурин газруудад їндэслэлтэйгээр тєлєвлєнє.

А, Б, В категорийн єрєєнд пийшин халаалт тєлєвлєхийг хориглоно.

3.63. Єрєєний тооцоот дулаан алдагдлыг халаалтын пийшингийн дундаж хїчин чадлаар нєхєхєєр тооцох ба їе їе галладаг пийшинд єдєрт хоёр удаа галлахаар, тогтмол галлах пийшинд – тогтмол галлахаар тооцно.

Їе їе галладаг пийшинтэй єрєєний доторх агаарын температурын хэлбэлзэл нь єдрийн туршид 3°С-ээс их байж болохгїй.

3.64. Пийшин халаалтын дулааны эх їїсвэрийн гадаргуугийн хамгийн их температур нь (пийшингийн ширэм, ам ба бусад эд ангиас бусад) дараах температураас их байж болохгїй.

- сургуулийн ємнєх насны болон эмчилгээ сувилгааны барилгын єрєєнд 90°С-аас; - бусад барилга єрєєнїїдэд пийшингийн нийт гадаргуугийн 15 хувиас ихгїй

гадаргуу нь110°С-аас; - мєн пийшингийн нийт гадаргуугийн 5 %-иас ихгїй гадаргуу нь 120°С-аас;

Хїн тїр ажилладаг єрєєнд хамгаалах хаалт тєлєвлєсєн нєхцєлд 120°С-ээс єндєр температуртай гадаргуутай халаалтын пийшин тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

3.65. Нэг пийшинг нэг давхарт байрласан гурваас ихгїй єрєєнд зориулж тєлєвлєнє.

3.66. Хоёр давхар барилгад тус тусдаа галлагаатай, давхар бїрд утааны сувагтайгаар хоёр давхар пийшин харин хоёр давхар сууцанд нэгдїгээр давхарт нь галлахаар нэг галын хотолтой пийшин тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Пийшингийн нэг ба хоёрдугаар давхрын хооронд модон дам нуруу, эдлэл хэрэглэхийг хориглоно.

3.67. Eрєнхий боловсролын сургууль, сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн эмчилгээ-сувилгааны, клуб, амралт, зочид буудлын барилгуудад пийшингийн галлагааг агаар сэлгэлтийн ердийн ажиллагаатай сорох систем, агаар сэлгэлт ба цонхтой туслах єрєє, хонгилоос хийхээр тєлєвлєнє.

3.68. Пийшин халаалттай барилгад дараах зїйлийг хориглоно: а). агаар оруулах механик систем тєлєвлєлгїйгээр агаар сорох

механик систем тєлєвлєхийг; б). агаарын сувгаар утаа зайлуулах, утааны сувагт агаар сэлгэлтийн

сараалж тєлєвлєхийг;

3.69. Пийшинг ихэвчлэн шатдаггїй материалаар хийсэн дотор хана, хамар хананд тэдгээрийг утааны суваг болгон ашиглахаар тооцож байрлуулна.

Утааны янданг шатдаггїй материалаар хийсэн гадна хананд байрлуулж болох ба зайлуулж буй утааны хийн нєлєєний чийг ялгарахаас урьдчилан сэргийлж гадна талаас нь дулаална. Утааны суваг байрлуулах ханагїй нєхцєлд утаа зайлуулахын тулд ган ба тоосгон янданг хэрэглэж болно.

БНбД 41-01- 02

17

3.70. Пийшин бїрт ихэвчлэн тусад нь утааны яндан, суваг /цаашид яндан/ тєлєвлєнє. Нэг давхрын нэг айлд байгаа нэг янданд хоёр пийшин холбож тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Янданг холбохдоо холбосон яндангийн доод талаас нэг метрийн зайд 0.12 метрийн зузаантай хагалагч (рассечки) тєлєвлєнє.

3.71. Утааны яндангийн /утааны сувгийн/ хєндлєн огтлолын талбай нь пийшингийн дулааны хїчин чадлаас хамаарч дараах хэмжээнээс багагїйгээр авна:

Пийшингийн дулааны хїчин чадал нь 3.5 квт хїртэл їед -140х140мм Пийшингийн дулааны хїчин чадал нь 3.5-аас 5.2 квт хїртэл їед - 140х200мм Пийшингийн дулааны хїчин чадал нь 5.2-оос 7 квт хїртэл їед - 140х270мм

Дугуй огтлолттой утааны яндангийн хєндлєн огтлолын талбай нь дээр заасан тэгш єнцєгт утааны яндангийн хєндлєн огтлолын талбайгаас багагїй байна.

3.72. Модоор ажилладаг пийшингийн утааны янданд цуваа байрлуулсан хоёр хаалт, нїїрсээр ажилладаг пийшингийхэд 15 мм-ийн диаметрийн нїхтэй нэг хаалтыг тєлєвлєнє.

3.73. Утааны яндангийн єндрийг їнсний сараалжны тївшнээс тооцсоноор 5 метрээс багагїй байхаар тєлєвлєнє.

Дээврийн цул хийцээс дээш гарах утааны яндангийн єндрийг дараах байдлаар авна.

- хавтгай дээвэр дээр - 500 мм-ээс багагїйгээр; - дээврийн орой, хашлаганаас 1.5 м хїртэл зайд яндан байрлах їед дээврийн орой, хашлаганаас дээш - 500 мм-ээс багагїйгээр; - дээврийн орой, хашлаганаас 1.5 метрээс 3 метрийн зайд байрлах їед дээврийн орой, хашлаганаас намгїйгээр; - дээврийн оройноос 3 метрээс хол зайд байвал оройгоос хавтгайд 10° налуу- гаар доош татсан шулуунаас доошгїйгээр;

Утааны янданг пийшин халаалттай барилгатай залгаж барьсан єндєр барилгын дээврээс дээш байхаар тєлєвлєнє.

Утааны яндантай зэрэгцээ угсрагдсан агаар сорох сувгийг тїїнтэй тэнцїї єндєртэй тєлєвлєнє.

3.74. Утааны янданг 120 мм-ээс багагїй зузаантай тоосго, эсвэл дулаанд тэсвэртэй 60 мм-ээс багагїй зузаантай бетоноор тїїний суурьт 250 мм-ийн гїнтэй цэвэрлэх зориулалтын хаалгатай нїх гаргаж тєлєвлєх шаардлагатай.

Босоо тэнхлэгээс 30 хїртэл градусаар налуу, 1 метрээс ихгїй шилжїїлэхээр тєлєвлєж болох бєгєєд налуу хэсгийн гадаргуу нь гєлгєр, тогтмол хєндлєн огтлолын талбайтай байх ба талбай нь босоо хэсгийнхээс багагїй байх шаардлагатай.

3.75. Утааны тоосгон яндангийн дээд амсрыг тїїнээс дээш 0.2 метрт хур тунадаснаас хамгаалах хийц тєлєвлєх хэрэгтэй. Утааны яндан дээр зонт, дефлектор зэргийг тєлєвлєж болохгїй.

3.76. Шатдаг материалаар хийсэн дээвэртэй барилгын утааны янданд 5х5 мм- ийн хэмжээний нїхтэй металл тороор хийсэн оч баригч тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

18

3.77. Тусгаарлалтын хэмжээг заавал мєрдєх 15 дугаар хавсралтын дагуу авна. Тусгаарлалт нь хучилт, дээврийн зузаанаас 70 мм-ээр их байх ёстой. Тусгаарлалтыг барилгын хийцэнд тулгаж хатуу холбох шаардлагагїй.

Утааны суваг, яндангийн ханын зузааныг металл болон тємєр бетон дам нуруутай нийлж байгаа хэсэгт 130 мм-ээр авна.

3.78. Шатдаг материалаар хийсэн хана, хамар ханын зайд байрлуулсан пийшин ба яндангийн тусгаарлалтыг тухайн єрєєний хэмжээнд пийшин, утааны яндангийн нийт хэмжээгээр хийнэ. Ингэж хийхдээ тусгаарлалтын зузааныг тухайн хана, хамар ханын зузаанаас багагїйгээр авна.

3.79. Хучилт, хана, хамар хана ба тусгаарлалтын хоорондын зайг шатдаггїй материалаар дїїргэхээр тєлєвлєнє.

3.80. Пийшин, утааны яндан буюу сувгийн гадна гадаргуугаас хана, хамар хана эсвэл шатах ба удаан шатах материалаар гїйцэтгэсэн барилгын єєр хийц хїртэлх хоорондын догол зайг заавал мєрдєх 15 дугаар хавсралттай уялдуулан авах ба харин їйлдвэрт їйлдвэрлэн гаргасан пийшингийн хувьд їйлдвэрлэгчийн бичиг баримтаар баримтлан авна.

Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн ба эмчилгээ урьдчилан сэргийлэх байгууллагын барилгууд дахь пийшингийн доголыг ханаар хааж, шатддаггїй материалаар бїрж єгнє. Доголыг хааж байгаа хана тус бїрд 150см 2 -аас багагїй шал таазнаас амьд огтлолын талбай бїхий сараалж суулгасан нїхийг шалан дээр ба хананы дээд хэсэгт хийж єгєх нь зїйтэй. Хаалттай догол дахь шалыг шатдаггїй материалаар хийж єрєєний шалнаас 70 мм дээр байрлуулна.

3.81. Пийшингийн гурван їе тоосгоор гїйцэтгэсэн хучилтын дээд талаас шатах эсвэл удаан шатах материалаар хийсэн тааз тємєр тортой буюу 10 мм зузаантай асбестон картон дээр ган хуудас тавин шавардан хамгаалсан хучилт хїртэлх зай нь їечлэн галлах пийшинд 250 мм, удаан шаталттай пийшинд 700 мм, харин хамгаалалтгїй таазтай їед эдгээр зайг тус бїрд нь 350-1000 мм-ээр авна. Хоёр їе тоосгон хучилттай пийшинд заасан зайг 1,5 дахин єсгєнє. Хамгаалагдсан тааз ба дулаан тусгаарлалттай металл пийшингийн дээд тал хоорондын зайг 800 мм, хамгаалалтгїй тааз ба дулаан тусгаарлалтгїй хучилттай пийшинд энэ зайг 1200 мм- ээр тус тус авна.

3.82. Дулаан багтаамжтай пийшингийн хучилтаас шатах, удаан шатах материалаар хийсэн тааз хїртэлх зайг бїх талаас нь тоосгон ханаар хаахыг зєвшєєрнє. Ингэхдээ пийшингийн хучилтыг дєрвєн їе тоосгон єрлєгєєр хийх бєгєєд тїїнтэй уялдуулан авна. Пийшингийн дээрх хаалттай орон зайн хананд тус бїр нь 150см 2 -аас багагїй амьд огтлолын талбайтай сараалж бїхий хоёр нїхийг хоёр єєр тївшинд байхаар тєлєвлєнє.

3.83. Тоосгон эсвэл бетонон утааны яндангийн гадна гадаргуугаас шатах ба удаан шатах материалан дээврийн шувуу нуруу, хавирга нуруу, бусад деталь хїртэлх зайг 130мм –ээс багагїй, тусгаарлалттгїй вааран хоолой хїртэл 250мм, харин дулаан тусгаарлалтын эсэргїїцэл нь 0,3 м 2 0 С/Вт шатдаггїй буюу удаан шатах материалаар хийсэн дулаан тусгаарлалттай їед 130 мм-ээр авна. Утааны яндан, їл ба удаан шатах материалан дээврийн хийц хоорондын орон зайг шатдаггїй материалаар хаахаар тєлєвлєнє.

3.84. Барилгын хийцийг шаталтаас хамгаалахын тулд дараах арга хэмжээг авна.

БНбД 41-01- 02

19

а).Галлагааны амны доорх шатах ба удаан шатах шалыг 700х500 мм хэмжээтэй металл хуудсыг урт талыг нь пийшинг дагуулан байрлуулна;

б).Пийшингийн нїїрэнд єнцєг гарган шатахгїй материалан хана эсвэл хамар хана хийх ба тїїнийг шалны тївшнээс галлагааны амны дээд тал хїртэл 250 мм, тємєр тор ба ган хуудсыг 25 мм-ийн зузаантай эсвэл асбестон картоныг 8 мм-ийн зузаантай шавардаж хийнэ. Галлах амнаас эсрэг талын хана хїртэлх зай 1250 мм--ээс багагїй байна.

3.85. Шалны тївшнээс утааны эргэлт ба їнсний савны ёроол хїртэлх бага зайг дараах байдлаар авна.

а).Хучилт буюу шалны хийц нь шатах ба удаан шатах материалтай їед їнсний савны ёроол хїртэл 140 мм, утаа эргэлтийн ёроол хїртэл 210 мм-ээр;

б).Хучилт буюу шалны хийц нь шатдаггїй материалтай їед шалны тївшин дээр;

3.86. Сараалжин пийшин доорх, мєн хєлтэй пийшин доорх шатах материалаар шалыг 10 мм зузаантай асбестон картон дээр хуудас гангаар бїрж шаталтаас хамгаална. Ингэхдээ пийшингийн доод талаас шал хїртэл нь 100 мм-ээс багагїй байх ёстой.

3.87. Пийшинг утааны яндантай холбоход дараах нєхцєлд 0,4 метрээс багагїй урттай богино хоолойгоор холбохыг зєвшєєрдєг.

а).Богино яндангийн дээд талаас шатах материалан тааз хїртэлх зай нь тааз шаталтаас хамгаалагдаагїй їед 0,5 метрээс багагїй, хамгаалалттай їед 0,4 метрээс багагїй;

б).Богино яндангийн доод талаас шатах буюу удаан шатах материалтай шал хїртэлх зай 0,14 метрээс багагїй байх ёстой. Богино янданг шатдаггїй материалаар хийх гал тэсвэрлэлтийн хязгаар нь 0,75 цаг ба тїїнээс их байлгах.

4. АГААР СЭЛГЭЛТ, КОНДИЦИОНЕР БА АГААРЫН ХАЛААЛТ

ЕРЄНХИЙ ЗЇЙЛ

4.1. Агаар сэлгэлт, агаарын халаалт, агаарын шїршїїр, агаарын-дулаан хєшгийг єрєєний (байнгын ба байнгын бус ажлын байранд) ажил, їйлчилгээний бїс дэх агаарын цэвэршилт ба цаг уурын зєвшєєрєгдєх нєхцєлийг хангахаар тєлєвлєнє.

4.2. Агаарын кондиционерийг єрєєний ажил, їйлчилгээний бїс буюу тїїний тусгаар хэсэгт агаарын цаг уурын зєвшєєрєгдсєн ба нормчлогдсон ариун цэврийн нєхцєлийг хангахаар тєлєвлєх ёстой. Агаар кондиционерийг дараах нєхцєлєєр сонгоно.

I ангиллын агаарын кондиционерийг - эдийн засгийн їндэслэл эсвэл нормативын бичиг баримтын шаардлагатай уялдуулан технологийн їйл ажиллагаанд шаардагдах цаг уурын нєхцєлийг хангахаар;

II ангиллын агаарын кондиционерийг - технологийн їйл ажиллагаанд шаардагдах эсвэл зохистой нормын хэмжээний цаг уурын нєхцєлийг хангахаар авна. Агаарын хєдєлгєєний хурдыг ажлын тогтмол ба тогтмол биш їйлчилгээний бїсэд зєвшєєрєгдєх нормын хэмжээнд авах;

III ангиллын агаарын кондиционерийг – агаарын зохиомол хєргєлт хэрэглэхгїйгээр эсвэл зєвшєєрєгдєх нормын хязгаарт цаг уурын нєхцєлийг хангахаар;

БНбД 41-01- 02

20

Дулааны улиралд агаарын зохиомол хєргєлт хэрэглэхгїйгээр агаар сэлгэлтээр хангагдахгїй;

4.3. Зохиомол єдєєлттэй агаар сэлгэлтийг дараах тохиолдолд хэрэглэнэ. а).Aгаарын цэвэрлэгээний байдал, цаг уурын нєхцєл нь ердийн єдєєлттэй

агаар сэлгэлтээр хангагдах боломжгїй їед; б).Ердийн байдлаар салхи ордоггїй єрєє ба бїсэд; Агаарын оруулалт ба зайлуулалтанд ердийн єдєєлтийг хэсэгчлэн ашигласан

холимог агаар сэлгэлт тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

4.4. Гадна агаарын тооцооны температур нь –40 0 С ба тїїнээс доош (параметр Б) температуртай нутгийн олон нийт ба захиргаа аж ахуйн єрєєний агаар сэлгэлтийг ихэвчлэн зохиомол єдєєлттэйгээр тєлєвлєнє.

4.5. Агаарын хєргєлттэй ба хєргєлтгїй зохиомол єдєєлттэй салхивчийг 23 Вт/м 3 –ээс их илїїдэл дулаантай єрєєн дэх кран (єргєгч)-ийн кабинд эсвэл 140 Вт/м 2 –аас их гадаргуугийн нягт бїхий дулааны урсгалаар кранчинг “шарах” їед хэрэглэхээр авч їзэх нь зїйтэй. Хэрэв кранчны кабины орчны агаар дахь хорт бодисын концентраци нь зєвшєєрєгдєх концентрацийн хязгаараас хэтэрч байвал гадны агаараар агаар сэлгэлт тєлєвлєж єгнє.

4.6. Уур, хий ялгаруулалттай А ба Б зэрэглэлийн мєн тїїнчлэн аюулын I ба II ангиллын хортой уур, хий ялгаруулалттай єрєєний гонх, хонгилд гаднаас агаар єгнє.

4.7. Зохиомол єдєєлттэй агаар єгєх - сорох эсвэл сорох системийг 0,5 метр ба тїїнээс их гїнтэй сувагт, мєн агаарын хувийн жингээс их хувийн жинтэй хорт хий, уур ялгардаг А ба Б зэрэглэлийн єрєєнїїдэд тєлєвлєнє.

4.8. Таазны ба дэвїїр сэнсийг (ажлын байрны агаарын шїршїїрийнхээс бусад) дулааны улиралд нэмэлт болгож агаарын хєдєлгєєний хурдыг (заавал мєрдєх 1 ба 2 дугаар хавсралт) зєвшєєрєгдєх хэмжээнээс тїр хугацаагаар ихэсгэх їед ажлын байр ба тїїний тусгай зорилгоор хэсэгт 0,3 м/с-ээс ихгїй байхаар агаар оруулах системд (ихэсгэхийн тулд) нэмэгдэл болгон авна. Їїнд:

а).Цаг уурын IV бїсэд байрласан олон нийт, захиргаа аж ахуйн ба їйлдвэрийн барилгад мєн тїїнчлэн эдийн засгийн їндэслэлийн їед цаг уурын бусад бїсїїдэд;

б).Тогтмол ажлын байранд 140 Вт/м 2 –аас их гадаргуугийн нягттай цацаргалтын дулааны урсгалаар шарах їед;

4.9. Тогтмол ажлын байранд гадна агаарын шїршїїрийг дараах тохиолдолд тєлєвлєнє. 

­  140 Вт/м 2 –аас их гадаргуугийн нягттай цацаргалтын дулааны шарлагын їед; ­  Таазны ба дэвїїр сэнсийг агаар єгєх системд нэмэр болгож дулааны улиралд агаарын хєдєлгєєний хурдыг зєвшєєрєгдєх хэмжээнээс (заавал мєрдєх 1 ба 2 дугаар хавсралт) тїр хугацаагаар ихэсгэх зорилгоор авна. Гэхдээ ажлын байр тїїний тусгай хэсэгт агаарын хурдыг 0.3 м/с –ээс илїї ихэсгэж болохгїй. ­  хорт бодис ялгаруулалттай задгай технологи ажиллагаатай ба тогтмол ажлын байранд хорт тархалтыг зогсоох бїрхїїл байрлуулах ба байрны сорох систем тавих боломжгїй їед хортой бодисыг тогтмол ажлын байранд тархуулахгїйн тулд; ­  хайлуулах, цутгах, хэвлэх ба бусад халуун цехїїдэд эдгээр цехїїдийн агаарын солилцоотой алгасалуудад агаарын усан хєргєлттэй ба хєргєлтгїйгээр дотор агаараар ажлын байрыг;

БНбД 41-01- 02

21

4.10. Агаарын халаалтыг заавал мєрдєх 10 дугаар хавсралтад заагдсан єрєєнїїдэд заавал мєрдєх 16 дугаар хавсралттай уялдуулан агаарын зардлыг тодорхойлж тєлєвлєх хэрэгтэй. Агаар хуваарилагчаас гарах їеийн агаарын температурыг 2.10 зїйлийн шаардлагыг хангахаар тооцоолно. Гэвч єрєєнд ялгарч байгаа хий, уур, манан ба тоосны єєрєє асах температураас 20%-иас багагїйгээр доош температуртай авна.

4.11. Агаар єгєх ба эргїїлж ашиглах тєхєєрємжийн агаар халаагчийн дулаан зєєгчийн (ус, уур ба бусад) ба цахилгаан агаар халаагчийн дулаан єгєх гадаргуугийн температурыг агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжид зориулсан єрєєний зэрэглэлтэй эсвэл заасан тєхєєрємж дотор нь байрласан єрєєний зориулалт ба зэрэглэлтэй уялдуулан авах боловч 150 0 С –аас хэтрэх ёсгїй.

4.12. Зохиомол єдєєлттэй системд агаарыг тоосноос цэвэрлэхийг тєлєвлєхдєє єгч байгаа агаар дахь тоосны агууламж нь дараах хязгаараас хэтрэхгїйгээр байхаар тєлєвлєнє. Їїнд: 

­  Орон сууц, олон нийтийн барилгын єрєєнд єгєх їед оршин суух атмосферийн агаарын агууламжийн зєвшєєрєгдєх хязгаараас; 

­  Їйлдвэр, захиргаа, аж ахуйн барилгын єрєєнд єгєх їед ажлын зоны агаарын агууламжийн зєвшєєрєгдєх хязгаарын 30%-иас; 

­  Кранчны кабин, удирдлагын єрєє, ажиллагсадын амьсгалах бїс болон агаарын шїршїїрийн їед 10 мкметрээс ихгїй хэмжээтэй тоосны жижиг хэсэг бїхий ажлын бїсийн агаарын агууламжийн зєвшєєрєгдєх хязгаарын 30%-иас; 

­  агааржуулалтын тєхєєрємжийн техникийн нєхцєлийн зєвшєєрєгдєх концентрацаас;

АГААР СЭЛГЭЛТИЙН СИСТЕМ

4.13. Байрын соролтын системийг тєлєвлєхдєє агаар дахь зайлуулагдах тоос, утаа, уур, шатдаг хийн агууламж нь зайлуулагдах хольцын температурын їед дєл тархах агууламжийн доод хязгаарын 50%-иас хэтрэхгїйгээр байхаар тєлєвлєнє.

4.14. Єрєєнд ялгарч байгаа дулаан, чийг, хорт бодисын илїїдлийн єєрчлєлтєєс хамааруулан агаарын зардлыг автоматаар тохируулах ерєнхий солилцооны ба кондиционерийн системїїдийг эдийн засгийн їр ашгийг їндэслэн тєлєвлєнє.

4.15. Їйлдвэрлэлийн єрєєнїїд дэх зохиомол єдєєлттэй агаар оруулах систем нь хоногт 8 цагаас илїї ажилладаг бол ихэвчлэн агаарын халаалттай хамтатган тєлєвлєнє.

4.16. Агаарын халаалтын ба агаарын халаалттай хамтатгасан агаар сэлгэлтийн оруулах системийг нєєц сэнстэй эсвэл хоёроос доошгїй халаах агрегаттай хийнэ. Сэнс ажиллахгїй їед єрєєн дэх агаарын температур буурч нормчлогдсоноос доошлох гэхдээ заавал мєрдєх 18 дугаар хавсралт уялдуулан гадна агаарын єгєлтийг хангах їед єрєєний температурыг 5 0 С –аас багагїй байхаар зєвшєєрнє.

4.17. Ердийн агаар сэлгэлтгїй (хїмїїс тогтмол байх) їйлдвэр, захиргаа аж ахуйн єрєєнїїдэд ерєнхий солилцооны системийг тус бїр нь шаардлагатай агаарын солилцооны 50%-ийн зардал бїхий оруулах хоёр, соролтын хоёроос цєєнгїй систем байхаар авч тєлєвлєх нь зїйтэй. Нєєц сэнстэйгээр нэг оруулах, нэг сорох системтэй байхыг зєвшєєрнє. Ижил тєрлийн хортой зїйл ялгардаг ба тэсрэлт галын аюултай

БНбД 41-01- 02

22

мєн тийм зэрэглэл бїхий хажуу єрєєнїїдтэйгээ онгойдог нээлхийгээр холбогддог єрєєнїїдэд оруулах системийг нєєц сэнсгїйгээр, харин сорох системийг нєєц сэнстэйгээр тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

4.18. Єрєєнїїдэд агаарын шаардагдах параметрийг хоног ба жилийн турш тасралтгїй хангахад зориулагдсан кондиционерын системийг хоёроос доошгїй кондиционертэй байхаар тєлєвлєнє. Кондиционерын нэг нь ажиллахгїй їед нєгєє нь хїйтний улиралд єгєгдсєн температур ба шаардлагат агаар солилцооны 50-иас доошгїй хувийг хангахаар байна. Технологийн шаардлагатай їед єрєєнд єгєгдсєн параметр тогтмол байлгах нєєц кондиционер эсвэл сэнс, насос тавихаар тєлєвлєнє.

4.19. Хэрэв сэнс зогсох їед технологийн тєхєєрємжийг зогсоож болохгїй ба єрєєн дэх хорт бодисын агууламж нь ажлын ээлжийн турш зєвшєєрєгдєх агууламжийн хязгаараас давахаар бол аюулын I ба II ангиллын хортой бодисыг зайлуулах байрын сорох систем бїрд нэг нєєц сэнстэйгээр тєлєвлєнє. Хэрэв хорт бодисын агууламжийг зєвшєєрєгдєх агууламжийн хязгаар хїртэл аваарийн агааржуулалтаар бууруулах ажиллагааг 9.13. е-тэй уялдаж автоматаар залгагдаж ажиллахаар тєлєвлєсєн бол нєєц сэнс тавихгїй байж болно.

4.20. А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд зориулсан зохиомол єдєєлт бїхий соролтын ерєнхий солилцооны сорох системийг хий, уур ба тоос агаарын хольцоор дєл тархах агууламжийн доод хязгаараас 0,1-ээр хэтрэхгїйгээр єрєєн дэх шатдаг хий, уур, тоосны агууламжийг барихад шаардлагатай агаарын зардлыг хангах (нэг системд эсвэл хэд хэдэн системд) нэг нєєц сэнстэй тєлєвлєнє. Нєєц сэнсийг доорх тохиолдолд урьдчилан тєлєвлєхгїй байж болно.

а).  Хэрэв ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн систем зогсох їед тїїнтэй холбоотой технологийн тоног тєхєєрємжийг зогсоож болох ба шатдаг хий уур ба тоосны ялгаралт зогсохоор бол;

б).  Хэрэв єрєєнд хий, уур, тоос агаарын хольцоор дєл тархах агууламжийн доод хязгаараас 0,1-ээс хэтрэхээргїйгээр, шатдаг хий, уур эсвэл тоосны агууламжийг хангахад шаардагдахаас багагїй агаарын зардалтай аваарын агаар сэлгэлттэй бол;

Хэрэв а) ба б) заалттай уялдан нєєц сэнс тавигдаагїй бол 9.14 зїйлтэй уялдуулан аваарын дохиололтой байхаар тєлєвлєнє. Тэсрэх аюултай хольцын байрын сорох системийг систем бїрд буюу хоёр системд (ялангуяа эжекторын системд) нэг нєєц сэнстэйгээр, хэрэв сэнс зогсох їед технологийн тоног тєхєєрємжийг зогсоох боломжгїй ба шатдаг хий, уур эсвэл тоосны агууламж нь дєл тархах агууламжийн доод хязгаараас 0,1-ээр хэтэрч байвал нэг нєєц сэнс тєлєвлєнє. Хэрэв єрєєний агаар дахь шатах бодисын агууламжийг дєл тархах агууламжийн доод хязгаарын 0,1 хїртэл бууруулахыг 9.13. е-тэй уялдуулан автоматаар ажиллах аваарын агаар сэлгэлтийн системээр хангагдахаар байвал нєєц сэнс тавихгїй байхыг зєвшєєрнє.

4.21. Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгад ердийн єдєєлттэй сорох системийг жилийн хїйтний улирлын тооцооны параметрийн їеийн дотор агаарын температур ба 5 0 С –ын температуртай гадна агаарын хувийн жингїїдийн ялгавар дээр тооцоолно.

Їйлдвэрийн єрєє тасалгаанд зориулж ердийн єдєєлттэй агаар сэлгэлтийн системийг доорх тохиолдолд тооцоолно. 

­  Халаалттай бїх єрєєнд шилжилтийн улирлын тооцооны параметрээр гадна ба дотор агаарын хувийн жингїїдийн ялгавраар, харин илїїдэл дулаантай єрєєнд дулааны улирлын тооцооны параметрээр; 

­  Дулааны илїїдэлгїй єрєєнд дулааны улирал дахь 1м/с хурдтай салхины їйлчлэлтэйгээр;

БНбД 41-01- 02

23

4.22. Їйлдвэрийн єрєєнїїдэд агаарын халаалтын системийг дулаан алдагдлын нєхєлтийг тооцож, тогтмол ажлын байрын дэргэдэх гэрлийн нээлхийн дор агаарыг єгєх, хэрэв энэ нээлхийн дор халаах хэрэгсэл тавих боломжгїй бол 3.50 зїйлтэй уялдуулж тєлєвлєнє.

4.23. Агаар сэлгэлт, кондиционер, агаарын халаалтын системийг галын тусгаарлагдсан хэсгийн хїрээнд байрласан єрєєнїїдийн бїлэг бїрт бие даасан байдлаар тєлєвлєнє. Тїймэр (гал) эсэргїїцэх хаалтаар тусгаарлагдаагїй, тэсрэлт, галын аюулаар I зэрэглэлийн, мєн бусад єрєє рїї 1 м 2 -аас их ерєнхий талбай бїхий онгорхой нээлхийтэй єрєєнїїдийг нэг єрєє мэт авч їзэж болно.

4.24. Агаар сэлгэлт, кондиционерийн болон агаарын халаалтын системїїдийг (цаашид агаар сэлгэлт гэх) дараах єрєє тасалгаануудад нэгтгэж тєлєвлєх шаардлагатай. Їїнд:

а). Орон сууцны; б). Олон нийтийн, захиргаа аж ахуй ба їйлдвэрлэлийн Д зэрэглэлийн

(дурын хослуулалтаар); в). Гурваас илїїгїй давхруудад байрлах їйлдвэрлэлийн А ба Б

зэрэглэлийн аль нэгний; г). Їйлдвэрлэлийн В, Г эсвэл Д зэрэглэлийн аль нэг; д). Гурваас илїїгїй давхарт байрлах А, Б эсвэл В зэрэглэлийн аль нэгний

агуулах ба хадгалах газар; е). Єрєєнїїд нь бие даасан дан барилгад байрласан хаалга нь зєвхєн

гадагшаа онгойдог 1100 м 2 –аас ихгїй ерєнхий талбайтай бол А, Б ба В зэрэглэлийн агуулах, А, Б ба В зэрэглэлийн дурын хослолоор;

ж). Г ба Д зэрэглэлийн ба Д ангиллын агуулахууд. Лабораторийн єрєєнїїдийн агаар сэлгэлтийн системд тавигдах шаардлагууд заавал мєрдєх 18 дугаар хавсралтад єгєгдсєн байна.

4.25. Єрєєнїїдийн нэг бїлэгт 200 м 2 –аас ихгїй ерєнхий талбайтай єєр бїлгийн єрєєнїїдийг холбон, дараах бїлэг єрєєнїїдийг агаар сэлгэлтийн нэг системд холбож болно. Їїнд: 

­  Єєр зориулалтын бїлэг єрєєг холбож байгаа цуглуулах агаар дамжуулах хоолойн дээр гал барих тєхєєрємж хавхлаг (клапан) тавьсан нєхцєлд (тохирох нормативын бичиг баримтын шаардлагыг тооцон) орон сууц, захиргаа аж ахуй, олон нийтийн барилгад; 

­  Г ба Д зэрэглэлийн їйлдвэрлэлийн ба захиргаа аж ахуйн (хїмїїс олноор цуглардаг єрєєнєєс бусад) барилгад; 

­  єєр зориулалтын бїлэг єрєєг холбох цуглуулах хоолой дээр гал барих тєхєєрємж хавхлаг (клапан) байрлуулах нєхцєлд, А, Б эсвэл В зэрэглэлийн їйлдвэрлэлийн ба дурын зэрэглэлийн їйлдвэрлэлийн ба агуулах, хадгалах (буюу сууцны єрєє ба хїмїїс олноор цугларахаас бусад єєр зориулалтын єрєєний) барилгад;

4.26. Нэг єрєєнд зориулсан тусгай агаар сэлгэлтийн бие даасан системийг техник - эдийн засгийн їндэслэлтэйгээр тєлєвлєж болно.

4.27. Хортой бодис тэсрэлт галын аюултай хольцын байрны соролтын системийг 4.13 зїйлийн шаардлагыг баримтлан ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн системээс тусад нь тєлєвлєнє. Нєєц сэнсээр тєхєєрємжлєгдсєн хоногийн турш ажиллах ерєнхий солилцооны сорох системд хортой бодисын байрны соролтыг хэрэв тэдгээрээс агаарыг цэвэрлэх шаардлагагїй бол холбохыг зєвшєєрнє.

4.28. В, Г, Д, зэрэглэлийн єрєєний шатах бодис агуулсан тоног тєхєєрємжийн

БНбД 41-01- 02

24

5 метрийн орчноос зайлуулж буй агаар энэ бїсэд тэсрэх, шатах хольц їїсэх боломжтой нєхцєлд ерєнхий солилцооны агаар сорох системийг энэ єрєєний бусад системээс тусад нь тєлєвлєнє.

4.29. Дулааны урсгалд шарагдах ажлын байранд агаар єгєх агаарын шїршїїрийн системийг єєр зориулалтын системээс тусад нь тєлєвлєнє.

4.30. А ба Б зэрэглэлийн єрєєний нэг гонх - шлюз эсвэл бїлэг гонх - шлюз руу гадна агаарыг хоногийн ба жилийн турш тасралтгїй єгєх системїїдийг нєєцийн сэнс тавин єєр зориулалтын системээс тусад нь тєлєвлєнє. Нэг єрєєний гонх-шлюз руу эсвэл А ба Б зэрэглэлийн бїлэг єрєєний гонх-шлюз руу ба А эсвэл Б зэрэглэлийн агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжид зориулсан єрєєний гонх - шлюз руу тус тус агаарын єгєлтийг тухайн єрєєнд зориулагдсан оруулах системээс эсвэл тїймэр гарах їед А, Б, В, Д зэрэглэлийн єрєєнїїдэд агаар єгєлтийг автоматаар зогсоох арга хэмжээ ба гонх -шлюзд шаардагдах агаар солилцоог хангах нєєц сэнс тавихаар тооцож В, Г ба Д зэрэглэлийн єрєєнд їйлчлэх (рециркуляцигїйгээр) системээс єгєхийг зєвшєєрнє. Єєр зориулалтын гонх -шлюз рїї агаар єгєх системийг ер нь эдгээр гонх - шлюзээр хамгаалагдсан єрєєний системтэй ерєнхий байхаар тєлєвлєнє.

4.31. Бодисууд нэгдэхдээ тэсрэх аюултай бодис їїсгэж болох эсвэл илїї аюултай хорт бодис їїсгэх боломжтой бол эдгээр бодист зориулагдсан технологийн тоног тєхєєрємжєєс байрын сорох системїїдийг тус тусад нь тєлєвлєнє. Тєслийн тєхнологийн хэсэгт шатах ба хортой бодис зайлуулж буй байрын соролтуудыг нэгтгэж ерєнхий систем болгох боломжийг заасан байх ёстой.

4.32. Шатах хий ба уурын ялгаруулалттай А, Б ба В зэрэглэлийн агуулахуудын єрєєнїїдийн ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн системийг зохиомол єдєєлт- тэйгээр тєлєвлєнє. Хэрэв ялгарч байгаа хий, уур нь агаараас хєнгєн, шаардагдах агаар солилцоо нь нэг цагт хоёр давтамжаас хэтрэхгїй байвал агаар зайлуулалтыг ердийн єдєєлтэйгээр дээд бїсээс хийхээр тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. 10тн-оос их багтаамж бїхий А ба Б зэрэглэлийн агуулахын єрєєнд системийн байрын удирдлагыг орох хаалганы дэргэд байрлуулан шаардагдах агаарын солилцоонд зохиомол єдєєлттэй агаар сорох нєєц системийг тєлєвлєх шаардлагатай.

4.33. Хортой хий, уур ялгардаг агуулахын єрєєнєєс ерєнхий солилцооны сорох системийг зохиомол єдєєлттэйгээр тєлєвлєнє. Агаараас хєнгєн хорт хий ба уур ялгарах аюулын III ба IV ангиллын їед ердийн єдєєлттэй системийг тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Эсвэл системийн байрын удирдлагыг орох хаалганы дэргэд байрлуулан шаардагдах агаар солилцоонд зохиомол єдєєлттэй сорох системийг тєлєвлєнє.

4.34. Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємж ба хоолой дээр конденсацлагддаг буюу сууж їлддэг шатамхай бодисын байрын сорох системийг єрєє ба тєхєєрємж тус бїрд нь тєлєвлєнє.

4.35. А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд зориулсан ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн сорох системийг зохиомол єдєєлттэйгээр тєлєвлєх нь зїйтэй. Тийм системийг ердийн єдєєлттэйгээр тєлєвлєхийг 4.57 зїйлийн шаардлагыг хангасан їед ба дулааны улиралд салхигїй ажиллах чадвартай їед зєвшєєрнє.

4.36. Єрєєний ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн системийг энэ єрєєнд байрласан хонхор ба їзлэгийн сувгийн агаар сэлгэлтэнд ашиглахыг зєвшєєрнє

БНбД 41-01- 02

25

ГАДНА АГААР ХЇЛЭЭН АВАХ ТЄХЄЄРЄМЖЇЇД

4.37. Хїлээн авах тєхєєрємж мєн тїїнчлэн ердийн єдєєлттэй оруулах системд ашиглагдах онгойдог цонх ба нээлхийг 2.12 зїйлийн шаардлага ёсоор байрлуулна.

4.38. Дулааны улиралд технологийн процессоос 150 Вт/м 3 -ээс их хувийн илїїдэл дулаан бїхий їйлдвэрийн барилгад хїлээн авах тєхєєрємжийг 2.14-2.16 зїй- лээр тогтоосонтой харьцуулан гадна агаарын температурын єсєлтийг тооцон тєлєвлєж єгнє.

4.39. Агаар хїлээн авах тєхєєрмжийн нїхний доод ирмэгийг ус цаг уурын станцын єгєгдлєєр тодорхойлогдсон тогтвортой цасан бїрхїїлийн тївшнээс 1 метрээс их єндєрт эсвэл тооцоогоор гэхдээ газрын тївшнээс 2 метрээс багагїй єндєрт байрлуулна. Хїлээн авах нїхний ойролцоо тоос элс эрчимтэй бужигнадаг ба элсэн шуургатай газарт нїхний доод ирмэгийг газрын тївшнээс 3 метрээс доошгїй єндєрт байрлуулж, тоос, элс суух камер тєлєвлєнє. Ургамлын гаралтай хєвєгч хольцын бохирдлоос хїлээн авах тєхєєрємжийг хамгаалахыг тєслийн даалгаварт заасан байгаа їед хийж єгнє.

4.40. Гадна агаарт зориулсан ерєнхий агаар хїлээн авах тєхєєрємжийг нэг єрєєнд оруулах системийг байрлуулахыг зєвшєєрдєггїй тєхєєрємжид тєлєвлєж болохгїй.

ОРУУЛАХ АГААРЫН ЗАРДАЛ

4.41. Оруулах агаарын (гадна буюу гадна ба рециркуляцийн агаарын хольцын) зардлыг заавал мєрдєх 16 дугаар хавсралттай уялдуулан тооцоогоор тодорхойлох ба ариун цэврийн норм эсвэл тэсрэлт, галын аюулгїйн нормыг хангахад шаардагдах аль их хэмжигдэхїїнийг тооцож авна.

4.42. Єрєєнд єгєх гадна агаарын зардлыг технологийн тєхєєрємжєєр болон агаар сэлгэлтийн сорж гадагш зайлуулах агаарын зардлаар тодорхойлох ба нормчлогдсон балансын зєрїїг тооцож тодорхойлно. Гэхдээ заавал мєрдєх 18 ду- гаар хавсралтад заасан зардлаас багагїйгээр тодорхойлох ёстой.

4.43. 4.6 ба 4.30 зїйлийн дагуу гонх шлюзэд єгч буй агаарын зардлыг тэдгээрт гонх шлюзээр тусгаарлагдаж буй єрєєнїїдийн даралтын зєрїїг тооцон гонх шлюзээр хамгаалагдаж буй єрєєнд 20 Па илїїдэл даралттай байхаар тооцож єгнє.

4.44. Илїїдэл дулаантай єрєєнд дулааны улиралд оруулах агаарын зардлыг дараах нєхцєлїїдийг бодолцон тодорхойлно. 

­ Гадна агаарын шууд ба налуу ууршилтын хєрєлт; ­Агаарын ихээхэн чийглэг шаардах ажил гїйцэтгэх єрєєнїїдийн агаарыг

гїйцээн чийглэх;

4.45. Эргїїлж ашиглах агаарын зарцуулалт, агаарын їзїїлэлтийн єєрчлєлтєєс хамааруулан хувьсах зардлаар авч тєлєвлєнє.

4.46. Агаарыг дахин эргїїлж ашиглахыг дараах нєхцєлд зєвшєєрєхгїй. а). 1 ба 2-р ангиллын аюултай хортой бодис ихээр ялгардаг єрєєнєєс; б). Доторх агаарт эрїїл мэндийн асуудал хариуцсан тєрийн захиргааны тєв

байгууллагаас тогтоогддог нормоос хэтэрсэн євчин їїсгэх бактери ба мєєгєнцєртэй эсвэл илэрхий хурц эвгїй їнэр тасралтгїй байгаа єрєєнєєс;

БНбД 41-01- 02

26

в). Тїїний халсан гадаргуутай халаагдах агаар харилцах їед їнэр ялгаруулдаг хортой бодис байгаа єрєєнєєс;

г). А ба Б зэрэглэлийн єрєєнєєс (гадна том, жижиг хаалганы агаарын ба агаарын - дулааны хєшигнєєс бусад );

д). В, Г ба Д зэрэглэлийн єрєєнїїдэд байрласан тєхєєрємжийн орчны 5 метрийн бїсээс, эдгээр бїсїїдэд ялгарсан шатдаг хий, уур, утаа, тоосонцор нь агаартай тэсрэх аюултай хольц їїсгэх боломжтой бол;

е). Агаартай тэсрэх аюултай хольцтой ба хорт бодисын байрын сорох системээс; ж). Гонх шлюзээс;

тоосноос агаарыг цэвэрлэсний дараа тоос - агаарын хольцын байрын сорох системээс агаарын дахин эргэлтийг ( тэсрэх тоос - агаарын хольцоос бусад) зєвшєєрнє.

Тайлбар: Лабораторийн єрєєнєєс агаарын дахин эргїїлж ашиглахад тавигдах шаардлагууд заавал мєрдєх 17 дугаар хавсралт заагдсан.

4.47. Агаарыг эргїїлж ашиглахыг дараах байдлаар хязгаарлана. ­Нэг гэр бїл эзэмших байшин эсвэл зочид буудалын єрєє, нэг айлын сууцны

хїрээнд;­ 4.16а зїйлд заагдсанаас бусад єрєєнд, аюулын 1 ба 2 дугаар ангиллын

адилхан хорт бодис дотор нь ялгардаг нэг эсвэл хэд хэдэн єрєєний хїрээнд;

АГААРЫН СОЛИЛЦООГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ

4.48. Олон нийт, захиргаа аж ахуй ба їйлдвэрийн барилгын єрєєний зайлуулах ба оруулах агаарын хуваарилалтыг хоног ба жилийн туршид заагдсан єрєєнїїдийн ашиглалтын горим болон дулаан, чийг, хорт бодисын хувьсах ялгаруулалтыг тооцож тєлєвлєнє.

4.49. Хїмїїс тогтмол байдаг єрєєнд оруулах агаарыг ихэвчлэн шууд єгєхєєр тєлєвлєнє.

4.50. Олон нийт, захиргаа аж ахуйн єрєєнїїдэд оруулах агаарын заримыг хонгил руу эсвэл зэргэлдээ єрєє рїї тухайн єрєєнд зориулагдсан агаарын зардлын 50%-иас ихгїйг єгєхийг зєвшєєрнє.

4.51. А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд мєн тїїнчлэн хорт бодис эсвэл илэрхий хурц, тааламжгїй їнэр ялгардаг їйлдвэрлэлийн єрєєнд сєрєг тэмдэгтэй дисбаланс (баланслаагїй) байхаар авч їздэг. (дотор нь агаарын илїїдэл даралт барих шаардлагатай “цэвэр” єрєєнєєс бусад)

Хорт ба тэсрэлтийн аюултай уур, утаа, манан эсвэл илэрхий хурц таслаамжгїй їнэр ялгардаггїй бол агаарын кондиционертэй єрєєнд эерэг дисбаланс байхаар тооцож тєлєвлєнє.

Гонх-шлюз байхгїй їед дисбалансыг хангах агаарын зардлыг хамгаалах єрєєн дэх даралтад харьцуулахад 10Па-аас багагїй даралтын ялгавар їїсгэх тооцооноос тодорхойлдог. Гэхдээ хамгаалагдах єрєєний хаалга бїрт 100м 3 /ц-аас багагїй байхаар авна. Гонх шлюз байгаа їед дисбалансыг хангах агаарын зардлыг гонх шлюз руу єгч байгаа зардалтай тэнцїїгээр авна.

4.52. Зохиомол єдєєлттэй системїїдээр тоноглогдсон олон нийт, захиргаа аж ахуй, їйлдвэрийн барилгуудад хїйтний улиралд оруулах ба сорох агаарын зардлуудыг ихэвчлэн тэнцїї байхаар техник эдийн засгийн їндэслэлтэйгээр

БНбД 41-01- 02

27

тєлєвлєнє. Хїйтний улиралд 6 метр ба тїїнээс бага єндєртэй їйлдвэрийн барилгад 1 цагт агаарын солилцооны нэг давтамжаас ихгїйгээр, 6 метр ба тїїнээс єндєр барилгад шалны 1 м 2 талбайд 6 м 3 /цаг агаар солилцохоор тооцож агаарын сєрєг дисбаланс бариулахаар техник эдийн засгийн їндэслэлтэйгээр зєвшєєрнє. Хїйтний улиралд гадна агаарын тооцооны температур нь хасах 40 0 С ба тїїнээс доош (параметр Б ) байх газарт (чийгтэй ба нойтон горимтой барилгуудаас бусад) олон нийт, захиргаа ахуй барилгын 6метрээс их єндєртэй єрєєны 1м 2 шаланд 6 м 3 /ц-аас ихгїй ба 6 м ба тїїнээс бага єндєртэй єрєєнїїдэд 1 цагт агаарын солилцооны нэг давтамжийн эзлэхїїнээс ихгїйгээр эерэг дисбалансыг хангаж байх ёстой. .

4.53. Оруулах агаарыг єгєхдєє агаар их бохирдолтойгоос бага бохирдолтой бїс рїї орохгїйгээр ба байрын соролтын ажиллагааг алдуулахгїйгээр чиглїїлнэ.

4.54. Їйлдвэрийн тасалгаанд оруулах агаарыг агаар хуваарилагчаас ажлын бїс рїї єгєх: 

­Ажлын бїсэд буюу тїїнээс дээр хэвтээ урсгалаар; ­Шалнаас 2 метр ба тїїнээс дээш єндєрт гаргаж байгаа доошоо налуу

урсгалаар; ­Шалнаас 4 метр ба тїїнээс дээш єндєрт босоо урсгалаар; - Харьцангуй бага илїїдэл дулааны їед їйлдвэрлэлийн єрєєнд оруулах

агаарыг дээд бїсэд байрласан агаар хуваарилагчаас дээрээс доош чиглэгдсэн босоо, хэвтээ ба доошоо хэвтээ буюу налуу чиглэлтэй урсгалаар;

4.55. Ихээхэн чийг ялгаралтай дулаан-чийгшилтийн харьцаа нь 4000 кДж/кг ба тїїнээс багатай ихээхэн чийг ялгаралттай єрєєнїїдэд оруулах агаарын хэсгийг барилгын хашлага хийцийн ихэвчлэн чийг хєлрєлт їїсэх бїс рїї єгєхєєр тєлєвлєнє.

Тоос ялгаралттай єрєєнїїд оруулах агаарыг дээр байрласан агаар хуваарилагчаас, дээрээс доош чиглэсэн урсгалаар єгєх нь зїйтэй.

Тоос ялгардаггїй янз бїрийн зориулалттай єрєєнїїдэд оруулах агаарыг їйлчилгээний ба ажлын бїсэд байрласан агаар хуваарилагчаас доороос дээш чиглэсэн урсгалаар єгєхийг зєвшєєрнє.

Олон нийт, орон сууц, захиргаа ахуйн барилгын єрєєнїїдэд оруулах агаарыг ихэвчлэн дээд бїсэд байрласан агаар хуваарилагчаас єгєх нь зїйтэй.

4.56. Байрын соролт тавих боломжгїй ба хорт ялгаруулалтын эх їїсвэрийн дэргэд байрласан нєхцєлд оруулах агаарыг байнгын ажлын байранд єгнє.

4.57. Агаар сэлгэлтийн системээр єрєєнєєс агаарыг зайлуулахдаа хамгийн єндєр температур буюу дулаан агууламжтай болон хамгийн их бохирдсон бїсээс зайлуулна. Тоос, тоосонцор ялгаруулалтай їед ерєнхий солилцооны агаар сэлгэл- тийн системээр агаарыг бїсээс зайлуулахаар хийнэ. Бохирдсон агаарыг хїмїїсийн амьсгалах бїс, тогтмол байх бїс рїї зайлуулж болохгїй. Эргїїлж ашиглах агаарыг хїлээн авах тєхєєрємжийг єрєєний ажлын болон їйлчилгээний бїсэд байрлуулна. Хортой эсвэл шатдаг хий ба уур ялгардаг їйлдвэрлэлийн єрєєнїїдээс бохирдсон агаарыг 1 цагт агаар солилцооны нэг давтамжаас багагїйгээр, 6 метрээс их єндєртэй єрєєнїїдэд єрєєний 1 м 2 дээр 6 м 3 /ц-аас багагїйгээр зайлуулахаар тєлєвлєнє.

4.58. Ерєнхий солилцооны сорох системээр єрєєний дээд бїсээс агаар зайлуулахад зориулагдсан хїлээн авах нїхийг дараах байдлаар байрлуулна.

- Тааз эсвэл хучилт доор, гэхдээ илїїдэл дулаан, чийг хортой хий цуглуулах зайлуулах нїхний доод ирмэг шалнаас 2 метрээс багагїй єндєрт ;

БНбД 41-01- 02

28 

­Хий, уур, тоосонцор тэсрэх аюултай хольц (устєрєгчийн агаартай хольцоос бусад) зайлуулах їед тааз ба хучилтын хавтгайгаас нїхний дээд ирмэг хїртэл 0,4 метрээс багагїй; 

­ Устєрєгчийн хольцтой агаарыг зайлуулах їед тааз ба хучилтын хавтангаас нїхний дээд тал хїртэл 4 метрээс илїї єндєртэй єрєєнд 0,4 метрээс ихгїй, 4 метр ба тїїнээс бага єндєртэй єрєєнїїдэд 0,1 метрээс багагїй байх;

4.59. Ерєнхий солилцооны системээр доод бїсээс агаар зайлуулахад зориулагдсан хїлээн авах нїхний доод ирмэг хїртэл зайг 0,3 метрээр авна. Ажлын бїсэд байрласан доороос сорох агаарын зардлыг энэ бїсээс зайлуулагдах зардлаар тооцно.

ОСЛЫН (АВААРИЙН) АГААРЖУУЛАЛТ

4.60. Дотор нь гэнэт их хэмжээний хорт эсвэл шатдаг хий, уур, тоосонцор орж болох їйлдвэрлэлийн єрєєнд зориулсан ослын агаар сэлгэлтийг технологийн зураг тєслийн шаардлагаар технологийн болон агааржуулалтын тєхєєрємжийн ажиллагаа хугацаагаараа давхцахгїй байхаар тєлєвлєнє.

4.61. Ослын агаар сэлгэлтийн зардлыг тєслийн технологийн єгєгдлєєр авах нь зїйтэй.

4.62. А ба Б зэрэглэлийн єрєєнїїдэд ослын агаар сэлгэлтийн зохиомол єдєєлттэйгээр тєлєвлєнє.

Хэрэв шатдаг хий, уур, тоосонцор тэсрэх аюултай хольцын температур, зэрэглэл, бїлэглэл нь тэсрэлтийн хамгаалалттай сэнсний техникийн нєхцєлийн єгєгдєлтэй тохирохгїй байвал ослын системийг 4.73 зїйлтэй уялдуулан эжектортой тєлєвлєх буюу 4.74 зїйлтэй уялдуулан дан барилгад хий, уурыг аэрацийн гэгээвч уурхай эсвэл дефлектороор шахан гаргахын тулд агаар єгєх зохиомол єдєєлттэй системийг агаарын нягтаас бага нягттай шатдаг хий, уурыг шахт дефлектороор зайлуулахаар тєлєвлєнє.

4.63. В, Г, Д зэрэглэлийн єрєєний ослын агаар сэлгэлтийг зохиомол єдєєлттэйгээр тєлєвлєнє. Дулааны улиралд тооцооны Б параметрийн їед шаардаг- дах агаарын зардлыг хангах ердийн єдєєлттэй систем тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

4.64. Ослын агаар сэлгэлтэнд доорх системїїдийг ашиглаж болно. а). Ослын агааржуулалтанд шаардагдах агаарын зардлыг хангах ердийн

солилцооны ба байрын соролтын їндсэн ба нєєцийн системїїдийг; б). а–д заасан системїїдэд дутсан агаарын зардалд ба ослын агааржуулалтын

системийг; в). Хэрэв їндсэн ба нєєцийн системийг ашиглах боломжгїй мєн їр ашиггїй

бол зєвхєн ослын агаар сэлгэлтийн системийг;

4.65. Ослын системээр єрєєнд ялгарч байгаа хий, уурыг зайлуулах соролтын тєхєєрємж (сараалж, богино хоолой) 4.58 ба 4.59 зїйлийн шаардлагад нийцїїлэн дараах бїсэд байрлуулна.

А. Ажлын бїсэд ялгарч буй хий, уурын хувийн жин ажлын бїсийн агаарын хувийн жингээс их їед;

Б. Дээрээс – бага хувийн жинтэй хий, уур ялгарах їед;

4.66. Ослын системээр зайлуулагдаж байгаа агаарын зардлыг нєхєхєд зориулж тусгай оруулах систем тєлєвлєх шаардлагагїй.

БНбД 41-01- 02

29

АГААРЫН ХЄШИГ

4.67. Агаарын ба агаарын дулаан хєшгийг дараах газруудад хийнэ. а). Єрєєний гадна ханан дахь байнгын онгорхой нээлхий, том хаалганы дэргэд

мєн гонхгїй ээлжинд 40 минутаас багагїй ба таваас олон удаа онгойдог гадна ханан дахь нээлхий ба хаалганы дэргэд;

б). Олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгын їїдний єрєєний гадна хаалга, гадна агаарын тооцооны температур (параметр Б), нэг цагийн турш хаалгаар нэвтрэх хїний тооноос хамааруулан

–15°С-ээс -25°С гэгээвчийн гадна хаалганы дэргэд 400 хїн ба тїїнээс дээш хїн нэвтэрдэг бол,

-26°С-ээс -40°С їед 250 ба тїїнээс их, -40°С-ээс бага бїсэд 100 ба тїїнээс их; в). Хэрэв вестибюльд кондиционерийн системээр тоноглогдсон гонхгїй єрєє

тулж байрласан бол барилгын гадна хаалганы дэргэд; г). Нойтон горимтой єрєєний гадна хаалга, том хаалга, нээлхийний дэргэд; д). Нэг єрєєнєєс нєгєє єрєє рїї агаар дамжин урсгахгїйн тулд їйлдвэрийн

єрєєний хамар дотор хананы нээлхийн дэргэд; е). Технологийн тусгай шаардлагаар эсвэл кондиционертэй єрєєний дааман

хаалга, хаалга ба нээлхийн дэргэд їе їе ажилладаг агаарын хєшгєєр єгч байгаа дулааныг барилгын агаарын ба дулааны балансад тооцохгїй байж болно.

Тайлбар: Барилгад 100 ба тїїнээс их їе їе ажилладаг байрны соролтын системтэй їед 200 ба тїїнээс их хїн нэг цагийн турш хаалгаар нэвтрэх їед гадна агаарын тооцооны температур нь –15°С (Б параметр)-ээс бага їед агаарын дулааны хєшгийн тєлєвлєнє.

4.68. Агаарын дулаан хєшгєєр єгєх агаарын температур гадна хаалганы дэргэд єгч байгаа бол 50 0 С-аас ихгїй, гадна дааман хаалга, нээлхийн дэргэд єгч байгаа бол 70 0 С-аас ихгїй байна.

4.69. Єрєє рїї гадна хаалга, дааман хаалга, нээлхийгээр єгч байгаа агаарын хольцын тооцооны температурыг доор зааснаас багагїйгээр байна.

- хєнгєн зэрэглэлийн ажлын нєхцєлтэй тасалгаанд 14°С дунд зэрэглэлийн ажлын нєхцєлтэй їйлдвэрлэлийн

- єрєє, олон нийт, захиргаа ахуйн барилгын їїдний єрєєнд 12°С - хїнд зэрэглэлийн ажлын нєхцєлтэй їйлдвэрийн єрєєнд 8°С

хаалга, дааман хаалга ба нээлхийнээс 6м ба тїїнээс бага, гадна хананаас 3м ба тїїнээс бага зайд тогтмол

- ажлын байр байхгїй хїнд зэрэглэлийн ажлын нєхцєлтэй їйлдвэрийн єрєєнд 5°С

4.70. Гадна нээлхий, дааман хаалга ба хаалганы дэргэдэх агаарын ба агаарын дулаан хєшгийг салхины даралтаар тооцох хэрэгтэй. Агаарын зардлыг олохдоо Б параметрийн їеийн салхины хурд (5метрээс ихгїй) ба гадна агаарын температураар тодорхойлно. Хэрэв Б параметрийн їеийн салхины хурд А параметрээс бага байвал агаар халаагчийг А параметр дээр шалгана. Агаарын дулаан хєшигний нїх, завсраас гарах агаарын хурдыг доор зааснаас ихгїйгээр авна.

гадна хаалганы хажууд 8 м/с дааман хаалга ба технологийн нээлхийн дэргэд 25 м/с

ТОНОГ ТЄХЄЄРЄМЖ

4.71. Сэнс, кондиционер, агаар єгєх камер, агаар халаагч, дулааны хаягдал ашиглагч, тоос баригч, шїїлтїїр, хавхлага, дуу намсгагч зэргийг (цаашид тоног тєхєєрємж гэх) агаарын тооцооны зардлыг нягт бусаас сорох соролтыг тооцож бусад

БНбД 41-01- 02

30

шаардлагатай їзїїлэлтээс хамааруулан сонгоно. Нягт бусаас сорогдох агаарын хэмжээг тоног тєхєєрємжид їйлдвэрлэгчийн єгєгдлєєр, сорох системд сэнс хїртэлх оруулах системд сэнсний дараах хоолойн алдагдлыг 4.116 зїйлд зааснаар авна. (Ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн системийн агаар дамжуулах хоолойн їйлчилж байгаа єрєєнд угсрагдсан хэсгийг хасаж авдаг.) Утааны ба гал барих хавхлагын агаарын соролт нь 5.4-д заагдсан шаардлагад тохирох ёстой.

4.72. Агаар халаагчийн хоолойд ус хєлдєхєєс хамгаалахын тулд а). Гадна агаарын тооцооны температур Б параметрийн ба 0°С їед дулаан

зєєгчийн хоолой дахь хєдєлгєєний хурдыг 0.12 м/с-ээс багагїйгээр буюу тооцоогоор їндэслэн авна;

б). Техникийн їндэслэлээр агаар халаагчид холилтын насос тєлєвлєх; в). Дулаан зєєгч нь уур їед хувирсан ус (конденсат) зайлуулагчийг агаар

халаагчийн богино хоолойноос 300 мм-ээс багагїй доор байрлуулах ба хувирсан усыг цуглуулах сав хїртэл єєрийн урсгалаар зайлуулахаар хийх;

Тайлбар: Сонгосон агаар халаагчийн дулааны урсгал нь тооцооны дулааны 10%-иас хэтэрч болохгїй.

4.73 . Тэсрэлтийн хамгаалалттай тоног тєхєєрємжийг дараах нєхцєлд тавина. а). Хэрэв тєхєєрємж нь А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд буюу эдгээр єрєєнд

їйлчилж буй системийн агаар дамжуулах хоолойд байрласан бол; б). А ба Б зэрэглэлийн єрєєний агаар сэлгэлт, утаа зайлуулагч,

кондиционерийн ба агаарын халаалтын системд; в). 4.28 зїйлд заасан агаар сэлгэлтийн сорох системд; г).Тэсрэх аюултай хольцын сорох байранд;

Хэрэв агаартай тоос, утаа, уур, шатдаг хий, тэсрэх аюултай хольцын температур, зэрэглэл, бїлэглэл нь тэсрэлтийн хамгаалалттай сэнсний техникийн нєхцєлд тохирохгїй байвал эжекторийн тєхєєрємжийг тавина. Эжекторийн тєхєєрємжтэй системд, хэрэв тэдгээр нь гадна агаараар ажиллах бол энгийн сэнс, агаар їлээгч эсвэл компрессор авах нь зїйтэй.

4.74. А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд зориулсан агаар сэлгэлтийн оруулах ба кондиционер, агаарын халаалтын тєхєєрємж мєн агаар сэлгэлтийн тєхєєрєємжид зориулсан єрєєнд байрлах, єєр зэрэглэлийн єрєєнєєс агаарын дулааныг ашиглан ажиллах эдгээр єрєєнд зориулагдсан агаар-агаарын дулаан ашиглах тєхєєрємжийг, хэрэв 4.90 зїйлд заагдсан тэсрэлтээс хамгаалах їл буцаах хавхлаг тавигдахаар бол энгийн гїйцэтгэлтэй авна.

4.75. Хамгаалалтын хашлагыг агаар дамжуулах хоолойд холбогдоогїй сэнсний сорох ба шахах нїхнїїд дээр тєлєвлєнє.

4.76. Тэсрэлтийн аюултай тоос, агаарын хольцыг шатах бодисоос цэвэрлэхийн тулд тоос баригч ба шїїлтїїр (цаашид тоос баригч гэх) хэрэглэнэ.

а). Хуурай цэвэрлэгээний їед баригдсан тоосыг тасралтгїй зайлуулж байх тэсрэлтийн хамгаалалттай тєхєєрємжтэйгээр;

б). Нойтон цэвэрлэгээний їед тэсрэлтийн хамгаалалттай техникийн їндэслэлийн энгийн гїйцэтгэлийг зєвшєєрнє.

4.77. Агаарын халаалт ба кондиционерийн їед агаарын зардлаас їл хамааруулан єрєєний 1 м 2 -д 10 м 3 /цаг єгєх агаарын зардалтай агаар хуваарилагчуудыг хэвтээ, босоо хавтгайд урсгалын чиглэлийг єєрчлєх, агаарын

БНбД 41-01- 02

31

зардлыг тохируулах хийцтэй, харин 4.15 зїйлд заасан системд агаарын зардлыг багасгах їед агаарын їр ашигтай тараалтыг хангах хийцтэйгээр хийнэ.

4.78. Хийн хэрэгслээр тєхєєрємжлєгдсєн єрєєний сорох системд агаарын зардал тохируулах хийцтэй сараалжийг тїїний бїрэн хаах нєхцлийг хааж тавина. Ажлын байранд шїрших агаар хуваарилагчийг босоо хавтгайд 30 0 -ын, хэвтээ хавтгайд 180 0 хїртэл єнцєгийн урсгалын чиглэлтэй ба зардал тохируулах хийцтэйгээр тєлєвлєнє.

4.79. Оруулах агаарын агаар хуваарилагч ба сорох тєхєєрємжийг шатдаг материалаар хийхийг зєвшєєрнє.

4.80. Хаягдал дулаан хуримтлуулагч, дуу намсгагчид шатдаггїй материал хэрэглэнэ. Хаягдал дулаан хуримтлуулагчийн дулаан солилцооны дотор гадаргууд удаан шатдаг материал хэрэглэхийг зєвшєєрнє.

ТОНОГ ТЄХЄЄРЄМЖИЙГ БАЙРЛУУЛАХ

4.81. Дахин эргэлтэй ба дахин эргэлтгїй агаарын ба агаарын-дулаан хєшигний тєхєєрємжєєс бусад тєхєєрємжийг ажил їйлчилгээний єрєєнд байрлуулахыг зєвшєєрєхгїй. Їїнд:

а). А, Б ба В зэрэглэлийн агуулахад; б). Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгад 10000м 3 /ц ба тїїнээс

бага агаарын зардалтай тєхєєрємжєєс бусад;

Ослын агааржуулалтын ба байрын сорох системийн тєхєєрємжийг тэдгээрийн їйлчилж байгаа єрєєнд байрлуулахыг зєвшєєрнє.

4.82. Агаар сэлгэлтийн оруулах ба агаарын кондиционерийн тєхєрємжийг, агаарын дахин эргэлт зєвшєєрєхгїй єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

4.83. А ба Б зэрэглэлийн єрєєний системийн тєхєєрємж мєн тэсрэх аюултай бодисын байрын сорох системийн тєхєєрємжийг зоорийн єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

4.84. Оруулах агаарыг тоосноос цэвэрлэх нэгдїгээр шатны шїїлтїїрийг агаар халаагчийн ємнє, нэмэгдэл цэвэрлэгээг єрєєнд агаар єгєхийн ємнє байрлуулна. Оруулах агаар цэвэрлэх тосон шїїлтїїрийг гадна агаарын тооцооны температур – 25 0 С ба тїїнээс доош (параметр Б) байх нутагт агаар халаагчийн дараа байрлуулахаар тєлєвлєнє.

4.85. Тэсрэх аюултай тоос агаарын хольцыг хуурай цэвэрлэх тоос баригч ба шїїлтїїрийг (цаашдаа тоос сорогч гэх) сэнсний ємнє байрлуулна.

4.86. Тэсрэлтийн аюултай тоос агаарын хольцын хуурай цэвэрлэх тоос баригчийг їйлдвэрийн барилгын гадна талд хананаас 10 метрээс багагїй зайд ил задгай эсвэл бие даасан барилгад сэнстэй хамт байрлуулна. 60 кг ба тїїнээс доош багтаамжтай сав дахь агаарын зардал 15000 м 3 /ц ба тїїнээс бага їед баригдсан тоосыг тасралтгїй зайлуулах тєхєєрємжгїй, мєн баригдсан тоосыг тасралтгїй зайлуулах тєхєєрємж бїхий тэсрэх аюултай тоос агаарын хольцын хуурай цэвэрлэх тоос баригчийг їйлдвэрийн барилгын агааржуулалтын тєхєєрємжид зориулсан тусгай єрєєнд (зоориос бусад) сэнстэй хамт байрлуулахыг зєвшєєрнє.

4.87. Галын аюултай тоос-агаарын хольцыг хуурай цэвэрлэх тоос баригчийг дараах байдлаар байрлуулна. Їїнд:

БНбД 41-01- 02

32

а). Хэрэв тоос баригчаас хэвтээгээр 2 метрээс багагїй зайд барилгын бїх єндрийн дагуу цонхны нээлхий байхгїй бол, хэрэв арматуртай шилээр шиллэгдсэн тємєр хїрээтэй, давхар шиллэгээтэй онгойдоггїй цонх эсвэл шилэн блокон цонх байгаа бол, галд тэсвэртэй нэг ба хоёрдугаар зэрэглэлийн барилгын гадна талд, шууд хананы дэргэд байрлуулдаг. Онгойдог цонхтой їед баригчийг барилгын хананаас 10 метрээс багагїй зайд;

б). Гал тэсвэрлэлтийн III, IIIа, б, IV, IVа, V зэрэглэлтэй барилгын гадна талд хананаас 10 метрээс багагїй зайд;

в). Барилгын дотор, агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжид зориулагдсан тусгай єрєєнд сэнстэй хамт бусад галын аюултай тоос-агаарын хольцийн тоос баригчийн системтэй хамт тийм тоос баригчийг зоорийн давхарт байрлуулахдаа бункер ба бусад битїї саванд хуримтлагдах тоосны жин 200кг-аас хэтрэхгїй, тїїнийг гараар зайлуулах буюу эсвэл шатах тоосыг механикжуулсан аргаар тасралтгїй зайлуулах нєхцєлийн їед зоорийн єрєєнд байрлуулахыг;

Мєн тоос баригчууд нь технологийн тєхєєрємжтэй нэг удирдлагаар холбогдсон, агаарын зардал нь 15000 м 3 /ц-аас ихгїй їед (А ба Б зэрэглэлийн єрєєнєєс бусад) їйлдвэрийн єрєєний дотор байрлуулахыг зєвшєєрнє.

Шїїлтїїр суурилагдсан єрєєнд тоосны агууламж нь ажлын бїсний агаар дахь хорт бодисын зєвшєєрєгдєх агууламжийн хязгаарын 30%-иас хэтрэхгїй бол шатах тоосноос галын аюултай тоос-агаарын хольцыг цэвэрлэх шїїлтїїрийн тєхєєрємжийг їйлдвэрлэлийн єрєєнд тавихыг зєвшєєрнє.

4.88. Тэсрэх ба галын аюултай тоос-агаарын хольцод зориулж тоос суулгах камер хэрэглэхийг хориглоно.

4.89. Тоос-агаарын хольцыг нойтон цэвэрлэх тоос баригчийг сэнстэй нь хамт эсвэл тїїнээс тусад нь халаалттай єрєєнд байрлуулна. Тоос баригчийг халаалтгїй єрєєнд эсвэл барилгын гадна байрлуулахыг зєвшєєрнє. Тоос баригчуудыг (тоос- агаарын хольцыг хуурай ба нойтон цэвэрлэх) халаалтгїй єрєє ба барилгын гадна байрлуулахад тоос баригчуудад ус хєлдєх, чийг хєлрєлтєєс хамгаалах арга хэмжээг заавал авах шаардлагатай.

4.90. А ба Б зэрэглэлийн єрєєнїїдэд їйлчлэх оруулах систем, агаарын кондиционер, агаарын халаалтын (цаашид оруулах системийн тєхєєрємж гэх) системийн тоног тєхєєрємжийг сорох системийн тєхєєрємжтэй хамт агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн ерєнхий єрєєнд, мєн агаарын дахин эргэлттэй оруулах ба сорох системийг эсвэл агаар - агаарын дулааны хаягдал ашиглах тєхєєрємжтэй хамт байрлуулахыг хориглодог. А ба Б зэрэглэлийн їйлчилгээний єрєєнїїд, захиргаа, амралт ба ажиллагсад дулаацах єрєєнїїдийг хамарсан оруулах системийн агаар дамжуулах хоолойн агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжид зориулсан єрєєний хашлагыг огтлон гарах газруудад тэсрэлтээс хамгаалах їл буцаах клапан тавина.

4.91. В зэрэглэлийн єрєєнд їйлчлэх агаарын дахин эргэлттэй оруулах системийн тєхєєрємжийг тэсрэлт, галын аюултайгаас бусад зэрэглэлийн єрєєнд зориулсан системийн тєхєєрємжтэй хамт агаар сэлгэлтийн системийн тєхєєрємжийн ерєнхий єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

4.92. Сууцны єрєєнїїдэд їйлчлэх агаар оруулах системийн тєхєєрємжийг оршин суугчдын ахуйн їйлчилгээний єрєєний агаар оруулах, агаар сорох системийн тєхєєрємжтэй, хамт агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжид ерєнхий єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

БНбД 41-01- 02

33

4.93. Хурц эсвэл тааламжгїй їнэр (угаалга, ариун цэврийн ба тамхи татах єрєє г.м) ялгаруулах єрєєний агаар зайлуулах системийн тєхєєрємжийг оруулах системийн тєхєєрємжтэй хамт агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн ерєнхий єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

4.94. А ба Б зэрэглэлийн єрєєний ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн сорох системийн тєхєєрємжийг бусад системд зориулсан тєхєєрємжтэй хамт агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн ерєнхий єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд хийх ерєнхий солилцооны сорох системийн тєхєєрємжийг хэрэв агаар дамжуулах хоолойд шатах бодис суух боломжийг хаасан бєгєєд тоос баригчгїй эсвэл нойтон тоос баригчтай тэсрэх аюултай хольцын байрын соролтын системийн тєхєєрємжтэй хамт агаар сэлгэлтийг тєхєєрємжийн ерєнхий єрєєнд байрлуулахыг зєвшєєрнє. В зэрэглэлийн єрєєнєєс агаар сорох системийн тєхєєрємжийг, Г зэрэглэлийн єрєєнєєс агаар сорох системийн тєхєєрємжтэй нэг єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

4.95. Тэсрэх аюултай хольцын байрын сорох системийн тєхєєрємжийг 4.94 зїйлд зааснаас бусад нєхцєлд агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн ерєнхий єрєєнд бусад системийн тєхєєрємжтэй хамт байрлуулахыг хориглоно.

4.96. Агаар-агаарын хаягдал дулаан ашиглагч хэрэглэн сорох системийн дулааныг ашигладаг ба эргїїлж ашиглах системийн тєхєєрємжийг 4.94 ба 4.95 зїйлд заасан шаардлагатай уялдуулан байрлуулна.

Агаар – агаарын хаягдал дулаан ашиглагчийг оруулах системийн тєхєєрємжийн єрєєнд байрлуулна.

ТОНОГ ТЄХЄЄРЄМЖИЙН ЄРЄЄ

4.97. Орон сууц, олон нийт, захиргаа, аж ахуй, їйлдвэрийн барилгад агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн єрєєг тєлєвлєхдєє СНиП2.09.02-85*-ын шаардлагуудыг хангасан байх шаардлагатай.

4.98. Сорох системийн їйлчилгээнд зориулсан єрєєг тэдгээрт їйлчилдэг єрєєнїїдийн тэсрэх галын ба галын аюулын зэрэглэлд хамааруулан тєлєвлєнє. Энэ єрєєний гадна байрласан гадна агаар єгєх эжектор, компрессор, агаар їлээгч, сэнс байрлах єрєєг Д зэрэглэлд, бусад єрєєнєєс цуглуулан єгєх агаарыг эдгээр єрєєний зэрэглэлд хамруулах хэрэгтэй.

Олон нийт, захиргаа, аж ахуйн єрєєнїїдэд В, Г ба Д зэрэглэл, мєн тїїнчлэн 4.29 зїйлд заагдсан ерєнхий солилцооны сорох системийн тєхєєрємжид зориулсан єрєєнд байрласан технологийн тоног тєхєєрємжєєс тэсрэх аюултай хольц зайлуулах байрын соролтын системийн тєхєєрємжийн єрєєний зэрэглэлийг тооцоогоор эсвэл А ба Б -гийн аль нэгээр тогтооно.

Сэнсний ємнє байрласан нойтон цэвэрлэх тоос баригчтай, тэсрэх аюултай тоос агаарын хольцын байрын сорох системийн тєхєєрємжийн єрєєг їндэслэлтэйгээр Д зэрэглэлийн єрєєнд хамруулахыг зєвшєєрнє. Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн єрєєний ерєнхий солилцооны сорох системийн тєхєєрємжийн єрєєг Д зэрэглэлд хамруулна.

Тэсрэх галын ба галын аюулаараа ялгаатай зэрэглэлийн хэд хэдэн єрєєнд їйлчлэх сорох системийн тєхєєрємжийн єрєєг илїї аюултай зэрэглэлд хамааруулна

БНбД 41-01- 02

34

4.99. Агаар оруулах системийн тєхєєрємжийн єрєєнїїдийг дараах байдлаар хамааруулна. Їїнд:

а). Аль нэг системийн 75 л ба тїїнээс их (60кг ба тїїнээс их жинтэй) тосны багтаамжтай шїїлтїїр байрласан бол В зэрэглэлд;

б). Шатамхай хий ба тоос ялгардаггїй єрєєнєєс агаар цуглуулах эсвэл агаарыг тоосноос цэвэрлэхэд хєєсєн эсвэл нойтон тоос баригч хэрэглэх тохиолдлуудаас бусад, В зэрэглэлийн єрєєнєєс агаарын эргїїлж ашиглах систем ажиллаж байвал В зэрэглэлд;

в). Єєрийнх нь агаарын дулааныг агаар – агаарын хаягдал дулааны ашиглагчид хэрэглэгддэг єрєєний зэрэглэлд;

г). Бусад тохиолдлыг Д зэрэглэлд; Тэсрэх галын ба галын аюулаараа янз бїрийн зэрэглэлийн хэд хэдэн єрєєний

оруулах системийн тєхєєрємжийн єрєєг илїї аюултай зэрэглэлд хамааруулна.

4.100. 4.28 зїйлд заасан систем ба А, Б зэрэглэлийн єрєєний сорох, системийн, тєхєєрємжийн єрєєнїїдэд, мєн тэсрэх аюултай хольцын байрын сорох системийн тєхєєрємжийн єрєєнд дулааны зангилаа, усны насос, засварын ажил гїйцэтгэх, тос сэргээн солих ба бусад зорилгоор байр гаргахыг зєвшєєрєхгїй.

4.101. Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн єрєєг їйлчлэх єрєєнїїдтэй нь галаас таслагдахаар байрлуулан тєлєвлєнє. Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн єрєєг галаас таслах нь гал эсэргїїцэх ханаар тусгаарлах ба галд тэсвэрлэлтийг I, II, III зэрэгтэй барилгуудад гал эсэргїїцэх бїсийн хїрээнд байрлуулахыг зєвшєєрнє. Ингэхдээ гал эсэргїїцэх хана нь їйлчлэх єрєєтэй шууд залгаа байж болох ба тїїний дотор янз бїрийн зориулалттай єрєє їйлчлэх тєхєєрємж байрлуулж болохгїй. Харин гал эсэргїїцэх ханыг огтлож байгаа агаар дамжуулах хоолойд гал барих хавхлаг (клапан) байрлуулан тєлєвлєнє.

4.102. Тэсрэх аюултай хольцын хуурай цэвэрлэх тоос баригчтай єрєєг хїмїїс олноор цуглах (ослын тохиолдлоос бусад) давхар єрєєний доор байрлуулахыг хориглоно.

4.103. Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн єрєєний єндрийг хамгийн єндєр тєхєєрємжийн єндрєєс 0,8 метрээс багагїй єндєртэйгээр ба дотор нь ачаа єргєх тоноглол ажиллахыг тооцох, гэхдээ шалнаас хучилтын хамгийн доод тївшин хїртэл 1,8 метрээс багагїй байхаар авна. Єрєє ба ажлын талбайд тєхєєрємжїїдийн болон тєхєєрємж барилгын хийц хоорондын зайг угсралт, засварын ажил гїйцэтгэхийг бодолцож 0,7 метрээс багагїйгээр авна.

4.104. Сорох системийн тєхєєрємжийн єрєєнд цагт нэг давтамжаас багагїй агаар солилцоотой сорох систем хийж єгнє.

4.105. Оруулах системийн (утаа эсэргїїцэх системийн оруулах системээс бусад) тєхєєрємжийн єрєєнд тэнд байрласан тоног тєхєєрємжийг ашиглан цагт хоёр давтамжаас багагїй агаар солилцоо бїхий эсвэл тусгайд нь систем тєлєвлєнє.

4.106. Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн єрєєнд тїргэн авалцан шатдаг хий ба шингэний яндан угсрахыг хориглоно. Агаар єгєх системийн тєхєєрємжийн єрєєгєєр дээд єрєєний ус цуглуулах ба борооны ус зайлуулах яндангаас бусад бохир усны шугам угсрахыг хориглоно.

4.107. Нэг ба хэсэг тєхєєрємж нь 50 кг-аас дээш жинтэй (сэнс, хєдєлгїїр) бол тєхєєрємжийг засварлахад зориулан ачаа єргєн тээвэрлэх машин (технологийн хэрэгцээнд зориулагдсан механизмийг хэрэглэх боломжгїй бол) тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

35

АГААР ДАМЖУУЛАХ ХООЛОЙ

4.108. Ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлт, агаарын халаалт, кондиционерийн системийн агаар дамжуулах хоолойд гал тїймэр гарсан їед шаталтын бїтээгдэхїїн (утаа) єрєє рїї нэвтрэхээс сэргийлэх зорилгоор дараах хийцийг тавих шаардлагатай.

а). Гал барих хавхлаг (клапан)-ийг олон нийт, захиргаа аж ахуй, Г зэрэглэлийн їйлдвэрийн єрєєнїїдийн гол босоо хоолойд давхар бїрийн агаар цуглуулах хоолой холбогдох газарт;

б). Агаарын хаалтыг (затвор) орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн (шїршїїр, yгаагуур, ариун цэврийн єрєєнєєс бусад) олон давхар барилгын єрєєний, мєн Г зэрэглэлийн їйлдвэрийн єрєєний босоо ба хэвтээ гол шугамд давхруудын агаар цуглуулах хоолой холбогдох газарт;

Хэвтээ гол шугамд дараалан байрласан 5-аас олонгїй давхрын хоолой холбоно.

в). Гал барих хавхлагыг А, Б, В зэрэглэлийн єрєєний агаар дамжуулах хоолойг хучилт ба гал эсэргїїцэх саадыг огтлох газарт;

г). Гал барих хавхлагыг ерєнхий хонгил руу гаралт бїхий нэг давхрын 300 м 2 - аас ихгїй талбайтай А, Б, В зэрэглэлийн аль нэгний (агуулахаас бусад) бїлэг їйлчлэх єрєєний дамжуулан єнгєрєєх цуглуулах агаар дамжуулах хоолой бїрд (сэнсэнд 1метрээс ихгїй зай ойр байгаа салбар хоолой дээр);

д). Їл буцаах хавхлагыг А, Б, В зэрэглэлийн єрєє бїрийн агаар дамжуулах хоолой агаар цуглуулах хоолой ба гол хоолой холбогдох газарт;

Тайлбар: 1. а ба б-д заасан гал барих клапан хаалтыг галд тэсвэртэй саадын клапан хїртэлх агаар дамжуулах хоолойд эсвэл дурын талын хаалтын дэргэд эсвэл тїїнээс цаана байрлуулна.

2. Техникийн шалтгаанаар клапан ба агаарын хаалтыг агаар дамжуулах хоолой тавих боломжгїй бол янз бїрийн єрєєний агаар дамжуулах хоолойг нэг системд холбохгїй ба тийм тохиолдолд єрєє бїрт клапан, агаарын хаалтгїй тусгай систем хийх шаардлагатай.

3. Тэсрэх ба галын аюултай хольцын байрын сорох системийн агаар дамжуулах хоолойг в ба д –гийн заалттай уялдуулан тєлєвлєнє.

4. Эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэх зориулалтын барилгын агаар дамжуулах хоолойноос бусад орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгын ерєнхий солилцооны сорох системийн агаар дамжуулах хоолойг дулаалгатай адарт нэгтгэхийг зєвшєєрнє.

5. Эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэх зориулалтын барилгад гол босоо хоолой хийхийг хориглоно.

4.109. Їл буцаах хавхлагыг аюулын I ба II ангиллын хортой бодис (агаар сэлгэлт ажиллагаагїй їед ) янз бїрийн давхарт байрлсан єрєєнєєс нєгєєнд шилжин урсахаас хамгаалах зорилгоор тєлєвлєх ба эдгээр єрєєнд єгєх гадна агаарын зардал нь хорт бодисыг саармагжуулах нєхцєлєєр тодорхойлогдоно.

Олон нийт, захиргаа аж ахуйн эсвэл їйлдвэрийн Г ба Д зэрэглэлийн єрєєг хонгилоос тусгаарласан гал эсэргїїцэх хана ба хамар хананд нь гал барих хавхлагаар хамгаалсан їед агаар шилжин урсах нїх гаргахыг зєвшєєрнє.

4.110. Агаар дамжуулах хоолойнуудыг заавал мєрдєх 19 дїгээр хавсралт заасан материалаар тєлєвлєнє. Агаар дамжуулах хоолойн шаардагдах галд тэсвэрлэлийг буюу илїї барилгын шатдаггїй хийцийн гал тэсвэрлэлтийн хязгаартай тэнцїї хялбар ус болох уур агуулаагїй агаарыг тээвэрлэхэд ашиглахыг зєвшєєрнє. Ингэхдээ хийцийн нягт дотор гадаргуугийн гєлгєр байдал агаар дамжуулах хоолойг цэвэрлэх боломжийг анхаарах шаардлагатай.

4.111. Агаар дамжуулах хоолойг ихэнхдээ дугуй огтлолтой тєлєвлєх ба техник эдийн засгийн їндэслэлээр тэгш єнцєгт ба бусад огтлолтой агаар дамжуулах хоолой тєлєвлєнє. Хєндлєн огтлолын хэмжээг зєвлємжийн 21 дїгээр хавсралтаар авна.

БНбД 41-01- 02

36

4.112. Шатдаггїй материалаар хийсэн агаар дамжуулах хоолойг дараах системд тєлєвлєнє.

а). Тэсрэлтийн ба галын аюултай хольцын байрны сорох, ослын, системийн бїх уртаар нь тээвэрлэгдэх агаарын температур 80 0 С ба тїїнээс дээш байх системд;

б). Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуй, їйлдвэрийн барилгын ерєнхий солилцооны ба кондиционер, агаарын халаалтын системїїдийн гол шугам ба дамжин єнгєрїїлэх хэсэгт;

в). Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийг єрєєний хїрээнд мєн тїїнчлэн Техникийн давхар, адар, зоорийн єрєєнд тавихад;

4.113. Удаан шатах материалаар хийсэн агаар дамжуулах хоолойг 4.112. а-д заасан ба хїмїїс олноор цуглах єрєєний системээс бусад орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуй, їйлдвэрийн Д зэрэглэлийн дан барилгад хэрэглэхийг зєвшєєрнє.

4.114. Шатах материалаар хийсэн агаар дамжуулах хоолойг 4.112 зїйлд зааснаас бусад їйлчилгээний єрєєний хїрээнд хэрэглэхийг зєвшєєрнє. Д зэрэглэлийн єрєєгєєр єнгєрєх ба їйлчилгээний єрєєний агаар дамжуулах хоолойд шатах материалаар хийсэн зєєлєн холбоос, отвод (тохойвч) тєлєвлєхийг, хэрэв тэдгээрийн урт нь удаан шатах материалаар хийн агаар дамжуулах хоолойн уртын 10%-иас ихгїй, шатахгїй материалаар хийсэн агаар дамжуулах хоолойн уртын 5%-иас хэтрэхгїй байвал зєвшєєрнє. 4.113. а-д зааснаас бусдад сэнсний зєєлєн холбоосыг шатдаг материалиар хийхийг зєвшєєрнє.

4.115. Агаар дамжуулах хоолойг зэврэлтээс хамгаалахын тулд шатах материалаар 0,5 мм-ээс ихгїй зузаантай будах эсвэл 0,5 мм-ээс ихгїй зузаантай хальс хэрэглэнэ.

4.116. Агаар дамжуулах хоолойг хэрэглэх нь: а). Нягт Н ангиллыг сэнсний статик даралт нь 1400 Па-аас их їед ерєнхий

солилцооны агаар сэлгэлтийн ба агаарын халаалтын системийн ба даралтаас нь їл хамааруулан байрын соролт, кондиционерийн системийн дамжуулан єнгєрїїлэх хэсэгт, мєн А ба Б зэрэглэлийн їйлчилгээний єрєєний системд;

б). Хэвийн Х ангилалыг дээрхээс бусад тохиолдлуудад агаар дамжуулах хоолойн нягт бусаас алдагдах ба сорогдох агаарын хэмжээ нь хїснэгт 1-д зааснаас хэтрэхгїй байна.

Хїснэгт1 Агаар

дамжуула х хоолойн ангилал

Сэнсэнд холбогдсон агаар дамжуулах хоолой дахь агаарын илїїдэл статик даралтын (кПа) їед (эерэг эсвэл сєрєг їед) тїїний дэлгэсэн талбайн 1 м 2 дээрх агаар дамжуулах

хоолой дахь агаарын алдагдал ба соролт м 3 /ц

0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0

Х (хэвийн) 3,6 5,8 7,6 9,2 10,7 12,1 13,4 - - - - - - - - -

Н (нягт) 1,2 1,9 2,5 3,0 3,5 4,0 4,4 4,9 5,3 5,7 6,6 7,5 8,2 9,1 9,9 10,6

Тайлбар: 1. Агаар дамжуулах хоолой дахь агаарын алдагдал ба сорогдол ρ -ыг системийн агаарын ашигтай зардлын хувиар тодорхойлохыг зєвшєєрнє. Олохдоо

ν ρ

ν 2 

67 . 0 

D p D K  m l = (4)

Энд: К- итгэлцїїр Н ангилалын агаар дамжуулах хоолойд К=0,004-єєр, Х ангилалын агаар дамжуулах хоолойд К=0,012 l -дамжуулан єнгєрїїлэх агаар дамжуулах хоолойн нийт урт, байрын соролтын хувьд їйлчлэх єрєєн дэх уртыг оролцуулан авдаг Dν - сэнстэй холбогдох агаар дамжуулах хоолойн диаметр

БНбД 41-01- 02

37

D m – тооцож байгаа L хэсгийн агаар дамжуулах хоолойн дундаж диаметр, тэгш єнцєгт хоолойд Dν эсвэл D m =0,32⋅S-аар авах нь зїйтэй. S - агаар дамжуулах хоолойн периметр Р, V - сэнстэй холбох агаар дамжуулах хоолойн агаар дамжуулах хоолой дахь илїїдэл статик даралт (Па) ба агаарын хурд

2. Тэгш єнцєгт огтлолтой агаар дамжуулах хоолойд агаарын алдагдал ба сорогдолтын тоо хэмжээг 1,1 гэсэн итгэлцїїрээр нэмэгдїїлж авна.

4.117. Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн єрєє хїртэлх їйлчилгээний буюу єєр єрєєний хучилт эсвэл гал эсэргїїцэх хаалтыг нэвтэрсний дараахь дамжин єнгєрєх агаардамжуулах хоолой ба гол шугамыг бїх уртын дагуу нь хїснэгт 2-д зааснаас багагїй гал тэсвэрлэлтийн хязгаартайгаар тєлєвлєнє.

Хїснэгт 2.

Агаар сэлгэлтийн систем їйлчлэх єрєє

Єрєєнд тавигдсан дамжуулан єнгєрїїлэх агаар дамжуулах хоолойн ба тєв шугамын, гал тэсвэрлэлтийн хязгаар (цаг)

А, Б

, В з

эрэг

лэл

ба

ш

ата

х м

ате

риа

лы

н**

агуу

лах

Зэрэглэлїїд

Їйл

двэ

ри

йн

б

ари

лгы

н х

онг

ил

Ол

он н

ийт

, за

хирг

аа

аж

аху

йн

ба

рил

га

Аху

йн

їйл

чил

гээ,

ар

иун

цэв

эр,

уга

агуу

р, х

алуу

н у

сны

га

зар

г.м

)

Хо

нги

л (

їйл

двэ

рий

н

ба

рил

гаа

с б

уса

д)

Ор

он с

ууц

ны

бар

ил

га

А,

Б,

В

Г Д

А, Б, В зэрэглэлийн ба шатах материалын агуулах**

0,5 0,5

0,5 0,5

0,5 0,5

0,5 0,5

0,5 0,5

ЗГ ЗГ 0,5 ЗГ

А, Б, В зэрэглэлийн 0,5 0,5

0,25 0,5

0,25 0,5

0,25 0,5

0,25 0,5

0,25*** 0,5

0,25 0,5

0,25 0,5

ЗГ

Г зэрэглэлийн 0,5 0,5

0,25 0,5 НГ НГ

0,25 0,5*

0,5 0,5

0,25 0,5

0,25 0,5 ЗГ

Д зэрэглэлийн 0,5 0,5

0,25 0,5

НГ НГ НГ 0,5*

0,25 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

ЗГ

Їйлдвэрийн барилгын хонгил

0,5 0,5

0,25 0,5

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5* ЗГ

Олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилга ЗГ

0,25*** 0,5

0,5 0,5

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5 ЗГ

Ахуйн їйлчилгээний (ариун цэвэр, угаагуур, халуун усны газар г.м. )

0,5 0,5

0,25 0,5

0,25 0,5

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5 ЗГ

Хонгил (їйлдвэрийн барилгаас бусад)

ЗГ ЗГ ЗГ НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5

НГ 0,5

Орон сууцны барилга ЗГ ЗГ ЗГ НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5*

НГ 0,5

НГ 0,5

З.Г – дамжин єнгєрєєх агаар дамжуулах хоолой угсрахыг зєвшєєрєхгїй. Н.Г - дамжин єнгєрєєх агаар дамжуулах хоолой угсрахыг нормчлохгїй. _________________________________________________________________ * 0.25 цаг – галд тэсвэрийн IIIa, IV, IVa, ба V зэргийн барилгуудад ** - шатах материалын агуулахын агаар дамжуулах хоолойн галд тэсвэрийн хязгаар: цаас,

цагаан хэрэгсэл, модон хэрэгсэл г.м ба 50 ба тїїнээс бага талбайтай олон нийтийн єрєєний В зэрэглэлийн агуулах г.м.

*** - А ба Б зэрэглэлийн єрєєнєєс агаар дамжуулах хоолойн шавахыг зєвшєєрдєггїй.

Тайлбар: 1. Галд тэсвэрлэлтийн зэргийн утгууд хїснэгтэнд бутархай хэлбэрээр єгєгдєв. Хїртвэрт - їйлчилж байгаа давхрын хїрээнд хуваарьт - їйлчилж байгаа давхрын хїрээнээс гадна.

2. Нэг давхрын ялгаатай хэд хэдэн єрєєгєєр шавагдах агаар дамжуулах хоолойд гал тэсвэрлэлтийн хязгаарын адил их утгыг авна.

БНбД 41-01- 02

38

4.118. Олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилга, В, (агуулахаас бусад) Г, Д зэрэглэлийн єрєєнд гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдох хязгаар нь 0,75 цаг ба тїїнээс их гал эсэргїїцэх хаалт бїрийн гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдох хязгаар нь 0,25 цаг ба тїїнээс их, хучилтыг агаар дамжуулах хоолойгоор огтлох їед гал барих хавхлага тавихаар тооцон, гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдохгїй хязгаарт шатдаггїй материа- лаар хийсэн дамжуулан єнгєрїїлэх агаар дамжуулах хоолой тєлєвлєж болно.

4.119. Дурын зориулалтын системийн дамжуулан єнгєрїїлэх агаар дамжуулах хоолой ба гол хоолойг дараах байдлаар тєлєвлєнє.

а). Агаар дамжуулах хоолойг галд тэсвэрлэлтийн 0,5 цагийн хязгаартай шатдаггїй материалаар гїйцэтгэх, тусгай сувагт (шахт, кожух, гильз) угсрах нєхцєлд удаан шатах ба шатах материалаар хийхээр;

б). 0,5 цагийн гал тэсвэрлэлтийн зэрэг бїхий шатдаггїй материалаар хийсэн ерєнхий суваг ба бусад хаших хийцэд агаар дамжуулах хоолой ба гол шугамыг байрлуулах нєхцєлд агаар дамжуулах хоолойг нормчлогдсон галд тэсвэрлэлтээс доогуур, гэвч 0,25 цагаас багагїй гал тэсвэрлэлтийн хязгаар бїхий шатдаггїй материалаар тєлєвлєх;

4.120. Агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийн єрєєгєєр дамжин єнгєрєх агаар дамжуулах хоолойноос бусад агаар сэлгэлтийн єрєєнд ба барилгын гадна угсрагдах агаар дамжуулах хоолойг галд тэсвэрлэлтийн зэргээр нормчлохгїй.

4.121. А ба Б зэрэглэлийн єрєєний гонх ба тэсрэх аюултай хольцын байрын соролтын дамжуулан єнгєрєєх агаар дамжуулах хоолойг 0,5 цагийн галд тэсвэрлэлтийн хязгаартай тєлєвлєнє.

4.122. Хучилт, гал эсэргїїцэх хаалтыг огтлон гарч байгаа нїх, агаар дамжуулах хоолойд тавих гал баригч хавхлагуудыг дараах галд тэсвэрлэлтийн зэрэглэлээр авч їзнэ.

Хучилт, хаалтын (саад) гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдсон хязгаар нь 1 цаг ба тїїнээс их їед - 1 цаг

Хучилт, хаалтын гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдсон хязгаар нь 0,75 цаг їед - 0,5 цаг Хучилт эсвэл хаалтын гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдсон хязгаар нь 0,25 цаг

їед - 0,25 цаг бусад тохиолдолд гал баригч хавхлага уг агаар дамжуулах хоолойн гал

тэсвэрлэлтийн хязгаараас багагїй, гэхдээ 0,25 цагаас багагїйгээр авч їзнэ.

4.123. Агаар дамжуулах хоолойг БНбД 21.02.02, БНбД 21.01.02-ын шаардлагыг биелїїлэн гал эсэргїїцэх хананд тавихыг зєвшєєрнє.

4.124. Дамжин єнгєрєх агаар дамжуулах хоолойг шатны хонгил (утаа эсэргїїцэх оруулах системийнхээс бусад) ба хорогдох байрны єрєєнд байрлуулахыг хориглоно.

4.125. А ба Б зэрэглэлийн єрєєний агаар дамжуулах хоолой ба тэсрэх аюултай хольцын байрын сорох системийн агаар дамжуулах хоолойг шалан доорх сувагт ба зооринд угсарч болохгїй.

4.126. Барилгын хана, хамар хана ба хучилтаар нэвтрэн єнгєрєх агаар дамжуулах хоолой нэвтлэн огтлон гарч байгаа газрыг хашлага хийцийн гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдох хязгаарыг хангах шатдаггїй материалаар нягтруулна.

4.127. Дотуур нь тэсрэх аюултай хольц дамжуулагдаж байгаа агаар дамжуулах хоолойг хий, уур, тоосны єєрєє авалцах температурын 20%-иас багагїй доогуур температуртай дулаан зєєгчтэй хоолойтой огтлон гаргахыг зєвшєєрнє.

БНбД 41-01- 02

39

4.128. Тэсрэх аюултай хольцын мєн аюулын I ба II ангиллын хорт бодисын байрын сорох системийг агаар дамжуулах хоолойн даралттай хэсгийг єєр єрєєгєєр угсрах нь зохисгїй. Заасан агаар дамжуулах хоолойг Н ангиллын салдаггїй гагнуураар холбон угсрахыг зєвшєєрнє.

4.129. Агаар дамжуулах хоолой дотор ба тїїний хананаас 50мм зайд хийн хоолой ба шатдаг соролттой хоолой, кабель, цахилгааны утас, бохирын шугам угсрахыг хориглоно. Мєн агаар дамжуулах хоолой дээрх шугам сїлжээг огтлохыг хориглоно.

4.130. Агаараас хєнгєн шатдаг хийтэй агаарын хольцыг зайлуулж буй байрны сорох ба ерєнхий солилцооны зайлуулах системийн агаар дамжуулах хоолойг хий - агаарын хольцын хєдєлгєєний чиглэлд 0,005-аас багагїй налуутай (єгсїїлж) тєлєвлєнє.

4.131. Дотор нь чийг ба бусад шингэний хєлрєлт буюу суулт явагдах боломжтой агаар дамжуулах хоолойг агаарын хєдєлгєєний тал руу 0,005-аас багагїй налуутай тєлєвлєх ба дренажийг хийхээр тєлєвлєнє.

4.132. Агаар дамжуулах хоолойн салбар шугамуудын даралтын алдагдлын зєрїї нь 10%-иас хэтрэхгїй байх ёстой.

5. ТЇЙМРИЙН ЇЕИЙН УТАА ЭСЭРГЇЇЦЭХ ХАМГААЛАЛТ

5.1. Гал тїймрийн їед утаа зайлуулах ослын утаа эсэргїїцэх агаар сэлгэлтийг (цаашид утаа эсэргїїцэх агаар сэлгэлт) єрєєний аль нэг хэсэгт їїссэн гал тїймрийн эхний їед барилгын єрєєнєєс хїмїїсийг нїїлгэн шилжїїлэлтийг хангахын тулд тєлєвлєнє.

5.2. Утаа зайлуулалтыг дараах нєхцєлд тєлєвлєнє. а). БНбД 31-01-01 ба СНиП 2.09.04-87-гийн шаардлагуудтай уялдуулан орон

сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгын хєлийн єрєє (їїдний єрєє) ба хонгилоос;

б). 26,5 метрээс их єндєртэй їйлдвэр, олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгын хонгилоос;

в). 2 ба тїїнээс дээш давхар бїхий А ба В зэрэглэлийн їйлдвэрийн барилгын гадна хашлага хийцэд ердийн гэрэлтїїлэлтийн гэрлийн нээлхийгїй 15 метрээс их урттай хонгилоос;

г). Хэрэв галд тэсвэрлэлтийн IVа зэргийн барилга дахь єрєєнїїд нь А, Б ба В, Г эсвэл Д зэрэглэлд хамаарагдах гэгээвч дэх нээлхий онгойлгоход ба шалнаас гэгээвчийн ирмэг хїртэл 2,2 метр ба тїїнээс дээш тївшин дээрх цонхны дээд хэсгийг онгойлгоход зориулсан механикжуулсан дамжуулга байхгїй, ердийн гэрэлтїїлэгтэй ба ердийн гэрэлтїїлэггїй їйлдвэрийн ба агуулахын єрєє бїрээс;

д). Хїмїїс олноор цугларах олон нийт, захиргаа аж ахуйн ердийн гэрэлтїїлэггїй єрєє бїрээс, тогтмол ажлын байр бїхий шатах материал хадгалах, хэрэглэх зориулалтын 55 м 2 ба тїїнээс их талбайтай єрєєнєєс, 200 м 2 ба тїїнээс их талбайтай єлгїїрийн єрєєнєєс,

200 м 2 ба тїїнээс бага талбайтай В зэрэглэлийн їйлдвэрийн єрєєний залгаа хонгилоос тєлєвлєж болно.

Энэ зїйлийн шаардлагууд дараах хэсэгт хамаарахгїй. Їїнд: а). 5.8 зїйлийн дагуух єрєєний утаагаар дїїргэгдэх хугацаа нь єрєєнєєс

хїмїїсийг аюулгїй нїїлгэн шилжїїлэхэд шаардагдах хугацаанаас их єрєєнд; (А Б зэрэглэлийн єрєєнєєс бусад);

б). А эсвэл Б зэрэглэлийн єрєєнєєс бусад автомат усан ба хєєсєн гал унтраах тєхєєрємжєєр тоноглогдсон, 200м 2 -аас бага талбайтай єрєєнд;

БНбД 41-01- 02

40

в). Автомат хийн гал унтраах тєхєєрємжєєр тоноглогдсон єрєєнд; г). Заавал мєрдєх 17 дугаар хавсралтад заагдсан лабораторийн єрєєнїїдэд; д). Бїх єрєєнїїдэд шууд утаа зайлуулах тєхєєрємж тєлєвлєгдсєн эдгээр

єрєєний хаалга нь хонгил руу харсан хонгил ба їїдний єрєєнд;

Тайлбар: хэрэв утаа зайлуулахаар тєлєвлєгдсєн їндсэн єрєєний талбай дээр тус бїр нь 50м 2 ба тїїнээс бага талбайтай єєр єрєєнїїд байрласан бол эдгээр єрєєний нийлбэр талбайг тооцсон утааны тооцооны зардлын їед эдгээр єрєєнєєс утаа зайлуулах тусгай системийг хийхгїй байж болно.

5.3. Хонгил ба їїдний єрєєнєєс зайлуулах утааны зардлыг (кг/ц) хонгил байхгїй їед утааны хувийн жинг 6 Н/м 3 , тїїний температурыг 300 0 С гэж авч онгорхой хаалгаар шатны хонгил руу эсвэл гадагш гаргахаар тооцох буюу зєвлємжийн 21 дїгээр хавсралтын дагуу тодорхойлоно.

Хоёр хавтастай хаалгатай їед тооцоонд том хавтас онгойсон мэт тооцоонд авна.

5.4. Хонгил ба їїдний єрєєнєєс утаа зайлуулалтыг зохиомол єдєєлттэй бие даасан системээр тєлєвлєх нь зїйтэй. Утааны зардлыг тодорхойлоход дараах байдлыг тооцно.

а). 4.116 зїйлтэй уялдуулан хуудас гангаар хийсэн утааны хонгил, суваг ба агаар дамжуулах хоолойн зайн завсрын агаарын сорогдолт, харин єєр материалаар хийсэн їед тооцоогоор ба 4.116 зїйлтэй уялдуулан авна.

б). Утааны хаалттай хавхлагын нягт бус хаагдсанаас G з , кг/ц сорогдох агаарын хэмжээг їйлдвэрлэгчийн єгєгдлєєр авч болох ба гэхдээ дараах томъёогоор олсноос ихгїй байна.

( )  n P A G  ⋅ ∆ ⋅ =  5 . 0 3 , 40  ν ν

Энд: А v - хавхлагын нэвтрэх хєндлєн огтлолын талбай (м 2 ) P ∆ – хавхлагын хоёр талын даралтын ялгавар (Па)

n – тїймрийн системийн хаалттай хавхлагын тоо

5.5. Утаа хїлээн авах хийцийг хонгил ба їїдний єрєєний тааз дор утааны хонгил дээр байрлуулах нь зїйтэй. Утаа хїлээн авах хийцийг салбар хоолой дээрх утааны хонгилуудад холбохыг зєвшєєрєх ба утаа хїлээн авах нэг тєхєєрємжєєр їйлчлїїлэх хонгилын уртыг 30 метрээс ихгїйгээр авна.

Хонгил ба їїдний єрєєний сорох системд, нэг давхрын хоёроос илїїгїй утаа хїлээн авагчийг холбохыг зєвшєєрнє.

5.6. 5.2.г ба 5.2.д-тэй уялдуулан єрєєнєєс зайлуулагдах утааны зардлыг тооцоогоор эсвэл зєвлєх 21 дїгээр хавсралттай уялдуулан тодорхойлно.

а. Тїймрийн голомтын периметрээр G, кг/ц б. Дїрвэн гарах хаалгыг тэдгээрээс цааш утаа нэвтрэхээс хамгаалахаар G 1 , кг/ц

Тайлбар: 1. 5.6.б зїйлтэй уялдуулан утааны зардлыг тодорхойлох їедээ, БНбД 2.01.01-93- аас хїйтний эсвэл дулааны улиралд салхины их хурдаар авах нь зїйтэй. Гэхдээ 5м/с-ээс ихгїйгээр

2. 5.2 зїйлтэй уялдуулан хонгилиор нь утаа зайлуулахыг зєвшєєрєгдєх тусгаар- лагдсан єрєєнд 5.3 эсвэл 5.6 зїйлийн шаардлагатай уялдуулан тодорхойлогдох утааны хамгийн их зардлыг тооцооных болгож авна.

5.7. 1600 м 2 -аас их талбайтай єрєєг утааны бїс болгон хувааж, тэдгээрийн аль нэгэнд тїймэр гаргах боломжийг тооцон авч їзэх шаардлагатай. Утааны бїс бїрийг таазнаас (хучилтнаас) шал руу буудаг, шатдаггїй нягт материалаар хийсэн босоо хєшгєєр хаших ба энэ нь 2.5 метрээс намгїй тааз (хучилт) доор “утааны нєєцлєл“ їїсгэж болохоор байна.

БНбД 41-01- 02

41

Хєшгєєр хаагдсан эсвэл хаагдаагїй утааны бїсїїдийг тїймрийн болзошгїй голомт їїсэхийг тооцож тєлєвлєнє.

Утааны бїсийн талбай нь 1600 м 2 – аас хэтрэхгїй байна.

5.8. Єрєє ба утааны нєєцлєлийг утаагаар дїїргэгдэх хугацаа t (сек) – г дараах томъёогоор олдог.

( )  f P H Y A t  5 . 0 5 . 0 39 . 6  − − − = (6)

Энд: А- єрєєний эсвэл утааны нєєцлєлийн талбай (м 2 ) Y - утааны доод хязгаарын тївшин, єрєєнд У=2,5м гэж авдаг утааны нєєцлєлд хєшигний доод ирмэгээс єрєєний шал хїртэлх єндрєєр мэт авдаг. (м) Н - єрєєний єндєр P f –тїймрийн голомтын периметр (м) тооцоо ба зєвлємж 21 дїгээр хавсралтаар тодорхойлно.

5.9. Хавхлага, сувагт ба агаар дамжуулах хоолой дахь утааны хєдєлгєєний хурд (м/с) –ыг тооцоогоор тодорхойлно.

10000 м 3 ба тїїнээс бага эзэлхїїнтэй єрєєнєєс утаа зайлуулах їед утааны температур t ба дундаж хувийн жин γ, Н/м 3 -г дараах байдлаар авна:

- шингэн ба хий шатах їед γ=4Н/м 3 , t=600 0 C, - хатуу биет шатах їед γ=5Н/м 3 , t=450 0 С, - утсархаг бодис шатах їед ба хонгил ба їїдний єрєєнєєс утаа зайлуулах їед

γ=6Н/м 3 , t=300 0 С-аар 10000м 3 -ээс их эзэлхїїнтэй єрєєнєєс утаа зайлуулах їед, утааны дундаж хувийн жинг дараах томъёогоор олдог.

( ) 10 05 . 0  − + = є ут  V γ γ Энд: V є - єрєєний эзэлхїїн (мян м 3 )

5.10. Дан барилгын єрєєний шууд утаа зайлуулалтыг ихэвчлэн їлээлгээгїй онгойдог ердийн єдєєлттэй сорох системээр эсвэл утааны хавхлагатай утааны сувгаар гїйцэтгэнэ. Цонхны харалдаа байгаа l <15 метрийн єргєнтэй бїсээс утааг цонхны гэгээвчээр зайлуулахыг зєвшєєрдєг ба гэгээвчийн доод ирмэг нь шалнаас 2,2 метрээс багагїй тївшинд байх ёстой.

Олон давхар барилгад зохиомол єдєєлттэй сорох систем хийж єгнє. Тусгаарлагдсан єрєє бїрд ердийн єдєєлттэй утааны хонгил бие даалган хийж єгєхийг зєвшєєрнє.

Номын сан, ном хадгалах, архив, цаасны агуулах зэрэгт хийн дундаж хувийн жинг 7 Н/м 3 ба температурыг 220 0 С-аар авч зохиомол єдєєлттэй сорох тєхєєрємж тєлєвлєнє.

Зохиомол єдєєлтийн їед босоо гол хоолойд салбар хоолойг 4-єєс ихгїй єрєєнєєс эсвэл давхар бїр дээрх 4-єєс ихгїй утааны бїсээс салбарлан холбоно.

5.11. Утаа эсэргїїцэх хамгаалалтыг дараах байдлаар урьдчилан тєлєвлєнє. а). Тїймрийн утаа зайлуулах їед їйлчлэх єрєєнийхєє зэрэглэлд тохирох

гїйцэтгэлтэй цахилгаан хєдєлгїїртэй нэг гол дээр байх тєвєєс зугтаах сэнсийг (тэр дундаа дээврийн сэнс) зєєлєн холбоосгїйгээр тавина. Шатдаггїй материалан зєєлєн холбоос хэрэглэх мєн агаараар хєргєгдєх муфтэн ба шаантган ременэн дамжуулгатай тэнхлэгийн сэнс тавихыг зєвшєєрнє.

б). Єрєєнєєс шууд утаа зайлуулах їед шатдаггїй материалаар хийгдсэн агаар дамжуулах хоолойн гал тэсвэрлэлтийн хязгаар 0,75 цаг, хонгил, їїдний єрєєнєєс 0,5цаг, тїймрийн дараа хий зайлуулах їед 0,25 цагаас багагїй;

БНбД 41-01- 02

42

в). Тїймрийн їед автоматаар онгойдог, шатдаггїй материалан утааны хавхлагыг єрєє, їїдний єрєє, хонгилоос утаа зайлуулах їед 0,5; цагийн тїймрийн дараа хий ба утаа зайлуулах їед 0.25 цагийн тус тус гал тэсвэрлэлтийн хязгаартай авна. (5.13 зїйлд) Нэг єрєєнд їйлчлэх системд галд тэсвэрлэлтийн нормчлогдоогїй утааны хавхлага хэрэглэхийг зєвшєєрнє. Утааны нєєцлєл, утааны бїсийн ба єрєєний талбайгаар утаа хїлээн авах тєхєєрємжийг боломжоор жигд байрлуулна. Нэг утаа хїлээн авах тєхєєрємжєєр їйлчлїїлэх талбай 900 м 2 -аас ихгїй байна.

г). Шатах ба удаан шатах материалан дээврээс 2 метрээс багагїй єндєрт агаар мандалд утааг хаяна. Утаа хаях нїхний захаас 2 метрээс багагїй зайд шатдаггїй материалаар дээврийг хамгаалсан бол бага єндєрт хаялтыг зєвшєєрнє. Агаарын ердийн єдєєлттэй їед хонгилын орой дээр дефлектор тавих хэрэгтэй. Зохиомол єдєєлттэй систем дэх утааны хаялтыг малгайвчгїй яндангаар хаахаар тєлєвлєнє.

д). Сэнсний дэргэд їл буцаах хавхлага тєлєвлєх хэрэгтэй. Їйлдвэрийн їйлчилгээний єрєєнд 20 Вт/м 3 -аас илїї дулааны илїїдэлтэй бол їл буцаах хавхлага тавихгїй байж болно. (Шилжилтийн нєхцєлд) Доод ба зоорийн давхрын утаа зайлуулах хонгилын утааны хаялтыг хайлах, цутгах хэвлэх ба бусад халуун цехийн агаарын солилцооны алгасалаар авч їзэхийг зєвшєєрнє. Ингэхдээ сугийн амыг агаарын солилцоог алгаслын шалнаас 6 метрээс багагїй тївшинд, барилгын хийцээс хэвтээгээр 1 метр ба босоогоор 3 метрээс багагїй зайд эсвэл утааны хонгилын амыг дренчерээр шїрших тєхєєрємжийн їед шалнаас 3 метрээс багагїй тївшинд байрлуулна. Эдгээр сувгуудад утааны хавхлага тавихгїй байж болно.

5.12. Утаа зайлуулах сэнсийг 1-р хэлбэрийн гал эсэргїїцэх хамар ханатай єрєєнд байрлуулна.

Утаа эсэргїїцэх хамгаалалтын сорох тєхєєрємжийн єрєєнїїдэд жилийн дулааны улиралд (параметр Б) 60 0 С-аас хэтрэхгїй агаарын температурыг тїймрийн їед хангахаар агаар сэлгэлт тєлєвлєнє.

Сорох системїїдийн сэнсийг барилгын гадна ба дээвэр дээр (гадна агаарын тооцооны температур нь хасах –40 0 С ба тїїнээс доош байх нутгаас бусад-параметр Б) байрлуулахыг зєвшєєрнє.

Гадна талд байрлуулах сэнсїїдийг гадны хїмїїсээс хамгаалж (дээврээс бусад) тороор хаасан байх ёстой.

5.13. Хийн гал унтраах тєхєєрємжєєр хамгаалагддаг єрєєнєєс тїймрийн дараа єрєєний доод бїсээс зохиомол єдєєлттэйгээр утаа ба хий зайлуулахаар авч тєлєвлєнє. Хийн тїймэр унтраагчаар їйлчлэгдэх єрєєний хашлага хийцийг (дамжин єнгєрєхєєс бусад) агаар дамжуулах хоолойгоор огтлогдох газарт 0,25 цагаас багагїй гал тэсвэрлэлтийн хязгаартай гал баригч хавхлага тєлєвлєнє.

5.14. Гал тїймрийн дараа хийг ба гал тїймрийн їед утаа зайлуулахад 5.3-.513 зїйлийн шаардлагыг биелїїлэх ослын ба їндсэн агаар сэлгэлтийн системийг ашиглахыг зєвшєєрнє.

5.15. Барилгын утаа эсэргїїцэх хамгаалалтанд тїймрийн їед гадна агаарыг дараах газруудад єгєх:

a). Утаатай болдоггїй шатны хонгилтой барилгад дамжих ба гонхгїй цахилгаан шатны хонгилд;

б). 2-р хэлбэрийн утаатай болдоггїй шатны хонгил; в). 3-р хэлбэрийн утаатай болдоггїй шатны хонгилын гонход; г). Олон нийт, захиргаа аж ахуйн ба їйлдвэрийн барилгын зоорийн давхар

дахь шатны ємнєх гонход;

БНбД 41-01- 02

43

д). В зэрэглэлийн єрєєнїїд бїхий зоорийн давхар дахь шатны ємнєх гонход;

Тайлбар: хайлах, цутгах, хэвлэх ба бусад халуун цехїїд дэх гонх-шлюз руу барилгын агаар солилцоо явагддаг алгасалаас авах агаар єгєхийг зєвшєєрдєг.

е). Дотор нь тїймрийн їед агаарын илїїдэл даралт баригддаг цахилгаан шатны хонгилоос бусад А ба Б зэрэглэлийн барилга дахь цахилгаан шатны машины єрєє рїї;

5.16. Утаа эсэргїїцэх хамгаалалтанд гадна агаарын зардлыг 20Па-аас багагїй агаарын даралтыг хангахаар тооцох нь зїйтэй. Їїнд:

а). Бїх давхруудын (доод давхраас бусад) цахилгаан шатны хонгил дахь хаалгууд хаалттай їед цахилгаан шатны хонгилын доод хэсэгт;

б). Гал тїймэр гарсан давхрын хонгил ба їїдний єрєєнєєс шат руу эсвэл гадагш дїрвэх зам дээрх хаалга нээлттэй бусад давхрын хонгил, їїдний єрєєний хаалга хаалттай їед утаа ордоггїй 2-р хэлбэрийн шатны хонгилын доод хэсгийн орон зай бїрт;

в). Утаа ордоггїй 3-р хэлбэрийн шатны хонгилын хонгил ба їїдний єрєєний нэг хаалга онгорхой їед гал тїймэр гарсан давхрын гонх-шлюзэд; Хаалга хаалттай їед 5.15 зїйлийн г-ийн дагуу зоорийн давхрын цахилгаан шатны ємнєх гонх-шлюзэд; мєн тїїнчлэн зоорийн давхрын хаалга нээлттэй їед 5.15 зїйлийн д-ийн дагуу зоорийн давхрын гонх-шлюзэд;

Їїдний єрєє хонгилын нэг хаалга онгорхой їед ажиллаж буй агаарын зарцуулалтыг хаалганы нїхээр агаар 1,3 м/с байхаар эсвэл тооцоогоор тодорхойлно.

5.17. Утаа эсэргїїцэх хамгаалалтын тооцоог хийхдээ дараах єгєгдлєєр авна. а). Хїйтний улирлын (параметр Б) салхины хурд ба гадна агаарын

температурыг. Хэрэв дулааны улиралд салхины хурд нь хїйтнийхээс их байвал, тооцоог дулааны улиралд (параметр Б) шалгасан байх ёстой. Хїйтэн ба дулааны улирлын салхины хурдыг 5 м/с –ээс ихгїйгээр авна.

б). Барилгаас дїрвэн гарах хаалганы эсрэг нїїр тал дээрх салхины чиглэлийг; в). Барилгын салхин тал дээрх гадна агаарын даралтад харьцуулахад гонх-

шлюз дэх ба 2-р хэлбэрийн утаа болдоггїй шатны хонгил дахь цахилгаан шатны хонгил дахь илїїдэл даралтыг;

г). Дїрвэн гарах зам дээрх хаалттай хаалган дээрх даралт 150 Па –иас ихгїй; д). Хос хавтастай хаалгатай їед нэг том хавтсаар; Цахилгаан шатны кабин доод давхарт байх ёстой ба энэ давхар дээрх

цахилгаан шатны хонгил руу орох хаалга онгорхой байхаар тєлєвлєнє.

5.18. Утаа эсэргїїцэх хамгаалалтанд дараах зїйлийг тєлєвлєх хэрэгтэй. а). Єєр зориулалтын сэнсээс тусгай 1-р хэлбэрийн гал эсэргїїцэх хамар

ханатайгаар єрєєнд тєвєєс зугтах хїчний ба тэнхлэгийн сэнс тавина. Гадна агаарын температур нь хасах –40 0 С ба тїїнээс доош температуртай нутгаас бусад барилгын дээвэр дээр ба гадна талд хїн орохоос хамгаалсан хашилттайгаар сэнс байрлуулж болно;

б). 0,5 цагийн галд тэсвэрлэлтийн хязгаартай шатдаггїй материалан агаар дамжуулах хоолойг;

в). Сэнсний дэргэд їл буцах хавхлага тавина. Їйлчилж байгаа їйлдвэрийн барилгад 20Вт/м 3 ба тїїнээс их (шилжилтийн нєхцєлийн їед) илїїдэл дулаан байгаа бол їл буцаах хавхлага тавихгїй байж болно;

г). Утааны хаялтаас 5 метрээс багагїй зайд гадна агаар хїлээн авах нїх байхыг;

БНбД 41-01- 02

44

6. ХЇЙТЭН ХАНГАМЖ

6.1. Нормчлогдох цаг уурын нєхцєл нь шууд ба шууд бус ууршилтын хєргєлтийн тєхєєрємжєєр хангагдах боломжгїй бол агаар хєргєх зорилгоор хїйтний байгалын ба зохиомол эх їїсвэрээс хїйтэн хангамжийн системийг тєлєвлєнє.

Хїйтний эх їїсвэрийн сонголт нь эдийн засгийн талаасаа їндэслэлтэй байх ёстой.

6.2. Хїйтэн хангамжийн системийг хєргєлтийн хоёр эсвэл тїїнээс олон тооны машин ба тєхєєрємжтэйгээр тєлєвлєнє. Чадлыг нь тохируулдаг бол нэг машин, нэг тєхєєрємж тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Їйлдвэрлэлийн єрєєний кондиционе- рийн системийн хїйтэн хангамжийн машины тоог их чадалтай нэг машин ажиллахгїй болсон їед їзїїлэлтїїдийг зєвшєєрєгдєх хэлбийлтээр їндэслэл болгон авна.

6.3. Нєєцийн хєргєх машиныг хоногийн турш ажиллах I ангиллын агаарын кондиционерийн системд тєлєвлєхийг зєвшєєрнє.

6.4. Хїйтэн хангамжийн тєхєєрємж ба хоолой дахь хїйтний алдагдлыг тооцоогоор авах ба хєргєх тєхєєрємжийн чадлын 10%-иас ихгїйгээр авч тєлєвлєнє.

6.5. Гадаргуугийн агаар хєргєгч (хладон ууршуулагч) ба шууд харьцах агаар хєргєгч (бороожуулах камер)-їїд нь хаалттай хладон ууршуулагчтай нэг хэлхээт усан (давсалсан) хєргєлтийн системээр холбогдсоныг дараах газруудад хэрэглэхийг зєвшєєрнє. Їїнд:

а). Дотор нь ил гал хэрэглэгддэггїй єрєєнд; б). Хэрэв ууршуулагч нь нэг хєргєлтийн машины хладоны эргэлтийн бие

даасан хэлхээнд холбогдсон бол; в). Хэрэв хладоны хэмжээ нь тїїний эргэлтийн хэлхээнээс ослын хаялтын їед

їйлчлїїлэх єрєєнїїдийн багад нь хїснэгт 3-д єгєгдсєн ослын зєвшєєрєгдєх агууламжаас хэтрэхгїй байвал;

Хїснэгт3 Хладоны загвар 11 12 22 500 502

Ослын зєвшєєрєгдєх агууламж г/м 3 570 500 360 410 460

Хэрэв агаар хєргєгч нь бїлэг єрєєнд їйлчилж байгаа бол эдгээр єрєєнїїдээс дурын єрєєнд байх хладоны агууламж q, г/м 3 –ийг дараах томъёогоор олдог.

∑ =

Б.Є Є

Є

L V mL q 

Энд: m-эргэлтийн хэлхээн дэх хладоны жин, г L Є – тухайн єрєєнд єгч байгаа гадна агаарын зардал, м 3 /ц V Є – єрєєний эзэлхїїн, м 3

Σ L Б.Є – бїх єрєєнїїдэд єгєгдєж байгаа гадна агаарын ерєнхий зардал м 3 /ц

6.6. Хїйтэн хангамжийн усан (давсалсан) системийг бак – аккумлятортой тєлєвлєх нь зїйтэй.

6.7. Хєргєгч тєхєєрємжийн аппаратын хєргєж байгаа усны температур ба чанарыг машинд тавигдах техникийн нєхцєлтэй уялдуулан тооцож тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

45

6.8. Ус хєргєх бїрхїїл хоолойн (кожеотрубных) ууршуулагч дахь хїйтэн зєєгчийн буцлах температурыг нэмэх 2 0 С –аас багагїйгээр, бусад ууршуулагчдад хасах 2 0 С-аас багагїйгээр авна.

6.9. Хєргєлтийн машинуудын аль нэг нь 250 кг ба тїїнээс дээш тос агуулдаг їед хладон хїйтэн зєєгчтэй хийн машин хэлбэрийн хєргєлтийн тєхєєрємжийг, їйлдвэр, олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгын єрєєнд байрлуулахыг хэрэв тэдгээрийн хучилт дээр эсвэл шалан доор нь хїмїїс олноор байнга эсвэл тїр зуур (ослын їеийнхээс бусад) байх єрєєтэй бол зєвшєєрдєггїй.

Орон сууцны барилга, эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэх байгууллага, хєгшид ба тахир дутуу хїмїїсийн дотуур байр, хїїхдийн байгууллага ба зочид буудлуудад хєргєлтийн тєхєєрємж байрлуулахыг (бие даасан кондиционерийн хєргєх тєхєєрємжєєс бусад) хориглодог.

6.10. Аммиакан хїйтэн зєєгчтэй хєргєлтийн тєхєєрємжийг їйлдвэрийн єрєє- ний хїйтэн хангамжид тєхєєрємжийг тусгай байшин, залгаж барьсан єрєє эсвэл нэг давхар їйлдвэрийн барилгын тусгаар єрєєнд байрлуулахыг зєвшєєрнє. Конденсатор ба ууршуулагчийг барилгын тусгаар єрєєнд байрлуулах болон барилгын хананаас 2 метрээс багагїй зайд задгай талбай дээр байрлуулахыг зєвшєєрнє.

Аммиакан хїйтэн зєєгчтэй гадаргуугийн агаар хєргєгч хэрэглэхийг хориглоно.

6.11. Уур - эжекторын хєргєлтийн машиныг їйлдвэрийн барилгад эсвэл задгай талбай дээр байрлуулахаар тєлєвлєнє.

6.12. Бромт-литиний хєргєлтийн машиныг задгай талбайд байрлуулах нь зїйтэй. Бромт-литиний машиныг янз бїрийн зориулалтын барилгын єрєєнд байрлуулахыг зєвшєєрнє.

6.13. Компрессорын ба абсорбцийн (шингээлтийн) хєргєлтийн машиныг техник эдийн засгийн їндэслэлийн їед дулааны насосны циклээр ажиллахад хэрэглэх хэрэгтэй.

6.14. Дотор нь бромт литиний ба уур эжекторын хєргєлтийн машинууд ба хладон хїйтэн зєєгчтэй дулааны насосууд байрлуулсан єрєєнїїдийг Д зэрэглэлд харин аммиакан хїйтэн зєєгчтэй нь Б зэрэглэлд хамааруулна. Тосыг тусгай єрєєнд хадгалахаар тєлєвлєнє.

6.15. Урьдчилан сэргийлэх хавхлагаас хладоны ажилласан хийг хаях хоолойн амыг цонх ба хаалга, агаар хїлээн авах нїхнээс 2 метрээс багагїй єндєрт, газрын тївшнээс 5 метрээс багагїй єндєрт хийж єгнє. Хїйтэн зєєгчтэй ажилласан хийн хаялтыг дээш нь чиглїїлэх хэрэгтэй.

Аммиакад зориулсан гадагш хаях яндангийн амыг 50 метрийн радиуст байрлуулсан хамгийн єндєр барилгын дээврээс 3 метрээс багагїй єндєрт гаргахаар тєлєвлєнє.

6.16 Хєргєлтийн тєхєєрємжийн єрєєнд илїїдэл дулааныг зайлуулах ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлт тєлєвлєнє.

Ингэхдээ 11, 12, 22, 500, 502 хэлбэрийн хладонийг хэрэглэх їед 1 цагт агаар солилцооны 3 давтамж, харин ослын їед 5 давтамжаас багагїй.

Аммиак хэрэглэх їед агаар солилцооны 4 давтамж, ослын їед 11 давтамжийг хангах агаар сэлгэлтийн зохиомол єдєєлттэй сорох системийг тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

46

7. АГААРЫН ХАЯЛТ

7.1. Їйлдвэрийн єрєєний ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлт ба байрын соролтын системээс агаар мандал руу хаяж байгаа бохирдуулагч хортой бодис (цаашдаа тоос, хий, агаарын хольц гэх мэт) оруулсан агаарыг цэвэрлэх нь зїйтэй. Тїїнээс гадна хорт бодисын їлдэгдэл тоо хэмжээг агаар мандалд замхруулах шаардлагатай. “Їйлдвэрийн газрын хаягдалд агуулагдаж байгаа хорт бодисын атмосферийн агаар дахь агууламжийн тооцооны аргачлал” –тай уялдуулан бусад хаягдлаас дэвсгэр агууламжийг тооцох тухай объектын агаар сэлгэлтийн хаягдлаас атмосфер руу хорт бодисын агууламж нь дараах зєвшєєрєгдєх хязгаараас хэтэрч болохгїй. Їїнд:

а). Улсын эрїїл мэндийн асуудал хариуцсан тєрийн захиргааны тєв байгууллагаас тогтоосон суурин газрын атмосферийн агаар дахь хорт бодисын хамгийн их нэг удаагийн агууламжийн зєвшєєрєгдєх хязгаараас (цаашдаа ПДК n гэх) эсвэл хотын амралтын бїсэд томоохон амралт сувилал, рашааны ариун цэвэр хамгаалалтын бїсэд –0,8ПДК n эсвэл тухайн объектод тогтоогдсон бага хэмжигдэхїїнээс хэтрэх ёсгїй. Улсын эрїїл мэндийн асуудал хариуцсан тєрийн захиргааны тєв байгууллагаас тогтоогдоогїй хорт бодисд, ПДК n болгож хамгийн их нэг удаагийн агууламжид суурин газрын атмосферийн агаар дахь хорт бодисын хоногийн дундаж зєвшєєрєгдєх агууламжийн хязгаарыг авах;

б). Агаарын зєєхєд хэрэглэгддэг нээлхий ба онгойдог цонх, хїлээн авах байгууламжаар їйлдвэрийн ба захиргаа аж ахуйн єрєє рїї орж байгаа агаар дахь ПДК нь їйлдвэрийн єрєєний ажлын бїсэд хорт бодисын зєвшєєрєгдєх агууламжийн (цаашид ПДК W,Z ) хязгаарын 0,3-аас хэтрїїлэхгїйгээр;

7.2. Ердийн єдєєлттэй системээс мєн тїїнчлэн 7.1 зїйлийн шаардлагыг биелїїлсэн їед зохиомол єдєєлттэй бага чадлын эх їїсвэрийн системээс эсвэл хэрэв хаягдлын цэвэрлэгээ нь тєслийн “Бохирдлоос атмосферийн агаарыг хамгаалах” бїлэгтэй уялдуулах шаардлагагїй бол тоос хий агаарын хольцын хаягдлыг цэвэрлэхгїй байхыг зєвшєєрнє.

Ослын агаар сэлгэлтийн системээс хорт хаягдлыг атмосферт тараан замхруулахыг тєслийн технологийн хэсгийн єгєгдлєєр тєлєвлєнє.

7.3. Бага чадлын агаар сэлгэлтийн эх їїсвэр гэдэгт ерєнхий зарцуулалт нь L < 10м/с, агууламж нь нэг буюу нэг жишмэл эх їїсвэрээс q мг/м 3 ; эх їїсвэр бїрээр q 1 , q 2 , q 3 –аас хэтрэхгїй мєн тоосонд 100 мг/м 3 –ээс ихгїй. q 1 , q 2 , q 3 –ын утгыг дараах томъёогоор олдог. 

n q D D H q  +

= 10 1  (9) 

n con  q L L q  = 2  (10) 

z w Kq D 

q  , 3  08 . 0  l = (11)

(9) - (12) томъёонуудад: Н-газрын тївшин дээр эх їїсвэрийн амны байрласан єндєр (м) Бїлэг эх їїсвэрийн єндєр Н-ийг бїлгийн бїх эх їїсвэрїїдийн єндрїїдийн

арифметик дундажтай нь тэнцїї жишмэл эх їїсвэрийн єндєр шиг тодорхойлдог. D-эх їїсвэрийн амны диаметр нь томъёо (12)-оор олдог.

( ) 5 . 0 2 2 2  ...  i b a  D D D D  + + + = (12)

БНбД 41-01- 02

47

Хэрэв эх їїсвэрийн ам нь дугуй биш бол диаметрийг нь дараах томъёогоор олдог.

D=1,13A 0,5

Энд А-эх їїсвэрийн амны хєндлєн огтлолын талбай (м2) Lcon – хаягдаж байгаа хорт бодисыг уусгахад шаардагдах атмосферийн

агаарын жишмэл зардал. Эх їїсвэрээс суурин газрын хил хїртэл 50, 100, 300, 500м ба тїїнээс их зайтай

байхад агаарын жишмэл зардал їїнтэй уялдан 60, 250, 2000, 6000м 3 /с байна. L – тодорхой эсвэл жишмэл эх їїсвэрийн тоос хий агаарын хольцын зардал

(м 3 /с) l – гадна агаар хїлээн авах байгууламж ба нэг эх їїсвэрийн ам хоорондох

хэвтээ зай (м) l <10D їед l =10Dгэж, l >60D їед l =60Dгэж авна. Бїлэг i эх їїсвэрїїдэд хїлээн авах нїхнээс жишмэл эх їїсвэр хїртлэх зай l нь:

l =( l a + l b +. . . l I )/i (13) Энд l a , l b , l I - бїлэг эх їїсвэрїїдийн тус бїрийн хэвтээ зай. Эдгээрийн

нарийн урсгалын тэнхлэг нь тооцож буй гадна агаар хїлээн авах байгууламжийн чиглэлд салхи чиглэсэн їед тїїний овор хэмжээнд багтана.

К – заавал мєрдєх 22 дугаар хавсралтаар тодохойлогдоно. Нарийн урсгал дахь хорт бодисын агууламжийн багасалтыг тодорхойлогч илтгэлцїїр

q n , q W,Z – Суурин газрын агаарт ба ажлын зоны (бїсийн) агаар дахь хорт бодисын зєвшєєрєгдєх хязгаарын агууламж (мг/м 3 )

Нэг ба шижмэл эх їїсвэрээс нэгдмэл чиглэлийн їйлчилгээтэй бодисуудыг хаяхдаа нэг бодист шилжїїлэх їед дараах томъёогоор тодорхойлно.

a) q 1 ба q 2 –тай харьцуулах їед дараах томъёогоор 

ni 

n i 

n 

n 

q q q 

q q q q q  1 

2 

1 2 1  ...+ + + = (14)

б) q 3 тай харьцуулах їед дараах томъёогоор 

zi w 

z w i 

z w 

z w 

q q 

q q q 

q q q , 

. 

2 , 

1 , 2 1  ...+ + + = (15)

томъёо (14) ба (15)-д: q 1 . . .q i - їйлчлэлийн нийлбэр нэгдмэл чиглэлийн їйлчилгээний бїхий хорт бодисын агууламж мг/м3

q n1 . . . q ni ба q n , q W,Z –тус бїрдээ їйлчлэлийн нийлбэр нэгдмэл чиглэлийн їйлчилгээний бїхий хорт бодисуудыг ПДК n ба ПДК W,Z

1...i – ажлын зоны (бїсийн) агаарт харьцуулахад нийлбэр їр ашигтай хорт бодисын тоо Нийлбэр їр ашиг q n , q W,Z –ийг агуулсан хорт бодисын эх їїсвэрт (9) - (12) томъёонд жишмэл агууламжийг олсон бодисын ПДК n ба ПДК W,Z –тэй нь тэнцїї авдаг.

7.4. Зохиомол єдєєлттэй системээс тоос хий агаарын хольцын хаялтыг системээс эгц дээш, малгайвчгїй яндан ба сувгаар хийж єгнє.

а). Тааламжгїй їнэртэй бодисын ба аюулын I ба II ангиллын хорт бодис зайлуулах системээс эсвэл А ба Б зэрэглэлийн єрєєнєєс ерєнхий солилцооны агаар сэлгэлтийн системээр;

б). Тэсрэлтийн аюултай хольцын ба хортой ба тааламжгїй їнэртэй бодисын байрын соролтын системээс;

7.5. Їйлдвэрийн єрєєний агаар сэлгэлтийн системээс атмосфер (агаар мандал) руу хаялтыг тооцоогоор эсвэл гадна агаарыг хїлээн авах байгууламжаас хэвтээгээр 10 метрээс багагїй эсвэл хэвтээ зай нь 10 метрээс багагїй їед босоогоор 6 метрт байрлуулна. Тїїнээс гадна хорт бодисын байрын соролтыг хаялтыг тїїний байрлал нь барилгын хамгийн єндєр хэсгийн ирмэгээс 10 метрээс бага зайд байгаа

БНбД 41-01- 02

48

бол тїїнээс 2 метрээс байгагїй єндєрт хаяна. Ослын агаар сэлгэлтийн системээс хаялтыг газраас нїхний доод зах хїртэл 3-аас багагїй метр єндєрт байрлуулна.

7.6. Тэсрэх аюултай уур хий агаарын хольцын байрын соролтын системийн хаялтын эх їїсвэрээс гал авалцах боломжит эх їїсвэр (оч, єндєр температуртай хийнїїд гэх мэт) –ийн ойрын цэг хїртэлх зайг (16) –аас багагїйгээр авна. 

10 4  ≥ = z 

z  q q D l (16)

Энд D –эс їїсвэрийн амны диаметр (м) q – хаялтын аман дахь шатдаг хий уур тоосны агууламж (мг/м 3 ) q Z – шатдаг хий уур ба тоос тэдгээрийн дєл тархах доод агууламжийн

хязгаарын 10%-тай тэнцїї агууламж (мг/м 3 )

7.7. Агаар сэлгэлтийн сорох системийн хаялтыг хэрэв яндан эсвэл сувгийн дор хаяж аль нэгэнд нь шатдаг бодис суух боломжтой эсвэл хэрвээ хаялтууд холил- дох їед тэсрэх аюултай хольц їїсэх боломжтой бол тусад нь тєлєвлєх нь зїйтэй.

Тийм хаягдлуудыг нэг яндан эсвэл сувагт холбохыг агаар дамжуулах хоолой бїрийн холбогдох газраас ам хїртэл 0,5 цагийн гал тэсвэрлэлтийн хязгаартай босоо хамрууд хийж єгєн холбохыг зєвшєєрнє.

8. ДУЛААНЫ ХОЁРДОГЧ ЭРЧИМ ХЇЧНИЙ НЄЄЦИЙГ (ДХЭХН) АШИГЛАХ

8.1. Халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийг ихэвчлэн дулааны хоёрдогч эрчим хїчний нєєцийг ашиглан тєлєвлєх нь зїйтэй.

а). Ерєнхий солилцооны ба байрын соролтын системээр зайлуулагдаж байгаа агаарын дулааныг;

б). Халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерт тохирох, дулаан ба хїйтэн зєєгчийн хэлбэрээр дамжуулагдах технологийн тєхєєрємжийн дулааныг;

Ердийн єдєєлттэй системийн агаарын дулааныг ашиглахгїй байж болно.

8.2. Халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системд дулааны хоёрдогч эх їїсвэрийг ашиглах, дулаан (хїйтэн) нєєцлєх зарчмын тойм, тоног тєхєєрємж, дулааны насосын тоног тєхєєрємжийг сонгохдоо техник эдийн засгийн їндэслэлд їндэслэх ба ДХЭХН-ийн дулаан хангамжид хэрэглэх тэнцїї хангамжийг тооцно.

Тєслийн эдийн засгийн їр ашиг нь тэнцїї (хєрвїїлсэн зардлын хувьд ±5%-ийн хязгаарт) їед тїлш бага хэрэглэх хувилбарыг сонгоно.

8.3. ДХЭХН-ий дулааныг (хїйтэн) ашиглах їед оруулах агаарын хортой бодисын агууламж 2.12 зїйлд зааснаас ихгїй байна.

8.4. Агаар – агаарын ба хий – агаарын хаягдал дулаан ашиглагчид агаар дамжуулах хоолой холбогдох газарт зайлуулагдаж байгаа агаар, хийн даралтаас их оруулах агаарын даралтаар хангана.

Ингэхдээ даралтын хамгийн их ялгавар нь дулааны хаягдал ашиглах тєхєєрємж дээрх техникийн нєхцєлєєр зєвшєєрєгдсєн хэмжигдэхїїнээс хэтрэх ёсгїй. Агаар – агаарын эсвэл хий – агаарын дулааны хаягдал хэрэглэгчид аппаратын хийцийн онцлогийг ашиглах хорт бодис зєєгдєхийг тооцож тєлєвлєнє.

БНбД 41-01- 02

49

8.5. Оруулах агаарыг халаах (хєргєх) агаар - агаарын хаягдал дулаан хэрэглэгчдэд (мєн дулааны хоолой дээр суурилагдсан хаягдал дулаан хэрэглэгчдэд) дараах агаарыг хэрэглэхийг хориглоно.

а). А ба Б зэрэглэлийн єрєєний агаарыг, тэсрэлтийн хамгаалалттай системийн тєхєєрємж хэрэглэх їед эдгээр єрєєнїїдийн агаарыг халаахын тулд А ба Б зэрэглэлийн єрєєнєєс агаар ашиглахыг зєвшєєрнє;

б). Аюулын I ангиллын хорт бодис агуулсан агаарын эсвэл тэсрэх аюултай хольцын байрын соролтын системийн агаарыг, тэсрэх аюулгїй тоос агуулсан байрны соролтын агаарыг тэдгээрийн тоосноос нь цэвэрлэсний дараа агаарыг ашиглахыг зєвшєєрнє;

в). Дулаан солилцуулагчийн гадаргуу аюулын I ба II ангиллын хорт бодисууд дээр суух ба шїїдэрлэх бодис агуулсан эсвэл хурц илэрхий тааламжгїй їнэртэй агаарыг дулааны яндан доторх хаягдал дулаан хэрэглэгчид мєн тїїнчлэн дулааны яндангийн суурь дээр дулааны хаягдал хэрэглэгчид;

г). Улсын эрїїл мэндийн асуудал хариуцсан тєрийн захиргааны тєв байгууллагаас газраас тогтоосноос их агууламжтай євчин їїсгэх бактери, вирус, мєєгєнцєр агуулсан агаарыг;

8.6. Оруулах агаарыг халаах (хєргєх) хаягдал дулаан ашиглагчид хяналтын байгууллагатай тохиролцон їед битїїлжлэгдсэн хоолой ба дулаан солилцуулагчид дотор хийгдсэн засварын дулаан зєєгчєєр хэрэглэх їед хортой ба шатдаг шингэн, хийн дулааныг ашиглахыг зєвшєєрнє.

Зєвшєєрєл байхгїй їед аюулын I, II ба III ангиллын хорт бодис агуулаагїй эсвэл агууламж єрєєний хортой бодисын зєвшєєрєгдєх агууламжаас хэтрээгїй їед дулаан зєєгч бїхий нэмэгдэл хэлхээтэй ашиглаж болно.

8.7. Оруулах агаарыг халаахад (хєргєх) зориулагдсан авалцах хаягдал дулаан хэрэглэгчдэд (шїрших камер гэх мэт) ундны усны чанартай эсвэл хорт бодис агуулаагїй усны уусмалыг хэрэглэхээр тєлєвлєнє.

8.8. Сууж їлддэг тоос, тоосонцор агуулсан агаар сэлгэлтийн агаарын дулаан (хїйтэн) ашиглах їед хаягдал дулаан ашиглах тєхєєрємжид тавигдах техникийн нєхцєлєєр зєвшєєрєгдєх агууламж хїртэл агаарыг, мєн дулаан солилцооны гадаргууг бохирдлоос цэвэрлэхээр тєлєвлєх хэрэгтэй.

8.9. ДХЭХН-ийн дулааны хаягдал ашиглах системд хаягдал дулаан хэрэглэгчийн дулаан солилцооны гадаргууг хєлдєлтєєс хамгаалах арга хэмжээг тєлєвлєх хэрэгтэй.

8.10. Агаар сэлгэлтийн систем ба технологийн тєхєєрємжєєс ДХЭХН-ийн дулааныг (хїйтэн) ашиглах нєєц дулаан хїйтэн хангамжийн системийн техник эдийн засгийн їндэслэлтэйгээр тєлєвлєнє.

9. ЦАХИЛГААН ХАНГАМЖ БА АВТОМАТЖУУЛАЛТ

9.1. Халаалт, агаар сэлгэлт ба кондиционерийн системийн цахилгаан хїлээн авагчуудыг барилгын технологийн ба инженерийн тєхєєрємжийн цахилгаан хїлээн авагчийн хангамжтай адил зэрэглэлтэй тєлєвлєнє. Гал тїймрийн дараа утаа, хий зайлуулахаас (5.13 зїйлд) бусад утаа эсэргїїцэх хамгаалалттай ба ослын системийн цахилгаан хангамжийг I зэрэглэлээр бодож тєлєвлєнє. I зэрэглэлийн цахилгаан хїлээн авагчийг хоорондоо хамааралгїй хоёр эх їїсвэрээс, орон нутгийн нєхцєлийн боломжгїй їед хоёр трансформатортай дэд єртєєний єєр єєр трансформаторийн нэг эх їїсвэрээс эсвэл ойролцоо орших нэг нэг трансформатортай хоёр дэд єртєєнєєс тэжээхийг зєвшєєрнє. Гэхдээ дэд єртєє нь єєр єєр трассаар тавигдсан єєр єєр

БНбД 41-01- 02

50

тэжээх шугамд холбох ба нам хїчдэлийн талдаа нєєцийг автоматаар залгахад тохиромжтой байх ёстой.

9.2. Утаа эсэргїїцэх хамгаалалттай системээр тоноглогдсон барилга ба єрєєнїїдэд галын автомат дохиолол тєлєвлєнє.

9.3. Галын автомат дохиолол эсвэл гал унтраах автомат тєхєєрємжєєр тоноглогдсон барилга ба єрєєний агаар сэлгэлт, кондиционер ба агаарын халаалтын (цаашид агаар сэлгэлтийн системїїд гэх) системийн цахилгаан хїлээн авагчуудыг (гэрэлтїїлгийн 1 фазын сїлжээнд холбогдсон тєхєєрємж, цахилгаан хїлээн авагчаас бусад) автоматаар бїлэглэх эдгээр тєхєєрємжїїдтэй утааны эсрэг системийг бїлэглэх автоматжуулах ба нєхцєлд утаа эсэргїїцэх дараах хамгаалалт хийнэ.

а). А ба Б зэрэглэлийн єрєєний гонх руу агаар єгєх системээс бусад агаар сэлгэлтийн системийг тїймрийн їед салгах;

б). Гал тїймрийн їед (5.13 зїйлд заасан системээс бусад) утаа эсэргїїцэх хамгаалалтын ослын системийг залгах;

в). Дотор нь тїймэр гарсан єрєєнд эсвэл утааны бїс дэх утааны хавхлагуу- дын онгойлгох ба гал баригч хавхлагыг хаах;

г). Утаа эсэргїїцэх хамгаалалтын утааны ба гал баригч хавхлагууд, онгойдог хонгил, цонх мэтийг автомат алсын ба гар удирдлагатай хийх

Тайлбар: 1. Агаар сэлгэлтийн системийг хэсэгчлэн ба бїрэн зогсоох нь технологийн шаардлагаар тодорхойлогддог.

2. Гал тїймрийн зєвхєн гар дохиололын системтэй єрєєнд утаа эсэргїїцэх системийг ажиллуулах ба тухайн єрєєнд їйлчилдэг агаар сэлгэлтийн системийг

салгах алсын удирдлагыг хийх нь зїйтэй.

9.4. Галын автомат дохиололтой єрєє нь тэдгээрийн їйлчилдэг єрєєний гадна байрласан алсын удирдлагын тєхєєрємжєєр тоноглогдсон байх ёстой.

А ба Б зэрэглэлийн єрєєний агаар сэлгэлтийн бїх системїїдийг нэгэн зэрэг салгах шаардлагатай їед барилгын гадна талд алсын удирдлагын тєхєєрємж тєлєвлєнє.

В зэрэглэлийн єрєєнд 2500 м 2 -аас багагїй талбайтай тусгай бїсэд агаар сэлгэлтийн системийг салгах алсын удирдлага хийхийг зєвшєєрнє.

9.5. А ба Б зэрэглэлийн єрєєний халаалт, агаар сэлгэлтийн системийн тєхєєрємж, ган хоолой ба агаар дамжуулах хоолойнуудад тэсрэх аюултай хольц зайлуулах байрын соролтын системд цахилгаан тєхєєрємж угсрах шаардлагын дагуу газардуулга тєлєвлєнє.

9.6. Системийн автоматжуулалт ба хяналтын тївшинг технологийн шаардлага ба эдийн засгийн їр ашгаас хамааруулна.

9.7. Дараах системїїдэд дулаан зєєгчийн (хїйтэн зєєгч) ба агаарын їзїїлэлтїїдийг хянах шаардлагатай. Їїнд:

а). Дотоод дулаан хангамж, агаар сэлгэлтийн оруулах тєхєєрємжийн єрєєний єгєх ба буцаах ерєнхий хоолойн дулаан зєєгчийн даралт, температурыг, дулаан солилцуулах тєхєєрємжийн дулааны шугамын гаралт дээрх даралт ба температурыг;

б). Байрын халаах хэрэгсэлтэй халаалт хяналтын єрєєний агаарын темпера- турыг (тєслийн технологийн шаардлагаар);

в). Агаарын халаалтын ба оруулах систем єгєх агаарын ба хяналтын єрєєний агаарын температурыг (тєслийн технологийн шаардлагаар);

г). Агаарын шїршїїр єгч байгаа агаарын температурыг;

БНбД 41-01- 02

51

д). Кондиционер системийн гадна ба эргїїлж ашиглахагаарын ба гадаргуу- гийн агаар хєргєгч, чийглэх камерийн дараах єгєх ба єрєєн дэх агаарын температур, єрєєнїїдийн агаарын харьцангуй чийглэгийг (тїїнийг тохируулах їед);

е). Хїйтэн хангамж дулаан солилцуулагч эсвэл холих тєхєєрємж бїрийн ємнєх ба дараах дулаан зєєгчийн температур, ерєнхий хоолой дахь хїйтэн зєєгчийн даралтыг;

ж). Шїїлтїїр, статик даралтын камер, хаягдал дулаан ашиглагчтай агаар сэлгэлт, кондиционер системийн агаарын даралт ба даралтын ялгаврыг (ашиглалтын ба тєхєєрємжийн техникийн нєхцєлийн шаардлагаар);

9.8. Алсын хяналтын хэрэгслїїдийг їндсэн їзїїлэлтийг хэмжихийн тулд тєлєвлєх ба бусад їзїїлэлтийг хэмжихийн тулд байрын хэрэгслїїд тєлєвлєнє. Тєхєєрємжїїд нь нэг єрєєнд байрласан (зєєврийн ба байнгын) хэд хэдэн системийн єгєх хоолой дээр даралт, температур хэмжих нэг ерєнхий хэрэгсэл тєлєвлєх ба тєхєєрємж бїрийн буцаах хоолой дээр бие даасан хэмжих хэрэгсэл тавина.

9.9. Дараах системїїдэд тєхєєрємжийн ажиллаж (“залгагдсан”, “осол”) байгааг батлах дохиоллууд тавина.

а). ердийн агаар солилцоогїй їйлдвэр, захиргаа аж ахуй, олон нийтийн барилгын єрєєний агаар сэлгэлтийн;

б). аюулын I ба II ангиллын хорт бодис эсвэл тэсрэх аюултай хольц зайлуулах байрын соролтын;

в). А ба Б зэрэглэлийн єрєєний агаар сэлгэлтийн ерєнхий солилцооны сорох; г). Хянаж буй їзїїлэлтїїд нь нормоос хэлбийх їед осолд хїргэж болох А ба Б

зэрэглэлийн агуулахын єрєєний сорох;

Тайлбар: Ердийн агаар солилцоогїй єрєєнд хамаарагдах шаардлагууд бие засах газар, тамхи татах, хувцас єлгєх ба бусад туслах єрєєнїїдэд хамаарахгїй.

9.10. Халаалт, агаар сэлгэлт, кондиционерийн системийн їндсэн їзїїлэлтїїдийн бїртгэл ба алсын хяналтыг технологийн шаардлагаар тєлєвлєнє.

9.11. Дараах системїїдэд їзїїлэлтїїдийн автомат тохируулгыг тєлєвлєнє. а). 3.12 зїйлийн дагуу гїйцэтгэсэн халаалтын; б). Агаарын халаалтын ба агаарын шїршїїрийн; в). Хувьсах зарцуулалтаар ажиллах агаар оруулах ба сорох систем

гадна болон эргїїлж ашиглах агаарын хувьсах зардлаар ажиллах агаар сэлгэлтийн оруулах ба сорох;

г). Оруулах агаар сэлгэлтийн (їндэслэл байгаа їед); д). Кондиционерийн; е). Хїйтэн хангамжийн; ж). Єрєєний агаарыг байх хэмжээнд хїргэж чийглэн єгєх; з). Тєвлєрсєн дулаан хангамжийн сїлжээнд холбогдсон системээс

бусад барилгын шалны халаалтыг 3.6 зїйлтэй уялдуулан;

Тайлбар: Олон нийт, захиргаа аж ахуй, їйлдвэрийн барилгад дулааны зарцуулалт бууруулах программчилсан тохируулагыг урьдчилан тєлєвлєнє.

9.12. Агаарын тохируулгын ба хяналтын їзїїлэлтийн мэдрэгчийг (датчик) єрєєний їйлчилгээний ба ажлын бїсийн онцлог цэгїїдэд, оруулах агаарын урсгал, халсан ба хєрсєн гадаргуугийн нєлєєнд єртєхєєргїй газар байрлуулна. Мэдрэгчийг сорох агаарын їзїїлэлт нь єрєєний їзїїлэлттэй ижил буюу эсвэл тогтмол хэмжигдэхїїнээр ялгагддаг бол агаарын дахин эргэлтийн буюу сорох хоолойд байрлуулахыг зєвшєєрнє.

БНбД 41-01- 02

52

9.13. Дараах їйлдлїїдэд автомат бїлэглэн ажиллахааар тєлєвлєнє. а). Сэнсийг залгах ба салгах їед гадна агаарын хавхлагыг онгойлгох ба хаах; б). Системїїдийн аль нэг нь ажиллахгїй болсон їед нєгєє нь бїрэн ба

хэсэгчлэн орлох агаар дамжуулах хоолойгоор холбогдсон агаар сэлгэлтийн системїїдийн хавхлагуудыг нээх ба хаах;

в). Хийн гал унтраах тєхєєрємжєєр хамгаалагддаг єрєєний агаар дамжуулах хоолой дээрх (5.13 зїйл) хавхлагуудыг эдгээр єрєєний агаар сэлгэлтийн системїїдийг унтраах їед хаах;

г). Їндсэн тєхєєрємж нь ажиллахгїй болсон їед нєєцийн тєхєєрємжийг залгах;

д). Халаах агрегат, агаар халаагчийг залгах ба салгах їед дулаан зєєгчийн єгєлтийг залгах ба салгах;

е). Єрєєний ажлын бїсийн агаарт хортой бодисын зєвшєєрєгдєх агууламжаас хэтэрсэн хортой бодис бий болсон, єрєєний агаарт хий, уур, тоос агаарын хольцын дєл тархах агууламжийн доод хязгаар 10%-иас давсан, шатах бодисын агууламж їїссэн їед ослын систем залгах;

9.14. Нєєцийн сэнсгїй 4.19 ба 4.20-д заагдсан байрын соролтын ба ерєнхий солилцооны системийн сэнсїїд зогссон їед технологийн тєхєєрємжтэй зогсохоор сэнс ажиллахгїй болоход технологийн тоног тєхєєрємжийг зогсоох боломжгїй їед ослын дохиоллыг залгах ёстой.

9.15. Гадна ба оруулах агаарын хувьсах зардалтай системд гадна агаарын хамгийн бага зардлыг хангах бїлэглэлийг тєлєвлєх хэрэгтэй.

9.16. Агаар цэвэрлэх нойтон тоос баригчтай сорох системд дараах нєхцлийг хангахаар тоос баригчид ус єгєх тєхєєрємжийг сэнстэй бїлэглэнэ. Їїнд:

а). Сэнс залгагдах їед усны єгєлтийг залгах; б). Ус єгєлт зогссон эсвэл тоос баригчийн усны тївшин багассан їед сэнсийг

зогсоох; в). Тоос баригчийн усны тївшин єгєгдсєнєєс багасах эсвэл ус байхгїй їед

сэнс залгагдах боломжгїй байхаар;

9.17. Агаарын хєшигний ажиллагааг дааман хаалга, хаалга ба технологийн нээлхийний онгойлттой бїлэглэн автоматжуулж тєлєвлєнє. Хєшигний автомат унтраалгыг ус хєлдєхгїй байхаар дулаан зєєгчийн зардлыг хамгийн бага хэмжээ хїртэл бууруулахаар урьдчилан зааж дааман хаалга, хаалга технологийн нээлхий хаагдаж єрєєний агаарын нормчлогдсон температур сэргэсний дараа унтрахаар тєлєвлєнє.

9.18. Агаар халаагч дахь усыг хєлдєлтєєс автоматаар хамгаалахыг жилийн хїйтний улиралд гадна агаарын тооцооны температур нь хасах 5 0 С ба тїїнээс доош байх (параметр Б) нутагт тєлєвлєнє.

9.19. Системїїдийн диспетчерийн удирдлагыг їйлдвэр, олон нийт, орон сууц, захиргаа аж ахуйн барилгад инженерийн тєхєєрємжийн ажлын ба технологийн їйл ажиллагааг диспетчержїїлсэн тохиолдолд тєлєвлєнє.

9.20. Кондиционерийн системийн їед мэдрэгч тєхєєрємж тавьсан цэгт барих їед цаг уурын нєхцєлийг хангахын тулд (хэрэв тусгай шаардлага тавигдаагїй бол) доорх байдлаар тєлєвлєнє. Їїнд:

а). Температураар ±1 0 С ба харьцангуй чийгшилээр ±7% гэж I ба II ангилалд б).Байрын кондиционер – хїргэгчтэй (довадчик) ба температур шууд

тохируулагч холигчтой їед ±2°С;

БНбД 41-01- 02

53

10. ЭЗЛЭХЇЇН ТЄЛЄВЛЄЛТИЙН БА ХИЙЦИЙН ШИЙДЛЇЇД

10.1. Дулааны улиралд агаар єєрийн урсгалаар орох їйлдвэрийн єрєєний онгорхой цонх ба нээлхийг шалнаас эсвэл ажлын талбайгаас нээлхийн доод тал хїртэл 1,8 метрээс ихгїй, хїйтний улиралд 3,2 метрээс багагїй єндєрт байхаар байрлуулахаар тєлєвлєнє.

Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн барилгуудад оруулах агаар єгєхийн тулд онгойдог агаар сэлгэлт, гэгээвч буюу бусад тєхєєрємжийг тєлєвлєнє.

10.2. Їйлдвэр, олон нийтийн барилгын шал ба ажлын тавцангаас 2,2 метр ба тїїнээс дээш єндєрт байрлах гэрэлтїїлгийн нээлхий дэх хаалт, сараалжийг, єрєєний ажлын ба їйлчилгээний бїсэд онгойлгох гар ба алсын удирдлагын тєхєєрємжтэй харин гал тїймрийн їед утаа зайлуулахад ашиглахыг эдгээр єрєєний гадна байрлуулахаар тєлєвлєх хэрэгтэй.

10.3. Аюулгїйн техникийн дїрэмтэй уялдуулан газрын тївшний ба шалнаас 1,8 метр ба тїїнээс их єндєрт байрлах тєхєєрємж ба хэрэгслїїдэд їйлчилгээ хийх байнгын шат, тавцан тєлєвлєнє. Хаалт, агаар сэлгэлтийн ба халаалтын тєхєєрємж- їїд мєн тїїнчлэн бие даасан кондиционерийн хаалт хэрэгслїїдийг техник аюулгїйн дїрмийг баримтлан зєєврийн тєхєєрємжєєс їйлчлэх ба засварлахыг зєвшєєрнє.

10.4. Дааман хаалганаас 6 метр, гадна хаалганаас 3 метрээс багагїй зайд байрласан тогтмол ажлын байрыг хїйтэн агаарын їлээлтээс дэлгэц буюу хамар ханаар хамгаалахаар тєлєвлєх хэрэгтэй.

10.5. Агаар сэлгэлтийн ба хєргєлтийн тєхєєрємжийн засвар їйлчилгээ хийхийн тулд ачаа єргєх машинд зориулан барилгын хийцийг 4.107 зїйлд зааснаар тєлєвлєнє.

10.6. Гал эсэргїїцэх ханын цаана (4.101 зїйл) байрлуулах агаар сэлгэлтийн тєхєєрємжийг єрєєний хаших хийцийг 0,75 цагийн гал тэсвэрлэлтийн, хаалгуудыг 0,6 цагийн гал тэсвэрлэлтийн хязгаартайгаар тєлєвлєнє.

10.7. Агаар сэлгэлтийн ба хєргєлтийн тєхєєрємжийн угсралт, буулгалтанд зориулж угсралтын нээлхийг тєлєвлєнє.

11. УСАН ХАНГАМЖ БА АРИУТГАХ ТАТУУРГА

11.1. Оруулах ба эргэлтийн агаарыг боловсруулахад хэрэглэгдэх шїрших камер, чийгшїїлэгч, гїйцэт чийглэгч ба бусад тєхєєрємжийн усан хангамжийг ГОСТ2874-82* -аар ундны усны чанартайгаар тєлєвлєнє.

11.2. Агаар сэлгэлт ба кондиционерийн системийн шїрших камер ба бусад тєхєєрємжїїдэд дахин хэрэглэгдэж байгаа усыг шїїнэ. Ариун цэврийн єндєржїїлсэн шаардлагын їед усны бактерийн цэвэрлэгээг тєлєвлєнє.

11.3. Техникийн чанарын усыг сорох системийн (дахин эргэлтийнхээс бусад) нойтон тоос баригчидад болон оруулах ба хаягдал дулаан ашиглах тєхєєрємжийг угаахад хэрэглэхээр тєлєвлєнє.

11.4. Халаалт, дулаан ба хїйтэн хангамжийн системийг юїлэх ба хувирсан усыг бохир усны шугамаар зайлуулахаар тєлєвлєнє.

11.5. Хєргєлтийн тєхєєрємжийн аппарат хэрэгслийг хєргєх усны чанарыг хєргєлтийн машин дээрх техникийн нєхцєлєєр авна.

БНбД 41-01- 02

54

ХАВСРАЛТ 1 Заавал мєрдєх

Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн єрєєнїїдийн їйлчилгээний бїс дэх агаарын температур, харьцангуй чийг ба хєдєлгєєний

хурдны зєвшєєрєгдєх норм

Жилийн улирал Агаарын температур 0 С Агаарын харьцангуй чийгшил %-иас ихгїй

Агаарын хєдєлгєєний хурд

м/с-ээсихгїй

Дулаан Гадна агаарын тооцооны температураас 3°С-ээс

ихгїй (параметрА)* 65*** 0,5

Хїйтэн ба шилжилтийн нєхцєл 18**-22 65 0,2

* - Хїмїїс тогтмол байх олон нийт ба захиргаа аж ахуйн єрєєнд 28 0 С-аас ихгїй ба гадна агаарын тооцооны температур нь 25 0 С (параметрА) ба тїїнээс дээш температурын бїсэд байрласан дээр заагдсан барилгад –33 0 С –аас ихгїй.

** - Хїмїїс гадуур хувцастайгаа байх олон, нийт ба захиргаа аж ахуйн єрєєнд –14 0 С –аас багагїй

*** - Агаарын тооцооны харьцангуй чийгшил нь 75%-иас их байх бїс нутагт 75% хїртэл авахыг (параметрА) зєвшєєрдєг.

Тайлбар: Єрєєнд 2 цагаас илїї тасралтгїй байх хїмїїст зориулсан нормуудыг тогтоосон.

ХАВСРАЛТ 2 Заавал мєрдєх

Їйлдвэрийн єрєєнїїдийн байнгын ба байнгын бус байрууд дээрх агаарын тооцооны температур, хурд ба харьцангуй чийгшилт

Жилийн улирал

Ажлын зэрэглэл

Байнгын ба байнгын бус ажлын байр дахь

зохистой норм

Зєвшєєрєгдєх нормууд

Температур 0 С

Ага

ар

ын

хєд

єл

гєєн

ий

хурд

м/с

-ээс

их

гїй

Ага

ар

ын

харь

цангу

й чи

йгш

ил

т %

- иа

с их

гїй

Те

мпе

рат

ур

0 С

Хєд

єлгє

єний

ху

рд

м/с

-ээс

их

гїй

Хар

ьца

нгуй

чи

йгш

ил

%

Аж

лы

н б

їх

ба

йра

нд

Ба

йнгы

н

аж

лы

н

ба

йра

нд

Ба

йнгы

н б

ус

аж

лы

н

ба

йра

нд

Байнгын ба байнгын бус

ажлын байрууд дээр

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Дул

аа

н

Хєнгєн

40-60

Гад

на а

гаа

ры

н

тооц

оо

ны

те

мпе

рат

ура

ас

4 °С

- аа

р и

х (п

ара

метр

А)

ба э

гнээ

7 б

а 8

-д

заасн

аас

ихг

їй

75

Ia 23-25 0,1 28/31 30/32 0,2 IIб 22-24 0,2 28/31 30/32 0,3

Дунд IIa 21-23 0,3 27/30 29/31 0,4 IIб 20-22 0,3 27/30 29/31 0,5

Хїнд III 18-20 0,4 26/29 28/30 0,6

Хїй

тэн б

а

ши

лж

ил

тий

н

нєхц

єл

Хєнгєн

40-60 - 75

Ia 22-24 0,1 21-25 18-26 0,1 IIб 21-23 0,1 20-24 17-25 0,2

Дунд IIa 18-20 0,2 17-23 15-24 0,3 IIб 17-19 0,2 15-21 13-23 0,4

Хїнд III 16-18 0,3 13-19 12-20 0,5

Тайлбар: 1. Дотор агаарын зєвшєєрєгдєх нормын хїснэгтэд бутархай хэлбэрээр єгєгдсєн нь хїртвэрт: гадна агаарын тооцооны температур нь 25 0 С –аас бага (параметрА) хуваарьт 25 0 С-аас ихээр;

БНбД 41-01- 02

55

2. Гадна агаарын тооцооны температур (параметр А) нь 25 0 С ба тїїнээс дээш бїс нутагт, тус тус тохирохоор хєнгєн, дунд зэргийн ба хїнд зэрэглэлд ажлын зон дээрх температурыг гадна агаарын температураас 4 0 С-аар их гэхдээ 7 ба 8 баганы хуваарьт зааснаас ихгїйгээр;

3. Гадна агаарын тооцооны температур нь 18 0 С ба тїїнээс бага суурин газарт (параметрА) баганы 6-д заасан 4 0 С-ын оронд 6 0 С-аар авах;

4. Ажлын зон дээрх температур ба гадна агаарын температур (параметрА) хоёрын хоорондох температурын нормативын ялгавар буюу 4 буюу 6 0 С-ыг тооцоогоор їндэслэсэн їед зїйл 2.10-тай уялдуулан єсгєж болно.

5. Дулааны улиралд байнгын ба байнгын бус ажлын байрууд дээрх (параметрА) гадна агаарын тооцооны температур бїхий суурийн газруудад дараахаас хэтэрч байвал

а). 28 0 С – температур –28 0 С температурын ялгаврын градус бїрт агаарын хєдєлгєєний хурдыг 0,1 м/с-ээр ихэсгэх нь зїйтэй ба гэхдээ багана 9-д заасан хурдаас 0,3 м/с-ээс ихгїй;

б). 24°С температураас –24°С температурын ялгаврын градус бїрт агаарын харьцангуй чийгшилийг багана 10-д заасан харьцангуй чийгшилээс 5%-иар доогуур;

6. Ажлын байран дээрх температурыг хангахад оруулах агаарын усаар адиабат боловсруулалт хэрэглэх їед тайлбар 5.б-тэй уялдуулан тодорхойлсон харьцангуй чийгшилийн агаарын харьцангуй чийгшлээс 10%-иар ихээр

7. Хэрэв їйлдвэрлэлийн эсвэл эдийн засгийн нєхцлєєр зєвшєєрєгдєх нормыг хангах боломжгїй бол тогтмол ажлын байрууд дээр агаарын шїїлтїїр эсвэл агаарын кондиционер тавихаар тєлєвлєнє.

ХАВСРАЛТ 3 Заавал мєрдєх

Агаарын шїршїїрийн їеийн агаарын температур ба хєдєлгєєний хурдны тооцооны норм

Ажлын зэрэглэл

Ур

сга

лы

н га

дн

а

тал

ын

ага

ары

н

тем

пер

атур

0С

Аж

лы

н б

айра

нд

ш

їрш

их ц

орг

ын

ур

сгал

дах

ь а

гаа

ры

н

1м

2 д

ээрх

дун

да

ж

хурд

м/с

Цацаргалтын дулааны урсгалын гадаргуугийн нягтын (Вт/м 2 ) їед ажлын байранд шїрших нарийн урсгал дахь

агаарын хольцын температур °С

140-350 700 1400 2100 2800

Хєнгєн I

За

ава

л м

єрд

єх

хавс

ра

лт

2-ы

н 6

-8

ба

ган

аар

ава

х

1 28 24 21 16 - 2 - 28 26 24 20 3 - - 28 26 24

3,5 - - - 27 25

Дунд зэргийн хїнд II

1 27 22 - - - 2 28 24 21 16 - 3 - 27 24 21 18

3,5 - 28 25 22 19

Хїнд III 2 25 19 16 - - 3 26 22 20 18 17

3,5 - 23 22 20 19

Тайлбар: 1. Нарийн урсгалын гадна температур хїснэгтэд заагдсанаас ялгаатай їед ажлын байран

дээрх шїрших нарийн урсгал дахь агаарын хольцын температурыг, хїснэгтэд єгєгдсєн утгаас ялгаврын градус бїр дээр 0,4 °С-аар єсгєх эсвэл бууруулна.

2. Цацаргалтын дулааны урсгалын гадаргуугийн нягтыг цацаргалтын хугацааны дундажтай тэнцїїгээр авна.

3. Цацаргалтын дулааны урсгалын їйлчлэл тасралтгїй ажлын 15 минутаас бага эсвэл 30 минутаас их їргэлжлэх їед шїрших нарийн урсгал дахь агаарын хольцын температурыг тус бїрд нь хїснэгтэд єгєгдсєнєєс 2°С -аас их эсвэл бага авахыг зєвшєєрнє.

4. Цацаргалтын дулааны урсгалын гадаргуугийн нягтын завсарын утгад шїрших нарийн урсгал дахь агаарын хольцын температурыг интерполяциар тодорхойлно.

БНбД 41-01- 02

56

ХАВСРАЛТ 4 Зєвлємж

Ажлын бїс дэх агаарын нормчлогдох температуртай эквивалент цацаргалтын халаагчийн (буюу хєргєгчний) гадаргуугийн ба

єрєєн дэх агаарын тооцооны температурын номограмм

Ажлын байран дээрх агаарын хєдєлгєєний хурд нь 0,5 м/с-ээс ихгїй ба халаагч буюу хєргєгчийн гадаргуугийн талбай нь 0,5 м 2 ба их їед ажиллагчаас хэвтээгээр 1,5 метр ба босоогоор 1 метр зайд цацаргалтын гадаргуу байрлах їед зориулж номограмм байгуулагдсан.

t н - їйлдвэрийн єрєєний байнгын ажлын байран дээрх агаарын нормчлогдох температур

D, O, X- t 1 -гадаргуугийн температуртай цацаргалтын хєргєгчєєр ажилтаны биеийг хєргєх ба агаарын зохистой х нормчлогдох температурын їед ба t1 гадаргуугийн температуртай цацаргалтын халаагчаар ажилтаны биеийг халаах ба агаарын нормлогдох зєвшєєрєгдєх D буюу зохистой О температурын їед єрєєн дэх агаарын температурыг олоход зориулсан хугарлын шугам

D 1 -D 4 , O 1 -O 4 - халаагчийн дээрээс байрлалтай D 4 , O 4 нэг талын хажуугаас D 2 , О 2 , хоёр хажуу талаас D 3 , O 3 ба гурван хажуу талаас халаагч байрласан їед ажлын байран дээрх агаарын зєвшєєрєгдєх ба зохистой температурт тохирох цацаргалтын халаагчийн гадаргуугийн температурыг тодорхойлоход зориулсан хугарлын шугамууд

Х 1 -Х 2 - дээр зааснаар гадаргууд байрласан їед цацаргалтын хєргєгчийн гадаргуугийн температурыг тодорхойлоход зориулсан хугаралын шугамууд

БНбД 41-01- 02

57

ХАВСРАЛТ 5 Заавал мєрдєх

Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн єрєєний їйлчилгээний бїсийг агаарын температур, харьцангуй чийгшил ба

хєдєлгєєний хурдны зохистой норм

Жилийн улирал Агаарын

температур 0 С Агаарын харьцангуй

чийгшил % Агаарын хєдєлгєєєний

хурд м/с-ээс ихгїй

Дулаан 20-22 23-25

60-30 60-30

0,2 0,3

Хїйтэн ба шилжилтийн 20-22 45-30 0,2

Тайлбар: Хїмїїс хоёр цагаас их хугацаагаар тасралтгїй байх єрєєнд энэ норм тооцогдсон.

ХАВСРАЛТ 6 Заавал мєрдєх

Агаарын урсгалын хєдєлгєєний нормчлогдох хурдаас агаарын хамгийн их хурдад шилжїїлэх илтгэлцїїр

Цаг уурын нєхцєл Хїмїїсийн байрлал

Ажлын зэрэглэлийн илтгэлцїїр

Хєнгєн I Дунд II Хїнд III

Зєвшєєрєгдєх

Хэсгийн хїрээнд агаар оруулах урсгалын шууд їйлчлэлийн бїсэд а. Эхний ба агаарын шїршїїрийн їед б. Їндсэн Агаар оруулах урсгалын шууд їйлчлэлийн бїсийн гадна Агаарын буцах урсгалын бїсэд

11,4 1,6 1,4

11,82

1,8

Зохистой

Хэсгийн хїрээнд агаар оруулах урсгалын шууд їйлчлэлийн бїсэд а. Эхний ба агаарын шїршїїрийн їед б. Їндсэн Агаар оруулах урсгалын шууд їйлчлэлийн бїсийн гадна буюу буцах урсгалын бїсэд

11,2

1,2

11,2

1,2

Тайлбар: Агаарын шууд їйлчлэлийн бїс нь агаарын урсгалын хурд (V х )-ээс 0.5 V х хїртэл єєрчлєгдєх їеийн агаарын ургсалын хєндлєн огтлолын талбайгаар тодорхойлно.

ХАВСРАЛТ 7 Заавал мєрдєх

Ажил, їйлчилгээний бїс дэх агаарын нормчлогдох температураас оруулах урсгалын температурын зєвшєєрєгдєх хазайлт

Цаг

уур

ын

нє

хцє

л

Єрєєнїїд

Температурын зєвшєєрєгдєх хазайлт 0 С Єрєєн дэх дулааны дутагдлыг

нєхєх їед Єрєєн дэх дулааны

илїїдлийг шингээх їед Хїмїїсийн байршил

Оруулах урсга- лын шууд їйлч- лэлийн бїсэд

Оруулах урсгалын шууд

їйлчлэлийн бїсийн гадна

Оруулах урс- галын шууд їйлчлэлийн

бїсэд

Оруулах урс- галын шууд їйлчлэлийн

бїсийн гадна

Зєв

шєє

рє

гд

єх

Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж

ахуйн:

∆t 1 3 3,5 - -

∆t 2 - - 1,5 2

Їйлдвэрийн: ∆t 1 5 6 - - ∆t 2 - - 2 2,5

Зох

ист

о

й

Технологийн тусгай шаардлага

тавигддагаас бусад дурын єрєє

∆t 1 1 1,5 - -

∆t 2 - - 1 1,5

БНбД 41-01- 02

58

ХАВСРАЛТ 8 Заавал мєрдєх

Єрєєний хашлага хийцийн дулааны алдагдал

1. Дулааны їндсэн ба нэмэгдэл алдагдлыг 10Вт хїртэл тэгшитгэн єрєєний хаших хийцїїдийн дулаан алдагдлын нийлбэрээр тодорхойлно. Олохдоо:

( )( )  s ã ä  R n t t A Q  / 1  ∑ + − = β (1)

Энд; А- хаших хийцийн дулаан алдагдлын тооцооны талбай, м 2

R s -хаших хийцийн дулаан дамжуулалтын бодит эсэргїїцэл, м 2 С/Вт, Хаших хийцийн дулаан дамжуулалтанд їзїїлэх эсэргїїцлийг БНбД 2.01.03-92

-оор тооцно. (Хєрсєн дээрх шалнаас бусад) Хєрсєн дээрхи шаланд R энэ хавсралтын 3-тай уялдуулан , R=Rо –тэй дулаалгагїй шаланд ,R=Rh гэж дулаалгатай шаланд авна.

t д - єрєєний дотор агаарын тооцооны температур 0 С, тїїний єсєлтийг 4метрээс илїї єндєртэй єрєєнд єндрєєс нь хамааруулан авна.

t г –гадна агаарын тооцооны температур 0 С, тооцоонд БНбД 2.01.02-93 –аар тус тус авна.

β - дулааны нэмэгдэл алдагдал їндсэн дулаан алдагдлаас хувьчлан энэ хавсралтын 2-р зїйлийн дагуу авна.

n - Гадна агаартай хаших хийцийн гадна гадаргуугийн харьцахаас хамаарах коэфициент. БНбД 2.01.03-92 –оос авна.

2. Хаших хийцийн дулааны нэмэгдэл алдагдлыг (β) їндсэн алдагдлаас хувьчлан дараах байдлаар авна.

а). Дурын зориулалтын єрєєнд хойт, зїїн, зїїн хойт ба баруун хойт зїг рїї харсан гадна босоо ба налуу хана, хаалга, цонхонд 0,1 хэмжээгээр, зїїн ємнє ба ба- руун зїгт 0,05–ын хэмжээгээр, хэрэв нэг хоёр ба тїїнээс олон гадна хаших хийцийн єєр єєр зїг рїї харсан бол булангийн єрєє гэх ба тїїний нэмэгдлийг хойт,зїїн, баруун зїг рїї харсан хана, хаалга, цонхонд 0,05-аар, бусад тохиолдолд 0,1-ээр;

б). Нэг маягийн тєсєлд зориулан боловсруулж байгаа єрєєнїїдэд гадна нэг хананы їед зїг чигийн дурын чигт хандсан хана, хаалга ба цонхоор 0,08 хэмжээгээр ба булангийн єрєєнд (сууцныхаас бусад) 0,13-аар, сууцны бїх єрєєнїїдэд 0,13-аар;

в). Гадна агаарын тооцооны температур нь –40 0 С ба тїїнээс доош (параметр Б) байх газарт барилгын хїйтэн зоорийн дээрх 1-р давхрын халаалтгїй шалаар 0,05-ын хэмжээгээр;

г). Газрын тєлєвлєлтийн дундаж тївшингээс гэгээвч буюу хонгилын амны сорох нїхний тєв хїртэл барилгын єндєр “Н” їед агаарын ба агаарын дулаан хєшгєєр тоноглогдоогїй гадна хаалганд дараах хэмжээгээр авдаг. Їїнд:

дундаа хоёр гонхтой гурван давхар хаалганд 0.2Н дундаа гонхтой давхар хаалганд 0.27Н гонхгїй давхар хаалганд 0.34Н дан хаалганд 0.22Н

д). Агаарын ба агаарын дулаан хєшгєєр тоноглогдоогїй гадна дааман хаалганд: гонх (тамбур) байхгїй їед 3, їїдний талбайтай їед 1 хэмжээгээр;

Тайлбар: Зуны улирал ба нєєцийн гадна дааман хаалганд Г ба Д-гээр дулааны нэмэгдэл алдагдлыг тооцохгїй.

2. Дулаан дамжуулалтын эсэргїїцлийг дараах байдлаар олох нь зїйтэй. а. Хєрсєн дээрх дулаалгагїй шал ба λ≥1,2 Вт/м 0 С дулаан дамжуулалтын

БНбД 41-01- 02

59

илтгэлцїїртэй газрын хєрснєєс доош байрласан хананд, гадна ханатай зэрэгцээгээр 2 метрийн єргєнтэй бїсчлэн R д,г (м 2 0 С/Вт) доорх байдлаар авна.

I бїсэд – R д,г =2.1 II бїсэд – R д,г = 4.3 III бїсэд – R д,г =8.6 IV бїсэд- R д,г =14.2 /шалны їлдсэн талбайд/

б. λ h <1,2 Вт/м 20 С дулаан дамжуулалтын илтгэлцїїр бїхий δ зузаантай дулаалгын їетэй газрын тївшнээс доош байрласан хана ба хєрсєн дээрх дулаалгатай шаланд R h м 20 С/Вт-дараах томъёогоор гаргуулна.

д.г

д.ї

д.г д.т  λ δ 

+ =  i R R i

в. Дэртэй /на лагах/ шаланд

+ = ∑

λ δ i R R  д.г 18 . 1 i

h гэж олдог.

4. Ихээхэн илїїдэл дулаантай їйлдвэрийн єрєєний хаших хийцээр дулаан алдагдлыг тооцохдоо хаших хийц ба дулааны їїсвэрийн хоорондын цацаргалтын дулаан солилцоог тооцоолж тодорхойлно.

ХАВСРАЛТ 9 Заавал мєрдєх

Єрєєний хаших хийцээр шїїрэлтээр орох гадна агаарыг халаах дулааны зардал

1. Шїїрэлтээр нэвчин орж ирэх агаарыг халаах дулааны зардал Q –г дараах томъёогоор тодорхойлно.

( ) ∑ − =  k t t c G Q  i  г д ш  28 . 0  , Вт (1)

Энд: G i – Єрєєний хашилт хийцээр нэвчин орох (энэ хавсралтын 3-р зїйлээр тєлєвлєх) агаарын зардал, кг/цаг с – агаарын хувийн дулаан багтаамж 1005кДж/кг 0 С t д - єрєєний дотор агаарын тооцооны температур, 0 С (4метрээс их єндєртэй

єрєєнд агаарын єсєлтийн дундажийг тооцсон) t г – жилийн хїйтний улирлын, тус тус єрєєн дэх гадна агаарын тооцооны температур 0 С /параметр Б / к – хаших хийцэд зєрєлдєх дулааны урсгалын нєлєєг тооцох илтгэлцїїр 3 давхар жаазтай цонх ба ханын хавтангийн уулзварт к=0,7, тусдаа жаазтай цонх ба тагтны хаалганд к=0,8; онгорхой нээлхий, гагнаж хийсэн жаазтай тагтны хаалга ба цонх, дан цонхонд k=1 тэй тэнцїї гэж авна.

3. Халааж оруулах агаараар нєхєгддєггїй, ердийн сорох системтэй орон сууц, олон нийтийн барилгын єрєєнїїдэд нэвчсэн агаарыг халаах дулааны зардлыг томъёо 1 ба 2-оор тооцож авсан хэмжигдэхїїнїїдээс аль ихээр нь тооцоонд авна. Олохдоо:

( )k t t c L Q i  г д з − = ρ 28 . 0  ; Вт (2)

Энд: L з – халаагдсан оруулах агаараар нєхєгддєггїй зайлуулагдаж байгаа агаарын

зардал м 3 /ц, орон сууцны барилгад сууцны єрєєний 1м 2 –д хувийн нормчлогдсон зардлыг 3м 3 /ц-аар авна. ρ - єрєєн дэх агаарын нягт кг/м 3

БНбД 41-01- 02

60

4. Гадна хаших хийцийн нягтрал муугаас сиймхийгээр єрєє рїї шїїрэн орох агаарын зардал (G i кг/ц)-ийг дараах томъёогоор олно.

∑ ∑ ∑ ∑ ∆ ∆

+ ∆ +

∆ ∆

+ ∆

= 1 

5 . 0 3 

67 . 0 

1 2 

67 . 0 1  5 . 0 3456 

216 . 0 p p l p A 

p p G A 

R p A 

G  i i 

i H 

i i 

a

; (3)

Энд: А 1 , А 2 - гэрлийн нээлхий /цонх, тагтны хаалга, гэгээвчийн/ ба барилгын гадна

хашлага, бусад хийцийн талбай, м 2

А 3 – гадна хаших хийцэд хийгдсэн нягт биш завсар ба нээлхийн талбай. ∆p i , ∆p 1 , хаших хийцийн гадна ба дотор гадаргуу дээрх даралтын тооцооны ялгавар тооцооны давхар дээр ∆p 1 =10Па Ra – Aгаар нэвтрэлтийн эсэргїїцэл, м 2 ц Па/кг БНбД 2.01.03-92-оос авна. G H – БНбД 2.01.03-92-оос авна. Гадна хашлага хийцийн нормчлогдсон агаар нэвтрїїлэлт, кг/м 2 ц l - ханын хавтангийн уулзварын урт, м

Хашлага хийц бїрийн гадна ба дотор гадаргуу дээрх даралтуудын тооцооны ялгаврыг барилга дахь агаарын нєхцєлт тогтмол p int даралтыг олсны дараа (гадна хаших хийцийн дотор гадаргуу дээрх даралтуудтай адилтгадаг) технологийн хэрэгцээнд зарцуулагдах зохиомол єдєєлттэй агаар сэлгэлтийн агаар оруулах ба зайлуулах системїїдийн агаар хоорондын дисбаланс ба дулаан ба салхины даралтын улмаас оруулж байгаа ΣGi – кг/цаг, тїїнээс зайлуулж байгаа ΣGext – кг/ц, агаарын зардлын тэнцэтгэлийн їндсэн дээр авна.

Даралтын тооцооны ялгавар ∆p i - г дараах томъёогоор олно. ( )( ) ( )  int 1 , , 

2 5 . 0  p k c c h H p  p e n e i i i  − − + − − = ∆ ν ρ γ γ д г ; (4)

Энд: Н – барилгын єндєр, м, газрын тєлєвлєлтийн дундаж тэмдэгтийн тївшнээс гэгээвч (фонарь) буюу сувгийн (шахтын) амны сорох нїхний тєв, хєвєє дээд тал хїртэл єндєр м h i – газрын тївшнээс цонх, татгны хаалга, дааман хаалга, нээлхий хїртэлх буюу ханын хавтангийн босоо уулзварын дунд, хэвтээ тэнхлэг хїртэл тооцооны єндєр, м . γ г , γ д – гадна ба єрєєн дэх агаарын хувийн жин. Їїнийг дараах томъёогоор

олно.

( ) t + = 

273 3463 

г γ ; (5)

ρ i – гадна агаарын нягт кг/м 3

ν - салхины хурд, м/с 3.2 зїйлийн дагуу БНбД 2.01.01-93-аар авна. c en , c e,p – барилгын хаших хийцийн гадаргуугийн салхины ба эсрэг талын аэродинамикийн илтгэлцїїр. БНбД 2.01.07-90-ээс авна. К 1 – Барилгын єндрєєс хамааруулан салхины хурдны даралтын єєрчлєлтийг тооцох илтгэлцїїр. БНбД 2.01.07-90-ээс авна. p int - барилга дах агаарын тогтмол даралт. Па,

Тайлбар: 1. Гадна агаарыг халаах дулааны хамгийн их зардлыг єрєє бїрд тїїнд хамгийн зохисгїй салхины чиглэлийг авч тооцно. Автомат тохируулгатай барилгын дулааны тооцооны ачааллын їед агаар нэвчилтэд зарцуулах дулааны зардлыг бїх барилгын хамгийн тохиромжгїй салхины чиглэлийн їед авна 2. Ханын хавтгаалжийн заадсаар шїїрэх агаарын хэмжээг зєвхєн орон сууцны барилгад тооцно.

БНбД 41-01- 02

61

ХАВСРАЛТ 10 Заавал мєрдєх

Халаалтын системїїд

Єрєєнїїд Халаалтын систем (халаах хэрэгсэл, дулаан зєєгч, дулаан єгєх гадаргуугийн ба дулаан зєєгчийн хязгаарлагдах температур)

1. Орон сууц, олон нийт захиргаа аж ахуй /2-10-д зааснаас бусад/

° дулаан зєєгч усны температур нь хоёр хоолойт бол 95 0 С, нэг хоолойтой бол 105 0 С їед радиатор, хавтгайлжин радиатор ба конвектор систем

° Гадна хана, хучилт, шаланд нь тавьсан халаах элементїїдтэй усан халаалт. / 3.16-тай уялдуулан/

° Агаарын халаалт. ° Дулаан зєєгч нь 95 0 С хїртэл температуртай їед

радиатор ба конвектортой байрын /сууцны/ усан халаалт.

° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 95 0 С хїртэл температуртай цахилгаан ба хийн халаалт.

2. Сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага, тїїний шатны хонгил ба їїдний єрєє, гэгээвч

° Дулаан зєєгч нь ус 95 0 С-н температуртай їед радиатор ба хавтгайлжин радиатор, конвектортой усан халаалт.

° Гадна хана, хучилт, шаланд нь суулгасан халаах элементїїдтэй усан. / 3.16 зїйлийн дагуу/.

° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 95 0 С-аас ихгїй температуртай цахилгаан халаалт.

3. Эмчлэх ба мэс заслын єрєє эмчилгээний зориулалттай бусад єрєє /олон нийт, захиргаа, аж ахуй, сэтгэл мэдрэл, наркологи/

° Дулаан зєєгчийн 95 0 С-н температурын їед радиатор ба хавтгайлжин радиатортай усан.

° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах элементїїдтэй усан. / 3.16-тай уялдуулан/

4. Сэтгэл мэдрэлийн ба наркологийн эмнэлэгийн тасаг, мэс заслын ба эмчилгээний зориулалтын єрєє /олон нийтийн ба захиргаа, аж ахуйгаас бусад/

° Дулаан зєєгч нь 95 0 С-н температуртай їед радиатор ба хавтгайлжин радиатортай.

° Усан халаалт гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах элемент, босоо шугамтай. / 3.16 зїйлийн дагуу/

° Дулаан єгєлтийн гадаргуу дээрээ 95 0 С температуртай цахилгаан.

5. Спортын танхимууд

° Агаарын. ° Дулаан зєєгч усны 150 0 С температурын їед

радиатор, хавтгайлжин радиатор, конвектор ба гєлгєр гадаргуутай хоолойн халаах хэрэгсэлтэй.

° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах элементїїдтэй усан. / 3.16 зїйлийн дагуу/

° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 150 0 С температуртай цахилгаан буюу хийн.

6. Халуун ус угаалга ба шїршїїрийн

° Радиатор, конвектор ба гєлгєр хоолойн халаах хэрэгсэлтэй дулаан зєєгч усны температур нь халуун ус ба шїршїїрийн єрєєнд- 95 0 С, угаалгын газарт -150 0 С

° Агаарын. ° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах

элементїїдтэй усан. /3.16 зїйлийн дагуу/

7. Нийтийн хоолны /ресторанаас бусад/ ба худалдааны танхим /Е-д зааснаас бусад/

° Дулаан зєєгч ус нь 150 0 С температуртай їед радиатор, конвектор ба гєлгєр гадаргуутай хоолойн халаах хэрэгсэлтэй.

° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах элементїїдтэй усан. / 3.16-тай уялдуулан/

° Агаарын . ° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 150 0 С-ын темпера-

туртай цахилгаан ба хийн. ° Дулаалгагїй ба хагас онгорхой єрєє, барилгад

єндєр температурын хар бараан цацруулагчтай цахилгаан ба хийн.

БНбД 41-01- 02

62

8. Хялбар гал авалцах, шингэн агуулсан материал боловсруулах ба хадгалах болон худалдааны танхимууд

° Энэ хавсралтын 11.а эсвэл 11.б-гээр авах

9. Вокзалын зорчигчдын танхим

° Агаарын. ° Дулаан зєєгч ус нь 150 0 С температуртай їед

радиатор ба конвектортой. ° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах

элементїїдтэй усан. / 3.16-тай уялдуулан/ ° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 150 0 С хїртэл

температуртай цахилгаан.

10. Їзвэрийн танхимууд ба ресторанууд

° Дулаан зєєгч ус нь 115 0 С температурын їед радиатор ба конвектортой усан.

° Агаарын. ° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 110 0 С температуртай

цахилгаан.

11. Їйлдвэрийн: А. Тоос ба утоосонцор ялгардаггїй буюу шатдаггїй хий ялгардаг А, Б, В зэрэглэлийн

° Агаарын. / 4.10 ба 4.11 зїйлийн дагуу/ ° Дулаан зєєгч ус 150 0 С, уур 130 0 С-ын температуртай

їед усан ба уурын. /3.9, 3.19 зїйлийн дагуу/ ° Дулаан єгєх гадаргуу дээрх температур 130 0 С їед

/В зэрэглэлийн агуулахаас бусад/ В зэрэглэлийн єрєєнд цахилгаан ба хийн.

° Дулаан єгєх гадаргуугийн температур 130 0 С їед цахилгаан тєхєєрємжийг аюулгїй угсрах ба ашиглах дїрэмтэй уялдуулан тэсрэлтийн хамгаалалттай гїйцэтгэлээр /А ба Б зэрэглэлийн агуулахаас бусад/ А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд цахилгаан.

Б. Шатдаг тоос ба тоосонцор ялгардаг А, Б ба В зэрэглэлийн

° Агаарын. / 4.10 ба 4.11-тэй уялдуулан/ ° Дулаан єгєх гадаргуугийн 110 0 С температурын їед

/ В зэрэглэлийн агуулахаас бусад/ В зэрэглэлийн єрєєнд цахилгаан ба хий.

° Дулаан єгєх гадаргуугийн 110 0 С температурын їед цахилгаан тєхєєрємжийг аюулгїй угсрах ба ашиглах дїрэмтэй уялдуулан тэсрэлтийн хамгаалалттай гїйцэтгэлээр /А ба Б зэрэглэлийн агуулахаас бусад/ А ба Б зэрэглэлийн єрєєнд цахилгаан.

В. Тоос ба тоосонцор ялгардаггїй Г ба Д зэрэглэлийн

° Агаарын. ° Дулаан зєєгч ус 150 0 С, уур 130 0 С температуртай

їед хавиргат хоолой, радиатор, конвектортой усан ба уурын.

° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах элемент ба босоо шугамтай усан (3.16 зїйлийн дагуу)

° Цахилгаан ба хийн мєн тїїнчлэн єндєр температурын хар бараан цацруулагчтай. / 2.7 ба 3.18 зїйлийн дагуу/

Г. Агаарын цэвэршилтэд єндєр шаардлагатай Г ба Д зэрэглэлийн

° Агаарын. ° Дулаан зєєгч усны температур 150 0 С їед радиатор,

хавтгайлжин радиатор ба гєлгєр хоолойн халаах хэрэгсэлтэй.

° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах элементїїдтэй усан. /.3.16 зїйлийн дагуу/.

Д. Шатдаггїй тоос ба тоосонцор ялгаруулдаг Г ба Д зэрэглэлийн

° Агаарын. ° Дулаан зєєгч ус 150 0 С, уур 130 0 С температуртай

їед радиатортай усан ба уурын. ° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах

элементтэй усан. (3.16 зїйлийн дагуу) ° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 150 0 С температуртэй

цахилгаан ба хийн.

БНбД 41-01- 02

63

Е. Шатдаг тоос , тоосонцор ялгаруулдаг Г ба Д зэрэглэлийн

° Агаарын . ° Дулаан зєєгч ус 130 0 С, уур 110 0 С температуртай

їед радиатор, гєлгєр хоолойн халаах хэрэгсэлтэй усан ба уурын.

° Гадна хана, хучилт ба шаланд нь суулгасан халаах элементтэй усан. (3.16 зїйлийн дагуу)

Ж. Ихээхэн чийг ялгаруулалттай Г ба Д зэрэглэлийн

° Агаарын. ° Дулаан зєєгч ус 150 0 С, уур 130 0 С температуртай

їед радиатор, конвектор, хавиргат хоолойн халаах хэрэгсэлтэй усан ба уурын.

° Дулаан єгєх гадаргуу дээрээ 150 0 С температуртэй хийн.

З. Нэрэгддэг хорт бодис ялгаруулалттай Нормчлолын тусгай бичиг баримтаар

12. Шатны хонгил, явган гарц, гэгээвч ° Агаарын. ° Дулаан зєєгч ус 150 0 С, уур 130 0 С температуртай їед

радиатор, конвектор, калорифертэй усан ба уурын.

13. Дулааны тєв ° Дулаан зєєгч ус 150 0 С, уур 130 0 С температуртай

їед радиатор, гєлгєр яндантай усан ба уурын.

14. Нормлогдсоноос доогуур температуртай халаалттай ба халаалтгїй єрєєний тусгай єрєє, ажлын байр

Єндєр температурын цацруулагчуудтай хийн ба цахилгаан. (2.8 ба 3.18 зїйлийн дагуу)

Тайлбар: 1. 1 ба (Сууцныхаас бусад) ба 10-р зїйлд заагдсан єрєєнїїдэд 105°С ба тїїнээс дээш

температур бїхий дулаан зєєгчтэй босоо ба салбарласан шугамыг дулаалсан эсвэл далд угсралтын їед ба халаах хэрэгслэлд бїрхїїлтэй конвектор хэрэглэх їед 130 0 С хїртэл температуртай дулаан зєєгчтэй нэг хоолойт усан халаалтын систем хэрэглэхийг зєвшєєрнє.

2. Оруулах эсвэл агаарын кондиционертэй хамтатгасан агаарын халаалтын тооцооны їед агаарын температурыг 4.10 зїйлийн шаардлагын дагуу авна.

3. Гал тэсвэрлэлтийн III, IIIа, IIIб, IVа ба V зэрэгтэй барилгуудад хийн халаалтыг зєвшєєрєхгїй.

ХАВСРАЛТ 11 Заавал мєрдєх

Усан халаалтын системийн дулаан зєєгчийн зардал ба дулааны урсгалын тооцоо

1. Усан халаалтын системийн тооцооны дулааны урсгал(Q кВт-)ыг дараах томъёогоор олно.

∑ + = н 1  Q Q Q  2 1 β β (1)

Энд: Q 1 – халаах хэрэгсэлээр нєхєгдєх барилгын тооцоот дулаан алдагдалын хэсэг β 1 – тавигдсан халаах хэрэгслийн дулааны нэмэгдэл талбайн дулаан єгєлтийг тооцох илтгэлцїїр. Хїснэгт 1-ээс авна.

Хїснэгт 1

Халаах хэрэгслїїдийн эгнээний алхам кВт

0,12 0,15 0,18 0,21 0,24 0,30

β 1 1,02 1,03 1,04 1,06 1,08 1,13

Тайлбар: 2,3кВт-аас илїї нормчлогдсон дулааны урсгалтай єрєєний халаах хэрэгсэлд β 1

илтгэлцїїрийн оронд дараах томъёогоор олдог. β / 1 илтгэлцїїрийг хэрэглэх нь зїйтэй.

( ) 1 / 1  1 5 , 0 β β + = (2)

БНбД 41-01- 02

64

β 2 –гадна ханын дэргэд байрласан халаах хэрэгслийн нэмэгдэл дулаан алдагдлыг тооцох илтгэлцїїр. хїснэгт 2 – оос авна. Q 2 – тооцоогоор олдог. Халаалтгїй єрєєгєєр дайран єнгєрч байгаа єгєх ба буцах магистрал дахь дулаан зєєгч хєрєх їеийн дулааны нэмэгдэл алдагдал (кВт) Q 3 – 3.46 зїйлээр халаалттай єрєєгєєр дайран гарч байгаа яндан хоолойноос єгєх дулаанаар нєхєх тооцооны дулааны алдагдал (кВт)

Хїснэгт 2

Илтгэлцїїр Халаах хэрэгсэл

Радиатор Конвектор Ширмэн Секцэн

Ган хавтгайлжин

Бїрхїїлтэй Бїрхїїлгїй

β 2 1.02 1.04 1.02 1.03

( ) [ ]  7 1 100  2 , 2 1  ≤ + − = ∑  Q Q Q n  mt β (3 )

2. Халаалтын системийн босоо ба салаа шугаман дах дулаан зєєгчийн зардал G кг/ц-ыг дараах томъёогоор тодорхойлно. 

t Q 

G ∆ ⋅

= ∑ с 6 . 3 

(4)

Энд: Q – системийн босоо ба гогцоо шугамаар єнгєрєх дулаан зєєгчийн тооцооны дулааны урсгал, Вт (томъёо 1 їз) с – усны хувийн дулаан багтаамж, с=4,187кДж/(кг 0 С) ∆t –системийн босоо буюу салаа шугамын орох ба гарах дулаан зєєгчийн температурын ялгавар

ХАВСРАЛТ 12 Заавал мєрдєх Хоолой

Дулаан зєєгч Хоолойн гадна диаметр, мм

60 хїртэл 60-аас дээш

Халуун ус Цахилгаан гагнуурын ГОСТ10704-91

Энгийн ГОСТ 3262-75*-р Цахилгаан гагнуурын ГОСТ 10704-91 ба

ГОСТ 8732-78 Ханасан уур Цахилгаан гагнуурын ГОСТ10704-91 Энгийн ГОСТ 3262-75*-р

Тайлбар: 1. Хоолойн ханын зузааныг, эрээсээр эсвэл гагнуураар холбохыг тооцон яндангийн

тооцооны диаметрт ГОСТ – оор багыг нь авна. 2. Далд угсрагдах ба барилгын хийцэд суурилуулсан халаалтын системийн элементэд

зориулсан хоолойд ГОСТ3262-75*-оор энгийн эсвэл яг тийм зузаантай хоолойг ГОСТ10704-91 –ээр авна.

3. Цахилгаан гагнууран ган хоолойг гагнаж холбоно. 4. Дренаж ба агаар гаргах хоолойг ГОСТ3262-75*-ын цайрдсан хоолойгоор хийнэ.

БНбД 41-01- 02

65

ХАВСРАЛТ 13 Заавал мєрдєх

Хоолой дахь усны зєвшєєрєгдєх хурд

Дууны зєвшєєрєгдєх

эквивалент тївшин дБ

Хоолой дахь дулаан зєєгчийн хурдад оруулсан халаах хэрэгсэлийн зангилаа буюу арматуртай босоо шугамын байрын эсэргїїцлийн илтгэлцїїртэй їеийн

яндан дахь усны хєдєлгєєний зєвшєєрєгдєх хурд м/с 5 хїртэл 10 15 20 30

25 1,5/1,5 1,1/0,7 0,9 / 0,55 0,75/0,50 0,60/0,40 30 1,5/1,5 1,5/1,2 1,2/1,0 1,0/0,80 0,85/0,65 35 1,5/1,5 1,5/1,5 1,5/1,1 1,2/0,95 1,00/0,80 40 1,5/1,5 1,5/1,5 1,5/1,5 1,5/1,50 1,30/1,20

Тайлбар:1. Хїртвэрт: бєглєєт, гурав явалттай ба хоёр тохируулгатай кран, хуваарьт: хаалт (вентиль) хэрэглэх їеийн дулаан зєєгчийн зєвшєєрєгдєх хурдыг їзїїлэв.

2. Хэд хэдэн єрєєгєєр дамжин угсрагдах хоолой дахь усны хєдєлгєєний хурдыг тооцоонд дараах байдлыг авч тодорхойлоно. Їїнд:

а. Шуугианы хамгийн бага зєвшєєрєгдєх эквивалент тївшин бїхий єрєєг; б. Єрєєнєєс 2 тийш 30м хэсгийн урттай їед єрєєнд угсрах хоолойн дурын хэсэг дээр

тавигдсан байрын эсэргїїцлийн хамгийн их илтгэлцїїртэй арматурыг;

ХАВСРАЛТ 14 Заавал мєрдєх

Барилгад пийшин халаалт хэрэглэх

Барилгууд Тоо

Давхраас ихгїй Суудлаас ихгїй Орон сууц, захиргаа аж ахуйн 2 - Нийтийн байр, халуун ус 1 25 Эмнэлэг, биеийн тамирын, ахуйн їйлчилгээ, (ахуй їйлчилгээний ордон, їйлчилгээний комбинатаас бусад) холбооны байгууллага, мєн 500м 2 - аас ихгїй талбайтай Г ба Д зэрэглэлийн єрєєнїїд

1 -

Клуб 1 100 Унтлагын барилгагїй ерєнхий боловсролын сургууль 1 80 Хїїхдїїд єдєр єнжих сургуулийн ємнєх насны хїїхдийн байгууллага, нийтийн хоолны ба тээврийн байгууллага 1 50

Тайлбар: Зоорийн давхрыг барилгын давхрын тоонд оруулахгїй.

ХАВСРАЛТ 15 Заавал мєрдєх

Пийшин ба утааны сувгийн тусгаарлалт ба доголын хэмжээ

1. Утааны яндан ба пийшингийн барилгын хаших хийцтэй харьцах ханын зузааныг шатдаг материалаар хийсэн бол 500 мм-ээр 3.84б зїйлийн дагуу хамгаалагдсан бол 380 мм-ээр авна. 2. Пийшин ба утааны сувгийн гадна гадаргуугаас шатах буюу удаан шатах материалаар хийсэн шатахаас хамгаалсан буюу хамгалаагїй хана, хамар хана хїртэл зайд тавигдах шаардлагуудыг дараах хїснэгтэд оруулсан.

Пийшингийн ханын зузаан мм

Холдуулах зай

Пийшин ба утааны сувгийн гадна гадаргуугаас хана буюу хамар хана хїртэлх зай, мм

Ноцохоос хамгаалагдаагїй

Ноцохоос хамгаалсан (3.84 зїйлийн дагуу)

120 Нээлттэй 260 200 120 Хаалттай 320 260 65 Нээлттэй 320 260 65 Хаалттай 500 380

БНбД 41-01- 02

66

Тайлбар: 1. Дєл тархах хязгаар 0см ба галд тэсвэрийн 1цаг, тїїнээс дээш хязгаартай ханын

пийшин буюу утааны сувгаас хамар хана хїртэлх зай нормчлогдохгїй. 2. Хїїхдийн байгууллага, нийтийн байр ба нийтийн хоолны газрын барилгууд дахь

холдуулах зайн хїрээнд хана (хамар хана)-ын гал тэсвэрлэлтийн хязгаар нь 1 цагаас багагїй хангах ёстой.

3. 3.81 зїйлийн дагуу таазны, 3.84 зїйлийн дагуу шал, хана, хамар ханын хамгаалалтыг пийшингийн овор хэмжээнээс 150 мм-ээс багагїй зайд гїйцэтгэх нь зїйтэй.

ХАВСРАЛТ 16 Заавал мєрдєх

Оруулах агаарын зардал ба температурын тооцоо

1. Агаар сэлгэлт ба кондиционерийн системийн єгєх агаарын зардлыг тооцоогоор тодорхойлох ба дараах нєхцлийг хангахад шаардагдах зардлуудаас ихийг нь авна.

а. 2-той уялдуулан ариун цэвэр, эрїїл ахуйн нормыг б. 3-тай уялдуулан тэсрэлт, галын аюулгїйн нормыг

2. Агаарын зардлыг оруулах ба зайлуулах агаарын нягт 1,1 кг/м 3 -тай тэнцїї їед жилийн дулаан, хїйтэн ба шилжилтийн улирал тус бїрд нь доорх томъёонуудаар тодорхойлж тооцоонд аль их утгыг нь авна.

а. Илїїдэл ил дулаанаар: ( )

( ) є

є з з и з  t t c 

t t cL Q L L l  −

− − + = 

6 . 3 (1)

Нарны шууд ба сарнисан радиацаас єрєє рїї орж байгаа дулааны урсгалыг жилийн дулааны улиралд агаарын ууршуулах хєргєлттэй ба жилийн дулаан, хїйтэн ба шилжилтийн улиралд агаарын кондиционер тєлєвлєхєд тооцно.

б. Хортой буюу тэсрэх аюултай бодисын ялгарах жингээр нь ( )

є

є з з

з  q q q q L m 

L L l 

po 

−

− − + = (2)

Єрєєнд нэг чиглэлийн їйлчилгээтэй хэд хэдэн хорт бодис нэгэн зэрэг ялгарах їед агаар солилцоог эдгээр бодисууд тус бїрээр нь тооцоолон агаарын зардлуудыг нэмж тодорхойлоно.

в. Илїїдэл чийгээр (усны уур). ( )

( ) є

є з з  d d 

d d W L L i  −

− − + = 

2 , 1 2 , 1 

(3)

Илїїдэл чийгтэй єрєєнд жилийн хїйтний улиралд гадна агаарын Б тооцооны параметрийн їед гадна хаших хийцийн дотор гадаргуу дээр хєлрєлт їїсэхээс урьдчилан сэргийлэхэд агаарын солилцоо нь хангалттай эсэхийг шалгана.

г. Бїрэн дулааны илїїдлээр ( )

( ) є

є з з б є  I I 

I I L Q L L i  −

− − + = 

2 , 1 2 , 1 6 , 3 

(4)

д. Агаарын солилцооны нормчлогдсон давтамжаар n V L  є = (5)

е. Їлээх агаарын нормчлогдсон хувийн зардлаар

БНбД 41-01- 02

67 

Ak L = (6) 

Nm L = (7)

(1) - (7) томъёонуудад L з – байрын сорох системээр ажил, їйлчилгээний бїсээс зайлуулах ба

технологийн хэрэгцээний агаарын зардал (м 3 /ц). Q и , Q б - єрєєн дэх илїїдэл ил ба бїрэн дулааны урсгалууд (Вт) с – агаарын дулаан багтаамж с =1,005 кДж / (м 3 0 С) t з , d з , I з - технологийн хэрэгцээний ба ажил, їйлчилгээний бїсээс байрын сорох системээр зайлуулах агаарын температур 0 С. чийг агууламж (г/кг). хувийн дулаан агуулалт кДж/кг t l ,d l I l – Єрєєний ажил, їйлчилгээний бїсийн гаднаас зайлуулагдах агаарын температур 0 С. чийг агууламж (г/кг) хувийн дулаан агуулалт.кДж/кг t є - єрєєнд оруулах агаарын температур 0 С W - єрєєн дэх илїїдэл чийг (г/ц) d є - єрєєнд єгч байгаа агаарын чийг агууламж (г/кг) I є – 6 зїйлийн дагуу температур єсєлтийг тооцон тодорхойлох. Єрєєнд єгч байгаа агаарын хувийн дулаан агуулалт кДж / кг. m po - єрєєний агаарт ялгарч байгаа хорт ба тэсрэх аюултай бодис тус бїрийнх нь зардал (мг/ц) q з , q l –єрєєний ажил, їйлчилгээний бїс ба тїїний гаднаас зайлуулагдаж байгаа агаар дахь хорт буюу тэсрэх аюултай бодисуудын агууламж (мг/м 3 ) q є - єрєєнд єгч байгаа агаар дахь хорт буюу тэсрэх аюултай бодисын к онцентраци (мг/м 3 ) V є - єрєєний эзэлхїїн (м 3 ). 6м ба тїїнээс их єндєртэй єрєєнд

V є =6A гэж авах нь зїйтэй. А - єрєєний талбай (м 2 ) N – ажлын байран дахь хїмїїсийн (їзэгчдийн) ба нэгж тєхєєрємжийн тоо n – агаар солилцооны нормчлогдсон давтамж (цаг -1 ) k- єрєєний шалны 1м 2 дээрх єгєх агаарын нормчлогдох зардал м 3 /(цаг м 2 ) m – нэг хїнд, нэг ажлын байранд буюу нэгж тєхєєрємжид ноогдох оруулах агаарын нормчлогдох хувийн зардал (м 3 /ц)

Агаарын параметр t з , d з , I з - їїдийг энэ нормын 2-р бїлгээр єрєєний ажил, їйлчилгээний бїсийн тооцооны параметртэй тэнцїїгээр авна. Харин q з – нь єрєєний ажлын бїс дэх агаарын зєвшєєрєгдєх агууламжийн хязгаартай тэнцїїгээр авна.

3. Тэсрэлт, галын аюулгїй байдлын нормыг хангахад зориулагдах агаарын зардлыг томъёо (2)-оор тодорхойлоно. Ингэхдээ томъёо (2) дахь q з ба q i –ийг 0,1qρ (мг/м 3 )-ээр солино.

Энд: qρ - хий, уур ба тоос-агаарын хольцийн дєл тархалтын агууламжийн доод хязгаар

4. Агаар сэлгэлтийн системтэй хамтатгагдаагїй агаарын халаалтын агаарын зардал L ах м 3 /ц –ийг дараах томъёогоор олно.

Энд: Q ах - єрєєний халаалтын дулааны урсгал (Вт) t ах –єрєєнд єгєх халаагдсан агаарын температур

( ) з ах

ах ах  t t c 

Q L 

− = 

6 , 3

БНбД 41-01- 02

68

5. Хэвийн (L х ) бїтээлтэй, завсарлагатай ажилладаг агаар сэлгэлтийн системийн агаарын зардал. L а –г цагт завсарлах минутын хугацааг їндэслэн дараах томъёогоор олно. 

60 / / n L L  х а = L х - системийн хэвийн бїтээл. n– системийн цагт ажиллах хугацаа, мин.

6. Кондиционер ба зохиомол єдєєлттэй агаар сэлгэлтийн системээр єгч байгаа оруулах агаарын хамгийн бага температурыг дараах томъёогоор олох нь зїйтэй.

а. Гадна агаарыг боловсруулахгїй їед p t t  001 , 0 + = г є

б. Адиабат циклийн эргэлтийн усаар хєргєгдєн температур нь ∆t 1 ээр буурсан гадна агаарын їед 

p t t t  001 . 0 1  + ∆ − = г є

в. Єрєєн дэх агаарын температурыг ∆t 2 –оор бууруулсан агаарын байрын тєгс чийглэлт ба боловсруулаагїй (а – г їз) гадна агаарын їед 

p t t t  001 , 0 2  + ∆ − = г є

г. Эргэлтийн усаар хєргєгдсєн (б – г їз) ба байрын тєгс чийглэлтийн (в – г їз) гадна агаарын їед

p 001 , 0 t t t t 2 1 + ∆ − ∆ − = г є

д. Агуулсан температурыг ∆t 3 –аар єсгєсєн агаар халаагчид халаагдсан гадна агаарын їед 

p t t t  001 , 0 3  + ∆ + = г є

Энд: Р – сэнсний бїрэн даралт Па, t г – гадна агаарын температур 0 С

ХАВСРАЛТ 17 Заавал мєрдєх

Лабораторийн єрєєний агаар сэлгэлтийн систем

1. Эрдэм шинжилгээний болон їйлдвэрлэлийн зориулалтын лабораторийн єрєєний агаар сэлгэлтийн системїїдийг тэсрэлт галын ба галын аюулын зэрэглэлийг бодолцон їйлдвэрлэлийн єрєєнд зориулан тогтоосон шаардлагуудтай уялдуулан тєлєвлєнє.

2. Ерєнхий оруулах системийг В,Г ба Д зэрэглэлийн 11-ээс илїїгїй давхруудад (техникийн ба зоорийн давхрыг оролцуулан) байрласан бїлэг єрєєнд, судалгааны бодисын шуурхай нєєц хадгалах зориулалт бїхий 36 м 2 аас ихгїй талбайтай А зэрэглэлийн 2-оос ихгїй агуулах, захиргаа аж ахуйн єєр єєр давхарт байрлах єрєєнд тус тус тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Эдгээр агуулахуудын агаар дамжуулах хоолой дээр галд тэсвэрлэлтийн 0,5 цагийн хязгаартай гал баригч хавхлага байрлуулана. В зэрэглэлийн єрєєний агаар дамжуулах хоолойг 4.109в ба 4.109г зїйлийн дагуу тєлєвлєнє.

3. Дараах єрєєнїїдэд нэгдсэн байрын соролтын ба сорох систем тєлєвлєхийг зєвшєєрнє. Їїнд:

а. Шинжилгээний бодис хадгалах А зэрэглэлийн агуулахад; б. Хэрэв байрын соролтоор тоноглогдсон тєхєєрємжид тэсрэх аюултай хольц їїсэхгїй бол В, Г ба Д зэрэглэлийн нэг лабораторийн єрєєнд;

БНбД 41-01- 02

69

4. Хорт шатдаг хий, уур, тоосонцортой ажил гїйцэтгэх эрдэм шинжилгээний лабораторийн єрєєний агаарыг дахин эргїїлж ашиглахыг хориглоно.

5. 36 м 2 ба тїїнээс бага талбайтай В зэрэглэлийн лабораторийн єрєєнїїдэд утаа эсэргїїцэх хамгаалалтын систем тєлєвлєхгїй байж болно.

ХАВСРАЛТ 18 Заавал мєрдєх

Єрєєний гадна агаарын хамгийн бага зардал

Єрєє (хэсэг)

Єрєєнїїд

Оруулах системїїд

Ердийн салхилуулалттай Ердийн салхилуулалтгїй

Нэг

хїн

д

м 3

/ц

Нэг

хїн

д

м 3

/ц

Сэл

гэл

т/ц

Ерє

нхи

й

сол

ил

цо

оны

%

-иа

с б

ага

гїй

Їйлдвэрийн

30*, 20** 60 1 - Цагт 10 солилцоо ба тїїнээс их давтамжтай дахин эргэлттэй ба эргэлтгїй.

- 60 90

120 -

20 15 10

Цагт 10 солилцооноос бага давтамжтай їед дахин эргэлттэй .

Олон нийт ба захиргаа аж ахуйн

Зохих БНбД- н шаардлагаар

60, 20*** - - -

Сууцны Сууцны єрєєний 1м 2 -д 3м 3 /ц

- - - -

* - 1хїнд оногдох єрєєний (хэсгийн, бїсийн) эзэлхїїн 20 м 3 -ээс бага їед. ** - 1 хїнд оногдох єрєєний (хэсгийн, бїсийн) эзэлхїїн 20 м 3 тїїнээс их їед. *** - Хїмїїс 3 цаг хїртэл тасралтгїй байх їзвэр, хуралдааны танхим ба бусад єрєєнїїд.

ХАВСРАЛТ 19 Заавал мєрдєх

Агаар дамжуулах хоолойн материал ба хийц

Тээвэрлэгдэх зїйлийн тодорхойлолт Хийц ба материал

Харьцангуй чийглэг нь 60%-иас ихгїй їед 80 0 С – ээс ихгїй температуртай агаар

Бетон, тємєр бетон ба агаар сэлгэлтийн гипсэн блок, асбест-цементэн хоолой ба хайрцаг, гипс- картон, гипсбетон мєн арболитон хайрцаг, ган- цинк агуулсан нимгэн хуудас, дээврийн хїйтнээр цувьсан хуйлмал, шилэн даавуу, цаас, картон болон шаардлагад тохирох бусад материал

Харьцангуй чийглэг нь 60%-иас их їед

Бетон, тємєр бетонон агаар сэлгэлтийн блок, асбесто-цементэн хоолой ба хайрцаг, ган-цинк агуулсан нимгэн хуудас, хєнгєн цагаан хуудас, хуванцар яндан ба хавтан, шилэн даавуу, цаас ба картон шаардлагад тохирох бусад материал

Химийн идэвхтэй хий уур ба тоостой агаарын хольц

Вааран ба асбестоцементэн хоолой ба хайрцаг, хуванцар хоолой ба хайрцаг, хїчилд тэсвэртэй бетон ба бетон, шилэн даавуу, давхаргат металл, хуулсан ган хамгаалах бїрхїїл ба нэвчилт нь тээвэрлэх зїйлд тохирох цаас ба картон, шаардлагад тохирох бусад материал

БНбД 41-01- 02

70

Тайлбар: 1. Асбестоцеметэн хийцтэй агаар дамжуулах хоолойг агаар єгєх системд хэрэглэхийг хориглоно. 2. Агаар дамжуулах хоолойн ба тээвэрлэх орчин нь тэсвэртэй, бїрхїїлтэй байх ёстой.

ХАВСРАЛТ 20 Заавал мєрдєх

Агаар дамжуулах металл хоолойн хєндлєн огтлолын гадна хэмжээ (ГОСТ 24751-81-ээр) ба металлын зузаанд тавигдах шаардлага

Агаар дамжуулах металл хоолойн хєндлєн огтлолыг (диаметр, єндєр, єргєн гадна хэмжээс) дараах хэмжээгээр авах шаардлагатай.

50 56 63 71 80 90 100 112 125 140 160 180

200 224 250 280 315 355 400 450 500 560 630 710

800 900 1000 1120 1250 1400 1600 1800 2000 2240 2500 2800

3150 3350 3550 4000 4500 5000 5600 6300 7100 8000 9000 10000

Тайлбар: 1. Тэгш єнцєгт огтлолын талуудын харьцаа 6,3 –аас хэтрэхгїй. Агаар дамжуулах хоолойн

хэмжээнїїдийг їйлдвэрлэгчийн єгєгдлєєр хийх нь зїйтэй. 2. Дотуур нь 80 0 С-аас ихгїй температуртай агаар дамжуулах хоолойг доор зааснаас ихгїй

зузаантай гєлмєн тємрєєр хийнэ. а. Доорх диаметр бїхий дугуй огтлолтой хоолой ба гєлмєн тємрийн зузаан, мм

200 хїртэл . . . . 0,5 250 – 450 . . . . 0,6 500 – 800 . . . . 0,7 900 – 1250 . . . . 1,0 1400 – 1600 . . . . 1,2 1800 – 2000 . . . . 1,4

б. Тэгш єнцєгт огтлолтой агаар дамжуулах хоолойд, мм 250хїртэл . . . . 0,5 300 – 1000 . . . . 0,7 1250 – 2000 .. . . . 0,9

в. Талуудын нэг нь 2000 мм-ээс их ба 2000х2000 огтлолтой тэгш єнцєгт агаар дамжуулах хоолойд гангийн зузааныг тооцоогоор тогтооно. 3. Гагнах агаар дамжуулах хоолойд гангийн зузааныг гагнуурын ажил гїйцэтгэх нєхцлєєр

тодорхойлдог. 4. Механик хольцтой буюу тоостой агаар эсвэл 80 0 С-аас их температуртай агаар тээвэрлэх

агаар дамжуулах хоолойн гангийн зузааныг тооцоогоор тодорхойлно.

ХАВСРАЛТ 21 Зєвлємж

Тїймрийн їед зайлуулах утааны зардал

1. Хонгил ба хєлийн єрєєнєєс зайлуулах утааны зардлыг G 1 кг/ц (5.6б-г їз) доорх томъёогоор олно.

а. Орон сууцны барилгад 5 , 1 

1  3420  H n B G  ⋅ ⋅ ⋅ = ;(1)

б. Олон нийт, захиргаа аж ахуй, їйлдвэрийн барилгад

ї K H n B G  5 , 1 1  4300  ⋅ ⋅ ⋅ = ;(2)

(1) ба (2) томъёонд

БНбД 41-01- 02

71

В – хонгил, хєлийн єрєє, шатны хонгилын гадагш гарах хаалганы онгойдог хавтаснуудын их єргєн (м). n – тїймрийн їед хонгилоос шатны хонгил руу орох онгойдог том хаалганы ерєнхий єргєнєєс хамаарах илтгэлцїїр. Доорх хїснэгтээс авна.

Барилга В єргєний утгын їед илтгэлцїїр n

0,6 0,9 1,2 1,8 2,4 Орон сууц 1,00 0,82 0,70 0,51 0,41 Олон нийт, захиргаа аж ахуйн ба їйлдвэрийн 1,05 0,91 0,80 0,62 0,50

Н – хаалганы єндєр. H > 2,5м їед H=2,5м гэж авна. K ї - Хїмїїсийн хонгилоос шатны хонгил руу ба гадагш нїїлгэн шилжїїлэх хугацаанд хаалга онгойх їргэлжлэлийн илтгэлцїїр. нэг хаалгаар 25 ба тїїнээс олон хїн гарах їед – 1.0 –ээр, 25-аас цєєн хїн гарах їед - 0,8 тай тэнцїї байхаар авна.

2. Єрєєнєєс зайлуулагдах утааны зардал G кг/ц –ийг гал тїймрийн голомтын периметрээр олно. (5.6а їз)

1600 м 2 хїртэл ба их талбайтай єрєєний утааны нєєцлєгдєх зардлыг (5.7 зїйлийг їз) дараах томъёогоор олно.

с г  K y P G  5 , 1 8 , 676 = ; (3)

Энд: Р Г –Галын голомтын анхны їеийн периметр. / м /. Шатах ба шатахгїй материалыг шатдаг баглаатай агуулсан байрны болон шатах бодисыг агуулсан задгай ба нягт бус хаагдсан савны периметрїїдийн хамгийн ихтэй тэнцїї авна. Спринклерийн системээр тоноглогдсон єрєєнд Р Г =12м гэж авдаг. Хэрэв тїймрийн голомтын периметрийг тодорхойлох боломжгїй бол тїїнийг томъёогоор олохыг зєвшєєрнє. 

12 38 . 0 4  5 , 0  ≤ = ≤  A P г (4)

Энд: А - єрєє буюу утааны нєєцлєгдєх талбай (м 2 ) У – Утаа їїсэх бїсийн доод захаас шал хїртлэх зай. 2,5 метрээр авна. Эсвэл утаа нєєцлєгдєх талбайн доод хєвєєнєєс шал хїртэлх зай(м) К с –илтгэлцїїр. 1-тэй тэнцїї авна. Харин тїймрийн спринклерийн системээр нэгэн зэрэг унтраах їед агаар сэлгэлтийн ердийн системтэй бол К с =1,2

Тайлбар: 3ай у>4м буюу тїймрийн голомтын периметр Р Г >12м їед утааны зардлыг энэ хавсралтын 3-тай уялдуулан тодорхойлох нь зїйтэй.

3. Єрєєнєєс зайлуулж байгаа (дїрвэн гарах хаалгыг утаанаас хамгаалах нєхцлєєс) утааны зардлыг хэрэв дулааны улирал дахь салхины хурд нь хїйтний улирлынхаас их бол хїйтний улиралд (параметр Б) томъёо (5) –аар тодорхойлж, жилийн дулааны улирлын параметрээр шалгана.

( ) [ ] ∑ + − = с г г у г э  K V h A G  5 , 0 2 2 0 1  7 , 0 3584  ρ ρ γ γ ; (5)

Энд: ΣA э – дїрвэн гарах хаалганы эквивалент (зардалд) талбай (м 2 ) h 0 – утааны бїсийн доод захаас хаалганы дунд хїртэл тооцооны єндєр, дараах байдлаар авдаг. 

2 , 0 5 , 0 0  + = х H h  ;

Энд: H х – дїрвэн гарах хамгийн єндєр хаалганы єндєр (м) γ Г – гадна агаарын хувийн жин (Н/м 3 ) γ у –утааны хувийн жин. 5.9 ба 5.10 –тай уялдуулан авдаг ρ Г – гадна агаарын нягт (кг/м 3 )

БНбД 41-01- 02

72

V – салхины хурд V=1м/с їед V=0, V>1м/с їед БНбД 2.01.02-93 - тай уялдуулан (параметр Б) 5 м/с-ээс ихгїйгээр авна.

Тайлбар: Барилгажуулсан нутаг дэвсгэрт салхины хурдыг орон нутгийн цаг уурын станцын єгєгдлєєр 5 м/с-ээс ихгїйгээр авдаг.

Хаалгануудын эквивалент талбайг A э дараах томъёогоор тооцоолдог.

( )  3 3 2 2 1 1  K A K A K A A ∑ ∑ ∑ ∑ + + = э ; (6)

Энд: ΣA 1 – Гадагш онгойдог дан хаалганы нийлбэр талбай ΣA 2 –ΣA 2

/ нийлбэр талбайтай хоёр дахь хаалгануудын гадагш онгойлгох шаардлагатай їеийн єрєєнєєс гарах нэг дэх хаалгануудын нийлбэр талбай м 2

(Жишээ нь гонхны хаалга ) ΣA 3 - ΣA / 3 ба ΣA // 3 нийлбэр талбайтай хоёр дахь ба гурав дахь хаалгуудыг гадагш онгойлгох шаардлагатай їеийн єрєєнєєс гарах нэгдэх хаалгануудын нийлбэр талбай (м 2 ) К 1 , К 2 – Дараалан байрласан хаалгануудын эквивалент талбайг олох илтгэлцїїрууд олохдоо: 

5 , 0 

2 1 1 1 

−

+ = 

n K  ; (7) 

5 , 0 

2 2 1 

2 1 1 1 

−

+ + = m n 

K  ; (8)

Энд: ∑ ∑ = 

2 

/ 2 

A A 

n ∑ ∑ = 

3 

/ 3 

1  A A 

n ∑ ∑ = 

3 

// 3 

A A 

m  (9)

К 3 - Єрєєнєєс хїмїїс дїрвэн гарах хугацаанд хаалганы онгойлтын харьцангуй їргэлжлэлийн илтгэлцїїр, дан хаалганд:  1 03 , 0 3  ≤ =  N K  (10)

Давхар хаалга эсвэл гонх, дамжих хонгилоор гарах їед 1 05 , 0 3  ≤ =  N K  (11)

Энд: N – єрєєний хаалга бїрээс гарч буй хїмїїсийн дундаж тоо К 3 – ыг дараах байдлаар авна. Дан хаалгатай їед - 0,08-аас багагїйгээр Давхар хаалгатай їед - 0,7 Гурван хаалгатай їед - 0,6 Дєрвєн хаалгатай їед - 0,5 Тав ба тїїнээс дээш байх їед - 0,4

Єрєєнєєс дїрвэн гарах хаалганы эквивалент талбай ∑ э A  -г тухайн нутгийн салхины

тооцооны хурдаас хамааруулан тодорхойлно. а. бїх гарах хаалгануудын нийлбэрийн їед 1м/с ба тїїнээс бага; б. нїїрэн талын хаалгаар гарах тусгай (хамгийн их эквивалент талбайтай

бєгєєд салхин талын нїїрэн дээрх гаралтуудын талбай мэт авч їздэг хаалга) ба їлдсэн бїх гаралтуудадын нийлбэрийн їед - 1м/с-ээс их;

БНбД 41-01- 02

73

ХАВСРАЛТ 22 Заавал мєрдєх

Бага чадлын эх їїсвэрээс урсацын хортой бодисын агууламжийн багасалтыг тооцсон илтгэлцїїрийн утга К

а. Гадна агаар хїлээн авах тєхєєрємжийн бїс дээрх эх їїсвэрийн байрлал (эх їїсвэрийн

єндєр  h h H + =  1 2  )

б. Мєн барилгын дээвэр дээр (эх їїсвэрийн єндєр  h H = ) h – урсгалын хэвтээ тэнхлэгийн босоо зай (м) h 1 – гадна агаар хїлээн авах нїхний єндєр (м) l – гадна агаар хїлээн авах тєхєєрємж ба эх їїсвэрийн ам хоорондох зай (м) I – эх їїсвэр ба агаар хїлээн авах тєхєєрємж нь аэродинамикийн бїсийн сїїдэр гадна орших їед К – г тодорхойлох муруй II – эх їїсвэр аэродинамикийн сїїдэрт харин агаар хїлээн авах тєхєєрємж сїїдрийн гадна орших їед К – г тодорхойлох муруй III – эх їїсвэр ба агаар хїлээн авах тєхєєрємж аэродинамикийн сїїдрийн бїсэд орших їед К – тодорхойлох муруй

БНбД 41-01- 02

74

ХАВСРАЛТ 23 Заавал мєрдєх

Нэр томъёо ба тэдгээрийн тодорхойлолт

Агаар сэлгэлт - ажлын буюу їйлчилгээний бїсэд агаарын зєвшєєрєгдєх цаг уурын нєхцєл, эрїїл ахуйн шаардлагыг хангах зорилгоор илїїдэл дулаан, чийг, хорт ба бусад бодисыг зайлуулах єрєєн дэх агаарын солилцоог явуулах инженерийн иж бїрэн хийц бєгєєд агаар сэлгэлтийн оруулах ба зайлуулах гэсэн хоёр їндсэн системтэй.

Єрєєний дээд бїс – єрєєний ажил ба їйлчилгээний бїсээс дээш байрласан бїс.

Тэсрэх аюултай хольц - Атмосферийн хэвийн нєхцєл (760мм м.у.б.даралт ба 20 0 С- ын температур) –ийн їед агаарын шатдаг хий, уур, тоос, мананцар зунгааралдсан бодисуудтай агаарын хольц, эдгээрийг асах їед шаталт нь шатаагїй хольцын бїх эзэлхїїнд тархдаг ба 5КПа – аас хэтрэх тэсрэлтийн даралт бий болгож єргєждєг. Технологийн процессын їед ялгардаг тэсрэх аюултай бодисыг тєлєвлєлтийн даалгавраар авна.

Агаарын хаалт - утааны (шаталтын бїтээгдэхїїний) хєдєлгєєний чиглэлийг 180 0 - аар єєрчлєн тїймрийн їед доод давхраас дээд давхар руу утаа ороход саад болох агаар дамжуулах хоолойн босоо хэсэг.

Хорт бодисууд - ариун цэвэр, халдвар судлалын байгууллагаас зєвшєєрєгдєх агууламжийн хязгаар нь тогтоогдсон бодисууд.

Балансийн зєрїї – (дисбаланс) агаарын халаалт, кондиционерын ба зохиомол єдєєлттэй агаар сэлгэлтийн системїїдээр єрєєнд єгч байгаа ба тїїнээс зайлуулж байгаа агаарын зардлуудын ялгавар.

Утааны хавхлага - тїймрийн їед онгойдог, гал тэсвэрлэлтийн нормчлогдох хязгаартай хаалт.

Утаа хїлээн авах тєхєєрємж - тїймрийн їед онгойдог агаар дамжуулах хоолой (суваг) дахь эсвэл агаар дамжуулах хоолойд утааны хавхлага тавигдсан нїх.

Утааны бїс - дотроос нь тїймрийн эхний їед шатаж байгаа єрєєнєєс хїмїїсийн дїрвэлтийг хангах зардлаар утааны хольц зайлуулагддаг 1600м 2 -аас ихгїй ерєнхий талбайтай єрєєний хэсэг.

Амьсгалын бїс - ажиллагчаас 0,5 метр радиустай орон зай.

Хамгаалах єрєє - тухайн єрєєн дотор нь хажуугийн єрєєтэй харьцуулахад єсгєгдсєн эсвэл бууруулагдсан агаарын даралттай эсвэл орох їед агаар шилжин урсахаас урьдчилан сэргийлэх єрєє.

Илїїдэл ил дулаан - гадна агаарын тооцооны температурын їед єрєєнд оруулж байгаа ба тїїнээс зайлуулагдаж байгаа дулааны урсгалын ялгавар.

Цуглуулагч - хоёр буюу тїїнээс дээш давхрын агаар дамжуулах хоолой холбогддог агаар дамжуулах хоолойн хэсэг.

БНбД 41-01- 02

75

Агаарын кондиционерын систем – Хїмїїсийн биед болон технологийн їйл ажиллагаа явуулахад хамгийн тохиромжтой, соёлын дурсгалт зїйлсийг хамгаалахад зориулж єрєє тасалгаанд зохистой цаг уурын нєхцлийг бий болгохын тулд агаарын бїх буюу зарим їзїїлэлтийг (температур, харьцангуй чийгшил, цэвэр байдал, хурд) автоматаар барьж байхыг хэлнэ. Кондиционерийн систем нь дараах ангилалтай байна.

I ангиллын – єдрийн цагаар нэг ээлжийн ажилтай їед 70цаг/ж буюу хоногийн турш ажиллах їед дундажаар 100цаг/ж II ангиллын – хоногийн турш ажиллах їед дундажаар 250цаг/ж буюу єдрийн цагаар нэг ээлжтэй ажлын їед 175цаг/ж III ангиллын - хоногийн турш ажиллах їед дундажаар 450цаг/ж буюу єдрийн цагаар нэг ээлжтэй ажлын їед 315цаг/ж

Ердийн гэрэлтїїлэггїй хонгил - гадна хашлага хийцдээ гэрлийн нээлхийгїй хонгил

Дан ууршилтын хєргєлт - шууд ууршуулалтын хєргєлтєєр хєргєгдсєн усаар гадаргуугийн дулаан солилцуулагчуудад агаарыг хєргєх.

Агуулах - дотроо байнгын ажлын байргїй юм хадгалах єрєє.

Байрын соролт - хорт ба тэсрэх аюултай хий, тоос, тоосонцор ба уурыг тэдгээрийн їїсэх газраас нь зайлуулах зорилготой буюу байрын соролтын системийн агаар дамжуулах хоолойд холбогдох тоног тєхєєрємж. Эдгээр ихэвчлэн нь технологийн тєхєєрємжийн бїрэлдэхїїний хэсэг байна.

Єрєєнд хїмїїс тогтмол байх байр - хїмїїс 2 цагаас илїї хугацаагаар тасралтгїй байдаг газар.

Олон давхар барилга - хоёр ба тїїнээс дээш давхартай барилга.

Байнгын бус ажлын байр - ажлын цагийн 50%-иас бага эсвэл ээлжиндээ 2 цагаас бага хугацаанд хїмїїс тасралтгїй ажиллах байр.

Їйлчилгээний бїс - босоо эсвэл хєдєлж байгаа хїмїїсийн байнга байх 2 метр єндєртэй, суугаа хїмїїст 1.5 метр єрєєний орон зай.

Галд тэсвэртэй агаар дамжуулах хоолой - галд тэсвэрлэлтийн нормчлогдсон хязгаар бїхий ханатай агаар дамжуулах нягт хоолой.

Халаалт - єрєєнд нормчлогдсон температурыг 50 ц/жилд хангахгїйгээр барих.

Догол - пийшин ба утааны сувгийн гадна гадаргуугаас шатах буюу удаан шатах материалаар хийгдсэн ноцолтоос хамгаалагдсан хана буюу хамар хана хїртэл зай.

Галын аюултай хольц - шатах хий, уур, тоос агуулсан агаарын хольц, шаталтын їедээ 5кПа-иас хэтрэхгїй даралт бий болгодог бол хольцын галд аюултай байдал нь тєслийн даалгаварт заагдсан байх ёстой.

Байнгын ажлын байр - хїмїїс ажлын цагийн 50%-иас илїїг буюу 2 цагаас их хугацаагаар тасралтгїй ажиллах газар.

Хїмїїс олноор цугларах єрєє - 50 м 2 ба тїїнээс их талбайтай єрєєний 1 м 2 -д нэгээс олон хїн (ослын тохиодлоос бусад) байнга ба тїр хугацаагаар ирэх єрєє

БНбД 41-01- 02

76

(театр, кинотеатр, хурлын танхим, зєвєлгєєн ба лекцийн танхим, ресторан, хєлийн єрєє, кассын танхим, їйлдвэрийн ба бусад).

Ердийн салхижуулалтгїй єрєє - гадна ханандаа онгойдог цонх буюу нээлхийгїй єрєє эсвэл єрєєний єндрєєс 5 дахин давах зайд байрласан онгойдог цонх (нээлхийтэй) єрєє.

Хортой бодис ялгаруулдаггїй єрєє - технологийн ба бусад тєхєєрємжєєс ажлын бїсийн агаар руу зєвшєєрєгдєх агууламжийн хязгаараас хэтрэхгїй агууламжтай хорт бодис хэсэгчлэн ялгаруулдаг єрєє.

Ердийн гэрэлтїїлэггїй єрєє - гадна хаших хийцдээ цонх ба гэрлийн нээлхийгїй єрєє.

Шууд ууршилтын хєргєлт – эргїїлж ашиглах усаар агаарыг хєргєх.

Ажлын бїс - суугаа ажил гїйцэтгэх їед 1,5 метр, зогсоо їед 2 метр єндєртэй шал ба тавцангийн тївшин дээрх орон зай.

Тусгаарлалт - пийшингийн хана буюу утааны сувгийн барилгын хийцтэй шїргэлцэх газарт шатдаггїй эсвэл удаан шатах материалаар хийсэн зузаалалт.

Утааны нєєцлєл - шалнаас 2,5 метр ба тїїнээс их тївшинд таазнаас доош буулгасан шатдаггїй хєшгєєр эргэн тойрон хашсан утааны бїс.

Агаар сэлгэлтийн нєєц систем ба нєєц сэнс - їндсэн системїїдээс аль нэг нь ажиллахгїй болсон їед системийг (сэнс) автоматаар залгахаар їндсэн системд нэмэгдэл болгож тєлєвлєдєг систем (сэнс).

Агаарын дахин эргэлт - єрєєний агаарыг сорж гадна агаартай холих ба тїїнийг тухайн ба єєр єрєєнд єгєх їйл ажиллагаа.

Цуглуулах агаар дамжуулах хоолой - нэг давхарт угсрагдсан агаар дамжуулах хоолойг холбосон хоолойн хэсэг.

Байрын сорох систем - байрын соролтууд агаар дамжуулах хоолойд холбогддог агаар сэлгэлтийн байрын сорох систем.

Дулаан багтаамжит пийшин - хоногт хоёроос илїїгїй галлах їед єрєєн дэх агаарын нормчлогдох температурыг хангах пийшин.

Дамжуулан єнгєрїїлэх агаар дамжуулах хоолой - Їйлчилж буй єрєєний буюу хэсэг єрєєний гадна талд угсрагдах агаар дамжуулах хоолойн хэсэг.

БНбД 41-01- 02

77

ХАВСРАЛТ 24 Зєвлємж

Халаалтын системийн полимер (олон найрлагат бодис) материалан хоолойн їзїїлэлт

1. Энэхїї їзїїлэлт нь дулаан зєєгч нь 90 0 С-аас ихгїй температуртай, 1МПа хїртэл ажлын даралттай халаалтын системд хэрэглэгдэх полимер материалаар хийгдсэн хоолой ба холбох хэрэгсэлд хамаарагдана.

2. Халаалтын системд эрїїл ахуйн нормд тохирох металлополимер (МП), хлоржуулсан поливинилхлорид (ХЛВХ), полипропилен (ПП-З), боловсронгуй болгосон молекуляр бїтэцтэй полиэтиленээр (ПЭс) хийсэн хоолой ба эд ангиудыг хэрэглэнэ.

3. Хоолойн физик їзїїлэлтїїдийг Хїснэгт1-д єгєгдсєн.

Хїснэгт1

Нэр Хэмжих

нэгж Хэмжигдэхїїн

ПЭС ПП-3 ХПВП МП Уян харимхайн модуль МПа 600 800 3700 - Дулаан дамжуулалтын илтгэлцїїр Вт/м °С 0,41 0,24 0,14 0,45

4. Хоолой нь хїснэгт 2-д заасан нєхцєлд доторхи тогтмол даралтын їедээ бат бэхийн туршилтыг давах ёстой.

Хїснэгт 2

Температур 0 С

Туршилтын хугацаа цагаас багагїй

Хоолойн ханан дахь хїчдэл МПа

ПЭС ПП-3 ХПВП МП

20 1 12,0 16,0 43,0 Хїснэгт 3-

ыг їз 95 1 4,8 - 10,0 95 1000 4,4 3,6 5,5 95 8000 4,2 2,9 4,3

Металлополимерэн яндангууд нь хїснэгт3-т єгєгдсєн нєхцлийн їед доорх даралтаар шалгахад эвдрэх (хэмхрэх) шинж тэмдэггїй байх ёстой.

Хїснэгт 3

Температур 0 С

Тур

ши

лты

н

хуга

цаа

ц

ага

ас

баг

агї

й

Хоолойн диаметр мм

10 12 14 >14

Даралт, МПа-аас багагїй

20 1 5,0 5,0 4,5 4,5 95 1 2,0 2,0 1,8 1,8 95 1000 1,6 1,6 1,6 1,6 95 8000 0,9 0,9 0,9 0,9

5. Сунгах їеийн урсалтын хязгаар ба тасрах їеийн харьцангуй уртсалт нь хїснэгт4-т заагдсан хамжээнээс багагїй байх ёстой.

Хїснэгт 4

Хоолойн материал Сунгалтын їед урсах хязгаар Тасрах їеийн харьцангуй %

уртсалт ПЭС 10 300 ПП-3 27 250 ХПВП 50 30

МП 10 30

БНбД 41-01- 02

78

6. Яндангийн хэмжээсийн єєрчлєлт нь халаасны дараа хїснэгт 5-д заасан хэмжээнээс ихгїй байна.

Хїснэгт 5 Хоолойн материал Халаах температур 0 С Хэмжээсийн єєрчлєлт %

ПЭС 100 3,0 ПП-3 150 3,0 ХПВП 140 3,0

МП 120 1,0

7. ХПВХ-ээр хийгдсэн хоолойн цохилтын бат бэх нь хїснэгт 6-д зааснаас багагїй байна.

Хїснэгт 6 Хоолойн диаметр мм Цохилтын бат бэх чанар Дж /кгм/

40мм ба хїртэл 27,5 (2.75) 50 30,0 (3,0) 90мм ба хїртэл 45,0 (4,5)

8. Вик-аар тодорхойлдог ХПВХ-гээр хийсэн хоолой ба холбох хэрэгсэлийн зєєлрїїлэх температур нь 110 0 С –аас багагїй байх ёстой.

9. ХПВХ-ээр хийсэн хоолой ба холбох хэрэгсэлийн ус шингээлт нь 1 см 2 -д 4 мг-аас их байна.

10.ПЭс ба ПП-3 – аар хийсэн хоолой ба холбох хэрэгсэлийн материалын хайлшийн урсах їзїїлэлт нь агаарын орчны (100+2) 0 С температурын їед тус бїрд нь 250, 500 ба 1000 цагийн турш халалтын дараа 25%-иас их єєрчлєгдєх ёсгїй.

11.ПЭс ба ПП-3-аар хийсэн хоолой ба холбох хэрэгслїїд нь 80 0 С-ийн температурын їед ГОСТ-8433-аар ОП-10 бодисын 20%-ийн уусмалд 24 цагийн турш тэдгээрийг халаасны дараа хагаралт їїсэх ёсгїй.

12.Хоолойн зууван ба ханын ялгаа нь ханын зузаан ба хэмжээний хязгаараас хэтрэхгїй. Матагдсан яндангийн зуувайлт нь 25%-иас хэтрэх ёсгїй.

13.Полиэтилен яндангийн хатууруулах нэгдлийн агуулга нь (зїйдэлтийн зэрэг) 60%- иас багагїй байх ёстой.

БНбД 41-01- 02

79

ХАВСРАЛТ 25 Зєвлємж

Халаалтын системийн хуванцар хоолой угсрах заавар

1. Энэхїї зааврыг халаалтын системд полимер материалан хоолой ба холбох хэрэгслийн хэрэглэх їед угсралтад ашиглана.

2. Хоолой ба холбох хэрэгслийн гадаргуу нь жилд ба гєлгєр байх ёстой. Хийцїїд дээр багаж хэрэглээгїй їед їзэгдэх хагаралт, хонхорхой, задарсан ул мєр байхыг зєвшєєрєхгїй. Хоолойн гадаргуугийн илїї гарсан хэсгийн єндєр нь цэвэрлэсний дараа 0,5 мм-ээс хэтрэх ёсгїй.

3. Хоолойн тєгсгєлийг тэнхлэгтэй перпендикуляраар огтлох ба ирмэгийг цэвэрлэсэн байна.

4. Холбох хэрэгсэлїїдийн эрээс нь тасарсан ба дутуу хэлбэржсэн хэрчлээсгїй байх їед 1-2-оос багагїй хэрчлээсийг гараар эрэгдэх боломжийг хангах ёстой.

5. Полимер материалан хоолойн тєгсгєлийн хэсэг хаалт, холбогдох газар нь тулгуур ба дїїжин бэхэлгээ хийнэ.

Полимер материалан хоолойн тулгуур ба дїїжин бэхэлгээг ижил материалан ба илїї зєєлєн материалаар хийсэн жийргэвчтэй хийнэ.

Хоолойн хэвтээ тулгуур хоорондын зайг Хїснэгт 1-д їзїїлэв.

Хїснэгт 1 Гадна диаметр мм Тулгуур хоорондын зай мм-ээс ихгїй

16 20

500

25 32 600

40 750 50 900 63 1000 75 1100 90 1200

6. Босоо хоолойн тулгуурыг 32 мм хїртэл бол 1000 мм-т, тїїнээс том бол 1500 мм-т хийнэ.

7. Тулгуурын хэмжээ нь хоолойн диаметртэй тохирох ёстой.

8. Гулсах тулгуурын хийц нь зєвхєн тэнхлэгийн чиглэлд хоолойн шилжилтийг хангах ёстой. Хоолойг шахаж тулгуур дээр хєдєлгєєнгїй бэхлэж болохгїй.

9. Хана, хамар ханаар хоолой нэвтрэх їед тїїний чєлєєтэй шилжилтийг хангах хонгилд угсрах хэрэгтэй. Хоолойг хана ба шалны бэлтгэлд далд угсрах їед яндангийн температурын уртсалтыг хангахаар байх ёстой.

10.Яндан хоолойг угсрах їед хоолойн дулааны уртсалтыг шингээх арга хэмжээг бодолцох ёстой. Полимер материалан хоолойн эргэлтийн єнцєгт хоолойг чєлєєтэй шилжих зайтай тєлєвлєх нь зїйтэй. 0,5 метр тутамд тулгуур хийх їед хуванцар хоолойн шулуун хэсэг дээр зєєлєвч хийхгїй байхыг зєвшєєрнє.

Г хэлбэрийн элемент ба П хэлбэрийн шилжих чадварын тооцоог дараах томъёогоор хоолойн дулааны уртсалтаас хамааруулан хийнэ. 

t L l  ∆ ⋅ ⋅ = ∆ α ;

БНбД 41-01- 02

80

Энд: L – хоолойн урт (м) α - хоолойг хийсэн материалын температурын тэлэлтийн илтгэлцїїр 1/ о С.

Дараах байдлаар авна. Полиэтилен - 18,0⋅10 -5

Полипропилен - 15,0⋅10 -5

Поливинилхлорид - 6,2⋅10 -5

Металлополимер - 2,5⋅10 -5

∆t – угсралтын ажил гїйцэтгэх їеийн єрєєн дэх агаарын ба дулаан зєєгчийн тооцооны температурын ялгавар

11.“Дулаан” шал хийхэд полимер материалын хоолойг хэрэглэх їед дулаан зєєгчийн температурыг 55 0 С-аас ихгїйгээр авах нь їр ашигтай.

12.Хоолойн маталтын радиус нь хоолойн гадна диаметрээс 5-аас багагїй (полипропиленд – 8 диаметрээс багагїй) байх ёстой. Ингэхдээ хоолойн гадаргуу дээр хагаралт байх ёсгїй.

13.Бїх хоолойнууд нь турших орчны тогтмол температурын їед 3.43а зїйлд заасан даралтаар шалгагдсан байх ёстой. Хоолойноос гоожилт байх ёсгїй.

14.Хоолой ба холбох хэрэгсэлийг битїї єрєє буюу саравч дор хадгалах ба нарны цацрагын їйлчлэлээс хамгаалсан байх ёстой. Ингэхдээ хоолой нь гулзайлт ба механик гэмтэлд орохооргїй байх ёстой.

15.Хоолойн угсралтыг єрєєний температур 10 0 С-аас багагїй їед гїйцэтгэнэ.

БНбД 41-01- 02

81

Агуулга

1. Ерєнхий зарчим . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2. Тооцооны нєхцєлїїд . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4 3. Халаалт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

Ерєнхий зїйл . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 Халаалтын систем . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Дулаан дамжуулах хоолой . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Халаах хэрэгсэл ба хаалтууд . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Пийшин халаалт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

4. Агаар сэлгэлт. Агаарын кондиционер ба агаарын халаалт. . . . . . . . . . . . . . . . 19 Ерєнхий зїйл . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Агаар сэлгэлтийн систем . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Гадна агаар хїлээн авах тєхєєрємжїїд . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Оруулах агаарын зардал . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Агаар солилцоог зохион байгуулах . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Ослын агааржуулалт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . 28 Агаарын хєшиг . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Тоног тєхєєрємж . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Тоног тєхєєрємжийг байрлуулах. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Тоног тєхєєрємжийн єрєє. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Агаар дамжуулах хоолой . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

5. Тїймрийн їеийн утаа эсэргїїцэх хамгаалалт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 6. Хїйтэн хангамж . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 7. Агаарын хаялт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 8. Дулаан хоёрдогч эрчим хїчний нєєцийг ашиглах . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 9. Цахилгаан хангамж ба автоматжуулалт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 10. Эзэлхїїн тєлєвлєлтийн ба хийцийн шийдэл. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 11. Усан хангамж ба ариутгах татуурга . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Хавсралт 1 Заавал мєрдєх. Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн єрєєнїїдийн

їйлчилгээний бїс дэх агаарын температур, харьцангуй чийг ба хєдєлгєєний хурдны зєвшєєрєгдєх норм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Хавсралт 2 Їйлдвэрийн єрєєнїїдийн байнгын ба байнгын бус байрууд дээрх агаарын тооцооны температур, хурд ба харьцангуй чийгшилт . . . . . . . . . . . . .54

Хавсралт 3 Заавал мєрдєх. Агаарын шїршїїрийн їеийн агаарын температур ба хєдєлгєєний хурдны тооцооны норм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

Хавсралт 4 Зєвлємжийн. Ажлын бїс дэх агаарын нормчлогдох температуртай эквивалент цацаргалтын халаагчийн (буюу хєргєгчний) гадаргууийн ба єрєєн дэх агаарын тооцооны температурын номограмм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Хавсралт 5 Заавал мєрдєх. Орон сууц, олон нийт, захиргаа аж ахуйн єрєєний їйлчилгээний бїсийг агаарын температур, харьцангуй чийгшил ба хєдєлгєєний хурдны зохистой норм . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Хавсралт 6 Заавал мєрдєх. Агаарын урсгалын хєдєлгєєний нормчлогдох хурдаас агаарын хамгийн их хурдад шилжїїлэх илтгэлцїїр . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Хавсралт 7 Заавал мєрдєх. Ажил, їйлчилгээний бїс дэх агаарын нормчлогдох температураас оруулах урсгалын температурын зєвшєєрєгдєх хазайлт . . . . 57

Хавсралт 8 Заавал мєрдєх. Єрєєний хашлага хийцийн дулааны алдагдал . . . . . . . . 58 Хавсралт 9 Заавал мєрдєх. Єрєєний хаших хийцээр шїїрэлтээр орох гадна агаарыг

халаах дулааны зардал . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Хавсралт 10 Заавал мєрдєх. Халаалтын системїїд . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Хавсралт 11 Заавал мєрдєх. Усан халаалтын системийн дулаан зєєгчийн зардал ба

дулааны урсгалын тооцоо . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Хавсралт 12 Заавал мєрдєх. Хоолой . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Хавсралт 13 Заавал мєрдєх. Хоолой дахь усны зєвшєєрєгдєх хурд . . . . . . . . . . . . 65 Хавсралт 14 Заавал мєрдєх. Барилгад пийшин халаалт хэрэглэх . . . . . . . . . . . 65 Хавсралт 15 Заавал мєрдєх. Пийшин ба утааны сувгийн тусгаарлалт ба доголын

хэмжээ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Хавсралт 16 Заавал мєрдєх. Оруулах агаарын зардал ба температурын тооцоо . . . 66 Хавсралт 17 Заавал мєрдєх. Лабораторийн єрєєний агаар сэлгэлтийн систем 68

БНбД 41-01- 02

82

Хавсралт 18 Заавал мєрдєх. Єрєєний гадна агаарын хамгийн бага зардал. . . . . . . . 69 Хавсралт 19 Заавал мєрдєх Агаар дамжуулах хоолойн материал ба хийц . . . . . . . . 69 Хавсралт 20 Заавал мєрдєх. Агаар дамжуулах металл хоолойн хєндлєн огтлолын

гадна хэмжээ (ГОСТ 24751-81-ээр) ба металлын зузаанд тавигдах шаардлага . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

Хавсралт 21 Зєвлємжийн. Тїймрийн їед зайлуулах утааны зардал. . . . . . . . . . . . . 70 Хавсралт 22 Заавал мєрдєх. Бага чадлын эх їїсвэрээс урсацын хортой бодисын

агууламжийн багасалтыг тооцсон илтгэлцїїрийн утга К 75 . . . . . . . . . . . .. . . . . 73 Хавсралт 23 Заавал мєрдєх. Нэр томъёо ба тэдгээрийн тодорхойлолт . . . . . . . . . . . 74 Хавсралт 24 Зєвлємжийн. Халаалтын системийн полимер (олон найрлагат бодис)

материалан хоолойн їзїїлэлт . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Хавсралт 25 Зєвлємжийн. Халаалтын системийн хуванцар хоолой

угсрах заавар. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79