boletÍn oficial do parlamento de galicia · 2020-01-09 · sumario 1. procedementos parlamentarios...
TRANSCRIPT
BOLETÍN OFICIAL DO PARLAMENTO DE GALICIA
X lexislaturaNúmero 5869 de xaneiro de 2020
Fascículo 3
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
SUMARIO
1. Procedementos parlamentarios
1.5. Procedementos relativos a outras institucións e órganos1.5.1. De ámbito autonómico galego1.5.1.2. Consello de Contas
ı Resolución da Presidencia do Parlamento, do 30 de decembro de 2019, pola que se toma coñe-cemento dos escritos remitidos polo Consello de Contas de Galicia (docs. núm. 60320 e 60343), eda que se dará conta na próxima sesión da Mesa 193328 193611
X lexislatura. Número 586. 9 de xaneiro de 2020 BOLETÍN OFICIAL DO PARLAMENTO DE GALICIA
193326
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
1. Procedementos parlamentarios
1.5. Procedementos relativos a outras institucións e órganos1.5.1. De ámbito autonómico galego1.5.1.2. Consello de Contas
Resolución da Presidencia do Parlamento, do 30 de decembro de 2019, pola que se tomacoñecemento dos escritos remitidos polo Consello de Contas de Galicia (docs. núm. 60320e 60343), e da que se dará conta na próxima sesión da Mesa.
A Presidencia, en uso da delegación temporal de competencias de xestión ordinaria da Mesa doParlamento na Presidencia da Cámara (Acordo da Mesa do Parlamento do 31 de outubro de 2016,publicado no Boletín Oficial do Parlamento de Galicia núm. 9, do 8 de novembro de 2016), resolve:
1º. Tomar coñecemento dos seguintes escritos remitidos polo Consello de Contas de Galicia:
— Informe de fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia de máis de 10.000 ha-bitantes en materia medioambiental. Exercicios 2017-2018 (doc. núm. 60320)— Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupciónna Administración xeral. Exercicio 2018 (doc. núm. 60343)
2º. Dar traslado aos portavoces dos grupos parlamentarios e á Comisión Permanente non Lexisla-tiva para as Relacións co Consello de Contas.
3º. Ordenar a súa publicación no Boletín Oficial do Parlamento de Galicia.
Santiago de Compostela, 30 de decembro de 2019Miguel Ángel Santalices VieiraPresidente
X lexislatura. Número 586. 9 de xaneiro de 2020 BOLETÍN OFICIAL DO PARLAMENTO DE GALICIA
193327
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Consello de Contas de Galicia
?ÁP O OE ALCÅ ,
Sr. Presidente:
En cumprimento do previsto no artigo 19 da Lei 6/1985, do 24 de xuño do Consello de
Cantas de Galicia, reformada pola Leí 8/2015, do 7 de agosto e no artigo 49 do
Regulamento de Réxime Interior, teño a honra de remitirlie, despois de ser aprobada
polo Plena do Consello de Cantas de Galicia o Informe de Fiscalización que se cita ao
dorso.
Santiago de Compostela
Firmado JOSÉ ANTONIO digitalmente por
REDONDO JOSË ANTONIO REDONDO LÓPEZ -
LÓPEZ - 33806507A
33806507A Fecha: 201912.20 12:42:28 +0100
José Antonio Redonda López,
Conselleiro maior
Presidente do Parlamento de Galicia
193328
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
• Dorsoquesecita: - - - .
2018 íñfòme de Fìšcáhzadòn sobréa åcthadón das entÏdades ocaisde Galicia de máisde 10.000 habitantes en materia medioambiental.
Exercicios 201 7-2018.
Pt Plan anual de traballo.
193329
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Consello de Contas de Galicia
?ÁP O OE ALCÅ ,
Sr. Presidente:
En cumprimento do previsto no artigo 19 da Lei 6/1985, do 24 de xuño do Consello de
Cantas de Galicia, reformada pola Leí 8/2015, do 7 de agosto e no artigo 49 do
Regulamento de Réxime Interior, teño a honra de remitirlie, despois de ser aprobada
polo Plena do Consello de Cantas de Galicia o Informe de Fiscalización que se cita ao
dorso.
Santiago de Compostela
Firmado JOSÉ ANTONIO digitalmente por
REDONDO JOSË ANTONIO REDONDO LÓPEZ -
LÓPEZ - 33806507A
33806507A Fecha: 201912.20 12:42:28 +0100
José Antonio Redonda López,
Conselleiro maior
Presidente do Parlamento de Galicia
193330
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
• Dorsoquesecita: - - - .
2018 íñfòme de Fìšcáhzadòn sobréa åcthadón das entÏdades ocaisde Galicia de máisde 10.000 habitantes en materia medioambiental.
Exercicios 201 7-2018.
Pt Plan anual de traballo.
193331
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
INFORME DE FISCALIZACIÓN SOBRE A ACTUACIÓN DAS ENTIDADES LOCAIS DE GALICIA DE MÁIS DE
10.000 HABITANTES EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL
EXERCICIOS 2017-2018
193332
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193333
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
ÍNDICE I. INTRODUCIÓN ....................................................................................................... 4
I.1 INICIATIVA DO PROCEDEMENTO ..........................................................................................4
I.2 ÁMBITO DA FISCALIZACIÓN .................................................................................................5
I.2.1 Ámbito subxectivo .....................................................................................................5
1.2.2 Ámbito obxectivo .....................................................................................................9
1.2.3 Ámbito temporal ......................................................................................................9
I.3 TIPO DE FISCALIZACIÓN, OBXECTIVOS E ALCANCE ..............................................................9
I.4 NORMATIVA REGULADORA................................................................................................10
I.5 LIMITACIÓNS AO ALCANCE ................................................................................................14
II. CONCLUSIÓNS ........................................................................................................ 15
II.1. RESPONSABILIDADE DO ENTE FISCALIZADO .....................................................................15
II.2. RESPONSABILIDADE DO CONSELLO DE CONTAS ...............................................................15
II.3. CONCLUSIÓNS SOBRE AS ACCIÓNS XERAIS DAS ENTIDADES LOCAIS EN MATERIA
MEDIOAMBIENTAL ..................................................................................................................15
II.3.1 Planificación e xestión medioambiental levadas a cabo polos concellos ...................15
II.3.2 Actuacións medioambientais levadas a cabo polos concellos ...................................16
II.3.3 Gastos e ingresos en materia de medio ambiente ....................................................17
II.4. CONCLUSIÓNS SOBRE AS ACTUACIÓNS ESPECÍFICAS LEVADAS A CABO POLOS
CONCELLOS EN RELACIÓN COA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA, LUMINOSA, ACÚSTICA E A
XESTIÓN DE RESIDUOS ............................................................................................................18
II.4.1 Conclusións en relación coas actuacións en materia de contaminación atmosférica. .18
II.4.2 Conclusións en relación coas actuacións en materia de contaminación luminosa......19
II.4.3 Conclusións en relación coas actuacións en materia de contaminación acústica. ......20
II.4.4 Conclusións en relación coa xestión de residuos. .....................................................20
III. RECOMENDACIÓNS ............................................................................................... 21
IV. RESULTADOS DA FISCALIZACIÓN ........................................................................ 22
IV.1 ACCIÓNS XERAIS DAS ENTIDADES LOCAIS EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL ....................22
IV.1.1 Planificación medioambiental levada a cabo polos concellos ..................................22
A. Organización dos concellos en relación co medio ambiente ...................................22
B. Adhesión a agrupacións de municipios con obxectivos medioambientais ...............23
C. Adhesión á Axenda 21 local .................................................................................26
193334
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
D. Auditoría medioambiental ....................................................................................27
E. Plan de participación social ..................................................................................32
IV.1.2 Xestión medioambiental levada a cabo polos concellos ..........................................35
A. Sistema de xestión medioambiental ......................................................................35
B. Política medio ambiental ......................................................................................37
C. Procedementos de xestión medioambiental ..........................................................39
D. Comprobación e acción correctora ........................................................................42
E. Declaración medio ambiental ...............................................................................44
IV.1.3 Actuacións medioambientais levada a cabo polos concellos ...................................45
A. Aprobación de normativa .....................................................................................47
B. Medidas adoptadas polos concellos para a difusión entre a poboación de hábitos persoais e sociais para a defensa e protección do medio ambiente ...................................47
C. Actuacións de vixilancia e inspección ....................................................................49
D. Concesión de axudas ...........................................................................................50
E. Accións de protección do medio ambiente desenvoltas polos concellos no seu funcionamento interno ....................................................................................................50
IV.1.4 Análise dos programas orzamentarios relativos á protección e mellora do medio ambiente e indicadores medioambientais .........................................................................52
A. Programas orzamentarios relativos á protección e mellora do medio ambiente ......53
B. Ingresos por actuacións medioambientais declarados polos concellos ....................56
C. Axudas e subvencións por actuacións medioambientais concedidas pola Xunta de Galicia e as Deputacións Provinciais .................................................................................58
D. Indicadores de gasto en materia medioambiental .................................................62
IV.2 ACTUACIÓNS DOS CONCELLOS EN RELACIÓN COA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA,
LUMINOSA E ACÚSTICA E COA XESTIÓN DE RESIDUOS ...........................................................65
IV.2.1 Actuacións específicas levadas a cabo polos concellos en relación coa contaminación atmosférica .....................................................................................................................65
A. Marco normativo .................................................................................................65
B. Exercicio de competencias e actuacións desenvolvidas ..........................................67
IV.2.2 Actuacións específicas levadas a cabo polos concellos en relación coa contaminación luminosa .........................................................................................................................71
A. Marco normativo .................................................................................................71
193335
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
B. Exercicio de competencias e actuacións desenvolvidas ..........................................73
IV.2.3 Actuacións específicas levadas a cabo polos concellos en relación coa contaminación acústica ..........................................................................................................................77
A. Marco normativo .................................................................................................77
B. Exercicio de competencias e actuacións desenvolvidas ..........................................78
IV.2.4 Actuacións específicas levadas a cabo polos concellos en relación coa xestión de residuos ..........................................................................................................................84
A. Marco normativo .................................................................................................84
B. Exercicio de competencias e actuacións desenvolvidas ..........................................88
ANEXOS ...................................................................................................................... 97
TRAMITE DE ALEGACIÓNS ........................................................................................ 113
193336
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193337
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
ÍNDICE DE CADROS
Cadro 1: Concellos de poboación superior a 10.000 habitantes ..................................................................................... 6
Cadro 2: Concellos fiscalizados por tramo de poboación ................................................................................................ 7
Cadro 3: Mapa reparto poboación ................................................................................................................................ 8
Cadro 4: Concellos fiscalizados Fase II ........................................................................................................................... 8
Cadro 5: Concellos incumpridores Fase I ..................................................................................................................... 14
Cadro 6: Organización en materia de medio ambiente ................................................................................................. 23
Cadro 7: Integración en agrupacións de cidades .......................................................................................................... 25
Cadro 8: Adhesión á Axenda 21 .................................................................................................................................. 27
Cadro 9: Realización dun diagnóstico medioambiental ................................................................................................ 28
Cadro 10: Plan de acción ambiental ............................................................................................................................ 30
Cadro 11: Creación da Comisión de seguimento .......................................................................................................... 31
Cadro 12: Creación dun sistema de indicadores ........................................................................................................... 31
Cadro 13: Declaración ambiental e Plans de comunicación .......................................................................................... 32
Cadro 14: Plan de participación social ......................................................................................................................... 33
Cadro 15: Sistema de xestión medioambiental ............................................................................................................ 36
Cadro 16: Política Medioambiental ............................................................................................................................. 38
Cadro 17: Procedemento de xestión medioambiental .................................................................................................. 40
Cadro 18: Riscos medioambientais .............................................................................................................................. 41
Cadro 19: Programa de xestión ambiental ................................................................................................................... 42
Cadro 20: Supervisión e declaración ambiental ............................................................................................................ 43
Cadro 21: Actuacións ambientais ................................................................................................................................ 45
Cadro 22: Actuacións de difusión ................................................................................................................................ 48
Cadro 23: Axudas para o fomento da defensa medioambiental ................................................................................... 50
Cadro 24: Actuacións ambientais internas ................................................................................................................... 50
Cadro 25: Execución dos programas da Política de gasto 17-Medio ambiente .............................................................. 54
Cadro 26: Evolución programas de gasto medioambientais ......................................................................................... 55
Cadro 26 b : Obrigacións recoñecidas por capítulo de gasto ........................................................................................ 55
Cadro 27: Axudas e subvencións para actuacións medioambientais ............................................................................. 57
Cadro 28: Axudas Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda ....................................................................... 59
Cadro 29: Gasto total en actuacións medioambientais................................................................................................. 63
Cadro 30: Sistemas de medición e avaliación da calidade do aire ................................................................................. 68
Cadro 31: Medidas para a mellora da calidade do aire ................................................................................................ 69
Cadro 32: Actuacións de vixilancia e inspección contaminación atmosférica ................................................................. 69
Cadro 33: Expedientes de inspección contaminación atmosférica ................................................................................. 70
Cadro 34: Ingresos e gastos en materia de contaminación atmosférica ........................................................................ 70
Cadro 35: Exercicio competencias relativas á contaminación luminosa ......................................................................... 74
Cadro 36: Actuacións en relación coa contaminación luminosa .................................................................................... 75
Cadro 37: Mantemento dos niveis de eficiencia enerxética das instalacións de iluminación exterior .............................. 75
Cadro 38: Forma de prestación do servizo de iluminación exterior ............................................................................... 76
193338
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicio 2017-2018
Cadro 39: Ingresos e gastos en materia de contaminación luminosa ............................................................................ 77
Cadro 40: Exercicio competencias en relación coa contaminación acústica ................................................................... 80
Cadro 41: Sistemas de medición de niveis acústicos .................................................................................................... 80
Cadro 42: Actuacións para a mellora da calidade acústica ........................................................................................... 81
Cadro 43: Actuacións de vixilancia e inspección contaminación acústica ...................................................................... 82
Cadro 44: Expedientes de inspección contaminación acústica ...................................................................................... 83
Cadro 45: Ingresos e gastos en materia de contaminación acústica ............................................................................. 84
Cadro 46: Modelos de xestión de residuos en Galicia .................................................................................................. 87
Cadro 47: Prestación do servizo .................................................................................................................................. 88
Cadro 48: Toneladas de recollida selectiva de residuos domésticos .............................................................................. 89
Cadro 49: Forma de prestación do servizo de recollida selectiva................................................................................... 90
Cadro 50: Puntos limpos fixos (F) e móbiles (M) .......................................................................................................... 92
Cadro 51: Actuacións de difusión e de inspección ....................................................................................................... 93
Cadro 52: Ingresos e gastos en materia de xestión de residuos .................................................................................... 94
Cadro 53: Gasto público por habitante ........................................................................................................................ 95
Cadro 54: Dereitos recoñecidos netos no concepto 302-Servizo de recollida de lixos .................................................... 96
193339
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
ÍNDICE DE GRÁFICOS
Gráfico 1: Nivel de cumprimento da Axenda 21 ........................................................................................................... 34
Gráfico 2: Relevancia das áreas de gasto nos concellos de máis de 10.000 habitantes-exercicio 2017 .......................... 54
Gráfico 3: Relevancia dos programas de gasto en medio ambiente-exercicio 2017 ....................................................... 55
Gráfico 4: Mapa representativo dos modelos de xestión de residuos en Galicia ............................................................ 87
Gráfico 5: Ciclo de funcionamento dos SIX .................................................................................................................. 91
Gráfico 6: Gasto público por habitante ........................................................................................................................ 95
193340
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193341
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
ÍNDICE DE ANEXOS
Anexo I. Cumprimento Axenda 21 ................................................................................................................... 101
Anexo II. Execución dos programas de gasto por concello ................................................................................. 102
Anexo III. Representatividade e evolución das obrigas recoñecidas por áreas de gasto ........................................ 107
Anexo IV. Subvencións Fondo De Compensación Ambiental 2017 ...................................................................... 109
193342
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193343
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
ABREVIATURAS
AAPP ................................................................................................................... Administracións públicas. BEO ........................................................................................................ Bases de execución do orzamento. BOE ....................................................................................................................... Boletín oficial do Estado. DOG ....................................................................................................................... Diario oficial de Galicia. DOUE ......................................................................................................... Diario oficial da Unión Europea. DRN .................................................................................................................. Dereitos recoñecidos netos. EELL ................................................................................................................................. Entidades Locais. ENS ......................................................................................................... Esquema Nacional de Seguridade. ICAL ...................................................................................................... Instrucións de Contabilidade Local. IXAE ................................................................................... Intervención xeral da administración do Estado. INE ............................................................................................................. Instituto nacional de estatística. LALG .................................................................................... Lei 5/1997 de Administración Local de Galicia. LRBRL .............................................................................. Lei 7/1985 reguladora das bases de réxime local. LRXPAC ........ Lei de réxime xurídico das administracións públicas e do procedemento administrativo común. LTAIBG ........................................ Lei 19/2013 de transparencia, acceso á información pública e bo goberno LXO ........................................................................................................... Lei 47/2003 Xeral orzamentaria. MINFAP ........................................................................... Ministerio de Facenda e Administracións Públicas. OOAA ..................................................................................................................... Organismo Autónomo. OEOEL .............................................. Orde 3565/2008 sobre estrutura dos orzamentos das entidades locais. ORN ................................................................................................................... Obrigas recoñecidas netas. PIB ........................................................................................................................... Produto interior bruto. RBEL ......................................................................................... Regulamento de bens das entidades locais. RD500 ............................................................................................. Real decreto 500/1990 de orzamentos. RDL ................................................................................................................................... Real Decreto Lei. RDLex .................................................................................................................... Real Decreto Lexislativo. RSCL ................................................................................ Regulamento de servizos das corporacións locais. TRLRFL ..................................................................... Texto refundido da Lei reguladora das facendas locais. TRRL ........................................ Texto refundido das disposicións legais vixentes en materia de réxime local.
193344
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
4
I. INTRODUCIÓN
I.1 INICIATIVA DO PROCEDEMENTO
De conformidade co establecido na Lei 6/1985, do 24 de xuño, do Consello de Contas de Galicia,
o Pleno da Institución, en sesión celebrada o 20 de decembro de 2017, acordou incluír no seu
programa anual de actuacións para 2018 a realización dunha fiscalización sobre a actuación das
entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017 e inicio do 2018.
Esta fiscalización encádrase no marco das actuacións comúns na esfera local do Tribunal de
Cuentas e dos Órganos de control externo e abarca aos concellos de poboación superior a
10.000 habitantes e ten como ámbito temporal o exercicio 2017 e ata maio de 2018.
A Comisión de Coordinación do Tribunal de Contas e dos OCEx de ámbito local, entendendo a
materia medioambiental de interese prioritario, acordou a realización en 2018 desta fiscalización
coordinada.
A procura do desenvolvemento sostible, entendido como a situación na que o transcurso da
actividade económica permita satisfacer as necesidades do presente sen comprometer as das
xeracións futuras, tivo a súa plasmación na Axenda 21 que xurdiu da Conferencia das Nacións
Unidas sobre medio ambiente e desenvolvemento celebrada en Rio de Xaneiro en 1992. A
Axenda 21 é un plan de Acción das Nacións Unidas, subscrito pola práctica totalidade dos países
do mundo, no que se establecen de forma detallada as accións a emprender polos gobernos para
integrar o medio ambiente e o desenvolvemento económico e social no horizonte do século XXI.
En maio de 1994 celebrouse na localidade danesa de Aalborg a primeira Conferencia Europea de
Cidades Sustentables. Nela aprobouse a Carta de Aalborg, na que se recollen os principios e
recomendacións que deberán seguir os pobos e cidades de Europa para lograr os obxectivos da
sustentabilidade.
A adhesión á Carta de Aalborg supón iniciar o proceso da Axenda 21 Local como ferramenta de
planificación participativa da xestión municipal que impulse aos concellos e aos distintos actores
sociais a traballar conxuntamente para que a cidade avance cara ao desenvolvemento
sustentable.
No ámbito da Unión Europea ten especial relevancia a Decisión Nº1386/2013/UE do Parlamento
Europeo e do Consello, do 20 de novembro de 2013, relativa ao “Programa Xeral de Acción da
193345
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
5
Unión en materia de Medio Ambiente ata 2020: Vivir ben, respectando os límites do noso
planeta.”
O artigo 25 da Lei 7/1985, do 2 de abril, Reguladora das Bases do Réxime Local (LRBRL),
establece como competencia propia do municipio o medio ambiente urbano, en particular o
referido a parques e xardíns, xestión dos residuos sólidos urbanos e protección contra a
contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas urbanas. Pola súa parte o artigo 26
da LRBRL establece a obrigatoriedade da prestación destes servizos de medio ambiente urbano
para os municipios de máis de 50.000 habitantes, dispoñendo así mesmo que todos os
municipios deberán prestar o servizo de recollida de residuos.
A actuación dos concellos en materia ambiental desenvólvese, fundamentalmente, en dúas liñas:
- Por unha banda a través do exercicio das competencias de carácter normativo que lles
corresponden, mediante:
- O desenvolvemento e adaptación ao seu ámbito da lexislación estatal e autonómica
existente.
- A aprobación de regulamentos, ordenanzas ou outras disposicións municipais.
- A adopción de disposicións para o exercicio das súas competencias propias que afecten
ou leven efectos ambientais.
- A regulación de taxas, exaccións e medidas de natureza análoga para protexer e
restaurar o medio, e a previsión de multas e sancións para o caso de contravención da
normativa.
- A segunda liña de actuación dos concellos en materia ambiental diríxese ao desenvolvemento
das súas competencias de xestión e á supervisión e control da súa execución, tanto no que se
refire á actividade desempeñada no municipio e para a prestación dos servizos municipais, como
no relativo á xestión levada a cabo polos concellos no seu propio desenvolvemento interno.
I.2 ÁMBITO DA FISCALIZACIÓN
I.2.1 ÁMBITO SUBXECTIVO
O ámbito subxectivo da primeira fase da fiscalización está constituído polos concellos de Galicia
de poboación superior aos 10.000 habitantes, o que supón un total de 55 concellos, que
representan o 17,57% dos 313 concellos de Galicia e o 69,82% da poboación total ao 1 de
xaneiro de 2017.
193346
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
6
No seguinte cadro relaciónanse os concellos que foron obxecto da fiscalización.
Cadro 1: Concellos de poboación superior a 10.000 habitantes
Provincia Concello Habitantes 01/01/2017 Tramo de poboación
Pontevedra Vigo 292.986 Máis de 50.000
A Coruña A Coruña 244.099 Máis de 50.000
Ourense Ourense 105.636 Máis de 50.000
Lugo Lugo 97.995 Máis de 50.000
A Coruña Santiago de Compostela 96.456 Máis de 50.000
Pontevedra Pontevedra 82.671 Máis de 50.000
A Coruña Ferrol 67.569 Máis de 50.000
A Coruña Narón 39.280 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Vilagarcía de Arousa 37.479 De 20.001 a 50.000
A Coruña Oleiros 35.198 De 20.001 a 50.000
A Coruña Arteixo 31.534 De 20.001 a 50.000
A Coruña Carballo 31.195 De 20.001 a 50.000
A Coruña Ames 30.835 De 20.001 a 50.000
A Coruña Culleredo 29.982 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Redondela 29.392 De 20.001 a 50.000
A Coruña Ribeira 27.159 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Cangas 26.490 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Marín 24.637 De 20.001 a 50.000
A Coruña Cambre 24.348 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Ponteareas 22.893 De 20.001 a 50.000
Pontevedra A Estrada 20.700 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Lalín 20.075 De 20.001 a 50.000
Pontevedra O Porriño 19.600 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Moaña 19.439 De 10.001 a 20.000
A Coruña Boiro 18.885 De 10.001 a 20.000
Lugo Monforte de Lemos 18.783 De 10.001 a 20.000
A Coruña Teo 18.478 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Nigrán 17.622 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Sanxenxo 17.241 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Poio 16.871 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Tui 16.860 De 10.001 a 20.000
Lugo Viveiro 15.550 De 10.001 a 20.000
A Coruña Sada 15.242 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Mos 15.132 De 10.001 a 20.000
Lugo Vilalba 14.354 De 10.001 a 20.000
A Coruña Noia 14.295 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Gondomar 14.233 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Cambados 13.900 De 10.001 a 20.000
Ourense Verín 13.889 De 10.001 a 20.000
Ourense O Carballiño 13.854 De 10.001 a 20.000
193347
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
7
Provincia Concello Habitantes 01/01/2017 Tramo de poboación
Pontevedra Tomiño 13.585 De 10.001 a 20.000
Ourense O Barco de Valdeorras 13.581 De 10.001 a 20.000
Lugo Sarria 13.359 De 10.001 a 20.000
A Coruña Fene 13.110 De 10.001 a 20.000
A Coruña Betanzos 12.941 De 10.001 a 20.000
A Coruña Ordes 12.580 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Baiona 12.169 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Bueu 12.145 De 10.001 a 20.000
A Coruña A Laracha 11.281 De 10.001 a 20.000
A Coruña Rianxo 11.188 De 10.001 a 20.000
Ourense Barbadás 10.791 De 10.001 a 20.000
Pontevedra O Grove 10.746 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Vilanova de Arousa 10.361 De 10.001 a 20.000
A Coruña As Pontes de García Rodríguez
10.324 De 10.001 a 20.000
Pontevedra A Guarda 10.051 De 10.001 a 20.000
Total 55 1.891.049,00
Fonte: INE
O reparto por tramos de poboación foi o seguinte:
Cadro 2: Concellos fiscalizados por tramo de poboación
Tramo de poboación Número de Concellos Habitantes 1/1/2017
Máis de 50.000 7 987.412
De 20.001 a 50.000 15 431.197
De 10.001 a 20.000 33 472.440
Total 55 1.891.049
Como se pode apreciar no seguinte mapa, as provincias da Coruña e Pontevedra comprenden a
45 dos 55 concellos fiscalizados, isto é debido a que a maior parte da poboación de Galicia
concéntrase na zona costeira occidental, que abarca desde a fronteira portuguesa ata Ferrol.
193348
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
8
Cadro 3: Mapa reparto poboación
A segunda fase da fiscalización referiuse a unha mostra de 10 concellos, elixida entre os 55
incluídos na primeira fase en atención ás súas características medioambientais e ao seu número
de habitantes, abarcando aos seguintes concellos:
Cadro 4: Concellos fiscalizados Fase II
Provincia Concello Habitantes 01/01/2017
Tramo de poboación
Pontevedra Vigo 292.986 Máis de 50.000
A Coruña A Coruña 244.099 Máis de 50.000
Lugo Lugo 97.995 Máis de 50.000
Pontevedra Pontevedra 82.671 Máis de 50.000
Pontevedra Vilagarcía de Arousa 37.479 De 20.001 a 50.000 A Coruña Arteixo 31.534 De 20.001 a 50.000 A Coruña Ames 30.835 De 20.001 a 50.000 Pontevedra Sanxenxo 17.241 De 10.001 a 20.000 Pontevedra Baiona 12.169 De 10.001 a 20.000 A Coruña As Pontes de García Rodríguez 10.324 De 10.001 a 20.000
Total 10 857.333
193349
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
9
1.2.2 ÁMBITO OBXECTIVO
O ámbito obxectivo refírese ás actuacións en materia ambiental levadas a cabo polas entidades
que constitúen o ámbito subxectivo da fiscalización.
1.2.3 ÁMBITO TEMPORAL
No ámbito temporal, a fiscalización estendeuse ás actuacións en materia medioambiental que
tivesen realizado estas entidades no exercicio 2017 e ata maio de 2018, podendo abarcar
aqueles exercicios (anteriores e posteriores) que se consideraron necesarios para a consecución
dos obxectivos previstos.
I.3 TIPO DE FISCALIZACIÓN, OBXECTIVOS E ALCANCE
A fiscalización ten carácter horizontal cun ámbito subxectivo delimitado polas entidades locais de
Galicia con máis de 10.000 habitantes. Tamén se trata dunha fiscalización de cumprimento, en
canto que se verificou a aplicación da lexislación medioambiental e a aprobación polos concellos
de normativa propia na materia. Por último, en canto que se analizaron as medidas adoptadas
polos concellos e a execución dos programas orzamentarios destinados á protección e mellora do
medio ambiente, podemos falar dunha fiscalización operativa.
Os obxectivos xerais desta actuación coordinada do Consello de Contas de Galicia, do Tribunal
de Cuentas e do resto do Órganos de control externo son:
Referidos ás actuacións dos concellos en materia ambiental, de forma global:
1) Analizar en que medida as entidades locais desenvolven actuacións en materia
ambiental, se as mesmas levan a cabo no marco dunha planificación específica, as
principais áreas ás que afectan, a aprobación de normativa referida á materia, así como
as medidas máis relevantes adoptadas para a súa execución.
2) Revisar os programas orzamentarios relativos á protección e mellora do medio ambiente,
así como, no seu caso, a existencia de obxectivos e indicadores nos mesmos.
3) Analizar as accións desenvoltas no seo dos concellos dirixidas a dar cumprimento, no seu
propio funcionamento interno, á defensa e protección do medio ambiente e a manter o
equilibrio ecolóxico.
4) Determinar a adopción polos concellos de medidas para a difusión entre a poboación de
hábitos persoais e sociais dirixidos á defensa e protección do medio ambiente e a manter
o equilibrio ecolóxico.
193350
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
10
Referidos ás actuacións dos concellos en relación coas contaminacións atmosférica, luminosa
e acústica e á recollida selectiva de residuos sólidos urbanos:
5) Verificar o efectivo exercicio polas entidades locais das obrigacións legalmente
establecidas no exercicio das súas competencias en relación coa contaminación
atmosférica, contaminación luminosa, contaminación acústica e coa recollida selectiva de
residuos sólidos urbanos.
6) Examinar as actuacións e medidas específicas adoptadas en materia ambiental polas
entidades locais para o desenvolvemento da xestión do municipio e a prestación dos
servizos públicos en relación coa contaminación atmosférica, contaminación luminosa,
contaminación acústica e coa recollida selectiva de residuos sólidos urbanos.
7) Avaliar a execución dos programas orzamentarios destinados á protección contra a
contaminación atmosférica, contaminación luminosa, contaminación acústica e coa
recollida selectiva de residuos sólidos urbanos, e no seu caso, daqueloutros con posibles
efectos nas mesmas.
En canto ao seu alcance, a fiscalización desenvolveuse en dúas fases. Na primeira realizouse un
exame global das actuacións e medidas adoptadas en materia medioambiental polas entidades
locais e o seu coste e financiamento.
Posteriormente, desenvolveuse unha análise máis concreta de actuacións específicas en materia
de contaminación atmosférica, contaminación luminosa, contaminación acústica e recollida
selectiva de residuos sólidos urbanos.
O desenvolvemento desta fiscalización levouse a cabo mediante tramitación electrónica a través
da área restrinxida da sede electrónica do Tribunal de Cuentas. Acompañando ás notificacións da
fiscalización enviáronse guías coas instrucións de acceso, tramitación e remisión dos formularios,
indicándose as ligazóns de acceso ao trámite.
I.4 NORMATIVA REGULADORA
A normativa reguladora da materia obxecto de fiscalización inclúese, fundamentalmente, nas
seguintes disposicións ordenadas por competencia, rango e datas:
LEXISLACIÓN ESTATAL E DA UNIÓN EUROPEA
- Regulamento (CE) nº 1221/2009 do Parlamento Europeo e do Consello, do 25 de novembro
de 2009, relativo á participación voluntaria de organizacións nun sistema comunitario de xestión
193351
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
11
e auditoría ambientais ( EMAS), e polo que se derrogan o Regulamento (CE) 761/2001 e as
Decisións 2001/681/CE e 2006/193/CE da Comisión.
- Regulamento (CE) nº 66/2010 do Parlamento Europeo e do Consello do 25 de novembro de
2009, relativo á etiqueta ecolóxica da Unión Europea.
- Regulamento (UE) nº 1293/2013 do Parlamento Europeo e do Consello, do 11 de decembro
de 2013, relativo ao establecemento dun Programa de Medio Ambiente e Acción polo Clima
(LIFE) e polo que se derroga o Regulamento (CE) nº 614/2007.
- Directiva 2002/49/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do 25 de xuño de 2002 sobre
avaliación e xestión do ruído ambiental (DOCEL 189, 18 de xullo).
- Directiva 2001/42/CE, do Parlamento Europeo e do Consello, do 27 de xuño de 2001, relativa
á avaliación dos efectos de determinados plans e programas no medio.
- Directiva 2003/87/CE, do Parlamento Europeo e do Consello, do 13 de outubro de 2003, pola
que se establece un réxime para o comercio de dereitos de emisión de gases de efecto
invernadoiro.
- Directiva 2004/35/CE, do Parlamento Europeo e do Consello, do 21 de abril de 2004, sobre
responsabilidade ambiental en relación coa prevención e reparación de danos ambientais.
- Directiva 2011/92/UE, do Parlamento Europeo e do Consello, do 13 de decembro de 2011,
relativa á avaliación das repercusións de determinados proxectos públicos e privados sobre o
medio ambiente (modificada por Directiva 2014/52/UE do Parlamento Europeo e do Consello do
16 de abril).
- Decisión 1386/2013/UE do Parlamento Europeo e do Consello, do 20 de novembro de 2013,
relativa ao Programa Xeral de Acción da Unión en materia de Medio Ambiente ata 2020 “Vivir
ben, respectando os límites do noso planeta”.
- Lei 34/2007, do 15 de novembro, de calidade do aire e protección da atmosfera (BOE nº 275,
16 novembro).
- Lei 26/2007, do 23 de outubro, de Responsabilidade Ambiental (BOE nº 255, 24 de outubro).
- Real Decreto 2090/2008, do 22 de decembro, polo que se aproba o Regulamento de
desenvolvemento parcial da Lei 26/2007, do 23 de outubro, de Responsabilidade Ambiental
(BOE nº 308, 23 de decembro).
- Lei 2/2011, do 4 de marzo, de Economía Sustentable.
193352
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
12
- Real Decreto Lexislativo 1/2016, do 16 de decembro, polo que se aproba o Texto Refundido
da Lei de Prevención e Control Integrados da Contaminación.
- Real Decreto 102/2011, do 28 de xaneiro, de mellora da calidade do aire (BOE nº 25, 29
xaneiro).
- Lei 21/2013, do 9 de decembro, de Avaliación Ambiental (BOE nº 296, 11 decembro).
- Real Decreto Lexislativo 1/2016, do 16 de decembro, polo que se aproba o texto refundido da
Lei de prevención e control integrados da contaminación (BOE nº 316, 31 de decembro).
- Lei 42/2007, do 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da Biodiversidade (BOE nº 299, 14
de decembro).
- Real Decreto Lexislativo 1/2001, do 20 de xullo, polo que se aproba o texto refundido da Lei
de Augas (BOE nº 176, 24 de xullo).
- Lei 27/2006, do 18 de xullo, pola que se regulan os dereitos de acceso á información, de
participación pública e de acceso á xustiza en materia de medio ambiente (incorpora as
Directivas 2003/4/CE e 2003/35/CE) (BOE nº 171, 19 de xullo).
- Real Decreto 1890/2008, do 14 novembro, aproba o Regulamento de eficiencia enerxética en
instalacións de iluminación exterior e as súas Instrucións técnicas complementarias EA-01 a EA-
07 (BOE 279, 19 de novembro).
- Lei 37/2003, do 17 de novembro, do Ruído (BOE nº 276, 18 de novembro).
- Real Decreto 1513/2005, do 16 decembro, de Avaliación e xestión do ruído medioambiental
(BOE nº 301, 17 de decembro).
- Real Decreto 1367/2007, do 19 de outubro, polo que se desenvolve a Lei 37/2003, do 17 de
novembro, do Ruído, no referente a zonificación acústica, obxectivos de calidade e emisións
acústicas (BOE nº 254, 23 de outubro).
- Lei 22/2011, do 28 xullo, de Residuos e solos contaminados (BOE nº 181, 29 de xullo).
- Lei 7/1985, do 2 de abril, reguladora das bases do réxime local (BOE nº 80, 3 de abril).
- Real decreto lexislativo 781/1986, do 18 de abril, polo que se aproba o texto refundido das
disposicións legais vixentes en materia de réxime local (BOE nº 96, 24 de abril).
- LEXISLACIÓN AUTONÓMICA
- Estatuto de Autonomía de Galicia - Lei orgánica 1/1981 (DOG nº 24, 1 de outubro; BOE nº
193353
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
13
101, 28 de abril).
- Lei 5/1997, do 22 de xullo, de Administración Local de Galicia (DOG nº 149, 5 de agosto).
- Lei 1/1995, do 2 de xaneiro, de protección ambiental de Galicia (DOG nº 29, 10 de febreiro;
BOE nº 143, 16 de xuño).
- Lei 8/2009, do 22 de decembro, pola que se regula o aproveitamento eólico en Galicia e
créanse o canon eólico e o Fondo de Compensación Ambiental (DOG nº 252, 29 de decembro;
BOE nº 30, do 4 de febreiro de 2010).
- Lei 8/2002, do 18 de decembro, de protección do ambiente atmosférico de Galicia (DOG nº
252, 31 de decembro; BOE nº 18, 21 de xaneiro de 2003).
- Decreto 83/2018, do 26 xullo, aproba o Plan básico de Galicia (DOG nº 162, 27 de agosto).
- Decreto 106/2015, do 9 de xullo, sobre contaminación acústica de Galicia (DOG nº 145, 3 de
agosto).
- Lei 10/2008, do 3 novembro, de Residuos de Galicia (DOG nº 224, 18 de novembro).
- Plan de xestión de residuos urbanos de Galicia (PGRUG) 2010-2020.
- Lei 9/2010, do 4 de novembro, de augas de Galicia (DOG nº 222, 18 de novembro).
- Lei 2/2016, do 10 de febreiro, do solo de Galicia (DOG nº 34, 19 de febreiro).
- Decreto 143/2016, do 22 de setembro, polo que se aproba o Regulamento da Lei 2/2016, do
10 de febreiro, do solo de Galicia (DOG nº 213, 9 de novembro).
LEXISLACIÓN DE CONTROL EXTERNO
- Lei orgánica 2/1982, do 12 de maio, do Tribunal de Cuentas (BOE nº 121, do 21 de maio).
- Lei 6/1985, do 24 de xuño, do Consello de Contas de Galicia (DOG nº 130, do 9 de xullo).
- Lei 8/2015, do 7 de agosto, de reforma da Lei 6/1985, do 24 de xuño, do Consello de Contas
(DOG nº 164, do 28 de agosto de 2015).
- Regulamento de réxime interior do Consello de Contas de Galicia do 23 de febreiro de 2017
(DOG nº 46, do 7 de marzo).
193354
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
14
I.5 LIMITACIÓNS AO ALCANCE
Con carácter xeral os concellos non prestaron adecuadamente a colaboración necesaria para a
realización dos traballos de campo, achegando tardiamente e, en moitos casos, de forma
incompleta a información e documentación que se estimou necesaria para a realización desta
fiscalización, por isto o seu desenvolvemento viuse entorpecido, provocando que non se puidese
cumprir co cronograma previsto polo Consello de Contas para o desenvolvemento dos traballos,
que non se puidese contrastar a información coa documentación correspondente e que, polo
tanto, os datos obtidos non son totalmente fiables.
O día 16 de maio de 2018 iniciouse a primeira fase do trámite da fiscalización, comunicando por
escrito aos 55 concellos os obxectivos xerais da fiscalización e a forma na que se ía desenvolver a
mesma, establecendo como data derradeira para a rendición o 15 de xuño. Finalizado este prazo
e dado que só un escaso número de concellos cumpriran co deber de colaboración recollido no
artigo 23 da Lei 6/1985, do Consello de Contas de Galicia, fíxose un segundo requirimento
poñendo como data límite o 7 de xullo, sen que tampouco se obtivese a colaboración dun total
de 17 concellos a pesar de que tamén se fixeron recordatorios a través de correo electrónico e
por teléfono.
Finalmente, despois de múltiples comunicacións e de recordarlles directamente aos alcaldes a
súa obriga de colaboración, cumprimentaron o trámite na sede electrónica do Tribunal de
Cuentas 53 dos 55 concellos incluídos na fiscalización, pechándose o trámite o 4 de xuño de
2019 coa limitación de que varias entidades só cumprimentaron os cuestionarios sen acompañar
en todo ou en parte a documentación que se esixía nos mesmos.
Os concellos que non enviaron a información incumprindo co seu deber de colaboración,
supoñendo polo tanto unha limitación ao alcance da fiscalización, foron:
Cadro 5: Concellos incumpridores Fase I
Provincia Concello Habitantes 01/01/2017
A Coruña Sada 15.242
Pontevedra Vilanova de Arousa 10.361
O 11 de decembro de 2018 iniciouse a segunda fase da fiscalización coa notificación aos 10
concellos obxecto da mostra, cumprindo todos coa súa obriga de colaboración, aínda que con
moitos atrancos e retrasos, pechándose tamén o trámite o 4 de xuño de 2019.
193355
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
15
II. CONCLUSIÓNS
Como resultado da fiscalización realizada sobre as actuacións das entidades locais de Galicia en
materia medioambiental nos exercicios 2017 e 2018 despréndense as seguintes conclusións:
II.1. RESPONSABILIDADE DO ENTE FISCALIZADO
Os diferentes órganos municipais deben garantir que as actividades, operacións orzamentarias e
financeiras e a información reflectidas nos seus estados financeiros resultan conformes coas
normas aplicables. Así mesmo son responsables do sistema de control interno que consideren
necesario para garantir que a actividade revisada estea libre de incumprimentos legais e de
incorreccións materiais debidas a fraude ou erro.
II.2. RESPONSABILIDADE DO CONSELLO DE CONTAS
A responsabilidade do Consello de Contas de Galicia é a de expresar unha conclusión de
auditoría sobre a xestión e sobre o cumprimento da legalidade en materia de medio ambiente
por parte das entidades incluídas no ámbito subxectivo deste informe, sobre as obrigas derivadas
da normativa aplicable en cada unha das áreas obxecto de fiscalización, así como o respecto aos
principios contables e orzamentarios.
Para alcanzar os obxectivos establecidos para este informe realizouse unha análise da
documentación remitida polas entidades fiscalizadas de conformidade cos Principios
fundamentais de fiscalización das Institucións Públicas de Control Externo. Esta normativa esixe o
cumprimento dos requirimentos de ética así como a planificación e execución da auditoría co fin
de obter unha seguridade razoable de que as actividades revisadas resulten, en todos os
aspectos significativos, conformes coa normativa aplicable.
II.3. CONCLUSIÓNS SOBRE AS ACCIÓNS XERAIS DAS ENTIDADES LOCAIS EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL
II.3.1 PLANIFICACIÓN E XESTIÓN MEDIOAMBIENTAL LEVADAS A CABO POLOS CONCELLOS
Produciuse unha escasa asunción de compromisos medioambientais polos concellos e un
desenvolvemento incompleto das actuacións de planificación medioambiental que recolle a
Axenda 21 así como das ferramentas de implantación dun Sistema de xestión ambiental.
193356
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
16
1. Dos 53 concellos analizados, 20 non dispoñen dunha unidade específica dedicada á xestión
desta materia. Delas, 3 entidades dispoñen de persoal técnico en materia medioambiental
adscrito a outras unidades e 17 non contan con unidade nin con persoal especializado.
2. A dotación de especialistas nas entidades que dispoñían de unidade específica na materia
maniféstase insuficiente. En 9 dos 33 concellos que dispoñen de departamentos específicos
con competencia en materia de medio ambiente non se dotou persoal técnico especializado e,
ademais, os concellos de menos de 50.000 habitantes só contan de media cun técnico
medioambiental.
3. Adhesión a Axenda 21. A asunción deste compromiso medioambiental polos concellos foi moi
escasa, xa que só 18 entidades se adheriron aos compromisos de desenvolvemento
sustentable da Carta de Aalborg. Non asinaron a adhesión 11 entidades entre 20.001 e
50.000 habitantes e 24 entidades entre 10.001 e 20.000 habitantes.
4. Adhesión a outras asociacións ou agrupacións de concellos. A mesma falta de compromiso se
manifesta no feito de que 39 concellos non forman parte das agrupacións da FEMP para a
defensa do medio ambiente. Deles, 25 entidades tampouco están adheridas a Axenda 21.
5. Desenvolvemento da Axenda 21. O cumprimento do protocolo de actuación a que obriga a
Axenda 21 tamén foi escaso xa que, dos 18 concellos que se adheriron a Axenda 21,
unicamente 5 entidades que subscribiron os compromisos da Axenda 21 culminaron o
procedemento establecido para o seu desenvolvemento, polo que para as 13 entidades
restantes a adhesión a este protocolo foi simplemente unha declaración de intencións.
6. A falta de compromiso medioambiental tamén se manifesta na escasa implantación de
Sistemas de xestión ambiental que posibilitarían a certificación e control dos seus proxectos
por unha entidade internacional. Unicamente 12 concellos desenvolveron SXMA e en só 3
casos abarca á totalidade do concello. Non teñen implantado un SXMA 4 entidades de máis
de 50.000 habitantes, os Concellos de Vigo, Lugo, Ourense e Ferrol.
II.3.2 ACTUACIÓNS MEDIOAMBIENTAIS LEVADAS A CABO POLOS CONCELLOS
Detectouse unha carencia de normativa reguladora propia desenvolta en ordenanzas locais, a
actividade de control medioambiental foi moi limitada así como tamén se produciu unha escasa
labor de sensibilización dos propios traballadores. A maior parte das actuacións de mellora da
eficiencia enerxética no seo dos concellos referíronse á redución do consumo eléctrico.
7. Informaron contar con normativa na materia medioambiental 38 concellos, aínda que non en
todos os casos se trata de ordenanzas aprobadas especificamente para a regulación de
193357
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
17
actividades con repercusión medioambiental, como é o caso das ordenanzas de limpeza viaria
ou do uso das praias.
8. A maioría dos concellos (41) realizaron actividades de sensibilización da cidadanía sobre os
problemas medioambientais.
9. O 58% dos concellos realizaron actuacións de inspección e control para detectar a comisión
de infraccións da normativa medioambiental. A maior parte dos 22 concellos (42%) que non
levaron a cabo estas actuacións teñen menos de 20.000 habitantes.
10. Unicamente 7 concellos non tomaron ningunha medida dirixida a promover no propio
funcionamento interno a protección do medio ambiente, aínda que os que as aplicaron
fixérono de forma puntual. Ademais, foi moi escaso o número de concellos que realizaron
actividades de formación dos seus traballadores, só 13 entidades.
11. Soamente 8 concellos concederon axudas ou subvencións dirixidas a actuacións de
protección do medio ambiente, trátase fundamentalmente de convenios con entidades ou
asociacións sen fin de lucro.
II.3.3 GASTOS E INGRESOS EN MATERIA DE MEDIO AMBIENTE
Acúsase pouca relevancia cuantitativa dos gastos na protección medioambiental, inadecuada
contabilización tanto dos ingresos como dos gastos que teñen como finalidade a xestión,
protección e mellora do medio ambiente e falta de definición de obxectivos e indicadores que
permitan verificar o grado de cumprimento dos gastos nesta materia.
12. No exercicio 2017 os gastos en medio ambiente tiveron moi pouca relevancia xa que non
chegaron ao 3% do importe total dos servizos públicos básicos.
13. Non se contabilizan adecuadamente os créditos en función da súa finalidade e dos
obxectivos que con eles se pretende conseguir, de acordo coa clasificación por áreas de gasto,
políticas de gasto e grupos de programas que se detallan na Orde EHA/2565/2008, do 3 de
decembro, que aproba a estrutura dos orzamentos das entidades locais.
14. Aínda que algúns concellos manifestaron contar con obxectivos e indicadores orzamentarios
para o grupo de programa 172–Protección e mellora do medio ambiente, ningún deles
aportou información sobre os mesmos.
15. Un total de 34 concellos informaron ter recibido subvencións para proxectos en materia de
medio ambiente, cun total de dereitos recoñecidos 3.416.026 euros; os fondos procederon
fundamentalmente da Comunidade Autónoma e das Deputacións provinciais. Os datos
aportados polos concellos non coinciden en termos globais cos subministrados polas
administracións concedentes.
193358
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
18
16. A Xunta de Galicia destinou a esta materia o Fondo de compensación ambiental cun total
de 11 millóns de euros e outras liñas de subvencións da Consellería de Medio Ambiente,
Territorio e Vivenda por importe de 3.564.709 de euros. As 4 Deputacións provinciais tamén
contemplaron nos seus orzamentos axudas en materia medioambiental. A maior parte dos
concellos beneficiarios destas axudas son entidades locais con menos de 10.000 habitantes.
II.4. CONCLUSIÓNS SOBRE AS ACTUACIÓNS ESPECÍFICAS LEVADAS A CABO POLOS CONCELLOS EN RELACIÓN COA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA, LUMINOSA, ACÚSTICA E A XESTIÓN DE RESIDUOS
Practicamente non existe regulación municipal nin se realizan controles da calidade do aire, da
contaminación luminosa ou acústica; é moi escasa a labor dos concellos cara a concienciación
ambiental dos cidadáns; non se contabilizan adecuadamente os créditos en función da súa
finalidade e dos obxectivos que con eles se pretende conseguir, de acordo coa clasificación por
áreas de gasto, políticas de gasto e grupos de programas que se detallan na Orde
EHA/2565/2008, que aproba a estrutura dos orzamentos das entidades locais.
II.4.1 CONCLUSIÓNS EN RELACIÓN COAS ACTUACIÓNS EN MATERIA DE CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA.
17. Soamente o concello de Vigo ten unha ordenanza específica respecto da contaminación
atmosférica, aínda que non está adaptada á Lei 34/2007, de calidade do aire e protección
da atmosfera.
18. Unicamente 5 dos 10 concellos analizados teñen adaptado o plan urbanístico á Lei
34/2007, de calidade do aire e protección da atmosfera.
19. En canto á a realización de medicións e avaliacións da calidade do aire, só A Coruña e
Pontevedra as levaron a cabo.
20. O Concello da Coruña é o único que ten un protocolo de actuación no caso de superar os
obxectivos de calidade atmosférica.
21. Ningún concello dispón de plans ou programas para o cumprimento e mellora de obxectivos
de calidade do aire.
22. Só os 4 concellos de máis de 50.000 habitantes analizados na segunda fase da fiscalización
adoptaron medidas dirixidas a cumprir cos obxectivos de calidade do aire marcados polo RD
Lexislativo 102/2011, relativo á mellora da calidade do aire.
23. Os Concellos de Pontevedra e Vigo foron os únicos que realizaron actuacións de control e
inspección en materia de contaminación atmosférica. Lugo, As Pontes e Sanxenxo realizan o
193359
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
19
control nos casos de solicitude de licencia de actividade, comunicacións previas ou
declaración responsable de inicio de actividade.
24. Ningún concello emprega o programa orzamentario 1721-Protección contra a
contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas urbanas para a contabilización
dos gastos relativos á contaminación atmosférica nin ten establecido indicadores
orzamentarios en relación con este tipo de contaminación.
II.4.2 CONCLUSIÓNS EN RELACIÓN COAS ACTUACIÓNS EN MATERIA DE CONTAMINACIÓN LUMINOSA.
25. Vigo é o único concello que ten normativa propia que está adaptada ao RD 1890/2008,
Regulamento de eficiencia enerxética en instalacións de iluminación exterior.
26. En ningún concello se realizou unha zonificación luminosa do seu territorio nin se declarou
algunha zona de especial protección
27. Non existen protocolos de actuación para os casos de superación dos niveis de calidade
luminosa en ningún concello examinado nesta segunda fase.
28. Unicamente os Concellos da Coruña, As Pontes, Vigo e Vilagarcía, realizaron estudios ou
auditorías enerxéticas e luminosas da iluminación pública e, deles, só A Coruña e Vigo
teñen plans estratéxicos ou de acción para definir obxectivos xerais e accións para
conseguilos.
29. Os Concellos de Ames, As Pontes, Arteixo, A Coruña e Baiona non realizaron ningunha
actuación en relación coa prevención e redución da contaminación luminosa.
30. Os concellos de Pontevedra, Vigo e Vilagarcía son os únicos que observan os requisitos de
mantemento dos niveis de eficiencia enerxética na iluminación exterior e que teñen as
instalacións certificadas cunha etiqueta de cualificación enerxética.
31. Non se realizan inspeccións coa finalidade de garantir o cumprimento da normativa en
materia de contaminación luminosa.
32. Só o concello de Arteixo emprega o programa orzamentario 1721-Protección contra a
contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas urbanas para a contabilización
dos gastos relativos á contaminación luminosa e ningunha entidade ten establecido
indicadores orzamentarios en relación con este tipo de contaminación.
193360
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
20
II.4.3 CONCLUSIÓNS EN RELACIÓN COAS ACTUACIÓNS EN MATERIA DE CONTAMINACIÓN ACÚSTICA.
33. Nos Concellos de Ames, Arteixo, As Pontes, Baiona e Vilagarcía non existe normativa
municipal nesta materia, incumprindo o disposto na Lei 36/2003, do ruído e no Decreto
106/2015 sobre contaminación acústica de Galicia.
34. Unicamente A Coruña e Lugo fixeron unha zonificación do seu territorio en áreas
acústicas. Só os Concellos da Coruña e Vigo elaboraron mapas de ruído e plans de acción.
35. Contan con estacións de medición acústica unicamente os Concellos da Coruña e
Pontevedra.
36. Os concellos de Ames, Arteixo, As Pontes, Baiona e Vilagarcía non realizaron actuacións
de vixilancia e inspección nesta materia.
37. Agás Vigo, ningún concello declarou zonas de especial protección acústica.
38. Só o concello de Pontevedra levou a cabo algún tipo de actuacións para a mellora da
calidade acústica nas instalacións municipais.
39. Soamente o concello de Vigo emprega o programa orzamentario 1721-Protección contra a
contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas urbanas para a contabilización
dos gastos relativos á contaminación acústica e ten establecidos indicadores
orzamentarios en relación con este tipo de contaminación.
II.4.4 CONCLUSIÓNS EN RELACIÓN COA XESTIÓN DE RESIDUOS.
40. Nos Concellos de Ames, As Pontes, Lugo, Baiona e Vilagarcía non existe normativa
municipal na materia. O Concello de Ames réxese pola normativa na materia da
Mancomunidade do Barbanza
41. Só Arteixo ten elaborado o programa de xestión de residuos previsto pola la Lei 22/2011 e
pola Lei de residuos de Galicia.
42. Incúmprese coa obriga de elaborar e publicar un informe anual sobre a situación da
produción e xestión dos residuos.
43. Só 3 concellos realizaron unha recollida separada de biorresiduos susceptibles de
compostaxe.
44. En canto á forma de xestión do servizo de recollida e transporte de residuos domésticos 7
dos concellos empregan a xestión indirecta, formalizada en contratos de concesión ou de
servizos; o Concello de Baiona presta o servizo con persoal propio; en Ames préstase o
servizo a través da Mancomunidade da Serra do Barbanza e en Arteixo a través do
Consorcio das Mariñas.
193361
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
21
45. A maioría dos concellos xestiona o servizo de recollida separada de residuos de forma
indirecta, formalizado a través da adhesión ao convenio marco ou asinando directamente
un convenio con algunha das entidades xestoras dos sistemas integrados de xestión
autorizadas.
46. Foi escasa a labor de sensibilización cara a fomentar a diminución na xeración de residuos
e incrementar a separación de orixe.
47. Só o concello de Vigo ten establecidos indicadores orzamentarios para o seguimento dos
gastos rexistrados nos programas 1621. Recollida de residuos e 1622. Xestión de residuos.
III. RECOMENDACIÓNS
1. Todos os concellos deberían adherirse aos compromisos da Carta de Aalborg e participar coa
súa xestión municipal nas actuacións que contempla a Axenda 21 cara ao desenvolvemento
sustentable.
2. O compromiso dos concellos cos problemas medioambientais non se manifesta só coa mera
adhesión a organizacións ou instrumentos como a Carta de Aalborg. Os concellos deben
tratar de completar o desenvolvemento dos compromisos da Axenda 21 e das organizacións
de entidades locais ás que se sume .
3. É recomendable que as entidades locais se doten de sistemas de xestión ambiental
homologables que lles axuden a organizarse e determinar as prácticas, procedementos e
recursos para levar a cabo a política ambiental.
4. O complexo desenvolvemento das competencias en materia de medio ambiente das entidades
locais supón que todas elas deberían contar cun departamento específico para esta área,
dotado de suficiente e cualificado persoal que sexa capaz de xestionar os obxectivos
medioambientais recollidos pola Axenda 21.
5. Todos os concellos deberían incrementar a súa labor de concienciación dos cidadáns na
necesidade de adoptar hábitos persoais e sociais que contribúan ao logro dun
desenvolvemento sustentable. Débese, así mesmo, incrementar a divulgación dos datos
medioambientais de cada concello.
6. Todos os concellos deberían incrementar a súa labor de control das infraccións
medioambientais e dos índices de contaminación.
7. Os concellos deberían dotarse de unha normativa propia que desenvolva as súas
competencias en materia medioambiental e lles permita realizar unha xestión máis acorde
coas súas circunstancias e cos obxectivos de defensa do medio ambiente. En particular, os
193362
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
22
concellos de máis de 100.000 habitantes deben ser máis escrupulosos no cumprimento das
obrigas ás que están sometidos pola lexislación medioambiental.
8. Débese mellorar na adecuada contabilización dos créditos en función da súa finalidade e dos
obxectivos que con eles se pretende conseguir, de acordo coa clasificación por programas
establecida pola Orde EHA/2565/2008, que aproba a estrutura dos orzamentos das entidades
locais.
IV. RESULTADOS DA FISCALIZACIÓN
IV.1 ACCIÓNS XERAIS DAS ENTIDADES LOCAIS EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL
IV.1.1 PLANIFICACIÓN MEDIOAMBIENTAL LEVADA A CABO POLOS CONCELLOS
O obxecto deste apartado é analizar en que medida as entidades locais desenvolven actuacións
en materia ambiental e se as mesmas se levan a cabo no marco dunha planificación específica;
tamén se trata de determinar as principais áreas ás que afectan, así como as medidas máis
relevantes adoptadas para a súa execución.
A. ORGANIZACIÓN DOS CONCELLOS EN RELACIÓN CO MEDIO AMBIENTE
Trátase neste punto de coñecer se os concellos contan con departamentos con competencias
específicas en materia de medio ambiente e, se é o caso, o número e cualificación do persoal que
teñan adscrito.
Un total de 33 concellos, o 60%, dispoñen de departamentos específicos con competencia en
materia de medio ambiente, sen embargo 9 deles non están dotados de persoal especialista na
materia. O número medio de persoal técnico adscrito a estas unidades foi de 3 traballadores no
caso das entidades con máis de 50.000 habitantes e de 1 traballador no resto, neste cálculo non
se tiveron en conta aos concellos de Ourense e Vigo que non informaron sobre o seu persoal
técnico.
Pola súa parte, das 20 entidades que non dispoñen dunha unidade específica con competencias
medioambientais, os concellos de Cambre, As Pontes e Viveiro si contan con persoal técnico
especializado, cunha dotación dunha persoa respectivamente.
Dos concellos de máis de 20.000 habitantes só A Estrada, Ponteareas e Oleiros non dispoñen de
departamento con competencias en medio ambiente nin de persoal especializado. Do mesmo
193363
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
23
xeito, o 45% dos 31 concellos de 10.000 a 20.000 habitantes tampouco teñen departamento
específico nin persoal especializado.
No desenvolvemento da fiscalización demostrouse que ter creado un departamento de medio
ambiente non é suficiente garantía dunha boa xestión medioambiental, moitas veces non é mais
cunha declaración de boas intencións, xa que se non se dota de persoal técnico suficiente e
cualificado non se poderá aportar ningún avance na defensa e mellora medioambiental.
As respostas obtidas amosasen no seguinte cadro e no anexo I:
Cadro 6: Organización en materia de medio ambiente
Tramo de poboación Unidade con competencia
medioambiente Concellos con unidade con competencias ambientais
Concellos sen unidade con competencias ambientais
Nº de
Concellos Si Non
Nº de Concellos
Nº técnicos especialistas
Media técnicos
especialistas
C. con persoal con
competencias
C. sen persoal con
competencias
Persoal con competencias
Media de
persoal
Máis de 50.000 7 7 0 7 16 3
De 20.001 a 50.000 15 11 4 11 11 1 1 3 1 1
De 10.001 a 20.000 31 15 16 15 15 1 2 14 2 1
B. ADHESIÓN A AGRUPACIÓNS DE MUNICIPIOS CON OBXECTIVOS MEDIOAMBIENTAIS
Preguntouse aos concellos sobre a súa integración nas principais redes de cidades implicadas na
defensa do medio ambiente ou en outras asociacións que compartan os mesmos obxectivos. No
ámbito nacional, as asociacións máis relevantes son a Rede Española de Cidades polo Clima, a
Rede Española de Cidades Saudables e a Rede de Gobernos Locais +Biodiversidade.
A Rede Española de Cidades polo Clima é unha sección da Federación española de
municipios e provincias que busca lograr una coordinación entre os concellos na loita contra o
cambio climático. Segundo o publicado na súa web están adheridos 23 concellos galegos a esta
rede. Para formar parte da rede os municipios deben determinar un conxunto de actuacións
plasmado nun Plan de Actuación que inclúa medidas nos ámbitos da enerxía, transportes,
edificación e plan urbano, coa finalidade de sentar as bases institucionais para a progresiva
redución da emisión de gases de efecto invernadoiro no municipio.
As cidades que participan na Rede deben asumir os compromisos adoptados no Acordo de París,
aprobado na 21ª Conferencia das Partes da Convención Marco de Nacións Unidas sobre o
Cambio Climático, que establece o marco global de loita contra o cambio climático.
193364
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
24
A Rede Española de Cidades Saudables tamén é una sección da Federación española de
municipios e provincias á que, segundo o publicado na súa web, están adheridos 17 concellos
galegos. A RECS ten entre outros os seguintes obxectivos:
- A promoción e protección da saúde e do benestar dos cidadáns, en concordancia cos
principios de actuación correspondentes ao proxecto “Healthy Cities”, da Organización
Mundial da Saúde.
- Asegurar o intercambio de experiencias e o desenvolvemento de proxectos entre cidades en
materia de promoción e protección da saúde.
- Axudar ás cidades participantes a desenvolver modelos operativos de promoción e protección
da saúde.
- Establecer criterios de avaliación e indicadores unificados que permitan avaliar as actuacións
da promoción e protección da saúde e a acreditación da calidade da súa execución.
Como as anteriores, a Rede de Gobernos Locais +Biodiversidade é outra sección dá
Federación española de municipios e provincias, a cal ten por obxecto a creación dun marco
estable que impulse e promova, no conxunto dos Gobernos Locais, a adopción de políticas, plans
e programas en materia da conservación e o fomento da biodiversidade, a protección do medio
hídrico, a restauración de espazos naturais degradados, a mellora da conectividade ecolóxica e a
salvagarda dos ecosistemas. Están adheridos a esta rede 16 concellos galegos.
Non están integrados en ningunha das agrupacións de municipios da Federación española de
municipios e provincias 39 concellos, o 74%, entre os que se encontra Ferrol. Dos 39 concellos
que non forman parte das agrupacións da FEMP o 64% (25 concellos) tampouco están adheridos
a Axenda 21, dentro destes 25 concellos, hai 7 entidades con máis de 20.000 habitantes,
correspondendo as 18 restantes ao tramo inferior seguinte.
No ámbito da Unión Europea ten especial importancia o Pacto dos Alcaldes para o clima e a
enerxía, polo cal as cidades asinantes comprométense a actuar para apoiar a implantación do obxectivo
europeo de redución dos gases de efecto invernadoiro nun 40 % para 2030 e a adopción dun enfoque
común para o impulso da mitigación e a adaptación ao cambio climático. Dos 53 concellos fiscalizados
están adheridos a esta agrupación 22 entidades. Entre as entidades de máis de 50.000 habitantes, só o
Concello de Ourense non está integrado nesta rede.
No seguinte cadro relaciónanse as entidades adheridas a algunha destas agrupacións:
193365
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
25
Cadro 7: Integración en agrupacións de cidades
Concello Habitantes
2017 Rede Española de
Cidades polo Clima Rede Española de Cidades Saudables
Rede de Gobernos Locais
+Biodiversidade
Pacto dos alcaldes polo
clima
Vigo 292.986 Si Si Non Si
A Coruña 244.099 Si Non Non Si
Ourense 105.636 Si Si Non Non
Lugo 97.995 Si Non Non Si
Santiago de Compostela
96.456 Non Si Non Si
Pontevedra 82.671 Non Si Si Si
Ferrol 67.569 Non Non Non Si
Narón 39.280 Non Non Non Si
Carballo 31.195 Non Non Non Si
Culleredo 29.982 Non Non Si Non
Ribeira 27.159 Non Non Non Si
Cangas 26.490 Non Non Non Si
Cambre 24.348 Non Non Non Si
Ponteareas 22.893 Non Si Non Si
A Estrada 20.700 Non Si Non Non
Boiro 18.885 Non Non Non Si
Monforte de Lemos 18.783 Si Non Non Non
Nigrán 17.622 Non Non Si Non
Sanxenxo 17.241 Non Non Non Si
Poio 16.871 Non Non Non Si
Viveiro 15.550 Si Non Non Non
O Carballiño 13.854 Si Non Si Si
O Barco de Valdeorras
13.581 Non Non Non Si
Fene 13.110 Non Non Non Si
Betanzos 12.941 Non Non Non Si
Bueu 12.145 Non Non Non Si
A Laracha 11.281 Non Non Non Si
Rianxo 11.188 Non Non Non Si
O Grove 10.746 Si Si Si Non
Outros instrumentos aos que concellos galegos manifestan terse adherido son:
193366
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
26
O Pacto de Política Alimentaria Urbana de Milán, no que se fai un chamamento para que
se apliquen sistemas alimentarios sustentables que fomenten a accesibilidade de alimentos
saudables para os habitantes das cidades, a protección da diversidade biolóxica e a redución do
desperdicio de alimentos. Busca a coordinación de políticas para desenvolver sistemas
alimentarios sustentables, inclusivos, seguros e diversificados, para asegurar comida sa e
accesible a todos nun marco de acción baseado nos dereitos, co fin de reducir os desperdicios de
alimentos e preservar a biodiversidade e, ao mesmo tempo, mitigar os efectos do cambio
climático. O Concello de Santiago de Compostela está adherido aos compromisos deste Pacto.
Os concellos de Ferrol, Ourense e O Barco están adheridos á Rede Galega de Concellos pola
Sustentabilidade, que é unha asociación voluntaria de Concellos, promovida conxuntamente
pola Xunta de Galicia e a Federación Galega de Municipios e Provincias (FEGAMP) no ano 2008,
que pretende impulsar o desenvolvemento efectivo dos plans de Sustentabilidade local (Axenda
21 Local).
C. ADHESIÓN Á AXENDA 21 LOCAL
A Axenda 21 defende que sexan os gobernos locais os que impulsen un desenvolvemento
sustentable debido a que son as administracións máis próximas aos problemas que se tentan
investigar e solucionar. O seu artigo 28 fai referencia a que como moitos dos problemas e das
solucións de que se ocupa a Axenda 21 se relacionan coas actividades locais, a participación e a
cooperación das entidades locais van constituir un factor determinante para o logro dos
obxectivos do programa. Os entes locais ocúpanse da creación, do funcionamento e do
mantemento da infraestrutura económica, social e ecolóxica, supervisan os procesos de
planificación, establecen as políticas e as regulamentacións ecolóxicas locais e contribúen á
execución das políticas ambientais nos planos nacional e subnacional. No seu carácter de
autoridade máis próxima á poboación desenvolven unha función importantísima na educación e
na mobilización da cidadanía en prol do desenvolvemento sustentable.
A Axenda 21 fixa os seguintes obxectivos:
• Lograr un desenvolvemento sustentable para o municipio e aumentar a calidade de vida para
os cidadáns.
• Que as autoridades locais realicen consultas coas súas respectivas poboacións e logren un
consenso sobre unha 'Axenda 21 local' para a comunidade.
• Crear redes de información e de intercambio de experiencias, cooperación e coordinación entre
as autoridades locais.
193367
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
27
• Alentar a que as mulleres e os mozos estean representados nos procesos de adopción de
decisións, planificación e execución.
De acordo coa información subministrada, 18 dos 53 concellos de máis de 10.000 habitantes
asinaron a súa adhesión ao desenvolvemento da Axenda 21. Todos os concellos de máis de
50.000 habitantes asinaron os compromisos da Carta de Aalborg; nos outros 2 tramos de
poboación incluídos na fiscalización a porcentaxe de entidades que non se adheriron ronda o
25%, resultando unha cifra moi significativa de 35 concellos que non manifestaron a súa
interese en asumir estes compromisos.
Cadro 8: Adhesión á Axenda 21
Concello Habitantes 2017 Data de adhesión á Axenda 21
Vigo 292.986 28/12/2001
A Coruña 244.099 14/04/2000
Ourense 105.636 02/07/2004
Lugo 97.995 Sen datos
Santiago de Compostela 96.456 27/04/2000
Pontevedra 82.671 27/05/2000
Ferrol 67.569 29/12/2005
Total máis de 50.000 habitantes 7 100%
Arteixo 31.534 27/03/2008
Ames 30.835 21/02/2007
Redondela 29.392 16/03/2004
Lalín 20.075 01/03/2004
Total 20.001 a 50.000 habitantes 4 (15) 27%
Boiro 18.885 26/12/2005
Monforte de Lemos 18.783 15/08/2006
Viveiro 15.550 03/04/2003
O Barco de Valdeorras 13.581 01/07/2008
Ordes 12.580 30/06/2008
A Laracha 11.281 24/10/2012
Rianxo 11.188 16/10/2006
Total 10.001 a 20.000 habitantes 7 (31) 23%
D. AUDITORÍA MEDIOAMBIENTAL
A Auditoría Ambiental Municipal é a base da implantación da Axenda 21, implica a análise, e a
consecuente proposta de actuación con visión integradora, do estado medioambiental dun
193368
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
28
municipio. O seu obxectivo é definir un Plan de Acción Ambiental que permita dirixir o
desenvolvemento futuro baseándoo en criterios de sustentabilidade. Este Plan de Acción vai
permitir o desenvolvemento doutro moito máis amplo como é a Axenda 21 Local.
O proceso de elaboración da Auditoría ambiental debe incluír:
1) Un Diagnóstico ambiental que identifique os impactos, as tendencias e os aspectos sobre
os que se pode incidir para mellorar a calidade ambiental e favorecer o desenvolvemento
sustentable do municipio.
2) Un Plan de Acción que estableza as liñas estratéxicas básicas e as actuacións ou proxectos
que se han de levar a cabo para orientar o municipio no seu conxunto cara á
sustentabilidade
3) Un Plan de Seguimento que garanta a aplicación do Plan de Acción, baseándose nun
sistema de indicadores coa dobre función de determinar a evolución dos parámetros
ambientais e servir de vehículo de comunicación entre os sectores sociais implicados na
transformación da cidade.
D.1) Diagnóstico ambiental
Pediuse aos concellos que informasen sobre se realizaron un diagnóstico para coñecer o estado
inicial do medio ambiente do municipio e o seu grado de finalización, e solicitóuselles, así
mesmo, que acompañasen a documentación na que se plasmou esa diagnose. Contestaron
afirmativamente os seguintes 17 concellos, aínda que en 4 casos non teñen rematada esta
actuación:
Cadro 9: Realización dun diagnóstico medioambiental
Concello Habitantes
2017 Realización dun Diagnóstico
do medio ambiente Situación
Data de inicio
Data de finalización
Vigo 292.986 Si En curso 10/03/2008
A Coruña 244.099 Si Finalizada 10/04/2002 14/08/2003
Ourense 105.636 Si En curso 01/12/2005
Lugo 97.995 Si Finalizada 12/01/2004 30/09/2005
Pontevedra 82.671 Si Finalizada 15/03/2004 10/04/2008
Ferrol 67.569 Si Finalizada 25/12/2005 29/03/2007
Narón 39.280 Si Finalizada 02/01/2013 01/07/2015
Arteixo 31.534 Si En curso 01/03/2007
Ames 30.835 Si Finalizada 12/09/2011 11/09/2012
Redondela 29.392 Si Finalizada 01/07/2005 29/07/2005
193369
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
29
Concello Habitantes
2017 Realización dun Diagnóstico
do medio ambiente Situación
Data de inicio
Data de finalización
Ribeira 27.159 Si Finalizada 27/10/2005 16/01/2007
Marín 24.637 Si Finalizada 01/04/2009 16/04/2009
Boiro 18.885 Si Finalizada 26/09/2016 29/11/2016
Viveiro 15.550 Si Finalizada 01/09/2003 01/12/2004
O Barco de Valdeorras 13.581 Si Finalizada 01/01/2008 01/01/2009
Ordes 12.580 Si Finalizada 15/08/2016 23/10/2016
A Laracha 11.281 Si En curso 01/11/2016
D.2) Plan de acción ambiental
Solicitouse, así mesmo, información sobre a existencia dun Plan de Acción Ambiental no que se
enmarcasen as Liñas estratéxicas, os Programas de actuación e os Proxectos para o
establecemento de medidas de mellora do medio ambiente.
O Plan de acción ambiental elaborarase a partir das conclusións e recomendacións expostas
no documento de Diagnóstico ambiental e é unha ferramenta que permite executar, dunha
maneira coherente e sustentable, as actuacións dirixidas a mellorar o medio ambiente local.
Os obxectivos xerais que rexen a elaboración dun Plan de acción ambiental son os seguintes:
• Reducir as emisións contaminantes.
• Mellorar e conservar a calidade ambiental da entidade Local.
• Protexer e conservar a riqueza natural do territorio.
• Optimizar o uso dos recursos naturais (auga, enerxía ou outros recursos).
• Diminuír a dependencia dos recursos non renovables.
• Promover o exemplo do concello para a cidadanía.
• Fomentar a participación cidadá na toma de decisións.
• Fomentar cambios de hábitos e actitudes por parte da poboación na liña da sustentabilidade.
A definición das Liñas estratéxicas é o primeiro paso a desenvolver dentro do Plan de acción
ambiental. As liñas estratéxicas son os grandes eixos previsibles para a mellora ambiental local e
a progresión cara a un modelo de desenvolvemento sustentable. Deben reflectir a política
ambiental que rexe na entidade Local. Estas grandes áreas temáticas créanse co fin de agrupar
actuacións de mellora ambiental cun obxectivo común, de maneira que a súa execución sexa
máis fácil e que se teña en conta a súa relación.
Dentro dunha Liña estratéxica existen diferentes Programas de actuación, que responden a
cada un dos diversos obxectivos que pretende alcanzar unha Liña estratéxica.
193370
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
30
Dentro de cada Programa de actuación, o Plan de acción ambiental contempla o establecemento
dos Proxectos, que son aqueles traballos e actuacións concretas a realizar para resolver as
carencias e incidencias visualizadas na Diagnose ambiental. Os proxectos deben xustificarse e
desenvolverse por escrito nun documento de presentación. Os datos obtidos foron os seguintes:
Cadro 10: Plan de acción ambiental
Concello Habitantes
2017
Plan de acción
ambiental Situación
Data de inicio
Data de finalización
Definición de liñas
estratéxicas
Programas de
actuación
Proxectos por
programa
Vigo 292.986 Non Non Si Non
A Coruña 244.099 Non Si Si Si
Ourense 105.636 Non Si Non Non
Lugo 97.995 Si Finalizada 30/09/2006 18/07/2007 Si Non Non
Pontevedra 82.671 Si En curso 15/03/2004 Si Si Si
Ferrol 67.569 Si Finalizada 25/12/2005 29/03/2007 Si Non Non
Vilagarcía de Arousa
37.479 Non
Si Si Si
Arteixo 31.534 Si Non iniciada
01/03/2007
Si Si Si
Ames 30.835 Si Finalizada 14/02/2008 06/04/2012 Si Si Si
Redondela 29.392 Non Si Si Non
Boiro 18.885 Si En curso 01/12/2016 Si Si Non
Viveiro 15.550 Si En curso 01/06/2004 Si Si Si
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Finalizada 01/01/2009 01/12/2009 Si Si Si
Sarria 13.359 Non Si Non Si
Ordes 12.580 Si Finalizada 24/10/2016 27/11/2016 Si Non Si
A Laracha 11.281 Non Si Si Non
Dos 9 concellos que abordaron a planificación medioambiental co desenvolvemento dun Plan de
acción ambiental só 5 o teñen rematado. Pódese apreciar que noutras 6 entidades, aínda que
non existe este Plan como tal, si se definiron medidas dirixidas á mellora do medio ambiente
local.
D.3) Plan de seguimento
A implementación da Axenda 21 Local debe entenderse como un proceso permanente, en virtude
do cal hai que vixiar tanto a súa posta en marcha como a súa continuidade a través dun
seguimento realizado por unha comisión de seguimento para cumprir tanto os obxectivos de
avaliación e control do desenvolvemento do plan de acción como para aplicar o sistema de
indicadores ou avaliar a participación dos actores sociais.
193371
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
31
O desenvolvemento do Plan de seguimento implica:
• A creación da Comisión de seguimento, que é un organismo encargado da avaliación e
control do desenvolvemento das actuacións proxectadas no Plan de Acción Ambiental.
As funcións básicas dunha Comisión de Seguimento son:
- Aplicación do Sistema de Indicadores de sustentabilidade.
- Efectuar o seguimento das actuacións ambientais.
- Avaliar o grao de implicación dos axentes sociais e económicos no proceso.
- Informar sobre os resultados obtidos no seguimento.
- Propoñer novas accións ou estratexias a partir do desenvolvemento do Plan de Seguimento.
A Comisión de seguimento pode estar formada só por membros municipais, políticos e técnicos,
ou integrar a membros municipais e membros externos. Só dous concellos incluídos na mostra
constituíron a Comisión de seguimento:
Cadro 11: Creación da Comisión de seguimento
Concello Habitantes 2017 Creación Comisión de
seguimento Data de
constitución Composición
Ames 30.835 Si 18/04/2012 Só empregados do
concello
O Barco de Valdeorras 13.581 Si 01/01/2008 Composición mixta
• A creación de indicadores de sustentabilidade que permitan avaliar e proporcionar
información o grado de consecución dos obxectivos do Plan de acción ambiental a través dun
sistema de control e medida estandarizado. Podemos clasíficar estes indicadores en indicadores
ambientais, sociais, económicos e outros que se refiran a aspectos específicos de cada concello,
que deben combinarse entre si, pois só deste xeito é posible que a avaliación reflicta a
sustentabilidade e non un simple dato cuantitativo. Só 6 concellos informaron que dispoñen dun
sistema de indicadores, se ben 2 entidades non crearon plans de seguimento dos mesmos o que
lles resta utilidade:
Cadro 12: Creación dun sistema de indicadores
Concello Habitantes
2017
Existe un sistema de indicadores
Indicadores económicos
Indicadores ambientais
Indicadores sociais
Indicadores específicos
Plan de seguimento indicadores
Periodicidade do
seguimento
A Coruña 244.099 Si Si Si Si Si Si Cada ano
Pontevedra 82.671 Si Si Si Si Si Non
Ames 30.835 Si Si Si Si Non Si Cada ano
193372
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
32
Concello Habitantes
2017
Existe un sistema de indicadores
Indicadores económicos
Indicadores ambientais
Indicadores sociais
Indicadores específicos
Plan de seguimento indicadores
Periodicidade do
seguimento
Boiro 18.885 Si Non Si Si Non Si Cada catro
anos
Viveiro 15.550 Si Si Si Si Non Non
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Si Si Si Si Si Outro
• A emisión da Declaración ambiental, documento que serve para que a entidade local
informe a organismos públicos, empresas, asociacións e á cidadanía en xeral do contido das
conclusións que se extraen do diagnóstico ambiental municipal e do que se pretende co plan de
acción ambiental. A súa estrutura contén os seguintes bloques:
− Presentación: na que se describe o ámbito de actuación, os obxectivos e as metas.
− Situación actual dos elementos estudados: descrición do estado da atmosfera, auga, ruídos,
transporte, etc., os problemas dos seus impactos e as alternativas para solucionalos.
− Estado xeral do medio ambiente municipal: expón o resumo global da situación do municipio
en materia ambiental.
Só Boiro e Ferrol afirman ter unha declaración ambiental que foi difundida mediante actos
públicos, medios de comunicación e a través da propia web municipal.
Cadro 13: Declaración ambiental e Plans de comunicación
Concello Habitantes
2017 Declaración ambiental
Data Duración
Difusión
Actos públicos
Medios comunicación
Redes sociais
Boletíns Web
concello
Ferrol 67.569 Si 29/03/2007 Indefinido Si Si Non Si Si
Boiro 18.885 Si 06/12/2016 2017-2030
Si Si Non Non Si
E. PLAN DE PARTICIPACIÓN SOCIAL
Neste apartado analízase se os concellos teñen establecido un Plan de participación social para
implicar á sociedade no coñecemento, a valoración, a prevención e a corrección dos problemas
ambientais.
A estrutura do Plan de participación social contempla dúas fases de realización:
1) Instrumentos de participación. Deben de estar concibidos para facilitar o debate sobre as
diferentes propostas e posibles actuacións, e a elección daquelas.
Entre estes instrumentos temos:
193373
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
33
• Regulamento de participación cidadá: ten por obxecto fomentar a participación cidadá na toma
de decisións.
• Foro ambiental: os concellos poden crear órganos de participación cidadá como o foro
ambiental, que inclúe a representantes de asociacións, de empresas, de entidades e dos
cidadáns. O foro é un órgano de consulta e axuda que traballa conxuntamente con todas as
partes relacionadas co desenvolvemento da Axenda 21 Local.
2) Plan de comunicación. Concíbese para facilitar a comunicación entre o concello e os
cidadáns, os cales teñen dereito á información ambiental. Aquí podemos distinguir:
• Métodos de información e comunicación ambiental: deben escollerse varios métodos
adecuados para facilitar a chegada de suxestións dos cidadáns.
• Educación ambiental: o concello organiza actividades e campañas para fomentar a educación e
a sensibilización ambiental na cidadanía.
A resposta dos concellos sobre a existencia destes mecanismos de participación social foi a
seguinte:
Cadro 14: Plan de participación social
Concello Habitantes
2017
Plan de participación
social
Regulamento de
participación
Consello municipal de
medioambiente
Foro municipal de
medioambiente
Outras modalidades participación
Vigo 292.986 Si Si Non Non Non
A Coruña 244.099 Si Non Non Non Si
Ourense 105.636 Si Non Non Non Si
Lugo 97.995 Si Non Non Si Non
Santiago de Compostela
96.456 Si Si Si Non Non
Ferrol 67.569 Si Si Si Non Non
Narón 39.280 Si Non Non Non Si
Vilagarcía de Arousa
37.479 Si Si Non Non Si
Cangas 26.490 Si Non Si Non Si
Ponteareas 22.893 Si Si Non Non Si
Boiro 18.885 Si Si Non Non Si
Viveiro 15.550 Si Si Si Si Non
O Carballiño 13.854 Si Si Non Non Non
Barbadás 10.791 Si Non Non Non Si
193374
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
34
De acordo coa información subministrada unicamente 14 concellos indican que estableceron
plans de participación cidadá para implicar aos axentes socioeconómicos no coñecemento e
resolución dos problemas ambientais. Deles, 8 contan con regulamentos de participación cidadá
en materia ambiental, 4 constituíron un Consello municipal de medio ambiente e só un concello
creou un foro municipal de medio ambiente. Doutra banda, 8 concellos declaran ter outras
modalidades de participación en materia ambiental.
O resumo da planificación ambiental realizada polos 53 concellos analizados é que só 18 se
adheriron a Axenda 21 e que 4 deles non realizaron un diagnóstico da súa situación
medioambiental inicial. Contrariamente 3 concellos non adheridos a Axenda 21 manifestan ter
realizado o diagnóstico medioambiental. Definiron as súas liñas estratéxicas de actuación 13 das
17 entidades que informan contar cun diagnóstico; só 9 definiron as medidas a tomar para a
mellora do medio ambiente e unicamente 6 dispoñen dun sistema de indicadores, das que só 4
fan por medio deles un seguimento dos plans de acción. A conclusión é que unicamente 5
entidades culminaron o procedemento establecido pola Axenda 21 para o seu desenvolvemento.
No seguinte gráfico móstrase o grado de cumprimento dos concellos adheridos á Axenda 21:
Gráfico 1: Nivel de cumprimento da Axenda 21
193375
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
35
IV.1.2 XESTIÓN MEDIOAMBIENTAL LEVADA A CABO POLOS CONCELLOS
A. SISTEMA DE XESTIÓN MEDIOAMBIENTAL
Un Sistema de Xestión Ambiental (SXMA) é aquela parte do sistema xeral de xestión que
comprende a estrutura organizativa, as responsabilidades, as prácticas, os procedementos, os
procesos e os recursos para determinar e levar a cabo a política ambiental, é dicir o sistema ten
que estar integrado dentro da organización.
Os SXMA diferéncianse fundamentalmente polo ámbito da súa aplicación, de forma que mentres
que a Axenda 21 Local e as súas ferramentas asociadas constitúen un instrumento político que
abarca a totalidade do territorio municipal, un SXMA limita o seu alcance á estrutura interna do
concello e ás dependencias e servizos directamente ligados a el.
As ferramentas para a implantación do SXMA atopámolas no Regulamento EMAS e na ISO
14001.
A Unión Europea vén promovendo desde 1993 coa publicación do Regulamento de adhesión
voluntaria 1836/93 de Ecoxestión e Ecoauditorías , tamén coñecido como “ EMAS”, que as
empresas do sector industrial melloren o seu comportamento ambiental, adheríndose ao
devandito sistema de xestión e auditoría ambiental, obtendo así un certificado europeo do seu
comportamento ambiental.
A norma ISO 14001, elaborada polo Comité internacional de normalización ISO, establece os
requisitos necesarios para realizar o proceso de implantación dun SXMA co obxectivo de facilitar
ás organizacións os procedementos necesarios para mellorar os seus resultados en termos
ambientais.
En canto ao obxecto e campo de aplicación, a norma pódese aplicar a toda entidade que desexe
implementar un SXMA así como certificarse por unha entidade externa.
A norma ISO-14001 fai referencia á definición de 20 conceptos que posibilitan a comprensión da
norma entre os que podemos destacar os seguintes:
– Medio Ambiente: contorna na cal unha organización opera, incluídos o aire, chan, auga, os
recursos naturais, a fauna, a flora, os seres humanos e as súas interrelacións.
– Aspecto ambiental: elemento das actividades, produtos e servizos dunha entidade que pode
interactuar co medio ambiente.
193376
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
36
– Impacto ambiental: todo cambio producido no medio ambiente, xa sexa prexudicial ou
beneficioso, como resultado das actividades que xera a entidade.
– Obxectivo ambiental: fin ambiental de carácter xeral coherente coa política ambiental que
unha entidade determina para si mesma.
– Meta ambiental: requisito de desempeño detallado aplicable á entidade ou a parte desta,
que ten a súa orixe nos obxectivos.
– Organización: corporación, firma, empresa, compañía, institución ou autoridade, ou parte
ou combinación delas, sexan ou non sociedades, privada ou pública, que ten as súas propias
funcións e administración.
Só 12 concellos manifestaron ter implantado un SXMA e só en 3 deles o sistema implica a
totalidade do concello. Están adaptados á ISO 14001 un total de 8 concellos e 4 ao Sistema
Comunitario de Xestión e Auditoría medioambiental, Regulamento 1221/09 de ecoxestión e
ecoauditorías (EMAS). En 7 entidades o SXMA foi obxecto de revisión e actualización.
Cadro 15: Sistema de xestión medioambiental
Concello Habitantes
2017 Sistema de
xestión
Área ou departamento
afectado
Adaptado á ISO 14001
Adaptado a EMAS
Outras cetificacións
Actualizacións do SXMA
Boiro 18.885
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Departamento de medio ambiente e Turismo Praias
Si Non Si Si
Carballo 31.195
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Praias Si Si Si Si
A Coruña 244.099
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Medio ambiente Si Non Si Si
Narón 39.280
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal de augas de Narón (Cía de servizos medioambientais do atlántico, S.A.)
Si Non Non Si
Santiago de Compostela
96.456
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Departamento de Parques e Xardíns
Si Si Si Non
Viveiro 15.550
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Xestión de Praias Si Si Si Si
Barbadás 10.791 Si, para o concello Concello de Barbadás
Non Non Non Non
Cangas 26.490 Si, para o concello Concello de Cangas Non Non Non Non
193377
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
37
Concello Habitantes
2017 Sistema de
xestión
Área ou departamento
afectado
Adaptado á ISO 14001
Adaptado a EMAS
Outras cetificacións
Actualizacións do SXMA
Gondomar 14.233
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Departamento de Medio Ambiente
Non Non Non Non
Marín 24.637
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Lagoa e Praias Municipais
Si Si Non Si
Nigrán 17.622 Si, para o concello Concello de Nigrán Non Non Non Non
Pontevedra 82.671
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo Municipal de Abastecemento e Saneamento
Si Non Non Si
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal Xestión Residuos Sólidos Urbanos
Si Non Non Si
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal (externalizado) de Mantemento de Espazos Libres
Si Non Non Si
B. POLÍTICA MEDIO AMBIENTAL
A definición dunha política medioambiental é o primeiro paso para a implantación dun SXMA. É
unha agrupación de principios e intencións formais en canto ao medio ambiente, trátase dun
documento guía para a mellora ambiental e un elemento fundamental para a integridade e o
éxito do Sistema de Xestión Ambiental fundamentado na norma ISO 14001.
A política ambiental ten que ser definida no máximo nivel directivo, o cal ten que posuír as
capacidades e as atribucións necesarias co fin de modificar e dirixir o SXMA, xa que a política é a
que potencia a implantación e mellora do SXMA, polo que debe ser aprobada polo Pleno
municipal.
A política ambiental ten que manifestar o compromiso da entidade co medio ambiente nos
seguintes puntos fundamentais:
O compromiso de cumprir coa lexislación ambiental vixente e outros compromisos existentes.
O compromiso coa mellora continua e a prevención e control da contaminación.
A toma de medidas para acadar un desenvolvemento sostible ambiental, social e económico.
O establecemento de programas de educación ambiental.
O documento que conteña a definición da política ambiental municipal débese actualizar
periodicamente en función dos resultados das auditorías e da revisión por parte do Pleno do
193378
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
38
concello. Ten que cumprirse e aplicarse, polo cal débese trasladar á totalidade do persoal da
entidade ou que traballe para esta, de xeito que calquera traballador alleo á organización que
realice funcións en nome desta terá que coñecela.
De acordo coa información recibida 16 concellos contan cunha política ambiental definida, aínda
que algúns deles non a teñen aprobada; destes 7 teñen establecida unha política ambiental para
o concello e o resto só para áreas determinadas. Só 9 concellos aportaron documentación sobre
a materia; en concreto, 5 sobre a política de xestión das praias (Carballo, Boiro, Viveiro, Marín e
A Coruña), Barbadás sobre compostaxe doméstico, Narón sobre a xestión integral da auga ao
igual que Pontevedra, que o mesmo que Santiago ten establecida unha política ambiental en
materia de parques e xardíns. A Coruña, ademais desta política en parques e xardíns, tamén ten
aprobada unha política medioambiental no relativo ao mantemento dos vehículos e oficinas do
servizo de medio ambiente.
Cadro 16: Política Medioambiental
Concello Política
medioambiental
Área ou departamento
afectado
Data de aprobación
Responsables da
implantación
Difusión entre os
traballadores
Difusión entre os cidadáns
Celebráronse cursos e xornadas
Ames Si, para o concello Ames 04/09/2017 Non Non Si Non
Arteixo
Si, para o concello e para unha ou varias Áreas ou Departamentos
Departamento de Medio Ambiente
06/07/2015 Non Si Si Non
Betanzos Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Betanzos Sen datos Non Non Non Non
Boiro Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Departamento de medio ambiente e Turismo e Praias
02/06/2008 Si Si Si Si
Carballo Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Praias 28/08/2018 Si Si Si Si
A Coruña Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Medio Ambiente 26/07/2016 Si Si Si Si
Narón Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo Municipal de Augas de Narón (Compañía de Servizos Medioambientais do Atlántico, S.A.)
29/09/2010 Non Si Si Si
Santiago de Compostela
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Departamento de Parques e xardíns
01/08/2008 Si Si Non Si
Teo Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Urbanismo e sostibilidade
Sen datos Non Non Si
Viveiro Si, para o concello Concello de Viveiro. Praias
01/02/2010 Non Si Si Si
Barbadás Si, para o concello Concello de Barbadas
Sen datos Si Non Si Non
193379
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
39
Concello Política
medioambiental
Área ou departamento
afectado
Data de aprobación
Responsables da
implantación
Difusión entre os
traballadores
Difusión entre os cidadáns
Celebráronse cursos e xornadas
Cangas Si, para o concello Concello de Cangas
Sen datos Si Si Si Non
Marín Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Talleres e Praias Municipaiss
14/02/2018 Non Si Si Non
Nigrán Si, para o concello Concello de Nigrán Sen datos Non Non Si
Pontevedra Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo Municipal de Abastecemento e Saneamento
04/02/2015 Si Si Si Si
Pontevedra Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal Xestión Residuos Sólidos Urbanos
22/02/2017 Si Si Si Si
Pontevedra Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal (ext.) de Mantemento de Espazos Verdes
22/02/2017 Si Si Si Si
Vigo Si, para o concello
Concello de Vigo: Área de Medio Ambiente e Vida Saudable
Sen datos Non Si Si Si
Vilagarcía de Arousa
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Área de medio ambiente
Sen datos Non Si Non Non
C. PROCEDEMENTOS DE XESTIÓN MEDIOAMBIENTAL
Neste apartado analízase se os concellos teñen establecidos procedementos para a
determinación dos aspectos ambientais das súas actividades e servizos que poidan producir
impactos significativos sobre o medio ambiente, estes serán a base para o establecemento dos
seus obxectivos e metas ambientais.
Neste sentido, e co obxecto de coñecer a amplitude da planificación da xestión medioambiental,
preguntouse aos concellos se teñen establecido por escrito o procedemento para a determinación
das actividades e servizos que poidan producir impactos significativos sobre o medio ambiente,
se están dotados dalgún tipo de fondo documental que recolla toda aquela lexislación
medioambiental que lles é de aplicación na súa actividade e se se definiron e documentaron os
obxectivos e metas medioambientais.
Só 11 concellos indican ter por escrito o procedemento para a determinación das actividades e
servizos susceptibles de producir impactos significativos no medio ambiente; con todo Narón e
Pontevedra achegan só documentos das empresas subministradoras de determinados servizos
que o concello ten externalizados e o Concello de Barbadás presenta un proxecto relacionado
coa mellora do medio ambiente. Nos restantes casos o documento de riscos ambientais refírese
fundamentalmente á área de praias e todos eles achegan documentación relativa aos obxectivos
193380
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
40
e metas na materia, con excepción do Concello de Viveiro que o que adxunta é a sistemática
para o seu establecemento (non obxectivos e metas concretas).
En total 37 concellos indican que non teñen un fondo documental propio que recolla os
requisitos legais de aplicación ás súas actividades e 38 contestan que non teñen documentados
os obxectivos e metas coherentes coa política ambiental.
No seguinte cadro relaciónanse os concellos que manifestaron ter por escrito o procedemento
para a determinación das actividades e servizos que poderían producir algún tipo de impacto no
medio ambiente:
Cadro 17: Procedemento de xestión medioambiental
Concello Habitantes
2017 Procedemento de
xestión Área ou departamento
afectado
Planificación da xestión
Procedemento impactos
Fondo documental
Obxectivos e metas
Boiro 18.885 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Departamento medio ambiente Turismo e Praias
Si Si Si
Carballo 31.195 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Praias Si No Si
A Coruña 244.099 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Medio ambiente Si Si Si
Narón 39.280 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal de augas de Narón (Cía de servizos medioambientais do atlántico, s.a.)
Si Si Si
Teo 18.478 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Área medio natural No Si No
Viveiro 15.550 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Concello de Viveiro. Praias Si No Si
Barbadás 10.791 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Concello de Barbadas Si Si Si
Cangas 26.490 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Concello de Cangas Si Si Si
Marín 24.637 Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Taller das brigadas municipais A Lagoa e Praias municipais.
Si Si Si
Nigrán 17.622 Si, para o concello Concello de Nigran No No No
Pontevedra 82.671
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal (exter.) Mantemento de Espazos Verdes
Si Si Si
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo Municipal de Abastecemento e Saneamiento
Si Si Si
Si, pero só para determinadas Áreas ou Departamentos
Servizo municipal de Xestión de Residuos Sólidos Urbanos
Si Si Si
193381
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
41
Nunha entidade local deben considerarse os elementos que poden interactuar co medio
ambiente, tanto sobre os que teña control da xestión como sobre os que ten influencia. Coa
finalidade de identificar os aspectos ambientais é conveniente ter en conta as competencias das
Entidades Locais de acordo co artigo 26 da LRBRL.
O obxectivo do procedemento é establecer un rexistro de aspectos significativos que sirva para
poder estudar a evolución que estes sofren de acordo coa xestión que a Entidade Local esta
realizando dos mesmos e ver o grao de cumprimento dos obxectivos e metas ambientais que
sobre estes se marcaron. A este respecto pediuse aos concellos que identificasen os aspectos que
tiveron en conta para a identificación de riscos medioambientais, resultando que só 9 concellos
levaron a cabo esta análise; e unicamente A Coruña e Pontevedra, dos de máis de 50.000
habitantes:
Cadro 18: Riscos medioambientais
Concello Emisións
atmosféricas Vertidos
auga
Prevención e reciclado
residuos
Contaminación do solo
Tráfico de
vehículos
Conservación do entorno
Ordenación urbana
Emprego recursos naturais
Boiro Si Si Si Si Si Si Si Si
Carballo Si Si Si Si No Si No Si
A Coruña Si Si Si Si Si Si No Si
Narón Si Si Si Si No No No Si
Viveiro Si Si Si Si Si No Si Si
Barbadás Si No No Si No No No Si
Cangas No Si Si Si Si Si Si Si
Marín Si Si Si Si No Si No Si
Pontevedra Si Si Si Si No Si No Si
A norma ISO 14001 establece que se debe realizar un programa de xestión ambiental á
hora de implementar un SXMA. Estes programas son o mecanismo adecuado para a consecución
dos obxectivos e metas marcados. Os programas de xestión ambiental deben estar
documentados, documentos que se teñen que incluír no manual de xestión ambiental.
A definición de programa de xestión ambiental presenta algunhas diferencias entre a norma ISO
14001 e o regulamento EMAS. Neste regulamento enténdese como un conxunto de accións que
se denomina “programa ambiental”, mentres que na norma ISO 14001 denomínase “programa
de xestión ambiental”. De todos os xeitos, en ambos casos os programas de xestión ambiental
son esencialmente o mesmo. Os programas de xestión ambiental son compoñentes requiridos
193382
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
42
para todos os SXMA certificables e forman parte das actividades, medidas, responsabilidades e
marcos temporais necesarios para conseguir os obxectivos establecidos.
Fíxose unha comprobación sobre a existencia ou non destes programas nos concellos e sobre o
seu contido, resultando que unicamente 10 concellos, 3 de máis de 50.000 habitantes,
aprobaron programas de xestión ambiental co seguinte contido:
Cadro 19: Programa de xestión ambiental
Concello Áreas implicadas Descrición
accións específicas
Indicación áreas
afectadas
Persoas responsables implantación
Calendario implantación
accións
Dotación de recursos
Método de
revisión
Indicadores de cumprimento
Carballo Praias Si Si Si Si Si Non Si
A Coruña Medio ambiente Si Si Si Si Si Si Si
Narón
Servizo municipal de augas (compañía de Servizos medioambientais do atlántico, s.a.)
Si Si Si Si Si Si Si
Teo Urbanismo e sostibilidade
Si Si Si Si Non Si Non
Viveiro Praias Si Si Si Si Si Si Si
Barbadás Concello de Barbadás
Si Si Si Si Non Si Non
Marín Taller de brigadas municipais a sacoa e praias
Si Si Si Si Si Si Non
Moaña
Concellería de urbanismo e medio ambiente do Concello de Moaña
Si Si Si Si Si Si Si
Pontevedra Servizo municipal de abastecemento e saneamento
Si Si Si Si Si Si Si
Pontevedra Servizo municipal de xestión de residuos sólidos urbanos
Si Si Si Si Si Si Si
Pontevedra
Servizo municipal (exter.) de mantemento de espazos verdes
Si Si Si Si Si Si Si
Vigo Área de medio ambiente e vida saudable
Si Non Non Si Non Si Non
D. COMPROBACIÓN E ACCIÓN CORRECTORA
As entidades locais debe establecer e manter ao día procedementos documentados para
controlar e medir as características das operacións e actividades que poidan ter un impacto
significativo sobre o medio ambiente e tamén para a avaliación periódica do cumprimento da
lexislación ambiental aplicable.
193383
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
43
Co seguimento e a medición determinamos a efectividade ou non do control ambiental e o
cumprimento dos requisitos establecidos na política e o programa.
Ademais a entidade local debe constituír unha base documental que permita a comprobación da
correcta implantación do SXMA e que, en caso de incumprimento, facilite a identificación dos
motivos e a adopción de medidas correctoras. Tanto a norma EMAS como a ISO 14001 esixen a
constitución como mínimo destes 3 rexistros:
Rexistros de formación do persoal.
Rexistros dos resultados das auditorías internas do sistema.
Rexistros dos resultados da revisión do sistema.
As entidades locais debe establecer programas e procedementos para a realización periódica de
auditorías ambientais co obxecto de:
• Determinar que o sistema de xestión cumpre os requisitos da norma EMAS ou ISO 14001.
• Asegurar que foi correctamente implantado e mantido.
• Determinar a idoneidade e efectividade do SXMA para alcanzar os obxectivos ambientais.
• Verificar que se cumpren os requisitos legais aplicables en materia de medio ambiente.
• Proporcionar a oportunidade de mellora do SXMA e contribuír, así á mellora continua.
• Fornecer a información sobre os resultados das auditorías ao Pleno Municipal.
• Os programas de auditorías deben ser adecuados á importancia ambiental das actividades e
servizos.
De acordo co EMAS o programa de auditorías ten que ser como máximo de tres anos,
marcándose a frecuencia en función da complexidade e o significativo dos aspectos do SXMA.
Só 7 concellos manifestaron ter establecidos procedementos de control, 8 indicaron ter algún
sistema de rexistro da implantación, outros 7 teñen un programa de auditorías e só 4 emitiron
unha declaración medioambiental:
Cadro 20: Supervisión e declaración ambiental
Concello Áreas implicadas Establecemento de procedementos de
control
Sistema de rexistro da
implantación
Auditoría xestión
ambiental
Emisión declaración
medioambiental
Boiro Departamento Medio ambiente e Turismo Praias
Si Si Si Non
Carballo Praias Si Si Si Si
A Coruña Medio Ambiente Si Si Si Non
Narón Ningún Non Non Si Non
193384
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
44
Concello Áreas implicadas Establecemento de procedementos de
control
Sistema de rexistro da
implantación
Auditoría xestión
ambiental
Emisión declaración
medioambiental
Santiago de Compostela
Parques e xardíns Si Si Si Si
Teo Área Medio natural Non Non Non Non
Viveiro Viveiro-Praias Si Si Si Si
Cangas Concello de Cangas Non Si Non Non
Marín Taller de brigadas e praias municipais
Si Non Si Si
Pontevedra Servizo Municipal de Abastecemento e Saneamento
Si Si Non Non
Pontevedra Servizo Municipal de Xestión de Residuos Sólidos Urbanos
Si Si Non Non
Pontevedra Servizo municipal (exter.) de Mantemento de Espazos Verdes
Non Si Non Non
Vigo Área de medio ambiente e vida saudable
Non Si Non Non
E. DECLARACIÓN MEDIO AMBIENTAL
O obxectivo da declaración ambiental é facilitar ao público e a outras partes interesadas
información ambiental respecto do impacto e o comportamento ambiental das entidades locais.
Tamén é unha forma de responder as necesidades dos interesados e que a organización
considera significativas.
Neste apartado vemos unha das diferencias fundamentais entre a norma ISO 14001 e o Sistema
Comunitario de Xestión e Auditoría Medioambientais-EMAS, xa que este é máis estrito que a
norma ISO 14001 e obriga, ademais dos requisitos esixidos pola ISO, a realizar unha declaración
medioambiental sempre que a entidade local implante o SXMA de acordo coa filosofía EMAS.
A declaración medioambiental debe ser validada por un verificador medioambiental externo para
asegurar a fiabilidade da información, a cal deberase actualizar anualmente.
A información mínima que debe conter a declaración medioambiental é a seguinte:
1. Descrición clara e inequívoca do rexistro da organización no EMAS e un resumo das súas
actividades, produtos e servizos e da súa relación con organizacións afíns, se procede.
2. A política ambiental e unha breve descrición do sistema de xestión ambiental da
organización.
193385
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
45
3. Descrición de todos os aspectos ambientais directos e indirectos significativos que teñan como
consecuencia impactos ambientais significativos da organización e unha explicación da natureza
dos devanditos impactos en relación cos devanditos aspectos.
4. Descrición dos obxectivos e metas ambientais en relación cos aspectos e impactos ambientais
significativos.
5. Resumo da información dispoñible sobre o comportamento da organización respecto dos seus
obxectivos e metas ambientais en relación cos seus impactos ambientais significativos. O resumo
pode incluír cifras sobre as emisións de contaminantes, a xeración de residuos, o consumo de
materias primas, enerxía e auga ou ruído.
6. Os datos deben permitir efectuar unha comparación ano por ano para avaliar a evolución do
comportamento ambiental da organización.
7. Outros factores relativos ao comportamento ambiental.
8. Nome e número de acreditación do verificador ambiental e data de validación.
Tal como se mostra na última columna do cadro do apartado anterior só os concellos de
Carballo, Santiago de Compostela, Viveiro e Marín informaron que contan cunha Declaración
medioambiental formalmente emitida. Resulta lóxico xa que son os únicos concellos que teñen
un SXMA acollido ao EMAS.
IV.1.3 ACTUACIÓNS MEDIOAMBIENTAIS LEVADA A CABO POLOS CONCELLOS
Neste apartado lévase a cabo a análise de en que medida as entidades locais teñen desenvolvido
actuacións en materia medioambiental, como a aprobación de normativa dirixida á protección do
medio ambiente, o desenvolvemento de actuacións de sensibilización medioambiental entre a
cidadanía, a convocatoria de axudas para o fomento da defensa medioambiental ou se realizaron
actuacións de vixilancia e inspección medioambiental. Só os concellos de Fene, Oleiros, Verín e
Lalín manifestaron non ter levado a cabo ningunha destas actuacións.
Cadro 21: Actuacións ambientais
Concello Habitantes
2017 Aprobación de
normativa Actuacións de
difusión Actuacións de
vixilancia Concesión de
axudas
Ames 30.835 Si Si Si Non
Arteixo 31.534 Si Si Si Non
Betanzos 12.941 Non Non Si Non
Boiro 18.885 Si Non Si Non
Cambre 24.348 Si Si Si Non
Carballo 31.195 Si Si Si Non
193386
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
46
Concello Habitantes
2017 Aprobación de
normativa Actuacións de
difusión Actuacións de
vixilancia Concesión de
axudas
A Coruña 244.099 Si Si Si Si
Culleredo 29.982 Si Si Non Non
Fene 13.110 Non Non Non Non
Ferrol 67.569 Si Si Si Si
A Laracha 11.281 Si Si Si Non
Narón 39.280 Si Si Si Si
Noia 14.295 Si Non Non Non
Oleiros 35.198 Non Non Non Non
Ordes 12.580 Si Si Non Non
As Pontes de García Rodríguez
10.324 Non Si Non Si
Rianxo 11.188 Si Non Non Non
Ribeira 27.159 Si Si Si Non
Santiago de Compostela
96.456 Si Si Si Non
Teo 18.478 Si Si Non Non
Lugo 97.995 Si Si Si Non
Monforte de Lemos 18.783 Si Si Non Non
Sarria 13.359 Si Si Si Non
Vilalba 14.354 Si Si Non Non
Viveiro 15.550 Non Si Non Non
Barbadás 10.791 Si Si Non Non
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Si Non Non
O Carballiño 13.854 Si Si Si Non
Ourense 105.636 Si Si Si Non
Verín 13.889 Non Non Non Non
Baiona 12.169 Si Si Si Non
Bueu 12.145 Non Non Si Si
Cambados 13.900 Non Si Non Non
Cangas 26.490 Si Si Si Non
A Estrada 20.700 Si Non Non Non
Gondomar 14.233 Non Si Si Non
O Grove 10.746 Si Si Si Non
A Guarda 10.051 Non Si Si Non
Lalín 20.075 Non Non Non Non
193387
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
47
Concello Habitantes
2017 Aprobación de
normativa Actuacións de
difusión Actuacións de
vixilancia Concesión de
axudas
Marín 24.637 Si Si Non Non
Moaña 19.439 Non Si Si Non
Mos 15.132 Si Non Si Non
Nigrán 17.622 Non Si Si Non
Pontevedra 82.671 Si Si Si Si
O Porriño 19.600 Si Si Si Si
Poio 16.871 Si Si Si Non
Ponteareas 22.893 Si Si Non Non
Redondela 29.392 Non Si Si Non
Sanxenxo 17.241 Si Si Si Non
Tomiño 13.585 Si Non Non Non
Tui 16.860 Non Si Non Non
Vigo 292.986 Si Si Si Non
Vilagarcía de Arousa 37.479 Si Si Non Si
A. APROBACIÓN DE NORMATIVA
Todos os concellos, no uso das súas competencias, poden aprobar a súa propia normativa
reguladora da prestacións dos servizos que a LRBRL lles atribúe. Aínda que a maior parte dos
concellos, 38 dos 53 analizados, aprobaron normativa que, dalgún xeito, se relaciona co medio
ambiente, o ámbito regulatorio foi moi reducido, afectando a un escaso número das actividades
das entidades locais con repercusión medioambiental. Nuns casos tratase de ordenanzas
aprobadas expresamente para regular a protección do medio ambiente ou ben son normas
reguladoras dalgún dos servizos que prestan os concellos que, indirectamente, se refiren á
protección medioambiental, caso das ordenanzas de xestión de residuos, de saneamento, de
animais domésticos ou limpeza viaria e, en case todos os municipios costeiros, as ordenanzas
reguladoras do uso das praias. Nalgún concello, como por exemplo Narón, Ourense ou Barbadás,
tense aprobado unha ordenanza reguladora das actividades e limpeza nos solares, montes e
espazos forestais, dado o perigo dos incendios nestas zonas. Polo demais, case todos os
concellos con normativa medioambiental teñen regulación en materia de contaminación acústica.
B. MEDIDAS ADOPTADAS POLOS CONCELLOS PARA A DIFUSIÓN ENTRE A POBOACIÓN DE HÁBITOS PERSOAIS E SOCIAIS PARA A DEFENSA E PROTECCIÓN DO MEDIO AMBIENTE
Un tipo de actuacións que os concellos deberían desenvolver en relación coa protección do
medio ambiente son aquelas dirixidas a concienciar á poboación de que os seus hábitos persoais
193388
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
48
e sociais teñen impacto medioambiental. Dos 53 concellos obxecto da fiscalización 41
manifestaron ter realizado campañas de sensibilización medioambiental empregando os
seguintes medios:
Cadro 22: Actuacións de difusión
Concello Campañas en
medios Campañas en redes sociais
Campañas folletos, revistas
Información en web concello
Información correo
Formación medioambiental
Ames Si Si Si Si Non Si
Arteixo Non Non Si Si Non Non
Cambre Si Si Si Si Si Non
Carballo Si Si Si Si Non Si
A Coruña Si Si Si Si Si Si
Culleredo Si Si Si Si Non Non
Ferrol Non Non Si Si Non Si
A Laracha Non Si Si Si Non Non
Narón Non Non Si Si Si Non
Ordes Non Non Si Non Non Si
As Pontes de García Rodríguez
Si Si Si Si Non Si
Ribeira Non Non Si Non Non Non
Santiago de Compostela
Si Si Non Si Si Si
Teo Non Non Si Si Non Non
Lugo Si Non Si Si Non Non
Monforte de Lemos
Si Non Non Si Non Non
Sarria Non Non Si Non Non Non
Vilalba Si Si Si Si Si Non
Viveiro Si Si Si Si Non Non
Barbadás Si Si Si Si Non Si
O Barco de Valdeorras
Si Si Non Si Non Non
O Carballiño Si Si Si Si Non Non
Ourense Si Si Si Si Non Si
Baiona Si Si Si Si Si Si
Cambados Si Si Si Si Non Non
Cangas Si Si Si Si Si Si
Gondomar Si Si Si Non Si Si
O Grove Si Si Non Non Non Si
193389
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
49
Concello Campañas en
medios Campañas en redes sociais
Campañas folletos, revistas
Información en web concello
Información correo
Formación medioambiental
A Guarda Non Si Si Si Si Non
Marín Non Si Si Si Non Non
Moaña Non Non Non Non Non Si
Nigrán Non Si Si Si Si Non
Pontevedra Si Si Si Si Non Si
O Porriño Non Si Si Si Non Si
Poio Si Si Si Non Non Si
Ponteareas Non Non Si Si Si Si
Redondela Si Si Si Si Non Si
Sanxenxo Non Non Non Si Non Non
Tui Si Si Si Si Non Non
Vigo Si Si Si Si Non Non
Vilagarcía de Arousa
Si Si Non Si Non Si
Total afirmativo 26 29 34 34 11 20
O medio de difusión máis empregado foi o portal web municipal por un total de 34 entidades, as
mesmas que empregaron boletíns, folletos e revistas divulgativas; o seguinte medio máis usado
foron as campañas de difusión en redes sociais.
C. ACTUACIÓNS DE VIXILANCIA E INSPECCIÓN
A LRBRL regula nos artigos 4.1.f) e 139 a 141 a potestade sancionadora das entidades locais
para a adecuada ordenación das relacións de convivencia de interese local e do uso dos seus
servizos, equipamentos, infraestruturas, instalacións e espazos públicos. As entidades poderán
establecer, en defecto de normativa sectorial específica, os tipos de infraccións e impoñer
sancións polo incumprimento de deberes, prohibicións ou limitacións contidos nas súas
correspondentes ordenanzas, de acordo cos criterios establecidos na LRBRL.
Para asegurar o cumprimento da normativa e detectar as infraccións das ordenanzas vixentes é
necesario desenvolver polas entidades as correspondentes actuacións de inspección e control
ambiental. Levaron a cabo este tipo de actuacións 31 concellos, o 58% dos analizados.
Todos os concellos de máis de 50.000 habitantes realizaron actuacións de inspección e control
ambiental; dos 15 concellos do tramo de 20.001 a 50.000 habitantes 7 non realizaron
actuacións e no tramo de 10.001 a 20.000 habitantes, 15 dos 31 concellos do tramo tampouco
levaron a cabo esta labor.
193390
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
50
D. CONCESIÓN DE AXUDAS
Como se pode apreciar no seguinte cadro descritivo só 8 concellos concederon axudas coa
finalidade de promover actuacións de protección do medio ambiente:
Cadro 23: Axudas para o fomento da defensa medioambiental
Concello Obxecto Importe
A Coruña Subvencións destinadas a asociacións e entidades sen ánimo de lucro que desenvolvan actividades de promoción do coñecemento da cultura ambiental e a autoxestión cidadá en materia de medio ambiente.
40.000,00
Ferrol Convenio colaboración coa Sociedade de Historia Natural para mantemento e actividades Museo de Historia Natural de Ferrol
32.500,00
Narón Convenio coa Asociación Terrarendible para fomento aproveitamento agroforestal 12.000,00
As Pontes de García Rodríguez
Asociación Drosera. CPI Monte Caxado. Fundación Axencia enerxética Provincial A Coruña 10.695,00
Bueu Non aporta información
Pontevedra Subvención canceira municipal 27.016,60
Axuda usuarios transporte público 71.849,00
O Porriño Non aporta información
Vilagarcía Axudas a mancomunidades e comunidades de montes en man común para actuacións preventivas e/ou obra forestal destinadas á prevención e defensa contra incendios
70.000,00
Preguntouse ademais aos concellos se realizaran algún tipo de estudio relacionado co aforro que
supuxera a aplicación de políticas medioambientais, respondendo afirmativamente só os
Concellos de Barbadás, Tui, Poio e A Guarda, que remiten estudios en materia de mellora da
eficiencia enerxética da iluminación pública e consumo eléctrico. Os concellos de Rianxo e Boiro
remitiron documentación relativa á Estratexia de Sustentabilidade Ambiental e á Declaración
ambiental.
E. ACCIÓNS DE PROTECCIÓN DO MEDIO AMBIENTE DESENVOLTAS POLOS CONCELLOS NO SEU FUNCIONAMENTO INTERNO
Trátase de coñecer as accións desenvolvidas no seo dos concellos dirixidas a dar cumprimento,
no seu propio funcionamento interno, á defensa e protección do medio ambiente e a manter o
equilibrio ecolóxico, como por exemplo a formación e concienciación dos seus traballadores ou
medidas de aforro enerxético.
A enquisa abarcou as seguintes cuestións:
Cadro 24: Actuacións ambientais internas
Concello Formación dos traballadores
Mellora enerxética instalacións
Redución do consumo enerxético
Redución do consumo de
papel
Redución do consumo de
auga
Fomento da reciclaxe
Cláusulas medioambientais
contratación
Ames Non Si Si Non Si Si En ningún
Arteixo Non Si Si Si Si Si Nalgúns
Betanzos Si Si Si Non Si Si En todos os casos
193391
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
51
Concello Formación dos traballadores
Mellora enerxética instalacións
Redución do consumo enerxético
Redución do consumo de
papel
Redución do consumo de
auga
Fomento da reciclaxe
Cláusulas medioambientais
contratación
Boiro Si Non Non Non Non Non En ningún
Cambre Non Si Si Si Si Non En ningún
Carballo Si Si Si Si Si Si Nalgúns
A Coruña Si Si Si Si Non Non Nalgúns
Culleredo Non Non Non Non Non Non Nalgúns
Fene Non Non Non Non Non Non En ningún
Ferrol Non Si Si Si Non Si Nalgúns
A Laracha Non Si Si Si Si Si Nalgúns
Narón Non Si Si Si Non Si En ningún
Noia Non Non Si Si Non Non Nalgúns
Oleiros Non Non Si Si Non Non En ningún
Ordes Non Si Non Non Non Non En ningún
As Pontes de García Rodríguez
Non Si Si Non Non Si En ningún
Rianxo Non Non Non Non Non Non Nalgúns
Ribeira Non Non Si Si Non Non En ningún
Santiago de Compostela
Non Si Si Non Non Si Nalgúns
Teo Non Non Non Non Si Si En ningún
Lugo No Si Si Si Si Si Nalgúns
Monforte de Lemos Si Si Si Si Si Si En ningún
Sarria Non Si Si Si Si Si En ningún
Vilalba No Si Si No No Si En ningún
Viveiro Si Non Si Non Non Si Nalgúns
Barbadás Si Non Si Non Non Si En ningún
O Barco de Valdeorras
Non Non Non Non Non Non En ningún
O Carballiño Non Si Non Non Si Si En ningún
Ourense Non Si Si Si Si Si En ningún
Verín No No No No No No En ningún
Baiona Si Si Si Si Si Si En ningún
Bueu No Si Si No No Si En ningún
Cambados Non Non Non Non Non Non En ningún
A Estrada Non Si Si Si Non Non Nalgúns
Gondomar No Si Si Si Si Si Nalgúns
O Grove No Si Si Si No Si En ningún
A Guarda Non Si Si Non Si Si En ningún
Lalín No No No No No No En ningún
Marín Non Si Non Si Non Non En ningún
Moaña Si Si Si Si Si Si Nalgúns
Mos Non Non Non Non Non Si Nalgúns
Nigrán Non Si Si Non Si Si En ningún
Pontevedra Si Si Si Si Si Non Nalgúns
193392
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
52
Concello Formación dos traballadores
Mellora enerxética instalacións
Redución do consumo enerxético
Redución do consumo de
papel
Redución do consumo de
auga
Fomento da reciclaxe
Cláusulas medioambientais
contratación
O Porriño No No No No Si Si En ningún
Poio Non Non Si Non Non Si En ningún
Ponteareas Non Si Si Si Non Si En ningún
Redondela Non Non Si Non Si Non En ningún
Sanxenxo Si Si Si No No Si En ningún
Tomiño Si Si Si Non Si Si Nalgúns
Tui Non Non Non Si Non Si En ningún
Vigo Non Non Non Non Non Si Nalgúns
Vilagarcía de Arousa No Si Si No Si Si En ningún
Total Si 13 33 37 24 23 35 20
% sobre 53 24,53% 62,26% 69,81% 45,28% 43,40% 66,04% 37,74%
Pódese apreciar que un número moi reducido de concellos realiza tarefas de formación e
concienciación entre os seus traballadores, circunstancia que pode provocar que outras
actuacións máis directas non produzan os efectos desexados.
Aínda que a maioría das entidades tomaron medidas no seu ámbito interno dirixidas á protección
do medio ambiente fronte a repercusión da súa actividade ordinaria, case todas se adoptaron
con carácter puntual.
Só Betanzos manifesta que inclúe cláusulas medioambientais en todos os contratos e 19
concellos informan que as inclúen nalgunha contratación.
IV.1.4 ANÁLISE DOS PROGRAMAS ORZAMENTARIOS RELATIVOS Á PROTECCIÓN E MELLORA DO MEDIO AMBIENTE E INDICADORES MEDIOAMBIENTAIS
Esta análise realizase sobre os datos da liquidación orzamentaria do exercicio 2017, para o que
se lles solicitou aos concellos información sobre a execución da área de gasto 1 “Servizos
públicos básicos” a cal, de acordo coa Orde EHA/3565/2008, do 3 de decembro, pola que se
aproba a estrutura dos orzamentos das entidades locais, comprende todos os gastos orixinados
polos servizos públicos básicos que, con carácter obrigatorio, deben prestar os municipios.
Esta información orzamentaria tamén se puido contrastar coa remitida na rendición da conta
xeral de 2017, que non estaba previsto ter a disposición na data programada de emisión do
informe de fiscalización pero da que finalmente si se dispuxo debido ao retraso no cumprimento
do seu deber de colaboración na presente fiscalización da maioría dos concellos incluídos na
mostra.
193393
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
53
A. PROGRAMAS ORZAMENTARIOS RELATIVOS Á PROTECCIÓN E MELLORA DO MEDIO AMBIENTE
Dentro da área de gasto 1 está incluída a Política de gasto 17 “Medio ambiente”, na que se
inclúen todos os gastos relativos á protección e mellora do medio ambiente así como os de
investimento e funcionamento dos servizos de protección do medio natural; repoboación forestal,
realizada pola propia entidade ou en consorcio con outras Administracións Públicas; defensa
contra incendios forestais, deslinde ou loita contra a desertización; mantemento de praias e
outros de natureza análoga.
Nesta política de gasto tipifícanse tres grupos de programas:
170. Administración xeral do medio ambiente.
171. Parques e xardíns.
172. Protección e mellora do medio ambiente.
Dentro do grupo de programas de Protección e mellora do medio ambiente tipifícase o programa
1721, relativo á protección contra a contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas
urbanas.
De acordo cos datos de rendición da conta xeral do exercicio 2017 a área de gasto con máis
relevancia económica é a Área 1 de Servizos públicos básicos, que supón o 43,82% do total de
gastos dos concellos de máis de 10.000 habitantes; dentro desta Área a Política de gasto 17-
Medio Ambiente só representa o 9,15% fronte á política de gasto 16-Benestar comunitario, na
que está incluída a recollida, eliminación e tratamento de residuos e a limpeza viaria, que
representa o 47,21% das obrigacións recoñecidas na área 1 de servizos públicos básicos. Se
consideramos unicamente o gasto medioambiental, excluíndo o gasto en parques e xardíns, só
representaría o 2,9% do importe dos servizos públicos básicos. Nos anexos pódense consultar os
datos xerais do gasto no exercicio 2017 e anteriores.
O nivel de execución do programa 172 foi do 71,18%, onde os concellos de máis de 50.000
habitantes foron os que menor porcentaxe acadaron co 64%, mentres que os do tramo inferior,
de 20.001 a 50.000 habitantes, executaron o 78,41% do créditos definitivos e os concellos entre
10.001 e 20.000 habitantes chegaron ao 76,84%.
Nos seguinte cadro resúmense os datos da execución dos programas de medio ambiente:
193394
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
54
Cadro 25: Execución dos programas da Política de gasto 17-Medio ambiente
Programas Créditos Definitivos Obrigas Rec. Netas % Execución
170 Administración xeral do medio ambiente. 11.726.076,33 10.161.959,44 86,66%
171 Parques e xardíns. 56.161.739,24 40.435.717,44 72,00%
172 Protección e mellora do medio ambiente. 11.720.490,45 8.342.109,79 71,18%
79.608.306,02 58.939.786,67 74,04%
No apartado de anexos pódese consultar o gasto contabilizado por cada concello no exercicio
2017 nos grupos de programa incluídos na política de gasto de medio ambiente.
No seguinte cadro pódese apreciar o peso de cada área de gasto no conxunto das entidades
obxecto da análise:
Gráfico 2: Relevancia das áreas de gasto nos concellos de máis de 10.000 habitantes-exercicio 2017
193395
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
55
A evolución do gasto en medio ambiente pódese ver no seguinte cadro:
Cadro 26: Evolución programas de gasto medioambientais
Grupos de programas 2014 2015 2016 2017
170 Administración xeral do medio ambiente. 6.804.435,01 9.694.967,01 9.456.811,08 10.161.959,44
171 Parques e xardíns. 36.506.891,59 38.944.199,13 35.844.571,75 40.435.717,44
172 Protección e mellora do medio ambiente. 6.659.026,80 7.959.500,24 8.703.577,92 8.342.109,79
179 Outras actuacións relacionadas co medio ambiente . 0,00 10.890,00 3.478,75 0,00
Total 49.970.353,40 56.609.556,38 54.008.439,50 58.939.786,67
Apréciase como en todos os exercicios o gasto se concentra fundamentalmente no programa de
Parques e xardíns:
Gráfico 3: Relevancia dos programas de gasto en medio ambiente-exercicio 2017
Por capítulos de gasto, na área 170-Administración xeral do medio ambiente o capítulo 1 de
gastos de persoal é o máis importante co 59%; na áreas de parques e xardíns e de protección e
mellora do medio ambiente o gasto concéntrase no capítulo de gastos correntes en bens e
servizos co 69% e o 59% respectivamente.
Cadro 26 b : Obrigacións recoñecidas por capítulo de gasto
17 MEDIO AMBIENTE Obrigas recoñecidas % sobre total
Programas de gasto
170 Administración xeral do medio ambiente. 10.161.959,44 17,24%
171 Parques e xardíns. 40.435.717,44 68,61%
172 Protección e mellora do medio ambiente. 8.342.109,79 14,15%
179 Outras actuacións relacionadas co medio ambiente . 0,00 0,00%
Total 58.939.786,67 100,00%
193396
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
56
170 Administración xeral do medio ambiente. Obrigas recoñecidas % sobre total
Capítulo de gasto
1 Gastos de persoal. 5.966.541,66 58,71%
2 Gastos correntes en bens e servizos. 2.522.205,63 24,82%
4 Transferencias correntes. 185.821,28 1,83%
6 Investimentos reais. 1.487.390,87 14,64%
7 Transferencias de capital. 0,00 0,00%
Total 10.161.959,44 100,00%
171 Parques e xardíns. Obrigas recoñecidas % sobre total
Capítulo de gasto
1 Gastos de persoal. 5.504.271,17 13,61%
2 Gastos correntes en bens e servizos. 28.075.582,54 69,43%
3 Gastos financeiros. 224,38 0,00%
4 Transferencias correntes. 871,20 0,00%
6 Investimentos reais. 6.854.768,15 16,95%
7 Transferencias de capital. 0,00 0,00%
8 Activos financeiros. 0,00 0,00%
Total 40.435.717,44 100,00%
172 Protección e mellora do medio ambiente. Obrigas recoñecidas % sobre total
Capítulo de gasto
1 Gastos de persoal. 2.395.657,78 28,72%
2 Gastos correntes en bens e servizos. 4.928.503,51 59,08%
3 Gastos financeiros. 0,00 0,00%
4 Transferencias correntes. 97.495,01 1,17%
6 Investimentos reais. 912.353,49 10,94%
7 Transferencias de capital. 8.100,00 0,10%
Total 8.342.109,79 100,00%
B. INGRESOS POR ACTUACIÓNS MEDIOAMBIENTAIS DECLARADOS POLOS CONCELLOS
Analizáronse os ingresos obtidos polos concellos relacionados coas actuacións medioambientais,
tanto os ingresos de carácter tributario como as axudas e subvencións recibidas para financiar
proxectos en materia de medio ambiente. Os ingresos obtidos no exercicio da potestade
sancionadora analízase nos epígrafes referidos ás actuacións dos concellos en materia de
contaminación atmosférica, luminosa e acústica e de xestión de residuos.
193397
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
57
Só os concellos de Arteixo, Carballo, A Coruña, Culleredo, Ferrol, Narón, Vilalba e O Grove
declararon ter ingresos en concepto de taxas ambientais; consideraron como tales as taxas pola
prestación do servizo de recollida, tratamento e eliminación de residuos sólidos urbanos, a taxa
da depuración de augas de augas residuais e a taxa polo subministro de auga potable. Estas
taxas, que afectan a servizos cunha clara transcendencia medioambiental, deben existir en todos
os concellos xa que se refiren a servizos que, de acordo co artigo 26 da LRBRL, se deben prestar
obrigatoriamente en todos os municipios.
A Coruña informou que contan ademais cunha taxa pola prestación de servizos de sanidade
preventiva relacionados con animais e o Concello do Grove só informou sobre a taxa pola
prestación do servizo de prevención e extinción de incendios, prevención de ruínas, construcións,
salvamentos e outros análogos.
Como se expón no seguinte cadro 34 concellos informaron ter recibido axudas e subvencións en
materia medioambiental. Inclúense na seguinte relación aqueles concellos que, aínda que
manifestan ter obtido subvencións, non informaron sobre os importes recibidos:
Cadro 27: Axudas e subvencións para actuacións medioambientais
Concello Fondos procedentes da Com.Autónoma
Fondos das Deputacións provinciais
Fondos procedentes da Unión Europea
Fondos procedentes do Estado
Total dereitos recoñecidos
A Coruña Sen datos 41.502,95 Sen datos Sen datos 41.502,95
A Estrada 0,00 0,00 Sen datos Sen datos 0,00
A Guarda 19.740,00 Sen datos Sen datos Sen datos 19.740,00
A Laracha 51.339,99 71.753,80 Sen datos Sen datos 123.093,79
Ames Sen datos Sen datos Sen datos 0,00 0,00
Arteixo 0,00 Sen datos Sen datos 0,00 0,00
As Pontes de García Rodríguez 215.185,65 62.279,98 Sen datos Sen datos 277.465,63
Baiona Sen datos 90.565,90 Sen datos Sen datos 90.565,90
Barbadás Sen datos Sen datos Sen datos 2.280,00 2.280,00
Boiro 54.392,02 25.470,30 Sen datos Sen datos 79.862,32
Cambre 9.392,58 37.451,67 Sen datos Sen datos 46.844,25
Cangas 0,00 0,00 Sen datos Sen datos 0,00
Ferrol 0,00 0,00 Sen datos Sen datos 0,00
Marín 304.000,00 Sen datos Sen datos Sen datos 304.000,00
Moaña 95.797,97 41.580,32 Sen datos Sen datos 137.378,29
Narón 0,00 10.871,47 Sen datos Sen datos 10.871,47
Nigrán 31.412,90 103.711,41 Sen datos Sen datos 135.124,31
193398
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
58
Concello Fondos procedentes da Com.Autónoma
Fondos das Deputacións provinciais
Fondos procedentes da Unión Europea
Fondos procedentes do Estado
Total dereitos recoñecidos
Noia 0,00 42.120,67 59.687,90 Sen datos 101.808,57
O Grove Sen datos Sen datos 0,00 Sen datos 0,00
O Porriño Sen datos 60.440,03 Sen datos Sen datos 60.440,03
Oleiros Sen datos Sen datos 20.111,17 Sen datos 20.111,17
Ordes Sen datos 73.623,66 1,00 Sen datos 73.624,66
Ourense Sen datos Sen datos 594.662,00 Sen datos 594.662,00
Poio 49.132,12 Sen datos Sen datos Sen datos 49.132,12
Ponteareas 205.766,04 108.195,56 Sen datos Sen datos 313.961,60
Pontevedra 78.676,02 0,00 32.049,54 4.440,47 115.166,03
Redondela 190.451,36 225.343,84 Sen datos Sen datos 415.795,20
Rianxo 7.709,28 206.791,06 Sen datos Sen datos 214.500,34
Santiago de Compostela Sen datos Sen datos Sen datos 46.371,00 46.371,00
Sarria 19.493,65 Sen datos Sen datos Sen datos 19.493,65
Verín 42.253,20 Sen datos Sen datos Sen datos 42.253,20
Vilagarcía de Arousa 41.914,00 Sen datos Sen datos Sen datos 41.914,00
Vilalba 6.534,00 Sen datos Sen datos Sen datos 6.534,00
Viveiro Sen datos 31.529,85 Sen datos Sen datos 31.529,85
Total xeral 1.423.190,78 1.233.232,47 706.511,61 53.091,47 3.416.026,33
C. AXUDAS E SUBVENCIÓNS POR ACTUACIÓNS MEDIOAMBIENTAIS CONCEDIDAS POLA XUNTA DE GALICIA E AS DEPUTACIÓNS PROVINCIAIS
No desenvolvemento da fiscalización solicitouse ás catro Deputacións provinciais e á Xunta de
Galicia información sobre as axudas e subvencións concedidas ás entidades locais en materia
medioambiental durante os exercicios 2016 e 2017. Requiriuse a relación das entidades locais ás
que se lles concederon axudas, indicando o seu obxecto, o importe concedido, a porcentaxe de
gasto ou investimento subvencionado, referencia do BOP-DOG onde se publicasen os acordos de
concesión, información sobre a adecuada xustificación do gasto ou investimento subvencionado
así como o importe aboado aos beneficiarios coa data do pagamento.
1. A Xunta de Galicia informou sobre as axudas outorgadas pola Consellería de Medio
Ambiente, Territorio e Vivenda e pola Consellería de Vicepresidencia, Administracións Públicas e
Xustiza; no apartado de anexos pódese consultar un resumo dos datos aportados.
193399
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
59
Consellería de Vicepresidencia, Administracións Públicas e Xustiza. Esta
Consellería comunicou que a Dirección Xeral de Administración Local xestionou as
subvencións das liñas en concorrencia competitiva e non competitiva do Fondo de
Compensación Ambiental. Este Fondo, que está financiado cos fondos obtidos do canon
eólico, ten como finalidade a aplicación de actuacións globais destinadas á conservación,
reposición e restauración do ambiente e reequilibrio territorial. A asígnación inicial do
FCA prevista nos orzamentos xerais da Comunidade Autónoma dos exercicios 2016 e
2017 foi de 11.000.000 de euros en cada ano, dos que se dedicou, no exercicio 2017, a
cantidade de 7.765.174 euros a subvencións e 3.234.826 euros a actuacións específicas
de protección do ambiente, incluídas aquelas que teñan por obxecto a prevención,
extinción e xestión de situacións de sinistro ou de risco. No exercicio 2017 foron
beneficiarios deste Fondo de Compensación Ambiental 13 das entidades incluídas na
fiscalización na liña de subvención en concorrencia competitiva e 11 na liña non
competitiva. Os datos preséntanse no anexo IV.
Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda. De acordo cos datos
subministrados pola Consellería xestionáronse os seguintes fondos:
Cadro 28: Axudas Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda
Entidade Materia Nº total de
beneficiarios
Nº beneficiarios >10.000
habitantes
Importe total concedido
Augas de Galicia Diferentes actividades, entre elas e maioritariamente: "Melloras en redes de saneamento, de abastecemento ou de depuración de augas"
27 0 2.029.513,53
S. X. de Calidade e Avaliación Ambiental
Axudas a EELL para a asístencia técnica na elaboración de estratexias de sustentabilidade ambiental coa finalidade de integrar a adaptación ao cambio climático na xestión e planificación públicas, cofinanciadas polo Feder, no marco do programa operativo Feder Galicia 2014-2020.
125 12 530.007,86
D.X. Patrimonio Natural
Axudas a inversións non produtivas vinculadas á realización de obxectivos agroambientais e climáticos en concellos incluídos na Rede Natura 2000, cofinanciadas co Feder no marco do PDR de Galicia 2014_2020
19 4 376.310,13
Axudas a inversións non produtivas vinculadas á realización de obxectivos agroambientais e climáticos no ámbito dos parques naturais de Galicia cofinanciadas co Feder no marco do PDR de Galicia 2014_2020
12 1 434.000,06
IGVS Axudas cofinanciadas polo Feder, dirixidas á mellora enerxética dos edificios de vivendas de titularidade dos concellos galegos
2 0 194.878,12
Total 185 17 3.564.709,70
2. A Deputación da Coruña informou sobre a existencia de dúas liñas de subvencións:
Limpeza de praias. A finalidade deste programa é apoiar aos concellos da provincia no
sostemento dos gastos da contratación dirixidos á limpeza das súas praias marítimas
durante a tempada de verán. No exercicio 2017 as características da subvención foron:
193400
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
60
- Importe total do crédito consignado: 900.000,00 € - Importe máximo da subvención a conceder: 33.840,00 € - Importe mínimo da subvención a conceder: 6.768,00 € - Coeficiente de financiación: 1 - Os gastos subvencionables foron: soldos e salarios, seguridade social a cargo da
entidade, outros gastos sociais, alugueres e cánones, reparacións e conservación, contratacións externas e subministracións.
- Houbo 41 concellos beneficiarios cun total de gasto xustificado de 895.193,73 euros. - Das 41 entidades beneficiarias 12 teñen unha poboación de máis de 10.000
habitantes.
Plan provincial de medio ambiente. A finalidade do PMA 2016 é a mellora do entorno
natural e a calidade ambiental da provincia da Coruña, apoiando o desenvolvemento nos
concellos de políticas respectuosas co medio ambiente. Para materializar esta finalidade,
cada entidade beneficiaria pode utilizar a cantidade que se lle asígne tendo en conta as
seguintes porcentaxes:
- Un mínimo do 50% a proxectos de investimentos. - Un máximo dun 50% a actividades.
92 dos 93 concellos da provincia foron beneficiarios do PMA que conta cun orzamento
de 5.340.615 euros, dos que a Deputación aporta o 92%. O concello excluído foi
Coristanco, de menos de 10.000 habitantes, por non presentar toda a documentación
requirida. Foron beneficiarios, polo tanto, as 21 entidades de máis de 10.000 habitantes
da provincia.
No Plan pódense incluír proxectos de investimento cun orzamento superior a 15.000
euros que estean relacionados con finalidades como as seguintes:
- Redacción de proxectos de investimento en materia de medio ambiente, cun importe
mínimo de 3.000,00 €.
- Obras de acondicionamento de edificios municipais para a mellora da súa xestión
enerxética.
- Infraestruturas para a eliminación da contaminación acústica.
- Subministración de bens que redunden nunha mellora na xestión medioambiental.
- Recuperación ambiental de espazos degradados destinados ao uso público.
- Adquisición e instalación de colectores de recollida selectiva de residuos.
- Construción, substitución ou mellora de instalacións produtoras ou consumidoras de
enerxía.
- Creación de hortos urbanos con fins de integración social.
193401
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
61
- Acondicionamento de rutas de sendeirismo.
- Renovación e mellora das redes de abastecemento e saneamento.
- En xeral, aquelas obras ou investimentos cuxo obxectivo principal sexa a protección de
medio ambiente.
Tamén é posible destinar parte da cantidade asignada ao financiamento de actividades no
ámbito do medio ambiente no exercicio 2016, poderanse incluír proxectos cun orzamento
mínimo de 3.000 €, que estean relacionados con finalidades tales como as seguintes:
- Estudos de eficiencia enerxética.
- Estudos medioambientais e asistencias técnicas.
- Realización de mapas de ruídos e control acústico.
- Campañas de limpeza de espazos comúns (áreas recreativas, ríos, rutas de sendeirismo,
montes...).
- Campañas de sensibilización medioambiental.
- Formación de voluntariado ambiental.
- En xeral, aquelas cuxo obxectivo principal sexa a protección de medio ambiente.
3. A Deputación de Lugo tamén informou sobre a existencia de dúas liñas de subvencións:
Plan de Acción da Reserva da Biosfera Terras do Miño (Liñas de acción A, A4 e C.1)
aprobado polo Órgano Reitor en data 19 de decembro de 2013. Colaboración como
cofinanciador na execución do Proxecto “Lugo + Biodinámico – Planificación dun barrio
multi – ecolóxico como modelo de resiliencia urbana para a cidade de Lugo”, este
proxecto foi aprobado pola Comisión Europea cun orzamento total de 3.588.551,00 de
euros dos que a Deputación Provincial de Lugo achegará 526.220,00 de euros entre as
anualidades 2016-2020.
Plan Provincial Único de Cooperación cos concellos 2017. A través desta liña
concedéronse axudas do 100% aos concellos de O Incio (47.023,04 €), Palas de Rei
(20.000) € e Ribeira de Piquín (39.730,55 €) para acondicionamento de camiños, rutas e
paseos fluviais.
4. A Deputación de Ourense informou sobre a existencia dunha liña de subvencións a través do
programa provincial de cooperación cos concellos de menos de 20.000 habitantes para a
realización de actuacións de limpeza das marxes das redes viarias locais. Concedeuse a
cantidade de 4.500 euros a cada concello, tanto no exercicio 2016 como no 2017. Entre as
193402
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
62
entidades fiscalizadas, foron beneficiarios Barbadás, O Carballiño e Verín, quedando fora os
concellos do Barco de Valdeorras e Ourense.
Así mesmo enviou información relativa aos gastos do servizo de recollida de residuos sólidos
urbanos, exercicios 2016 e 2017, que se levou a cabo pola Deputación de Ourense en réxime de
competencia delegada, sendo 50 os concellos que se sumaron a esta forma de cooperación. O
custo asumido pola Deputación en cada un destes anos superou os 5.500.000 de euros. Entre os
concellos de máis de 10.000, unicamente O Carballiño participou nesta cooperación coa
Deputación Provincial de Ourense.
5. A Deputación de Pontevedra remitiu información sobre:
Axudas a concellos destinadas á mellora dos montes mediante a creación de parques
forestais, pola que se lle concedeu axudas a 10 concellos para a redacción de proxectos
de parques forestais e para a execución de actuacións nos parques proxectados. As
axudas concedidas superaron en 2017 os 440.000 euros, subvencionando o 80% do
gasto. Beneficiáronse desta axuda 2 concellos de máis de 10.000 habitantes, Cangas e
Ponteareas.
Axudas a concellos destinadas á consolidación do Plan Compost Revitaliza, pola que se
financiou a 5 concellos a adquisición de composteiros individuáis, comunitarios e demais
material complementario para a posta en marcha do novo sistema de tratamento de
residuos baseado na compostaxe. O importe total concedido foi 1.194.410 euros,
estando a porcentaxe de subvención entre o 69,95 % e o 89,56%. Só participou nestas
axudas 1 entidade de máis de 10.000 habitantes, o Concello do Grove.
D. INDICADORES DE GASTO EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL
Aínda que algúns concellos manifestaron contar con obxectivos e indicadores orzamentarios para
o grupo de programa 172 – Protección e mellora do medio ambiente, ningún deles aportou
información sobre os mesmos.
Co obxecto de calcular indicadores en relación co gasto en medio ambiente solicitouse o importe
dos gastos incorridos durante o exercicio 2017 en diferentes campos de actuacións
medioambientais, obténdose uns datos pouco congruentes, semellando que non todos os
concellos interpretaron do mesmo xeito a información recabada.
Esta falta de congruencia tamén se pode apreciar se comparamos a última columna do seguinte
cadro, na que se recolle o importe contabilizado por cada concello no grupo de programa 172-
193403
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
63
Protección e mellora do medio ambiente de acordo cos datos comunicados na rendición da conta
xeral do exercicio 2017, cos datos aportados na presente fiscalización.
Cadro 29: Gasto total en actuacións medioambientais
Concello Fomento aforro
enerxético
Educación e formación ambiental
Investigación e desenvolvemento
Colaboración con outras institucións
Gastos accións Axenda 21
Investimentos en M.A.
Protección e mellora do M.A-172
Ames 0,00 8.006,10 0,00 0,00 0,00 265.974,50 419.486,09
Arteixo 665.427,97 0,00 0,00 0,00 0,00 1.316.453,96 30.844,00
Betanzos 256.325,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 185.809,34
Boiro 25.349,28 798,60 0,00 0,00 0,00 150.830,66 482.065,75
Cambre 106.064,06 0,00 0,00 0,00 0,00 324.137,23 1.001,34
Carballo 21.562,20 5.985,00 0,00 0,00 0,00 0,00 321.200,54
A Coruña 0,00 110.048,54 0,00 0,00 46.140,96 933.276,74 1.150.149,64
Culleredo 0,00 29.628,36 0,00 0,00 0,00 520.119,81 29.628,36
Fene 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 25.863,65
Ferrol 0,00 46.023,01 0,00 15.000,00 0,00 109.698,72 117.422,46
A Laracha 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 43.306,01 94.603,90
Narón 423.356,23 51.974,48 0,00 0,00 0,00 587.935,72 72.482,69
Noia 45.523,49 0,00 0,00 0,00 0,00 204.242,12 245.989,94
Oleiros 27.110,50 0,00 0,00 0,00 0,00 175.825,57 264.761,60
Ordes 135.523,92 4.653,66 0,00 0,00 0,00 204.493,92 0,00
As Pontes de García Rodríguez
8.683,50 10.695,01 0,00 0,00 0,00 319.287,77 193.614,18
Rianxo 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 279.413,98 68.176,49
Ribeira 0,00 1.506,98 0,00 0,00 0,00 127.653,36 289.428,52
Sada Sen información Sen información Sen información Sen información Sen información Sen información 223.744,08
Santiago de Compostela
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 228.605,34
Teo 45.350,80 0,00 0,00 0,00 0,00 1.803.943,04 0,00
Lugo 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 86.276,84
Monforte de Lemos 98.694,88 0,00 0,00 0,00 0,00 117.176,54 0,00
Sarria 38.231,16 3.347,72 0,00 0,00 0,00 0,00 9.438,00
Vilalba 19.118,00 0,00 0,00 0,00 0,00 19.118,00 0,00
Viveiro 0,00 0,00 0,00 0,00 2.885,83 0,00 56.565,37
Barbadás 34.275,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 O Barco de Valdeorras
36.058,00 2.207,00 0,00 0,00 384,00 341.000,00 0,00
O Carballiño 137.487,42 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 94.742,60
193404
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
64
Concello Fomento aforro
enerxético
Educación e formación ambiental
Investigación e desenvolvemento
Colaboración con outras institucións
Gastos accións Axenda 21
Investimentos en M.A.
Protección e mellora do M.A-172
Ourense 0,00 46.269,80 0,00 50.694,00 0,00 353.191,07 53.875,29
Verín 61.736,63 0,00 0,00 0,00 0,00 86.529,82 0,00
Baiona 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 389.190,95 0,00
Bueu 62.000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 62.000,00 3.014,96
Cambados 0,00 457,38 0,00 0,00 0,00 6.050,00 8.909,17
Cangas 32.546,00 5.463,00 6.347,00 16.000,00 3.214,00 354.634,00 108.519,35
A Estrada 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 36.181,25 0,00
Gondomar 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 580,42
O Grove 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
A Guarda 3.993,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3.993,00 55.807,01
Lalín 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 63.704,16
Marín 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 397.214,70
Moaña 0,00 2.200,00 0,00 0,00 0,00 185.344,04 132.360,57
Mos 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 243.457,68 0,00
Nigrán 2.957,38 8.106,60 0,00 0,00 0,00 485.541,22 0,00
Pontevedra 323.432,83 15.880,35 20.000,00 0,00 115.221,37 5.440.523,54 395.205,74
O Porriño 164.579,27 0,00 0,00 0,00 0,00 485.398,27 2.358,95
Poio 0,00 1.700,00 0,00 0,00 0,00 781.024,30 594.190,33
Ponteareas 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 161.046,64 0,00
Redondela 25.581,39 135,00 0,00 0,00 0,00 926.507,90 264.076,12
Sanxenxo 49.991,15 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Tomiño 6.590,59 0,00 0,00 0,00 0,00 35.290,99 0,00
Tui 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 107.203,17 2.509,65
Vigo 0,00 28.218,20 0,00 0,00 0,00 0,00 1.551.735,11
Vilagarcía de Arousa
41.914,40 5.808,00 0,00 0,00 0,00 610.022,46 0,00
Vilanova de Arousa Sen información Sen información Sen información Sen información Sen información Sen información 16.147,54
TOTAIS 2.899.464,05 389.112,79 26.347,00 81.694,00 167.846,16 18.597.017,95 8.342.109,79
Dos datos expostos pódese concluír que as medidas nas que se concentrou máis gasto foron as
de fomento do aforro enerxético, aínda que volvemos a recalcar a escasa fiabilidade dos datos
aportados.
193405
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
65
IV.2 ACTUACIÓNS DOS CONCELLOS EN RELACIÓN COA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA, LUMINOSA E ACÚSTICA E COA XESTIÓN DE RESIDUOS
Neste epígrafe expóñense os resultados obtidos da análise da actividade específica levada a cabo
polos concellos en relación coas contaminacións atmosférica, luminosa e acústica e coa recollida
de residuos. Seleccionouse unha mostra composta por 10 das 55 entidades de máis de 10.000
habitantes, entre as que se incluíron 4 de poboación superior a 50.000 habitantes, que foron A
Coruña, Lugo, Pontevedra e Vigo e 3 entidades de cada un dos restantes tramos de poboación,
tendo en conta ademais o seu carácter industrial ou turístico; escolléronse os concellos de Ames,
Arteixo e Vilagarcía de Arousa entre os de poboación comprendida entre 20.001 e 50.000
habitantes e os concellos de As Pontes de García Rodríguez, Baiona e Sanxenxo entre os de
poboación comprendida entre 10.001 e 20.000 habitantes.
Para cada factor contaminante verificouse o marco legal regulador e as actuacións levadas a
cabo polas devanditas entidades no exercicio das súas competencias.
IV.2.1 ACTUACIÓNS ESPECÍFICAS LEVADAS A CABO POLOS CONCELLOS EN RELACIÓN COA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA
A. MARCO NORMATIVO
A Lei 34/2007, de calidade do aire e protección da atmosfera, ten por obxecto establecer as
bases en materia de prevención, vixilancia e redución da contaminación atmosférica co fin de
evitar, e cando isto non sexa posible minorar, os danos que desta poidan derivarse para as
persoas, o medio ambiente e demais bens de calquera natureza.
Esta Lei define á contaminación atmosférica como: “A presenza na atmosfera de materias,
substancias ou formas de enerxía que impliquen molestia grave, risco ou dano para a seguridade
ou a saúde das persoas, o medio ambiente e demais bens de calquera natureza”.
O seu artigo 5.3 establece que: “Corresponde ás entidades locais exercer aquelas competencias
en materia de calidade do aire e protección da atmosfera que teñan atribuídas no ámbito da súa
lexislación específica, así como aqueloutras que lles sexan atribuídas no marco da lexislación
básica do Estado e da lexislación das Comunidades Autónomas nesta materia.
As entidades locais, no ámbito das súas competencias, deberán adaptar as ordenanzas
existentes e o plan urbanístico ás previsións desta Lei e das súas normas de desenvolvemento.”
193406
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
66
O artigo 16.4 da Lei 34/2007 sinala que, no ámbito das súas competencias, as entidades locais
poden elaborar os seus propios plans e programas, nos que deberán ter en conta os plans de
protección da atmosfera de cada Comunidade Autónoma.
Tamén se habilita no mesmo artigo a todas as entidades locais para adoptar medidas de
restricións total ou parcial do tráfico, incluíndo restricións aos vehículos máis contaminantes, a
certas matrículas, a certas horas ou a certas zonas, entre outras. No caso dos municipios de
poboación superior a 100.000 habitantes e as aglomeracións, deben adoptar plans e programas
para o cumprimento e mellora dos obxectivos de calidade do aire, atendendo á lexislación sobre
seguridade viaria e a planificación autonómica.
Por outro lado, o Real Decreto 102/2011, do 28 de xaneiro, relativo á mellora da calidade do
aire, define e establece obxectivos de calidade do aire para os contaminantes atmosféricos con
máis incidencia na saúde das persoas e no medio ambiente. Ademais, regula a avaliación, o
mantemento e a mellora da calidade do aire, co establecemento de métodos e criterios comúns
de avaliación. Tamén determina a información que debe ser intercambiada entre as
administracións públicas para o cumprimento do deber de información á Comisión Europea, así
como a información que debe ser posta a disposición do público.
No desenvolvemento das súas competencias a Comunidade Autónoma de Galicia aprobou a Lei
1/1995, do 2 de xaneiro, de Protección Ambiental de Galicia. Nesta Lei desenvólvense as liñas
básicas para o establecemento de normas que, no ámbito das competencias da Comunidade
Autónoma, configuran o sistema de defensa, protección, conservación e restauración, no seu
caso, do medio ambiente en Galicia e aseguran a utilización racional dos seus recursos naturais.
No seu ámbito de protección recóllense, entre os elementos para protexer, o aire e o clima, así
como a interacción entre todos os compoñentes que integran o medio ambiente.
A Lei 8/2002, do 18 decembro, de Protección do ambiente atmosférico de Galicia ten por
obxecto o establecemento, na Comunidade Autónoma de Galicia e dentro do marco das súas
competencias, das normas, criterios e técnicas de ordenación para manter un alto nivel de
calidade do aire ambiente e mellorala, no seu caso, así como para previr, vixiar e reducir a
contaminación atmosférica. Segundo dispón o seu artigo 38 corresponde ás corporacións locais,
no seu ámbito territorial e sen prexuízo das atribucións que lles outorga a lexislación ambiental,
industrial e de actividades:
193407
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
67
a) Aprobar as ordenanzas correspondentes, ou adaptar as xa existentes, de acordo coas
finalidades e medidas previstas na presente Lei, previo informe da Consellería de Medio
Ambiente.
b) Comprobar e esixir que os proxectos técnicos que acompañen á solicitude de licenza municipal
para exercer actividades clasíficadas potencialmente como contaminadoras da atmosfera
conteñan as determinacións mínimas establecidas regulamentariamente, sen detrimento de o
que determine a Consellería de Medio Ambiente a través das figuras de protección ambiental.
c) Adoptar provisionalmente medidas na situación de alerta atmosférica.
d) Implantar e xestionar as estacións de vixilancia da calidade do aire, precisas de conformidade
co establecido na presente Lei, nos núcleos urbanos do termo municipal, coa axuda e
asesoramento técnicos da Consellería de Medio Ambiente.
e) Impoñer as sancións nos supostos previstos pola presente Lei.
f) Adaptar os plans de ordenación urbanística do municipio ás prescricións da presente Lei ou ás
que resulten do mapa previsto no artigo 12.
g) Establecer o control sanitario sobre industrias, actividades e servizos e transportes, en relación
coa contaminación atmosférica.
h) Participar coa Administración da Xunta de Galicia na elaboración dos instrumentos de
planificación ambiental, os procedementos e as accións previstas na presente Lei, a través do
Comité Galego de Integración e Coordinación Ambiental.
B. EXERCICIO DE COMPETENCIAS E ACTUACIÓNS DESENVOLVIDAS
Solicitouse aos concellos información sobre a aprobación de normativa propia relativa á
contaminación atmosférica así como a súa adaptación á Lei 34/2007, de calidade do aire e
protección da atmosfera, resultando que só nos concellos de Pontevedra e Vigo existe unha
regulación que desenvolve a nivel municipal as competencias que lles atribúe aos concellos a
lexislación nesta materia; a normativa de Pontevedra, aprobada no ano 2015, refírese ao uso do
crematorio; pola súa parte Vigo ten aprobada unha ordenanza municipal de protección
atmosférica modificada en 2008 pero que, segundo indican, non esta adaptada á Lei 34/2007;
informa así mesmo que existe un proxecto piloto “Vigo edificios intelixentes”, onde se contempla
unha rede de controles atmosféricos.
193408
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
68
Preguntouseademais, se o plan urbanístico está adaptado ás esixencias da Lei 34/2007, ao que
unicamente os concellos de Ames, Lugo, Baiona, Sanxenxo e Vilagarcía de Arousa contestaron
que si.
Requiríronse datos sobre a realización de medicións e avaliacións da calidade do aire, ao que só
contestaron afirmativamente o Concello da Coruña, que conta con estacións de medición propias
e Pontevedra, con estacións da Comunidade Autónoma. Tamén se pediron datos en relación cos
elementos contaminantes sobre os que se estendeu a avaliación, se en algún caso se superaron
os límites de alerta especificados polo RD 102/2011 e se se informa á cidadanía dos resultados
das medicións.
Cadro 30: Sistemas de medición e avaliación da calidade do aire
Concello Realización
de medicións
Estacións de medición
Elementos avaliados Superación límites de
alerta
Información á cidadanía
Propias CCAA SO2 NO2 Partículas Pb C6H6 CO As Cd Ni Hg C12H20 O3 NH3
Ames Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Arteixo Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
A Coruña Si Si Non Si Si Si Non Si Si Non Non Non Non Nno Si Non Non
As Pontes de García Rodríguez
Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Lugo Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Baiona Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Pontevedra Si Non Si Diaria Si Si Si Non Non Si Non Non Non Non Nno Si Non Non
Sanxenxo Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Vigo Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Vilagarcía de Arousa
Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Todos os concellos manifestaron que non participaran na zonificación do seu territorio pola
Comunidade autónoma en relación coa contaminación atmosférica e a calidade do aire ou que
non se realizara ningunha zonificación. Só o concello de Pontevedra informou ter realizado unha
zonificación específica no seu territorio, o Espazo Natural de Interese Local Xunqueira de Alba e
Gafos.
Só A Coruña informou ter elaborado un protocolo de actuación no caso de superar os obxectivos
de calidade atmosférica. Así mesmo, todos os concellos informaron que carecen de Plans ou
Programas para o cumprimento e mellora de obxectivos de calidade do aire.
Comprobouse se os concellos adoptaron medidas dirixidas a cumprir cos obxectivos de calidade
do aire marcados polo RD Lexislativo 102/2011, tanto de carácter xeral como no ámbito da súa
193409
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
69
actividade. O resultado, onde se aprecia que só os 4 concellos de máis de 50.000 habitantes
analizados tomaron algunha medida neste sentido, foi o seguinte:
Cadro 31: Medidas para a mellora da calidade do aire
Concello Relativas a medios de transporte
Relativas á infraestrut.
Protocolos restrición
tráfico
Exencións ou bonificacións
IVTM
Relativas á
formación
Campañas sensibilización concienciación
Relativas á propia
actividade
Canles comunicación coa veciñanza
Ames Non Non Non Non Non Non Non Non
Arteixo Non Non Non Non Non Non Non Non
A Coruña Si Si Non Si Si Non Si Si
As Pontes de García Rodríguez
Non Non Non Non Non Non Non Non
Lugo Si Si Non Si Non Non Non Non
Baiona Non Non Non Non Non Non Non Non
Pontevedra Si Si Si Non Si Si Si Si
Sanxenxo Non Non Non Non Non Non Non Non
Vigo Si Si Non Si Non Non Si Si
Vilagarcía de Arousa
Non Non Non Non Non Non Non Non
En relación ás actuacións de control e inspección en materia de contaminación atmosférica
preguntouse se, no período 1 de xaneiro de 2017 a 31 de maio de 2018, se realizaron tarefas de
vixilancia e inspección, con indicación no seu caso dos motivos polo que non se levaron a cabo.
Só Pontevedra e Vigo contestaron afirmativamente, realizando en Pontevedra estes controles
sobre as actividades sometidas á normativa de espectáculos públicos e actividades recreativas
que poidan producir fume ou gases, casos de denuncias e, ao igual que Vigo, nos casos de
solicitude de licencia de actividade, comunicacións previas ou declaración responsable de inicio
de actividade, caso no que tamén se encontran os concellos de Lugo, As Pontes e Sanxenxo.
En canto ás causas da non realización destas actuacións no resto dos concellos sinálase que non
existen grandes focos de contaminación, carencia de medios ou a falta de competencias.
Cadro 32: Actuacións de vixilancia e inspección contaminación atmosférica
Concello Realización de
actuacións Realización por
funcionarios
Intervención doutras
entidades
Comprobación coas licencias de
actividades
Denegación de licencia
Realización inspeccións posteriores
Ames Non Non Non Non Non Non
Arteixo Non Non Non Non Non Non
A Coruña Non Non Non Non Non Non As Pontes de García Rodríguez
Non Non Non Si Non Non
Lugo Non Non Non Si Non Non
193410
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
70
Concello Realización de
actuacións Realización por
funcionarios
Intervención doutras
entidades
Comprobación coas licencias de
actividades
Denegación de licencia
Realización inspeccións posteriores
Baiona Non Non Non Non Non Non
Pontevedra Si Si Non Si Non Si
Sanxenxo Non Non Non Si Non Non
Vigo Si Si Si Si Non Non
Vilagarcía de Arousa Non Non Non Non Non Non
Os expedientes iniciados no ámbito temporal da fiscalización e o seu resultado expóñense no
seguinte cadro, onde se pode apreciar que só Pontevedra e Vigo tramitaron expedientes, sempre
por denuncia e sen sanción económica:
Cadro 33: Expedientes de inspección contaminación atmosférica
Concello Expedientes iniciados por
denuncias
Expedientes iniciados de
oficio Expedientes resoltos
Sancións impostas
Número Importe
Ames 0 0 0 0 0
Arteixo 0 0 0 0 0
A Coruña 0 0 0 0 0 As Pontes de García Rodríguez
0 0 0 0 0
Lugo 0 0 0 0 0
Baiona 0 0 0 0 0
Pontevedra 5 0 0 0 0
Sanxenxo 0 0 0 0 0
Vigo 7 0 6 0 0
Vilagarcía de Arousa 0 0 0 0 0
No seguinte cadro móstranse os datos relativos aos ingresos e gastos declarados na materia de
contaminación atmosférica, no que unicamente o Concello de Pontevedra informa ter recibido e
concedido este tipo de subvencións:
Cadro 34: Ingresos e gastos en materia de contaminación atmosférica
Concello
Ingresos na materia Gastos na materia
Recepción ingresos
Tipo de ingreso
Orixe subvencións
Dereitos recoñecidos
Programa 1721
Obrigas recoñecidas
Indicadores orzamentarios
Outros programas
Subvencións concedidas
Obxecto
Ames Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
Arteixo Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Si Non
A Coruña Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
As Pontes de García Rodríguez
Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
193411
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
71
Concello
Ingresos na materia Gastos na materia
Recepción ingresos
Tipo de ingreso
Orixe subvencións
Dereitos recoñecidos
Programa 1721
Obrigas recoñecidas
Indicadores orzamentarios
Outros programas
Subvencións concedidas
Obxecto
Lugo Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
Baiona Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
Pontevedra Si Subvencións Comunidade Autónoma
788,10 Non 0 Non Non Si Fomento do transporte público.
Pontevedra Si Subvencións Comunidade Autónoma
31.261,44 Non 0 Non Non Si Fomento do transporte público.
Sanxenxo Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
Vigo Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
Vilagarcía de Arousa
Non Sen datos Sen datos 0 Non 0 Non Non Non
Vese que ningún concello emprega o programa orzamentario 1721-Protección contra a
contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas urbanas nin ten establecido
indicadores orzamentarios en relación coa contaminación atmosférica.
IV.2.2 ACTUACIÓNS ESPECÍFICAS LEVADAS A CABO POLOS CONCELLOS EN RELACIÓN COA CONTAMINACIÓN LUMINOSA
A. MARCO NORMATIVO
A Lei 34/2007, de calidade do aire e protección da atmosfera define a contaminación luminosa
como: “O resplandor luminoso nocturno ou brillo producido pola difusión e reflexión da luz nos
gases, aerosois e partículas en suspensión na atmosfera, que altera as condicións naturais das
horas nocturnas e dificultan as observacións astronómicas dos obxectos celestes, debendo
distinguirse o brillo natural, atribuíble á radiación de fontes ou obxectos celestes e á
luminiscencia das capas altas da atmosfera, do resplandor luminoso debido ás fontes de luz
instaladas na iluminación exterior”.
Pola súa, parte a Disposición adicional cuarta da Lei dispón que: “As Administracións públicas,
no ámbito das súas competencias, promoverán a prevención e redución da contaminación
luminosa, coa finalidade de conseguir os seguintes obxectivos:
a) Promover un uso eficiente da iluminación exterior, sen menoscabo da seguridade que debe
proporcionar aos peóns, os vehículos e as propiedades.
b) Preservar ao máximo posible as condicións naturais das horas nocturnas en beneficio da
fauna, a flora e os ecosistemas en xeral.
193412
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
72
c) Previr, minimizar e corrixir os efectos da contaminación luminosa no ceo nocturno, e, en
particular na contorna dos observatorios astronómicos que traballan dentro do espectro visible.
d) Reducir a intrusión luminosa en zonas distintas ás que se pretende iluminar, principalmente
en contornas naturais e interior de edificios.”
Nesta materia débese ter en conta tamén o Real Decreto 1890/2008, de 14 de novembro, que
aproba o Regulamento de eficiencia enerxética en instalacións de iluminación exterior e as súas
Instrucións técnicas complementarias EA-01 a EA-07.
O obxecto deste Regulamento é establecer as condicións técnicas de deseño, execución e
mantemento que deben reunir as instalacións de iluminación exterior, coa finalidade de:
a) Mellorar a eficiencia e aforro enerxético, así como a diminución das emisións de gases de
efecto invernadoiro.
b) Limitar o resplandor luminoso nocturno ou contaminación luminosa e reducir a luz intrusa ou
molesta.
O artigo 8 deste RD 1890/2008 regula o réxime de funcionamento das instalacións de
Iluminación exterior de xeito que:
1. Os sistemas de activación garantirán que as instalacións de iluminación exterior se acendan e
se apaguen con precisión, cando a luminosidade ambiente o requira.
2. Para obter aforro enerxético en casos tales como instalacións de iluminación ornamental,
anuncios luminosos, espazos deportivos e áreas de traballo exteriores, estableceranse os
correspondentes ciclos de funcionamento (aceso e apagado) das devanditas instalacións, para o
que se dispoñerá de reloxos astronómicos ou sistemas equivalentes, capaces de ser programados
por ciclos diarios, semanais, mensuais ou anuais.
3. As instalacións de iluminación exterior con excepción de túneles e pasos inferiores, estarán en
funcionamento como máximo durante o período comprendido entre a posta de sol e a súa saída
ou cando a luminosidade ambiente o requira.
4. Cando se especifique, as iluminacións exteriores terán dous niveis de iluminación de forma
que naqueles casos do período nocturno nos que diminúa a actividade ou características de
utilización, se pase do réxime de nivel normal de iluminación a outro con nivel de iluminación
reducido, mantendo a uniformidade.
5. Poderase variar o réxime de funcionamento das iluminacións ornamentais, establecéndose
condicións especiais, en épocas tales como festividades e a tempada alta de afluencia turística.
193413
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
73
6. Poderase axustar un réxime especial de iluminación para os acontecementos nocturnos
singulares, festivos, feirais, deportivos ou culturais, que compatibilicen o aforro enerxético coas
necesidades derivadas dos acontecementos mencionados.
7. Corresponde ás Administracións Locais regular o tempo de funcionamento das instalacións de
iluminación exterior que se atopen no seu ámbito territorial e que non sexan de competencia
estatal ou autonómica.
No ámbito autonómico o Decreto 83/2018, do 26 de xuño, que aproba o Plan básico
autonómico de Galicia, dispón no seu artigo 57 que:
1. A iluminación pública deberá harmonizar coas características da zona.
2. O sistema de iluminación será tal que permita o aforro enerxético, a mellora da eficiencia e
reduza a contaminación luminosa, adecuando o nivel de esixencia ao período de tempo
considerado.
B. EXERCICIO DE COMPETENCIAS E ACTUACIÓNS DESENVOLVIDAS
Pediuse aos concellos que informasen sobre a aprobación de normativa propia relativa á
contaminación acústica así como a súa adaptación ao RD 1890/2008, resultando que só no
Concello de Vigo existe unha regulación que desenvolve a nivel municipal as competencias que
lles atribúe aos concellos a lexislación nesta materia.
Para comprobar o exercicio das súas competencias solicitouse información sobre:
- Aspectos regulados pola normativa municipal: O Concello de Vigo conta con normativa propia
que está adaptada ao RD 1890/2008, sendo o seu obxecto establecer as condicións que
debe cumprir calquera instalación de iluminación exterior, tanto pública como privada,
situada no termo municipal de Vigo, co fin de mellorar a protección do medio mediante o
uso eficiente e racional da enerxía que consumen e a redución da contaminación luminosa.
Os restantes concellos non teñen adoptado ningunha regulación na materia.
- Se a Comunidade Autónoma realizou algún tipo de clasificación por zonas luminosas en
función do seu grado de vulnerabilidade: A resposta foi negativa en todos os casos.
- Realización polo concello de zonificacións luminosas no seu territorio: A resposta foi negativa.
- Declaración dalgunha zona de especial protección contra a contaminación luminosa: A
resposta foi negativa.
- Existencia de protocolos de actuación para os casos de superación dos niveis de calidade
luminosa establecidos e se se dou algún caso: A resposta foi negativa.
193414
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
74
- Realización de estudios ou auditorías enerxéticas e luminosas da iluminación pública do
concello: Contestaron afirmativamente A Coruña, As Pontes de García Rodríguez, Vigo e
Vilagarcía de Arousa.
No caso da Coruña o estudio tivo por obxecto a elaboración dun mapa luminoso do concello e a
planificación e coordinación das actuacións en materia de xestión sostible da iluminación. En
Vigo contén unha análise dos aforros obtidos pola aplicación de medidas de eficiencia
enerxética.
- Elaboración dun Plan estratéxico en relación coa contaminación luminosa: Só A Coruña
contesta afirmativamente, informa dispor dun plan para as instalacións e dependencias
municipais.
- Elaboración dun Plan de acción específico en relación coa contaminación luminosa e a
eficiencia enerxética: o Concello de Vigo contesta afirmativamente.
As contestacións amósanse no seguinte cadro:
Cadro 35: Exercicio competencias relativas á contaminación luminosa
Concello Normativa
propia Adaptación RD 1890/08
Clasificación zonas
luminosas
Zonificación luminosa
Zonas de especial
protección
Protocolos de actuación
Auditorías Plan
estratéxico
Plan de acción
específico
Ames Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Arteixo Non Non Non Non Non Non Non Non Non
A Coruña Non Non Non Non Non Non Si Si Non As Pontes de García Rodríguez
Non Non Non Non Non Non Si Non Non
Lugo Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Baiona Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Pontevedra Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Sanxenxo Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Vigo Si Si Non Non Non Non Si Non Si
Vilagarcía de Arousa
Non Non Non Non Non Non Si Non Non
Comprobouse se os concellos realizaron actuacións dirixidas a cumprir cos obxectivos marcados
na Disposición adicional cuarta da Lei 34/2007 e coas especificacións establecidas polo artigo 8
do Real Decreto 1890/2008, así como se levaron a cabo actuacións para a mellora da eficiencia
enerxética no ámbito interno da entidade. O resultado foi o seguinte:
193415
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
75
Cadro 36: Actuacións en relación coa contaminación luminosa
Concello
Actuacións relativas á Lei de calidade do aire e protección da atmosfera
Actuacións relativas ao Regulamento eficiencia enerxética Eficiencia enerxética concello
Eficiencia iluminación
exterior
Preservar condicións naturais
Prevención contaminación
nocturna
Reducción intrusión luminosa
Estudio gastos aforros
Medidas acendido apagado
Aforro enerxético
Funcionamento máximo
Dous niveis iluminación
Iluminación ornamental
Estudio gasto aforro
Medidas Estudio gasto aforro
Ames Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Arteixo Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
A Coruña Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
As Pontes de García Rodríguez
Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Si Non
Lugo Si Non Si Non Non Si Si Si Non Si Non Si Non
Baiona Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Pontevedra Si Si Si Si Non Si Si Si Si Si Non Si Non
Sanxenxo Si Non Non Non Non Si Non Si Non Non Non Si Non
Vigo Si Si Non Non Si Si Si Si Si Non Non Non
Vilagarcía de Arousa
Si Si Si Si Si Si Si Si Si Non Si Si Si
Os concellos de Ames, Arteixo, A Coruña, As Pontes de García Rodríguez e Baiona manifestan
non ter realizado ningunha actuación, aínda que As Pontes si o fixo en materia de mellora da
eficiencia enerxética no ámbito interno do concello.
Pediuse información sobre se o concello garantiu o mantemento dos niveis de eficiencia
enerxética adecuada nas instalacións de iluminación exterior nos termos establecidos polo artigo
4 do Real Decreto 1890/2008 en relación aos límites e requisitos esixidos polas Instrucións
técnicas complementarias (ITC-EA) incluídas no propio Real Decreto. Tamén se solicitou que
indicasen se se dispón dun inventario das instalacións de iluminación exterior, dunha clasificación
das súas luminarias e se estas instalacións teñen a etiqueta de cualificación enerxética de acordo
coa ITC-EA-01.
Cadro 37: Mantemento dos niveis de eficiencia enerxética das instalacións de iluminación exterior
Concello Mantemento
niveis eficiencia Límites ITC-
EA-02 Requisitos ITC-EA-01
Resto instalacións
Sistema ITC-EA-04 Inventario
instalacións Cualificación
ITC-EA-01
Ames Non Non Non Non Non Non Non
Arteixo Non Non Non Non Non Non Non
A Coruña Non Non Non Non Non Non Non
As Pontes de García Rodríguez
Non Non Non Non Non Si Non
Lugo Non Non Non Non Non Si Non
Baiona Non Non Non Non Non No Non
193416
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
76
Concello Mantemento
niveis eficiencia Límites ITC-
EA-02 Requisitos ITC-EA-01
Resto instalacións
Sistema ITC-EA-04 Inventario
instalacións Cualificación
ITC-EA-01
Pontevedra Si Si Si Non Si Si Non
Sanxenxo Non Non Non Non Non Si Non
Vigo Si Si Si Si Si Si Si
Vilagarcía de Arousa
Si Si Si Si Si Si Si
Só os concellos Sanxenxo e Vilagarcía confirmaron a existencia de canles de comunicación entre
o concello e os veciños en materia de contaminación luminosa, para o que empregaron o portal
do concello e medios como a prensa, radio ou televisión. Estas canles permiten aos veciños
reportar incidencias en tempo real.
En canto á forma de prestación do servizo de iluminación pública os concellos divídense entre a
xestión directa e a indirecta, con predominancia da xestión directa sen personificación:
Cadro 38: Forma de prestación do servizo de iluminación exterior
Concello Forma de prestación do servizo
Ames Directa
Arteixo Directa sen personificación
A Coruña Indirecta. Concesión con empresa privada
As Pontes de García Rodríguez Indirecta. Concesión con empresa privada
Lugo Indirecta. Concesión con empresa privada
Baiona Directa sen personificación
Pontevedra Directa sen personificación
Sanxenxo Directa sen personificación
Vigo Indirecta a través de un contrato de servizos
Vilagarcía de Arousa Directa sen personificación
En canto ás actuacións de control e inspección en materia de contaminación luminosa
preguntouse se, no período 1 de xaneiro de 2017 a 31 de maio de 2018, se realizaron tarefas de
vixilancia e inspección con indicación no seu caso dos motivos polo que non se levaron a cabo.
Na maioría dos concellos non se realizan inspeccións coa finalidade de garantir o cumprimento
da normativa en materia de contaminación luminosa, os motivos máis recorrentes son: non
dispoñer de persoal especializado e non ter regulación propia da materia. Só o concello de Vigo
manifesta que as inspeccións se realizan pola empresa adxudicataria do servizo de mantemento
das instalacións de iluminación pública.
193417
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
77
Como consecuencia da non tramitación de expedientes sancionadores tampouco existen ingresos
por este concepto.
A continuación expóñense os datos relativos aos ingresos e gastos declarados na materia de
contaminación luminosa:
Cadro 39: Ingresos e gastos en materia de contaminación luminosa
Concello
Ingresos na materia Gastos na materia
Tipo de ingreso
Concepto Dereitos
recoñecidos Programa
1721 Obrigas
recoñecidas Indicadores
orzamentarios Outros
programas Obrigas
recoñecidas Subvencións concedidas
Ames Non Sen datos 0 Non 0 Non Sen datos 0 Non
Arteixo Non Sen datos 0 Si 30.844,00 Non Sen datos 0 Non
A Coruña Non Sen datos 0 Non 0 Non Sen datos 0 Non As Pontes de García Rodríguez
Non Sen datos 0 Non 0 Non Sen datos 0 Non
Lugo Non Sen datos 0 Non 0 Non Sen datos 0 Non
Baiona Non Sen datos 0 Non 0 Non Sen datos 0 Non
Pontevedra Subvenciones
Mellora eficiencia enerxética iluminación
polígono Campillo
46.328,48 Non 0 Non
165.0 Ilum.púb:urbano. 165.1 Ilum.púb:rural
237.603,34 Non
Sanxenxo Non Sen datos 0 Non 0 Non Sen datos 0 Non
Vigo Non Sen datos 0 Non 0 Non 1650 Ilum.púb 2.319.060,19 Non Vilagarcía de Arousa
Non Sen datos 0 Non 0 Non Sen datos 0 Non
Vese que só o concello de Arteixo emprega o programa orzamentario 1721-Protección contra a
contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas urbanas e que ningún ten establecido
indicadores orzamentarios en relación coa contaminación luminosa.
IV.2.3 ACTUACIÓNS ESPECÍFICAS LEVADAS A CABO POLOS CONCELLOS EN RELACIÓN COA CONTAMINACIÓN ACÚSTICA
A. MARCO NORMATIVO
A regulación estatal básica da materia atópase na Lei 37/2003, do 17 de novembro, do ruído,
que efectuou a transposición ao dereito español da Directiva 2002/49/CE, do Parlamento
Europeo e do Consello, do 25 de xuño, sobre avaliación e xestión do ruído ambiental. Esta Lei foi
desenvolvida polo Real Decreto 1513/2005, do 16 decembro, de Avaliación e xestión do ruído
medioambiental e polo Real Decreto 1367/2007, do 19 de outubro, polo que se desenvolve a Lei
193418
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
78
37/2003, do 17 de novembro, do Ruído, no referente a zonificación acústica, obxectivos de
calidade e emisións acústicas.
O Decreto 106/2015, do 9 de xullo, sobre contaminación acústica de Galicia incorporou ao
dereito autonómico e desenvolveu a normativa europea e estatal básica relativa a este tipo de
contaminación.
Pediuse aos concellos que informasen sobre a aprobación de normativa propia relativa á
contaminación acústica, resultando que en 5 concellos existe unha regulación que desenvolve a
nivel municipal as competencias que lles atribúe aos concellos a lexislación nesta materia, en
concreto o artigo 6 da Lei 36/2003, do 17 de novembro, do ruído, que dispón que:
“Corresponde aos concellos aprobar ordenanzas en relación coas materias obxecto desta
Lei. Así mesmo, os concellos deberán adaptar as ordenanzas existentes e o plan
urbanístico ás disposicións desta lei e das súas normas de desenvolvemento.”
Pola súa parte o Artigo 9.1 do Decreto 106/2015 sobre contaminación acústica de Galicia
establece:
“1. En cumprimento do disposto polo artigo 6 da Lei 37/2003, do 17 de novembro, do ruído, os
concellos de Galicia deberán contar cunha ordenanza sobre contaminación acústica adaptada á
normativa básica estatal no prazo máximo dun ano desde a entrada en vigor deste decreto. A
aprobación da devandita ordenanza deberá ser comunicada á consellería competente en materia
de ambiente.”
A este respecto, débese facer mención á Orde do 26 de novembro de 2018, que aproba a
proposta de Ordenanza de protección contra a contaminación acústica de Galicia, que entrou en
vigor o 3 de xaneiro de 2019. A Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Vivenda elaborou
esta proposta de ordenanza ante as dificultades que puideran ter algúns concellos para aprobar
as súas propias ordenanzas. Ten carácter orientativo de xeito que para a súa aplicación cada
concello deberá adaptala ás súas características e necesidades, debendo seguir a tramitación
administrativa correspondente para aprobar a ordenanza.
B. EXERCICIO DE COMPETENCIAS E ACTUACIÓNS DESENVOLVIDAS
De acordo co artigo 4 da Lei 37/2003, do ruído, as competencias que lle corresponden aos
concellos sempre que o ámbito territorial do mapa de ruído non exceda do termo municipal son:
a) A elaboración, aprobación e revisión dos mapas de ruído e a correspondente información ao
público.
193419
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
79
b) A delimitación das zonas de servidume acústica e as limitacións derivadas da devandita
servidume.
c) A delimitación da área ou áreas acústicas integradas dentro do ámbito territorial dun mapa de
ruído.
d) A suspensión provisional dos obxectivos de calidade acústica aplicables nunha área acústica.
e) A elaboración, aprobación e revisión do plan de acción en materia de contaminación acústica
correspondente a cada mapa de ruído e a correspondente información ao público.
f) A execución das medidas previstas no plan.
g) A declaración dunha área acústica como zona de protección acústica especial, así como a
elaboración, aprobación e execución do correspondente plan zonal específico.
h) A declaración dunha área acústica como zona de situación acústica especial, así como a
adopción e execución das correspondentes medidas correctoras específicas.
i) A delimitación das zonas tranquilas en aglomeracións e zonas tranquilas en campo aberto.
Para comprobar o exercicio destas competencias pediuse aos concellos información sobre:
- Existencia de normativa municipal e aspectos regulados pola mesma. A Coruña informou que
conta cunha ordenanza de protección contra a contaminación acústica aprobada no ano
2014. Tamén contan con ordenanza os Concellos de Lugo, Pontevedra (2000), Sanxenxo
(2017) e Vigo (2008).
- Zonificación do seu territorio en áreas acústicas: Os concellos da Coruña e Lugo realizaron
esta actuación.
- Elaboración de mapas de ruído onde se represente a exposición ao ruído ambiental: A Coruña
e Vigo son os únicos concellos que elaboraron mapas de ruído.
- Existencia de Plans de acción en materia de contaminación acústica. A Coruña aprobou en
2018 o mapa de ruído do concello e actualizou o plan de acción de ruído. O Concello de
Vigo, pola súa parte, aprobou en 2008 unha declaración de zonas acusticamente saturadas
cun protocolo de actuacións.
- Delimitación de zonas de servidume acústica nas que os valores de inmisión poderán superar
os obxectivos de calidade acústica aplicables: ningún concello levou a cabo esta delimitación
no seu territorio.
193420
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
80
No seguinte cadro amosase un resumo das respostas obtidas:
Cadro 40: Exercicio competencias en relación coa contaminación acústica
Concello Poboación Normativa
propia Zonificación
acústica Mapas de ruído
Nº mapas de ruído
Plans de acción
URL Plan de acción
Zonas de servidume acústica
Ames 30.835 Non Non Non Non Non Non Non
Arteixo 31.534 Non Non Non Non Non Non Non
A Coruña 244.099 Si Si Si mediante mapas de ruído
1 Si Si Non
As Pontes de García Rodríguez
10.324 No No Non Non Non Non Non
Lugo 97.995 Si Si Non Non Non Non Non
Baiona 12.169 No Non Non Non Non Non Non
Pontevedra 82.671 Si Non Non Non Non Non Non
Sanxenxo 17.241 Si Non Non Non Non Non Non
Vigo 292.986 Si Non Si mediante mapas de ruído
1 Si Si Non
Vilagarcía de Arousa
37.479 Non Non Non Non Non Non Non
Solicitáronse, así mesmo, datos sobre a existencia de sistemas de control do cumprimento dos
obxectivos de calidade acústica aplicables aos distintos tipos de áreas acústicas de acordo co
regulado no Real Decreto 1367/2007, que desenvolve a Lei do ruído no referente a zonificación
acústica, obxectivos de calidade e emisións acústicas. Só os Concellos da Coruña e Pontevedra
manifestaron contar con estacións de medición, tal como se mostra no seguinte cadro:
Cadro 41: Sistemas de medición de niveis acústicos
Concello Estacións de medición acústica Criterios de distribución
das estacións Periodicidade das
medicións
Incumprimento de obxectivos
Existencia Fixas Móbiles Existencia Protocolos Actuacións
Ames Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non
Arteixo Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non
A Coruña Si 7 0 Por tipoloxías de usos do solo
Diaria Si Si Si
As Pontes de García Rodríguez
Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non
Lugo Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non
Baiona Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non
Pontevedra Si 2 3
Locais e instalacións denunciadas por ruídos e locais obxecto de inspección e verificación. As fixas son da Xunta de Galicia.
En caso de denuncia ou necesidade de verificación do cumprimento de normativa acústica.
Si Non Si
Sanxenxo Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non
193421
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
81
Concello Estacións de medición acústica Criterios de distribución
das estacións Periodicidade das
medicións
Incumprimento de obxectivos
Existencia Fixas Móbiles Existencia Protocolos Actuacións
Vigo Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non Vilagarcía de Arousa
Non 0 0 Sen datos Sen datos Non Non Non
Ademais só o concello da Coruña informou que conta cun sistema automatizado para o rexistro
das medicións. Tanto na Coruña como en Pontevedra déronse casos de incumprimento dos
obxectivos de calidade acústica que deron lugar a actuacións sancionadoras e de toma de
medidas de prevención.
Por outra parte, solicitouse información sobre á existencia nos concellos dalgunha zona de
especial protección acústica, contestando só afirmativamente o concello de Vigo que no ano
2008 fixo unha declaración de zonas acusticamente saturadas naquelas zonas do municipio nas
que se producen niveis sonoros elevados pola existencia de numerosas actividades de ocio, pola
actividade das persoas que as utilizan ou polo tráfico.
Comprobouse se os concellos realizaron actuacións para a mellora da calidade acústica das
instalacións municipais, da propia actividade (maquinaria de obras públicas, servizo público de
transporte, vehículos flota municipal, servizo de limpeza, festas), así como se levaron a cabo
actuacións para a mellora xeral da calidade acústica no concello; o resultado foi o seguinte:
Cadro 42: Actuacións para a mellora da calidade acústica
Concello
Actuacións mellora da calidade acústica das instalacións municipais Actuacións mellora da
propia actividade municipal
Actuacións mellora xeral no
municipio
Canles comunicación cos veciños
Realización actuacións
Medición entorno edificios
Illamento ruídos
exteriores
Medición interior edificios
Illamento interno
Illamento emisións exterior
Normas internas
Ames Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Arteixo Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
A Coruña Non Non Non Non Non Non Non Si Si Si
As Pontes de García Rodríguez
Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Lugo Non Non Non Non Non Non Non Si Si Si
Baiona Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Pontevedra Si Non Non Si Si Non Non Si Si Si
Sanxenxo Non Non Non Non Non Non Non Non Non Non
Vigo Non Non Non Non Non Non Non Non Si Si
Vilagarcía de Arousa
Non Non Non Non Non Non Non Non Si Non
193422
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
82
Compróbase que só o concello de Pontevedra levou a cabo algún tipo de actuacións para a
mellora da calidade acústica nos inmobles en uso polo concello. Unicamente A Coruña, Lugo e
Pontevedra levaron a cabo actuacións para a mellora da calidade acústica derivadas da propia
actividade municipal, tales como control do ruído da maquinaria de obras públicas, dos vehículos
da flota municipal, do servizo público de transporte, do servizo de limpeza e tamén medidas de
control do ruído xerado pola realización de eventos.
Os 3 concellos mencionados e o de Vigo realizan controles sobre o ruído do ocio nocturno e,
xunto con Vilagarcía, realizaron actividades de fomento da mobilidade sostible.
En canto ás actuacións de control e inspección en materia de contaminación acústica
preguntouse se, no período 1 de xaneiro de 2017 a 31 de maio de 2018, se realizaron tarefas de
vixilancia e inspección, con indicación no seu caso dos motivos polo que non se levaron a cabo,
resultando que os concellos de Ames, Arteixo, As Pontes e Vilagarcía non realizaron este tipo de
actuacións. En Ames e Arteixo non se ten en conta o cumprimento da normativa de prevención
da contaminación acústica na concesión de licencias de actividades.
Cadro 43: Actuacións de vixilancia e inspección contaminación acústica
Concello Realización
de actuacións
Causas de non
inspección Descrición actuacións
Realización por
funcionarios
Intervención doutras
entidades
Comprobación coas licencias de actividades
Denegación de licencia
Realización inspeccións posteriores
Ames Non Non houbo necesidade nesas datas
Sen datos Sen datos Sen datos Non Sen datos Sen datos
Arteixo Non Non hai ordenanza reguladora
Sen datos Sen datos Sen datos Non Sen datos Sen datos
A Coruña Si Sen datos Actividades domésticas e actividades económicas
Si Non Si Non Non
As Pontes de García Rodríguez
Non Non recibirse denuncias
Sen datos Sen datos Sen datos Si Non Non
Lugo Si Sen datos
Realízanse por denuncia medicións de ruído en locais de ocio nocturno así como inspeccións. Ademais nos eventos no exterior, sométense a estudio previo e no seu caso control de medidas (neste caso por denuncia).
Si Si Si Si Si
Baiona Si Sen datos
Control pola policía co sonómetro se hai chamadas e queixas de veciños/as.
Si Non Si Si Si
Pontevedra Si Sen datos
Informe e verificación de licenzas de obras e actividades, comunicacións previas e declaracións responsables. Control, inspección de oficio e a
Si Si Si Si Si
193423
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
83
Concello Realización
de actuacións
Causas de non
inspección Descrición actuacións
Realización por
funcionarios
Intervención doutras
entidades
Comprobación coas licencias de actividades
Denegación de licencia
Realización inspeccións posteriores
instancia de parte mediante denuncia en materia acústica. Precintos de equipos musicais pola policía local en verificacións nocturnas. Desprecintos para retirada de equipos non autorizados. Medicións acústicas. Ceses actividade musical. Precintos e clausuras de locais por infracción de normativa acústica. Cesamentos de actividade con reposición de legalidade.
Sanxenxo Si Sen datos Comprobación de denuncia Si Si Si Non Non
Vigo Si Sen datos Policía Local, inspectores de Medio Ambiente
Si Non Si Si Si
Vilagarcía de Arousa
Non Non constan datos
Sen datos Sen datos Sen datos Si Non Si
Os expedientes iniciados no ámbito temporal da fiscalización e o seu resultado exponse no
seguinte cadro, no que se pode apreciar que o número de expedientes resoltos é moi inferior ao
de expedientes iniciados:
Cadro 44: Expedientes de inspección contaminación acústica
Concello Expedientes iniciados por
denuncias
Expedientes iniciados de
oficio Expedientes resoltos
Sancións impostas
Número Importe
Ames 0 0 0 0 0,00
Arteixo 0 0 0 0 0,00
A Coruña 88 88 45 4 550.000,00
As Pontes de García Rodríguez
0 0 0 0 0,00
Lugo 14 14 0 0 0,00
Baiona 1 0 1 0 0,00
Pontevedra 28 8 9 1 300,52
Sanxenxo 1 0 1 1 2.000,00
Vigo 45 0 12 18 35.876,70
Vilagarcía de Arousa 0 0 0 0 0,00
No seguinte cadro expóñense os datos relativos aos ingresos e gastos declarados na materia de
contaminación acústica:
193424
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
84
Cadro 45: Ingresos e gastos en materia de contaminación acústica
Concello
Ingresos na materia Gastos na materia
Recepción ingresos
Regulación de taxas
Tipo de ingreso
Dereitos recoñecidos
Programa 1721
Obrigas recoñecidas
Indicadores orzamentarios
Outros programas
Subvencións concedidas
Obxecto
Ames Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non Non Non Sen datos
Arteixo Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non Si Non Sen datos
A Coruña Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non Non Non Sen datos
As Pontes de García Rodríguez
Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non Non Non Sen datos
Lugo Si Non Sancións 0,00 Non 0,00 Non Si Non Sen datos
Baiona Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non No Non Sen datos
Pontevedra Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non Si Si Transporte público
Sanxenxo Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non Non Non Sen datos
Vigo Si Non Sancións 35.876,70 Si 38.254,57 Si Non Non Sen datos
Vilagarcía de Arousa
Non Non Sen datos 0,00 Non 0,00 Non Non Non Sen datos
Vese que só o concello de Vigo emprega o programa orzamentario 1721-Protección contra a
contaminación acústica, luminosa e atmosférica nas zonas urbanas e ten establecidos
indicadores orzamentarios en relación coa contaminación acústica.
IV.2.4 ACTUACIÓNS ESPECÍFICAS LEVADAS A CABO POLOS CONCELLOS EN RELACIÓN COA XESTIÓN DE RESIDUOS
A. MARCO NORMATIVO
A lexislación estatal básica atopámola na Lei 22/2011, do 28 de xullo, de residuos e solos
contaminados, que transpón a Directiva 2008/98/CE do Parlamento Europeo e do Consello, do
19 de novembro de 2008, sobre os residuos. O obxecto da Lei é establecer o réxime xurídico da
produción e xestión de residuos, así como establecer medidas para previr a súa xeración e para
evitar ou reducir os impactos adversos sobre a saúde e o medio ambiente asociados á xeración e
xestión dos mesmos. Igualmente a Lei tamén ten por obxecto regular o réxime xurídico dos solos
contaminados.
No artigo 12 regúlase a distribución de competencias administrativas, establecendo no seu
apartado 5 que corresponde ás entidades locais:
a) Como servizo obrigatorio, a recollida, o transporte e o tratamento dos residuos domésticos
xerados nos fogares, comercios e servizos na forma en que establezan as súas respectivas
ordenanzas no marco xurídico do establecido nesta Lei, das que no seu caso diten as
193425
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
85
Comunidades Autónomas e da normativa sectorial en materia de responsabilidade ampliada do
produtor. A prestación deste servizo corresponde aos municipios que poderán levala a cabo de
forma independente ou asociada.
b) O exercicio da potestade de vixilancia e inspección, e a potestade sancionadora no ámbito das
súas competencias.
Ademais, as entidades locais poderán:
1.º Elaborar programas de prevención e de xestión dos residuos da súa competencia.
2.º Xestionar os residuos comerciais non perigosos e os residuos domésticos xerados nas
industrias nos termos que establezan as súas respectivas ordenanzas, sen prexuízo de que os
produtores destes residuos poidan xestionalos por si mesmos nos termos previstos no artigo
17.3. Cando a entidade local estableza o seu propio sistema de xestión poderá impoñer, de
maneira motivada e baseándose en criterios de maior eficiencia e eficacia na xestión dos
residuos, a incorporación obrigatoria dos produtores de residuos ao devandito sistema en
determinados supostos.
3.º A través das súas ordenanzas, obrigar ao produtor ou a outro posuidor de residuos perigosos
domésticos ou de residuos con características que dificulten a súa xestión a que adopten medidas
para eliminar ou reducir ditas características ou a que os depositen na forma e lugar adecuados.
4.º Realizar as súas actividades de xestión de residuos directamente ou mediante calquera outra
forma de xestión prevista na lexislación sobre réxime local. Estas actividades poderán levar a
cabo por cada entidade local de forma independente ou mediante asociación de varias Entidades
Locais.
A Lei 22/2011 tamén dispón que as entidades locais no marco das súas competencias, poderán
elaborar programas de xestión de residuos de conformidade e en coordinación co Plan Nacional
marco e cos plans autonómicos de xestión de residuos. As entidades locais poderán elaborar
estes programas individualmente ou agrupadas.
A disposición transitoria segunda da un prazo de dous anos desde a entrada en vigor da Lei para
que as entidades locais aproben as mencionadas ordenanzas.
No ámbito da Comunidade Autónoma a regulación da materia recóllese fundamentalmente na
Lei 10/2008, do 3 de novembro, de residuos de Galicia. O seu artigo 5 enumera as competencias
que corresponden aos municipios:
193426
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
86
a) Prestar, por si solos ou asociados, os servizos derivados da xestión dos residuos urbanos ou
municipais na forma que se estableza nas súas respectivas ordenanzas e, no seu caso, plans de
xestión de residuos.
Os municipios xestionarán os servizos públicos de recollida, transporte, valorización e eliminación
de residuos urbanos ou municipais de forma directa ou indirecta.
b) Implantar sistemas de recollida selectiva de residuos urbanos ou municipais que posibiliten a
súa reciclaxe e outras formas de valorización.
c) Chegar a acordos con quen produza residuos comerciais para a consecución da súa correcta
xestión.
d) Elaborar os plans de xestión de residuos urbanos, de acordo co que, no seu caso, se estableza
na presente Lei e nos plans de residuos da Comunidade Autónoma de Galicia.
e) Xestionar adecuadamente os residuos urbanos ou municipais abandonados en vías ou espazos
públicos de titularidade municipal.
f) Vixiar, inspeccionar e sancionar no ámbito das súas competencias.
g) Exercer as competencias que, no seu caso, lles sexan atribuídas con carácter temporal ou
permanente polas administracións competentes, mediante acordos ou calquera outro
instrumento administrativo.
O devandito exercicio poderase levar a cabo directamente ou mediante a constitución e
participación en entes supramunicipais ou doutra índole de entre os previstos no ordenamento
xurídico.
A Comunidade Autónoma aprobou en 2011 o Plan de Xestión de Residuos Urbanos de Galicia
2010-2020 (PXRUG), que establece as bases para impulsar a xestión de residuos domésticos en
Galicia cara un escenario máis sostible. Este Plan foi actualizado en 2016 para adaptalo á Lei
22/2011 e ao Plan Estatal Marco de Residuos 2016-2022 (PEMAR).
De acordo cos datos da actualización do PXRUG de 2014 en Galicia conviven tres modelos de
xestión de residuos municipais:
193427
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
87
Cadro 46: Modelos de xestión de residuos en Galicia
Entidade Xestora Modelo de xestión
Situación da
planta de
tratamento
Concellos
adheridos
Poboación
incorporada
2013
Tm de residuos
xestionados
2013
Sociedade Galega
de Medio Ambiente
Recollida diferenciada da fracción Resto e os envases -
Valorización enerxética da fracción resto. Recollida selectiva
de papel e vidro. Non separación de fracción orgánica.
CERCEDA 295
(94,3%)
2.282.553
(82,5%)
874.211
(82,3%)
Concello da Coruña
e Consorcio das
Mariñas
Recollida diferenciada da fracción inorgánica (inclúe os
envases) e a fracción orgánica. Selección FIRM e
metanización da fracción orgánica. Recollida selectiva de
papel e vidro
NOSTIÁN 9 (2,9%) 396.782
(14,3%)
156.013
(14,6%)
Mancomunidade de
Concellos da Serra
do Barbanza
Recollida diferenciada da fracción inorgánica (inclúe os
envases) e a fracción orgánica. Selección FIRM e
compostaxe da fracción orgánica. Recollida selectiva de
papel e vidro
LOUSAME 9 (2,9%) 86.605
(3,1%) 31.671 (2,9%)
TOTAL 313 2.765.940 1.061.896
Gráfico 4: Mapa representativo dos modelos de xestión de residuos en Galicia
193428
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
88
B. EXERCICIO DE COMPETENCIAS E ACTUACIÓNS DESENVOLVIDAS
Solicitouse aos concellos información sobre a aprobación de normativa propia relativa á xestión
de residuos resultando que en unicamente 5 dos 10 concellos da mostra existe unha regulación
que desenvolve a nivel municipal as competencias que lles atribúe aos concellos a lexislación
nesta materia. Só Arteixo ten elaborado o programa de xestión de residuos previsto pola Lei
22/2011 e pola Lei de residuos de Galicia.
Debera terse en conta que a Federación Española de Municipios e Provincias, en colaboración
con Ecoembes, ten publicada unha Ordenanza tipo e un Prego de prescricións técnicas sobre a
xestión de residuos de competencia local para que sirvan de modelo e guía ás entidades locais á
hora de adaptar as súas ordenanzas ou no momento de adxudicar novos contratos de xestión
destes residuos.
Así mesmo, solicitáronse datos sobre a prestación do servizo de recollida e transporte de residuos
e recollida selectiva, observándose que todos os concellos teñen implantada a recollida selectiva
de residuos e que a maioría xestiona o servizo de forma indirecta, só o concello de Baiona presta
o servizo con persoal propio.
Unicamente o concello de Sanxenxo informa cumprir co disposto no artigo 10 da Lei 22/2011 en
relación á elaboración e publicación dun informe anual sobre a situación da produción e xestión
dos residuos, sen embargo só se remitiron dous cadros co resumo do volume recollido nos anos
2017 e 2018 que, polo demais, non foron publicados.
O artigo 14.3 da Lei 22/2011 prevé a posibilidade de que os concellos elaboren programas de
xestión de residuos dentro do plan nacional marco e do plan autonómico de xestión de residuos,
sendo Arteixo o único concello que desenvolveu esta potestade.
As contestacións móstranse no seguinte cadro
Cadro 47: Prestación do servizo
Concello Normativa
propia
Modo prestación do servizo Recollida selectiva
de residuos
Elaboración dun Programa
de xestión
Motivos da non programación Recollida de residuos Transporte de residuos
Ames Non
Mediante empresa concesionaria do servizo, a través da Mancomunidade
A través dunha Mancomunidade
Si Non
A recollida realízase a través da Mancomunidade de concellos de Serra do Barbanza, que ten seu propio plan
Arteixo Si Consorcio Consorcio Si Si Sen datos
A Coruña Si Contratación externa Contratación externa Si Non Non se dispoñen
As Pontes de García Rodríguez
Non Licitación e adxudicación do contrato do servizo de recollida de residuos
Licitación e adxudicación do contrato do servizo de recollida de residuos
Si Non Non se considerou necesario
193429
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
89
Concello Normativa
propia
Modo prestación do servizo Recollida selectiva
de residuos
Elaboración dun Programa
de xestión
Motivos da non programación Recollida de residuos Transporte de residuos
sólidos urbanos e o seu transporte a planta de transferencia
sólidos urbanos e o seu transporte a planta de transferencia
Lugo Non Concesión de servizos Concesión de Servizos Si Non Non iniciou o expediente
Baiona Non
Recollida de RSU por operarios municipais. Recollida de enseres, xestión do punto limpo e xestión do contedor amarelo, azul e vidro por medio dunha empresa
O transporte dos residuos faise mediante camións municipais e outros residuos mediante contratacións. Os residuos domésticos lévanse a Porriño á planta de SOGAMA.
Si Non En fase de elaboración.
Pontevedra Si Mediante contrato con empresa concesionaria.
Mediante contrato con empresa concesionaria.
Si Non
Pola adhesión ao Plan Revitaliza da Deputación. Ademais de ter iniciado un Plan de compostaxe e estar en marcha o cambio de sistema para diminución de residuos en orixe, reciclaxe mediante compostaxe dos residuos orgánicos e aumento da recollida selectiva
Sanxenxo Si Mediante contrato con empresa concesionaria
Mediante contrato con empresa concesionaria.
Si Non
O Programa de Xestión de Residuos de residuos que segue o Concello de Sanxenxo é o prego técnico utilizado para a contratación do actual servizo.
Vigo Si A través dunha empresa concesionaria
A través dunha empresa concesionaria
Si Non Está en fase de redacción
Vilagarcía de Arousa
Non Adhesión ao modelo de xestión de Sogama.
A través de empresas concesionarias; 1).- Cespa no caso da fracción resto 2).- Coregal no caso da fracción de envases lixeiros e papel e cartón e 3).- Ascan no caso do vidro
Si Non Carecer de persoal técnico
A continuación indícanse os datos subministrados relativos á recollida selectiva de residuos
domésticos nos concellos no ano 2017, con exclusión dos procedentes de limpeza de vías
públicas, zonas verdes, áreas recreativas e praias, os animais domésticos mortos e os vehículos
abandonados:
Cadro 48: Toneladas de recollida selectiva de residuos domésticos
Concello Total
recollido
Número de toneladas recollidas por fracción
Papel-Cartón
Vidro Outros envases
Bio-residuos
Aparatos eléctricos
Pilas Téxtil Mobles Cascallo
obras Aceite Outros
Ames 9.649,36 495,14 399,54 5.431,04 3.249,10 0,02 0,17 0,07 73,18 0,26 0,84 0,00
Arteixo 14.000,00 1.960,00 700,00 1.540,00 5.600,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4.200,00
A Coruña 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 As Pontes de García Rodríguez
1.486,41 218,00 91,00 186,00 0,00 25,00 0,01 0,00 40,00 1,40 0,00 925,00
193430
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
90
Concello Total
recollido
Número de toneladas recollidas por fracción
Papel-Cartón
Vidro Outros envases
Bio-residuos
Aparatos eléctricos
Pilas Téxtil Mobles Cascallo
obras Aceite Outros
Lugo 3.141,82 1.268,00 889,00 966,00 0,00 0,00 0,62 0,00 0,00 18,20 0,00 0,00
Baiona 1.303,14 31,52 308,60 114,05 0,00 11,99 1,10 0,00 150,90 300,30 300,00 84,68
Pontevedra 59.301,85 786,11 842,33 665,08 56.549,00 58,99 1,78 2,50 148,32 216,00 0,60 31,14
Sanxenxo 1.403,07 420,00 555,00 243,00 13,92 3,18 0,04 41,00 113,91 13,02 0,00 0,00
Vigo 43.344,06 3.265,62 3.106,73 2.543,52 0,00 50,49 23,70 0,00 2.464,40 134,60 31.755,00 0,00 Vilagarcía de Arousa
19.533,04 542,58 552,84 614,58 0,00 39,97 0,00 80,07 0,00 0,00 17.703,00 0,00
O Concello da Coruña non subministrou datos. Os Concellos de Ames, Arteixo, Pontevedra e
Sanxenxo foron os únicos que realizaron unha recollida separada de biorresiduos susceptibles de
compostaxe.
No seguinte cadro indícanse as diferentes formas de prestación do servizo de recollida selectiva
de residuos segundo o tipo de material de que se trate:
Cadro 49: Forma de prestación do servizo de recollida selectiva
Concello
Forma de prestación do servizo de recollida e tratamento
Papel-Cartón
Vidro Outros envases
Bio-residuos
Aparatos eléctricos
Pilas Téxtil Mobles Cascallo
obras Aceite
Ames 5 5 5 5 6 5 6 5 6 6
Arteixo 4 4 2 4 0 0 0 0 0 0
A Coruña 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
As Pontes de García Rodríguez
2 2 2 0 3 2 0 2 3 0
Lugo 2 2 2 0 0 2 0 0 3 0
Baiona 2 6 2 0 3 6 0 2 3 2
Pontevedra 2 2 2 1 3 3 3 3 3 2
Sanxenxo 2 2 2 3 1 2 2 3 1 0
Vigo 3 3 3 0 3 3 0 3 3 2
Vilagarcía de Arousa 2 6 2 0 6 0 2 0 0 2
As formas empregadas foron: 0. Non aporta información ou non presta o servizo. 1. Directa. Sen personificación. 2. Indirecta. Convenio. 3. Indirecta. Concesión. 4. Consorcio adherido ao convenio.5. Mancomunidade adherida ao convenio. 6. Outras.
A forma de prestación máis empregada foi a xestión indirecta, ben a través da adhesión ao
convenio marco asinado pola Xunta de Galicia e as entidades xestoras dos sistemas integrados
de xestión autorizadas ou ben asinando directamente o convenio con estas entidades.
A Lei 22/2011, de residuos e solos contaminados dedica o título IV á “Responsabilidade do
produtor do produto” onde se define, en aplicación do principio de “quen contamina paga”, a
193431
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
91
obriga das empresas de xestionar os residuos que xeren os produtos que comercializan, podendo
dar cumprimento de dúas maneiras:
1. De maneira individual montando un sistema propio de xestión dos seus propios residuos.
2. De maneira colectiva adheríndose a un sistema integrado de xestión (SIX).
A segunda opción é a práctica máis habitual para case todos os fluxos de residuos obrigados
pola lexislación. Estes sistemas están xestionados por entidades sen ánimo de lucro que poden
adoptar diferentes formas xurídicas. As empresas que deciden cumprir as súas obrigas legais a
través destes deben colaborar no financiamento para o funcionamento deste sistema.
Os SIX organizan, deseñan e xestionan os sistemas de recollida de residuos específicos para o
seu posterior tratamento e valorización do xeito amosado no seguinte esquema:
Gráfico 5: Ciclo de funcionamento dos SIX
Fonte: Sistema de información de residuos de Galicia
Os SIX creados en virtude das lexislacións específicas actuais para cada fluxo de residuos e actualmente autorizados en Galicia son os que se indican a continuación:
Sistema integrado de xestión de envases e residuos de envases: Ecoembalajes España, SA (ECOEMBES).
193432
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
92
Sistema integrado de xestión de envases e residuos de envases de vidro: Sociedad Ecológica para el reciclado de los envases de vidrio (ECOVIDRIO).
Sistema integrado de xestión de residuos de pilas e acumuladores: Fundación para la Gestión Medioambiental de Pilas (ECOPILAS), European Recycling Platform (ERP) e Fundación ECOLEC.
Sistema integrado de xestión de envases e residuos de envases de medicamentos e medicamentos caducados: SIGRE Medicamento e Medio Ambiente.
Sistema integrado de xestión de aceites industriais: Sistema Integrado de Gestión de Aceites Usados, S.L. (SIGAUS) e Sistema Integrado de Gestión Productores Independientes (SIGPI).
Sistema integrado de xestión de envases e residuos de envases de fitosanitarios: Sigfito Agroenvases, S.L.
Sistema integrado de xestión de residuos de aparellos eléctricos e electrónicos: na actualidade hai 9 fundacións ou asociacións autorizadas en Galicia.
Sistema integrado de xestión de pneumáticos fóra de uso: Signus Ecovalor, S.L e Tratamiento Neumáticos Usados, S.L. (TNU).
No seguinte cadro amósase en que grado as entidades locais cumpren co mandato da Lei
22/2011 de habilitar espazos, establecer instrumentos ou medidas para a recollida separada de
residuos domésticos e, no seu caso, comerciais aos que é preciso dar unha xestión diferenciada
ben polo seu perigo, para facilitar a súa reciclaxe ou para preparar os residuos para a súa
reutilización.
Cadro 50: Puntos limpos fixos (F) e móbiles (M)
Concello
Pilas e acumuladores
Aparatos eléctricos e electrónicos
Aceites usados Mobles Téxtiles Outros residuos
F M F M F M F M F M F M
Ames Sen
datos Sen
datos Sen
datos Sen
datos Sen datos Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos Sen datos
Arteixo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
A Coruña Sen
datos Sen
datos Sen
datos Sen
datos Sen datos Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos Sen datos
As Pontes de García Rodríguez
Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos
Sen datos Sen datos Sen
datos Sen
datos Sen
datos Sen
datos Sen datos Sen datos
Lugo 1 0 1 0 6 0 1 0 1 0 1 0
Baiona 1 1 1 0 1 0 1 0 0 0 1 0
Pontevedra 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
Sanxenxo 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
Vigo 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
Vilagarcía de Arousa 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
193433
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
93
Pódese apreciar que practicamente todos os concellos dispoñen dun punto limpo fixo para a
recollida de todos os tipos de residuos. Ames, A Coruña e As Pontes non aportaron información.
En canto ao control ao que están suxeitas as entidades e empresas que leven a cabo operacións
de tratamento de residuos, preguntouse se, no período 1 de xaneiro de 2017 a 31 de maio de
2018, os concellos realizaron tarefas de vixilancia e inspección da recollida e transporte cubrindo
a orixe, a cantidade e o destino dos residuos, con indicación no seu caso dos motivos polo que
non se levaron a cabo. Todos os concellos realizaron esta vixilancia agás Arteixo, que indica que
a xestión correspondía ao consorcio, e Vilagarcía, que manifesta non dispoñer de persoal.
Só o Concello da Coruña informou ter incoado expedientes sancionadores pola infracción das
ordenanzas locais en materia de xestión de residuos, cun total de 198 expedientes incoados e
189 sancións impostas, cunha recadación de 14.289,24 euros; estas tarefas de inspección foron
realizadas por persoal funcionario.
Pediuse tamén datos sobre a realización de actuacións de difusión, de información e
sensibilización entre a cidadanía e o persoal da entidade para fomentar a prevención na xeración
de residuos e incrementar a separación de orixe, resultando que 9 concellos non levaron a cabo
ningunha actuación entre o seu persoal e só 6 o fixeron cara a cidadanía, tal e como se expón a
continuación:
Cadro 51: Actuacións de difusión e de inspección
Concello
Realización de actuacións de difusión
Realización de actuacións de
inspección
Realización por
funcionarios
Expedientes sancionadores
Intervención doutras
entidades
Control sobre os contedores
Cidadanía Persoal
Ames Non Non Si Si Non Non Si
Arteixo Non Non Non Non
A Coruña Si Non Si Si Si Non Si
As Pontes de García Rodríguez
Si Non Si Si Non Si Si
Lugo Non Non Si Si Non Non Si
Baiona Si Si Si Si Non Non Si
Pontevedra Si Non Si Si Non Si Si
Sanxenxo Si Non Si Si Non Non Non
Vigo Si Non Si Si Non Non Si
Vilagarcía de Arousa Non Non Non Non
De acordo coa normativa orzamentaria das entidades locais os gastos efectuados por estas na
recollida selectiva de residuos, a súa xestión e tratamento, atópanse integrados no grupo de
193434
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
94
programa “162. Recollida, xestión e tratamento de residuos, incluído na área de Gasto 1
“Servizos Públicos Básicos”. Á súa vez este grupo de programa está composto por tres
programas, o 1621 que recolle os gastos derivados da recollida de residuos, o 1622 que inclúe
os gastos incorridos na súa xestión e o 1623 que recolle os derivados do tratamento dos
mesmos. No seguinte cadro expóñense os datos relativos aos ingresos e gastos declarados na
materia de xestión de residuos:
Cadro 52: Ingresos e gastos en materia de xestión de residuos
Concello
Ingresos na materia Obrigas recoñecidas Indicadores orzamentarios
Recepción ingresos
Tipo de ingreso Dereitos
recoñecidos Programa
1621 Programa
1622 Programa
1623 Outros progr.
Programa 1621
Programa 1622
Programa 1623
Ames Non Sen datos 0 703.719,54 0,00 4.671.773,36 0 Non Non Non
Arteixo Non Sen datos 0 48.915,20 0,00 0,00 0 Non Non Non
A Coruña Non Sen datos 0 12.438.234,55 7.715.340,67 7.715.340,67 0 Non Non Non
As Pontes de García Rodríguez
Non Sen datos 0 178.392,69 255.473,67 0,00 0 Non Non Non
Lugo Non Sen datos 0 0,00 0,00 2.826.271,18 0 Non Non Non
Baiona Si Taxas por prestación de servizos
693.557,80 888.403,61 0,00 391.334,94 0 Non Non Non
Pontevedra Non 5.658.780,42 33.786,99 2.255.587,49 82,28 Non Non Non
Sanxenxo Si Taxas por prestación de servizos
1.820.542,19 698.864,75 0,00 804.436,17 Non Non Non
Vigo Si
Compensacións previstas en sistemas integrados de xestión de residuos, a abonar polo xestor(concepto 399)
1.406.503,41
12.562.777,91 8.970.167,53 0,00 0 Si Si Non Taxas por prestación de servizos (concepto 302)
5.091.858,37
Taxas por prestación de servizos (concepto 302)
11.620.718,68
Vilagarcía de Arousa
Non 4.133.669,18 0,00 0,00 0 Non Non Non
Todos os concellos empregan contas do grupo de programas 162 para rexistrar este tipo de
gastos, incluído Vilagarcía que, aínda que non aportou expresamente datos á fiscalización, si
constan na conta rendida do exercicio 2017. Por outro lado, o Concello de Vigo informa que
conta con indicadores orzamentarios referidos ao ratio de execución orzamentaria.
Nalgún caso parece que os datos subministrados non fosen moi fiables se os comparamos cos
obtidos da conta xeral do exercicio 2017 que se mostran nos seguintes cadro e gráfico, onde se
fai unha comparativa das obrigacións recoñecidas netas por habitante:
193435
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
95
Cadro 53: Gasto público por habitante
Concello Obrigas recoñecidas netas Habitantes Gasto público/habitante
Arteixo 48.915,20 31.534 1,55
Ames 1.165.492,90 30.835 37,80
As Pontes de García Rodríguez 433.866,36 10.324 42,03
Vigo 21.532.945,44 292.986 73,49
A Coruña 21.118.615,34 244.099 86,52
Sanxenxo 1.554.003,13 17.241 90,13
Lugo 9.277.001,56 97.995 94,67
Pontevedra 7.948.154,90 82.671 96,14
Baiona 1.279.738,55 12.169 105,16
Vilagarcía de Arousa 4.133.669,18 37.479 110,29
No seguinte gráfico pódese apreciar que 6 concellos superan a media nacional dos 79,89 euros
por habitante e que Baiona e Vilagarcía superan os 100 euros de gasto. Chama a atención, en
sentido contrario, o concello de Arteixo onde o gasto por habitante non chega aos 2 euros.
Gráfico 6: Gasto público por habitante
Só os concellos de Baiona, Sanxenxo e Vigo subministraron datos dos ingresos pola taxa do
servizo de recollida de residuos, polo que se fixo unha consulta dos datos da rendición de contas
do exercicio 2017 dos concellos da mostra co seguinte resultado:
193436
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
96
Cadro 54: Dereitos recoñecidos netos no concepto 302-Servizo de recollida de lixos
Concello Poboación DRN Concepto 302
Ames 30.835 1.230.165,09
Arteixo 31.534 0,00
A Coruña 244.099 10.221.815,91
As Pontes de García Rodríguez 10.324 411.546,73
Lugo 97.995 8.538.560,18
Baiona 12.169 642.299,32
Pontevedra 82.671 6.314.626,52
Sanxenxo 17.241 1.820.542,19
Vigo 292.986 16.712.577,05
Vilagarcía de Arousa 37.479 2.857.754,38
En ningún caso se concederon subvencións relacionadas con actuacións en materia de xestión de
residuos.
193437
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
97
ANEXOS
193438
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193439
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
99
Anexo I – Organización en materia de medio ambiente
Concello Habitantes
2017
Existencia dun departamento con
competencia en medio ambiente
Dependencia orgánica deste departamento
Persoal adscrito ao departamento
Especialistas en medio ambiente
Nº Especialistas en medio ambiente
Ames 30.835 Si Medio ambiente e desenvolvemento sostible
4 Si 2
Arteixo 31.534 Si Area de presidencia e planificación
12 Si 2
Betanzos 12.941 Non Non 0
Boiro 18.885 Si Concellería de medio ambiente, praias
1 Si 1
Cambre 24.348 Non Si 1
Carballo 31.195 Si Medio ambiente 1 Si Non informa
A Coruña 244.099 Si Concelleira de medio ambiente
43 Si 9
Culleredo 29.982 Si Alcaldía 9 Non 0
Fene 13.110 Non Non 0
Ferrol 67.569 Si Área de servizos, sanidade, consumo, obras, benestar animal e medio ambiente
3 Si 1
A Laracha 11.281 Si 1º tenente alcalde 1 Non 0
Narón 39.280 Si Secretaría xeral y alcaldía, respectivamente
2 Si 1
Noia 14.295 Non Non 0
Oleiros 35.198 Non Non 0
Ordes 12.580 Non Non 0
As Pontes de García Rodríguez
10.324 Non Si 1
Rianxo 11.188 Non Non 0
Ribeira 27.159 Si Secretaría 1 Si 1
Santiago de Compostela
96.456 Si Servizo de contratación, inspección e medio ambiente
6 Si 2
Teo 18.478 Si Alcaldía 1 Si 1
Lugo 97.995 Si Concellería de desenvolvemento sostible e persoal
6 Si 1
Monforte de Lemos
18.783 Si Concellería de medio ambiente
1 Si Non informa
Sarria 13.359 Non Non 0
Vilalba 14.354 Non Non 0
Viveiro 15.550 Non Si 1
Barbadás 10.791 Non Non 0
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Área de urbanismo e servizos 1 Si 1
O 13.854 Si Concellería de medio ambiente
1 Non 0
193440
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
100
Concello Habitantes
2017
Existencia dun departamento con
competencia en medio ambiente
Dependencia orgánica deste departamento
Persoal adscrito ao departamento
Especialistas en medio ambiente
Nº Especialistas en medio ambiente
Carballiño
Ourense 105.636 Si Dependencia da concellería de medio ambiente
46 Si Non informa
Verín 13.889 Non Non 0
Baiona 12.169 Si Funcionaria interina 1 Si Non informa
Bueu 12.145 Si Urbanismo 4 Non 0
Cambados 13.900 Si Concellería de medio ambiente
1 Si Non informa
Cangas 26.490 Si
Alcaldía (dedicación exclusiva)-concelleira (sen dedicación exclusiva)-auxiliar administrativo (persoal temporal-plan concellos deputación Pontevedra
2 Non 0
A Estrada 20.700 Non Non 0
Gondomar 14.233 Non Non 0
O Grove 10.746 Si
Estamos sen rpt, e actualmente dependen directamente da conc Concelleira de medio ambiente e do alcalde.
1 Si Non informa
A Guarda 10.051 Si Concellería de medio ambiente
1 Si 1
Lalín 20.075 Si Concellería 2 Si 1
Marín 24.637 Si Alcaldía 1 Non 0
Moaña 19.439 Si Concejal - delegado de urbanismo y medio ambiente
1 Non 0
Mos 15.132 Si Secretaria 2 Non 0
Nigrán 17.622 Non Non 0
Pontevedra 82.671 Si Alcaldía/director xeral de urbanismo y servizos xerais
68 Si 3
O Porriño 19.600 Non Non 0
Poio 16.871 Si Oficina técnica/medio ambiente
1 Si 1
Ponteareas 22.893 Non Non 0
Redondela 29.392 Si Concejal de medio ambiente 9 Non 0
Sanxenxo 17.241 Si Alcaldia 3 Si 1
Tomiño 13.585 Non Non 0
Tui 16.860 Non Non 0
Vigo 292.986 Si Área de medio ambiente e vida saudable
10 Si Non informa
Vilagarcía de Arousa
37.479 Si Servizos técnicos 15 Si 1
193441
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
101
Anexo I. Cumprimento Axenda 21
Concello Habitantes Adhesión Axenda 21
Diagnóstico medioambiental
Plan de acción ambiental
Comisión de seguimento
Sistema de indicadores
Declaración ambiental
Ames 30.835 Si Si Si Si Si Non
Arteixo 31.534 Si Si Si Non Non Non
Betanzos 12.941 Non Non Non Non Non Non
Boiro 18.885 Si Si Si Non Si Si
Cambre 24.348 Non Non Non Non Non Non
Carballo 31.195 Non Non Non Non Non Non
A Coruña 244.099 Si Si Non Non Si Non
Culleredo 29.982 Non Non Non Non Non Non
Fene 13.110 Non Non Non Non Non Non
Ferrol 67.569 Si Si Si Non Non Si
A Laracha 11.281 Si Si Non Non Non Non
Narón 39.280 Non Si Non Non Non Non
Noia 14.295 Non Non Non Non Non Non
Oleiros 35.198 Non Non Non Non Non Non
Ordes 12.580 Si Si Si Non Non Non
As Pontes de García Rodríguez 10.324
Non Non Non Non Non Non
Rianxo 11.188 Si Non Non Non Non Non
Ribeira 27.159 Non Si Non Non Non Non
Santiago de Compostela 96.456
Si Non Non Non Non Non
Teo 18.478 Non Non Non Non Non Non
Lugo 97.995 Non Si Si Non Non Non
Monforte de Lemos 18.783
Si Non Non Non Non Non
Sarria 13.359 Non Non Non Non Non Non
Vilalba 14.354 Non Non Non Non Non Non
Viveiro 15.550 Si Si Si Non Si Non
Barbadás 10.791 Non Non Non Non Non Non
O Barco de Valdeorras 13.581
Si Si Si Si Si Non
O Carballiño 13.854
Non Non Non Non Non Non
Ourense 105.636 Si Si Non Non Non Non
Verín 13.889 Non Non Non Non Non Non
Baiona 12.169 Non Non Non Non Non Non
Bueu 12.145 Non Non Non Non Non Non
Cambados 13.900 Non Non Non Non Non Non
Cangas 26.490 Non Non Non Non Non Non
193442
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
102
Concello Habitantes Adhesión Axenda 21
Diagnóstico medioambiental
Plan de acción ambiental
Comisión de seguimento
Sistema de indicadores
Declaración ambiental
A Estrada 20.700 Non Non Non Non Non Non
Gondomar 14.233 Non Non Non Non Non Non
O Grove 10.746 Non Non Non Non Non Non
A Guarda 10.051 Non Non Non Non Non Non
Lalín 20.075 Si Non Non Non Non Non
Marín 24.637 Non Si Non Non Non Non
Moaña 19.439 Non Non Non Non Non Non
Mos 15.132 Non Non Non Non Non Non
Nigrán 17.622 Non Non Non Non Non Non
Pontevedra 82.671 Si Si Si Non Si Non
O Porriño 19.600 Non Non Non Non Non Non
Poio 16.871 Non Non Non Non Non Non
Ponteareas 22.893 Non Non Non Non Non Non
Redondela 29.392 Si Si Non Non Non Non
Sanxenxo 17.241 Non Non Non Non Non Non
Tomiño 13.585 Non Non Non Non Non Non
Tui 16.860 Non Non Non Non Non Non
Vigo 292.986 Si Si Non Non Non Non
Vilagarcía de Arousa 37.479
Non Non Non Non Non Non
Total Si 17 17 9 2 6 2
Anexo II. Execución dos programas de gasto por concello
Concello Programas Tramo poboación Créditos
Definitivos Obrigas Rec.
Netas %
Execución
A Coruña 170 Administración xeral do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 1.005.948,63 919.645,85 91,42%
A Coruña 171 Parques e xardíns. 1-Máis de 50.000 habitantes 7.206.314,47 6.210.560,36 86,18%
A Coruña 172 Protección e mellora do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 1.601.469,64 1.150.149,64 71,82%
Ferrol 170 Administración xeral do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 501.783,67 469.547,96 93,58%
Ferrol 171 Parques e xardíns. 1-Máis de 50.000 habitantes 1.686.325,10 1.425.722,83 84,55%
Ferrol 172 Protección e mellora do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 175.760,42 117.422,46 66,81%
Lugo 170 Administración xeral do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 1.685.770,38 1.262.401,09 74,89%
Lugo 171 Parques e xardíns. 1-Máis de 50.000 habitantes 1.786.089,15 1.572.985,28 88,07%
Lugo 172 Protección e mellora do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 111.619,28 86.276,84 77,30%
Ourense 170 Administración xeral do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 1.590.548,65 1.446.516,37 90,94%
Ourense 171 Parques e xardíns. 1-Máis de 50.000 3.184.979,10 1.711.976,79 53,75%
193443
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
103
Concello Programas Tramo poboación Créditos
Definitivos Obrigas Rec.
Netas %
Execución
habitantes
Ourense 172 Protección e mellora do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 436.583,55 53.875,29 12,34%
Pontevedra 170 Administración xeral do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 56.550,00 13.110,89 23,18%
Pontevedra 171 Parques e xardíns. 1-Máis de 50.000 habitantes 2.511.455,98 1.562.760,89 62,23%
Pontevedra 172 Protección e mellora do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 1.155.811,52 395.205,74 34,19%
Santiago de Compostela 171 Parques e xardíns.
1-Máis de 50.000 habitantes 5.778.068,21 4.303.967,04 74,49%
Santiago de Compostela
172 Protección e mellora do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 363.024,36 228.605,34 62,97%
Vigo 171 Parques e xardíns. 1-Máis de 50.000 habitantes 11.578.961,27 7.625.943,40 65,86%
Vigo 172 Protección e mellora do medio ambiente.
1-Máis de 50.000 habitantes 1.741.728,52 1.551.735,11 89,09%
A Estrada 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 9.507,00 8.281,74 87,11%
Ames 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 553.137,87 446.793,67 80,77%
Ames 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 462.123,00 419.486,09 90,77%
Arteixo 170 Administración xeral do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 650.123,94 400.859,23 61,66%
Arteixo 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 2.006.154,28 1.396.522,54 69,61%
Arteixo 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 62.659,12 30.844,00 49,23%
Cambre 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 766.051,74 491.839,83 64,20%
Cambre 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 7.500,00 1.001,34 13,35%
Cangas 170 Administración xeral do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 115.246,97 108.948,90 94,54%
Cangas 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 247.750,36 165.622,26 66,85%
Cangas 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 115.864,50 108.519,35 93,66%
Carballo 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 102.900,00 92.675,74 90,06%
Carballo 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 381.183,00 321.200,54 84,26%
Culleredo 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 2.296.892,17 1.431.453,45 62,32%
Culleredo 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 173.065,56 29.628,36 17,12%
Lalín 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 416.456,84 102.710,26 24,66%
Lalín 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 101.411,60 63.704,16 62,82%
Marín 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 367.279,91 572.053,13 155,75%
Marín 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 277.859,41 397.214,70 142,96%
Narón 170 Administración xeral do 2-De 20.001 a 50.000 31.407,88 4.494,28 14,31%
193444
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
104
Concello Programas Tramo poboación Créditos
Definitivos Obrigas Rec.
Netas %
Execución
medio ambiente. habitantes
Narón 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 1.178.911,13 761.386,18 64,58%
Narón 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 186.236,97 72.482,69 38,92%
Oleiros 170 Administración xeral do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 1.726.183,00 1.575.470,48 91,27%
Oleiros 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 2.269.710,22 1.742.365,88 76,77%
Oleiros 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 292.880,00 264.761,60 90,40%
Ponteareas 170 Administración xeral do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 556.082,14 521.827,22 93,84%
Ponteareas 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 138.460,96 137.656,49 99,42%
Redondela 170 Administración xeral do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 322.435,88 319.901,28 99,21%
Redondela 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 415.333,07 258.158,12 62,16%
Redondela 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 445.810,87 264.076,12 59,24%
Ribeira 171 Parques e xardíns. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 486.635,54 338.965,87 69,65%
Ribeira 172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 373.754,84 289.428,52 77,44%
Vilagarcía de Arousa
170 Administración xeral do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 557.994,69 425.550,81 76,26%
Vilagarcía de Arousa 171 Parques e xardíns.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 596.435,45 437.538,93 73,36%
Vilagarcía de Arousa
172 Protección e mellora do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 5.000,00 0,00 0,00%
A Guarda 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 13.306,51 8.756,51 65,81%
A Guarda 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 222.178,64 201.685,23 90,78%
A Guarda 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 50.464,74 55.807,01 110,59%
A Laracha 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 42.717,05 58.380,33 136,67%
A Laracha 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 259.973,67 163.818,84 63,01%
A Laracha 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 72.407,00 94.603,90 130,66%
As Pontes de García Rodríguez
170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 0,00 4.893,62
As Pontes de García Rodríguez 171 Parques e xardíns.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 694.021,53 358.280,68 51,62%
As Pontes de García Rodríguez
172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 827.319,52 193.614,18 23,40%
Baiona 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 129.132,25 92.809,46 71,87%
Baiona 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 465.702,47 238.955,67 51,31%
Barbadás 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 155.718,22 152.369,95 97,85%
193445
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
105
Concello Programas Tramo poboación Créditos
Definitivos Obrigas Rec.
Netas %
Execución
Betanzos 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 110.038,72 10.287,27 9,35%
Betanzos 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 343.646,91 285.091,26 82,96%
Betanzos 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 185.560,63 185.809,34 100,13%
Boiro 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 2.600,00 19.934,39 766,71%
Boiro 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 462.976,86 321.562,94 69,46%
Boiro 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 513.988,94 482.065,75 93,79%
Bueu 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 356.152,22 335.002,20 94,06%
Bueu 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 95.217,86 103.830,06 109,04%
Bueu 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 0,00 3.014,96
Cambados 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 56.378,17 44.217,30 78,43%
Cambados 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 118.462,20 49.911,15 42,13%
Cambados 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 16.050,00 8.909,17 55,51%
Fene 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 150.486,78 174.235,16 115,78%
Fene 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 61.060,73 25.863,65 42,36%
Gondomar 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 6.658,64 3.207,47 48,17%
Gondomar 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 272.629,17 234.565,52 86,04%
Gondomar 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 1.021,32 580,42 56,83%
Moaña 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 149.708,53 124.632,43 83,25%
Moaña 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 166.618,79 132.360,57 79,44%
Monforte de Lemos
170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 87.983,12 87.556,35 99,51%
Monforte de Lemos 171 Parques e xardíns.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 355.509,80 316.303,18 88,97%
Mos 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 115.863,12 141.275,37 121,93%
Mos 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 286.252,66 285.331,13 99,68%
Nigrán 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 405.567,10 421.353,06 103,89%
Nigrán 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 815.484,68 353.044,72 43,29%
Noia 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 312.818,37 237.966,91 76,07%
Noia 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 310.639,70 245.989,94 79,19%
O Barco de Valdeorras
170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 109.005,45 75.632,59 69,38%
193446
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
106
Concello Programas Tramo poboación Créditos
Definitivos Obrigas Rec.
Netas %
Execución
O Barco de Valdeorras 171 Parques e xardíns.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 341.051,15 279.137,96 81,85%
O Carballiño 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 75.882,12 74.293,11 97,91%
O Carballiño 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 326.733,15 336.170,23 102,89%
O Carballiño 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 116.514,81 94.742,60 81,31%
O Grove 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 495.462,73 467.902,90 94,44%
O Grove 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 222.978,72 175.445,89 78,68%
O Porriño 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 0,00 17.908,00
O Porriño 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 684.501,38 635.426,28 92,83%
O Porriño 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 6.000,00 2.358,95 39,32%
Ordes 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 103.153,66 87.062,14 84,40%
Ordes 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 57.828,61 46.137,48 79,78%
Poio 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 68.264,61 62.812,23 92,01%
Poio 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 41.158,55 47.057,72 114,33%
Poio 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 461.096,96 594.190,33 128,86%
Rianxo 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 274.218,27 147.246,90 53,70%
Rianxo 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 117.865,45 68.176,49 57,84%
Sada 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 480.563,01 213.510,53 44,43%
Sada 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 252.416,80 223.744,08 88,64%
Sanxenxo 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 501.493,56 431.124,04 85,97%
Sanxenxo 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 630.416,26 550.087,03 87,26%
Sarria 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 432.997,97 308.913,96 71,34%
Sarria 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 18.000,00 9.438,00 52,43%
Teo 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 116.344,00 107.615,97 92,50%
Teo 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 927.817,79 781.649,88 84,25%
Tomiño 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 69.856,13 76.756,31 109,88%
Tomiño 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 122.546,64 120.734,87 98,52%
Tui 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 18.000,00 18.421,83 102,34%
Tui 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 630.807,22 198.009,87 31,39%
Tui 172 Protección e mellora do 3-De 10.001 a 20.000 0,00 2.509,65
193447
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
107
Concello Programas Tramo poboación Créditos
Definitivos Obrigas Rec.
Netas %
Execución
medio ambiente. habitantes
Vilalba 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 33.500,00 23.115,44 69,00%
Vilanova de Arousa 171 Parques e xardíns.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 50.220,73 48.157,92 95,89%
Vilanova de Arousa
172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 16.234,00 16.147,54 99,47%
Viveiro 170 Administración xeral do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 42.141,34 46.482,63 110,30%
Viveiro 171 Parques e xardíns. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 159.801,62 125.389,97 78,47%
Viveiro 172 Protección e mellora do medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 55.884,90 56.565,37 101,22%
Totais 79.608.306,02 58.939.786,67 74,04%
Anexo III. Representatividade e evolución das obrigas recoñecidas por áreas de
gasto
Áreas de gasto 2014 2015 2016 2017 %/2017
0 Débeda Pública. 123.077.191,34 99.250.167,19 100.443.496,03 87.258.020,61 5,93%
1 Servizos Públicos Básicos 655.948.022,14 693.999.910,99 641.132.568,75 644.857.453,33 43,82%
2 Actuacións de protección e promoción social.
158.453.831,64 158.085.560,36 148.315.422,43 157.158.269,71 10,68%
3 Produción de bens públicos de carácter preferente.
220.094.883,32 232.643.394,45 233.238.799,69 241.420.940,89 16,41%
4 Actuacións de carácter económico. 98.841.241,38 109.712.396,28 91.572.969,85 96.145.285,05 6,53%
9 Actuacións de carácter xeral. 241.426.936,61 238.531.802,73 247.384.194,52 244.662.565,67 16,63%
1.497.842.106,43 1.532.223.232,00 1.462.087.451,27 1.471.502.535,26 100,00%
1 Servizos públicos básicos 2014 2015 2016 2017 %/2017
13 Seguridade e mobilidade cidadá. 144.866.621,35 149.692.671,76 149.176.041,07 148.424.873,16 23,03%
15 Vivenda e urbanismo. 141.502.583,27 164.564.071,36 124.846.549,41 132.848.115,61 20,61%
16 Benestar comunitario . 316.905.904,68 322.930.952,93 312.691.782,40 304.270.443,40 47,21%
17 Medio ambiente. 52.092.122,64 56.476.673,02 53.926.083,71 58.939.786,67 9,15%
655.367.231,94 693.664.369,07 640.640.456,59 644.483.218,84 100,00%
17 Medio ambiente 2014 2015 2016 2017 %/2017
170 Administración xeral do medio ambiente.
6.804.435,01 9.562.083,65 9.374.455,29 10.161.959,44 17,24%
171 Parques e xardíns. 36.506.891,59 38.944.199,13 35.844.571,75 40.435.717,44 68,61%
172 Protección e mellora do medio ambiente.
6.659.026,80 7.959.500,24 8.703.577,92 8.342.109,79 14,15%
179 Outras actuacións relacionadas co medio ambiente .
0,00 10.890,00 3.478,75 0,00 0,00%
49.970.353,40 56.476.673,02 53.926.083,71 58.939.786,67 100,00%
193448
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
108
16 Benestar comunitario 2014 2015 2016 2017 %/2017
161 Saneamento, abastecemento e distribución de augas.
69.701.262,98 60.664.265,80 52.688.504,13 41.540.949,08 15,01%
162 Recollida, eliminación e tratamento de residuos.
146.744.250,03 129.066.850,42 125.941.739,47 121.972.934,21 44,07%
163 Limpeza viaria. 28.903.500,04 50.585.380,18 48.291.400,24 47.382.480,31 17,12%
164 Cemiterio e servizos funerarios. 5.142.597,78 4.918.101,98 4.949.986,56 5.371.239,86 1,94%
165 Iluminación pública. 53.966.381,31 58.539.213,98 58.697.638,12 60.481.231,75 21,85%
169 Outros servizos de benestar comunitario.
0,00 49.087,66 43.703,26 12.744,21 0,00%
304.516.895,17 303.822.900,02 290.612.971,78 276.761.579,42 100,00%
193449
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
109
Anexo IV. Subvencións Fondo De Compensación Ambiental 2017
SUBVENCIÓNS FONDO DE COMPENSACIÓN AMBIENTAL 2017 - LIÑA EN CONCORRENCIA COMPETITIVA
DATOS XERAIS SUBVENCIÓNS PARA GASTOS DE FUNCIONAMENTO SUBVENCIÓNS PARA INVESTIMENTOS
OBSERVACIÓNS Entidade beneficiaria
PROXECTO Importe
subvención para GGFF
% Subvención GGFF
Cantidade xustificada
GGFF
Importe OK GGFF
Data pago Importe subvención para investimentos
% Subvención investimentos
Cantidade xustificada
investimentos
Importe OK Investimentos
Data pago
Baiona Natur Baiona 2017 : rede de abastecemento de auga no camiño das Pedreiras e Vesadiña
27.513,70 80,00 % 26.566,65 21.253,32 23/03/18
Barco de Valdeorras, O
Mellora da eficiencia enerxética na rúa Coruña, Paseo Malecón e Barco de Ávila
31.996,65 80,00 % 36.058,00 28.846,39 23/03/18
Boiro Mellora das instalacións da planta de tratamento de auga potable
31.479,36 80,00 % 39.349,20 31.479,36 23/03/18
Cambados Adquisición de motocicletas policía local para tarefas de protección ambiental e do espazo natural.
17.760,00 80,00 % 21.779,54 17.423,63 23/03/18
Laracha, A Contratación de 3 auxiliares de policia local durante a tempada de verán ( xuño, xullo,agosto e setembro )
10.000,00 50,00 % 26.174,16 10.000,00 28/11/17
Marín Proxecto de mellora e renovación do alumeado público exterior da rúa Inferniño
30.893,44 80,00 % 38.000,00 30.400,00 30/11/17
Moaña Recuperación do espazo degradado na praia da Videira
13.260,00 80,00 % 16.077,74 12.862,19 12/12/17
Nigrán Renovación do alumeado público: rúa Arquitecto Palacios
31.999,28 80,00 % 39.266,12 31.412,90 23/03/18
Noia Substitución da iluminación existente por luminaria led na rúa de Galicia
31.999,99 80,00 % 39.118,49 31.294,79 23/03/18
Porriño e Tui Mellora da eficiencia enerxética nos alumeados públicos nos lugares do Folón no Porriño e Bouzón en Tui
42.272,59 70,00 %
Non xustificou: perda do dereito ao cobramento da subvención
193450
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
110
DATOS XERAIS SUBVENCIÓNS PARA GASTOS DE FUNCIONAMENTO SUBVENCIÓNS PARA INVESTIMENTOS
OBSERVACIÓNS Entidade beneficiaria
PROXECTO Importe
subvención para GGFF
% Subvención GGFF
Cantidade xustificada
GGFF
Importe OK GGFF
Data pago Importe subvención para investimentos
% Subvención investimentos
Cantidade xustificada
investimentos
Importe OK Investimentos
Data pago
Redondela Actuacións de conservación, reposición e restauración do ambiente 2017- Concello de Redondela
9.989,39 50,00 % 21.609,91 9.989,39 30/11/17 15.997,17 80,00 % 19.693,96 15.755,17 30/11/17
Sanxenxo Servizo de limpeza e mantemento das marxes de pistas e camiños rurais
9.810,00 50,00 % 19.620,00 9.810,00 31/01/18
Teo Recuperación da parte baixa do parque dos Tilos
31.999,99 80,00 % 38.720,00 30.976,00 30/11/17
193451
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
111
SUBVENCIÓNS FONDO DE COMPENSACIÓN AMBIENTAL 2017 - LIÑA EN CONCORRENCIA NON COMPETITIVA
DATOS XERAIS SUBVENCIÓNS PARA GASTOS DE FUNCIONAMENTO SUBVENCIÓNS PARA INVESTIMENTOS
OBSERVACIÓNS Entidade beneficiaria
PROXECTO Importe
subvención para GGFF
% Subvención
GGFF
Cantidade xustificada
GGFF
Importe OK GGFF
Data pago Importe
subvención para investimentos
% Subvención
investimentos
Cantidade xustificada
investimentos
Importe OK Investimentos
Data pago
Arteixo Equipamento para control ambiental 5.168,09 94,21 % 5.485,50 5.168,09 27/11/17
Boiro Creación de ecopuntos de recollida selectiva nas praias de Ladeira do chazo, Ribeira Grande e Piñeirón
3.284,88 99,25 % 3.309,57 3.284,88 11/10/17
Carballiño, O Renovación da rede de abastecemento de auga en Señorín
7.544,42 100,00 % 7.544,42 7.544,42 27/11/17
Estrada, A Mellora na EDAR de Aguións 10.320,70 100,00 %
Non xustificou: perda do dereito ao cobramento da subvención
Lalín Rede de sendeiros do Candán e melloras en Bustelos, Vilatuxe e Zobra. Fase I
112.231,61 100,00 %
Non xustificou: perda do dereito ao cobramento da subvención
Laracha, A Adquisición de soportes para suxeición dos colectores de recollida do lixo
3.284,88 100,00 % 3.284,88 3.284,88 28/11/17
Narón Eficiencia enerxética no pazo da cultura 7.709,28 100,00 % 7.464,25 7.464,25 23/03/18
Rianxo Programa de compostaxe e equipamento para a cuadrilla de obras e ambiente
7.709,28 100,00 % 7.709,28 7.709,28 30/11/17
Ribeira Melloras na rede de saneamento na rúa Ameneiro, rúa Canarias e rúa Rosalía de Castro
8.135,13 100,00 % 6.879,66 6.879,66 23/03/18
Vilagarcía de Arousa
Adquisición de vehículo destinado a actuacións de protección do ambiente e do espazo natural
13.010,16 50,04 % 24.700,00 13.010,16 12/12/17
Viveiro
P. Mellora reposición saneamiento, redes sumidoiros e abastecemento de auga tramo núm. 70 e núm. 96 rúa Grande de Celeiro, Viveiro
99.855,29 100,00 % 94.860,00 94.860,00 23/03/18
193452
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
112
193453
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
113
TRAMITE DE ALEGACIÓNS
193454
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
114
193455
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
115
RÉPLICA ÁS ALEGACIÓNS
A sección de fiscalización do Consello de Contas de Galicia, na súa reunión do 19 de xullo de
2019, aprobou o anteproxecto de informe de fiscalización sobre a actuación das entidades
locais de Galicia en materia medioambiental. Exercicios 2017-2018, sendo posto á disposición
dos concellos incluídos no ámbito da fiscalización, a través do Sistema de notificacións de
Galicia, o 30 de agosto e aceptado por todos os destinatarios, a excepción do Concello de
Culleredo que non accedeu á notificación no prazo legalmente establecido, entre a mesma data
e o 9 de setembro, aos efectos de que, ao abeiro do artigo 58.a) do regulamento de réxime
interior do Consello de Contas de Galicia, formularan as alegacións e aportaran a
documentación que estimasen pertinente no prazo de 15 días hábiles.
Así mesmo, solicitouse a colaboración daqueles concellos nos que a persoa titular da Alcaldía
na actualidade non ocupase dito cargo no período fiscalizado, a efectos de conferirlle o
preceptivo trámite de audiencia, de acordo co disposto no artigo 47.2 do Regulamento de
Réxime Interior do Consello de Contas, á persoa titular da Alcaldía con mandato nos exercicios
2017 e 2018. Produciuse esta circunstancia en 14 dos concellos incluídos na fiscalización, pero
os 10 concellos seguintes non comunicaron ter cumprimentado esta obriga de colaboración:
- Concello de Betanzos
- Concello de Boiro
- Concello de Fene
- Concello de Narón
- Concello de Sarria
- Concello de Vilalba
- Concello de Baiona
- Concello de Lalín
- Concello de Redondela
- Concello de Tui
A. Alegacións presentadas polo Concello de Oleiros
Recibíronse dentro de prazo no rexistro xeral do Consello de Contas de Galicia as alegacións
presentadas polo Concello de Oleiros que se expoñen no seguinte apartado, e sobre as que
realizamos ás seguintes matizacións:
1. No informe reflíctense as respostas dadas nos formularios polos concellos incluídos no ámbito
subxectivo da fiscalización.
193456
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
116
2. O Concello de Oleiros, nas alegacións primeira-Organización dos Concello en relación co
medio ambiente, segunda-Actuacións medioambientais levada a cabo polos concellos e
terceira-Análise dos programas orzamentarios relativos á protección e mellora do medio
ambiente e indicadores ambientais, aporta datos diferentes aos que manifestou no seu día
nas contestacións dos formularios que serviron de soporte á presente fiscalización. Non se
aportou a documentación xustificativa das respostas, nin coa remisión dos formularios nin na
fase de alegacións.
3. As alegacións cuarta-Actuacións específicas levadas a cabo polos concellos en relación coa
contaminación luminosa e quinta-Actuacións específicas levadas a cabo polos concellos en
relación coa xestión de residuos, refírense á parte do informe dedicada á análise das
actuacións específicas en materia de contaminación atmosférica, contaminación luminosa,
contaminación acústica e recollida selectiva de residuos sólidos urbanos. Esta análise levouse
a cabo sobre unha mostra de 10 concellos entre os que o Concello de Oleiros non estaba
incluído, razón pola cal non constan datos do mesmo neste epígrafe do informe de
fiscalización.
4. As alegacións non aportan explicacións suficientes que rebatan o exposto no informe de
fiscalización, en consecuencia, non procede modificar o seu contido.
B. Alegacións presentadas polo Alcalde do Concello de Ourense con mandato no
período fiscalizado
Recibíronse, así mesmo, as alegacións presentadas polo Alcalde do Concello de Ourense con
mandato no período fiscalizado, referidas ao apartado II.4.1 Conclusións en relación coas
actuacións en materia de contaminación atmosférica. A este respecto aclaramos que todo o
indicado no apartado II.4 Conclusións sobre as actuacións específicas levadas a cabo polos
concellos en relación coa contaminación atmosférica, luminosa, acústica e a xestión de residuos,
refírese aos 10 concellos incluídos na segunda fase da fiscalización na que o Concello de
Ourense non estaba comprendido, motivo polo cal non debe sentirse directamente afectado
polos comentarios que se fan nese apartado do informe e, polo tanto, non procede modificar o
contido do informe de fiscalización. No seguinte apartado exponse o escrito de alegacións
presentado.
C. Alegacións presentadas polo Concello de Vigo
Con posterioridade ao remate do prazo establecido recibíronse as alegacións presentadas polo
Concello de Vigo, que complementan ou corrixen algunha das respostas dadas nos formularios
193457
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
117
que foron base da fiscalización. Sobre o contido das alegacións, que se expón no seguinte
apartado, realizamos ás seguintes matizacións:
1. No informe reflíctense as respostas dadas nos formularios polos concellos incluídos no ámbito
subxectivo da fiscalización.
2. As alegacións non aportan explicacións suficientes que rebatan o exposto no informe de
fiscalización, en consecuencia, non procede modificar o seu contido.
ALEGACIÓNS RECIBIDAS
193458
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
118
193459
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
119
Alegacións presentadas polo Concello de Oleiros
193460
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
120
193461
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
121
193462
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
122
193463
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
123
193464
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
124
Alegacións presentadas polo alcalde do Concello de Ourense con mandato no
período fiscalizado
193465
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
125
Alegacións presentadas polo Concello de Vigo
193466
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
126
193467
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre a actuación das entidades locais de Galicia en materia medioambiental, exercicios 2017-2018
127
193468
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193469
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193470
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193471
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
INFORME DE FISCALIZACIÓN SOBRE LA ACTUACIÓN DE LAS ENTIDADES LOCALES DE GALICIA DE MÁS DE 10.000 HABITANTES EN
MATERIA MEDIOAMBIENTAL
EJERCICIOS 2017-2018
193472
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193473
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
ÍNDICE I. INTRODUCCIÓN ..................................................................................................... 4
I.1 INICIATIVA DEL PROCEDIMIENTO .........................................................................................4
I.2 ÁMBITO DR LA FISCALIZACIÓN ............................................................................................6
I.2.1 Ámbito subjetivo .......................................................................................................6
1.2.2 Ámbito objetivo........................................................................................................9
1.2.3 Ámbito temporal ......................................................................................................9
I.3 TIPO DE FISCALIZACIÓN, OBJETIVOS Y ALCANCE .................................................................9
I.4 NORMATIVA REGULADORA................................................................................................10
I.5 LIMITACIONES AL ALCANCE ...............................................................................................14
II. CONCLUSIONES ...................................................................................................... 15
II.1. RESPONSABILIDAD DEL ENTE FISCALIZADO ......................................................................15
II.2. RESPONSABILIDAD DEL CONSELLO DE CONTAS ...............................................................15
II.3. CONCLUSIONES SOBRE LAS ACCIONES GENERALES DE LAS ENTIDADES LOCALES EN
MATERIA MEDIOAMBIENTAL...................................................................................................15
II.3.1 Planificación y gestión medioambiental llevadas a cabo por los ayuntamientos ........15
II.3.2 Actuaciones medioambientales llevadas a cabo por los ayuntamientos ....................16
II.3.3 Gastos e ingresos en materia de medio ambiente ....................................................17
II.4. CONCLUSIONES SOBRE LAS ACTUACIONES ESPECÍFICAS LLEVADAS A CABO POR LOS
AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA, LUMINOSA,
ACÚSTICA Y LA GESTIÓN DE RESIDUOS ..................................................................................18
II.4.1 Conclusiones en relación con las actuaciones en materia de contaminación
atmosférica. ....................................................................................................................18
II.4.2 Conclusiones en relación con las actuaciones en materia de contaminación luminosa. .
...........................................................................................................................19
II.4.3 Conclusiones en relación con las actuaciones en materia de contaminación acústica. ...
...........................................................................................................................20
II.4.4 Conclusiones en relación con la gestión de residuos. ...............................................20
III. RECOMENDACIONES ............................................................................................. 21
IV. RESULTADOS DE LA FISCALIZACIÓN ................................................................... 22
IV.1 ACCIÓNS GENERALES DE LAS ENTIDADES LOCALES EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL ......22
IV.1.1 Planificación medioambiental llevada a cabo por los ayuntamientos .......................22
A. Organización de los ayuntamientos en relación con el medio ambiente .................22
B. Adhesión a agrupaciones de municipios con objetivos medioambientales ..............23
193474
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
C. Adhesión a la Agenda 21 local .............................................................................26
D. Auditoría medioambiental ....................................................................................28
E. Plan de participación social ..................................................................................33
IV.1.2 Gestión medioambiental llevada a cabo por los ayuntamientos ..............................35
A. Sistema de gestión medioambiental .....................................................................35
B. Política medioambiental .......................................................................................38
C. Procedimientos de gestión medioambiental ..........................................................40
D. Comprobación y acción correctora ........................................................................43
E. Declaración medioambiental ................................................................................45
IV.1.3 Actuaciones medioambientales llevada a cabo por los ayuntamientos ....................46
A. Aprobación de normativa .....................................................................................48
B. Medidas adoptadas por los ayuntamientos para la difusión entre la población de
hábitos personales y sociales para la defensa y protección del medio ambiente ................48
C. Actuaciones de vigilancia e inspección ..................................................................50
D. Concesión de ayudas ...........................................................................................51
E. Acciones de protección del medio ambiente desarrolladas por los ayuntamientos en
su funcionamiento interno ...............................................................................................51
IV.1.4 Análisis de los programas presupuestarios relativos a la protección y mejora del
medio ambiente e indicadores medioambientales.............................................................53
A. Programas presupuestarios relativos a la protección y mejora del medio ambiente 54
B. Ingresos por actuaciones medioambientales declarados por los ayuntamientos .....57
C. Ayudas y subvenciones por actuaciones medioambientales concedidas por la Xunta
de Galicia y las Diputaciones Provinciales .........................................................................59
D. Indicadores de gasto en materia medioambiental .................................................63
IV.2 ACTUACIONES DE LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA CONTAMINACIÓN
ATMOSFÉRICA, LUMINOSA Y ACÚSTICA Y CON LA GESTIÓN DE RESIDUOS .............................66
IV.2.1 Actuaciones específicas llevadas a cabo por los ayuntamientos en relación con la
contaminación atmosférica ..............................................................................................66
A. Marco normativo .................................................................................................66
B. Ejercicio de competencias y actuaciones desarrolladas ..........................................68
IV.2.2 Actuaciones específicas llevadas a cabo por los ayuntamientos en relación con la
contaminación luminosa ..................................................................................................72
A. Marco normativo .................................................................................................72
B. Ejercicio de competencias y actuaciones desarrolladas ..........................................74
193475
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
IV.2.3 Actuaciones específicas llevadas a cabo por los ayuntamientos en relación con la
contaminación acústica ...................................................................................................79
A. Marco normativo .................................................................................................79
B. Ejercicio de competencias y actuaciones desarroladas ...........................................80
IV.2.4 Actuaciones específicas llevadas a cabo por los ayuntamientos en relación con la
gestión de residuos .........................................................................................................86
A. Marco normativo .................................................................................................86
B. Ejercicio de competencias y actuaciones desarroladas ...........................................89
ANEXOS ...................................................................................................................... 99
TRAMITE DE ALEGACIONES ...................................................................................... 114
193476
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193477
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
ÍNDICE DE CUADROS
Cadro 1: Ayuntamientos de población superior a 10.000 habitantes .............................................................................. 6
Cadro 2: Ayuntamientos fiscalizados por tramo de población ......................................................................................... 7
Cadro 3: Mapa reparto población.................................................................................................................................. 8
Cadro 4: Ayuntamientos fiscalizados Fase II .................................................................................................................. 8
Cadro 5: Ayuntamientos incumplidores Fase I.............................................................................................................. 14
Cadro 6: Organización en materia de medio ambiente ................................................................................................. 23
Cadro 7: Integración en agrupacións de ciudades ........................................................................................................ 25
Cadro 8: Adhesión a la Agenda 21 .............................................................................................................................. 27
Cadro 9: Realización de un diagnóstico medioambiental .............................................................................................. 29
Cadro 10: Plan de acción ambiental ............................................................................................................................ 30
Cadro 11: Creación da Comisión de seguimiento ......................................................................................................... 32
Cadro 12: Creación de un sistema de indicadores ........................................................................................................ 32
Cadro 13: Declaración ambiental y Planes de comunicación ......................................................................................... 33
Cadro 14: Plan de participación social ......................................................................................................................... 34
Cadro 15: Sistema de gestión medioambiental ............................................................................................................ 37
Cadro 16: Política Medioambiental ............................................................................................................................. 39
Cadro 17: Procedemento de gestión medioambiental .................................................................................................. 41
Cadro 18: Riesgos medioambientales .......................................................................................................................... 42
Cadro 19: Programa de gestión ambiental................................................................................................................... 42
Cadro 20: Supervisión y declaración ambiental ............................................................................................................ 44
Cadro 21: Actuaciones ambientales ............................................................................................................................ 46
Cadro 22: Actuaciones de difusión .............................................................................................................................. 49
Cadro 23: Ayudas para el fomento da defensa medioambiental ................................................................................... 51
Cadro 24: Actuaciones ambientales internas ............................................................................................................... 51
Cadro 25: Ejecución de los programas de la Política de gasto 17-Medio ambiente ....................................................... 55
Cadro 26: Evolución programas de gasto medioambientales ........................................................................................ 56
Cadro 26 b : Obligaciones reconocidas por capítulo de gasto ....................................................................................... 56
Cadro 27: Ayudas y subvenciones para actuaciones medioambientales ........................................................................ 58
Cadro 28: Ayudas Consellería de Medio Ambiente, Territorio y Viveenda ..................................................................... 60
Cadro 29: Gasto total en actuaciones medioambientales ............................................................................................. 64
Cadro 30: Sistemas de medición e avaliación da calidade do aire ................................................................................. 69
Cadro 31: Medidas para la mejora de la calidad del aire .............................................................................................. 70
Cadro 32: Actuaciones de vigilancia y inspección contaminación atmosférica ............................................................... 70
Cadro 33: Expedientes de inspección contaminación atmosférica ................................................................................. 71
Cadro 34: Ingresos y gastos en materia de contaminación atmosférica ........................................................................ 71
Cadro 35: Ejercicio competencias relativas a la contaminación luminosa ...................................................................... 75
Cadro 36: Actuaciones en relación con la contaminación luminosa .............................................................................. 76
Cadro 37: Mantenimiento de los niveles de eficiencia energética de las instalaciones de iluminación exterior ............... 77
Cadro 38: Forma de prestación del servicio de iluminación exterior .............................................................................. 77
Cadro 39: Ingresos y gastos en materia de contaminación luminosa ............................................................................ 78
Cadro 40: Ejercicio competencias en relación con la contaminación acústica ................................................................ 81
193478
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicio 2017-2018
Cadro 41: Sistemas de medición de niveles acústicos ................................................................................................... 82
Cadro 42: Actuaciones para la mejora de la calidad acústica ....................................................................................... 83
Cadro 43: Actuaciones de vigilancia e inspección contaminación acústica .................................................................... 84
Cadro 44: Expedientes de inspección contaminación acústica ...................................................................................... 85
Cadro 45: Ingresos y gastos en materia de contaminación acústica .............................................................................. 85
Cadro 46: Modelos de gestión de residuos en Galicia .................................................................................................. 88
Cadro 47: Prestación del servicio................................................................................................................................. 90
Cadro 48: Toneladas de recogida selectiva de residuos domésticos .............................................................................. 91
Cadro 49: Forma de prestación del servicio de recogida selectiva ................................................................................. 92
Cadro 50: Puntos limpios fijos (F) y móbiles (M) .......................................................................................................... 94
Cadro 51: Actuaciones de difusión y de inspección ...................................................................................................... 95
Cadro 52: Ingresos y gastos en materia de gestión de residuos .................................................................................... 96
Cadro 53: Gasto público por habitante ........................................................................................................................ 96
Cadro 54: Derechos reconocidos netos en el concepto 302-Servicio de recogida de basura .......................................... 97
193479
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
ÍNDICE DE GRÁFICOS
Gráfico 1: Nivel de cumplimiento de la Agenda 21 ...................................................................................................... 35
Gráfico 2: Relevancia de las áreas de gasto en los ayuntamientos de más de 10.000 habitantes-ejercicio 2017 ............ 55
Gráfico 3: Relevancia de los programas de gasto en medio ambiente-ejercicio 2017 .................................................... 56
Gráfico 4: Mapa representativo de los modelos de gestión de residuos en Galicia ........................................................ 89
Gráfico 5: Ciclo de funcionamiento de los SIG ............................................................................................................. 93
Gráfico 6: Gasto público por habitante ........................................................................................................................ 97
193480
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193481
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
ÍNDICE DE ANEXOS
Anexo I. Cumplimiento Agenda 21 .................................................................................................................. 103
Anexo II. Ejecución de los programas de gasto por Ayuntamiento ...................................................................... 104
Anexo III. Representatividad y evolución de las obligaciones reconocidas por áreas de gasto .............................. 109
Anexo IV. Subvenciones Fondo de Compensación Ambiental 2017 ..................................................................... 111
193482
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193483
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
ABREVIATURAS
AAPP ................................................................................................................. Administraciones públicas. BEO ...................................................................................................... Bases de ejecución del presupuesto. BOE ...................................................................................................................... Boletín oficial del Estado. DOG ....................................................................................................................... Diario oficial de Galicia. DOUE ..................................................................................................... Diario oficial de la Unión Europea. DRN ................................................................................................................ Derechos reconocidos netos. EELL ............................................................................................................................... Entidades Locales. ENS ...........................................................................................................Esquema Nacional de Seguridad. ICAL ..................................................................................................... Instrucciones de Contabilidad Local. IGAE .......................................................................... Intervención general de la administración del Estado. INE ............................................................................................................ Instituto nacional de estadística. LALG ................................................................................... Ley 5/1997 de Administración Local de Galicia. LRBRL ........................................................................ Ley 7/1985 reguladora de las bases de régimen local. LRJPAC . Ley de régimen jurídico de las administraciones públicas y del procedimiento administrativo común. LTAIBG ............................... Ley 19/2013 de transparencia, acceso a la información pública y buen gobierno LGP .................................................................................................... Ley 47/2003 General presupuestaria. MINHAP ....................................................................... Ministerio de Hacienda y Administraciones Públicas. OOAA ..................................................................................................................... Organismo Autónomo. OEOEL ............................... Orden 3565/2008 sobre estructura de los presupuestos de las entidades locales. ORN ........................................................................................................... Obligaciones reconocidas netas. PIB .......................................................................................................................... Producto interior bruto. RBEL ................................................................................... Reglamento de bienes de las entidades locales. RD500 ........................................................................................... Real decreto 500/1990 de presupuestos. RDL .................................................................................................................................. Real Decreto Ley. RDLeg ................................................................................................................... Real Decreto Legislativo. RSCL .......................................................................... Reglamento de servicios de las corporaciones locales. TRLRHL ............................................................ Texto refundido da Ley reguladora de las haciendas locales. TRRL .............................. Texto refundido de las disposiciones legales vigentes en materia de régimen local.
193484
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
4
I. INTRODUCCIÓN
I.1 INICIATIVA DEL PROCEDIMIENTO
De conformidad con lo establecido en la Ley 6/1985, del 24 de junio, del Consello de Contas de
Galicia, el Pleno de la Institución, en sesión celebrada el 20 de diciembre de 2017, acordó incluir
en su programa anual de actuaciones para 2018 la realización de una fiscalización sobre la
actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017 e inicio
del 2018.
Esta fiscalización se encuadra en el marco de las actuaciones comunes en la esfera local del
Tribunal de Cuentas y de los Órganos de control externo y abarca a los ayuntamientos de
población superior a 10.000 habitantes y tiene como ámbito temporal el ejercicio 2017 y hasta
mayo de 2018.
La Comisión de Coordinación del Tribunal de Cuentas y de los OCEx de ámbito local,
entendiendo la materia medioambiental de interés prioritario, acordó la realización en 2018 de
esta fiscalización coordinada.
La búsqueda del desarrollo sostenible, entendido como la situación en la que el transcurso de la
actividad económica permita satisfacer las necesidades del presente sin comprometer las de las
generaciones futuras, tuvo su plasmación en la Agenda 21 que surgió de la Conferencia de las
Naciones Unidas sobre medio ambiente y desarrollo celebrada en Rio de Janeiro en 1992. La
Agenda 21 es un plan de Acción de las Naciones Unidas, subscrito por la práctica totalidad de
los países del mundo, en el que se establecen de forma detallada las acciones a emprender por
los gobiernos para integrar el medio ambiente y el desarrollo económico y social en el horizonte
del siglo XXI.
En mayo de 1994 se celebró en la localidad danesa de Aalborg la primera Conferencia Europea
de Ciudades Sostenibles. En ella se aprobó la Carta de Aalborg, en la que se recogen los
principios y recomendaciones que deberán seguir los pueblos y ciudades de Europa para lograr
los objetivos de la sostenibilidad.
La adhesión a la Carta de Aalborg supone iniciar el proceso de la Agenda 21 Local como
herramienta de planificación participativa de la gestión municipal que impulse a los
ayuntamientos y a los distintos actores sociales a trabajar conjuntamente para que la ciudad
avance hacia el desarrollo sostenible.
193485
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
5
En el ámbito de la Unión Europea tiene especial relevancia la Decisión Nº1386/2013/UE del
Parlamento Europeo y del Consello, del 20 de noviembre de 2013, relativa al “Programa General
de Acción de la Unión en materia de Medio Ambiente hasta 2020: Vivir bien, respetando los
límites de nuestro planeta.”
El artículo 25 de la Ley 7/1985, del 2 de abril, Reguladora de las Bases del Régimen Local
(LRBRL), establece como competencia propia del municipio el medio ambiente urbano, en
particular el referido a parques y jardines, gestión de los residuos sólidos urbanos y protección
contra la contaminación acústica, luminosa y atmosférica en las zonas urbanas. Por su parte el
artículo 26 de la LRBRL establece la obligatoriedad de la prestación de estos servicios de medio
ambiente urbano para los municipios de más de 50.000 habitantes, disponiendo así mismo que
todos los municipios deberán prestar el servicio de recogida de residuos.
La actuación de los ayuntamientos en materia ambiental se desarrolla, fundamentalmente, en
dos líneas:
- Por un lado a través del ejercicio de las competencias de carácter normativo que les
corresponden, mediante:
- El desarrollo y adaptación a su ámbito de la legislación estatal y autonómica existente.
- La aprobación de reglamentos, ordenanzas u otras disposiciones municipales.
- La adopción de disposiciones para el ejercicio de sus competencias propias que afecten o
lleven efectos ambientales.
- La regulación de tasas, exacciones y medidas de naturaleza análoga para proteger y
restaurar el medio, y la previsión de multas y sanciones para el caso de contravención de
la normativa.
- La segunda línea de actuación de los ayuntamientos en materia ambiental se dirige al
desarrollo de sus competencias de gestión y a la supervisión y control de su ejecución, tanto en lo
que se refiere a la actividad desempeñada en el municipio y para la prestación de los servicios
municipales, como en lo relativo a la gestión llevada a cabo por los ayuntamientos en su propio
desarrollo interno.
193486
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
6
I.2 ÁMBITO DE LA FISCALIZACIÓN
I.2.1 ÁMBITO SUBJETIVO
El ámbito subjetivo de la primera fase de la fiscalización está constituido por los ayuntamientos
de Galicia de población superior a los 10.000 habitantes, lo que supone un total de 55
ayuntamientos, que representan el 17,57% de los 313 ayuntamientos de Galicia y el 69,82% de
la población total a 1 de enero de 2017.
En el siguiente cuadro se relacionan los ayuntamientos que fueron objeto de la fiscalización.
Cuadro 1: Ayuntamientos de población superior a 10.000 habitantes
Provincia Ayuntamiento Habitantes 01/01/2017 Tramo de población
Pontevedra Vigo 292.986 Más de 50.000
A Coruña A Coruña 244.099 Más de 50.000
Ourense Ourense 105.636 Más de 50.000
Lugo Lugo 97.995 Más de 50.000
A Coruña Santiago de Compostela 96.456 Más de 50.000
Pontevedra Pontevedra 82.671 Más de 50.000
A Coruña Ferrol 67.569 Más de 50.000
A Coruña Narón 39.280 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Vilagarcía de Arousa 37.479 De 20.001 a 50.000
A Coruña Oleiros 35.198 De 20.001 a 50.000
A Coruña Arteixo 31.534 De 20.001 a 50.000
A Coruña Carballo 31.195 De 20.001 a 50.000
A Coruña Ames 30.835 De 20.001 a 50.000
A Coruña Culleredo 29.982 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Redondela 29.392 De 20.001 a 50.000
A Coruña Ribeira 27.159 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Cangas 26.490 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Marín 24.637 De 20.001 a 50.000
A Coruña Cambre 24.348 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Ponteareas 22.893 De 20.001 a 50.000
Pontevedra A Estrada 20.700 De 20.001 a 50.000
Pontevedra Lalín 20.075 De 20.001 a 50.000
Pontevedra O Porriño 19.600 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Moaña 19.439 De 10.001 a 20.000
A Coruña Boiro 18.885 De 10.001 a 20.000
Lugo Monforte de Lemos 18.783 De 10.001 a 20.000
A Coruña Teo 18.478 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Nigrán 17.622 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Sanxenxo 17.241 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Poio 16.871 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Tui 16.860 De 10.001 a 20.000
Lugo Viveiro 15.550 De 10.001 a 20.000
193487
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
7
Provincia Ayuntamiento Habitantes 01/01/2017 Tramo de población
A Coruña Sada 15.242 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Mos 15.132 De 10.001 a 20.000
Lugo Vilalba 14.354 De 10.001 a 20.000
A Coruña Noia 14.295 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Gondomar 14.233 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Cambados 13.900 De 10.001 a 20.000
Ourense Verín 13.889 De 10.001 a 20.000
Ourense O Carballiño 13.854 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Tomiño 13.585 De 10.001 a 20.000
Ourense O Barco de Valdeorras 13.581 De 10.001 a 20.000
Lugo Sarria 13.359 De 10.001 a 20.000
A Coruña Fene 13.110 De 10.001 a 20.000
A Coruña Betanzos 12.941 De 10.001 a 20.000
A Coruña Ordes 12.580 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Baiona 12.169 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Bueu 12.145 De 10.001 a 20.000
A Coruña A Laracha 11.281 De 10.001 a 20.000
A Coruña Rianxo 11.188 De 10.001 a 20.000
Ourense Barbadás 10.791 De 10.001 a 20.000
Pontevedra O Grove 10.746 De 10.001 a 20.000
Pontevedra Vilanova de Arousa 10.361 De 10.001 a 20.000
A Coruña As Pontes de García Rodríguez
10.324 De 10.001 a 20.000
Pontevedra A Guarda 10.051 De 10.001 a 20.000
Total 55 1.891.049,00
Fuente: INE
El reparto por tramos de población fue el siguiente:
Cuadro 2: Ayuntamientos fiscalizados por tramo de población
Tramo de población Número de Ayuntamientos Habitantes 1/1/2017
Más de 50.000 7 987.412
De 20.001 a 50.000 15 431.197
De 10.001 a 20.000 33 472.440
Total 55 1.891.049
Como se puede apreciar en el siguiente mapa, las provincias da Coruña y Pontevedra
comprenden a 45 de los 55 ayuntamientos fiscalizados, esto es debido a que la mayor parte de
la población de Galicia se concentra en l zona costera occidental, que abarca desde la frontera
portuguesa hasta Ferrol.
193488
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
8
Cuadro 3: Mapa reparto población
La segunda fase de la fiscalización se refirió a una muestra de 10 ayuntamientos, elegida entre
los 55 incluidos en la primera fase en atención a sus características medioambientales y a su
número de habitantes, abarcando a los siguientes ayuntamientos:
Cuadro 4: Ayuntamientos fiscalizados Fase II
Provincia Ayuntamiento Habitantes 01/01/2017
Tramo de población
Pontevedra Vigo 292.986 Más de 50.000
A Coruña A Coruña 244.099 Más de 50.000
Lugo Lugo 97.995 Más de 50.000
Pontevedra Pontevedra 82.671 Más de 50.000
Pontevedra Vilagarcía de Arousa 37.479 De 20.001 a 50.000 A Coruña Arteixo 31.534 De 20.001 a 50.000 A Coruña Ames 30.835 De 20.001 a 50.000 Pontevedra Sanxenxo 17.241 De 10.001 a 20.000 Pontevedra Baiona 12.169 De 10.001 a 20.000 A Coruña As Pontes de García Rodríguez 10.324 De 10.001 a 20.000
Total 10 857.333
193489
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
9
1.2.2 ÁMBITO OBJETIVO
El ámbito objetivo e refiere a las actuaciones en materia ambiental llevadas a cabo por las
entidades que constituyen el ámbito subjetivo de la fiscalización.
1.2.3 ÁMBITO TEMPORAL
En el ámbito temporal, la fiscalización se extendió a las actuaciones en materia medioambiental
que hubieran realizado estas entidades en el ejercicio 2017 y hasta mayo de 2018, pudiendo
abarcar aquellos ejercicios (anteriores y posteriores) que se consideraron necesarios para la
consecución de los objetivos previstos.
I. 3 TIPO DE FISCALIZACIÓN, OBJETIVOS Y ALCANCE
La fiscalización tiene carácter horizontal con un ámbito subjetivo delimitado por las entidades
locales de Galicia con más de 10.000 habitantes. También se trata de una fiscalización de
cumplimiento, en cuanto que se verificó la aplicación de la legislación medioambiental y la
aprobación por los ayuntamientos de normativa propia en la materia. Por último, en cuanto que
se analizaron las medidas adoptadas por los ayuntamientos y la ejecución de los programas
presupuestarios destinados a la protección y mejora del medio ambiente, podemos hablar de una
fiscalización operativa.
Los objetivos generales de esta actuación coordinada del Consello de Contas de Galicia, del
Tribunal de Cuentas y del resto de Órganos de control externo son:
Referidos a las actuaciones de los ayuntamientos en materia ambiental, de forma global:
1) Analizar en qué medida las entidades locales desarrollan actuaciones en materia
ambiental, sí las mismas llevan a cabo en el marco de una planificación específica, las
principales áreas a las que afectan, la aprobación de normativa referida a la materia, así
como las medidas más relevantes adoptadas para su ejecución.
2) Revisar los programas presupuestarios relativos a la protección y mejora del medio
ambiente, así como, en su caso, la existencia de objetivos e indicadores en los mismos.
3) Analizar las acciones desarrolladas en el seno de los ayuntamientos dirigidas a dar
cumplimiento, en su propio funcionamiento interno, a la defensa y protección del medio
ambiente y a mantener el equilibrio ecológico.
193490
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
10
4) Determinar la adopción por los ayuntamientos de medidas para la difusión entre la
población de hábitos personales y sociales dirigidos a la defensa y protección del medio
ambiente y a mantener el equilibrio ecológico.
Referidos a las actuaciones de los ayuntamientos en relación con las contaminaciones
atmosférica, luminosa y acústica y a la recogida selectiva de residuos sólidos urbanos:
5) Verificar el efectivo ejercicio por las entidades locales de las obligaciones legalmente
establecidas en el ejercicio de sus competencias en relación con la contaminación
atmosférica, contaminación luminosa, contaminación acústica y con la recogida selectiva
de residuos sólidos urbanos.
6) Examinar las actuaciones y medidas específicas adoptadas en materia ambiental por las
entidades locales para el desarrollo de la gestión del municipio y la prestación de los
servicios públicos en relación con la contaminación atmosférica, contaminación luminosa,
contaminación acústica y con la recogida selectiva de residuos sólidos urbanos.
7) Evaluar la ejecución de los programas presupuestarios destinados a la protección contra
la contaminación atmosférica, contaminación luminosa, contaminación acústica y con la
recogida selectiva de residuos sólidos urbanos, y en su caso, de aquellos otros con
posibles efectos en las mismas.
En cuanto a su alcance, la fiscalización se desarrolló en dos fases. En la primera se realizó un
examen global de las actuaciones y medidas adoptadas en materia medioambiental por las
entidades locales y su coste y financiamiento.
Posteriormente, se desarrolló un análisis más concreta de actuaciones específicas en materia de
contaminación atmosférica, contaminación luminosa, contaminación acústica y recogida selectiva
de residuos sólidos urbanos.
El desarrollo de esta fiscalización se llevó a cabo mediante tramitación electrónica a través del
área restringida de la sede electrónica del Tribunal de Cuentas. Acompañando a las
notificaciones de la fiscalización se enviaron guías con las instrucciones de acceso, tramitación y
remisión de los formularios, indicándose los enlaces de acceso al trámite.
I.4 NORMATIVA REGULADORA
La normativa reguladora de la materia objeto de fiscalización se incluye, fundamentalmente, en
las siguientes disposiciones ordenadas por competencia, rango y fechas:
193491
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
11
LEGISLACIÓN ESTATAL Y DE LA UNIÓN EUROPEA
- Reglamento (CE) nº 1221/2009 del Parlamento Europeo y del Consello, del 25 de noviembre
de 2009, relativo a la participación voluntaria de organizaciones en un sistema comunitario de
gestión y auditoría ambientales (EMAS), y por el que se derogan el Reglamento (CE) 761/2001 y
las Decisiones 2001/681/CE y 2006/193/CE de la Comisión.
- Reglamento (CE) nº 66/2010 del Parlamento Europeo y del Consello del 25 de noviembre de
2009, relativo a la etiqueta ecológica de la Unión Europea.
- Reglamento (UE) nº 1293/2013 del Parlamento Europeo y del Consello, del 11 de diciembre
de 2013, relativo al establecimiento de un Programa de Medio Ambiente y Acción por el Clima
(LIFE) y por el que se deroga el Reglamento (CE) nº 614/2007.
- Directiva 2002/49/CE del Parlamento Europeo y del Consello, del 25 de junio de 2002 sobre
evaluación y gestión del ruido ambiental (DOCEL 189, 18 de julio).
- Directiva 2001/42/CE, del Parlamento Europeo y del Consello, del 27 de junio de 2001,
relativa a la evaluación de los efectos de determinados planes y programas en el medio.
- Directiva 2003/87/CE, del Parlamento Europeo y del Consello, del 13 de octubre de 2003, por
la que se establece un régimen para el comercio de derechos de emisión de gases de efecto
invernadero.
- Directiva 2004/35/CE, del Parlamento Europeo y del Consello, del 21 de abril de 2004, sobre
responsabilidad ambiental en relación con la prevención y reparación de daños ambientales.
- Directiva 2011/92/UE, del Parlamento Europeo y del Consello, del 13 de diciembre de 2011,
relativa a la evaluación de las repercusiones de determinados proyectos públicos y privados sobre
el medio ambiente (modificada por Directiva 2014/52/UE del Parlamento Europeo y del Consello
del 16 de abril).
- Decisión 1386/2013/UE del Parlamento Europeo y del Consello, del 20 de noviembre de
2013, relativa al Programa General de Acción de la Unión en materia de Medio Ambiente hasta
2020 “Vivir bien, respetando los límites de nuestro planeta”.
- Ley 34/2007, del 15 de noviembre, de calidad del aire y protección de la atmosfera (BOE nº
275, 16 noviembre).
- Ley 26/2007, del 23 de octubre, de Responsabilidad Ambiental (BOE nº 255, 24 de octubre).
- Real Decreto 2090/2008, del 22 de diciembre, por el que se aprueba el Reglamento de
193492
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
12
desarrollo parcial de la Ley 26/2007, del 23 de octubre, de Responsabilidad Ambiental (BOE nº
308, 23 de diciembre).
- Ley 2/2011, del 4 de marzo, de Economía Sostenible.
- Real Decreto Legislativo 1/2016, del 16 de diciembre, por el que se aprueba el Texto
Refundido de la Ley de Prevención y Control Integrados de la Contaminación.
- Real Decreto 102/2011, del 28 de enero, de mejora de la calidad del aire (BOE nº 25, 29
enero).
- Ley 21/2013, del 9 de diciembre, de Evaluación Ambiental (BOE nº 296, 11 diciembre).
- Real Decreto Legislativo 1/2016, del 16 de diciembre, por el que se aprueba el texto
refundido de la Ley de prevención y control integrados de la contaminación (BOE nº 316, 31 de
diciembre).
- Ley 42/2007, del 13 de diciembre, del Patrimonio Natural y de la Biodiversidad (BOE nº 299,
14 de diciembre).
- Real Decreto Legislativo 1/2001, del 20 de julio, por el que se aprueba el texto refundido de
la Ley de Aguas (BOE nº 176, 24 de julio).
- Ley 27/2006, del 18 de julio, por la que se regulan los derechos de acceso a la información,
de participación pública y de acceso a la justicia en materia de medio ambiente (incorpora las
Directivas 2003/4/CE y 2003/35/CE) (BOE nº 171, 19 de julio).
- Real Decreto 1890/2008, del 14 noviembre, aprueba el Reglamento de eficiencia energética
en instalaciones de iluminación exterior y sus Instrucciones técnicas complementarias EA-01 a
EA-07 (BOE 279, 19 de noviembre).
- Ley 37/2003, del 17 de noviembre, del Ruido (BOE nº 276, 18 de noviembre).
- Real Decreto 1513/2005, del 16 diciembre, de Evaluación y gestión del ruido medioambiental
(BOE nº 301, 17 de diciembre).
- Real Decreto 1367/2007, del 19 de octubre, por el que se desarrolla la Ley 37/2003, del 17
de noviembre, del Ruido, en lo referente a zonificación acústica, objetivos de calidad y emisiones
acústicas (BOE nº 254, 23 de octubre).
- Ley 22/2011, del 28 julio, de Residuos y suelos contaminados (BOE nº 181, 29 de julio).
- Ley 7/1985, del 2 de abril, reguladora de las bases del régimen local (BOE nº 80, 3 de abril).
193493
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
13
- Real decreto legislativo 781/1986, del 18 de abril, por el que se aprueba el texto refundido de
las disposiciones legales vigentes en materia de régimen local (BOE nº 96, 24 de abril).
- LEGISLACIÓN AUTONÓMICA
- Estatuto de Autonomía de Galicia-Ley orgánica 1/1981 (DOG nº 24, 1 de octubre; BOE nº
101, 28 de abril).
- Ley 5/1997, del 22 de julio, de Administración Local de Galicia (DOG nº 149, 5 de agosto).
- Ley 1/1995, del 2 de enero, de protección ambiental de Galicia (DOG nº 29, 10 de febrero;
BOE nº 143, 16 de junio).
- Ley 8/2009, del 22 de diciembre, por la que se regula el aprovechamiento eólico en Galicia y
se crea el canon eólico y el Fondo de Compensación Ambiental (DOG nº 252, 29 de diciembre;
BOE nº 30, do 4 de febrero de 2010).
- Ley 8/2002, del 18 de diciembre, de protección del ambiente atmosférico de Galicia (DOG nº
252, 31 de diciembre; BOE nº 18, 21 de enero de 2003).
- Decreto 83/2018, del 26 julio, aprueba el Plan básico de Galicia (DOG nº 162, 27 de agosto).
- Decreto 106/2015, del 9 de julio, sobre contaminación acústica de Galicia (DOG nº 145, 3 de
agosto).
- Ley 10/2008, del 3 noviembre, de Residuos de Galicia (DOG nº 224, 18 de noviembre).
- Plan de gestión de residuos urbanos de Galicia (PGRUG) 2010-2020.
- Ley 9/2010, del 4 de noviembre, de aguas de Galicia (DOG nº 222, 18 de noviembre).
- Ley 2/2016, del 10 de febrero, del suelo de Galicia (DOG nº 34, 19 de febrero).
- Decreto 143/2016, del 22 de septiembre, por el que se aprueba el Reglamento de la Ley
2/2016, del 10 de febrero, del suelo de Galicia (DOG nº 213, 9 de noviembre).
LEGISLACIÓN DE CONTROL EXTERNO
- Ley orgánica 2/1982, del 12 de mayo, del Tribunal de Cuentas (BOE nº 121, del 21 de mayo).
- Ley 6/1985, del 24 de junio, del Consello de Contas de Galicia (DOG nº 130, del 9 de julio).
- Ley 8/2015, del 7 de agosto, de reforma de la Ley 6/1985, del 24 de junio, del Consello de
Contas (DOG nº 164, del 28 de agosto de 2015).
- Reglamento de régimen interior del Consello de Contas de Galicia del 23 de febrero de 2017
193494
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
14
(DOG nº 46, del 7 de marzo).
I.5 LIMITACIONES AL ALCANCE
Con carácter general los ayuntamientos no prestaron adecuadamente la colaboración necesaria
para la realización de los trabajos de campo, enviando tarde y, en muchos casos, de forma
incompleta la información y documentación que se estimó necesaria para la realización de esta
fiscalización, por esto su desarrollo se vio entorpecido, provocando que no se pudiese cumplir
con el cronograma previsto por el Consello de Contas para el desarrollo de los trabajos, que no
se pudiese contrastar la información con la documentación correspondiente y que, por lo tanto,
los datos obtenidos no son totalmente fiables.
El día 16 de mayo de 2018 se inició la primera fase del trámite de la fiscalización, comunicando
por escrito a los 55 ayuntamientos los objetivos generales de la fiscalización y la forma en la que
se iba a desarrollar la misma, estableciendo como fecha última para la rendición el 15 de junio.
Finalizado este plazo y dado que sólo un escaso número de ayuntamientos cumplieran con el
deber de colaboración recogido en el artículo 23 de la Ley 6/1985, del Consello de Contas de
Galicia, se hizo un segundo requerimiento poniendo como fecha límite el 7 de julio, sin que
tampoco se obtuviese la colaboración de un total de 17 ayuntamientos a pesar de que también
se hicieron recordatorios a través de correo electrónico y por teléfono.
Finalmente, después de múltiples comunicaciones y de recordarles directamente a los alcaldes su
obligación de colaboración, cumplimentaron el trámite en la sede electrónica del Tribunal de
Cuentas 53 de los 55 ayuntamientos incluidos en la fiscalización, cerrándose el trámite el 4 de
junio de 2019 con la limitación de que varias entidades sólo cumplimentaron los cuestionarios
sin acompañar en todo o en parte la documentación que se exigía en los mismos.
Los ayuntamientos que no enviaron la información incumpliendo con su deber de colaboración,
suponiendo por lo tanto una limitación al alcance de la fiscalización, fueron:
Cuadro 5: Ayuntamientos incumplidores Fase I
Provincia Ayuntamiento Habitantes 01/01/2017
A Coruña Sada 15.242
Pontevedra Vilanova de Arousa 10.361
El 11 de diciembre de 2018 se inició la segunda fase de la fiscalización con la notificación a los
10 ayuntamientos objeto de la muestra, cumpliendo todos con su obligación de colaboración,
aunque con muchos obstáculos y retrasos, cerrándose también el trámite el 4 de junio de 2019.
193495
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
15
II. CONCLUSIONES
Como resultado de la fiscalización realizada sobre las actuaciones de las entidades locales de
Galicia en materia medioambiental en los ejercicios 2017 y 2018 se desprenden las siguientes
conclusiones:
II.1. RESPONSABILIDAD DEL ENTE FISCALIZADO
Los diferentes órganos municipales deben garantizar que las actividades, operaciones
presupuestarias y financieras y la información reflejadas en sus estados financieros resultan
conformes con las normas aplicables. Así mismo son responsables del sistema de control interno
que consideren necesario para garantizar que la actividad revisada esté libre de incumplimientos
legales y de incorrecciones materiales debidas a fraude o error.
II.2. RESPONSABILIDAD DEL CONSELLO DE CONTAS
La responsabilidad del Consello de Contas de Galicia es la de expresar una conclusión de
auditoría sobre la gestión y sobre el cumplimiento de la legalidad en materia de medio ambiente
por parte de las entidades incluidas en el ámbito subjetivo de este informe, sobre las
obligaciones derivadas de la normativa aplicable en cada una de las áreas objeto de fiscalización,
así como el respeto a los principios contables y presupuestarios.
Para alcanzar los objetivos establecidos para este informe se realizó un análisis de la
documentación remitida por las entidades fiscalizadas de conformidad con los Principios
fundamentales de fiscalización de las Instituciones Públicas de Control Externo. Esta normativa
exige el cumplimiento de los requerimientos de ética así como la planificación y ejecución de la
auditoría con el fin de obtener una seguridad razonable de que las actividades revisadas resulten,
en todos los aspectos significativos, conformes con la normativa aplicable.
II.3. CONCLUSIONES SOBRE LAS ACCIONES GENERALES DE LAS ENTIDADES LOCALES EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL
II.3.1 PLANIFICACIÓN Y GESTIÓN MEDIOAMBIENTAL LLEVADAS A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS
Se produjo una escasa asunción de compromisos medioambientales por los ayuntamientos y un
desarrollo incompleto de las actuaciones de planificación medioambiental que recoge la Agenda
21 así como de las herramientas de implantación de un Sistema de gestión ambiental.
193496
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
16
1. De los 53 ayuntamientos analizados, 20 no disponen de una unidad específica dedicada a la
gestión de esta materia. De ellas, 3 entidades disponen de personal técnico en materia
medioambiental adscrito a otras unidades y 17 no cuentan con unidad ni con personal
especializado.
2. La dotación de especialistas en las entidades que disponían de unidad específica en la materia
se manifiesta insuficiente. En 9 de los 33 ayuntamientos que disponen de departamentos
específicos con competencia en materia de medio ambiente no se doto personal técnico
especializado y, además, los ayuntamientos de menos de 50.000 habitantes sólo cuentan de
media con un técnico medioambiental.
3. Adhesión a Agenda 21. La asunción de este compromiso medioambiental por los
ayuntamientos fue muy escasa, ya que sólo 18 entidades se adhirieron a los compromisos de
desarrollo sostenible de la Carta de Aalborg. No firmaron la adhesión 11 entidades entre
20.001 y 50.000 habitantes y 24 entidades entre 10.001 y 20.000 habitantes.
4. Adhesión a otras asociaciones o agrupaciones de ayuntamientos. La misma falta de
compromiso se manifiesta en el hecho de que 39 ayuntamientos no forman parte de las
agrupaciones de la FEMP para la defensa del medio ambiente. De ellas, 25 entidades
tampoco están adheridas a Agenda 21.
5. Desarrollo de la Agenda 21. El cumplimiento del protocolo de actuación a que obliga la
Agenda 21 también fue escaso ya que, de los 18 ayuntamientos que se adhirieron a la
Agenda 21, únicamente 5 entidades que subscribieron los compromisos da Agenda 21
culminaron el procedimiento establecido para su desarrollo, por lo que para las 13 entidades
restantes la adhesión a este protocolo fue simplemente una declaración de intenciones.
6. La falta de compromiso medioambiental también se manifiesta en la escasa implantación de
Sistemas de gestión ambiental que posibilitarían la certificación y control de sus proyectos por
una entidad internacional. Únicamente 12 ayuntamientos desarrollaron SGMA y en sólo 3
casos abarca a la totalidad del Ayuntamiento. No tienen implantado un SGMA 4 entidades de
más de 50.000 habitantes, los Ayuntamientos de Vigo, Lugo, Ourense y Ferrol.
II.3.2 ACTUACIONES MEDIOAMBIENTALES LLEVADAS A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS
Se detectó una carencia de normativa reguladora propia desarrollada en ordenanzas locales, la
actividad de control medioambiental fue mue limitada así como también se produjo una escasa
labor de sensibilización de los propios trabajadores. La mayor parte de las actuaciones de mejora
193497
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
17
de la eficiencia energética en el seno de los ayuntamientos se refirieron a la reducción del
consumo eléctrico.
7. Informaron contar con normativa en la materia medioambiental 38 ayuntamientos, aunque no
en todos los casos se trata de ordenanzas aprobadas específicamente para la regulación de
actividades con repercusión medioambiental, como es el caso de las ordenanzas de limpieza
viaria o del uso de las playas.
8. La mayoría de los ayuntamientos (41) realizaron actividades de sensibilización de la
ciudadanía sobre los problemas medioambientales.
9. El 58% de los ayuntamientos realizaron actuaciones de inspección y control para detectar la
comisión de infracciones de la normativa medioambiental. La mayor parte de los 22
ayuntamientos (42%) que no llevaron a cabo estas actuaciones tienen menos de 20.000
habitantes.
10. Únicamente 7 ayuntamientos no tomaron ninguna medida dirigida a promover en el
propio funcionamiento interno la protección del medio ambiente, aunque los que las
aplicaron lo hicieron de forma puntual. Además, fue muy escaso el número de ayuntamientos
que realizaron actividades de formación de sus trabajadores, sólo 13 entidades.
11. Solamente 8 ayuntamientos concedieron ayudas o subvenciones dirigidas a actuaciones de
protección del medio ambiente, se trata fundamentalmente de convenios con entidades o
asociaciones sin fin de lucro.
II.3.3 GASTOS E INGRESOS EN MATERIA DE MEDIO AMBIENTE
Se acusa poca relevancia cuantitativa de los gastos en la protección medioambiental, inadecuada
contabilización tanto de los ingresos como de los gastos que tienen como finalidad la gestión,
protección y mejora del medio ambiente y falta de definición de objetivos e indicadores que
permitan verificar el grado de cumplimiento de los gastos en esta materia.
12. En el ejercicio 2017 los gastos en medio ambiente tuvieron muy poca relevancia ya que no
llegaron al 3% del importe total de los servicios públicos básicos.
13. No se contabilizan adecuadamente los créditos en función de su finalidad y de los objetivos
que con ellos se pretende conseguir, de acuerdo con la clasificación por áreas de gasto,
políticas de gasto y grupos de programas que se detallan en la Orden EHA/2565/2008, del 3
de diciembre, que aprueba la estructura de los presupuestos de las entidades locales.
14. Aunque algunos ayuntamientos manifestaron contar con objetivos e indicadores
presupuestarios para el grupo de programa 172–Protección y mejora del medio ambiente,
ninguno de ellos aporto información sobre los mismos.
193498
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
18
15. Un total de 34 ayuntamientos informaron haber recibido subvenciones para proyectos en
materia de medio ambiente, con un total de derechos reconocidos 3.416.026 euros; los
fondos procedieron fundamentalmente de la Comunidad Autónoma y de las Diputaciones
provinciales. Los datos aportados por los ayuntamientos no coinciden en términos globales
con los suministrados por las administraciones concedentes.
16. La Xunta de Galicia destino a esta materia el Fondo de compensación ambiental con un
total de 11 millones de euros y otras líneas de subvenciones de la Consellería de Medio
Ambiente, Territorio y Vivienda por importe de 3.564.709 de euros. Las 4 Diputaciones
provinciales también contemplaron en sus presupuestos ayudas en materia medioambiental.
La mayor parte de los ayuntamientos beneficiarios de estas ayudas son entidades locales con
menos de 10.000 habitantes.
II.4. CONCLUSIONES SOBRE LAS ACTUACIONES ESPECÍFICAS LLEVADAS A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA, LUMINOSA, ACÚSTICA Y LA GESTIÓN DE RESIDUOS
Prácticamente no existe regulación municipal ni se realizan controles de la calidad del aire, de la
contaminación luminosa o acústica; es muy escasa la labor de los ayuntamientos cara a la
concienciación ambiental de los ciudadanos; no se contabilizan adecuadamente los créditos en
función de su finalidad y de los objetivos que con ellos se pretende conseguir, de acuerdo con la
clasificación por áreas de gasto, políticas de gasto y grupos de programas que se detallan en la
Orden EHA/2565/2008, que aprueba la estructura de los presupuestos de las entidades locales.
II.4.1 CONCLUSIONES EN RELACIÓN CON LAS ACTUACIONES EN MATERIA DE CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA.
17. Solamente el Ayuntamiento de Vigo tiene una ordenanza específica respecto de la
contaminación atmosférica, aunque no está adaptada a la Ley 34/2007, de calidad del aire
y protección de la atmosfera.
18. Únicamente 5 de los 10 ayuntamientos analizados tienen adaptado el plan urbanístico a la
Ley 34/2007, de calidad del aire y protección de la atmosfera.
19. En cuanto a la realización de mediciones y avaluaciones de la calidad del aire, sólo A
Coruña y Pontevedra las llevaron a cabo.
20. El Ayuntamiento da Coruña es el único que tiene un protocolo de actuación en el caso de
superar los objetivos de calidad atmosférica.
193499
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
19
21. Ningún Ayuntamiento dispone de planes o programas para el cumplimiento y mejora de
objetivos de calidad del aire.
22. Sólo los 4 ayuntamientos de más de 50.000 habitantes analizados en la segunda fase de la
fiscalización adoptaron medidas dirigidas a cumplir con los objetivos de calidad del aire
marcados por el RD Legislativo 102/2011, relativo a la mejora de la calidad del aire.
23. Los Ayuntamientos de Pontevedra y Vigo fueron los únicos que realizaron actuaciones de
control e inspección en materia de contaminación atmosférica. Lugo, As Pontes y Sanxenxo
realizan el control en los casos de solicitud de licencia de actividad, comunicaciones previas
o declaración responsable de inicio de actividad.
24. Ningún Ayuntamiento emplea el programa presupuestario 1721-Protección contra la
contaminación acústica, luminosa y atmosférica en las zonas urbanas para la contabilización
de los gastos relativos a la contaminación atmosférica ni tiene establecido indicadores
presupuestarios en relación con este tipo de contaminación.
II.4.2 CONCLUSIONES EN RELACIÓN CON LAS ACTUACIONES EN MATERIA DE CONTAMINACIÓN LUMINOSA.
25. Vigo es el único Ayuntamiento que tiene normativa propia que está adaptada al RD
1890/2008, Reglamento de eficiencia energética en instalaciones de iluminación exterior.
26. En ningún Ayuntamiento se realizó una zonificación luminosa de su territorio ni se declaró
alguna zona de especial protección
27. Non existen protocolos de actuación para los casos de superación de los niveles de calidad
luminosa en ningún Ayuntamiento examinado en esta segunda fase.
28. Únicamente los Ayuntamientos da Coruña, As Pontes, Vigo y Vilagarcía, realizaron estudios
o auditorías energéticas y luminosas de la iluminación pública y, de ellos, sólo A Coruña y
Vigo tienen planes estratégicos o de acción para definir objetivos generales y acciones para
conseguirlos.
29. Los Ayuntamientos de Ames, As Pontes, Arteixo, A Coruña y Baiona no realizaron ninguna
actuación en relación con la prevención y reducción de la contaminación luminosa.
30. Los ayuntamientos de Pontevedra, Vigo y Vilagarcía son los únicos que observan los
requisitos de mantenimiento de los niveles de eficiencia energética en la iluminación exterior
y que tienen las instalaciones certificadas con una etiqueta de cualificación energética.
31. No se realizan inspecciones con la finalidad de garantizar el cumplimiento de la normativa
en materia de contaminación luminosa.
193500
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
20
32. Sólo el Ayuntamiento de Arteixo emplea el programa presupuestario 1721-Protección contra
la contaminación acústica, luminosa y atmosférica en las zonas urbanas para la
contabilización de los gastos relativos a la contaminación luminosa y ninguna entidad tiene
establecido indicadores presupuestarios en relación con este tipo de contaminación.
II.4.3 CONCLUSIONES EN RELACIÓN CON LAS ACTUACIONES EN MATERIA DE CONTAMINACIÓN ACÚSTICA.
33. En los Ayuntamientos de Ames, Arteixo, As Pontes, Baiona y Vilagarcía no existe
normativa municipal en esta materia, incumpliendo lo dispuesto en la Ley 36/2003, del
ruido y en el Decreto 106/2015 sobre contaminación acústica de Galicia.
34. Únicamente A Coruña y Lugo hicieron una zonificación de su territorio en áreas acústicas.
Sólo los Ayuntamientos da Coruña y Vigo elaboraron mapas de ruido y planes de acción.
35. Cuentan con estaciones de medición acústica únicamente los Ayuntamientos de A Coruña
y Pontevedra.
36. Los ayuntamientos de Ames, Arteixo, As Pontes, Baiona y Vilagarcía no realizaron
actuaciones de vigilancia e inspección en esta materia.
37. Excepto Vigo, ningún Ayuntamiento declaró zonas de especial protección acústica.
38. Sólo el Ayuntamiento de Pontevedra llevó a cabo algún tipo de actuaciones para la mejora
de la calidad acústica en las instalaciones municipales.
39. Solamente el Ayuntamiento de Vigo emplea el programa presupuestario 1721-Protección
contra la contaminación acústica, luminosa y atmosférica en las zonas urbanas para la
contabilización de los gastos relativos a la contaminación acústica y tiene establecidos
indicadores presupuestarios en relación con este tipo de contaminación.
II.4.4 CONCLUSIONES EN RELACIÓN CON LA GESTIÓN DE RESIDUOS.
40. En los Ayuntamientos de Ames, As Pontes, Lugo, Baiona y Vilagarcía no existe normativa
municipal en la materia. El Ayuntamiento de Ames se rige por la normativa en la materia
de la Mancomunidad del Barbanza
41. Sólo Arteixo tiene elaborado el programa de gestión de residuos previsto por la Ley
22/2011 y por la Ley de residuos de Galicia.
42. Se incumple con la obligación de elaborar y publicar un informe anual sobre la situación de
la producción y gestión de los residuos.
43. Sólo 3 ayuntamientos realizaron una recogida separada de biorresíduos susceptibles de
compostaje.
193501
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
21
44. En cuanto a la forma de gestión del servicio de recogida y transporte de residuos
domésticos 7 de los ayuntamientos emplean la gestión indirecta, formalizada en contratos
de concesión o de servicios; el Ayuntamiento de Baiona presta el servicio con personal
propio; en Ames se presta el servicio a través de la Mancomunidad de la Serra do
Barbanza y en Arteixo a través del Consorcio de As Mariñas.
45. La mayoría de los ayuntamientos gestionan el servicio de recogida separada de residuos de
forma indirecta, formalizado a través de la adhesión al convenio marco o firmando
directamente un convenio con alguna de las entidades gestoras de los sistemas integrados
de gestión autorizadas.
46. Fue escasa la labor de sensibilización para fomentar la disminución en la generación de
residuos e incrementar la separación de origen.
47. Sólo el Ayuntamiento de Vigo tiene establecidos indicadores presupuestarios para el
seguimiento de los gastos registrados en los programas 1621. Recogida de residuos y
1622. Gestión de residuos.
III. RECOMENDACIONES
1. Todos los ayuntamientos deberían adherirse a los compromisos de la Carta de Aalborg y
participar con su gestión municipal en las actuaciones que contempla la Agenda 21 para el
desarrollo sostenible.
2. El compromiso de los ayuntamientos con los problemas medioambientales no se manifiesta
sólo con la mera adhesión a organizaciones o instrumentos como la Carta de Aalborg. Los
ayuntamientos deben tratar de completar el desarrollo de los compromisos de la Agenda 21 y
de las organizaciones de entidades locales a las que se sume.
3. Es recomendable que las entidades locales se doten de sistemas de gestión ambiental
homologables que les ayuden a organizarse y determinar las prácticas, procedimientos y
recursos para llevar a cabo la política ambiental.
4. El complejo desarrollo de las competencias en materia de medio ambiente de las entidades
locales supone que todas ellas deberían contar con un departamento específico para esta
área, dotado de suficiente y cualificado personal que sea capaz de gestionar los objetivos
medioambientales recogidos por la Agenda 21.
5. Todos los ayuntamientos deberían incrementar su labor de concienciación de los ciudadanos
en la necesidad de adoptar hábitos personales y sociales que contribuyan al logro de un
desarrollo sostenible. Se debe, así mismo, incrementar la divulgación de los datos
medioambientales de cada Ayuntamiento.
193502
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
22
6. Todos los ayuntamientos deberían incrementar su labor de control de las infracciones
medioambientales y de los índices de contaminación.
7. Los ayuntamientos deberían dotarse de una normativa propia que desenvuelve sus
competencias en materia medioambiental y les permita realizar una gestión más acorde con
sus circunstancias y con los objetivos de defensa del medio ambiente. En particular, los
ayuntamientos de más de 100.000 habitantes deben ser más escrupulosos en el
cumplimiento de las obligaciones a las que están sometidos por la legislación
medioambiental.
8. Se debe mejorar en la adecuada contabilización de los créditos en función de su finalidad y de
los objetivos que con ellos se pretende conseguir, de acuerdo con la clasificación por
programas establecida por la Orden EHA/2565/2008, que aprueba la estructura de los
presupuestos de las entidades locales.
IV. RESULTADOS DE LA FISCALIZACIÓN
IV.1 ACCIONES GENERALES DE LAS ENTIDADES LOCALES EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL
IV.1.1 PLANIFICACIÓN MEDIOAMBIENTAL LLEVADA A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS
El objeto de este apartado es analizar en qué medida las entidades locales desarrollan
actuaciones en materia ambiental y si las mismas se llevan a cabo en el marco de una
planificación específica; también se trata de determinar las principales áreas a las que afectan,
así como las medidas más relevantes adoptadas para su ejecución.
A. ORGANIZACIÓN DE LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON EL MEDIO AMBIENTE
Se trata en este punto de conocer si los ayuntamientos cuentan con departamentos con
competencias específicas en materia de medio ambiente y, si es el caso, el número y cualificación
del personal que tengan adscrito.
Un total de 33 ayuntamientos, el 60%, disponen de departamentos específicos con competencia
en materia de medio ambiente, sin embargo 9 de ellos no están dotados de personal especialista
en la materia. El número medio de personal técnico adscrito a estas unidades fue de 3
trabajadores en el caso de las entidades con más de 50.000 habitantes y de 1 trabajador en el
193503
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
23
resto, en este cálculo no se tuvieron en cuenta a los ayuntamientos de Ourense y Vigo que no
informaron sobre su personal técnico.
Por su parte, de las 20 entidades que no disponen de una unidad específica con competencias
medioambientales, los ayuntamientos de Cambre, As Pontes y Viveiro si cuentan con personal
técnico especializado, con una dotación de una persona respectivamente.
De los ayuntamientos de más de 20.000 habitantes sólo A Estrada, Ponteareas y Oleiros no
disponen de departamento con competencias en medio ambiente ni de personal especializado.
Del mismo modo, el 45% de los 31 ayuntamientos de 10.000 a 20.000 habitantes tampoco
tienen departamento específico ni personal especializado.
En el desarrollo de la fiscalización se demostró que haber creado un departamento de medio
ambiente no es suficiente garantía de una buena gestión medioambiental, muchas veces no es
más que una declaración de buenas intenciones, ya que si no se dota de personal técnico
suficiente y cualificado no se podrá aportar ningún avance en la defensa y mejora
medioambiental.
Las respuestas obtenidas se muestran en el siguiente cuadro y en el anexo I:
Cuadro 6: Organización en materia de medio ambiente
Tramo de población Unidad con competencia
medioambiente Ayuntamientos con unidad con
competencias ambientales Ayuntamientos sin unidad con competencias
ambientales
Nº de Ayuntamie
ntos Si No
Nº de Ayuntami
entos
Nº técnicos especialistas
Media técnicos
especialistas
C. con personal con competencias
C. sin personal con competencias
Personal con competencias
Media de
personal
Más de 50.000 7 7 0 7 16 3
De 20.001 a 50.000 15 11 4 11 11 1 1 3 1 1
De 10.001 a 20.000 31 15 16 15 15 1 2 14 2 1
B. ADHESIÓN A AGRUPACIONES DE MUNICIPIOS CON OBJETIVOS MEDIOAMBIENTALES
Se Preguntó a los ayuntamientos sobre su integración en las principales redes de ciudades
implicadas en la defensa del medio ambiente o en otras asociaciones que compartan los mismos
objetivos. En el ámbito nacional, las asociaciones más relevantes son la Red Española de
Ciudades por el Clima, la Red Española de Ciudades Saludables y la Red de Gobiernos Locales
+Biodiversidad.
La Red Española de Ciudades por el Clima es una sección de la Federación española de
municipios y provincias que busca lograr una coordinación entre los ayuntamientos en la lucha
193504
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
24
contra el cambio climático. Según lo publicado en su web están adheridos 23 ayuntamientos
gallegos a esta red. Para formar parte de la red los municipios deben determinar un conjunto de
actuaciones plasmado en un Plan de Actuación que incluya medidas en los ámbitos de la
energía, transportes, edificación y plan urbano, con la finalidad de sentar las bases
institucionales para la progresiva reducción de la emisión de gases de efecto invernadero en el
municipio.
Las ciudades que participan en la Red deben asumir los compromisos adoptados en el Acuerdo
de París, aprobado en la 21ª Conferencia de las Partes de la Convención Marco de Naciones
Unidas sobre el Cambio Climático, que establece el marco global de lucha contra el cambio
climático.
La Red Española de Ciudades Saludables también s una sección de la Federación española
de municipios y provincias a la que, según lo publicado en su web, están adheridos 17
ayuntamientos gallegos. La RECS tiene entre otros los siguientes objetivos:
- La promoción y protección de la salud y del bienestar de los ciudadanos, en concordancia con
los principios de actuación correspondientes al proyecto “Healthy Cities”, de la Organización
Mundial de la Salud.
- Asegurar el intercambio de experiencias y el desarrollo de proyectos entre ciudades en
materia de promoción y protección de la salud.
- Ayudar a las ciudades participantes a desarrollar modelos operativos de promoción y
protección de la salud.
- Establecer criterios de evaluación e indicadores unificados que permitan evaluar las
actuaciones de la promoción y protección de la salud y la acreditación de la calidad de su
ejecución.
Como las anteriores, la Red de Gobiernos Locales +Biodiversidad es otra sección de la
Federación española de municipios y provincias, la cual tiene por objeto la creación de un marco
estable que impulse y promueva, en el conjunto de los Gobiernos Locales, la adopción de
políticas, planes y programas en materia da conservación y el fomento de la biodiversidad, la
protección del medio hídrico, la restauración de espacios naturales degradados, la mejora de la
conectividad ecológica y la salvaguarda de los ecosistemas. Están adheridos a esta red 16
ayuntamientos gallegos.
No están integrados en ninguna de las agrupaciones de municipios de la Federación española de
municipios y provincias 39 ayuntamientos, el 74%, entre los que se encuentra Ferrol. De los 39
ayuntamientos que no forman parte de las agrupaciones de la FEMP el 64% (25 ayuntamientos)
193505
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
25
tampoco están adheridos a Agenda 21, dentro de estos 25 ayuntamientos, hay 7 entidades con
más de 20.000 habitantes, correspondiendo las 18 restantes al tramo inferior siguiente.
En el ámbito de la Unión Europea tiene especial importancia el Pacto de los Alcaldes para el
clima y la energía, por lo cual las ciudades firmantes se comprometen a actuar para apoyar la
implantación del objetivo europeo de reducción de los gases de efecto invernadero en un 40 % para 2030
y la adopción de un enfoque común para el impulso de la mitigación y la adaptación al cambio climático.
De los 53 ayuntamientos fiscalizados están adheridos a esta agrupación 22 entidades. Entre las entidades
de más de 50.000 habitantes, sólo el Ayuntamiento de Ourense no está integrado en esta red.
En el siguiente cuadro se relacionan las entidades adheridas a alguna de estas agrupaciones:
Cuadro 7: Integración en agrupaciones de ciudades
Ayuntamiento Habitantes
2017
Red Española de Ciudades por el
Clima
Red Española de Ciudades Saludables
Red de Gobiernos Locales
+Biodiversidad
Pacto de los alcaldes por el
clima
Vigo 292.986 Si Si No Si
A Coruña 244.099 Si No No Si
Ourense 105.636 Si Si No No
Lugo 97.995 Si No No Si
Santiago de Compostela
96.456 No Si No Si
Pontevedra 82.671 No Si Si Si
Ferrol 67.569 No No No Si
Narón 39.280 No No No Si
Carballo 31.195 No No No Si
Culleredo 29.982 No No Si No
Ribeira 27.159 No No No Si
Cangas 26.490 No No No Si
Cambre 24.348 No No No Si
Ponteareas 22.893 No Si No Si
A Estrada 20.700 No Si No No
Boiro 18.885 No No No Si
Monforte de Lemos 18.783 Si No No No
Nigrán 17.622 No No Si No
Sanxenxo 17.241 No No No Si
Poio 16.871 No No No Si
Viveiro 15.550 Si No No No
O Carballiño 13.854 Si No Si Si
193506
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
26
Ayuntamiento Habitantes
2017
Red Española de Ciudades por el
Clima
Red Española de Ciudades Saludables
Red de Gobiernos Locales
+Biodiversidad
Pacto de los alcaldes por el
clima
O Barco de Valdeorras
13.581 No No No
Si
Fene 13.110 No No No Si
Betanzos 12.941 No No No Si
Bueu 12.145 No No No Si
A Laracha 11.281 No No No Si
Rianxo 11.188 No No No Si
O Grove 10.746 Si Si Si No
Otros instrumentos a los que ayuntamientos gallegos manifiestan haberse adherido son:
El Pacto de Política Alimentaria Urbana de Milán, en el que se hace un llamamiento para
que se apliquen sistemas alimentarios sostenibles que fomenten la accesibilidad de alimentos
saludables para los habitantes de las ciudades, la protección de la diversidad biológica y la
reducción del desperdicio de alimentos. Busca la coordinación de políticas para desarrollar
sistemas alimentarios sostenibles, inclusivos, seguros y diversificados, para asegurar comida si es
accesible a todos en un marco de acción basado en los derechos, con el fin de reducir los
desperdicios de alimentos y preservar la biodiversidad y, al mismo tiempo, mitigar los efectos del
cambio climático. El Ayuntamiento de Santiago de Compostela está adherido a los compromisos
de este Pacto.
Los ayuntamientos de Ferrol, Ourense y O Barco están adheridos a la Red Gallega de
Ayuntamientos por la Sostenibilidad, que es una asociación voluntaria de Ayuntamientos,
promovida conjuntamente por la Xunta de Galicia y la Federación Gallega de Municipios y
Provincias (FEGAMP) en el año 2008, que pretende impulsar el desarrollo efectivo de los planes
de Sostenibilidad local (Agenda 21 Local).
C. ADHESIÓN A LA AGENDA 21 LOCAL
La Agenda 21 defiende que sean los gobiernos locales los que impulsen un desarrollo sostenible
debido a que son las administraciones más próximas a los problemas que se intentan investigar y
solucionar. Su artículo 28 hace referencia a que como muchos de los problemas y de las
soluciones de que se ocupa la Agenda 21 se relacionan con las actividades locales, la
participación y la cooperación de las entidades locales van a constituir un factor determinante
para el logro de los objetivos del programa. Los entes locales se ocupan de la creación, del
funcionamiento y del mantenimiento de la infraestructura económica, social y ecológica,
193507
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
27
supervisan los procesos de planificación, establecen las políticas y las reglamentaciones
ecológicas locales y contribuyen a la ejecución de las políticas ambientales en los planos nacional
y subnacional. En su carácter de autoridad más próxima a la población desarrollan una función
importantísima en la educación y en la movilización de la ciudadanía en pro del desarrollo
sostenible.
La Agenda 21 fija los siguientes objetivos:
• Lograr un desarrollo sostenible para el municipio y aumentar la calidad de vida para los
ciudadanos.
• Que las autoridades locales realicen consultas con sus respectivas poblaciones y logren un
consenso sobre una 'Agenda 21 local' para la comunidad.
• Crear redes de información y de intercambio de experiencias, cooperación y coordinación entre
las autoridades locales.
• Alentar a que las mujeres y los jóvenes estén representados en los procesos de adopción de
decisiones, planificación y ejecución.
De acuerdo con la información suministrada, 18 de los 53 ayuntamientos de más de 10.000
habitantes firmaron su adhesión al desarrollo de la Agenda 21. Todos los ayuntamientos de más
de 50.000 habitantes firmaron los compromisos de la Carta de Aalborg; en los otros 2 tramos de
población incluidos en la fiscalización el porcentaje de entidades que no se adhirieron ronda el
25%, resultando una cifra muy significativa de 35 ayuntamientos que no manifestaron su interés
en asumir estos compromisos.
Cuadro 8: Adhesión a la Agenda 21
Ayuntamiento Habitantes 2017 Fecha de adhesión a la Agenda 21
Vigo 292.986 28/12/2001
A Coruña 244.099 14/04/2000
Ourense 105.636 02/07/2004
Lugo 97.995 Sin datos
Santiago de Compostela 96.456 27/04/2000
Pontevedra 82.671 27/05/2000
Ferrol 67.569 29/12/2005
Total más de 50.000 habitantes 7 100%
Arteixo 31.534 27/03/2008
Ames 30.835 21/02/2007
Redondela 29.392 16/03/2004
Lalín 20.075 01/03/2004
193508
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
28
Ayuntamiento Habitantes 2017 Fecha de adhesión a la Agenda 21
Total 20.001 a 50.000 habitantes 4 (15) 27%
Boiro 18.885 26/12/2005
Monforte de Lemos 18.783 15/08/2006
Viveiro 15.550 03/04/2003
O Barco de Valdeorras 13.581 01/07/2008
Ordes 12.580 30/06/2008
A Laracha 11.281 24/10/2012
Rianxo 11.188 16/10/2006
Total 10.001 a 20.000 habitantes 7 (31) 23%
D. AUDITORÍA MEDIOAMBIENTAL
La Auditoría Ambiental Municipal es la base de la implantación de la Agenda 21, implica el
análisis, y la consecuente propuesta de actuación con visión integradora, del estado
medioambiental de un municipio. Su objetivo es definir un Plan de Acción Ambiental que permita
dirigir el desarrollo futuro basándolo en criterios de sostenibilidad. Este Plan de Acción va a
permitir el desarrollo de otro mucho más amplio como es la Agenda 21 Local.
El proceso de elaboración de la Auditoría ambiental debe incluir:
1) Un Diagnóstico ambiental que identifique os impactos, las tendencias y los aspectos sobre
los que se puede incidir para mejorar la calidad ambiental y favorecer el desarrollo sostenible
del municipio.
2) Un Plan de Acción que establezca las líneas estratégicas básicas y las actuaciones o
proyectos que se han de llevar a cabo para orientar el municipio en su conjunto hacia la
sostenibilidad
3) Un Plan de Seguimiento que garantiza la aplicación del Plan de Acción, basándose en un
sistema de indicadores con la doble función de determinar la evolución de los parámetros
ambientales y servir de vehículo de comunicación entre los sectores sociales implicados en la
transformación de la ciudad.
D.1) Diagnóstico ambiental
Se pidió a los ayuntamientos que informasen sobre si realizaron un diagnóstico para conocer el
estado inicial del medio ambiente del municipio y su grado de finalización, y se les solicitó, así
mismo, que acompañasen la documentación en la que se plasmó esa diagnosis. Contestaron
193509
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
29
afirmativamente los siguientes 17 ayuntamientos, aunque en 4 casos no tienen acabada esta
actuación:
Cuadro 9: Realización de un diagnóstico medioambiental
Ayuntamiento Habitantes
2017 Realización de un Diagnóstico
del medio ambiente Situación
Fecha de inicio
Fecha de finalización
Vigo 292.986 Si En curso 10/03/2008
A Coruña 244.099 Si Finalizada 10/04/2002 14/08/2003
Ourense 105.636 Si En curso 01/12/2005
Lugo 97.995 Si Finalizada 12/01/2004 30/09/2005
Pontevedra 82.671 Si Finalizada 15/03/2004 10/04/2008
Ferrol 67.569 Si Finalizada 25/12/2005 29/03/2007
Narón 39.280 Si Finalizada 02/01/2013 01/07/2015
Arteixo 31.534 Si En curso 01/03/2007
Ames 30.835 Si Finalizada 12/09/2011 11/09/2012
Redondela 29.392 Si Finalizada 01/07/2005 29/07/2005
Ribeira 27.159 Si Finalizada 27/10/2005 16/01/2007
Marín 24.637 Si Finalizada 01/04/2009 16/04/2009
Boiro 18.885 Si Finalizada 26/09/2016 29/11/2016
Viveiro 15.550 Si Finalizada 01/09/2003 01/12/2004
O Barco de Valdeorras 13.581 Si Finalizada 01/01/2008 01/01/2009
Ordes 12.580 Si Finalizada 15/08/2016 23/10/2016
A Laracha 11.281 Si En curso 01/11/2016
D.2) Plan de acción ambiental
Se solicitó, así mismo, información sobre la existencia de un Plan de Acción Ambiental en el que
se enmarcasen las Líneas estratégicas, los Programas de actuación y los Proyectos para el
establecimiento de medidas de mejora del medio ambiente.
O Plan de acción ambiental se elaborará a partir de las conclusiones y recomendaciones
expuestas en el documento de Diagnóstico ambiental y es una herramienta que permite ejecutar,
de una forma coherente y sostenible, las actuaciones dirigidas a mejorar el medio ambiente local.
Los objetivos generales que rigen la elaboración de un Plan de acción ambiental son los
siguientes:
• Reducir las emisiones contaminantes.
• Mejorar y conservar la calidad ambiental de la entidad Local.
• Proteger y conservar la riqueza natural del territorio.
193510
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
30
• Optimizar el uso de los recursos naturales (agua, energía u otros recursos).
• Disminuir la dependencia de los recursos no renovables.
• Promover el ejemplo del Ayuntamiento para la ciudadanía.
• Fomentar la participación ciudadana en la toma de decisiones.
• Fomentar cambios de hábitos y actitudes por parte de la población en la línea de la
sostenibilidad.
La definición de las Líneas estratégicas es el primer paso a desarrollar dentro del Plan de
acción ambiental. Las líneas estratégicas son los grandes ejes previsibles para la mejora
ambiental local y la progresión hacia a un modelo de desarrollo sostenible. Deben reflejar la
política ambiental que rige en la entidad Local. Estas grandes áreas temáticas se crean con el fin
de agrupar actuaciones de mejora ambiental con un objetivo común, de manera que su ejecución
sea más fácil y que se tenga en cuenta su relación.
Dentro de una Línea estratégica existen diferentes Programas de actuación, que responden a
cada uno de los diversos objetivos que pretende alcanzar una Línea estratégica.
Dentro de cada Programa de actuación, el Plan de acción ambiental contempla el
establecimiento de los Proyectos, que son aquellos trabajos y actuaciones concretas a realizar
para resolver las carencias e incidencias visualizadas en el Diagnosis ambiental. Los proyectos
deben justificarse y desarrollarse por escrito en un documento de presentación. Los datos
obtenidos fueron los siguientes:
Cuadro 10: Plan de acción ambiental
Ayuntamiento Habitantes
2017
Plan de acción
ambiental Situación
Fecha de inicio
Fecha de finalización
Definición de líneas
estratégicas
Programas de
actuación
Proyectos por
programa
Vigo 292.986 No No Si No
A Coruña 244.099 No Si Si Si
Ourense 105.636 No Si No No
Lugo 97.995 Si Finalizada 30/09/2006 18/07/2007 Si No No
Pontevedra 82.671 Si En curso 15/03/2004 Si Si Si
Ferrol 67.569 Si Finalizada 25/12/2005 29/03/2007 Si No No
Vilagarcía de Arousa
37.479 No
Si Si Si
Arteixo 31.534 Si No iniciada
01/03/2007
Si Si Si
Ames 30.835 Si Finalizada 14/02/2008 06/04/2012 Si Si Si
Redondela 29.392 No Si Si No
Boiro 18.885 Si En curso 01/12/2016 Si Si No
193511
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
31
Ayuntamiento Habitantes
2017
Plan de acción
ambiental Situación
Fecha de inicio
Fecha de finalización
Definición de líneas
estratégicas
Programas de
actuación
Proyectos por
programa
Viveiro 15.550 Si En curso 01/06/2004 Si Si Si
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Finalizada 01/01/2009 01/12/2009 Si Si Si
Sarria 13.359 No Si No Si
Ordes 12.580 Si Finalizada 24/10/2016 27/11/2016 Si No Si
A Laracha 11.281 No Si Si No
De los 9 ayuntamientos que abordaron la planificación medioambiental con el desarrollo de un
Plan de acción ambiental sólo 5 lo tienen acabado. Se puede apreciar que en otras 6 entidades,
aunque no existe este Plan como tal, si se definieron medidas dirigidas a la mejora del medio
ambiente local.
D.3) Plan de seguimiento
La implementación da Agenda 21 Local debe entenderse como un proceso permanente, en virtud
de lo cual hay que vigilar tanto su puesta en marcha como su continuidad a través de un
seguimiento realizado por una comisión de seguimiento para cumplir tanto los objetivos de
evaluación y control del desarrollo del plan de acción como para aplicar el sistema de indicadores
o evaluar la participación de los actores sociales.
El desarrollo del Plan de seguimiento implica:
• La creación de la Comisión de seguimiento, que es un organismo encargado de la
evaluación y control del desarrollo de las actuaciones proyectadas en el Plan de Acción
Ambiental.
Las funciones básicas de una Comisión de Seguimiento son:
- Aplicación del Sistema de Indicadores de sostenibilidad.
- Efectuar el seguimiento de las actuaciones ambientales.
- Evaluar el grado de implicación de los agentes sociales y económicos en el proceso.
- Informar sobre los resultados obtenidos en el seguimiento.
- Proponer nuevas acciones o estrategias a partir del desarrollo del Plan de Seguimiento.
La Comisión de seguimiento puede estar formada sólo por miembros municipales, políticos y
técnicos, o integrar a miembros municipales y miembros externos. Sólo dos ayuntamientos
incluidos en la muestra constituyeron la Comisión de seguimiento:
193512
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
32
Cuadro 11: Creación de la Comisión de seguimiento
Ayuntamiento Habitantes 2017 Creación Comisión de
seguimiento Fecha de
constitución Composición
Ames 30.835 Si 18/04/2012 Sólo empleados del
Ayuntamiento
O Barco de Valdeorras 13.581 Si 01/01/2008 Composición mixta
• La creación de indicadores de sostenibilidad que permitan evaluar y proporcionar
información o grado de consecución de los objetivos del Plan de acción ambiental a través de un
sistema de control y medida estandarizado. Podemos clasificar estos indicadores en indicadores
ambientales, sociales, económicos y otros que se refieran a aspectos específicos de cada
Ayuntamiento, que deben combinarse entre sí, pues sólo de esta forma es posible que la
evaluación refleje la sostenibilidad y no un simple dato cuantitativo. Sólo 6 ayuntamientos
informaron que disponen de un sistema de indicadores, si bien 2 entidades no crearon planes de
seguimiento de los mismos lo que les resta utilidad:
Cuadro 12: Creación de un sistema de indicadores
Ayuntamiento Habitantes
2017
Existe un sistema de indicadores
Indicadores económicos
Indicadores ambientales
Indicadores sociales
Indicadores específicos
Plan de seguimiento indicadores
Periodicidad del
seguimiento
A Coruña 244.099 Si Si Si Si Si Si Cada año
Pontevedra 82.671 Si Si Si Si Si No
Ames 30.835 Si Si Si Si No Si Cada año
Boiro 18.885 Si No Si Si No Si Cada cuatro
años
Viveiro 15.550 Si Si Si Si No No
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Si Si Si Si Si Otro
• La emisión de la Declaración ambiental, documento que sirve para que la entidad local
informe a organismos públicos, empresas, asociaciones y a la ciudadanía en general del
contenido de las conclusiones que se extraen del diagnóstico ambiental municipal y del que se
pretende con el plan de acción ambiental. Su estructura contiene los siguientes bloques:
− Presentación: en la que se describe el ámbito de actuación, los objetivos y las metas.
− Situación actual de los elementos estudiados: descripción del estado de la atmosfera, agua,
ruidos, transporte, etc., los problemas de sus impactos y las alternativas para solucionarlos.
− Estado general del medio ambiente municipal: expone el resumo global de la situación del
municipio en materia ambiental.
193513
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
33
Sólo Boiro y Ferrol afirman tener una declaración ambiental que fue difundida mediante actos
públicos, medios de comunicación y a través de la propia web municipal.
Cuadro 13: Declaración ambiental y Planes de comunicación
Ayuntamiento Habitantes
2017 Declaración ambiental
Fecha Duración
Difusión
Actos públicos
Medios comunicación
Redes sociales
Boletines Web
Ayuntamiento
Ferrol 67.569 Si 29/03/2007 Indefinido Si Si Non Si Si
Boiro 18.885 Si 06/12/2016 2017-2030
Si Si Non Non Si
E. PLAN DE PARTICIPACIÓN SOCIAL
En este apartado se analiza si los ayuntamientos tienen establecido un Plan de participación
social para implicar a la sociedad en el conocimiento, la valoración, la prevención y la corrección
de los problemas ambientales.
La estructura del Plan de participación social contempla dos fases de realización:
1) Instrumentos de participación. Deben de estar concebidos para facilitar el debate sobre
las diferentes propuestas y posibles actuaciones, y la elección de aquellas.
Entre estos instrumentos tenemos:
• Reglamento de participación ciudadana: tiene por objeto fomentar la participación ciudadana
en la toma de decisiones.
• Foro ambiental: los ayuntamientos pueden crear órganos de participación ciudadana como el
foro ambiental, que incluye a representantes de asociaciones, de empresas, de entidades y de los
ciudadanos. El foro es un órgano de consulta y ayuda que trabaja conjuntamente con todas las
partes relacionadas con el desarrollo de la Agenda 21 Local.
2) Plan de comunicación. Se concibe para facilitar la comunicación entre el Ayuntamiento y
los ciudadanos, los cuales tienen derecho a la información ambiental. Aquí podemos distinguir:
• Métodos de información y comunicación ambiental: deben escogerse varios métodos
adecuados para facilitar la llegada de sugestiones de los ciudadanos.
• Educación ambiental: o Ayuntamiento organiza actividades y campañas para fomentar la
educación y la sensibilización ambiental en la ciudadanía.
La respuesta de los ayuntamientos sobre la existencia de estos mecanismos de participación
social fue la siguiente:
193514
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
34
Cuadro 14: Plan de participación social
Ayuntamiento Habitantes
2017
Plan de participación
social
Reglamento de
participación
Consejo municipal de
medioambiente
Foro municipal de
medioambiente
Otras modalidades participación
Vigo 292.986 Si Si No No No
A Coruña 244.099 Si No No No Si
Ourense 105.636 Si No No No Si
Lugo 97.995 Si No No Si No
Santiago de Compostela
96.456 Si Si Si No No
Ferrol 67.569 Si Si Si No No
Narón 39.280 Si No No No Si
Vilagarcía de Arousa
37.479 Si Si No No Si
Cangas 26.490 Si No Si No Si
Ponteareas 22.893 Si Si No No Si
Boiro 18.885 Si Si No No Si
Viveiro 15.550 Si Si Si Si No
O Carballiño 13.854 Si Si No No No
Barbadás 10.791 Si No No No Si
De acuerdo con la información suministrada únicamente 14 ayuntamientos indican que
establecieron planes de participación ciudadana para implicar a los agentes socioeconómicos en
el conocimiento y resolución de los problemas ambientales. De ellos, 8 cuentan con reglamentos
de participación ciudadana en materia ambiental, 4 constituyeron un Consejo municipal de
medio ambiente y sólo un Ayuntamiento creó un foro municipal de medio ambiente. Por otro
lado, 8 ayuntamientos declaran tener otras modalidades de participación en materia ambiental.
El resumen de la planificación ambiental realizada por los 53 ayuntamientos analizados es que
sólo 18 se adhirieron a la Agenda 21 y que 4 de ellos no realizaron un diagnóstico de su
situación medioambiental inicial. Contrariamente 3 ayuntamientos no adheridos a la Agenda 21
manifiestan tener realizado el diagnóstico medioambiental. Definieron sus líneas estratégicas de
actuación 13 de las 17 entidades que informan contar con un diagnóstico; sólo 9 definieron las
medidas a tomar para la mejora del medio ambiente y únicamente 6 disponen de un sistema de
indicadores, de las que sólo 4 hacen por medio de ellos un seguimiento de los planes de acción.
La conclusión es que únicamente 5 entidades culminaron el procedimiento establecido por la
Agenda 21 para su desarrollo. En el siguiente gráfico se muestras el grado de cumplimiento de
los ayuntamientos adheridos a la Agenda 21:
193515
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
35
Gráfico 1: Nivel de cumplimiento da Agenda 21
IV.1.2 GESTIÓN MEDIOAMBIENTAL LLEVADA A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS
A. SISTEMA DE GESTIÓN MEDIOAMBIENTAL
Un Sistema de Gestión Ambiental (SGMA) es aquella parte del sistema general de gestión que
comprende la estructura organizativa, las responsabilidades, las prácticas, los procedimientos, los
procesos y los recursos para determinar y llevar a cabo la política ambiental, es decir el sistema
tiene que estar integrado dentro de la organización.
Los SGMA se diferencian fundamentalmente por el ámbito de su aplicación, de forma que
mientras que la Agenda 21 Local y sus herramientas asociadas constituyen un instrumento
político que abarca la totalidad del territorio municipal, un SGMA limita su alcance a la
estructura interna del Ayuntamiento y a las dependencias y servicios directamente ligados a él.
Las herramientas para la implantación del SGMA las encontramos en el Reglamento EMAS y en
la ISO 14001.
La Unión Europea viene promoviendo desde 1993 con la publicación del Reglamento de
adhesión voluntaria 1836/93 de Ecogestión y Ecoauditorías, también conocido como “EMAS”,
que las empresas del sector industrial mejoren su comportamiento ambiental, adhiriéndose a
dicho sistema de gestión y auditoría ambiental, obteniendo así un certificado europeo de su
comportamiento ambiental.
193516
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
36
La norma ISO 14001, elaborada por el Comité internacional de normalización ISO, establece los
requisitos necesarios para realizar el proceso de implantación de un SGMA con el objetivo de
facilitar a las organizaciones los procedimientos necesarios para mejorar sus resultados en
términos ambientales.
En cuanto al objeto y campo de aplicación, la norma se puede aplicar a toda entidad que dese
implementar un SGMA así como certificarse por una entidad externa.
La norma ISO-14001 hace referencia a la definición de 20 conceptos que posibilitan la
comprensión de la norma entre los que podemos destacar los siguientes:
– Medio Ambiente: entorno en la cual una organización opera, incluidos el aire, suelo, agua,
los recursos naturales, la fauna, la flora, los seres humanos y sus interrelaciones.
– Aspecto ambiental: elemento de las actividades, productos y servicios de una entidad que
puede interactuar con el medio ambiente.
– Impacto ambiental: todo cambio producido en el medio ambiente, ya sea prejudicial o
beneficioso, como resultado de las actividades que genera la entidad.
– Objetivo ambiental: fin ambiental de carácter general coherente con la política ambiental
que una entidad determina para sí misma.
– Meta ambiental: requisito de desempeño detallado aplicable a la entidad o a parte de esta,
que tiene su origen en los objetivos.
– Organización: corporación, firma, empresa, compañía, institución o autoridad, o parte o
combinación de ellas, sean o no sociedades, privada o pública, que tiene sus propias
funciones y administración.
Sólo 12 ayuntamientos manifestaron tener implantado un SGMA y sólo en 3 de ellos el
sistema implica la totalidad del Ayuntamiento. Están adaptados a la ISO 14001 un total de 8
ayuntamientos y 4 al Sistema Comunitario de Gestión y Auditoría medioambiental,
Reglamento 1221/09 de Ecogestión y Ecoauditorías (EMAS). En 7 entidades el SGMA fue
objeto de revisión y actualización.
193517
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
37
Cuadro 15: Sistema de gestión medioambiental
Ayuntamiento Habitantes
2017 Sistema de
gestión
Área o departamento
afectado
Adaptado a la ISO 14001
Adaptado a EMAS
Otras certificaciones
Actualizaciones del SGMA
Boiro 18.885
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Departamento de medio ambiente y Turismo Playas
Si No Si Si
Carballo 31.195
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos s
Playas Si Si Si Si
A Coruña 244.099
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Medio ambiente Si No Si Si
Narón 39.280
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio municipal de aguas de Narón (Cía de servicios medioambientales del atlántico, S.A.)
Si No No Si
Santiago de Compostela
96.456
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Departamento de Parques y Jardines
Si Si Si No
Viveiro 15.550
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Gestión de Playas Si Si Si Si
Barbadás 10.791 Si, para o Ayuntamiento
Ayuntamiento de Barbadás
No No No No
Cangas 26.490 Si, para o Ayuntamiento
Ayuntamiento de Cangas
No No No No
Gondomar 14.233
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Departamento de Medio Ambiente
No No No No
Marín 24.637
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Lago y Playas Municipales
Si Si No Si
Nigrán 17.622 Si, para o Ayuntamiento
Ayuntamiento de Nigrán
No No No No
Pontevedra 82.671
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio Municipal de Abastecimiento e Saneamiento
Si No No Si
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio municipal Gestión Residuos Sólidos Urbanos
Si No No Si
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos s
Servicio municipal (externalizado) de Mantenimiento de Espacios Libres
Si No No Si
193518
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
38
B. POLÍTICA MEDIOAMBIENTAL
La definición de una política medioambiental es el primer paso para la implantación de un
SGMA. Es una agrupación de principios e intenciones formales en cuanto al medio ambiente, se
trata de un documento guía para la mejora ambiental y un elemento fundamental para la
integridad y el éxito del Sistema de Gestión Ambiental fundamentado en la norma ISO 14001.
La política ambiental tiene que ser definida en el máximo nivel directivo, lo cual tiene que poseer
las capacidades y las atribuciones necesarias con el fin de modificar y dirigir el SGMA, ya que la
política es la que potencia la implantación y mejora del SGMA, por lo que debe ser aprobada por
el Pleno municipal.
La política ambiental tiene que manifestar el compromiso de la entidad con el medio ambiente
en los siguientes puntos fundamentales:
El compromiso de cumplir con la legislación ambiental vigente y otros compromisos
existentes.
El compromiso con la mejora continua y la prevención y control de la contaminación.
La toma de medidas para alcanzar un desarrollo sostenible ambiental, social y económico.
El establecimiento de programas de educación ambiental.
El documento que contenga la definición de la política ambiental municipal se debe actualizar
periódicamente en función de los resultados de las auditorías y de la revisión por parte del Pleno
del Ayuntamiento. Tiene que cumplirse y aplicarse, por lo cual se debe trasladar a la totalidad del
personal de la entidad o que trabaje para esta, de manera que cualquier trabajador ajeno a la
organización que realice funciones en nombre de esta tendrá que conocerla.
De acuerdo con la información recibida 16 ayuntamientos cuentan con una política ambiental
definida, aunque algunos de ellos no la tienen aprobada; de estos 7 tienen establecida una
política ambiental para el Ayuntamiento y el resto sólo para áreas determinadas. Sólo 9
ayuntamientos aportaron documentación sobre la materia; en concreto, 5 sobre la política de
gestión de las playas (Carballo, Boiro, Viveiro, Marín y A Coruña), Barbadás sobre compostaje
doméstico, Narón sobre la gestión integral del agua al igual que Pontevedra, que lo mismo que
Santiago tiene establecida una política ambiental en materia de parques y jardines. A Coruña,
además de esta política en parques y jardines, también tiene aprobada una política
medioambiental en lo relativo al mantenimiento de los vehículos y oficinas del servicio de medio
ambiente.
193519
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
39
Cuadro 16: Política Medioambiental
Ayuntamiento Política
medioambiental
Área o departamento
afectado
Fecha de aprobación
Responsables de la
implantación
Difusión entre los
trabajadores
Difusión entre los
ciudadanos
Se celebraron cursos y jornadas
Ames Si, para el Ayuntamiento
Ames 04/09/2017 No No Si No
Arteixo
Si, para el Ayuntamiento y para una o varias Áreas o Departamentos
Departamento de Medio Ambiente
06/07/2015 No Si Si No
Betanzos Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Betanzos Sin datos No No No No
Boiro Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Departamento de medio ambiente e Turismo e Playas
02/06/2008 Si Si Si Si
Carballo Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Playas 28/08/2018 Si Si Si Si
A Coruña Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Medio Ambiente 26/07/2016 Si Si Si Si
Narón Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio Municipal de Aguas de Narón (Compañía de Servicios Medioambientales del Atlántico, S.A.)
29/09/2010 No Si Si Si
Santiago de Compostela
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Departamento de Parques y jardines
01/08/2008 Si Si No Si
Teo Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos s
Urbanismo y sostenibilidad
Sin datos No No Si
Viveiro Si, para o Ayuntamiento
Ayuntamiento de Viveiro. Playas
01/02/2010 No Si Si Si
Barbadás Si, para o Ayuntamiento
Ayuntamiento de Barbadas
Sin datos Si No Si No
Cangas Si, para o Ayuntamiento
Ayuntamiento de Cangas
Sin datos Si Si Si No
Marín Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos os
Talleres e Playas Municipales
14/02/2018 No Si Si No
Nigrán Si, para el Ayuntamiento
Ayuntamiento de Nigrán
Sin datos No No Si
Pontevedra Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio Municipal de Abastecimiento y Saneamiento
04/02/2015 Si Si Si Si
Pontevedra Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio municipal Gestión Residuos Sólidos Urbanos
22/02/2017 Si Si Si Si
Pontevedra Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio municipal (ext.) de Mantenimiento de Espacios Verdes
22/02/2017 Si Si Si Si
Vigo Si, para el Ayuntamiento
Ayuntamiento de Vigo: Área de Medio Ambiente y Vida Saludable
Sin datos No Si Si Si
193520
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
40
Ayuntamiento Política
medioambiental
Área o departamento
afectado
Fecha de aprobación
Responsables de la
implantación
Difusión entre los
trabajadores
Difusión entre los
ciudadanos
Se celebraron cursos y jornadas
Vilagarcía de Arousa
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Área de medio ambiente
Sin datos No Si No No
C. PROCEDIMIENTOS DE GESTIÓN MEDIOAMBIENTAL
En este apartado se analiza si los ayuntamientos tienen establecidos procedimientos para la
determinación de los aspectos ambientales de sus actividades y servicios que puedan producir
impactos significativos sobre el medio ambiente, estos serán la base para el establecimiento de
sus objetivos y metas ambientales.
En este sentido, y con el objeto de conocer la amplitud de la planificación de la gestión
medioambiental, se preguntó a los ayuntamientos si tienen establecido por escrito el
procedimiento para la determinación de las actividades y servicios que puedan producir impactos
significativos sobre el medio ambiente, si están dotados de algún tipo de fondo documental que
recoja toda aquella legislación medioambiental que les es de aplicación en su actividad y si se
definieron el documentaron los objetivos y metas medioambientales.
Sólo 11 ayuntamientos indican tener por escrito el procedimiento para la determinación de las
actividades y servicios susceptibles de producir impactos significativos en el medio ambiente; con
todo Narón y Pontevedra envían sólo documentos de las empresas suministradoras de
determinados servicios que el Ayuntamiento tiene externalizados y el Ayuntamiento de Barbadás
presenta un proyecto relacionado con la mejora del medio ambiente. En los restantes casos el
documento de riesgos ambientales se refiere fundamentalmente al área de playas y todos ellos
envían documentación relativa a los objetivos y metas en la materia, con excepción del
Ayuntamiento de Viveiro que lo que adjunta es la sistemática para su establecimiento (no
objetivos y metas concretas).
En total 37 ayuntamientos indican que no tienen un fondo documental propio que recoja los
requisitos legales de aplicación a sus actividades y 38 contestan que no tienen documentados los
objetivos y metas coherentes con la política ambiental.
En el siguiente cuadro se relacionan los ayuntamientos que manifestaron tener por escrito el
procedimiento para la determinación de las actividades y servicios que podrían producir algún
tipo de impacto en el medio ambiente:
193521
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
41
Cuadro 17: Procedimiento de gestión medioambiental
Ayuntamiento Habitantes
2017 Procedimiento de
gestión Área o departamento
afectado
Planificación de la gestión
Procedimiento impactos
Fondo documental
Objetivos y metas
Boiro 18.885 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Departamento medio ambiente Turismo y Playas
Si Si Si
Carballo 31.195 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Playas Si No Si
A Coruña 244.099 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Medio ambiente Si Si Si
Narón 39.280 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio municipal de aguas de Narón (Cía de servicios medioambientales del atlántico, s.a.)
Si Si Si
Teo 18.478 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Área medio natural No Si No
Viveiro 15.550 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Ayuntamiento de Viveiro. Playas
Si No Si
Barbadás 10.791 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos s
Ayuntamiento de Barbadás Si Si Si
Cangas 26.490 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Ayuntamiento de Cangas Si Si Si
Marín 24.637 Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Taller das brigadas municipales A Lagoa y Playas municipales.
Si Si Si
Nigrán 17.622 Si, para o Ayuntamiento Ayuntamiento de Nigrán No No No
Pontevedra 82.671
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio municipal (exter.) Mantenimiento de Espacios Verdes
Si Si Si
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio Municipal de Abastecimiento e Saneamiento
Si Si Si
Sí, pero sólo para determinadas Áreas o Departamentos
Servicio municipal de Gestión de Residuos Sólidos Urbanos
Si Si Si
En una entidad local deben considerarse los elementos que pueden interactuar con el medio
ambiente, tanto sobre los que tenga control de la gestión como sobre los que tiene influencia.
Con la finalidad de identificar los aspectos ambientales es conveniente tener en cuenta las
competencias de las Entidades Locales de acuerdo con el artículo 26 de la LRBRL.
El objetivo del procedimiento es establecer un registro de aspectos significativos que sirva para
poder estudiar la evolución que estos sufren de acuerdo con la gestión que la Entidad Local está
realizando de los mismos y ver el grado de cumplimiento de los objetivos y metas ambientales
que sobre estos se marcaron. A este respecto se pedio a los ayuntamientos que identificasen los
aspectos que tuvieron en cuenta para la identificación de riesgos medioambientales, resultando
193522
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
42
que sólo 9 ayuntamientos llevaron a cabo este análisis; y únicamente A Coruña y Pontevedra, de
los de más de 50.000 habitantes:
Cuadro 18: Riesgos medioambientales
Ayuntamiento Emisiones
atmosféricas Vertidos
agua
Prevención y reciclado residuos
Contaminación del suelo
Tráfico de
vehículos
Conservación del entorno
Ordenación urbana
Empleo recursos naturales
Boiro Si Si Si Si Si Si Si Si
Carballo Si Si Si Si No Si No Si
A Coruña Si Si Si Si Si Si No Si
Narón Si Si Si Si No No No Si
Viveiro Si Si Si Si Si No Si Si
Barbadás Si No No Si No No No Si
Cangas No Si Si Si Si Si Si Si
Marín Si Si Si Si No Si No Si
Pontevedra Si Si Si Si No Si No Si
La norma ISO 14001 establece que se debe realizar un programa de gestión ambiental a la
hora de implementar un SGMA. Estos programas son el mecanismo adecuado para la
consecución de los objetivos y metas marcados. Los programas de gestión ambiental deben estar
documentados, documentos que se tienen que incluir en el manual de gestión ambiental.
La definición de programa de gestión ambiental presenta algunas diferencias entre la norma ISO
14001 y el reglamento EMAS. En este reglamento se entiende como un conjunto de acciones que
se denomina “programa ambiental”, mientras que en la norma ISO 14001 se denomina
“programa de gestión ambiental”. De todos modos, en ambos casos los programas de gestión
ambiental son esencialmente lo mismo. Los programas de gestión ambiental son componentes
requeridos para todos los SGMA certificables y forman parte de las actividades, medidas,
responsabilidades y marcos temporales necesarios para conseguir los objetivos establecidos.
Se hizo una comprobación sobre la existencia o no de estos programas en los ayuntamientos y
sobre su contenido, resultando que únicamente 10 ayuntamientos, 3 de más de 50.000
habitantes, aprobaron programas de gestión ambiental con el siguiente contenido:
Cuadro 19: Programa de gestión ambiental
Ayuntamiento Áreas implicadas Descripción
acciones específicas
Indicación áreas
afectadas
Personas responsables implantación
Calendario implantación
acciones
Dotación de recursos
Método de
revisión
Indicadores de cumplimiento
Carballo Playas Si Si Si Si Si Non Si
A Coruña Medio ambiente Si Si Si Si Si Si Si
193523
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
43
Ayuntamiento Áreas implicadas Descripción
acciones específicas
Indicación áreas
afectadas
Personas responsables implantación
Calendario implantación
acciones
Dotación de recursos
Método de
revisión
Indicadores de cumplimiento
Narón
Servicio municipal de aguas (compañía de Servicios medioambientales del atlántico, s.a.)
Si Si Si Si Si Si Si
Teo Urbanismo e sostenibilidad
Si Si Si Si No Si No
Viveiro Playas Si Si Si Si Si Si Si
Barbadás Ayuntamiento de Barbadás
Si Si Si Si No Si No
Marín Taller de brigadas municipales a Lagoa y playas
Si Si Si Si Si Si No
Moaña
Concejalía de urbanismo y medio ambiente del Ayuntamiento de Moaña
Si Si Si Si Si Si Si
Pontevedra Servicio municipal de abastecimiento e saneamiento
Si Si Si Si Si Si Si
Pontevedra
Servicio municipal de gestión de residuos sólidos urbanos
Si Si Si Si Si Si Si
Pontevedra
Servicio municipal (exter.) de mantenimiento de espacios verdes
Si Si Si Si Si Si Si
Vigo Área de medio ambiente e vida saludable
Si No No Si No Si No
D. COMPROBACIÓN Y ACCIÓN CORRECTORA
Las entidades locales debe establecer y mantener al día procedimientos documentados para
controlar y medir las características de las operaciones y actividades que puedan tener un
impacto significativo sobre el medio ambiente y también para la evaluación periódica del
cumplimiento de la legislación ambiental aplicable.
Con el seguimiento y la medición determinamos la efectividad o no del control ambiental y el
cumplimiento de los requisitos establecidos en la política y el programa.
Además la entidad local debe constituir una base documental que permita la comprobación de la
correcta implantación del SGMA y que, en caso de incumplimiento, facilite la identificación de los
motivos y la adopción de medidas correctoras. Tanto la norma EMAS como la ISO 14001 exigen
la constitución como mínimo de estos 3 registros:
Registros de formación del personal.
193524
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
44
Registros de los resultados de las auditorías internas del sistema.
Registros de los resultados de la revisión del sistema.
Las entidades locales deben establecer programas y procedimientos para la realización periódica
de auditorías ambientales con el objeto de:
• Determinar que el sistema de gestión cumple los requisitos de la norma EMAS o ISO 14001.
• Asegurar que fue correctamente implantado t mantenido.
• Determinar la idoneidad y efectividad del SGMA para alcanzar los objetivos ambientales.
• Verificar que se cumplen los requisitos legales aplicables en materia de medio ambiente.
• Proporcionar la oportunidad de mejora del SGMA y contribuir, así a la mejora continua.
• Suministrar la información sobre los resultados de las auditorías al Pleno Municipal.
• Los programas de auditorías deben ser adecuados a la importancia ambiental de las
actividades y servicios.
De acuerdo con EMAS el programa de auditorías tiene que ser como máximo de tres años,
marcándose la frecuencia en función de la complejidad y el significativo de los aspectos del
SGMA.
Sólo 7 ayuntamientos manifestaron tener establecidos procedimientos de control, 8 indicaron
tener algún sistema de registro de la implantación, otros 7 tienen un programa de auditorías y
sólo 4 emitieron una declaración medioambiental:
Cuadro 20: Supervisión y declaración ambiental
Ayuntamiento Áreas implicadas Establecimiento de procedimientos de
control
Sistema de registro de la implantación
Auditoría gestión
ambiental
Emisión declaración
medioambiental
Boiro Departamento Medio ambiente y Turismo Playas
Si Si Si No
Carballo Playas Si Si Si Si
A Coruña Medio Ambiente Si Si Si No
Narón Ninguno No No Si No
Santiago de Compostela
Parques y jardines Si Si Si Si
Teo Área Medio natural No No No No
Viveiro Viveiro-Playas Si Si Si Si
Cangas Ayuntamiento de Cangas No Si No No
Marín Taller de brigadas y playas municipales
Si No Si Si
Pontevedra Servicio Municipal de Abastecimiento y Saneamiento
Si Si No No
193525
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
45
Ayuntamiento Áreas implicadas Establecimiento de procedimientos de
control
Sistema de registro de la implantación
Auditoría gestión
ambiental
Emisión declaración
medioambiental
Pontevedra Servicio Municipal de Gestión de Residuos Sólidos Urbanos
Si Si No No
Pontevedra Servicio municipal (exter.) de Mantenimiento de Espacios Verdes
No Si No No
Vigo Área de medio ambiente y vida saludable
No Si No No
E. DECLARACIÓN MEDIOAMBIENTAL
El objetivo de la declaración ambiental es facilitar al público y a otras partes interesadas
información ambiental respecto del impacto y el comportamiento ambiental de las entidades
locales. También es una forma de responder a las necesidades de los interesados y que la
organización considera significativas.
En este apartado vemos una de las diferencias fundamentales entre la norma ISO 14001 y el
Sistema Comunitario de Gestión e Auditoría Medioambientales-EMAS, ya que este es más
estricto que la norma ISO 14001 y obliga, además de los requisitos exigidos por la ISO, a realizar
una declaración medioambiental siempre que la entidad local implante el SGMA de acuerdo con
la filosofía EMAS.
La declaración medioambiental debe ser validada por un verificador medioambiental externo
para asegurar la fiabilidad de la información, la cual se deberá actualizar anualmente.
La información mínima que debe contener la declaración medioambiental es la siguiente:
1. Descripción clara e inequívoca del registro de la organización en el EMAS y un resumen de sus
actividades, productos y servicios y de su relación con organizaciones afines, si procede.
2. La política ambiental y una breve descripción del sistema de gestión ambiental de la
organización.
3. Descripción de todos los aspectos ambientales directos e indirectos significativos que tienen
como consecuencia impactos ambientales significativos de la organización y una explicación de la
naturaleza de dichos impactos en relación con dichos aspectos.
4. Descripción de los objetivos y metas ambientales en relación con los aspectos e impactos
ambientales significativos.
5. Resumen de la información disponible sobre el comportamiento de la organización respecto
de sus objetivos y metas ambientales en relación con sus impactos ambientales significativos. El
193526
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
46
resumen puede incluir cifras sobre las emisiones de contaminantes, la generación de residuos, el
consumo de materias primas, energía y agua o ruido.
6. Los datos deben permitir efectuar una comparación año por año para evaluar la evolución del
comportamiento ambiental de la organización.
7. Otros factores relativos al comportamiento ambiental.
8. Nombre y número de acreditación del verificador ambiental y fecha de validación.
Tal como se muestra en la última columna del cuadro del apartado anterior sólo los
ayuntamientos de Carballo, Santiago de Compostela, Viveiro y Marín informaron que cuentan
con una Declaración medioambiental formalmente emitida. Resulta lógico ya que son los únicos
ayuntamientos que tienen un SGMA acogido al EMAS.
IV.1.3 ACTUACIONES MEDIOAMBIENTALES LLEVADA A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS
En este apartado se lleva a cabo el análisis de en qué medida las entidades locales tienen
desarrollado actuaciones en materia medioambiental, como la aprobación de normativa dirigida
a la protección del medio ambiente, el desarrollo de actuaciones de sensibilización
medioambiental entre la ciudadanía, la convocatoria de ayudas para el fomento de la defensa
medioambiental o se realizaron actuaciones de vigilancia e inspección medioambiental. Sólo los
ayuntamientos de Fene, Oleiros, Verín y Lalín manifestaron no haber llevado a cabo ninguna de
estas actuaciones.
Cuadro 21: Actuaciones ambientales
Ayuntamiento Habitantes
2017 Aprobación de
normativa Actuaciones de
difusión Actuaciones de
vigilancia Concesión de
ayudas
Ames 30.835 Si Si Si No
Arteixo 31.534 Si Si Si No
Betanzos 12.941 No No Si No
Boiro 18.885 Si No Si No
Cambre 24.348 Si Si Si No
Carballo 31.195 Si Si Si No
A Coruña 244.099 Si Si Si Si
Culleredo 29.982 Si Si No No
Fene 13.110 No No No No
Ferrol 67.569 Si Si Si Si
A Laracha 11.281 Si Si Si No
Narón 39.280 Si Si Si Si
193527
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
47
Ayuntamiento Habitantes
2017 Aprobación de
normativa Actuaciones de
difusión Actuaciones de
vigilancia Concesión de
ayudas
Noia 14.295 Si No No No
Oleiros 35.198 No No No No
Ordes 12.580 Si Si No No
As Pontes de García Rodríguez
10.324 No Si No Si
Rianxo 11.188 Si No No No
Ribeira 27.159 Si Si Si No
Santiago de Compostela
96.456 Si Si Si No
Teo 18.478 Si Si No No
Lugo 97.995 Si Si Si No
Monforte de Lemos 18.783 Si Si No No
Sarria 13.359 Si Si Si No
Vilalba 14.354 Si Si No No
Viveiro 15.550 No Si No No
Barbadás 10.791 Si Si No No
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Si No No
O Carballiño 13.854 Si Si Si No
Ourense 105.636 Si Si Si No
Verín 13.889 No No No No
Baiona 12.169 Si Si Si No
Bueu 12.145 No No Si Si
Cambados 13.900 No Si No No
Cangas 26.490 Si Si Si No
A Estrada 20.700 Si No No No
Gondomar 14.233 No Si Si No
O Grove 10.746 Si Si Si No
A Guarda 10.051 No Si Si No
Lalín 20.075 No No No No
Marín 24.637 Si Si No No
Moaña 19.439 No Si Si No
Mos 15.132 Si No Si No
Nigrán 17.622 No Si Si No
Pontevedra 82.671 Si Si Si Si
O Porriño 19.600 Si Si Si Si
193528
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
48
Ayuntamiento Habitantes
2017 Aprobación de
normativa Actuaciones de
difusión Actuaciones de
vigilancia Concesión de
ayudas
Poio 16.871 Si Si Si No
Ponteareas 22.893 Si Si No No
Redondela 29.392 No Si Si No
Sanxenxo 17.241 Si Si Si No
Tomiño 13.585 Si No No No
Tui 16.860 No Si No No
Vigo 292.986 Si Si Si No
Vilagarcía de Arousa 37.479 Si Si No Si
A. APROBACIÓN DE NORMATIVA
Todos los ayuntamientos, en el uso de sus competencias, pueden aprobar su propia normativa
reguladora de las prestaciones de los servicios que la LRBRL les atribuye. Aunque la mayor parte
de los ayuntamientos, 38 de los 53 analizados, aprobaron normativa que, de alguna manera, se
relaciona con el medio ambiente, el ámbito regulatorio fue muy reducido, afectando a un escaso
número de las actividades de las entidades locales con repercusión medioambiental. En unos
casos se trata de ordenanzas aprobadas expresamente para regular la protección del medio
ambiente o bien son normas reguladoras de alguno de los servicios que prestan los
ayuntamientos que, indirectamente, se refieren a la protección medioambiental, caso de las
ordenanzas de gestión de residuos, de saneamiento, de animales domésticos o limpieza viaria y,
en casi todos los municipios costeros, las ordenanzas reguladoras del uso de las playas. En algún
Ayuntamiento, como por ejemplo Narón, Ourense o Barbadás, se ha aprobado una ordenanza
reguladora de las actividades y limpieza en los solares, montes y espacios forestales, dado el
peligro de los incendios en estas zonas. Por lo demás, casi todos los ayuntamientos con
normativa medioambiental tienen regulación en materia de contaminación acústica.
B. MEDIDAS ADOPTADAS POR LOS AYUNTAMIENTOS PARA LA DIFUSIÓN ENTRE LA POBLACIÓN DE HÁBITOS PERSONALES Y SOCIALES PARA LA DEFENSA Y PROTECCIÓN DEL MEDIO AMBIENTE
Un tipo de actuaciones que los ayuntamientos deberían desarrollar en relación con la protección
del medio ambiente son aquellas dirigidas a concienciar a la población de que sus hábitos
personales y sociales tienen impacto medioambiental. De los 53 ayuntamientos objeto de la
fiscalización 41 manifestaron haber realizado campañas de sensibilización medioambiental
empleando los siguientes medios:
193529
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
49
Cuadro 22: Actuaciones de difusión
Ayuntamiento Campañas en
medios Campañas en redes sociales
Campañas folletos, revistas
Información en web
Ayuntamiento
Información correo
Formación medioambiental
Ames Si Si Si Si No Si
Arteixo No No Si Si No No
Cambre Si Si Si Si Si No
Carballo Si Si Si Si No Si
A Coruña Si Si Si Si Si Si
Culleredo Si Si Si Si No No
Ferrol No No Si Si No Si
A Laracha No Si Si Si No No
Narón No No Si Si Si No
Ordes No No Si No No Si
As Pontes de García Rodríguez
Si Si Si Si No Si
Ribeira No No Si No No No
Santiago de Compostela
Si Si No Si Si Si
Teo No No Si Si No No
Lugo Si No Si Si No No
Monforte de Lemos
Si No No Si No No
Sarria No No Si No No No
Vilalba Si Si Si Si Si No
Viveiro Si Si Si Si No No
Barbadás Si Si Si Si No Si
O Barco de Valdeorras
Si Si No Si No No
O Carballiño Si Si Si Si No No
Ourense Si Si Si Si No Si
Baiona Si Si Si Si Si Si
Cambados Si Si Si Si No No
Cangas Si Si Si Si Si Si
Gondomar Si Si Si No Si Si
O Grove Si Si No No No Si
A Guarda No Si Si Si Si No
Marín No Si Si Si No No
Moaña No No No No No Si
193530
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
50
Ayuntamiento Campañas en
medios Campañas en redes sociales
Campañas folletos, revistas
Información en web
Ayuntamiento
Información correo
Formación medioambiental
Nigrán No Si Si Si Si No
Pontevedra Si Si Si Si No Si
O Porriño No Si Si Si No Si
Poio Si Si Si No No Si
Ponteareas No No Si Si Si Si
Redondela Si Si Si Si No Si
Sanxenxo No No No Si No No
Tui Si Si Si Si No No
Vigo Si Si Si Si No No
Vilagarcía de Arousa
Si Si No Si No Si
Total afirmativo 26 29 34 34 11 20
El medio de difusión más empleado fue el portal web municipal por un total de 34 entidades, las
mismas que emplearon boletines, folletos y revistas divulgativas; el siguiente medio más usado
fueron as campañas de difusión en redes sociales.
C. ACTUACIONES DE VIGILANCIA E INSPECCIÓN
La LRBRL regula en los artículos 4.1.f) y 139 a 141 la potestad sancionadora de las entidades
locales para la adecuada ordenación de las relaciones de convivencia de interés local y del uso de
sus servicios, equipamientos, infraestructuras, instalaciones y espacios públicos. Las entidades
podrán establecer, en defecto de normativa sectorial específica, los tipos de infracciones e
imponer sanciones por el incumplimiento de deberes, prohibiciones o limitaciones contenidos en
sus correspondientes ordenanzas, de acuerdo con los criterios establecidos en la LRBRL.
Para asegurar el cumplimiento de la normativa y detectar las infracciones de las ordenanzas
vigentes es necesario desarrollar por las entidades las correspondientes actuaciones de
inspección y control ambiental. Llevaron a cabo este tipo de actuaciones 31 ayuntamientos, el
58% de los analizados.
Todos los ayuntamientos de más de 50.000 habitantes realizaron actuaciones de inspección y
control ambiental; de los 15 ayuntamientos del tramo de 20.001 a 50.000 habitantes 7 no
realizaron actuaciones y en el tramo de 10.001 a 20.000 habitantes, 15 de los 31 ayuntamientos
del tramo tampoco llevaron a cabo esta labor.
193531
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
51
D. CONCESIÓN DE AYUDAS
Como se puede apreciar en el siguiente cuadro descriptivo sólo 8 ayuntamientos concedieron
ayudas con la finalidad de promover actuaciones de protección del medio ambiente:
Cuadro 23: Ayudas para el fomento de la defensa medioambiental
Ayuntamiento Objeto Importe
A Coruña Subvenciones destinadas a asociaciones y entidades sin ánimo de lucro que desarrollan actividades de promoción del conocimiento de la cultura ambiental y la autogestión ciudadana en materia de medio ambiente.
40.000,00
Ferrol Convenio colaboración con la Sociedad de Historia Natural para mantenimiento y actividades Museo de Historia Natural de Ferrol
32.500,00
Narón Convenio con la Asociación Terrarendible para fomento aprovechamiento agroforestal 12.000,00
As Pontes de García Rodríguez
Asociación Drosera. CPI Monte Caxado. Fundación Agencia energética Provincial A Coruña 10.695,00
Bueu No aporta información
Pontevedra Subvención perrera municipal 27.016,60
Ayuda usuarios transporte público 71.849,00
O Porriño No aporta información
Vilagarcía Ayudas a mancomunidades y comunidades de montes en mano común para actuaciones preventivas y/o obra forestal destinadas a la prevención y defensa contra incendios
70.000,00
Se preguntó además a los ayuntamientos si realizaran algún tipo de estudio relacionado con el
ahorro que supusiese la aplicación de políticas medioambientales, respondiendo afirmativamente
sólo los Ayuntamientos de Barbadás, Tui, Poio y A Guarda, que remiten estudios en materia de
mejora de la eficiencia energética de la iluminación pública y consumo eléctrico. Los
ayuntamientos de Rianxo y Boiro remitieron documentación relativa a la Estrategia de
Sostenibilidad Ambiental y a la Declaración ambiental.
E. ACCIONES DE PROTECCIÓN DEL MEDIO AMBIENTE DESARROLLADAS POR LOS AYUNTAMIENTOS EN SU FUNCIONAMENTO INTERNO
Se trata de conocer las acciones desarrolladas en el seno de los ayuntamientos dirigidas a dar
cumplimiento, en su propio funcionamiento interno, a la defensa y protección del medio
ambiente y a mantener el equilibrio ecológico, como por ejemplo la formación y concienciación
de sus trabajadores o medidas de ahorro energético.
La encuesta abarcó las siguientes cuestiones:
Cuadro 24: Actuaciones ambientales internas
Ayuntamiento Formación de
los trabajadores
Mejora energética instalaciones
Reducción del consumo energético
Reducción del consumo de
papel
Reducción del consumo de
agua
Fomento da reciclaje
Cláusulas medioambientales
contratación
Ames No Si Si No Si Si En ninguno
Arteixo No Si Si Si Si Si En alguno
193532
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
52
Ayuntamiento Formación de
los trabajadores
Mejora energética instalaciones
Reducción del consumo energético
Reducción del consumo de
papel
Reducción del consumo de
agua
Fomento da reciclaje
Cláusulas medioambientales
contratación
Betanzos Si Si Si No Si Si En todos los casos
Boiro Si No No No No No En ninguno
Cambre No Si Si Si Si Non En ninguno
Carballo Si Si Si Si Si Si En algunos
A Coruña Si Si Si Si No No En algunos
Culleredo No No No No No No En algunos
Fene No No No No No No En ninguno
Ferrol No Si Si Si No Si En algunos
A Laracha No Si Si Si Si Si En algunos
Narón No Si Si Si No Si En ninguno
Noia No No Si Si No No En algunos
Oleiros No No Si Si No No En ninguno
Ordes No Si No No No No En ninguno
As Pontes de García Rodríguez
No Si Si No No Si En ninguno
Rianxo No No No No No No En algunos
Ribeira No No Si Si No No En ninguno
Santiago de Compostela
No Si Si No No Si En algunos s
Teo No No No No Si Si En ninguno
Lugo No Si Si Si Si Si En algunos
Monforte de Lemos
Si Si Si Si Si Si En ninguno
Sarria No Si Si Si Si Si En ninguno
Vilalba No Si Si No No Si En ninguno
Viveiro Si No Si No No Si En algunos
Barbadás Si No Si No No Si En ninguno
O Barco de Valdeorras
No No No No No No En ninguno
O Carballiño No Si No No Si Si En ninguno
Ourense No Si Si Si Si Si En ninguno
Verín No No No No No No En ninguno
Baiona Si Si Si Si Si Si En ninguno
Bueu No Si Si No No Si En ninguno
Cambados No No No No No No En ninguno
A Estrada No Si Si Si No No En algunos
Gondomar No Si Si Si Si Si En algunos
O Grove No Si Si Si No Si En ninguno
A Guarda No Si Si No Si Si En ninguno
Lalín No No No No No No En ninguno
Marín No Si No Si No No En ninguno
Moaña Si Si Si Si Si Si En algunos
Mos No No No No No Si En algunos
193533
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
53
Ayuntamiento Formación de
los trabajadores
Mejora energética instalaciones
Reducción del consumo energético
Reducción del consumo de
papel
Reducción del consumo de
agua
Fomento da reciclaje
Cláusulas medioambientales
contratación
Nigrán No Si Si No Si Si En ninguno
Pontevedra Si Si Si Si Si No En algunos
O Porriño No No No No Si Si En ninguno
Poio No No Si No No Si En ninguno
Ponteareas No Si Si Si No Si En ninguno
Redondela No No Si No Si No En ninguno
Sanxenxo Si Si Si No No Si En ninguno
Tomiño Si Si Si No Si Si En algunos
Tui No No No Si No Si En ninguno
Vigo No No No No No Si En algunos
Vilagarcía de Arousa
No Si Si No Si Si En ninguno
Total Si 13 33 37 24 23 35 20
% sobre 53 24,53% 62,26% 69,81% 45,28% 43,40% 66,04% 37,74%
Se puede apreciar que un número muy reducido de ayuntamientos realiza tareas de formación y
concienciación entre sus trabajadores, circunstancia que puede provocar que otras actuaciones
más directas no produzcan los efectos deseados.
Aunque la mayoría de las entidades tomaron medidas en su ámbito interno dirigidas a la
protección del medio ambiente frente a la repercusión de su actividad ordinaria, casi todas se
adoptaron con carácter puntual.
Sólo Betanzos manifiesta que incluye cláusulas medioambientales en todos los contratos y 19
ayuntamientos informan que las incluyen en alguna contratación.
IV.1.4 ANÁLISIS DE LOS PROGRAMAS PRESUPUESTARIOS RELATIVOS A LA PROTECCIÓN Y MEJORA DEL MEDIO AMBIENTE E INDICADORES MEDIOAMBIENTALES
Este análisis se realiza sobre los datos de la liquidación presupuestaria del ejercicio 2017, para lo
que se les solicitó a los ayuntamientos información sobre la ejecución del área de gasto 1
“Servicios públicos básicos” la cual, de acuerdo con la Orden EHA/3565/2008, del 3 de
diciembre, por la que se aprueba la estructura de los presupuestos de las entidades locales,
comprende todos los gastos originados por los servicios públicos básicos que, con carácter
obligatorio, deben prestar los municipios.
Esta información presupuestaria también se pudo contrastar con la remitida en la rendición de la
cuenta general de 2017, que no estaba previsto tener a disposición en la fecha programada de
emisión del informe de fiscalización pero de la que finalmente si se dispuso debido al retraso en
193534
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
54
el cumplimiento de su deber de colaboración en la presente fiscalización de la mayoría de los
ayuntamientos incluidos en la muestra.
A. PROGRAMAS PRESUPUESTARIOS RELATIVOS A LA PROTECCIÓN Y MEJORA DEL MEDIO AMBIENTE
Dentro del área de gasto 1 está incluida la Política de gasto 17 “Medio ambiente”, en la que se
incluyen todos los gastos relativos a la protección y mejora del medio ambiente así como los de
inversión y funcionamiento de los servicios de protección del medio natural; repoblación forestal,
realizada por la propia entidad o en consorcio con otras Administraciones Públicas; defensa
contra incendios forestales, deslinde o lucha contra la desertización; mantenimiento de playas y
otros de naturaleza análoga.
En esta política de gasto se tipifican tres grupos de programas:
170. Administración general del medio ambiente.
171. Parques y jardines.
172. Protección y mejora del medio ambiente.
Dentro del grupo de programas de Protección y mejora del medio ambiente se tipifica el
programa 1721, relativo a la protección contra la contaminación acústica, luminosa y atmosférica
en las zonas urbanas.
De acuerdo con los datos de rendición de la cuenta general del ejercicio 2017 el área de gasto
con más relevancia económica es el Área 1 de Servicios públicos básicos, que supone el 43,82%
del total de gastos de los ayuntamientos de más de 10.000 habitantes; dentro de esta Área la
Política de gasto 17-Medio Ambiente sólo representa el 9,15% frente a la política de gasto 16-
Bienestar comunitario, en la que está incluida la recogida, eliminación y tratamiento de residuos
y la limpieza viaria, que representa el 47,21% de las obligaciones reconocidas en el área 1 de
servicios públicos básicos. Si consideramos únicamente el gasto medioambiental, excluyendo el
gasto en parques y jardines, sólo representaría el 2,9% del importe de los servicios públicos
básicos. En los anexos se pueden consultar los datos generales del gasto en el ejercicio 2017 y
anteriores.
El nivel de ejecución del programa 172 fue del 71,18%, donde los ayuntamientos de más de
50.000 habitantes fueron los que menor porcentaje alcanzaron con el 64%, mientras que los del
tramo inferior, de 20.001 a 50.000 habitantes, ejecutaron el 78,41% de los créditos definitivos y
los ayuntamientos entre 10.001 y 20.000 habitantes llegaron al 76,84%.
193535
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
55
En el siguiente cuadro se resumen los datos de la ejecución de los programas de medio
ambiente:
Cuadro 25: Ejecución de los programas de la Política de gasto 17-Medio ambiente
Programas Créditos Definitivos Obligaciones Rec.
Netas % Ejecución
170 Administración general del medio ambiente. 11.726.076,33 10.161.959,44 86,66%
171 Parques y jardines. 56.161.739,24 40.435.717,44 72,00%
172 Protección e mejora del medio ambiente. 11.720.490,45 8.342.109,79 71,18%
79.608.306,02 58.939.786,67 74,04%
En el apartado de anexos se puede consultar el gasto contabilizado por cada Ayuntamiento en el
ejercicio 2017 en los grupos de programa incluidos en la política de gasto de medio ambiente.
En el siguiente cuadro se puede apreciar el peso de cada área de gasto en el conjunto de las
entidades objeto del análisis:
Gráfico 2: Relevancia de las áreas de gasto en los ayuntamientos de más de 10.000 habitantes-ejercicio 2017
193536
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
56
La evolución del gasto en medio ambiente se puede ver en el siguiente cuadro:
Cuadro 26: Evolución programas de gastos medioambientales
Grupos de programas 2014 2015 2016 2017
170 Administración general del medio ambiente. 6.804.435,01 9.694.967,01 9.456.811,08 10.161.959,44
171 Parques y jardines. 36.506.891,59 38.944.199,13 35.844.571,75 40.435.717,44
172 Protección y mejora del medio ambiente. 6.659.026,80 7.959.500,24 8.703.577,92 8.342.109,79
179 Otras actuaciones relacionadas con el medio ambiente. 0,00 10.890,00 3.478,75 0,00
Total 49.970.353,40 56.609.556,38 54.008.439,50 58.939.786,67
Se aprecia como en todos los ejercicios el gasto se concentra fundamentalmente en el programa
de Parques y jardines:
Gráfico 3: Relevancia de los programas de gasto en medio ambiente-ejercicio 2017
Por capítulos de gasto, en el área 170-Administración general del medio ambiente el capítulo 1
de gastos de personal es el más importante con el 59%; en las áreas de parques y jardines y de
protección y mejora del medio ambiente el gasto se concentra en el capítulo de gastos corrientes
en bienes y servicios con el 69% y el 59% respectivamente.
Cuadro 26 b : Obligaciones reconocidas por capítulo de gasto
17 MEDIO AMBIENTE Obligaciones reconocidas
% sobre total
Programas de gasto
170 Administración general del medio ambiente. 10.161.959,44 17,24%
171 Parques y jardines. 40.435.717,44 68,61%
172 Protección y mejora del medio ambiente. 8.342.109,79 14,15%
179 Otras actuaciones relacionadas con el medio ambiente. 0,00 0,00%
Total 58.939.786,67 100,00%
193537
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
57
170 Administración general del medio ambiente. Obligaciones reconocidas
% sobre total Capítulo de gasto
1 Gastos de personal. 5.966.541,66 58,71%
2 Gastos corrientes en bienes y servicios. 2.522.205,63 24,82%
4 Transferencias corrientes. 185.821,28 1,83%
6 Inversiones reales. 1.487.390,87 14,64%
7 Transferencias de capital. 0,00 0,00%
Total 10.161.959,44 100,00%
171 Parques y jardines. Obligaciones reconocidas
% sobre total Capítulo de gasto
1 Gastos de personal. 5.504.271,17 13,61%
2 Gastos corrientes en bienes y servicios. 28.075.582,54 69,43%
3 Gastos financieros. 224,38 0,00%
4 Transferencias corrientes. 871,20 0,00%
6 Inversiones reales. 6.854.768,15 16,95%
7 Transferencias de capital. 0,00 0,00%
8 Activos financieros. 0,00 0,00%
Total 40.435.717,44 100,00%
172 Protección y mejora del medio ambiente. Obligaciones reconocidas
% sobre total Capítulo de gasto
1 Gastos de personal. 2.395.657,78 28,72%
2 Gastos corrientes en bienes y servicios. 4.928.503,51 59,08%
3 Gastos financieros. 0,00 0,00%
4 Transferencias corrientes. 97.495,01 1,17%
6 Inversiones reales. 912.353,49 10,94%
7 Transferencias de capital. 8.100,00 0,10%
Total 8.342.109,79 100,00%
B. INGRESOS POR ACTUACIONES MEDIOAMBIENTALES DECLARADOS POR LOS AYUNTAMIENTOS
Se analizaron los ingresos obtenidos por los ayuntamientos relacionados con las actuaciones
medioambientales, tanto los ingresos de carácter tributario como las ayudas y subvenciones
recibidas para financiar proyectos en materia de medio ambiente. Los ingresos obtenidos en el
ejercicio de la potestad sancionadora se analizan en los epígrafes referidos a las actuaciones de
los ayuntamientos en materia de contaminación atmosférica, luminosa y acústica y de gestión de
residuos.
193538
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
58
Sólo los Ayuntamientos de Arteixo, Carballo, A Coruña, Culleredo, Ferrol, Narón, Vilalba y O
Grove declararon tener ingresos en concepto de tasas ambientales; consideraron como tales las
tasas por la prestación del servicio de recogida, tratamiento y eliminación de residuos sólidos
urbanos, la tasa de la depuración de aguas residuales y la tasa por el suministro de agua
potable. Estas tasas, que afectan a servicios con una clara transcendencia medioambiental,
deben existir en todos los ayuntamientos ya que se refieren a servicios que, de acuerdo con el
artículo 26 de la LRBRL, se deben prestar obligatoriamente en todos los municipios.
A Coruña informó que cuentan además con una tasa por la prestación de servicios de sanidad
preventiva relacionados con animales y el Ayuntamiento de O Grove sólo informó sobre la tasa
por la prestación del servicio de prevención y extinción de incendios, prevención de ruinas,
construcciones, salvamentos y otros análogos.
Como se expone en el siguiente cuadro 34 ayuntamientos informaron haber recibido ayudas y
subvenciones en materia medioambiental. Se incluyen en la siguiente relación aquellos
ayuntamientos que, aunque manifiestan haber obtenido subvenciones, no informaron sobre los
importes recibidos:
Cuadro 27: Ayudas y subvenciones para actuaciones medioambientales
Ayuntamiento Fondos procedentes
de la Com. Autónoma
Fondos de las Diputaciones provinciales
Fondos procedentes de la Unión Europea
Fondos procedentes del Estado
Total derechos reconocidos
A Coruña Sin datos 41.502,95 Sin datos Sin datos 41.502,95
A Estrada 0,00 0,00 Sin datos Sin datos 0,00
A Guarda 19.740,00 Sin datos Sin datos Sin datos 19.740,00
A Laracha 51.339,99 71.753,80 Sin datos Sin datos 123.093,79
Ames Sin datos Sin datos Sin datos 0,00 0,00
Arteixo 0,00 Sin datos Sin datos 0,00 0,00
As Pontes de García Rodríguez 215.185,65 62.279,98 Sin datos Sin datos 277.465,63
Baiona Sin datos 90.565,90 Sin datos Sin datos 90.565,90
Barbadás Sin datos Sin datos Sin datos 2.280,00 2.280,00
Boiro 54.392,02 25.470,30 Sin datos Sin datos 79.862,32
Cambre 9.392,58 37.451,67 Sin datos Sin datos 46.844,25
Cangas 0,00 0,00 Sin datos Sin datos 0,00
Ferrol 0,00 0,00 Sin datos Sin datos 0,00
Marín 304.000,00 Sin datos Sin datos Sin datos 304.000,00
Moaña 95.797,97 41.580,32 Sin datos Sin datos 137.378,29
Narón 0,00 10.871,47 Sin datos Sin datos 10.871,47
193539
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
59
Ayuntamiento Fondos procedentes
de la Com. Autónoma
Fondos de las Diputaciones provinciales
Fondos procedentes de la Unión Europea
Fondos procedentes del Estado
Total derechos reconocidos
Nigrán 31.412,90 103.711,41 Sin datos Sin datos 135.124,31
Noia 0,00 42.120,67 59.687,90 Sin datos 101.808,57
O Grove Sin datos Sin datos 0,00 Sin datos 0,00
O Porriño Sin datos 60.440,03 Sin datos Sin datos 60.440,03
Oleiros Sin datos Sin datos 20.111,17 Sin datos 20.111,17
Ordes Sin datos 73.623,66 1,00 Sin datos 73.624,66
Ourense Sin datos Sin datos 594.662,00 Sin datos 594.662,00
Poio 49.132,12 Sin datos Sin datos Sin datos 49.132,12
Ponteareas 205.766,04 108.195,56 Sin datos Sin datos 313.961,60
Pontevedra 78.676,02 0,00 32.049,54 4.440,47 115.166,03
Redondela 190.451,36 225.343,84 Sin datos Sin datos 415.795,20
Rianxo 7.709,28 206.791,06 Sin datos Sin datos 214.500,34
Santiago de Compostela Sin datos Sin datos Sin datos 46.371,00 46.371,00
Sarria 19.493,65 Sin datos Sin datos Sin datos 19.493,65
Verín 42.253,20 Sin datos Sin datos Sin datos 42.253,20
Vilagarcía de Arousa 41.914,00 Sin datos Sin datos Sin datos 41.914,00
Vilalba 6.534,00 Sin datos Sin datos Sin datos 6.534,00
Viveiro Sin datos 31.529,85 Sin datos Sin datos 31.529,85
Total general 1.423.190,78 1.233.232,47 706.511,61 53.091,47 3.416.026,33
C. AYUDAS Y SUBVENCIONES POR ACTUACIONES MEDIOAMBIENTALES CONCEDIDAS POR LA XUNTA DE GALICIA Y LAS DIPUTACIONES PROVINCIALES
En el desarrollo de la fiscalización se solicitó a las cuatro Diputaciones provinciales y a la Xunta
de Galicia información sobre las ayudas y subvenciones concedidas a las entidades locales en
materia medioambiental durante los ejercicios 2016 y 2017. Se requirió la relación de las
entidades locales a las que se les concedieron ayudas, indicando su objeto, el importe concedido,
el porcentaje de gasto o inversión subvencionada, referencia del BOP-DOG donde se publicasen
los acuerdos de concesión, información sobre la adecuada justificación del gasto o inversión
subvencionada así como el importe abonado a los beneficiarios con la fecha del pago.
1. La Xunta de Galicia informó sobre las ayudas otorgadas por la Consellería de Medio
Ambiente, Territorio y Vivienda y por la Consellería de Vicepresidencia, Administraciones Públicas
y Justicia; en el apartado de anexos se puede consultar un resumen de los datos aportados.
193540
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
60
Consellería de Vicepresidencia, Administraciones Públicas y Justicia. Esta
Consellería comunicó que la Dirección General de Administración Local gestionó las
subvenciones de las líneas en concurrencia competitiva y no competitiva del Fondo de
Compensación Ambiental. Este Fondo, que está financiado con los fondos obtenidos del
canon eólico, tiene como finalidad la aplicación de actuaciones globales destinadas a la
conservación, reposición y restauración del ambiente y reequilibrio territorial. La
asignación inicial del FCA prevista en los presupuestos generales de la Comunidad
Autónoma de los ejercicios 2016 y 2017 fue de 11.000.000 de euros en cada año, de los
que se dedicó, en el ejercicio 2017, la cantidad de 7.765.174 euros a subvenciones y
3.234.826 euros a actuaciones específicas de protección del ambiente, incluidas aquellas
que tengan por objeto la prevención, extinción y gestión de situaciones de siniestro o de
riesgo. En el ejercicio 2017 fueron beneficiarios de este Fondo de Compensación
Ambiental 13 de las entidades incluidas en la fiscalización en la línea de subvención en
concurrencia competitiva y 11 en la línea no competitiva. Los datos se presentan en el
anexo IV.
Consellería de Medio Ambiente, Territorio y Vivienda. De acuerdo con los datos
suministrados por la Consellería se gestionaron los siguientes fondos:
Cuadro 28: Ayudas Consellería de Medio Ambiente, Territorio y Vivienda
Entidad Materia Nº total de
beneficiarios
Nº beneficiarios >10.000
habitantes
Importe total concedido
Augas de Galicia Diferentes actividades, entre ellas y mayoritariamente: "Mejoras en redes de saneamiento, de abastecimiento o de depuración de aguas"
27 0 2.029.513,53
S. X. de Calidad y Evaluación Ambiental
Ayudas a EELL para la asistencia técnica en la elaboración de estrategias de sostenibilidad ambiental con la finalidad de integrar la adaptación al cambio climático en la gestión y planificación pública, cofinanciadas por el Feder, en el marco del programa operativo Feder Galicia 2014-2020.
125 12 530.007,86
D.X. Patrimonio Natural
Ayudas a inversiones no productivas vinculadas a la realización de objetivos agroambientales y climáticos en ayuntamientos incluidos en la Red Natura 2000, cofinanciadas con el Feder en el marco del PDR de Galicia 2014-2020
19 4 376.310,13
Ayudas a inversiones no productivas vinculadas a la realización de objetivos agroambientales y climáticos en el ámbito de los parques naturales de Galicia cofinanciadas con el Feder en el marco del PDR de Galicia 2014_2020
12 1 434.000,06
IGVS Ayudas cofinanciadas por el Feder, dirigidas a la mejora energética de los edificios de viviendas de titularidad de los ayuntamientos gallegos
2 0 194.878,12
Total 185 17 3.564.709,70
2. La Diputación de A Coruña informó sobre a existencia de dos líneas de subvenciones:
193541
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
61
Limpieza de playas. La finalidad de este programa es apoyar a los ayuntamientos de la
provincia en el sostenimiento de los gastos de la contratación dirigidos a la limpieza de
sus playas marítimas durante la temporada de verano. En el ejercicio 2017 las
características de la subvención fueron:
- Importe total del crédito consignado: 900.000,00 € - Importe máximo de la subvención a conceder: 33.840,00 € - Importe mínimo de la subvención a conceder: 6.768,00 € - Coeficiente de financiación: 1 - Los gastos subvencionables fueron: sueldos y salarios, seguridad social a cargo de la
entidad, otros gastos sociales, alquileres y cánones, reparaciones y conservación, contrataciones externas y suministros.
- Hubo 41 ayuntamientos beneficiarios con un total de gasto justificado de 895.193,73 euros.
- De las 41 entidades beneficiarias 12 tienen una población de más de 10.000 habitantes.
Plan provincial de medio ambiente. La finalidad del PMA 2016 es la mejora del entorno
natural y la calidad ambiental de la provincia de A Coruña, apoyando el desarrollo en los
ayuntamientos de políticas respetuosas con el medio ambiente. Para materializar esta
finalidad, cada entidad beneficiaria puede utilizar la cantidad que se le asigne teniendo
en cuenta los siguientes porcentajes:
- Un mínimo del 50% a proyectos de inversiones. - Un máximo de un 50% a actividades.
92 de los 93 ayuntamientos de la provincia fueron beneficiarios del PMA que cuenta con
un presupuesto de 5.340.615 euros, de los que la Diputación aporta el 92%. El
Ayuntamiento excluido fue Coristanco, de menos de 10.000 habitantes, por no presentar
toda la documentación requerida. Fueron beneficiarios, por lo tanto, las 21 entidades de
más de 10.000 habitantes de la provincia.
En el Plan se pueden incluir proyectos de inversión con un presupuesto superior a 15.000
euros que estén relacionados con finalidades como las siguientes:
- Redacción de proyectos de inversión en materia de medio ambiente, con un importe
mínimo de 3.000,00 €.
- Obras de acondicionamiento de edificios municipales para la mejora de su gestión
energética.
- Infraestructuras para la eliminación de la contaminación acústica.
- Suministro de bienes que redunden en una mejora en la gestión medioambiental.
193542
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
62
- Recuperación ambiental de espacios degradados destinados al uso público.
- Adquisición e instalación de colectores de recogida selectiva de residuos.
- Construcción, substitución o mejora de instalaciones productoras o consumidoras de
energía.
- Creación de huertos urbanos con fines de integración social.
- Acondicionamiento de rutas de senderismo.
- Renovación y mejora de las redes de abastecimiento y saneamiento.
- En general, aquellas obras o inversiones cuyo objetivo principal sea la protección de
medio ambiente.
También es posible destinar parte de la cantidad asignada a la financiación de actividades en el
ámbito del medio ambiente en el ejercicio 2016, se podrán incluir proyectos con un presupuesto
mínimo de 3.000 €, que estén relacionados con finalidades tales como las siguientes:
- Estudios de eficiencia energética.
- Estudios medioambientales y asistencias técnicas.
- Realización de mapas de ruidos y control acústico.
- Campañas de limpieza de espacios comunes (áreas recreativas, ríos, rutas de
senderismo, montes...).
- Campañas de sensibilización medioambiental.
- Formación de voluntariado ambiental.
- En general, aquellos cuyo objetivo principal sea la protección de medio ambiente.
3. La Diputación de Lugo también informó sobre la existencia de dos líneas de subvenciones:
Plan de Acción de la Reserva de la Biosfera Terras do Miño (Líneas de acción A, A4 y
C.1) aprobado por el Órgano Rector en fecha 19 de diciembre de 2013. Colaboración
como coofinanciador en la ejecución del Proyecto “Lugo + Biodinámico – Planificación
de un barrio multi – ecológico como modelo de resiliencia urbana para la ciudad de
Lugo”, este proyecto fue aprobado por la Comisión Europea con un presupuesto total de
3.588.551,00 de euros de los que la Diputación Provincial de Lugo enviará 526.220,00
de euros entre las anualidades 2016-2020.
Plan Provincial Único de Cooperación con los ayuntamientos 2017. A través de esta línea
se concedieron ayudas del 100% a los ayuntamientos de O Incio (47.023,04€), Palas de
Rei (20.000€) y Ribeira de Piquín (39.730,55€) para acondicionamiento de caminos,
rutas y paseos fluviales.
193543
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
63
4. La Diputación de Ourense informó sobre la existencia de una línea de subvenciones a través
del programa provincial de cooperación con los ayuntamientos de menos de 20.000 habitantes
para la realización de actuaciones de limpieza de las márgenes de las redes viarias locales. Se
concedió la cantidad de 4.500 euros a cada Ayuntamiento, tanto en el ejercicio 2016 como en el
2017. Entre las entidades fiscalizadas, fueron beneficiarios Barbadás, O Carballiño y Verín,
quedando fuera los ayuntamientos de O Barco de Valdeorras y Ourense.
Así mismo envió información relativa a los gastos del servicio de recogida de residuos sólidos
urbanos, ejercicios 2016 y 2017, que se llevó a cabo por la Diputación de Ourense en régimen de
competencia delegada, siendo 50 los ayuntamientos que se sumaron a esta forma de
cooperación. El coste asumido por la Diputación en cada uno de estos años superó los 5.500.000
de euros. Entre los ayuntamientos de más de 10.000, únicamente O Carballiño participo en esta
cooperación con la Diputación Provincial de Ourense.
5. A Diputación de Pontevedra remitió información sobre:
Ayudas a ayuntamientos destinadas a la mejora de los montes mediante a la creación de
parques forestales, por la que se le concedió ayudas a 10 ayuntamientos para la
redacción de proyectos de parques forestales y para la ejecución de actuaciones en los
parques proyectados. Las ayudas concedidas superaron en 2017 los 440.000 euros,
subvencionando el 80% del gasto. Se beneficiaron de esta ayuda 2 ayuntamientos de
más de 10.000 habitantes, Cangas y Ponteareas.
Ayudas a ayuntamientos destinadas a la consolidación del Plan Compost Revitaliza, por
la que se financió a 5 ayuntamientos la adquisición de composteros individuales,
comunitarios y demás material complementario para la puesta en marcha del nuevo
sistema de tratamiento de residuos basado en el compostaje. El importe total concedido
fue 1.194.410 euros, estando el porcentaje de subvención entre el 69,95% y el 89,56%.
Sólo participó en estas ayudas 1 entidad de más de 10.000 habitantes, el Ayuntamiento
de O Grove.
D. INDICADORES DE GASTO EN MATERIA MEDIOAMBIENTAL
Aunque algunos ayuntamientos manifestaron contar con objetivos e indicadores presupuestarios
para el grupo de programa 172 – Protección y mejora del medio ambiente, ninguno de ellos
aportó información sobre los mismos.
193544
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
64
Con el objeto de calcular indicadores en relación con los gastos en medio ambiente se solicitó el
importe de los gastos incurridos durante el ejercicio 2017 en diferentes campos de actuaciones
medioambientales, obteniéndose unos datos poco congruentes, pareciendo que no todos los
ayuntamientos interpretaron del mismo modo la información recabada.
Esta falta de congruencia también se puede apreciar si comparamos la última columna del
siguiente cuadro, en el que se recoge el importe contabilizado por cada Ayuntamiento en el
grupo de programa 172-Protección y mejora del medio ambiente de acuerdo con los datos
comunicados en la rendición de la cuenta general del ejercicio 2017, con los datos aportados en
la presente fiscalización.
Cuadro 29: Gasto total en actuaciones medioambientales
Ayuntamiento Fomento ahorro
energético
Educación y formación ambiental
Investigación y desarrollo
Colaboración con otras
instituciones
Gastos acciones Agenda 21
Inversiones en M.A.
Protección y mejora del M.A-172
Ames 0,00 8.006,10 0,00 0,00 0,00 265.974,50 419.486,09
Arteixo 665.427,97 0,00 0,00 0,00 0,00 1.316.453,96 30.844,00
Betanzos 256.325,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 185.809,34
Boiro 25.349,28 798,60 0,00 0,00 0,00 150.830,66 482.065,75
Cambre 106.064,06 0,00 0,00 0,00 0,00 324.137,23 1.001,34
Carballo 21.562,20 5.985,00 0,00 0,00 0,00 0,00 321.200,54
A Coruña 0,00 110.048,54 0,00 0,00 46.140,96 933.276,74 1.150.149,64
Culleredo 0,00 29.628,36 0,00 0,00 0,00 520.119,81 29.628,36
Fene 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 25.863,65
Ferrol 0,00 46.023,01 0,00 15.000,00 0,00 109.698,72 117.422,46
A Laracha 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 43.306,01 94.603,90
Narón 423.356,23 51.974,48 0,00 0,00 0,00 587.935,72 72.482,69
Noia 45.523,49 0,00 0,00 0,00 0,00 204.242,12 245.989,94
Oleiros 27.110,50 0,00 0,00 0,00 0,00 175.825,57 264.761,60
Ordes 135.523,92 4.653,66 0,00 0,00 0,00 204.493,92 0,00
As Pontes de García Rodríguez
8.683,50 10.695,01 0,00 0,00 0,00 319.287,77 193.614,18
Rianxo 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 279.413,98 68.176,49
Ribeira 0,00 1.506,98 0,00 0,00 0,00 127.653,36 289.428,52
Sada Sin información Sin información Sin información Sin información Sin información Sin información 223.744,08
Santiago de Compostela
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 228.605,34
Teo 45.350,80 0,00 0,00 0,00 0,00 1.803.943,04 0,00
Lugo 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 86.276,84
Monforte de Lemos 98.694,88 0,00 0,00 0,00 0,00 117.176,54 0,00
Sarria 38.231,16 3.347,72 0,00 0,00 0,00 0,00 9.438,00
193545
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
65
Ayuntamiento Fomento ahorro
energético
Educación y formación ambiental
Investigación y desarrollo
Colaboración con otras
instituciones
Gastos acciones Agenda 21
Inversiones en M.A.
Protección y mejora del M.A-172
Vilalba 19.118,00 0,00 0,00 0,00 0,00 19.118,00 0,00
Viveiro 0,00 0,00 0,00 0,00 2.885,83 0,00 56.565,37
Barbadás 34.275,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 O Barco de Valdeorras
36.058,00 2.207,00 0,00 0,00 384,00 341.000,00 0,00
O Carballiño 137.487,42 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 94.742,60
Ourense 0,00 46.269,80 0,00 50.694,00 0,00 353.191,07 53.875,29
Verín 61.736,63 0,00 0,00 0,00 0,00 86.529,82 0,00
Baiona 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 389.190,95 0,00
Bueu 62.000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 62.000,00 3.014,96
Cambados 0,00 457,38 0,00 0,00 0,00 6.050,00 8.909,17
Cangas 32.546,00 5.463,00 6.347,00 16.000,00 3.214,00 354.634,00 108.519,35
A Estrada 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 36.181,25 0,00
Gondomar 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 580,42
O Grove 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
A Guarda 3.993,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3.993,00 55.807,01
Lalín 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 63.704,16
Marín 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 397.214,70
Moaña 0,00 2.200,00 0,00 0,00 0,00 185.344,04 132.360,57
Mos 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 243.457,68 0,00
Nigrán 2.957,38 8.106,60 0,00 0,00 0,00 485.541,22 0,00
Pontevedra 323.432,83 15.880,35 20.000,00 0,00 115.221,37 5.440.523,54 395.205,74
O Porriño 164.579,27 0,00 0,00 0,00 0,00 485.398,27 2.358,95
Poio 0,00 1.700,00 0,00 0,00 0,00 781.024,30 594.190,33
Ponteareas 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 161.046,64 0,00
Redondela 25.581,39 135,00 0,00 0,00 0,00 926.507,90 264.076,12
Sanxenxo 49.991,15 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
Tomiño 6.590,59 0,00 0,00 0,00 0,00 35.290,99 0,00
Tui 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 107.203,17 2.509,65
Vigo 0,00 28.218,20 0,00 0,00 0,00 0,00 1.551.735,11
Vilagarcía de Arousa
41.914,40 5.808,00 0,00 0,00 0,00 610.022,46 0,00
Vilanova de Arousa Sin información Sin información Sin información Sin información Sin información Sin información 16.147,54
TOTALES 2.899.464,05 389.112,79 26.347,00 81.694,00 167.846,16 18.597.017,95 8.342.109,79
De los datos expuestos se puede concluir que las medidas en las que se concentró más gasto
fueron las de fomento del ahorro energético, aunque volvemos a recalcar la escasa fiabilidad de
los datos aportados.
193546
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
66
IV.2 ACTUACIONES DE LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA, LUMINOSA Y ACÚSTICA Y CON LA GESTIÓN DE RESIDUOS
En este epígrafe se exponen los resultados obtenidos del análisis de la actividad específica
llevada a cabo por los ayuntamientos en relación con las contaminaciones atmosférica, luminosa
y acústica y con la recogida de residuos. Se seleccionó una muestra compuesta por 10 de las 55
entidades de más de 10.000 habitantes, entre las que se incluyeron 4 de población superior a
50.000 habitantes, que fueron A Coruña, Lugo, Pontevedra y Vigo y 3 entidades de cada uno de
los restantes tramos de población, teniendo en cuenta además su carácter industrial o turístico;
se escogieron los ayuntamientos de Ames, Arteixo y Vilagarcía de Arousa entre los de población
comprendida entre 20.001 y 50.000 habitantes y los ayuntamientos de As Pontes de García
Rodríguez, Baiona y Sanxenxo entre los de población comprendida entre 10.001 y 20.000
habitantes.
Para cada factor contaminante se verificó el marco legal regulador y las actuaciones llevadas a
cabo por dichas entidades en el ejercicio de sus competencias.
IV.2.1 ACTUACIONES ESPECÍFICAS LLEVADAS A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA
A. MARCO NORMATIVO
La Ley 34/2007, de calidad del aire y protección de la atmosfera, tiene por objeto establecer las
bases en materia de prevención, vigilancia y reducción de la contaminación atmosférica con el fin
de evitar, y cuando esto no sea posible minorar, los daños que de esta puedan derivarse para las
personas, el medio ambiente y demás bienes de cualquier naturaleza.
Esta Ley define a la contaminación atmosférica como: “La presencia en la atmosfera de materias,
sustancias o formas de energía que impliquen molestia grave, riesgo o daño para la seguridad o
la salud de las personas, el medio ambiente y demás bienes de cualquier naturaleza”.
Su artículo 5.3 establece que: “Corresponde a las entidades locales ejercer aquellas
competencias en materia de calidad del aire y protección de la atmosfera que tengan atribuidas
en el ámbito de su legislación específica, así como aquellas otras que les sean atribuidas en el
marco de la legislación básica del Estado y de la legislación de las Comunidades Autónomas en
esta materia.
193547
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
67
Las entidades locales, en el ámbito de sus competencias, deberán adaptar las ordenanzas
existentes y el plan urbanístico a las previsiones de esta Ley y de sus normas de desarrollo.”
El artículo 16.4 de la Ley 34/2007 señala que, en el ámbito de sus competencias, las entidades
locales pueden elaborar sus propios planes y programas, en los que deberán tener en cuenta los
planes de protección de la atmosfera de cada Comunidad Autónoma.
También se habilita en el mismo artículo a todas las entidades locales para adoptar medidas de
restricciones total o parcial del tráfico, incluyendo restricciones a los vehículos más
contaminantes, a ciertas matrículas, a ciertas horas o a ciertas zonas, entre otras. En el caso de
los municipios de población superior a 100.000 habitantes y las aglomeraciones, deben adoptar
planes y programas para el cumplimiento y mejora de los objetivos de calidad del aire,
atendiendo a la legislación sobre seguridad viaria y la planificación autonómica.
Por otro lado, el Real Decreto 102/2011, del 28 de enero, relativo a la mejora de la calidad del
aire, define y establece objetivos de calidad del aire para los contaminantes atmosféricos con
más incidencia en la salud de las personas y en el medio ambiente. Además, regula la
evaluación, el mantenimiento y la mejora de la calidad del aire, con el establecimiento de
métodos y criterios comunes de evaluación. También determina la información que debe ser
intercambiada entre las administraciones públicas para el cumplimiento del deber de información
a la Comisión Europea, así como la información que debe ser puesta a disposición del público.
En el desarrollo de sus competencias la Comunidad Autónoma de Galicia aprobó la Ley 1/1995,
del 2 de enero, de Protección Ambiental de Galicia. En esta Ley se desarrolla las líneas básicas
para el establecimiento de normas que, en el ámbito de las competencias de la Comunidad
Autónoma, configuran el sistema de defensa, protección, conservación y restauración, en su
caso, del medio ambiente en Galicia y aseguran la utilización racional de sus recursos naturales.
En su ámbito de protección se recogen, entre los elementos para proteger, el aire y el clima, así
como la interacción entre todos los componentes que integran el medio ambiente.
La Ley 8/2002, del 18 diciembre, de Protección del ambiente atmosférico de Galicia tiene por
objeto el establecimiento, en la Comunidad Autónoma de Galicia y dentro del marco de sus
competencias, de las normas, criterios y técnicas de ordenación para mantener un alto nivel de
calidad del aire ambiente y mejorarla, en su caso, así como para prevenir, vigilar y reducir la
contaminación atmosférica. Según dispone su artículo 38 corresponde a las corporaciones
locales, en su ámbito territorial y sin prejuicio de las atribuciones que les otorga la legislación
ambiental, industrial y de actividades:
193548
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
68
a) Aprobar las ordenanzas correspondientes, o adaptar a las ya existentes, de acuerdo con las
finalidades y medidas previstas en la presente Ley, previo informe de la Consellería de Medio
Ambiente.
b) Comprobar y exigir que los proyectos técnicos que acompañen a la solicitud de licencia
municipal para ejercer actividades clasificadas potencialmente como contaminadoras de la
atmosfera contengan las determinaciones mínimas establecidas reglamentariamente, sin
detrimento de lo que determine la Consellería de Medio Ambiente a través de las figuras de
protección ambiental.
c) Adoptar provisionalmente medidas en la situación de alerta atmosférica.
d) Implantar y gestionar las estaciones de vigilancia de la calidad del aire, precisas de
conformidad con lo establecido en la presente Ley, en los núcleos urbanos del término municipal,
con la ayuda y asesoramiento técnicos de la Consellería de Medio Ambiente.
e) Imponer las sanciones en los supuestos previstos por la presente Ley.
f) Adaptar los planes de ordenación urbanística del municipio a las prescripciones de la presente
Ley o a las que resulten del mapa previsto en el artículo 12.
g) Establecer el control sanitario sobre industrias, actividades y servicios y transportes, en relación
con la contaminación atmosférica.
h) Participar con la Administración de la Xunta de Galicia en la elaboración de los instrumentos
de planificación ambiental, los procedimientos y las acciones previstas en la presente Ley, a
través del Comité Gallego de Integración y Coordinación Ambiental.
B. EJERCICIO DE COMPETENCIAS Y ACTUACIONES DESARROLLADAS
Se solicitó a los ayuntamientos información sobre la aprobación de normativa propia relativa a la
contaminación atmosférica así como a su adaptación a la Ley 34/2007, de calidad del aire y
protección de la atmosfera, resultando que sólo en los ayuntamientos de Pontevedra y Vigo
existe una regulación que desarrolla a nivel municipal las competencias que les atribuye a los
ayuntamientos la legislación en esta materia; la normativa de Pontevedra, aprobada en el año
2015, se refiere al uso del crematorio; por su parte Vigo tiene aprobada una ordenanza
municipal de protección atmosférica modificada en 2008 pero que, según indican, no está
adaptada a la Ley 34/2007; informa así mismo que existe un proyecto piloto “Vigo edificios
inteligentes”, donde se contempla una red de controles atmosféricos.
193549
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
69
Se preguntó además, si el plan urbanístico está adaptado a las exigencias de la Ley 34/2007, a lo
que únicamente los ayuntamientos de Ames, Lugo, Baiona, Sanxenxo y Vilagarcía de Arousa
contestaron que sí.
Se requirieron datos sobre la realización de mediciones y evaluaciones de la calidad del aire, al
que sólo contestaron afirmativamente el Ayuntamiento de A Coruña, que cuenta con estaciones
de medición propias y Pontevedra, con estaciones de la Comunidad Autónoma. También se
pidieron datos en relación con los elementos contaminantes sobre los que se extendió la
evaluación, si en algún caso se superaron los límites de alerta especificados por el RD 102/2011
y si se informa a la ciudadanía de los resultados de las mediciones.
Cuadro 30: Sistemas de medición y evaluación de la calidad del aire
Ayuntamiento Realización
de mediciones
Estaciones de medición
Elementos evaluados Superación límites de
alerta
Información a la
ciudadanía Propias CCAA SO2 NO2 Partículas Pb C6H6 CO As Cd Ni Hg C12H20 O3 NH3
Ames No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
Arteixo No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
A Coruña Si Si No Si Si Si No Si Si Non No No No No Si No No
As Pontes de García Rodríguez
No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
Lugo No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
Baiona No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
Pontevedra Si No Si Diaria Si Si Si No No Si Non No No No No Si No No
Sanxenxo No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
Vigo No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
Vilagarcía de Arousa
No No No No No No No No No No Non No No No No No No No
Todos los ayuntamientos manifestaron que no participaran en la zonificación de su territorio por
la Comunidad autónoma en relación con la contaminación atmosférica y la calidad del aire o que
no se realizara ninguna zonificación. Sólo el Ayuntamiento de Pontevedra informó haber
realizado una zonificación específica en su territorio, el Espacio Natural de Interés Local
Xunqueira de Alba y Gafos.
Sólo A Coruña informó haber elaborado un protocolo de actuación en el caso de superar los
objetivos de calidad atmosférica. Así mismo, todos los ayuntamientos informaron que carecen de
Planes o Programas para el cumplimiento y mejora de objetivos de calidad del aire.
Se comprobó si los ayuntamientos adoptaron medidas dirigidas a cumplir con los objetivos de
calidad del aire marcados por el RD Legislativo 102/2011, tanto de carácter general como en el
193550
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
70
ámbito de su actividad. El resultado, donde se aprecia que sólo los 4 ayuntamientos de más de
50.000 habitantes analizados tomaron alguna medida en este sentido, fue el siguiente:
Cuadro 31: Medidas para la mejora de la calidad del aire
Ayuntamiento Relativas a medios de transporte
Relativas a infraestruct.
Protocolos restricción
tráfico
Exenciones o bonificaciones
IVTM
Relativas a la
formación
Campañas sensibilización concienciación
Relativas a propia actividad
Canales comunicación con vecinos
Ames No No No No No No No No
Arteixo No No No No No No No No
A Coruña Si Si No Si Si No Si Si
As Pontes de García Rodríguez
No No No No No No No No
Lugo Si Si No Si No No No No
Baiona No No No No No No No No
Pontevedra Si Si Si No Si Si Si Si
Sanxenxo No No No No No No No No
Vigo Si Si No Si No No Si Si
Vilagarcía de Arousa
No No No No No No No No
En relación a las actuaciones de control e inspección en materia de contaminación atmosférica se
preguntó si, en el período 1 de enero de 2017 a 31 de mayo de 2018, se realizaron tareas de
vigilancia e inspección, con indicación en su caso de los motivos por el que no se llevaron a cabo.
Sólo Pontevedra y Vigo contestaron afirmativamente, realizando en Pontevedra estos controles
sobre las actividades sometidas a la normativa de espectáculos públicos y actividades recreativas
que puedan producir fuego o gases, casos de denuncias y, al igual que Vigo, en los casos de
solicitud de licencia de actividad, comunicaciones previas o declaración responsable de inicio de
actividad, caso en el que también se encuentran los ayuntamientos de Lugo, As Pontes y
Sanxenxo.
En cuanto a las causas de la no realización de estas actuaciones en el resto de los ayuntamientos
se señala que no existen grandes focos de contaminación, carencia de medios o la falta de
competencias.
Cuadro 32: Actuaciones de vigilancia e inspección contaminación atmosférica
Ayuntamiento Realización de
actuaciones Realización por
funcionarios Intervención de otras entidades
Comprobación con las licencias de
actividades
Denegación de licencia
Realización inspecciones posteriores
Ames No No No No No No
Arteixo No No No No No No
A Coruña No No No No No No
193551
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
71
Ayuntamiento Realización de
actuaciones Realización por
funcionarios Intervención de otras entidades
Comprobación con las licencias de
actividades
Denegación de licencia
Realización inspecciones posteriores
As Pontes de García Rodríguez
No No No Si No No
Lugo No No No Si No No
Baiona No No No No No No
Pontevedra Si Si No Si No Si
Sanxenxo No No No Si No No
Vigo Si Si Si Si No No
Vilagarcía de Arousa No No No No No No
Los expedientes iniciados en el ámbito temporal de la fiscalización y su resultado se exponen en
el siguiente cuadro, donde se puede apreciar que sólo Pontevedra y Vigo tramitaron expedientes,
siempre por denuncia y sin sanción económica:
Cuadro 33: Expedientes de inspección contaminación atmosférica
Ayuntamiento Expedientes iniciados por
denuncias
Expedientes iniciados de
oficio Expedientes resueltos
Sanciones impuestas
Número Importe
Ames 0 0 0 0 0
Arteixo 0 0 0 0 0
A Coruña 0 0 0 0 0 As Pontes de García Rodríguez
0 0 0 0 0
Lugo 0 0 0 0 0
Baiona 0 0 0 0 0
Pontevedra 5 0 0 0 0
Sanxenxo 0 0 0 0 0
Vigo 7 0 6 0 0
Vilagarcía de Arousa 0 0 0 0 0
En el siguiente cuadro se muestran los datos relativos a los ingresos y gastos declarados en
materia de contaminación atmosférica, en el que únicamente el Ayuntamiento de Pontevedra
informa haber recibido y concedido este tipo de subvenciones:
Cuadro 34: Ingresos y gastos en materia de contaminación atmosférica
Ayuntamiento
Ingresos en la materia Gastos en la materia
Recepción ingresos
Tipo de ingreso
Origen subvenciones
Derechos reconocidos
Programa 1721
Obligac. reconocidas
Indicadores presupuestarios
Otros programas
Subvenciones concedidas
Objeto
Ames No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
Arteixo No Sin datos Sin datos 0 No 0 No Si No
193552
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
72
Ayuntamiento
Ingresos en la materia Gastos en la materia
Recepción ingresos
Tipo de ingreso
Origen subvenciones
Derechos reconocidos
Programa 1721
Obligac. reconocidas
Indicadores presupuestarios
Otros programas
Subvenciones concedidas
Objeto
A Coruña No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
As Pontes de García Rodríguez
No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
Lugo No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
Baiona No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
Pontevedra Si Subvenciones Comunidad Autónoma
788,10 No 0 No No Si
Fomento do transporte público.
Pontevedra Si Subvenciones Comunidad Autónoma
31.261,44 No 0 No No Si
Fomento do transporte público.
Sanxenxo No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
Vigo No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
Vilagarcía de Arousa
No Sin datos Sin datos 0 No 0 No No No
Se ve que ningún Ayuntamiento emplea el programa presupuestario 1721-Protección contra la
contaminación acústica, luminosa y atmosférica en las zonas urbanas ni tiene establecido
indicadores presupuestarios en relación con la contaminación atmosférica.
IV.2.2 ACTUACIONES ESPECÍFICAS LLEVADAS A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA CONTAMINACIÓN LUMINOSA
A. MARCO NORMATIVO
La Ley 34/2007, de calidad del aire y protección de la atmosfera define la contaminación
luminosa como: “El resplandor luminoso nocturno o brillo producido por la difusión y reflexión de
la luz en los gases, aerosoles y partículas en suspensión en la atmosfera, que altera las
condiciones naturales de las horas nocturnas y dificultan las observaciones astronómicas de los
objetos celestes, debiendo distinguirse el brillo natural, atribuible a la radiación de fuentes u
objetos celestes y a la luminiscencia de las capas altas de la atmosfera, del resplandor luminoso
debido a las fuentes de luz instaladas en la iluminación exterior”.
Por su, parte la Disposición adicional cuarta de la Ley dispone que: “Las Administraciones
públicas, en el ámbito de sus competencias, promoverán la prevención y reducción de la
contaminación luminosa, con la finalidad de conseguir los siguientes objetivos:
193553
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
73
a) Promover un uso eficiente de la iluminación exterior, sin menoscabo de la seguridad que debe
proporcionar a los peatones, los vehículos y las propiedades.
b) Preservar al máximo posible las condiciones naturales de las horas nocturnas en beneficio de
la fauna, la flora y los ecosistemas en general.
c) Prevenir, minimizar y corregir los efectos de la contaminación luminosa en el cielo nocturno, y,
en particular en el entorno de los observatorios astronómicos que trabajan dentro del espectro
visible.
d) Reducir la intrusión luminosa en zonas distintas a las que se pretende iluminar, principalmente
en entornos naturales e interior de edificios.”
En esta materia se debe tener en cuenta también el Real Decreto 1890/2008, de 14 de
noviembre, que aprueba el Reglamento de eficiencia energética en instalaciones de iluminación
exterior y sus Instrucciones técnicas complementarias EA-01 a EA-07.
El objeto de este Reglamento es establecer las condiciones técnicas de diseño, ejecución y
mantenimiento que deben reunir las instalaciones de iluminación exterior, con la finalidad de:
a) Mejorar la eficiencia y ahorro energético, así como la disminución de las emisiones de gases
de efecto invernadero.
b) Limitar el resplandor luminoso nocturno o contaminación luminosa y reducir la luz intrusa o
molesta.
El artículo 8 de este RD 1890/2008 regula el régimen de funcionamiento de las instalaciones de
Iluminación exterior de manera que:
1. Los sistemas de activación garantizarán que las instalaciones de iluminación exterior se
enciendan y se apaguen con precisión, cuando la luminosidad ambiente lo requiera.
2. Para obtener ahorro energético en casos tales como instalaciones de iluminación ornamental,
anuncios luminosos, espacios deportivos y áreas de trabajo exteriores, se establecerán los
correspondientes ciclos de funcionamiento (acceso y apagado) de dichas instalaciones, para lo
que se dispondrá de relojes astronómicos o sistemas equivalentes, capaces de ser programados
por ciclos diarios, semanales, mensuales o anuales.
3. Las instalaciones de iluminación exterior con excepción de túneles y pasos inferiores, estarán
en funcionamiento como máximo durante el período comprendido entre la puesta de sol y su
salida o cuando la luminosidad ambiente lo requiera.
193554
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
74
4. Cuando se especifique, las iluminaciones exteriores tendrán dos niveles de iluminación de
forma que en aquellos casos del período nocturno en los que disminuya la actividad o
características de utilización, se pase del régimen de nivel normal de iluminación a otro con nivel
de iluminación reducido, manteniendo la uniformidad.
5. Se podrá variar el régimen de funcionamiento de las iluminaciones ornamentales,
estableciéndose condiciones especiales, en épocas tales como festividades y la temporada alta de
afluencia turística.
6. Se podrá ajustar un régimen especial de iluminación para los acontecimientos nocturnos
singulares, festivos, feriales, deportivos o culturales, que compatibilicen el ahorro energético con
las necesidades derivadas de los acontecimientos mencionados.
7. Corresponde a las Administraciones Locales regular el tiempo de funcionamiento de las
instalaciones de iluminación exterior que se encuentran en su ámbito territorial y que no sean de
competencia estatal o autonómica.
En el ámbito autonómico el Decreto 83/2018, del 26 de junio, que aprueba el Plan básico
autonómico de Galicia, dispone en su artículo 57 que:
1. La iluminación pública deberá armonizar con las características de la zona.
2. El sistema de iluminación será tal que permita el ahorro energético, la mejora de la eficiencia y
reduzca la contaminación luminosa, adecuando el nivel de exigencia al período de tiempo
considerado.
B. EJERCICIO DE COMPETENCIAS Y ACTUACIONES DESARROLLADAS
Se pidió a los ayuntamientos que informasen sobre la aprobación de normativa propia relativa a
la contaminación acústica así como a su adaptación al RD 1890/2008, resultando que sólo en el
Ayuntamiento de Vigo existe una regulación que desarrolla a nivel municipal las competencias
que les atribuye a los ayuntamientos la legislación en esta materia.
Para comprobar el ejercicio de sus competencias se solicitó información sobre:
- Aspectos regulados por la normativa municipal: El Ayuntamiento de Vigo cuenta con
normativa propia que está adaptada al RD 1890/2008, siendo su objeto establecer las
condiciones que debe cumplir cualquier instalación de iluminación exterior, tanto pública
como privada, situada en el término municipal de Vigo, con el fin de mejorar la protección
del medio mediante el uso eficiente y racional de la energía que consumen y la reducción de
la contaminación luminosa. Los restantes ayuntamientos no tienen adoptado ninguna
regulación en la materia.
193555
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
75
- Si la Comunidad Autónoma realizó algún tipo de clasificación por zonas luminosas en función
de su grado de vulnerabilidad: La respuesta fue negativa en todos los casos.
- Realización por el Ayuntamiento de zonificaciones luminosas en su territorio: La respuesta fue
negativa.
- Declaración de alguna zona de especial protección contra la contaminación luminosa: La
respuesta fue negativa.
- Existencia de protocolos de actuación para los casos de superación de los niveles de calidad
luminosa establecidos y si se dio algún caso: La respuesta fue negativa.
- Realización de estudios o auditorías energéticas y luminosas de la iluminación pública del
Ayuntamiento: Contestaron afirmativamente A Coruña, As Pontes de García Rodríguez, Vigo
y Vilagarcía de Arousa.
En el caso de A Coruña el estudio tuvo por objeto la elaboración de un mapa luminoso del
Ayuntamiento y la planificación y coordinación de las actuaciones en materia de gestión
sostenible de la iluminación. En Vigo contiene un análisis de los ahorros obtenidos por la
aplicación de medidas de eficiencia energética.
- Elaboración de un Plan estratégico en relación con la contaminación luminosa: Sólo A Coruña
contesta afirmativamente, informa disponer de un plan para las instalaciones y dependencias
municipales.
- Elaboración de un Plan de acción específico en relación con la contaminación luminosa y la
eficiencia energética: el Ayuntamiento de Vigo contesta afirmativamente.
Las contestaciones se muestran en el siguiente cuadro:
Cuadro 35: Ejercicio competencias relativas a la contaminación luminosa
Ayuntamiento Normativa
propia Adaptación RD 1890/08
Clasificación zonas
luminosas
Zonificación luminosa
Zonas de especial
protección
Protocolos de actuación
Auditorías Plan
estratégico
Plan de acción
específico
Ames No No No No No No No No No
Arteixo No No No No No No No No No
A Coruña No No No No No No Si Si No As Pontes de García Rodríguez
No No No No No No Si No No
Lugo No No No No No No No No No
Baiona No No No No No No No No No
Pontevedra No No No No No No No No No
Sanxenxo No No No No No No No No No
Vigo Si Si No No No No Si No Si
Vilagarcía de Arousa
No No No No No No Si No No
193556
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
76
Se comprobó si los ayuntamientos realizaron actuaciones dirigidas a cumplir con los objetivos
marcados en la Disposición adicional cuarta de la Ley 34/2007 y con las especificaciones
establecidas por el artículo 8 del Real Decreto 1890/2008, así como se llevaron a cabo
actuaciones para la mejora de la eficiencia energética en el ámbito interno de la entidad. El
resultado fue el siguiente:
Cuadro 36: Actuaciones en relación con la contaminación luminosa
Ayuntamiento
Actuaciones relativas a la Ley de calidad del aire y protección de la atmosfera
Actuaciones relativas al Reglamento eficiencia energética Eficiencia energética
Ayuntamiento
Eficiencia iluminación
exterior
Preservar condiciones naturales
Prevención contaminación
nocturna
Reducción intrusión luminosa
Estudio gastos ahorros
Medidas encendido apagado
Ahorro energético
Funcionamiento máximo
Dos niveles iluminación
Iluminación ornamental
Estudio gasto ahorro
Medidas Estudio gasto ahorro
Ames No No No No No No No No No No No No No
Arteixo No No No No No No No No No No No No No
A Coruña No No No No No No No No No No No No No
As Pontes de García Rodríguez
No No No No No No No No No No No Si No
Lugo Si No Si No No Si Si Si No Si No Si No
Baiona No No No No No No No No No No No No No
Pontevedra Si Si Si Si No Si Si Si Si Si No Si No
Sanxenxo Si No No No No Si No Si No No No Si No
Vigo Si Si No No Si Si Si Si Si No No No
Vilagarcía de Arousa
Si Si Si Si Si Si Si Si Si No Si Si Si
Los ayuntamientos de Ames, Arteixo, A Coruña, As Pontes de García Rodríguez y Baiona
manifiestan no haber realizado ninguna actuación, aunque As Pontes si lo hizo en materia de
mejora de la eficiencia energética en el ámbito interno del Ayuntamiento.
Se pidió información sobre si el Ayuntamiento garantizó el mantenimiento de los niveles de
eficiencia energética adecuada en las instalaciones de iluminación exterior en los términos
establecidos por el artículo 4 del Real Decreto 1890/2008 en relación a los límites y requisitos
exigidos por las Instrucciones técnicas complementarias (ITC-EA) incluidas en el propio Real
Decreto. También se solicitó que indicasen si se dispone de un inventario de las instalaciones de
iluminación exterior, de una clasificación de sus luminarias y si estas instalaciones tienen la
etiqueta de cualificación energética de acuerdo con la ITC-EA-01.
193557
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
77
Cuadro 37: Mantenimiento de los niveles de eficiencia energética de las instalaciones de iluminación exterior
Ayuntamiento Mantenimiento
niveles eficiencia Límites ITC-
EA-02 Requisitos ITC-EA-01
Resto instalaciones
Sistema ITC-EA-04
Inventario instalaciones
Cualificación ITC-EA-01
Ames No No No No No No No
Arteixo No No No No No No No
A Coruña No No No No No No No
As Pontes de García Rodríguez
No No No No No Si No
Lugo No No No No No Si No
Baiona No No No No No No No
Pontevedra Si Si Si No Si Si No
Sanxenxo No No No No No Si No
Vigo Si Si Si Si Si Si Si
Vilagarcía de Arousa
Si Si Si Si Si Si Si
Sólo los ayuntamientos Sanxenxo y Vilagarcía confirmaron la existencia de canales de
comunicación entre el Ayuntamiento y los vecinos en materia de contaminación luminosa, para lo
que emplearon el portal del Ayuntamiento y medios como la prensa, radio o televisión. Estos
canales permiten a los vecinos reportar incidencias en tiempo real.
En cuanto a la forma de prestación del servicio de iluminación pública los ayuntamientos se
dividen entre la gestión directa y la indirecta, con predominancia de la gestión directa sin
personificación:
Cuadro 38: Forma de prestación del servicio de iluminación exterior
Ayuntamiento Forma de prestación del servicio
Ames Directa
Arteixo Directa sin personificación
A Coruña Indirecta. Concesión con empresa privada
As Pontes de García Rodríguez Indirecta. Concesión con empresa privada
Lugo Indirecta. Concesión con empresa privada
Baiona Directa sin personificación
Pontevedra Directa sin personificación
Sanxenxo Directa sin personificación
Vigo Indirecta a través de un contrato de servicios
Vilagarcía de Arousa Directa sin personificación
193558
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
78
En cuanto a las actuaciones de control e inspección en materia de contaminación luminosa se
preguntó si, en el período 1 de enero de 2017 a 31 de mayo de 2018, se realizaron tareas de
vigilancia e inspección con indicación en su caso de los motivos por el que no se llevaron a cabo.
En la mayoría de los ayuntamientos no se realizan inspecciones con la finalidad de garantizar el
cumplimiento de la normativa en materia de contaminación luminosa, los motivos más
recurrentes son: no disponer de personal especializado y no tener regulación propia de la
materia. Sólo el Ayuntamiento de Vigo manifiesta que las inspecciones se realizan por la empresa
adjudicataria del servicio de mantenimiento de las instalaciones de iluminación pública.
Como consecuencia de la no tramitación de expedientes sancionadores tampoco existen ingresos
por este concepto.
A continuación se exponen los datos relativos a los ingresos y gastos declarados en materia de
contaminación luminosa:
Cuadro 39: Ingresos y gastos en materia de contaminación luminosa
Ayuntamiento
Ingresos en la materia Gastos en la materia
Tipo de ingreso
Concepto Derechos
reconocidos Programa
1721 Obligac.
reconocidas Indicadores
presupuestarios Otros
programas Obligac.
reconocidas Subvenciones
concedidas
Ames No Sin datos 0 No 0 No Sin datos 0 No
Arteixo No Sin datos 0 Si 30.844,00 No Sin datos 0 No
A Coruña No Sin datos 0 No 0 No Sin datos 0 No As Pontes de García Rodríguez
No Sin datos 0 No 0 No Sin datos 0 No
Lugo No Sin datos 0 No 0 No Sin datos 0 No
Baiona No Sin datos 0 No 0 No Sin datos 0 No
Pontevedra Subvenciones
Mejora eficiencia energética iluminación
polígono Campillo
46.328,48 No 0 No
165.0 Ilum.púb:urbana. 165.1 Ilum.púb:rural
237.603,34 No
Sanxenxo No Sin datos 0 No 0 No Sin datos 0 No
Vigo No Sin datos 0 No 0 No 1650 Ilum.púb 2.319.060,19 No Vilagarcía de Arousa
No Sin datos 0 No 0 No Sin datos 0 No
Se ve que sólo el Ayuntamiento de Arteixo emplea el programa presupuestario 1721-Protección
contra la contaminación acústica, luminosa y atmosférica en las zonas urbanas y que ninguno
tiene establecido indicadores presupuestarios en relación con la contaminación luminosa.
193559
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
79
IV.2.3 ACTUACIONES ESPECÍFICAS LLEVADAS A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA CONTAMINACIÓN ACÚSTICA
A. MARCO NORMATIVO
La regulación estatal básica de la materia se encuentra en la Ley 37/2003, del 17 de noviembre,
del ruido, que efectuó la transposición al derecho español de la Directiva 2002/49/CE, del
Parlamento Europeo y del Consello, del 25 de junio, sobre evaluación y gestión del ruido
ambiental. Esta Ley fue desarrollada por el Real Decreto 1513/2005, del 16 diciembre, de
Evaluación y gestión del ruido medioambiental y por el Real Decreto 1367/2007, del 19 de
octubre, por el que se desarrolla la Ley 37/2003, del 17 de noviembre, del Ruido, en lo referente
a zonificación acústica, objetivos de calidad y emisiones acústicas.
El Decreto 106/2015, del 9 de julio, sobre contaminación acústica de Galicia incorporó al
derecho autonómico y desarrolló la normativa europea y estatal básica relativa a este tipo de
contaminación.
Se pidió a los ayuntamientos que informasen sobre la aprobación de normativa propia relativa a
la contaminación acústica, resultando que en 5 ayuntamientos existe una regulación que
desarrolla a nivel municipal las competencias que les atribuye a los ayuntamientos la legislación
en esta materia, en concreto el artículo 6 de la Ley 36/2003, del 17 de noviembre, del ruido, que
dispone que:
“Corresponde a los ayuntamientos aprobar ordenanzas en relación con las materias objeto
de esta Ley. Así mismo, los ayuntamientos deberán adaptar las ordenanzas existentes y el
plan urbanístico a las disposiciones de esta ley y de sus normas de desarrollo.”
Por su parte el Artículo 9.1 del Decreto 106/2015 sobre contaminación acústica de Galicia
establece:
“1. En cumplimiento de lo dispuesto por el artículo 6 de la Ley 37/2003, del 17 de noviembre,
del ruido, los ayuntamientos de Galicia deberán contar con una ordenanza sobre contaminación
acústica adaptada a la normativa básica estatal en el plazo máximo de un año desde la entrada
en vigor de este decreto. La aprobación de dicha ordenanza deberá ser comunicada a la
consellería competente en materia de ambiente.”
A este respecto, se debe hacer mención a la Orden del 26 de noviembre de 2018, que aprueba la
propuesta de Ordenanza de protección contra la contaminación acústica de Galicia, que entró en
vigor el 3 de enero de 2019. La Consellería de Medio Ambiente, Territorio y Vivienda elaboró
193560
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
80
esta propuesta de ordenanza ante las dificultades que pudieran tener algunos ayuntamientos
para aprobar sus propias ordenanzas. Tiene carácter orientativo de manera que para su
aplicación cada Ayuntamiento deberá adaptarla a sus características y necesidades, debiendo
seguir la tramitación administrativa correspondiente para aprobar la ordenanza.
B. EJERCICIO DE COMPETENCIAS Y ACTUACIONES DESARROLLADAS
De acuerdo con el artículo 4 de la Ley 37/2003, del ruido, las competencias que les corresponden
a los ayuntamientos siempre que el ámbito territorial del mapa de ruido no exceda del término
municipal son:
a) La elaboración, aprobación y revisión de los mapas de ruido y la correspondiente información
al público.
b) La delimitación de las zonas de servidumbre acústica y las limitaciones derivadas de dicha
servidumbre.
c) la delimitación del área o áreas acústicas integradas dentro del ámbito territorial de un mapa
de ruido.
d) La suspensión provisional de los objetivos de calidad acústica aplicables en un área acústica.
e) La elaboración, aprobación y revisión del plan de acción en materia de contaminación acústica
correspondiente a cada mapa de ruido y la correspondiente información al público.
f) La ejecución de las medidas previstas en el plan.
g) La declaración de un área acústica como zona de protección acústica especial, así como la
elaboración, aprobación y ejecución del correspondiente plan zonal específico.
h) La declaración de un área acústica como zona de situación acústica especial, así como la
adopción y ejecución de las correspondientes medidas correctoras específicas.
i) La delimitación de las zonas tranquilas en aglomeraciones y zonas tranquilas en campo abierto.
Para comprobar el ejercicio de estas competencias se pidió a los ayuntamientos información
sobre:
- Existencia de normativa municipal y aspectos regulados por la misma. A Coruña informo que
cuenta con una ordenanza de protección contra la contaminación acústica aprobada en el
año 2014. También cuentan con ordenanza los Ayuntamientos de Lugo, Pontevedra (2000),
Sanxenxo (2017) y Vigo (2008).
193561
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
81
- Zonificación de su territorio en áreas acústicas: Los ayuntamientos de A Coruña y Lugo
realizaron esta actuación.
- Elaboración de mapas de ruido donde se represente la exposición al ruido ambiental: A
Coruña y Vigo son los únicos ayuntamientos que elaboraron mapas de ruido.
- Existencia de Planes de acción en materia de contaminación acústica. A Coruña aprobó en
2018 el mapa de ruido del Ayuntamiento y actualizó el plan de acción de ruido. El
Ayuntamiento de Vigo, por su parte, aprobó en 2008 una declaración de zonas acústicamente
saturadas con un protocolo de actuaciones.
- Delimitación de zonas de servidumbre acústica en las que los valores de inmisión podrán
superar los objetivos de calidad acústica aplicables: ningún ayuntamiento llevó a cabo esta
delimitación en su territorio.
En el siguiente cuadro se muestra un resumen de las respuestas obtenidas:
Cuadro 40: Ejercicio competencias en relación con la contaminación acústica
Ayuntamiento Población Normativa
propia Zonificación
acústica Mapas de ruido
Nº mapas de ruido
Planes de acción
URL Plan de acción
Zonas de servidumbre
acústica
Ames 30.835 No No No No No No No
Arteixo 31.534 No No No No No No No
A Coruña 244.099 Si Si Si mediante mapas de ruido
1 Si Si No
As Pontes de García Rodríguez
10.324 No No No No No No No
Lugo 97.995 Si Si No No No No No
Baiona 12.169 No No No No No No No
Pontevedra 82.671 Si No No No No No No
Sanxenxo 17.241 Si No No No No No No
Vigo 292.986 Si No Si mediante mapas de ruido
1 Si Si No
Vilagarcía de Arousa
37.479 No No No No No No No
Se solicitaron, así mismo, datos sobre la existencia de sistemas de control del cumplimiento de
los objetivos de calidad acústica aplicables a los distintos tipos de áreas acústicas de acuerdo con
lo regulado en el Real Decreto 1367/2007, que desarrolla la Ley del ruido en lo referente a
zonificación acústica, objetivos de calidad y emisiones acústicas. Sólo los Ayuntamientos de A
Coruña y Pontevedra manifestaron contar con estaciones de medición, tal como se muestra en el
siguiente cuadro:
193562
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
82
Cuadro 41: Sistemas de medición de niveles acústicos
Ayuntamiento Estaciones de medición acústica Criterios de distribución
de las estaciones Periodicidad de las mediciones
Incumplimiento de objetivos
Existencia Fijas Móviles Existencia Protocolos Actuaciones
Ames No 0 0 Sin datos Sin datos No No No
Arteixo No 0 0 Sin datos Sin datos No No No
A Coruña Si 7 0 Por tipologías de usos del suelo
Diaria Si Si Si
As Pontes de García Rodríguez
No 0 0 Sin datos Sin datos No No No
Lugo No 0 0 Sin datos Sin datos No No No
Baiona No 0 0 Sin datos Sin datos No No No
Pontevedra Si 2 3
Locales e instalaciones denunciadas por ruidos y locales objeto de inspección y verificación. Las fijas son de la Xunta de Galicia.
En caso de denuncia o necesidad de verificación del cumplimiento de normativa acústica.
Si No Si
Sanxenxo No 0 0 Sin datos Sin datos No No No
Vigo No 0 0 Sin datos Sin datos No No No Vilagarcía de Arousa
No 0 0 Sin datos Sin datos No No No
Además sólo el Ayuntamiento de A Coruña informo que cuenta con un sistema automatizado
para el registro de las mediciones. Tanto en A Coruña como en Pontevedra se dieron casos de
incumplimiento de los objetivos de calidad acústica que dieron lugar a actuaciones
sancionadoras y de toma de medidas de prevención.
Por otra parte, se solicitó información sobre la existencia en los ayuntamientos de alguna zona
de especial protección acústica, contestando sólo afirmativamente el Ayuntamiento de Vigo que
en el año 2008 hizo una declaración de zonas acústicamente saturadas en aquellas zonas del
municipio en las que se producen niveles sonoros elevados por la existencia de numerosas
actividades de ocio, por la actividad de las personas que las utilizan o por el tráfico.
Se comprobó si los ayuntamientos realizaron actuaciones para la mejora de la calidad acústica de
las instalaciones municipales, de la propia actividad (maquinaria de obras públicas, servicio
público de transporte, vehículos flota municipal, servicio de limpieza, fiestas), así como se
llevaron a cabo actuaciones para la mejora general de la calidad acústica en el Ayuntamiento; el
resultado fue el siguiente:
193563
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
83
Cuadro 42: Actuaciones para la mejora de la calidad acústica
Ayuntamiento
Actuaciones mejora de la calidad acústica de las instalaciones municipales Actuaciones mejora de la propia actividad municipal
Actuaciones mejora
general en el
municipio
Canales comunicación
con los vecinos
Realización actuación
Medición entorno edificios
Aislamiento ruidos
exteriores
Medición interior edificios
Aislamiento interno
Aislamiento emisiones exterior
Normas internas
Ames No No No No No No No No No No
Arteixo No No No No No No No No No No
A Coruña No No No No No No No Si Si Si
As Pontes de García Rodríguez
No No No No No No No No No No
Lugo No No No No No No No Si Si Si
Baiona No No No No No No No No No No
Pontevedra Si No No Si Si No No Si Si Si
Sanxenxo No No No No No No No No No No
Vigo No No No No No No No No Si Si
Vilagarcía de Arousa
No No No No No No No No Si No
Se comprueba que sólo el Ayuntamiento de Pontevedra llevó a cabo algún tipo de actuaciones
para la mejora de la calidad acústica en los inmuebles en uso por el Ayuntamiento. Únicamente
A Coruña, Lugo y Pontevedra llevaron a cabo actuaciones para la mejora de la calidad acústica
derivadas de la propia actividad municipal, tales como control del ruido de la maquinaria de
obras públicas, de los vehículos de la flota municipal, del servicio público de transporte, del
servicio de limpieza y también medidas de control del ruido generado por la realización de
eventos.
Los 3 ayuntamientos mencionados y el de Vigo realizan controles sobre el ruido del ocio nocturno
y, junto con Vilagarcía, realizaron actividades de fomento de la movilidad sostenible.
En cuanto a las actuaciones de control e inspección en materia de contaminación acústica se
preguntó si, en el período 1 de enero de 2017 a 31 de mayo de 2018, se realizaron tareas de
vigilancia e inspección, con indicación en su caso dos motivos por lo que no se llevaron a cabo,
resultando que los ayuntamientos de Ames, Arteixo, As Pontes y Vilagarcía no realizaron este
tipo de actuaciones. En Ames y Arteixo no se tiene en cuenta el cumplimiento de la normativa de
prevención de la contaminación acústica en la concesión de licencias de actividades.
193564
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
84
Cuadro 43: Actuaciones de vigilancia e inspección contaminación acústica
Ayuntamiento Realización actuaciones
Causas de no
inspección
Descripción actuaciones
Realización por
funcionarios
Intervención de otras
entidades
Comprobación con las
licencias de actividades
Denegación de licencia
Realización inspecciones posteriores
Ames No No hubo necesidad en esas fechas
Sin datos Sin datos Sin datos No Sin datos Sin datos
Arteixo No No hay ordenanza reguladora
Sin datos Sin datos Sin datos No Sin datos Sin datos
A Coruña Si Sin datos Actividades domésticas y actividades económicas
Si No Si No No
As Pontes de García Rodríguez
No No recibirse denuncias
Sin datos Sin datos Sin datos Si No No
Lugo Si Sin datos
Se realizan por denuncia mediciones de ruido en locales de ocio nocturno así como inspecciones. Además en los eventos en el exterior, se someten a estudio previo y en su caso control de medidas (en este caso por denuncia).
Si Si Si Si Si
Baiona Si Sin datos
Control por la policía con sonómetro si hay llamadas y quejas de vecinos/as.
Si No Si Si Si
Pontevedra Si Sin datos
Informe y verificación de licencias de obras y actividades, comunicaciones previas y declaraciones responsables. Control, inspección de oficio y a instancia de parte mediante denuncia en materia acústica. Precintos de equipos musicales por la policía local en verificaciones nocturnas. Desprecintas para retirada de equipos no autorizados. Mediciones acústicas. Ceses actividad musical. Precintos y clausuras de locales por infracción de normativa acústica. Ceses de actividad con reposición de legalidad.
Si Si Si Si Si
Sanxenxo Si Sin datos Comprobación de denuncia
Si Si Si No No
Vigo Si Sin datos Policía Local, inspectores de Medio Ambiente
Si No Si Si Si
Vilagarcía de Arousa
No No constan datos
Sin datos Sin datos Sin datos Si No Si
193565
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
85
Los expedientes iniciados en el ámbito temporal de la fiscalización y su resultado se exponer en
el siguiente cuadro, en el que se puede apreciar que el número de expedientes resueltos es muy
inferior al de expedientes iniciados:
Cuadro 44: Expedientes de inspección contaminación acústica
Ayuntamiento Expedientes iniciados por
denuncias
Expedientes iniciados de
oficio Expedientes resueltos
Sanciones impuestas
Número Importe
Ames 0 0 0 0 0,00
Arteixo 0 0 0 0 0,00
A Coruña 88 88 45 4 550.000,00
As Pontes de García Rodríguez
0 0 0 0 0,00
Lugo 14 14 0 0 0,00
Baiona 1 0 1 0 0,00
Pontevedra 28 8 9 1 300,52
Sanxenxo 1 0 1 1 2.000,00
Vigo 45 0 12 18 35.876,70
Vilagarcía de Arousa 0 0 0 0 0,00
En el siguiente cuadro se exponen los datos relativos a los ingresos y gastos declarados en la
materia de contaminación acústica:
Cuadro 45: Ingresos y gastos en materia de contaminación acústica
Ayuntamiento
Ingresos en la materia Gastos en la materia
Recepción ingresos
Regulación de tasas
Tipo de ingreso
Derechos reconocidos
Programa 1721
Obligac. reconocidas
Indicadores presupuestarios
Otros programas
Subvenciones concedidas
Objeto
Ames No No Sin datos 0,00 No 0,00 No No No Sin datos
Arteixo No No Sin datos 0,00 No 0,00 No Si No Sin datos
A Coruña No No Sin datos 0,00 No 0,00 No No No Sin datos
As Pontes de García Rodríguez
No No Sin datos 0,00 No 0,00 No No No Sin datos
Lugo Si No Sanciones 0,00 No 0,00 No Si No Sin datos
Baiona No No Sin datos 0,00 No 0,00 No No No Sin datos
Pontevedra No No Sin datos 0,00 No 0,00 No Si Si Transporte público
Sanxenxo No No Sin datos 0,00 No 0,00 No No No Sin datos
Vigo Si No Sanciones 35.876,70 Si 38.254,57 Si No No Sin datos
Vilagarcía de Arousa
No No Sin datos 0,00 No 0,00 No No No Sin datos
193566
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
86
Se ve que sólo el Ayuntamiento de Vigo emplea el programa presupuestario 1721-Protección
contra la contaminación acústica, luminosa y atmosférica en las zonas urbanas y tiene
establecidos indicadores presupuestarios en relación con la contaminación acústica.
IV.2.4 ACTUACIONES ESPECÍFICAS LLEVADAS A CABO POR LOS AYUNTAMIENTOS EN RELACIÓN CON LA GESTIÓN DE RESIDUOS
A. MARCO NORMATIVO
La legislación estatal básica se encuentra en la Ley 22/2011, del 28 de julio, de residuos y suelos
contaminados, que transpone la Directiva 2008/98/CE del Parlamento Europeo y del Consello,
del 19 de noviembre de 2008, sobre los residuos. El objeto de la Ley es establecer el régimen
jurídico de la producción y gestión de residuos, así como establecer medidas para prevenir su
generación y para evitar o reducir los impactos adversos sobre la salud y el medio ambiente
asociados a la generación y gestión de los mismos. Igualmente la Ley también tiene por objeto
regular el régimen jurídico de los suelos contaminados.
En el artículo 12 se regula la distribución de competencias administrativas, estableciendo en su
apartado 5 que corresponde a las entidades locales:
a) Como servicio obligatorio, la recogida, el transporte y el tratamiento de los residuos
domésticos generados en los hogares, comercios y servicios en la forma en que establezcan sus
respectivas ordenanzas en el marco jurídico de lo establecido en esta Ley, de las que en su caso
dicten las Comunidades Autónomas y de la normativa sectorial en materia de responsabilidad
ampliada del productor. La prestación de este servicio corresponde a los municipios que podrán
llevarla a cabo de forma independiente o asociada.
b) El ejercicio de la potestad de vigilancia e inspección, y la potestad sancionadora en el ámbito
de sus competencias.
Además, las entidades locales podrán:
1.º Elaborar programas de prevención y de gestión de los residuos de su competencia.
2.º Gestionar los residuos comerciales no peligrosos y los residuos domésticos generados en las
industrias en los términos que establezcan sus respectivas ordenanzas, sin prejuicio de que los
productores de estos residuos puedan gestionarlos por si mismos en los términos previstos en el
artículo 17.3. Cuando la entidad local establezca su propio sistema de gestión podrá imponer, de
manera motivada y basándose en criterios de mayor eficiencia y eficacia en la gestión de los
193567
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
87
residuos, la incorporación obligatoria de los productores de residuos ha dicho sistema en
determinados supuestos.
3.º A través de sus ordenanzas, obligar al productor o a otro poseedor de residuos peligrosos
domésticos o de residuos con características que dificulten su gestión a que adopten medidas
para eliminar o reducir dichas características o a que los depositen en la forma y lugar
adecuados.
4.º Realizar sus actividades de gestión de residuos directamente o mediante cualquier otra forma
de gestión prevista en la legislación sobre régimen local. Estas actividades podrán llevar a cabo
por cada entidad local de forma independiente o mediante asociación de varias Entidades
Locales.
La Ley 22/2011 también dispone que las entidades locales en el marco de sus competencias,
podrán elaborar programas de gestión de residuos de conformidad y en coordinación con el Plan
Nacional marco y con los planes autonómicos de gestión de residuos. Las entidades locales
podrán elaborar estos programas individualmente o agrupadas.
La disposición transitoria segunda da un plazo de dos años desde la entrada en vigor de la Ley
para que las entidades locales aprueben las mencionadas ordenanzas.
En el ámbito de la Comunidad Autónoma la regulación de la materia se recoge
fundamentalmente en la Ley 10/2008, del 3 de noviembre, de residuos de Galicia. Su artículo 5
enumera las competencias que corresponden a los municipios:
a) Prestar, por si solos o asociados, los servicios derivados de la gestión de los residuos urbanos o
municipales en la forma que se establezca en sus respectivas ordenanzas y, en su caso, planes de
gestión de residuos.
Los municipios gestionarán los servicios públicos de recogida, transporte, valorización y
eliminación de residuos urbanos o municipales de forma directa o indirecta.
b) Implantar sistemas de recogida selectiva de residuos urbanos o municipales que posibiliten su
reciclaje y otras formas de valorización.
c) Llegar a acuerdos con quien produzca residuos comerciales para la consecución de su correcta
gestión.
d) Elaborar los planes de gestión de residuos urbanos, de acuerdo con lo que, en su caso, se
establezca en la presente Ley e en los planes de residuos de la Comunidad Autónoma de Galicia.
193568
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
88
e) Gestionar adecuadamente los residuos urbanos o municipales abandonados en vías o espacios
públicos de titularidad municipal.
f) Vigilar, inspeccionar y sancionar en el ámbito de sus competencias.
g) Ejercer las competencias que, en su caso, les sean atribuidas con carácter temporal o
permanente por las administraciones competentes, mediante acuerdos o cualquier otro
instrumento administrativo.
Dicho ejercicio se podrá llevar a cabo directamente o mediante la constitución y participación en
entes supramunicipales o de otra índole de entre los previstos en el ordenamiento jurídico.
La Comunidad Autónoma aprobó en 2011 el Plan de Gestión de Residuos Urbanos de Galicia
2010-2020 (PGRUG), que establece las bases para impulsar la gestión de residuos domésticos en
Galicia hacia un escenario más sostenible. Este Plan fue actualizado en 2016 para adaptarlo a la
Ley 22/2011 y al Plan Estatal Marco de Residuos 2016-2022 (PEMAR).
De acuerdo con los datos de la actualización del PGRUG de 2014 en Galicia conviven tres
modelos de gestión de residuos municipales:
Cuadro 46: Modelos de gestión de residuos en Galicia
Entidad Gestora Modelo de gestión
Situación De
la planta de
tratamiento
Ayuntamientos
adheridos
Población
incorporada
2013
Tm de
residuos
gestionados
2013
Sociedad Gallega de
Medio Ambiente
Recogida diferenciada de la fracción Resto y los envases.
Valorización energética de la fracción resto. Recogida
selectiva de papel y vidrio. No separación de fracción
orgánica.
CERCEDA 295 (94,3%) 2.282.553
(82,5%)
874.211
(82,3%)
Ayuntamiento de A
Coruña y Consorcio
de As Mariñas
Recogida diferenciada de la fracción inorgánica (incluye los
envases) y la fracción orgánica. Selección FIRM y
metanización de la fracción orgánica. Recogida selectiva de
papel y vidrio
NOSTIÁN 9 (2,9%) 396.782
(14,3%)
156.013
(14,6%)
Mancomunidad de
Ayuntamientos
Serra do Barbanza
Recogida diferenciada de la fracción inorgánica (incluye los
envases) y la fracción orgánica. Selección FIRM y
compostaje de la fracción orgánica. Recogida selectiva de
papel y vidrio
LOUSAME 9 (2,9%) 86.605
(3,1%)
31.671
(2,9%)
TOTAL 313 2.765.940 1.061.896
193569
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
89
Gráfico 4: Mapa representativo de los modelos de gestión de residuos en Galicia
B. EJERCICIO DE COMPETENCIAS Y ACTUACIONES DESARROLLADAS
Se solicitó a los ayuntamientos información sobre la aprobación de normativa propia relativa a la
gestión de residuos resultando que en, únicamente, 5 de los 10 ayuntamientos de la muestra
existe una regulación que desarrolla a nivel municipal las competencias que les atribuye a los
ayuntamientos la legislación en esta materia. Sólo Arteixo tiene elaborado el programa de
gestión de residuos previsto por la Ley 22/2011 y por la Ley de residuos de Galicia.
Deberá tenerse en cuenta que la Federación Española de Municipios y Provincias, en
colaboración con Ecoembes, tiene publicada una Ordenanza tipo y un Pliego de prescripciones
técnicas sobre la gestión de residuos de competencia local para que sirvan de modelo y guía a las
entidades locales a la hora de adaptar sus ordenanzas o en el momento de adjudicar nuevos
contratos de gestión de estos residuos.
Así mismo, se solicitaron datos sobre la prestación del servicio de recogida y transporte de
residuos y recogida selectiva, observándose que todos los ayuntamientos tienen implantada la
193570
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
90
recogida selectiva de residuos y que la mayoría gestiona el servicio de forma indirecta, sólo el
Ayuntamiento de Baiona presta el servicio con personal propio.
Únicamente el Ayuntamiento de Sanxenxo informa cumplir con lo dispuesto en el artículo 10 de
la Ley 22/2011 en relación a la elaboración y publicación de un informe anual sobre la situación
de la producción y gestión de los residuos, sin embargo sólo se remitieron dos cuadros con el
resumen del volumen recogido en los años 2017 y 2018 que, por lo demás, no fueron
publicados.
El artículo 14.3 de la Ley 22/2011 prevé la posibilidad de que los ayuntamientos elaboren
programas de gestión de residuos dentro del plan nacional marco y del plan autonómico de
gestión de residuos, siendo Arteixo el único Ayuntamiento que desarrolla esta potestad.
Las contestaciones se muestran en el siguiente cuadro
Cuadro 47: Prestación del servicio
Ayuntamiento Normativa
propia
Modo prestación del servicio Recogida selectiva
de residuos
Elaboración de un Programa de gestión
Motivos de la no programación Recogida de residuos Transporte de residuos
Ames No
Mediante empresa concesionaria del servicio, a través de la Mancomunidad
A través de una Mancomunidad
Si No
La recogida se realiza a través de la Mancomunidad de ayuntamientos de Serra do Barbanza, que tiene su propio plan
Arteixo Si Consorcio Consorcio Si Si Sin datos
A Coruña Si Contratación externa Contratación externa Si No No se disponen
As Pontes de García Rodríguez
No
Licitación y adjudicación del contrato del servicio de recogida de residuos sólidos urbanos y su transporte a planta de transferencia
Licitación y adjudicación del contrato del servicio de recogida de residuos sólidos urbanos y su transporte a planta de transferencia
Si No No se consideró necesario
Lugo No Concesión de servicios Concesión de servicios Si No No inició el expediente
Baiona No
Recogida de RSU por operarios municipales. Recogida de enseres, gestión del punto limpio y gestión del contenedor amarillo, azul y vidrio por medio de una empresa
El transporte de los residuos se hace mediante camiones municipales y otros residuos mediante contrataciones. Los residuos domésticos se llevan a Porriño a la planta de SOGAMA.
Si No En fase de elaboración.
Pontevedra Si Mediante contrato con empresa concesionaria.
Mediante contrato con empresa concesionaria.
Si No
Por la adhesión al Plan Revitaliza de la Diputación. Además de tener iniciado un Plan de compostaje y estar en marcha el cambio de sistema para disminución de residuos en origen, reciclaje mediante compostaje de los residuos orgánicos y aumento de la recogida selectiva
193571
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
91
Ayuntamiento Normativa
propia
Modo prestación del servicio Recogida selectiva
de residuos
Elaboración de un Programa de gestión
Motivos de la no programación Recogida de residuos Transporte de residuos
Sanxenxo Si Mediante contrato con empresa concesionaria
Mediante contrato con empresa concesionaria.
Si No
El Programa de Gestión de Residuos, de residuos que sigue el Ayuntamiento de Sanxenxo es el pliego técnico utilizado para la contratación del actual servicio.
Vigo Si A través de una empresa concesionaria
A través de una empresa concesionaria
Si No Está en fase de redacción
Vilagarcía de Arousa
No Adhesión al modelo de gestión de Sogama.
A través de empresas concesionarias; 1).- Cespa en el caso de la fracción resto 2).- Coregal en el caso da fracción de envases ligeros y papel y cartón y 3).- Ascan en el caso del vidrio
Si No Carecer de personal técnico
A continuación se indican los datos suministrados relativos a la recogida selectiva de residuos
domésticos en los ayuntamientos en el año 2017, con exclusión de los procedentes de limpieza
de vías públicas, zonas verdes, áreas recreativas y playas, los animales domésticos muertos y los
vehículos abandonados:
Cuadro 48: Toneladas de recogida selectiva de residuos domésticos
Ayuntamiento Total
recogido
Número de toneladas recogidas por fracción
Papel-Cartón
Vidrio Otros
envases Bio-
residuos Aparatos eléctricos
Pilas Textil Muebles Escombro
obras Aceite Otros
Ames 9.649,36 495,14 399,54 5.431,04 3.249,10 0,02 0,17 0,07 73,18 0,26 0,84 0,00
Arteixo 14.000,00 1.960,00 700,00 1.540,00 5.600,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4.200,00
A Coruña 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 As Pontes de García Rodríguez
1.486,41 218,00 91,00 186,00 0,00 25,00 0,01 0,00 40,00 1,40 0,00 925,00
Lugo 3.141,82 1.268,00 889,00 966,00 0,00 0,00 0,62 0,00 0,00 18,20 0,00 0,00
Baiona 1.303,14 31,52 308,60 114,05 0,00 11,99 1,10 0,00 150,90 300,30 300,00 84,68
Pontevedra 59.301,85 786,11 842,33 665,08 56.549,00 58,99 1,78 2,50 148,32 216,00 0,60 31,14
Sanxenxo 1.403,07 420,00 555,00 243,00 13,92 3,18 0,04 41,00 113,91 13,02 0,00 0,00
Vigo 43.344,06 3.265,62 3.106,73 2.543,52 0,00 50,49 23,70 0,00 2.464,40 134,60 31.755,0
0 0,00
Vilagarcía de Arousa
19.533,04 542,58 552,84 614,58 0,00 39,97 0,00 80,07 0,00 0,00 17.703,00
0,00
El Ayuntamiento de A Coruña no suministró datos. Los Ayuntamientos de Ames, Arteixo,
Pontevedra y Sanxenxo fueron los únicos que realizaron una recogida separada de biorresiduos
susceptibles de compostaje.
193572
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
92
En el siguiente cuadro se indican las diferentes formas de prestación del servicio de recogida
selectiva de residuos según el tipo de material de que se trate:
Cuadro 49: Forma de prestación del servicio de recogida selectiva
Ayuntamiento
Forma de prestación del servicio de recogida y tratamiento
Papel-Cartón
Vidrio Otros
envases Bio-
residuos Aparatos eléctricos
Pilas Textil Muebles Escombro
obras Aceite
Ames 5 5 5 5 6 5 6 5 6 6
Arteixo 4 4 2 4 0 0 0 0 0 0
A Coruña 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
As Pontes de García Rodríguez
2 2 2 0 3 2 0 2 3 0
Lugo 2 2 2 0 0 2 0 0 3 0
Baiona 2 6 2 0 3 6 0 2 3 2
Pontevedra 2 2 2 1 3 3 3 3 3 2
Sanxenxo 2 2 2 3 1 2 2 3 1 0
Vigo 3 3 3 0 3 3 0 3 3 2
Vilagarcía de Arousa 2 6 2 0 6 0 2 0 0 2
Las formas empleadas fueron: 0. No aporta información o no presta el servicio. 1. Directa. Sin personificación. 2. Indirecta. Convenio. 3. Indirecta. Concesión. 4. Consorcio adherido al convenio.5. Mancomunidad adherida al convenio. 6. Otras.
La forma de prestación más empleada fue la gestión indirecta, bien a través de la adhesión al
convenio marco firmado por la Xunta de Galicia y las entidades gestoras de los sistemas
integrados de gestión autorizadas o bien firmando directamente el convenio con estas entidades.
La Ley 22/2011, de residuos y suelos contaminados dedica el título IV a la “Responsabilidad del
productor del producto” donde se define, en aplicación del principio de “quien contamina
paga”, la obligación de las empresas de gestionar los residuos que generen los productos que
comercializan, pudiendo dar cumplimiento de dos maneras:
1. De manera individual montando un sistema propio de gestión de sus propios residuos.
2. De manera colectiva adhiriéndose a un sistema integrado de gestión (SIG).
La segunda opción es la práctica más habitual para casi todos los flujos de residuos obligados
por la legislación. Estos sistemas están gestionados por entidades sin ánimo de lucro que pueden
adoptar diferentes formas jurídicas. Las empresas que deciden cumplir sus obligaciones legales a
través de estos deben colaborar en la financiación para el funcionamiento de este sistema.
Los SIG organizan, diseñan y gestionan los sistemas de recogida de residuos específicos para su
posterior tratamiento y valorización del modo mostrado en el siguiente esquema:
193573
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
93
Gráfico 5: Ciclo de funcionamiento de los SIG
Fuente: Sistema de información de residuos de Galicia
Los SIG creados en virtud de las legislaciones específicas actuales para cada flujo de residuos y actualmente autorizados en Galicia son los que se indican a continuación:
Sistema integrado de gestión de envases y residuos de envases: Ecoembalajes España, SA (ECOEMBES).
Sistema integrado de gestión de envases y residuos de envases de vidrio: Sociedad Ecológica para el reciclado de los envases de vidrio (ECOVIDRIO).
Sistema integrado de gestión de residuos de pilas y acumuladores: Fundación para la Gestión Medioambiental de Pilas (ECOPILAS), European Recycling Platform (ERP) y Fundación ECOLEC.
Sistema integrado de gestión de envases y residuos de envases de medicamentos y medicamentos caducados: SIGRE Medicamento y Medio Ambiente.
Sistema integrado de gestión de aceites industriales: Sistema Integrado de Gestión de Aceites Usados, S.L. (SIGAUS) y Sistema Integrado de Gestión Productores Independientes (SIGPI).
Sistema integrado de gestión de envases y residuos de envases de fitosanitarios: Sigfito Agroenvases, S.L.
193574
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
94
Sistema integrado de gestión de residuos de aparatos eléctricos y electrónicos: en la actualidad hay 9 fundaciones o asociaciones autorizadas en Galicia.
Sistema integrado de gestión de neumáticos fuera de uso: Signus Ecovalor, S.L y Tratamiento Neumáticos Usados, S.L. (TNU).
En el siguiente cuadro se muestra en qué grado las entidades locales cumplen con el mandato de
la Ley 22/2011 de habilitar espacios, establecer instrumentos o medidas para la recogida
separada de residuos domésticos y, en su caso, comerciales a los que es preciso dar una gestión
diferenciada bien por su peligro, para facilitar su reciclaje o para preparar los residuos para su
reutilización.
Cuadro 50: Puntos limpios fijos (F) y móviles (M)
Ayuntamiento
Pilas y acumuladores
Aparatos eléctricos y electrónicos
Aceites usados Muebles Textiles Otros residuos
F M F M F M F M F M F M
Ames Sin datos Sin datos Sin
datos Sin
datos Sin datos Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos Sin datos
Arteixo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
A Coruña Sin datos Sin datos Sin
datos Sin
datos Sin datos Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos Sin datos
As Pontes de García Rodríguez
Sin datos Sin datos Sin
datos Sin
datos Sin datos Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos
Sin datos Sin datos
Lugo 1 0 1 0 6 0 1 0 1 0 1 0
Baiona 1 1 1 0 1 0 1 0 0 0 1 0
Pontevedra 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
Sanxenxo 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
Vigo 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
Vilagarcía de Arousa 1 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
Se puede apreciar que prácticamente todos los ayuntamientos disponen de un punto limpio fijo
para la recogida de todos los tipos de residuos. Ames, A Coruña y As Pontes no aportaron
información.
En cuanto al control al que están sujetas las entidades y empresas que lleven a cabo operaciones
de tratamiento de residuos, se preguntó si, en el período 1 de enero de 2017 a 31 de mayo de
2018, los ayuntamientos realizaron tareas de vigilancia e inspección de la recogida y transporte
cubriendo el origen, la cantidad y el destino de los residuos, con indicación en su caso de los
motivos por el que no se llevaron a cabo. Todos los ayuntamientos realizaron esta vigilancia
excepto Arteixo, que indica que la gestión correspondía al consorcio, y Vilagarcía, que manifiesta
no disponer de personal.
193575
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
95
Sólo el Ayuntamiento de A Coruña informó tener incoado expedientes sancionadores por la
infracción de las ordenanzas locales en materia de gestión de residuos, con un total de 198
expedientes incoados y 189 sanciones impuestas, con una recaudación de 14.289,24 euros;
estas tareas de inspección fueron realizadas por personal funcionario.
Se pidió también datos sobre la realización de actuaciones de difusión, de información y
sensibilización entre la ciudadanía y el personal de la entidad para fomentar la prevención en la
generación de residuos e incrementar la separación de origen, resultando que 9 ayuntamientos
no llevaron a cabo ninguna actuación entre su personal y sólo 6 lo hicieron hacia la ciudadanía,
tal y como se expone a continuación:
Cuadro 51: Actuaciones de difusión y de inspección
Ayuntamiento
Realización de actuaciones de difusión
Realización de actuaciones
de inspección
Realización por
funcionarios
Expedientes sancionadores
Intervención de otras
entidades
Control sobre los contenedores
Ciudadanía Personal
Ames No No Si Si No No Si
Arteixo No No No No
A Coruña Si No Si Si Si No Si
As Pontes de García Rodríguez
Si No Si Si No Si Si
Lugo No No Si Si No No Si
Baiona Si Si Si Si No No Si
Pontevedra Si No Si Si No Si Si
Sanxenxo Si No Si Si No No No
Vigo Si No Si Si No No Si
Vilagarcía de Arousa No No No No
De acuerdo con la normativa presupuestaria de las entidades locales los gastos efectuados por
estas en la recogida selectiva de residuos, su gestión y tratamiento, se encuentran integrados en
el grupo de programa “162. Recogida, gestión y tratamiento de residuos, incluido en el área de
Gasto 1 “Servicios Públicos Básicos”. A la vez este grupo de programa está compuesto por tres
programas, el 1621 que recoge los gastos derivados de la recogida de residuos, el 1622 que
incluye los gastos incurridos en su gestión y el 1623 que recoge los derivados del tratamiento de
los mimos. En el siguiente cuadro se exponen los datos relativos a los ingresos y gastos
declarados en la materia de gestión de residuos:
193576
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
96
Cuadro 52: Ingresos y gastos en materia de gestión de residuos
Ayuntamiento
Ingresos en la materia Obligaciones reconocidas Indicadores presupuestarios
Recepción ingresos
Tipo de ingreso Derechos
reconocidos Programa
1621 Programa
1622 Programa
1623 Otros progr.
Programa 1621
Programa 1622
Programa 1623
Ames No Sin datos 0 703.719,54 0,00 4.671.773,36 0 No No No
Arteixo No Sin datos 0 48.915,20 0,00 0,00 0 No No No
A Coruña No Sin datos 0 12.438.234,55 7.715.340,67 7.715.340,67 0 No No No
As Pontes de García Rodríguez
No Sin datos 0 178.392,69 255.473,67 0,00 0 No No No
Lugo No Sin datos 0 0,00 0,00 2.826.271,18 0 No No No
Baiona Si Tasas por prestación de servicios
693.557,80 888.403,61 0,00 391.334,94 0 No No No
Pontevedra No 5.658.780,42 33.786,99 2.255.587,49 82,28 No No No
Sanxenxo Si Tasas por prestación de servicios
1.820.542,19 698.864,75 0,00 804.436,17 No No No
Vigo Si
Compensaciones previstas en sistemas integrados de gestión de residuos, a abonar por el gestor (concepto 399)
1.406.503,41
12.562.777,91 8.970.167,53 0,00 0 Si Si No Tasas por prestación de servicios (concepto 302)
5.091.858,37
Tasas por prestación de servicios (concepto 302)
11.620.718,68
Vilagarcía de Arousa
No 4.133.669,18 0,00 0,00 0 No No No
Todos los ayuntamientos emplean cuentas del grupo de programas 162 para registrar este tipo
de gastos, incluido Vilagarcía que, aunque no aportó expresamente datos a la fiscalización, sí
constan en la cuenta rendida del ejercicio 2017. Por otro lado, el Ayuntamiento de Vigo informa
que cuenta con indicadores presupuestarios referidos al ratio de ejecución presupuestaria.
En algún caso parece que los datos suministrados no fuesen muy fiables si los comparamos con
los obtenidos de la cuenta general del ejercicio 2017 que se muestran en el siguiente cuadro y
gráfico, donde se hace una comparativa de las obligaciones reconocidas netas por habitante:
Cuadro 53: Gasto público por habitante
Ayuntamiento Obligaciones reconocidas
netas Habitantes Gasto público/habitante
Arteixo 48.915,20 31.534 1,55
Ames 1.165.492,90 30.835 37,80
As Pontes de García Rodríguez 433.866,36 10.324 42,03
Vigo 21.532.945,44 292.986 73,49
193577
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
97
Ayuntamiento Obligaciones reconocidas
netas Habitantes Gasto público/habitante
A Coruña 21.118.615,34 244.099 86,52
Sanxenxo 1.554.003,13 17.241 90,13
Lugo 9.277.001,56 97.995 94,67
Pontevedra 7.948.154,90 82.671 96,14
Baiona 1.279.738,55 12.169 105,16
Vilagarcía de Arousa 4.133.669,18 37.479 110,29
En el siguiente gráfico se puede apreciar que 6 ayuntamientos superan la media nacional de los
79,89 euros por habitante y que Baiona y Vilagarcía superan los 100 euros de gasto. Llama la
atención, en sentido contrario, el Ayuntamiento de Arteixo donde el gasto por habitante no llega
a los 2 euros.
Gráfico 6: Gasto público por habitante
Sólo los ayuntamientos de Baiona, Sanxenxo y Vigo suministraron datos de los ingresos por la
tasa del servicio de recogida de residuos, por lo que se hizo una consulta de los datos de la
rendición de cuentas del ejercicio 2017 de los ayuntamientos de la muestra con el siguiente
resultado:
Cuadro 54: Derechos reconocidos netos en el concepto 302-Servicio de recogida de basura
Ayuntamiento Población DRN Concepto 302
Ames 30.835 1.230.165,09
Arteixo 31.534 0,00
A Coruña 244.099 10.221.815,91
193578
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
98
Ayuntamiento Población DRN Concepto 302
As Pontes de García Rodríguez 10.324 411.546,73
Lugo 97.995 8.538.560,18
Baiona 12.169 642.299,32
Pontevedra 82.671 6.314.626,52
Sanxenxo 17.241 1.820.542,19
Vigo 292.986 16.712.577,05
Vilagarcía de Arousa 37.479 2.857.754,38
En ningún caso se concedieron subvenciones relacionadas con actuaciones en materia de gestión
de residuos.
193579
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
99
ANEXOS
193580
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193581
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
101
Anexo I – Organización en materia de medio ambiente
Ayuntamiento Habitantes
2017
Existencia de un departamento con
competencia en medio ambiente
Dependencia orgánica de este departamento
Personal adscrito al departamento
Especialistas en medio ambiente
Nº Especialistas en medio ambiente
Ames 30.835 Si Medio ambiente y desarrollo sostenible
4 Si 2
Arteixo 31.534 Si Area de presidencia y planificación
12 Si 2
Betanzos 12.941 No No 0
Boiro 18.885 Si Concellería de medio ambiente, playas
1 Si 1
Cambre 24.348 No Si 1
Carballo 31.195 Si Medio ambiente 1 Si No informa
A Coruña 244.099 Si Concelleira de medio ambiente
43 Si 9
Culleredo 29.982 Si Alcaldía 9 No 0
Fene 13.110 No No 0
Ferrol 67.569 Si Área de servicios, sanidad, consumo, obras, bienestar animal y medio ambiente
3 Si 1
A Laracha 11.281 Si 1º teniente alcalde 1 No 0
Narón 39.280 Si Secretaría general y alcaldía, respectivamente
2 Si 1
Noia 14.295 No No 0
Oleiros 35.198 No No 0
Ordes 12.580 No No 0
As Pontes de García Rodríguez
10.324 No Si 1
Rianxo 11.188 No No 0
Ribeira 27.159 Si Secretaría 1 Si 1
Santiago de Compostela
96.456 Si Servicio de contratación, inspección y medio ambiente
6 Si 2
Teo 18.478 Si Alcaldía 1 Si 1
Lugo 97.995 Si Concellería de desarrollo sostenible y personal
6 Si 1
Monforte de Lemos
18.783 Si Concellería de medio ambiente
1 Si No informa
Sarria 13.359 No No 0
Vilalba 14.354 No No 0
Viveiro 15.550 No Si 1
Barbadás 10.791 No No 0
O Barco de Valdeorras
13.581 Si Área de urbanismo y servicios 1 Si 1
O Carballiño 13.854 Si Concellería de medio ambiente
1 No 0
193582
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
102
Ayuntamiento Habitantes
2017
Existencia de un departamento con
competencia en medio ambiente
Dependencia orgánica de este departamento
Personal adscrito al departamento
Especialistas en medio ambiente
Nº Especialistas en medio ambiente
Ourense 105.636 Si Dependencia da Concellería de medio ambiente
46 Si No informa
Verín 13.889 No No 0
Baiona 12.169 Si Funcionaria interina 1 Si No informa
Bueu 12.145 Si Urbanismo 4 No 0
Cambados 13.900 Si Concellería de medio ambiente
1 Si No informa
Cangas 26.490 Si
Alcaldía (dedicación exclusiva)-concelleira (sin dedicación exclusiva)-auxiliar administrativo (personal temporal-plan ayuntamientos diputación Pontevedra
2 No 0
A Estrada 20.700 No No 0
Gondomar 14.233 No No 0
O Grove 10.746 Si
Estamos sin rpt, y actualmente dependen directamente de la conc Concelleira de medio ambiente y del alcalde.
1 Si No informa
A Guarda 10.051 Si Concellería de medio ambiente
1 Si 1
Lalín 20.075 Si Concellería 2 Si 1
Marín 24.637 Si Alcaldía 1 No 0
Moaña 19.439 Si Concejal-delegado de urbanismo y medio ambiente
1 No 0
Mos 15.132 Si Secretaria 2 No 0
Nigrán 17.622 No No 0
Pontevedra 82.671 Si Alcaldía/director general de urbanismo y servicios generales
68 Si 3
O Porriño 19.600 No No 0
Poio 16.871 Si Oficina técnica/medio ambiente
1 Si 1
Ponteareas 22.893 No No 0
Redondela 29.392 Si Concejal de medio ambiente 9 No 0
Sanxenxo 17.241 Si Alcaldía 3 Si 1
Tomiño 13.585 No No 0
Tui 16.860 No No 0
Vigo 292.986 Si Área de medio ambiente y vida saludable
10 Si No informa
Vilagarcía de Arousa
37.479 Si Servicios técnicos 15 Si 1
193583
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
103
Anexo I. Cumplimiento Agenda 21
Ayuntamiento Habitantes Adhesión Agenda
21
Diagnóstico medioambiental
Plan de acción ambiental
Comisión de seguimiento
Sistema de indicadores
Declaración ambiental
Ames 30.835 Si Si Si Si Si No
Arteixo 31.534 Si Si Si No No No
Betanzos 12.941 No No No No No No
Boiro 18.885 Si Si Si No Si Si
Cambre 24.348 No No No No No No
Carballo 31.195 No No No No No No
A Coruña 244.099 Si Si No No Si No
Culleredo 29.982 No No No No No No
Fene 13.110 No No No No No No
Ferrol 67.569 Si Si Si No No Si
A Laracha 11.281 Si Si No No No No
Narón 39.280 No Si No No No No
Noia 14.295 No No No No No No
Oleiros 35.198 No No No No No No
Ordes 12.580 Si Si Si No No No
As Pontes de García Rodríguez 10.324
No No No No No No
Rianxo 11.188 Si No No No No No
Ribeira 27.159 No Si No No No No
Santiago de Compostela 96.456
Si No No No No No
Teo 18.478 No No No No No No
Lugo 97.995 No Si Si No No No
Monforte de Lemos 18.783
Si No No No No No
Sarria 13.359 No No No No No No
Vilalba 14.354 No No No No No No
Viveiro 15.550 Si Si Si No Si No
Barbadás 10.791 No No No No No No
O Barco de Valdeorras 13.581
Si Si Si Si Si No
O Carballiño 13.854 No No No No No No
Ourense 105.636 Si Si No No No No
Verín 13.889 No No No No No No
Baiona 12.169 No No No No No No
Bueu 12.145 No No No No No No
Cambados 13.900 No No No No No No
Cangas 26.490 No No No No No No
193584
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
104
Ayuntamiento Habitantes Adhesión Agenda
21
Diagnóstico medioambiental
Plan de acción ambiental
Comisión de seguimiento
Sistema de indicadores
Declaración ambiental
A Estrada 20.700 No No No No No No
Gondomar 14.233 No No No No No No
O Grove 10.746 No No No No No No
A Guarda 10.051 No No No No No No
Lalín 20.075 Si No No No No No
Marín 24.637 No Si No No No No
Moaña 19.439 No No No No No No
Mos 15.132 No No No No No No
Nigrán 17.622 No No No No No No
Pontevedra 82.671 Si Si Si No Si No
O Porriño 19.600 No No No No No No
Poio 16.871 No No No No No No
Ponteareas 22.893 No No No No No No
Redondela 29.392 Si Si No No No No
Sanxenxo 17.241 No No No No No No
Tomiño 13.585 No No No No No No
Tui 16.860 No No No No No No
Vigo 292.986 Si Si No No No No
Vilagarcía de Arousa 37.479
No No No No No No
Total Si 17 17 9 2 6 2
Anexo II. Ejecución de los programas de gasto por Ayuntamiento
Ayuntamiento Programas Tramo población Créditos
Definitivos Obligac. Rec.
Netas % Ejecución
A Coruña 170 Administración general del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 1.005.948,63 919.645,85 91,42%
A Coruña 171 Parques y jardines. 1-Más de 50.000 habitantes 7.206.314,47 6.210.560,36 86,18%
A Coruña 172 Protección y mejora del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 1.601.469,64 1.150.149,64 71,82%
Ferrol 170 Administración general del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 501.783,67 469.547,96 93,58%
Ferrol 171 Parques y jardines. 1-Más de 50.000 habitantes 1.686.325,10 1.425.722,83 84,55%
Ferrol 172 Protección y mejora del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 175.760,42 117.422,46 66,81%
Lugo 170 Administración general del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 1.685.770,38 1.262.401,09 74,89%
Lugo 171 Parques y jardines. 1-Más de 50.000 habitantes 1.786.089,15 1.572.985,28 88,07%
Lugo 172 Protección y mejora del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 111.619,28 86.276,84 77,30%
Ourense 170 Administración general del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 1.590.548,65 1.446.516,37 90,94%
193585
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
105
Ayuntamiento Programas Tramo población Créditos
Definitivos Obligac. Rec.
Netas % Ejecución
Ourense 171 Parques y jardines. 1-Más de 50.000 habitantes 3.184.979,10 1.711.976,79 53,75%
Ourense 172 Protección y mejora del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 436.583,55 53.875,29 12,34%
Pontevedra 170 Administración general del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 56.550,00 13.110,89 23,18%
Pontevedra 171 Parques y jardines. 1-Más de 50.000 habitantes 2.511.455,98 1.562.760,89 62,23%
Pontevedra 172 Protección y mejora del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 1.155.811,52 395.205,74 34,19%
Santiago de Compostela 171 Parques y jardines.
1-Más de 50.000 habitantes 5.778.068,21 4.303.967,04 74,49%
Santiago de Compostela
172 Protección y mejora del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 363.024,36 228.605,34 62,97%
Vigo 171 Parques y jardines. 1-Más de 50.000 habitantes 11.578.961,27 7.625.943,40 65,86%
Vigo 172 Protección y mejora del medio ambiente.
1-Más de 50.000 habitantes 1.741.728,52 1.551.735,11 89,09%
A Estrada 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 9.507,00 8.281,74 87,11%
Ames 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 553.137,87 446.793,67 80,77%
Ames 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 462.123,00 419.486,09 90,77%
Arteixo 170 Administración general del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 650.123,94 400.859,23 61,66%
Arteixo 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 2.006.154,28 1.396.522,54 69,61%
Arteixo 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 62.659,12 30.844,00 49,23%
Cambre 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 766.051,74 491.839,83 64,20%
Cambre 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 7.500,00 1.001,34 13,35%
Cangas 170 Administración general del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 115.246,97 108.948,90 94,54%
Cangas 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 247.750,36 165.622,26 66,85%
Cangas 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 115.864,50 108.519,35 93,66%
Carballo 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 102.900,00 92.675,74 90,06%
Carballo 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 381.183,00 321.200,54 84,26%
Culleredo 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 2.296.892,17 1.431.453,45 62,32%
Culleredo 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 173.065,56 29.628,36 17,12%
Lalín 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 416.456,84 102.710,26 24,66%
Lalín 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 101.411,60 63.704,16 62,82%
Marín 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 367.279,91 572.053,13 155,75%
Marín 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 277.859,41 397.214,70 142,96%
193586
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
106
Ayuntamiento Programas Tramo población Créditos
Definitivos Obligac. Rec.
Netas % Ejecución
Narón 170 Administración general del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 31.407,88 4.494,28 14,31%
Narón 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 1.178.911,13 761.386,18 64,58%
Narón 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 186.236,97 72.482,69 38,92%
Oleiros 170 Administración general do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 1.726.183,00 1.575.470,48 91,27%
Oleiros 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 2.269.710,22 1.742.365,88 76,77%
Oleiros 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 292.880,00 264.761,60 90,40%
Ponteareas 170 Administración general del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 556.082,14 521.827,22 93,84%
Ponteareas 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 138.460,96 137.656,49 99,42%
Redondela 170 Administración general do medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 322.435,88 319.901,28 99,21%
Redondela 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 415.333,07 258.158,12 62,16%
Redondela 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 445.810,87 264.076,12 59,24%
Ribeira 171 Parques y jardines. 2-De 20.001 a 50.000 habitantes 486.635,54 338.965,87 69,65%
Ribeira 172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 373.754,84 289.428,52 77,44%
Vilagarcía de Arousa
170 Administración general del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 557.994,69 425.550,81 76,26%
Vilagarcía de Arousa 171 Parques y jardines.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 596.435,45 437.538,93 73,36%
Vilagarcía de Arousa
172 Protección y mejora del medio ambiente.
2-De 20.001 a 50.000 habitantes 5.000,00 0,00 0,00%
A Guarda 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 13.306,51 8.756,51 65,81%
A Guarda 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 222.178,64 201.685,23 90,78%
A Guarda 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 50.464,74 55.807,01 110,59%
A Laracha 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 42.717,05 58.380,33 136,67%
A Laracha 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 259.973,67 163.818,84 63,01%
A Laracha 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 72.407,00 94.603,90 130,66%
As Pontes de García Rodríguez
170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 0,00 4.893,62
As Pontes de García Rodríguez 171 Parques y jardines.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 694.021,53 358.280,68 51,62%
As Pontes de García Rodríguez
172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 827.319,52 193.614,18 23,40%
Baiona 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 129.132,25 92.809,46 71,87%
Baiona 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 465.702,47 238.955,67 51,31%
Barbadás 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 155.718,22 152.369,95 97,85%
193587
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
107
Ayuntamiento Programas Tramo población Créditos
Definitivos Obligac. Rec.
Netas % Ejecución
Betanzos 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 110.038,72 10.287,27 9,35%
Betanzos 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 343.646,91 285.091,26 82,96%
Betanzos 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 185.560,63 185.809,34 100,13%
Boiro 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 2.600,00 19.934,39 766,71%
Boiro 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 462.976,86 321.562,94 69,46%
Boiro 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 513.988,94 482.065,75 93,79%
Bueu 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 356.152,22 335.002,20 94,06%
Bueu 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 95.217,86 103.830,06 109,04%
Bueu 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 0,00 3.014,96
Cambados 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 56.378,17 44.217,30 78,43%
Cambados 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 118.462,20 49.911,15 42,13%
Cambados 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 16.050,00 8.909,17 55,51%
Fene 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 150.486,78 174.235,16 115,78%
Fene 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 61.060,73 25.863,65 42,36%
Gondomar 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 6.658,64 3.207,47 48,17%
Gondomar 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 272.629,17 234.565,52 86,04%
Gondomar 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 1.021,32 580,42 56,83%
Moaña 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 149.708,53 124.632,43 83,25%
Moaña 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 166.618,79 132.360,57 79,44%
Monforte de Lemos
170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 87.983,12 87.556,35 99,51%
Monforte de Lemos 171 Parques y jardines.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 355.509,80 316.303,18 88,97%
Mos 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 115.863,12 141.275,37 121,93%
Mos 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 286.252,66 285.331,13 99,68%
Nigrán 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 405.567,10 421.353,06 103,89%
Nigrán 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 815.484,68 353.044,72 43,29%
Noia 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 312.818,37 237.966,91 76,07%
Noia 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 310.639,70 245.989,94 79,19%
O Barco de Valdeorras
170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 109.005,45 75.632,59 69,38%
193588
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
108
Ayuntamiento Programas Tramo población Créditos
Definitivos Obligac. Rec.
Netas % Ejecución
O Barco de Valdeorras 171 Parques y jardines.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 341.051,15 279.137,96 81,85%
O Carballiño 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 75.882,12 74.293,11 97,91%
O Carballiño 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 326.733,15 336.170,23 102,89%
O Carballiño 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 116.514,81 94.742,60 81,31%
O Grove 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 495.462,73 467.902,90 94,44%
O Grove 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 222.978,72 175.445,89 78,68%
O Porriño 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 0,00 17.908,00
O Porriño 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 684.501,38 635.426,28 92,83%
O Porriño 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 6.000,00 2.358,95 39,32%
Ordes 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 103.153,66 87.062,14 84,40%
Ordes 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 57.828,61 46.137,48 79,78%
Poio 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 68.264,61 62.812,23 92,01%
Poio 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 41.158,55 47.057,72 114,33%
Poio 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 461.096,96 594.190,33 128,86%
Rianxo 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 274.218,27 147.246,90 53,70%
Rianxo 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 117.865,45 68.176,49 57,84%
Sada 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 480.563,01 213.510,53 44,43%
Sada 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 252.416,80 223.744,08 88,64%
Sanxenxo 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 501.493,56 431.124,04 85,97%
Sanxenxo 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 630.416,26 550.087,03 87,26%
Sarria 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 432.997,97 308.913,96 71,34%
Sarria 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 18.000,00 9.438,00 52,43%
Teo 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 116.344,00 107.615,97 92,50%
Teo 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 927.817,79 781.649,88 84,25%
Tomiño 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 69.856,13 76.756,31 109,88%
Tomiño 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 122.546,64 120.734,87 98,52%
Tui 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 18.000,00 18.421,83 102,34%
Tui 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 630.807,22 198.009,87 31,39%
193589
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
109
Ayuntamiento Programas Tramo población Créditos
Definitivos Obligac. Rec.
Netas % Ejecución
Tui 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 0,00 2.509,65
Vilalba 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 33.500,00 23.115,44 69,00%
Vilanova de Arousa 171 Parques y jardines.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 50.220,73 48.157,92 95,89%
Vilanova de Arousa
172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 16.234,00 16.147,54 99,47%
Viveiro 170 Administración general del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 42.141,34 46.482,63 110,30%
Viveiro 171 Parques y jardines. 3-De 10.001 a 20.000 habitantes 159.801,62 125.389,97 78,47%
Viveiro 172 Protección y mejora del medio ambiente.
3-De 10.001 a 20.000 habitantes 55.884,90 56.565,37 101,22%
Totales 79.608.306,02 58.939.786,67 74,04%
Anexo III. Representatividad y evolución de las obligaciones reconocidas por áreas
de gasto
Áreas de gasto 2014 2015 2016 2017 %/2017
0 Deuda Pública. 123.077.191,34 99.250.167,19 100.443.496,03 87.258.020,61 5,93%
1 Servicios Públicos Básicos 655.948.022,14 693.999.910,99 641.132.568,75 644.857.453,33 43,82%
2 Actuaciones de protección y promoción social.
158.453.831,64 158.085.560,36 148.315.422,43 157.158.269,71 10,68%
3 Producción de bienes públicos de carácter preferente.
220.094.883,32 232.643.394,45 233.238.799,69 241.420.940,89 16,41%
4 Actuaciones de carácter económico. 98.841.241,38 109.712.396,28 91.572.969,85 96.145.285,05 6,53%
9 Actuaciones de carácter general. 241.426.936,61 238.531.802,73 247.384.194,52 244.662.565,67 16,63%
1.497.842.106,43 1.532.223.232,00 1.462.087.451,27 1.471.502.535,26 100,00%
1 Servicios públicos básicos 2014 2015 2016 2017 %/2017
13 Seguridad y movilidad ciudadana. 144.866.621,35 149.692.671,76 149.176.041,07 148.424.873,16 23,03%
15 Vivienda y urbanismo. 141.502.583,27 164.564.071,36 124.846.549,41 132.848.115,61 20,61%
16 Bienestar comunitario . 316.905.904,68 322.930.952,93 312.691.782,40 304.270.443,40 47,21%
17 Medio ambiente. 52.092.122,64 56.476.673,02 53.926.083,71 58.939.786,67 9,15%
655.367.231,94 693.664.369,07 640.640.456,59 644.483.218,84 100,00%
17 Medio ambiente 2014 2015 2016 2017 %/2017
170 Administración general del medio ambiente.
6.804.435,01 9.562.083,65 9.374.455,29 10.161.959,44 17,24%
171 Parques y jardines. 36.506.891,59 38.944.199,13 35.844.571,75 40.435.717,44 68,61%
172 Protección y mejora del medio ambiente.
6.659.026,80 7.959.500,24 8.703.577,92 8.342.109,79 14,15%
179 Otras actuaciones relacionadas con el medio ambiente .
0,00 10.890,00 3.478,75 0,00 0,00%
49.970.353,40 56.476.673,02 53.926.083,71 58.939.786,67 100,00%
193590
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
110
16 Bienestar comunitario 2014 2015 2016 2017 %/2017
161 Saneamiento, abastecimiento y distribución de aguas.
69.701.262,98 60.664.265,80 52.688.504,13 41.540.949,08 15,01%
162 Recogida, eliminación y tratamiento de residuos.
146.744.250,03 129.066.850,42 125.941.739,47 121.972.934,21 44,07%
163 Limpieza viaria. 28.903.500,04 50.585.380,18 48.291.400,24 47.382.480,31 17,12%
164 Cementerio y servicios funerarios. 5.142.597,78 4.918.101,98 4.949.986,56 5.371.239,86 1,94%
165 Iluminación pública. 53.966.381,31 58.539.213,98 58.697.638,12 60.481.231,75 21,85%
169 Otros servicios de bienestar comunitario.
0,00 49.087,66 43.703,26 12.744,21 0,00%
304.516.895,17 303.822.900,02 290.612.971,78 276.761.579,42 100,00%
193591
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
111
Anexo IV. Subvenciones Fondo de Compensación Ambiental 2017
SUBVENCIONES FONDO DE COMPENSACIÓN AMBIENTAL 2017 - LÍNEA EN CONCURRENCIA COMPETITIVA
DATOS GENERALES SUBVENCIONES PARA GASTOS DE FUNCIONAMIENTO SUBVENCIONES PARA INVERSIONES
OBSERVACIONES Entidad beneficiaria
PROYECTO Importe
subvención para GGFF
% Subvención GGFF
Cantidad justificada
GGFF
Importe OK GGFF
Fecha pago Importe subvención
para inversiones % Subvención
inversiones
Cantidad justificada inversiones
Importe OK Inversiones
Fecha pago
Baiona Natur Baiona 2017 : red de abastecimiento de agua en el camino de las Pedreiras y Vesadiña
27.513,70 80,00 % 26.566,65 21.253,32 23/03/18
Barco de Valdeorras, O
Mejora da eficiencia energética en la calle Coruña, Paseo Malecón y Barco de Ávila
31.996,65 80,00 % 36.058,00 28.846,39 23/03/18
Boiro Mejora de las instalaciones de la planta de tratamiento de agua potable
31.479,36 80,00 % 39.349,20 31.479,36 23/03/18
Cambados Adquisición de motocicletas policía local para tareas de protección ambiental y del espacio natural.
17.760,00 80,00 % 21.779,54 17.423,63 23/03/18
Laracha, A Contratación de 3 auxiliares de policía local durante la temporada de verano (junio, julio, agosto y septiembre)
10.000,00 50,00 % 26.174,16 10.000,00 28/11/17
Marín Proyecto de mejora y renovación del alumbrado público exterior de la calle Inferniño
30.893,44 80,00 % 38.000,00 30.400,00 30/11/17
Moaña Recuperación del espacio degradado en la playa da Videira
13.260,00 80,00 % 16.077,74 12.862,19 12/12/17
Nigrán Renovación del alumbrado público: calle Arquitecto Palacios
31.999,28 80,00 % 39.266,12 31.412,90 23/03/18
Noia Substitución de la iluminación existente por iluminación led en la calle de Galicia
31.999,99 80,00 % 39.118,49 31.294,79 23/03/18
Porriño e Tui Mejora da eficiencia energética en los alumbrados públicos en los lugares del Folón en el Porriño y Bouzón en Tui
42.272,59 70,00 % No justifico: pérdida del derecho al cobro de la subvención
193592
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
112
DATOS GENERALES SUBVENCIONES PARA GASTOS DE FUNCIONAMIENTO SUBVENCIONES PARA INVERSIONES
OBSERVACIONES Entidad beneficiaria
PROYECTO Importe
subvención para GGFF
% Subvención GGFF
Cantidad justificada
GGFF
Importe OK GGFF
Fecha pago Importe subvención
para inversiones % Subvención
inversiones
Cantidad justificada inversiones
Importe OK Inversiones
Fecha pago
Redondela Actuaciones de conservación, reposición y restauración del ambiente 2017- Ayuntamiento de Redondela
9.989,39 50,00 % 21.609,91 9.989,39 30/11/17 15.997,17 80,00 % 19.693,96 15.755,17 30/11/17
Sanxenxo Servicio de limpieza y mantenimiento de las márgenes de pistas y caminos rurales
9.810,00 50,00 % 19.620,00 9.810,00 31/01/18
Teo Recuperación de la parte baja del parque de los Tilos
31.999,99 80,00 % 38.720,00 30.976,00 30/11/17
193593
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
113
SUBVENCIONES FONDO DE COMPENSACIÓN AMBIENTAL 2017 - LÍNEA EN CONCURRENCIA NO COMPETITIVA
DATOS GENERALES SUBVENCIONES PARA GASTOS DE FUNCIONAMIENTO SUBVENCIONES PARA INVERSIONES
OBSERVACIONES Entidad beneficiaria
PROYECTO Importe
subvención para GGFF
% Subvención
GGFF
Cantidad justificada
GGFF
Importe OK GGFF
Fecha pago Importe
subvención para inversiones
% Subvención inversiones
Cantidad justificada inversiones
Importe OK Inversiones
Fecha pago
Arteixo Equipamiento para control ambiental 5.168,09 94,21 % 5.485,50 5.168,09 27/11/17
Boiro Creación de ecopuntos de recogida selectiva en las playas de Ladeira del chazo, Ribeira Grande y Piñeirón
3.284,88 99,25 % 3.309,57 3.284,88 11/10/17
Carballiño, O Renovación de la red de abastecimiento de agua en Señorín
7.544,42 100,00 % 7.544,42 7.544,42 27/11/17
Estrada, A Mejora en la EDAR de Aguións 10.320,70 100,00 % No justificó: pérdida del derecho al cobro de la subvención
Lalín Red de senderos del Candán y mejoras en Bustelos, Vilatuxe y Zobra. Fase I
112.231,61 100,00 % No justificó: pérdida del derecho al cobro de la subvención
Laracha, A Adquisición de soportes para sujeción de los colectores de recogida de basura
3.284,88 100,00 % 3.284,88 3.284,88 28/11/17
Narón Eficiencia energética en el pazo de la cultura
7.709,28 100,00 % 7.464,25 7.464,25 23/03/18
Rianxo Programa de compostaje y equipamiento para la cuadrilla de obras y ambiente
7.709,28 100,00 % 7.709,28 7.709,28 30/11/17
Ribeira Mejoras en la red de saneamiento en la calle Ameneiro, calle Canarias y calle Rosalía de Castro
8.135,13 100,00 % 6.879,66 6.879,66 23/03/18
Vilagarcía de Arousa
Adquisición de vehículo destinado a actuaciones de protección del ambiente y del espacio natural
13.010,16 50,04 % 24.700,00 13.010,16 12/12/17
Viveiro
P. Mejora reposición saneamiento, redes alcantarillado y abastecimiento de agua tramo núm. 70 y núm. 96 calle Grande de Celeiro, Viveiro
99.855,29 100,00 % 94.860,00 94.860,00 23/03/18
193594
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
114
TRAMITE DE ALEGACIONES
193595
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
115
RÉPLICA A LAS ALEGACIONES
La sección de fiscalización del Consello de Contas de Galicia, en su reunión del 19 de julio de
2019, aprobó el anteproyecto de informe de fiscalización sobre la actuación de las entidades
locales de Galicia en materia medioambiental. Ejercicios 2017-2018, siendo puesto a la
disposición de los ayuntamientos incluidos en el ámbito da fiscalización, a través del Sistema de
notificaciones de Galicia, el 30 de agosto y aceptado por todos los destinatarios, a excepción
del Ayuntamiento de Culleredo que no accedió a la notificación en el plazo legalmente
establecido, entre la misma fecha y el 9 de septiembre, a los efectos de que, al amparo del
artículo 58.a) del reglamento de régimen interior del Consello de Contas de Galicia, formularan
las alegaciones y aportaran la documentación que estimasen pertinente en el plazo de 15 días
hábiles.
Así mismo, se solicitó la colaboración de aquellos ayuntamientos en los que la persona titular
de la Alcaldía en la actualidad no ocupase dicho cargo en el período fiscalizado, a efectos de
conferirle el preceptivo trámite de audiencia, de acuerdo con lo dispuesto en el artículo 47.2 del
Reglamento de Régimen Interior del Consello de Contas, a la persona titular de la Alcaldía con
mandato en los ejercicios 2017 y 2018. Se produjo esta circunstancia en 14 de los
ayuntamientos incluidos en la fiscalización, pero los 10 ayuntamientos siguientes no
comunicaron haber cumplimentado esta obligación de colaboración:
- Ayuntamiento de Betanzos
- Ayuntamiento de Boiro
- Ayuntamiento de Fene
- Ayuntamiento de Narón
- Ayuntamiento de Sarria
- Ayuntamiento de Vilalba
- Ayuntamiento de Baiona
- Ayuntamiento de Lalín
- Ayuntamiento de Redondela
- Ayuntamiento de Tui
A. Alegaciones presentadas por el Ayuntamiento de Oleiros
Se recibieron dentro de plazo en el registro general del Consello de Contas de Galicia las
alegaciones presentadas por el Ayuntamiento de Oleiros que se exponen en el siguiente
apartado, y sobre las que realizamos las siguientes matizaciones:
193596
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
116
1. En el informe se refleja las respuestas dadas en los formularios por los ayuntamientos
incluidos en el ámbito subjetivo de la fiscalización.
2. El Ayuntamiento de Oleiros, en las alegaciones primera-Organización de los Ayuntamiento en
relación con el medio ambiente, segunda-Actuaciones medioambientales llevada a cabo por
los ayuntamientos y tercera-Análisis de los programas presupuestarios relativos a la
protección y mejora del medio ambiente e indicadores ambientales, aporta datos diferentes a
los que manifestó en su día en las contestaciones de los formularios que sirvieron de soporte
a la presente fiscalización. No se aportó a documentación justificativa de las respuestas, ni
con la remisión de los formularios ni en la fase de alegaciones.
3. Las alegaciones cuarta-Actuaciones específicas llevadas a cabo por los ayuntamientos en
relación con la contaminación luminosa y quinta-Actuaciones específicas llevadas a cabo por
los ayuntamientos en relación con la gestión de residuos, se refieren a la parte del informe
dedicada al análisis de las actuaciones específicas en materia de contaminación atmosférica,
contaminación luminosa, contaminación acústica y recogida selectiva de residuos sólidos
urbanos. Este análisis se llevó a cabo sobre una muestra de 10 ayuntamientos entre los que
el Ayuntamiento de Oleiros no estaba incluido, razón por la cual no constan datos del mismo
en este epígrafe del informe de fiscalización.
4. Las alegaciones no aportan explicaciones suficientes que rebatan el expuesto en el informe de
fiscalización, en consecuencia, no procede modificar su contenido.
B. Alegaciones presentadas por el Alcalde del Ayuntamiento de Ourense con
mandato en el período fiscalizado
Se recibieron, así mismo, las alegaciones presentadas por el Alcalde del Ayuntamiento de
Ourense con mandato en el período fiscalizado, referidas al apartado II.4.1 Conclusiones en
relación con las actuaciones en materia de contaminación atmosférica. A este respecto aclaramos
que todo lo indicado en el apartado II.4 Conclusiones sobre las actuaciones específicas llevadas a
cabo por los ayuntamientos en relación con la contaminación atmosférica, luminosa, acústica y la
gestión de residuos, se refiere a los 10 ayuntamientos incluidos en la segunda fase de la
fiscalización en la que el Ayuntamiento de Ourense no estaba comprendido, motivo por el cual
no debe sentirse directamente afectado por los comentarios que se hagan en ese apartado del
informe y, por lo tanto, no procede modificar el contenido del informe de fiscalización. En el
siguiente apartado se expone el escrito de alegaciones presentado.
193597
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
117
C. Alegaciones presentadas por el Ayuntamiento de Vigo
Con posterioridad a la finalización del plazo establecido se recibieron las alegaciones
presentadas por el Ayuntamiento de Vigo, que complementan o corrigen alguna de las
respuestas dadas en los formularios que fueron base da fiscalización. Sobre el contenido de las
alegaciones, que se expone en el siguiente apartado, realizamos las siguientes matizaciones:
1. En el informe se reflejan las respuestas dadas en los formularios por los ayuntamientos
incluidos en el ámbito subjetivo de la fiscalización.
2. Las alegaciones no aportan explicaciones suficientes que rebatan lo expuesto en el informe de
fiscalización, en consecuencia, no procede modificar su contenido.
193598
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
118
ALEGACIONES RECIBIDAS
193599
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
119
Alegaciones presentadas por el Ayuntamiento de Oleiros
193600
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
120
193601
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
121
193602
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
122
193603
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
123
193604
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
124
Alegaciones presentadas por el alcalde del Ayuntamiento de Ourense con mandato
en el período fiscalizado
193605
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
125
Alegaciones presentadas por el Ayuntamiento de Vigo
193606
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
126
193607
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Informe de Fiscalización sobre la actuación de las entidades locales de Galicia en materia medioambiental, ejercicios 2017-2018
127
193608
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193609
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193610
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
ConseUa de Cantas de Gahcia
se1C0fltd3 de GaUcia REXISTRO XERAL
SA.
Sr. Presidente:
Achégolle Diagnóstico dos sistemas de control Interno e estratexia de prevención de riscos da
corrupción na Administración Xera/. Exercicio 2018.
O estudo - diagnóstico fol aprobado poio Pleno do Consello de Contas con data 19 de
decembro de 2019, en exercicio das competencias atribuidas polo artigo 5 bis da Lei 6/1 985,
do 24 de xuño e 51.1 do Regulamento de réxime interior.
Santiago de Compostela
M X T:
: JOSÉ ANTONIO FIrnado digitlmente
por JOSË ANTONIO REDONDO REDONDO LÓPEZ -
LÓPEZ - 33806507A
33806507A Fecha 2019.12.20 13:24:16+0100'
José Antonio Redondo López,
Conselleiro maior
L3
Presidente do Parlamento de Galicia
193611
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
DIAGNÓSTICO DOS SISTEMAS DE CONTROL INTERNO E ESTRATEXIA DE PREVENCIÓN DE
RISCOS DA CORRUPCIÓN NA ADMINISTRACIÓN XERAL
EXERCICIO 2018
193612
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193613
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
1
ÍNDICE
I. INTRODUCIÓN ......................................................................................................... 11
I.1. CONTEXTO ................................................................................................................................ 11
I.2. MARCO NORMATIVO ................................................................................................................ 14
II. OBXECTIVOS, ALCANCE E METODOLOXÍA.............................................................. 15
II.1. OBXECTIVOS ............................................................................................................................ 15
II.2. ALCANCE ................................................................................................................................. 16
II.3. METODOLOXÍA ......................................................................................................................... 17
III. DIAGNÓSTICO DOS SISTEMAS DE CONTROL INTERNO ......................................... 19
III.1. VALORACIÓN GLOBAL ............................................................................................................ 19
III.2. IDENTIFICACIÓN DE DEBILIDADES E OPORTUNIDADES DE MELLORA ....................................... 22 III.2.1. As políticas de integridade ................................................................................................................ 22 III.2.2. Administración de riscos ................................................................................................................... 39 III.2.3. Actividades de control ...................................................................................................................... 49 III.2.4. Información e comunicación ............................................................................................................. 56 III.2.5. Supervisión ....................................................................................................................................... 60
III.3. CONCLUSIÓNS DO DIAGNÓSTICO ........................................................................................... 64
IV. ESTRATEXIA SUXERIDA A PARTIR DO DIAGNÓSTICO ........................................... 69
V. RECOMENDACIÓNS ................................................................................................ 75
ANEXOS ...................................................................................................................... 77
193614
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193615
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
3
ÍNDICE DE CADROS
Cadro 1: Valoración sistema de control interno............................................................................................................ 20
Cadro 2: Actividades susceptibles con máis riscos identificados.................................................................................... 46
Cadro 3: Riscos de fraude ou corrupción identificados ................................................................................................. 48
Cadro 4: Categorización das medidas.......................................................................................................................... 52
Cadro 5: Medidas cara aos riscos específicos da corrupción (por risco) ......................................................................... 55
Cadro 6: Estratexias específicas para as políticas de integridade .................................................................................. 72
Cadro 7: Estratexias específicas para as políticas de xestión de riscos ........................................................................... 74
193616
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193617
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
5
ÍNDICE DE GRÁFICOS
Gráfico 1: Valoración por componente ........................................................................................................................ 21
Gráfico 2: Contorno de control .................................................................................................................................... 22
Gráfico 3: Administración de riscos ............................................................................................................................. 40
Gráfico 4: Actividades susceptibles comúns con máis riscos identificados ..................................................................... 44
Gráfico 5: Gradación de riscos ..................................................................................................................................... 47
Gráfico 6: Actividades de control ................................................................................................................................. 50
Gráfico 7: Información e comunicación ........................................................................................................................ 57
Gráfico 8: Supervisión ................................................................................................................................................. 61
193618
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193619
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
7
ÍNDICE DE ANEXOS
Anexo I: Cuestionario.................................................................................................................................................. 79
Anexo II: Checklist dirixido aos centros da Administración xeral ................................................................................... 83
193620
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193621
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
9
ABREVIATURAS
AMTEGA Axencia para a Modernización Tecnolóxica de Galicia CA Comunidade Autónoma CI Control interno COSO Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway DXARA Dirección Xeral de Avaliación e Reforma Administrativa EBEP Estatuto básico do empregado público INTOSAI Organización Internacional de Entidades Fiscalizadoras superiores ISSAIs Norma internacionais das Entidades Fiscalizadoras Superiores IXCA Intervención Xeral da Comunidade Autónoma LCSP Lei de Contratos do Sector Público LTBG Lei de transparencia e bo goberno PEG Plan estratéxico de Galicia SXT Secretaría xeral técnica
193622
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193623
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
11
I. INTRODUCIÓN
I.1. CONTEXTO
1.1. A Lei 8/2015, do 7 de agosto, de reforma da Lei 6/1985, do 24 de xuño, do Consello de
Contas, encomendoulle a esta Institución a competencia de colaborar coas entidades do sector
público na elaboración de instrumentos internos de xestión de riscos, no deseño e implantación dos
sistemas de prevención da corrupción, e na avaliación de xeito sistemático dos plans de prevención
de riscos da corrupción que se adopten.
Esta nova función de prevención da corrupción tivo o seu desenvolvemento no novo Regulamento
de réxime interior do Consello de Contas, aprobado en febreiro de 2017, e posteriormente no
documento Estratexia en materia de prevención da corrupción, que definiu os elementos
conceptuais e perfilou os eixes de actuación do modelo de prevención do Consello, a estratexia de
actuacións e os aspectos organizativos.
O documento destaca, entre os elementos conceptuais, o enfoque da prevención da corrupción
dentro do obxectivo da promoción da integridade, de forma que ademais da corrupción
–identificada co abuso de posicións públicas en beneficio privado– tamén ten en conta que existen
outros actos contrarios ás normas ou aos principios e valores das organizacións públicas que hai que
tomar en consideración polo impacto que teñen sobre estas.
Neste sistema de integridade interactúan elementos da cultura ética organizativa e a
profesionalidade da xestión pública coa prevención de riscos para a xestión.
De cara a ese obxectivo da promoción da integridade, o Consello de Contas asume un papel
proactivo –de impulso e proposta ás entidades públicas– con competencias diferentes da
fiscalización, e de carácter eminentemente preventivo –sen facultades de investigación nin
represión– que busca como resposta integral e documentada a elaboración de programas e plans de
prevención da corrupción nas entidades públicas.
Como eixes de actuación contémplanse, ademais da aludida colaboración na implantación de
instrumentos de prevención de riscos da corrupción (plans de prevención de riscos) –eixe 1–, a
función de asesoramento sobre os instrumentos normativos ou internos en materia de prevención
–eixe 2– e accións de sensibilización e concienciación nesta materia –eixe 3–.
193624
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
12
1.2. De acordo coas liñas apuntadas pola lei e o Regulamento de réxime interior, o documento
Estratexia en materia de prevención da corrupción definiu para as entidades públicas un modelo de
prevención integral con elementos propios dun sistema de integridade institucional (política de
integridade) e dun sistema de xestión de riscos, establecendo como obxectivo a acadar que estas
desenvolvan unha estratexia e modelo de organización e xestión que integre:
- O establecemento dunha política de integridade institucional.
- A identificación, avaliación e análise de riscos da corrupción.
- A adopción de medidas de control e supervisión das actividades para evitar eses riscos.
De acordo coa realidade actual e co ámbito organizativo da Administración xeral, no que coexisten
políticas centralizadas que afectan a todos os centros coas políticas a nivel de centro xestor, parece
razoable que a plasmación desta estratexia se materialice na elaboración dun Programa de
integridade e prevención de riscos que dea soporte a todos os elementos comúns organizativos e da
infraestrutura ética, e por outro lado, como parte dese programa, en Plans individuais de prevención
de riscos de xestión para os distintos centros, que a partir destes elementos comúns incidan nas
singularidades organizativas propias e nos riscos das actividades particulares que estes realicen.
Tamén parece razoable considerar que o desenvolvemento deste modelo de prevención se aborde
de forma gradual con cambios estruturais que permitan manter a xestión actual en termos de custo
asumible para as medidas implantadas, e con esta premisa se enfocaron tanto os traballos de
avaliación como as estratexias suxeridas ou recomendacións que se realizan.
1.3. A estratexia definida polo Consello para a implantación de plans de prevención de riscos da
corrupción nas entidades públicas (eixe 1 de actuación) pasa pola realización deste diagnóstico dos
sistemas de control interno implantados na actualidade, polo apoio á elaboración e implantación de
plans de prevención e, finalmente, unha vez elaborados e rendidos ao Consello, pola avaliación
sistemática e seguimento deses plans.
O presente estudo-diagnóstico constitúe a primeira desas fases dentro das actuacións programadas
polo Consello. O traballo foi incluído no plan de traballo para 2018, aprobado polo Pleno do
Consello o 18 de decembro de 2017, dentro das actuacións a desenvolver pola Área de Conta Xeral
coa denominación Avaliación do deseño e implantación dos sistemas de control interno e de xestión
de riscos nos centros da Administración xeral da Comunidade Autónoma. Esta actuación enmárcase
dentro da previsión legal de “solicitar información ás administracións relativa aos seus sistemas de
prevención da corrupción, comprobando o axeitado deseño e implantación das políticas de
integridade”.
193625
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
13
A actuación preséntase como unha revisión integral do control interno, que se completa con outras
revisións sectoriais programadas no plan de traballo que afectan a áreas específicas de xestión como
á área de contratación (Avaliación da transparencia na contratación das entidades instrumentais) ou
á área de subvencións (Avaliación do control interno na xestión das subvencións).
Os traballos iniciáronse en determinados centros seleccionados da Administración xeral en xullo de
2018.
En novembro de 2018, como impulso adicional, asinouse un protocolo de colaboración entre a
Xunta de Galicia e o Consello de Contas para a implantación e seguimento de plans de prevención
de riscos da corrupción no sector público autonómico de Galicia, no que ambas institucións asumen
o compromiso de que todas as entidades públicas conten cun programa de prevención de riscos da
corrupción.
No curso destes traballos de avaliación presentáronse, e puxéronse á disposición dos centros
analizados, os documentos técnicos Metodoloxía para a administración de riscos e Catálogo de
riscos en actividades comúns, elaborados pola Comisión Técnica de Prevención da Corrupción do
Consello de Contas, que serviron para que aqueles se sumaran a realizar unha avaliación de riscos
da súa xestión, cuxos resultados foron incorporados ás conclusións deste informe.
Ademais, os centros iniciaron con carácter experimental a elaboración dos respectivos proxectos de
Plan de prevención de riscos de xestión, dos cales o da SXT da Consellería de Educación,
Universidade e Formación Profesional xa foi rematado e presentado ao Consello de Contas antes da
finalización deste traballo de diagnóstico.
Os principais fitos no desenvolvemento destes traballos ante os distintos centros da Administración
foron os seguintes:
- Presentación dos obxectivos do traballo na Comisión de Secretarios Xerais Técnicos da Xunta, na
que se acordou o inicio dos traballos na Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Educación,
Universidade e Formación Profesional.
- Presentación dos obxectivos do traballo na Comisión de seguimento do protocolo de colaboración
entre a Xunta de Galicia e o Consello de Contas para a implantación e seguimento de plans de
prevención de riscos da corrupción no sector público autonómico de Galicia, da que forman parte,
pola Xunta, o director xeral da Asesoría Xurídica, a interventora xeral da CA, e a directora xeral de
Avaliación e Reforma Administrativa.
- Presentación dos obxectivos do traballo e do cuestionario de control interno á DXARA e aos
titulares das secretarías xerais técnicas da Consellería de Educación, Universidade e Formación
Profesional, da Consellería de Economía, Emprego e Industria, e da Consellería do Medio Rural.
193626
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
14
- Desenvolvemento dos cuestionarios en tres sesións de traballo entre os auditores do Consello e
cada un dos responsables dos centros anteriores.
- Contraste dos resultados do cuestionario obtidos nos centros examinados cos órganos con
competencias transversais: Dirección Xeral de Avaliación, Asesoría Xurídica Xeral, Intervención
Xeral, Dirección Xeral da Función Pública, e AMTEGA.
- Acompañamento dos auditores aos responsables designados polas secretarías xerais técnicas para
a elaboración dos mapas de riscos dos distintos centros.
- Acompañamento dos auditores aos responsables designados polas secretarías xerais técnicas para
a elaboración dos anteproxectos de plans de prevención de riscos de xestión.
- Contraste dos resultados provisionais do diagnóstico, estratexia e recomendacións na Comisión de
seguimento do protocolo de colaboración coa Xunta de Galicia.
1.4. Este estudo-diagnóstico estrutúrase en cinco partes:
- Neste primeiro epígrafe introdutorio explícanse os antecedentes, o marco normativo e a estrutura
do informe.
- O segundo epígrafe resérvase aos obxectivos, alcance e metodoloxía, dada a novidade que
representa este traballo.
- O terceiro contén un diagnóstico das medidas implantadas actualmente orientadas á prevención
de riscos da corrupción, diferenciando entre unha valoración global do nivel de cobertura e unha
análise máis polo miúdo das debilidades e posibles melloras.
- Na cuarto epígrafe trasládase a estratexia a seguir de cara á implantación paulatina do modelo en
base aos resultados do diagnóstico.
- Finalmente, incorpóranse as recomendacións dirixidas á Administración e ao Parlamento
autonómico das medidas máis básicas e prioritarias para avanzar nesa implantación.
I.2. MARCO NORMATIVO
1.5. A normativa aplicable máis relevante que se toma en consideración ao longo deste estudo é a
seguinte:
193627
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
15
• Lei de réxime financeiro e orzamentario de Galicia, aprobada polo Decreto lexislativo 1/1999, do 7
de outubro.
• Lei 16/2010, do 17 de decembro, de organización e funcionamento da Administración xeral e do
sector público autonómico de Galicia.
• Lei 14/2013, do 26 de decembro, de racionalización do sector público autonómico.
• Lei 1/2015, do 1 de abril, de garantía da calidade dos servizos públicos e da boa administración.
• Lei 2/2015, do 29 de abril, do emprego público de Galicia.
• Lei 1/2016, do 18 de xaneiro, de transparencia e bo goberno.
• Lei 4/2016, do 4 de abril, de ordenación da asistencia xurídica da Administración xeral da
Comunidade Autónoma de Galicia e do seu sector público.
• Regulamento de réxime interior do Consello de Contas.
• Código ético institucional da Xunta de Galicia, aprobado polo Consello da Xunta de Galicia na súa
reunión do 24 de xullo de 2014.
• Plan de mellora da contratación pública 2014-2016 aprobado polo Consello da Xunta de Galicia o
12 de xuño de 2014.
• Normas de control interno do Sector Público da INTOSAI (ISSAI 9100, 9110 e 9120).
II. OBXECTIVOS, ALCANCE E METODOLOXÍA
II.1. OBXECTIVOS
2.1. A estratexia de prevención máis eficaz contra a corrupción consiste no correcto funcionamento
dun sistema sólido de control interno (normas, procedementos, políticas ou pautas de actuación)
deseñado e dirixido como resposta aos riscos identificados e avaliados dentro da organización,
completado cunhas estruturas e cultura adecuada para desalentar os comportamentos
potencialmente inadecuados ou de corrupción (política de integridade).
No ámbito do sector público autonómico, se ben existe un sistema de control interno económico-
financeiro, non está implantado de forma explícita un sistema de control interno deste tipo, nin
existen, en xeral, documentos descritivos sobre análise de riscos que afecten ao cumprimento dos
obxectivos da organización, incluídos os de integridade institucional.
193628
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
16
Na Administración xeral os controis internos descansan fundamentalmente sobre as actuacións da
Intervención Xeral da Comunidade Autónoma (IXCA) e o control de legalidade da Asesoría Xurídica.
Aínda así, existen elementos propios dun sistema de control interno nun sentido máis amplo, así
como tamén políticas de integridade que cómpre identificar e avaliar.
Neste contexto, o traballo de avaliación pretende facer unha descrición do funcionamento dos
elementos do control interno existentes, calquera que sexa o seu grao de implantación,
identificando as actuais políticas de integridade nas que se executan os recursos públicos, e realizar
un diagnóstico sobre o cal trazar unha estratexia, propoñendo accións de mellora para fortalecer ese
control interno, e o fomento da integridade e prevención de riscos da xestión.
O traballo pretende orientar ademais aos xestores respecto da implantación dos sistemas de control
interno; do contido que se espera que conteñan os plans de prevención de riscos da corrupción; e
dotalos de ferramentas para que os centros xestores realicen unha descrición e valoración dos
principais riscos de xestión.
II.2. ALCANCE
2.2. Os traballos de avaliación realizáronse sobre unha selección de centros directivos da
Administración xeral da Comunidade Autónoma.
Partindo da consideración de que na Administración xeral deben coexistir unha centralización das
políticas de integridade e prevención –que inclúa o deseño a ese nivel dunha regulación básica
preventiva naquelas materias máis sensibles– e os plans de prevención que debe desenvolver e
aplicar cada organización, a avaliación a realizar desenvolverase a dous niveis: por un lado, a nivel
de centros xestores; por outra banda, a un nivel máis centralizado sobre os órganos de deseño e
regulación das políticas de integridade e control.
Polo carácter máis horizontal das súas competencias, os centros nos que se realizaron os traballos
de avaliación foron as secretarías xerais técnicas de tres consellerías, sobre as que se tratou de
visualizar o grao de implantación desas políticas de integridade e control interno nos procesos que
desenvolven, así como o grao de sensibilidade ao risco a que os controis actuais están sendo
dirixidos. Estes centros son os seguintes:
- Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional.
- Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Economía, Emprego e Industria.
193629
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
17
- Secretaría Xeral Técnica da Consellería do Medio Rural.
Respecto dos órganos centralizados con competencias horizontais, revisáronse as políticas
centralizadas marcadas desde fóra das organizacións que afectan á integridade ou a diferentes
elementos do control interno. Sobre este punto realizáronse traballos puntuais nos seguintes
centros:
- Dirección Xeral de Avaliación e Reforma Administrativa.
- Dirección Xeral da Función Pública.
- Asesoría Xurídica.
- Intervención Xeral da Comunidade Autónoma
- AMTEGA.
II.3. METODOLOXÍA
2.3. O Regulamento de réxime interior do Consello de Contas apunta á construción dun modelo de
prevención –e por tanto á súa revisión– sobre os elementos do control interno definidos no ámbito
da auditoría propio das Institucións de Control Externo.
Polo tanto, para a avaliación dos elementos do sistema de prevención da corrupción seguíronse os
criterios técnicos e a metodoloxía especializada desenvolvida nas Normas de control interno do
Sector Público da INTOSAI (ISSAI 9100, 9110 e 9120), inspirada no marco integrado de control
interno de COSO.
De acordo con estas normas, a existencia dun sistema de control interno sólido, entendido como o
deseño de procesos formais que produzan un efecto disuasorio de actuacións inadecuadas,
constitúe un elemento clave no fomento da integridade e prevención da corrupción.
Os elementos clave para a implantación dos sistemas de control interno nas institucións públicas
agrúpanse en cinco apartados que recollen os cinco compoñentes dos sistemas de control interno
delimitados en INTOSAI:
• Contorno de control, entre os que se inclúen os elementos básicos das políticas de integridade
(códigos éticos, canles de denuncias, comités de ética, ou sistema de responsabilidades).
• Administración de riscos.
• Actividades de control.
193630
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
18
• Información e comunicación.
• Supervisión do control.
O traballo de avaliación fai unha descrición dos elementos do control interno existentes que teñan
encadre nos distintos elementos destes compoñentes do control, calquera que sexa o seu grao de
implantación. A avaliación acompáñase dunha descrición das debilidades e fortalezas das medidas
de control, detallando os aspectos máis significativos dos resultados obtidos a través dos
cuestionarios, e sinalando o máis destacado en cada centro analizado.
INTOSAI define o control interno como as “normas, procedementos, políticas, prácticas e estruturas
organizativas, deseñadas para proporcionar seguridade razoable de que os obxectivos da institución
se conseguirán cunha execución ética e eficiente das operacións realizadas, cumprindo as normas
aplicables, salvagardando os recursos de perdas, mal uso ou danos e rendendo contas”.
Polo tanto, se ben tradicionalmente os controis que teñen interese para a auditoría son os
relacionados coa información financeira e o cumprimento normativo, neste estudo teñen tamén
interese os establecidos sobre a integridade e sobre a protección de activos das organizacións.
2.4. O traballo iniciouse coa remisión aos centros examinados da comunicación formal de inicio das
actuacións, acompañada dunha guía explicativa dos antecedentes, obxectivos do traballo, descrición
dos compoñentes do control interno e os cuestionarios aprobados ao efecto.
Tal e como establecen as directrices técnicas para a avaliación dos sistemas de control interno, a
avaliación realizouse a través dun cuestionario adaptado á realidade da Administración xeral e
desenvolvido en formato de check-list.
A aplicación do cuestionario nos centros efectuouse polos auditores, a partir da información e
respostas facilitadas polos responsables de contestalo, e da achega e valoración das evidencias que
sustenten a autenticidade dos resultados obtidos e a razoabilidade dos xuízos empregados.
Conforme ás directrices técnicas aprobadas pola Sección de Prevención da Corrupción, en función da
valoración dos resultados das respostas do check-list determinouse un nivel de implantación dos
elementos do sistema de control interno, tanto no conxunto dos compoñentes como en cada un dos
analizados en particular, no conxunto da Administración xeral, conforme aos rangos definidos nesas
directrices técnicas.
193631
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
19
A este respecto, cómpre indicar que as respostas a este check-list, que se xunta como anexo deste
estudo, consideradas illadamente non serven para extraer conclusións, senón que deben ser
interpretadas tendo en conta as matizacións que, no seu caso, se recollen no apartado de
observacións e coa contextualización que se realiza neste estudo diagnóstico.
A maiores, como xa se indicou, no curso destes traballos de avaliación, e froito do protocolo asinado
coa Xunta de Galicia, todos os centros revisados se sumaron a realizar unha avaliación de riscos da
súa xestión cuxos resultados foron incorporados ao presente estudo.
III. DIAGNÓSTICO DOS SISTEMAS DE CONTROL INTERNO
III.1. VALORACIÓN GLOBAL
3.1. A prevención institucional da corrupción parte da consideración de que na xestión dos recursos
públicos todos os responsables das institucións asumen riscos potenciais que, en caso de
materializarse, poden afectar negativamente aos obxectivos de cumprimento normativo, de eficacia,
eficiencia, e ética nas operacións realizadas ou á salvagarda dos recursos públicos.
De aí resulta a necesidade de establecer controis (medidas) eficaces e eficientes que poidan detectar
e previr estes riscos, facer un seguimento periódico destas medidas e avaliar o seu alcance e
resultado da súa aplicación.
O diagnóstico realizado neste traballo, e polo tanto esta valoración global, parte da análise das
evidencias sobre o nivel de establecemento destas medidas nos centros examinados, sen considerar
neste primeiro diagnóstico a súa eficiencia e eficacia, que se pospón a unha etapa posterior, cando
o nivel de establecemento dos devanditos controis se atope máis estendido.
3.2. Conforme ás directrices técnicas aprobadas pola Sección de Prevención da Corrupción, con
base no modelo de valoración das respostas ao cuestionario aplicado no presente estudo, os
resultados obtidos das probas realizadas no conxunto dos centros da Administración xeral obxecto
de estudo, agrupados en rangos que definen un status de alto, medio e baixo en función da
presenza dos elementos do sistema de control interno constatados, foron os seguintes:
193632
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
20
Cadro 1: Valoración sistema de control interno
I II III IV V VI VII VIII
Compoñente Núm. de
preguntas Puntos
máximos Puntos obtidos
Ponderación por
compoñente
Valor por pregunta (puntos)
Puntos por compoñente
NIVEL IMPLANTACIÓN
VALORACIÓN
1. Contorno de control 17 85 59,13 20 0,24 13,91 MEDIO
Sistema de control interno con aspectos que precisan dun maior desenvolvemento e que deben ser identificados para ser corrixidos
2. Administración de riscos 9 45 26,67 20 0,44 11,85 MEDIO
Sistema de control interno con aspectos que precisan dun maior desenvolvemento e que deben ser identificados para ser corrixidos
3. Actividades de control 7 35 25,80 20 0,57 14,74 MEDIO
Sistema de control interno con aspectos que precisan dun maior desenvolvemento e que deben ser identificados para ser corrixidos
4. Información e comunicación 3 15 5,00 20 1,33 6,67 BAIXO Sistema de control interno con serias limitacións a subsanar. Require da execución dun plan de mellora
5. Supervisión de actividades 3 15 6,25 20 1,33 8,33 BAIXO Sistema de control interno con serias limitacións a subsanar. Require da execución dun plan de mellora
Totais 39 195 122,85 100 0,51 55,51 MEDIO
Sistema de control interno con aspectos que precisan dun maior desenvolvemento e que deben ser identificados para ser corrixidos
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Descrición das columnas: I. Número de preguntas do cuestionario; II. Valor total que se pode acadar por compoñente; III. Puntos obtidos no checklist; IV. Ponderación de
cada compoñente sobre 100; V. Resultado de IV/II; VI. Puntuación ponderada por compoñente; VII. Valoración segundo o resultado e os criterios das directrices técnicas;
VIII. Significado da valoración segundo as directrices técnicas
3.3. Como se observa, a valoración determina un nivel medio de presenza dos elementos de control
definidos na avaliación realizada, o que significa segundo a definición determinada para este rango
un “Sistema de control interno con aspectos que precisan dun maior desenvolvemento e que deben
ser identificados para ser corrixidos”.
Adiantándose ás conclusións deste estudo, esta valoración global pon de manifesto que na
Administración autonómica existen medidas e realizáronse accións e esforzos propios dun sistema
de integridade institucional, como serían a normativa sobre transparencia e bo goberno,
incompatibilidades de altos cargos, a aprobación dun código ético institucional, a esixencia de
adhesión de altos cargos, unha comisión de avaliación do código ético, ou un control económico-
financeiro de conformidade coas disposicións establecidas na normativa aplicable, pero que estas
accións illadas necesitan dun impulso para constituír un sistema consolidado, integrado cos procesos
institucionais e suxeito a autoavaliación e mellora continua.
No que respecta á xestión de riscos, con estes traballos iniciáronse de forma experimental nos
centros examinados distintos procesos formais de administración de riscos que necesitan
continuidade e integración dentro dese sistema. Simultaneamente, tamén se advertiu o
193633
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
21
desenvolvemento puntual de instrucións de reforzo normativo ou a protocolización dalgúns procesos
como medidas específicas fronte a aquelas actividades que os propios xestores xa consideraban
máis susceptibles de riscos.
Polo tanto, os resultados reflicten a necesidade de definición dunha estratexia articulada e
fundamentada en criterios técnicos para a prevención da corrupción; e tamén unha maior
visibilidade do compromiso de apoio dos órganos de goberno á promoción da integridade; un maior
coñecemento por parte dos empregados públicos en temas de integridade e prevención da
corrupción; e estender a realización de procesos formais de administración de riscos da corrupción
aos distintos centros da Administración xeral dentro desa estratexia articulada.
Nos apartados seguintes deste estudo, esta valoración acompañarase dunha descrición das
debilidades e fortalezas dos distintos elementos de control, detallando os aspectos máis
significativos dos resultados obtidos a través dos cuestionarios, e sinalando o máis destacado en
cada centro analizado.
Os resultados correspondentes aos distintos compoñentes do control interno móstranse no seguinte
gráfico:
Gráfico 1: Valoración por componente
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
8,33
6,67
14,74
11,85
13,91
0 5 10 15 20
Supervisión de actividades
Información e comunicación
Actividades de control
Administración de riscos
Contorno de control
Puntos por compoñente
193634
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
22
III.2. IDENTIFICACIÓN DE DEBILIDADES E OPORTUNIDADES DE MELLORA
III.2.1. AS POLÍTICAS DE INTEGRIDADE
3.4. O primeiro dos compoñentes do control interno é o contorno de control, no que se inclúen os
elementos básicos das políticas de integridade (marco normativo, códigos éticos, canles de
denuncias, compromiso coa integridade, sistema de responsabilidades, ou políticas de recursos
humanos orientadas ao mérito e capacitación dos profesionais).
Os resultados correspondentes ás avaliacións incluídas no cuestionario respecto ao contorno de
control mostran que a implantación destes elementos situouse en 13,91 puntos sobre un máximo de
20, o que determina un nivel medio de presenza daqueles neste compoñente.
Gráfico 2: Contorno de control
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
O marco normativo da política de integridade institucional e prevención da corrupción
3.5. A nivel normativo, o compromiso da Administración autonómica cunha política de loita contra
a corrupción tivo un avance relevante no ano 2015 coa aprobación do Programa de impulso
democrático que recolleu, entre outras medidas, a modificación lexislativa que atribúe a este
Consello de Contas as novas competencias en materia de prevención da corrupción.
193635
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
23
Este programa, aprobado polo Consello da Xunta na súa reunión do 27 de xaneiro de 2015,
constitúe o punto de partida na adopción de medidas cualificadas de rexeneración democrática e
exemplaridade coa proposta de aprobación de cinco leis e 50 medidas no eido da participación
cidadá e dos partidos políticos, con medidas de control externo e medidas no ámbito interno do
propio goberno e da propia Administración.
Como indica a exposición de motivos da Lei 8/2015, do 7 de agosto, que modifica a Lei do Consello
de Contas, seguindo unha suxestión reiteradamente expresada polos comparecentes convocados á
Comisión de Estudo de Prevención da Corrupción creada na Cámara lexislativa e o modelo que,
entre outros, ten adoptado con éxito a veciña República Portuguesa, o Consello de Contas asume a
responsabilidade de colaborar coas administracións suxeitas ao seu ámbito de actuación e facerlles
propostas na elaboración de manuais de xestión de riscos, de comprobar os sistemas de prevención
da corrupción que se poñan en marcha, de asesorar sobre os instrumentos normativos máis
axeitados para previr e reprimir a corrupción, e de fomentar na sociedade civil e, particularmente, no
ámbito empresarial a transparencia e o comportamento ético nas súas relacións co sector público.
Paralelamente, e como parte dos mecanismos preventivos, o Consello de Contas asume:
- A competencia de fiscalizar e controlar a actividade económico-financeira das formacións políticas
que perciban subvencións da Comunidade Autónoma, no marco establecido na normativa do
Estado.
- A fiscalización da evolución dos bens patrimoniais das persoas que ocupen altos cargos no sector
público autonómico.
- Establécese un novo mecanismo de inicio dos procedementos de fiscalización a través de
denuncias remitidas pola cidadanía ou asociacións con personalidade xurídica co fin de fomentar a
participación cidadá na prevención e represión da corrupción.
- E, finalmente, ábrese a vía para que o Consello, por petición dos órganos competentes, poida
emitir informes facultativos que unifiquen os criterios que permiten levantar os reparos que no
ámbito da Administración local e en materia económico-financeira se poidan presentar.
3.6. Completando esa normativa programática, tamén hai que sinalar que a Administración xeral
está dotada dun marco amplo de normas e regulamentos en materia de transparencia, acceso á
información pública e rendición de contas, e respecto das áreas de actividade susceptibles de
corrupción (contratación pública, de persoal, subvencións...), que constitúe non só un marco
axeitado para o cumprimento normativo senón tamén de credibilidade do sistema de fomento da
integridade e prevención da corrupción.
193636
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
24
Todos os centros directivos da Administración xeral están suxeitos á normativa básica estatal e á
lexislación autonómica que incorpora os principios básicos de conduta tanto para os altos cargos
das administracións públicas como para a totalidade dos empregados/as públicos, e estas obrigas
legais informan a interpretación e a aplicación do réxime disciplinario que corresponda.
No ámbito autonómico, o artigo 73 da Lei de emprego público de Galicia establece con carácter
xeral os principios de actuación dos empregados públicos que inspiran o código de conduta
regulado no artigo 74 desa lei.
Existen ademais outros instrumentos normativos ditados pola Administración autonómica para
reforzar a garantía da ética pública, como os seguintes:
- A lexislación sobre incompatibilidades de altos cargos.
- A normativa de transparencia e bo goberno.
- A regulación para garantir a publicación da declaración de bens patrimoniais dos membros do
Consello da Xunta.
- As previsións que inciden en ámbitos como a regulación dos criterios aplicables nas viaxes oficiais
ao exterior.
- O establecemento dun novo réxime para un uso máis responsable e eficiente do parque móbil
autonómico.
- O Código ético institucional.
Este marco normativo asegura unha regulación respecto a temas como conflitos de intereses,
actividades fóra do sector público, emprego despois da función pública, acceso dos cidadáns á
información pública, ou declaracións de bens de altos cargos, e incorpora tamén, a diferenza
doutras regulacións autonómicas, como aspecto novidoso a prohibición da tenza de fondos en
paraísos fiscais.
Aínda así, sería desexable unha regulación máis extensa e unificada dos conflitos de intereses que
afecten a todo o persoal e non só aos altos cargos e se proxecte de forma transversal sobre
diferentes ámbitos de actuación, de forma especial no ámbito da contratación administrativa.
Por outro lado, tamén sería conveniente avanzar no estudo dunha regulación dos grupos de
interese, que aborde a creación dun rexistro destes grupos, ou a esixencia dun código de conduta
para poder influír nas políticas públicas, así como a posible limitación temporal para que persoas
que forman parte destes grupos accedan a cargos públicos.
193637
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
25
Dentro dos instrumentos preventivos máis específicos, os plans de prevención da corrupción
constitúen un elemento clave no sistema de prevención da corrupción definido polo Consello de
Contas. Pois ben, sen prexuízo das competencias atribuídas a esta Institución relativas á promoción,
vixilancia e avaliación destes instrumentos, ou á Asesoría Xurídica Xeral da Xunta de informe destes,
resultaría necesario completar o seu marco normativo definindo o ámbito de formulación e os
procedementos de elaboración e aprobación dentro do sector público autonómico, así como
determinar as unidades responsables de integridade e prevención por centro (responsables de
cumprimento), o órgano centralizado de coordinación e supervisión do sistema de integridade, e o
alcance das súas funcións e responsabilidades.
Así mesmo, é preciso avanzar na habilitación legal dunha canle de denuncias específica como medio
para comunicar situacións relacionadas coa corrupción e a integridade, e regular os dereitos que
configurarían un estatuto do denunciante coa atribución da súa xestión a aquel órgano centralizado.
Sen prexuízo das medidas que no futuro se adopten na Estratexia nacional de loita contra a fraude
recomendada pola UE a tódolos Estados membros, a regulación dunha canle específica de
denuncias e da protección do denunciante xa foi abordada por distintas comunidades autónomas:
Aragón, mediante a Lei 5/2017; Asturias, Lei 8/2018; Castilla y León, Lei 2/2016; Illes Balears, Lei
16/2016; Comunitat Valenciana, Lei 11/2016; Catalunya está en trámite; e Galicia non debe
desaproveitar o impulso dos reforzos normativos que se propoñen para a adopción destas medidas.
Considérase que todas estas medidas normativas terían perfecto acomodo na Lei de transparencia e
bo goberno, concretamente nesta última parte que regula o bo goberno.
3.7. Como complemento da normativa aludida, outra manifestación máis dese compromiso coa
integridade foi a sinatura do protocolo de colaboración entre o Consello de Contas e a
Administración autonómica de data 16/11/2018 no que esta última asumiu un compromiso que non
estaba expresamente recollido na lei, como foi o de implantar instrumentos de prevención de riscos
da corrupción, impulsando proactivamente accións para que todas as entidades que integran o
sector público autonómico conten cun programa de prevención de riscos da corrupción que defina
esa política de integridade, unha identificación e valoración de riscos, e o establecemento de
medidas correctivas para o seu tratamento.
A estes efectos, e sen prexuízo do fomento de plans de prevención individualizados para cada centro
xestor, a Administración autonómica comprométese a implantar progresivamente unha política
centralizada de integridade institucional e de prevención da corrupción e impulsar o fortalecemento
de sistemas de control interno que produzan un efecto disuasorio de actuacións inadecuadas e a
193638
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
26
realizar unha análise dos riscos que afecten ao cumprimento de obxectivos da organización,
incluídos os de integridade institucional.
A política de ética e o compromiso coa integridade das autoridades e altos cargos
3.8. Podemos definir a política de ética como as disposicións que implantan os valores e principios
éticos que guían a actuación dunha entidade pública. Na implantación das políticas de ética teñen
un papel capital os altos cargos, autoridades e directivos en forma de liderado ético que sirva de
modelo pola influencia inmediata sobre a conduta do resto do persoal.
Ademais das previsións da Lei de emprego público de Galicia, neste momento na Administración
autonómica o documento que define a política de ética e os valores e principios de actuación é o
Código ético institucional, aprobado polo Consello da Xunta de Galicia na súa reunión do 24 de
xullo de 2014, e aplicable a todo o sector público autonómico.
A aprobación deste código constitúe ao noso entender un elemento relevante do que debe ser un
programa ou política de integridade/anticorrupción máis amplo, que defina a estratexia a seguir
para afrontar a corrupción e articule un conxunto de controis para previr, detectar e inhibir
irregularidades, plasmado nun documento institucional formal que se implante en concordancia cos
riscos específicos de corrupción identificados.
Outras manifestacións do compromiso dos altos cargos coa integridade visualízanse a través da
inclusión de normas de conduta específicas para este colectivo e coa esixencia de adhesión dos altos
cargos ao Código ético pola Lei 1/2016, do 18 de xaneiro, de transparencia e bo goberno.
Se ben da parte introdutoria do Código ético institucional podería deducirse o compromiso coa
cultura da integridade e prevención da corrupción, non existe en ningunha web corporativa unha
declaración pública específica deste compromiso, nin tampouco a nivel de centro directivo existe
ningunha persoa, unidade ou comisión que teña atribuída, entre as súas tarefas, a xestión da ética
corporativa.
Nos centros directivos analizados observouse unha preocupación latente pola cultura do
cumprimento ético e prevención da corrupción, pero sen responder a un sistema de medidas
articuladas nun programa ou política institucional. Desta forma, os esforzos e accións concretas
dirixidos a atender o cumprimento das condutas regradas no Código ético teñen un efecto limitado
no seu alcance e resultados esperados.
Máis alá da indicada preocupación, cómpre dotar de maior visualización as accións específicas de
respaldo por parte dos mandos superiores á difusión e fortalecemento dos temas relacionados coa
193639
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
27
integridade e a prevención da corrupción, aínda cando se percibira no curso dos traballos un
decidido compromiso para realizalas.
O reforzamento deste compromiso e da súa visibilidade pasa pola utilización, entre outros, dos
seguintes instrumentos:
- A adopción dunha declaración institucional de compromiso coa cultura da integridade e
prevención da corrupción como unha expresión clara e visible para todos os observadores internos e
externos do compromiso por alcanzar o máis alto estándar ético. Non sería novidoso na
Administración, xa que se realiza no ámbito concreto da xestión dos fondos comunitarios.
- O liderado e compromiso explícito, claro e decidido dos responsables políticos e directivos da
Administración coa integridade e exemplaridade.
- Unha maior individualización dentro do Código ético das condutas para os altos cargos de forma
diferenciada ás esixidas para o resto do persoal.
- A atribución de competencias de prevención da corrupción a unha unidade similar ás unidades
responsables da transparencia ou á Comisión Interdepartamental de Información e Avaliación no
ámbito das consellerías e no ámbito central, respectivamente.
- A inclusión na planificación estratéxica de obxectivos en materia de integridade e bo goberno, así
como a previsión de plans de prevención da corrupción. Na actualidade, o Plan estratéxico de
Galicia 2015-2020, que recolle na Prioridade de actuación 5.2: Administración transparente,
eficiente e orientada a resultados a previsión dun Plan de mellora da contratación pública
(directrices para a contratación pública), non fai ningunha alusión a estas materias.
- A programación de actividades de formación obrigatoria nesta materia para os altos cargos sobre
liderado ético e responsabilidade directiva, metodoloxías e habilidades relacionadas coa xestión de
riscos e ferramentas para dar resposta aos dilemas éticos.
O Código ético institucional
3.9. Os códigos éticos constitúen unha peza relevante da infraestrutura e do marco de integridade
institucional. Aínda sen poder modificar normas xurídicas, teñen unha función orientadora para os
responsables das decisións públicas e establecen límites de comportamento e estándares de conduta
que permiten controlar e facer efectiva unha boa administración.
Dentro do contido dos códigos éticos (declaracións xerais de valores) e de conduta (estándares de
conduta específicos) vén sendo habitual a inclusión dos valores fundamentais das institucións e a
obriga para a dirección e os empregados de cumprir con aqueles, así como a incorporación explícita
193640
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
28
de mecanismos de garantía para o seu cumprimento, como un órgano encargado do seu
seguimento, a creación dunha canle para alertar dos incumprimentos e, no seu caso, a regulación
das consecuencias destes últimos.
O Código ético institucional da Xunta de Galicia establece como primeiro obxectivo integrar a
dimensión ética tanto no ámbito da adopción de decisións como no desempeño da actividade
administrativa ordinaria, e establece a obriga para a dirección e os empregados da Institución de
cumprir cos seus principios e pautas de actuación. O Código é aplicable a todos/as os/as
empregados/as públicos/as, incluído o persoal eventual e o persoal con contratos de alta dirección, e
ao resto do persoal que presta servizos tanto na Administración xeral da Comunidade Autónoma de
Galicia como nas entidades instrumentais do sector público autonómico.
Expresa, como principios de actuación: o respecto á Constitución, ao Estatuto de autonomía de
Galicia e ao resto das normas que integran o ordenamento xurídico; a prevalencia da satisfacción do
interese xeral; o respecto aos dereitos fundamentais e ás liberdades públicas; defensa da dignidade,
imaxe e prestixio da Administración autonómica; lealdade, integridade, imparcialidade,
obxectividade e dilixencia debida nas misións e obrigas encomendadas; suxeición aos principios de
eficacia, economía, eficiencia, optimización e control do gasto no uso e manexo dos recursos
públicos confiados en razón do posto; mantemento dunha conduta digna, atenta, respectuosa e
correcta coa cidadanía e cos/coas compañeiros/as; e transparencia na xestión dos asuntos públicos.
En xeral, os principios que recolle son os previstos nas distintas normas xurídicas sen engadir
elementos novos, e realiza unha enumeración daqueles sen determinar o alcance ou concretar o seu
contido. Sendo esta unha fórmula válida, sería de interese recoller de forma máis explícita o
principio de exemplaridade para os altos cargos e determinar con máis profundidade tanto o seu
contido como o do principio de integridade.
Dentro das pautas básicas a seguir, detalla: a) prohibición de regalos e dádivas; b) réxime aplicable
a mostras de cortesía e atencións protocolarias; c) mecanismos de prevención ante posibles abusos
de poder, situacións de vantaxe ou tratamento de privilexio; d) en relación á imparcialidade; e) uso
responsable dos medios e recursos públicos; f) réxime de incompatibilidades e de conflito de
intereses; g) criterios de aplicación nas viaxes oficiais ao exterior dos cargos da Administración
autonómica; e situacións específicas en período electoral.
Desta forma, e de xeito positivo, o Código abordou aspectos nos que non existen normas no
ordenamento xurídico suficientemente claras para evitar situacións de conflitos de intereses, de
forma particular a prohibición de regalos, pero non suple carencias normativas respecto doutros
aspectos como os referidos á relación dos cargos públicos cos grupos de interese.
193641
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
29
No que respecta ao órgano de garantía, encargado do seguimento, o Código establece que será a
Dirección Xeral de Avaliación e Reforma Administrativa –DXARA– (ou órgano equivalente con
competencias en inspección, auditoría, control, mellora da calidade e reforma administrativa) o
órgano competente para efectos de coordinación e supervisión do seu cumprimento. Nos ámbitos
sanitario e educativo, esta función corresponderá aos respectivos órganos internos sinalados por
esas consellerías, todo isto sen prexuízo das competencias en materia de control de
incompatibilidades que correspondan á Dirección Xeral da Función Pública.
Porén, as competencias da DXARA aparecen configuradas de forma clara como as propias dun
órgano de resolución das posibles dúbidas de interpretación que se poidan suscitar en relación coa
aplicación do código, pero non como órgano encargado de pronunciarse sobre os posibles
incumprimentos e de adoptar medidas de resposta ante os mesmos. Neste sentido, sería
conveniente avanzar na constitución dun órgano colexiado de garantía, e dotalo dunha canle
específica para coñecer destes incumprimentos e dun procedemento formal para a tramitación das
denuncias que se presenten en relación cos mesmos.
Os códigos éticos e de conduta máis recentes (como o propio Código ético institucional do Consello
de Contas) veñen atribuíndo estas funcións a un comité de ética que asegure que o código sexa
observado correctamente e que sexan impostas medidas no caso de que sexa violado, prevendo a
dispoñibilidade dunha canle para alertar de incumprimentos e contemplando as consecuencias
destes.
Outro aspecto a mellorar está relacionado coa difusión do Código. Se ben esta se consegue coa
publicación na páxina web e na intranet da Xunta de Galicia, debería complementarse cunha acción
de entrega ou posta a disposición formal deste documento incorporada ao acto de toma de
posesión dos empregados públicos, así como cunha actividade máis intensa e regular de difusión
cara á súa comprensión e aplicación dirixida a todos os niveis da organización e cunha actividade
formativa máis ampla e específica para os distintos colectivos, segundo o seu grao de
responsabilidade. Parece necesario, ademais, fortalecer e ampliar os mecanismos para o
coñecemento do Código entre axentes externos que se relacionan coa Administración, como
contratistas ou beneficiarios de subvencións (declaración anual respecto do coñecemento, adopción
e cumprimento), co fin de coadxuvar á súa observancia e acatamento.
Por último, outro aspecto non contemplado actualmente no Código é a previsión da súa revisión e,
no seu caso, actualización, a fin de contribuír á súa mellora continua.
193642
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
30
Liña ética de denuncias
3.10. As denuncias internas téñense revelado como un instrumento eficaz na loita contra a
corrupción. Trátase de establecer e dar a coñecer as canles de comunicación a través das que
calquera empregado ou persoa allea (provedores, contratistas, cidadáns receptores dos bens ou
servizos xerados pola Institución, entre outros) poida proporcionar información sobre sospeitas,
indicios ou certezas de actos relacionados coa corrupción.
Considérase que estes medios, denominados xenericamente liñas de denuncia, son un control
importante para previr, disuadir e detectar actos de corrupción. De aí a importancia de que as
institucións establezan mecanismos seguros que permitan investigar as denuncias sobre posibles
feitos de corrupción.
A eficacia dunha liña de denuncias depende do seu funcionamento obxectivo e rigoroso mediante
persoal especializado; da preservación da confidencialidade da información recibida e, no seu caso,
do anonimato da persoa denunciante, o que contribúe a asegurar que non haberá represalias para
quen advirta sobre posibles actos corruptos (indemnidade); e da investigación das denuncias
recibidas mediante protocolos formais e apropiados, para asegurar a tramitación oportuna e
consistente de cada posible irregularidade desde a recepción ata a súa resolución final.
Os xestores dos centros examinados sinalan que a posibilidade de formular denuncias é unha vía
implantada en todas as dependencias e entidades públicas; e a Dirección Xeral de Avaliación e
Reforma Administrativa (DXARA), na súa actuación como Oficina de Defensa das Persoas Usuarias
dos Servizos Públicos, dispón de canles electrónicas que permiten coordinar e orientar as denuncias
presentadas pola cidadanía con respecto ao funcionamento dos servizos públicos.
Por outra banda, no Código ético están previstas pautas que constitúen medidas de resposta a
actuacións de vulneración daquel, como poden ser:
- As pautas, criterios, regras e orientacións que vertebran o Código informarán a actuación das
autoridades e demais persoal ao servizo do sector público autonómico, así como a aplicación do
réxime disciplinario e de responsabilidade que proceda.
- As posibles violacións dos valores éticos e normas de conduta están suxeitas aos procedementos
recollidos na normativa estatal e autonómica aplicable na materia. As esixencias recollidas no
Código ético eleváronse a norma de rango legal coa Lei 1/2016, do 18 de xaneiro, de transparencia
e bo goberno, que ten previsto un procedemento sancionador para os supostos de infraccións en
materia de incompatibilidades e conflito de intereses dos altos cargos.
- De detectarse unha conduta contraria ás previsións do Código relativas á prohibición de regalos e
ao réxime aplicable ás mostras de cortesía, procederase de inmediato á apertura dunha información
193643
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
31
reservada, coa finalidade de dilucidar se pode ser constitutiva de infracción disciplinaria, de acordo
coa normativa vixente que resulte de aplicación.
Pois ben, recoñecendo que estas canles electrónicas poden recibir comunicacións e denuncias de
todo tipo, o certo é que están concibidos como canles para tramitar reclamacións, queixas ou
suxestións da cidadanía respecto do funcionamento dos servizos públicos, pero non están
configurados explicitamente como canles de alerta ou denuncia de irregularidades, fraudes ou actos
de corrupción, nin tampouco de incumprimentos do Código ético institucional.
O tipo e as materias obxecto de queixas e suxestións presentadas na Oficina de Defensa das Persoas
Usuarias dos Servizos Públicos (DXARA) dá unha idea clara da natureza desas comunicacións.
Segundo o informe desta Oficina correspondente ao exercicio 2018, nese ano presentáronse 1.217
comunicacións (113 suxestións e 1.104 queixas), entre as que destacan as referidas a fallos nos
accesos aos servizos electrónicos (136), erros na prestación de servizos (97), ou a tempos excesivos
na tramitación de servizos prestados (416).
Os centros da Administración xeral tampouco contan con mecanismos formais específicos de
comunicación (liña ética de denuncias, caixas do correo ou correos electrónicos, entre outros) para
que os servidores públicos e calquera terceiro interesado poidan dar a coñecer información sobre
posibles actos de corrupción ou eventos contrarios á ética institucional; e tampouco está regulado
un procedemento para tramitar as posibles violacións ao Código ético, nin un sistema de medidas
de resposta no caso de constatarse aquelas.
Así pois, a estratexia que debe seguir a Administración consideramos que debería contemplar a
adopción das seguintes medidas, a incorporar no Código ético ou a través de normas
complementarias:
• A implantación dunha canle de denuncias específica a través da cal os empregados e a cidadanía
en xeral poidan poñer en coñecemento do órgano competente a comisión dunha irregularidade. O
uso destes medios debe ir acompañado de medidas de seguridade para garantir a confidencialidade
da información e medidas de indemnidade para a protección dos denunciantes de boa fe.
A adopción de medidas deste tipo –canle de denuncias, confidencialidade e protección do
denunciante– xa está presente, por exemplo, no ámbito da prevención de riscos laborais no
Protocolo para a prevención, a detección, a actuación e a resolución de situacións de acoso laboral e
outras discriminacións no traballo na Administración da Comunidade Autónoma de Galicia,
aprobado polo Consello da Xunta o 28 de abril de 2016.
No ámbito da prevención da corrupción, todas as normas autonómicas citadas anteriormente prevén
con carácter xeral a confidencialidade como medida de protección da persoa denunciante
193644
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
32
(preservación da identidade do denunciante), pero non sempre contemplan o anonimato da
denuncia (descoñecemento da identidade da persoa denunciante). Por outro lado, algunhas delas
reservan a condición de denunciante só ao persoal da Administración (Castilla y León e Aragón) e
outras estenden esta condición a calquera persoa, á marxe da súa vinculación ao sector público
(Baleares, Asturias ou Valencia).
Na nosa opinión, a condición de denunciante debería estenderse a toda a cidadanía, na liña do
apuntado na Lei do Consello de Contas; e respecto das denuncias anónimas, inclinámonos pola súa
admisión sen prexuízo da aplicación dun sistema de garantías que preserve o adecuado equilibrio
entre o anonimato e a esixencia de rigor por parte do denunciante. A aceptación nestes termos evita
as consecuencias de ignorar feitos ou actuacións (acreditados con probas) que poderían ter a
consideración de graves só pola circunstancia de non coñecer a identidade da persoa denunciante.
• A regulación dun procedemento para tramitar as posibles violacións do Código ético, e a previsión
de medidas de resposta para estas vulneracións.
• A previsión dun Comité de Ética para resolver as consultas e tramitar e dar resposta aos
incumprimentos advertidos.
A estrutura organizativa, control interno e xestión dos conflitos de intereses
Estrutura organizativa e control interno
3.11. En xeral, nos centros da Administración existe unha estrutura organizativa aprobada e
actualizada con asignación de funcións e responsabilidades en todas as áreas ou unidades
administrativas, e dáse publicidade ás competencias dos órganos e ás delegacións de funcións que
aproban.
Se ben existen políticas e procedementos para o desenvolvemento das actividades principais, e
estase dando unha resposta adecuada ás esixencias legais da administración electrónica coa
informatización dos trámites de moitos procesos, son escasos os manuais de procedementos e os
procesos informáticos completos.
Dentro da estrutura organizativa, no momento actual, á marxe das funcións do control interno que
teñen as intervencións delegadas ou das tarefas de avaliación da DXARA, a Administración xeral
non dispón nas consellerías de unidades que estean asumindo as funcións propias dun sistema de
control interno (deseño de procesos, políticas e procedementos) nos parámetros definidos neste
documento e que aborden ademais funcións relativas á xestión e prevención de posibles riscos de
xestión e corrupción.
193645
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
33
É certo que algunhas unidades, polas súas competencias horizontais, teñen máis participación na
elaboración de instrucións, protocolos ou normas internas (vicesecretarías xerais, subdireccións de
coordinación ou servizos técnico-xurídicos), pero esta iniciativa non se integra nun sistema
estruturado que inclúa o seguimento posterior sobre a súa aplicación.
Polo tanto, a asunción dun sistema de control interno integral deseñado como resposta aos riscos
identificados e avaliados dentro da organización necesitaría aínda da implantación de certas
medidas estruturais, sen prexuízo do compromiso adquirido pola Administración coa sinatura do
protocolo de colaboración en materia de prevención da corrupción.
Deste xeito, o control interno descansa na actualidade sobre a función orzamentaria e contable e
sobre o papel da Intervención Xeral e das intervencións delegadas nos centros. Neste sentido, existe
tanto unha planificación da xestión dos recursos financeiros como posteriormente un seguimento da
execución moi normalizado, unha fiscalización do gasto realizada pola Intervención
fundamentalmente a través da fiscalización previa, e un sistema de corrección das deficiencias
detectadas pola Intervención Xeral que alcanza non só aos reparos senón tamén ás observacións
realizadas.
Outro aspecto a mellorar no control económico-financeiro ten que ver coa insuficiencia de medios e
coa dificultade para completar as fiscalizacións limitadas previas con revisións posteriores, controis
financeiros ou auditorías. Neste sentido, unha vía de mellora en tanto non existan máis medios
podería consistir en ampliar os aspectos do gasto sometidos na actualidade a fiscalización limitada.
Xestión dos conflitos de intereses e incompatibilidades
3.12. A xestión dos conflitos de intereses, do réxime de incompatibilidades e das relacións da
Administración cos grupos de interese incide sobre toda a actividade administrativa, en tanto que
trata de asegurar a imparcialidade na actuación dos xestores públicos.
A Lei de Galicia 1/2016, de transparencia e bo goberno, prestou unha adecuada atención á xestión
dos conflitos de intereses dos altos cargos, co establecemento de políticas e procedementos para o
seu control. Ao servizo do control destes conflitos de intereses regúlase na lei o réxime de
actividades e incompatibilidades, o deber de abstención, as limitacións de actividades posteriores ao
cesamento, as declaracións e rexistro de actividades e bens patrimoniais; e, no Código ético, a
prohibición de regalos ou dádivas. Existe tamén unha unidade –Oficina de boas prácticas e
incompatibilidades– encargada de xestionar o réxime de incompatibilidades e conflitos de intereses
dos altos cargos e coñecer das denuncias por posibles incumprimentos.
193646
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
34
Ademais a Lei de transparencia e bo goberno incrementou os datos de publicidade activa para o
control sobre os eventuais conflitos de intereses e recolle un sistema de notificación á mencionada
Oficina dos conflitos de intereses sobrevidos e un réxime de infraccións e sancións en materia de
incompatibilidades e conflitos de intereses, prevendo que a Oficina poida realizar de oficio
actuacións previas de carácter reservado de cara ao inicio dun expediente.
Da información facilitada por esta Oficina consta unha ampla actividade no exercicio 2018 relativa á
tramitación de expedientes de compatibilidades (670 expedientes) ou informes sobre
incompatibilidades dos empregados públicos (38 expedientes), ou actualizacións do rexistro de
actividades (216) e de bens patrimoniais (230) no caso dos altos cargos. Non obstante, nese
exercicio non consta ningunha notificación de conflitos de intereses, nin a presentación de
denuncias por presuntos incumprimentos nin a comisión de infraccións nesta materia, o que pode
ter unha lectura positiva que indica o cumprimento das obrigas nesta materia, sen prexuízo de que
sería recomendable mellorar as ferramentas de xestión para dotar de maior eficacia ao
procedemento de detección de conflitos de intereses e ao réxime sancionador previsto.
En materia de incompatibilidades, como unha esixencia a maiores establecida ao servizo dese
control, estase dando unha publicidade satisfactoria ás resolucións de concesión outorgadas, aínda
que non alcanza o texto completo das resolucións ditadas, e tamén ás declaracións de actividades e
bens patrimoniais.
Outro mecanismo de prevención de influencias indebidas é a publicidade das axendas públicas dos
altos cargos. Dentro das obrigas específicas definidas na Lei 1/2016 está a de publicar, dentro da
información institucional, organizativa e de planificación, as "axendas da actividade institucional
pública dos membros da Xunta de Galicia e das persoas que ocupen altos cargos, que se manterán
públicas, como mínimo, durante un ano". Esta obriga estase cumprindo, sen prexuízo das melloras
de transparencia que entendemos que se poden incorporar para deixar unha constancia máis precisa
da temática das reunións, da iniciativa da súa celebración ou das propostas recibidas por grupos de
interese, e avanzar así nun reforzo da información para garantir a trazabilidade das decisións
públicas.
Por último, a ausencia de previsión de regulación dos grupos de interese non permitiu constatar
ningún mecanismo de control sobre a actividade destes grupos.
Órgano de supervisión do sistema de integridade e prevención de riscos da corrupción
3.13. Un dos aspectos fundamentais para implantar un sistema ou estratexia de fomento da
integridade e prevención da corrupción é a definición clara, explícita e pública das funcións e
193647
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
35
responsabilidades dos diferentes estamentos da estrutura organizacional que nalgún momento
interveñen nese sistema.
Os proxectos de plans de prevención de riscos de xestión que se deron a coñecer ao Consello xa
contemplan o compromiso e responsabilidade dos distintos niveis de intervención na xestión de
riscos desde a secretaría xeral, as xefaturas intermedias, o resto do persoal e o órgano encargado da
supervisión e cumprimento do plan de prevención de riscos de xestión.
Na concreción destas responsabilidades resulta necesaria –como consta neses proxectos de plan– a
designación deste órgano dentro de cada consellería/centro xestor, que se encargue da posta en
marcha da estratexia e de implantar o plan de prevención de riscos de xestión e vixiar o seu
cumprimento, así como a súa coordinación efectiva coa implicación activa dos órganos de goberno e
o persoal directivo, facilitando con iso que os empregados e os posibles axentes externos que se
relacionen cos órganos administrativos comprendan plenamente os obxectivos e colaboren no
desenvolvemento das accións previstas.
O tamaño e características da Administración xeral aconsellan compatibilizar unha instancia
centralizada de supervisión (unha Comisión Interdepartamental de Coordinación asistida pola
DXARA) con eses órganos de prevención nas distintas consellerías, seguindo o modelo utilizado para
os responsables de transparencia xa posto en marcha coa creación das unidades responsables da
transparencia nas consellerías e a Comisión Interdepartamental de Información e Avaliación a nivel
central.
Un factor decisivo para o seu correcto funcionamento consistirá en que esta estrutura ou órgano
teña autonomía funcional e recursos suficientes para poñer en marcha as actuacións preventivas;
ademais, debe ser especialmente independente das áreas suxeitas a procesos sensibles (aquelas
cuxa función principal é a administración de recursos públicos, materiais, humanos e tecnolóxicos,
entre outras); ter rango suficiente dentro da organización; e capacidade de informar directamente ao
máximo nivel daquela e á instancia centralizada de supervisión, no seu caso, sobre as súas
actividades.
A determinación destes órganos encargados da integridade e prevención de riscos por centro
(responsables de cumprimento) e o alcance das súas funcións e responsabilidades deberá definirse
normativamente para toda a Administración xeral. Os proxectos de plans de prevención de riscos de
xestión están optando por atribuírlle transitoriamente esta responsabilidade ás persoas titulares das
unidades responsables de transparencia, en tanto non se estableza con carácter horizontal para
todos os centros.
Este órgano tería entre os seus cometidos as actividades seguintes:
193648
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
36
• Responsable das propostas de actualización do Plan de prevención de riscos de xestión.
• Responsable dos talleres de autoavaliación de riscos.
• Promover e comprobar a execución das medidas previstas no plan.
• Identificar a necesidade de aplicar accións correctivas.
• Desenvolver e implantar procesos para xestionar a información, tales como reclamacións, canles
de denuncias ou outros mecanismos.
• Informar directamente á persoa titular da organización de posibles riscos e incumprimentos.
As políticas e prácticas de recursos humanos
3.14. No ámbito da prevención da corrupción, a política de recursos humanos nas institucións
públicas ten un papel esencial na promoción dun ambiente ético a través dos procesos de
recrutamento, avaliación e promoción do persoal baseados nos principios de mérito e capacidade
como antídoto de decisións arbitrarias ou de favoritismos, e como compromiso da organización de
atraer e promover a profesionais competentes.
• En canto aos procesos de recrutamento, hai que sinalar que o persoal dos centros examinados
está suxeito aos procedementos de selección que rexen na función pública, cunha regulación que
revela un elevado grao de confianza no adecuado cumprimento dos principios reitores de mérito e
capacidade.
O Código ético institucional incorpora medidas específicas de reforzo da imparcialidade nos
procesos selectivos, como normas de funcionamento dos procesos para evitar filtracións, causas de
abstención para os preparadores de aspirantes, ou mecanismos de selección aleatoria de preguntas.
Tamén está contemplada a exclusión de persoal de elección ou designación política e de
funcionarios interinos como membros dos órganos de selección, ou a limitación de presenza de
representantes sindicais. Podería abordarse como medida adicional, nos casos en que sexa viable, a
vía da designación dos membros destes órganos mediante técnicas de sorteo a partir de persoas
seleccionadas previamente con capacitación, competencia e preparación, ou a gravación das probas
orais dos procesos; e tamén da previsión normativa de crear órganos especializados e permanentes
para a organización de procesos selectivos.
Sen prexuízo desa valoración positiva da regulación dos procesos selectivos, hai que advertir que o
elevado número de persoal que se incorporou á Administración mediante procesos de consolidación
de emprego temporal –procedementos excepcionais e menos competitivos– denota dinámicas
anteriores nas que parece que existiu unha maior relaxación de garantías e controis na contratación
193649
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
37
temporal ou na vinculación irregular de traballadores procedentes de contratacións externas de
servizos, que cara ao futuro é necesario evitar.
• De cara aos procesos de recrutamento de persoal, a planificación das necesidades de efectivos é
outro aspecto clave. Sen prexuízo de que os centros dispoñan dos instrumentos de ordenación que
prevé a lei, non se coñecen mecanismos de análise das necesidades de persoal a medio ou longo
prazo que permita programar a maneira de satisfacelas. Neste sentido, para unha planificación
realista das necesidades de persoal, e determinar os perfís e número de efectivos a recrutar, resulta
esencial dispoñer de información sólida sobre a carga de traballo de cada un dos postos, tarefa que
a DXARA iniciou con carácter experimental en dous centros directivos e prevé darlle continuidade co
auxilio de ferramentas informáticas que se están a desenvolver.
• Todos os centros da Administración xeral dispoñen dunha relación de postos de traballo como
instrumento de ordenación de persoal, que ofrece a información requirida legalmente. Non
obstante, na totalidade dos centros analizados púxose de manifesto a dificultade para asegurar a
cobertura de postos nos procesos de provisión cos perfís profesionais adecuados para o seu
desenvolvemento, o que é indicativo da necesidade de que as propias consellerías afonden na
análise dos perfís profesionais adecuados para o desenvolvemento dos postos e asegurar así a
cobertura idónea nos procesos de provisión que se convoquen. Neste sentido, cómpre mellorar a
provisión coa inclusión nas relacións de postos de traballo dos perfís profesionais adecuados ás súas
necesidades.
A definición deste perfil debe servir ademais para delimitar tamén aqueles postos que puideran ter a
consideración de máis vulnerables á integridade, para incluír unha formación ética como requisito
para a selección do seu persoal, especialmente en postos directivos con responsabilidades sobre
riscos da corrupción, en áreas sensibles a actos de corrupción, ou en postos relacionados con
funcións de vixilancia e control.
• Nos distintos centros, a redución considerable dos postos de libre designación logo da entrada en
vigor da Lei do emprego público de Galicia vai supoñer unha garantía de imparcialidade na
adxudicación dos postos de máis responsabilidade da Administración e mostra unha resposta
adecuada ao cuestionamento que esta forma de provisión tivo en relación coa ética e
profesionalidade na xestión pública.
Aínda así, é necesario afondar, nas propostas de resolución, sobre a motivación acerca dos criterios
de baremación utilizados para a selección dos candidatos, de xeito que se faga máis transparente a
información sobre a acreditación da súa idoneidade e sobre o maior peso dos méritos na persoa
seleccionada fronte ao resto de participantes, e evitar así, na medida do posible, a xudicialización
dos procedementos de provisión destes postos.
193650
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
38
• A provisión de postos de traballo de maneira definitiva é tamén un factor clave para a
independencia, obxectividade e neutralidade, sobre todo en áreas vulnerables a riscos de corrupción.
Neste sentido, parece necesario evitar situacións de provisionalidade prolongada na ocupación de
postos mediante formas de provisión transitoria (comisións de servizo e adscricións) que existen na
actualidade, e que é preciso reconducir coa axilización dos concursos específicos para prover en
prazos razoables as prazas que con anterioridade se provían por libre designación.
• O recoñecemento de condutas e rendementos meritorios constitúe un aliciente á profesionalidade
da xestión pública, mentres que a falta dese recoñecemento ten efectos negativos sobre a cultura
organizativa. Na actualidade non existe ningún programa de avaliación do rendemento que afecte a
unidades administrativas dos centros seleccionados, nin tampouco retribucións variables vinculadas
ao cumprimento de obxectivos.
O artigo 20 do EBEP obriga ás Administracións a establecer sistemas de avaliación do desempeño
como procedemento para medir e valorar a conduta profesional, o rendemento ou o logro de
resultados. Á espera dun desenvolvemento regulamentario, esta avaliación non foi implantada en
ningún ámbito organizativo do sector público autonómico. Ademais da incidencia sobre a carreira
profesional, está chamada a proxectar os seus efectos sobre a provisión de postos, sobre a
percepción de retribucións complementarias, e sobre a formación.
Os sistemas de promoción vertical que ligan a progresión unicamente ao cambio de posto dificultan
a retención de profesionais competentes e favorecen a progresión a través de formas de provisión
transitorias (comisións de servizos) para evitar esa perda de persoal competente nas distintas
unidades. Unha resposta satisfactoria pode ser a carreira horizontal, que aparece como potestativa
tanto no EBEP como na Lei do emprego público de Galicia, e que está sendo implantada mediante
un sistema transitorio no ámbito da Administración autonómica, alcanzando a todos os centros da
Administración xeral.
• No que respecta á formación, o Código ético institucional establece que a Escola Galega de
Administración Pública integrará, como materia transversal da súa programación, accións de
comunicación, formación e sensibilización en materia de principios éticos de actuación e, en
particular, dará a coñecer ao persoal público os contidos do Código ético para a súa oportuna
comprensión e posta en práctica en toda a organización. Existe un plan de formación que
desenvolve a EGAP con cursos que contemplan a ética e a integridade na xestión dos fondos
públicos, así como cursos puntuais sobre o Código ético institucional da Xunta de Galicia, pero sería
recomendable incorporar nese plan unha parte específica de formación como ferramenta ao servizo
da sensibilización en integridade e ética pública dirixida de forma diferenciada a distintos colectivos
en función da súa finalidade.
193651
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
39
Neste sentido, esta formación debería atender á sensibilización de todos os empregados públicos no
comportamento ético con aspectos xeneralistas (conceptos de integridade e corrupción, políticas de
integridade, modelos de prevención da corrupción, sistemas de xestión de cumprimento); aos
responsables da xestión de cumprimento, con contidos técnico-metodolóxicos específicos (control
interno, metodoloxía para a xestión de riscos, elaboración de plans de prevención de riscos da
corrupción); e ao persoal de áreas específicas de riscos, sobre a prevención da corrupción
(contratación, selección de persoal, subvencións).
De forma particular, debía promoverse unha formación obrigatoria para colectivos concretos como
directivos, xefes ou cargos electos orientada tanto aos aspectos técnicos requiridos como á
sensibilización sobre a súa responsabilidade cara ao resto do persoal.
III.2.2. ADMINISTRACIÓN DE RISCOS
3.15. O feito de recoñecer que as Administracións están expostas a riscos de xestión e/ou
corrupción non implica que estean incorrendo en incumprimentos ou actos corruptos nas súas
actuacións. Pola contra, admitir esta posibilidade pola natureza das actividades que están a
desenvolver é un elemento fundamental para establecer e orientar os controis da xestión.
Xunto coas políticas de integridade, a política de xestión de riscos constitúe o piar que completa un
sistema integral de prevención da corrupción.
Como se vén indicando nos documentos técnicos aprobados polo Consello, a avaliación de riscos
dentro dos sistemas de control interno contempla un enfoque global que abarca a totalidade dos
riscos de xestión, incluídos os relacionados coa corrupción e integridade.
A administración de riscos é o proceso sistemático que deben realizar as institucións para avaliar os
riscos aos que están expostas no desenvolvemento das súas actividades, mediante a análise dos
distintos factores que poden provocalos e coa finalidade de definir as estratexias que permitan
controlalos.
Trátase, en definitiva, de identificar en primeiro lugar as áreas relevantes de actividade e os riscos
que afectan a estas actividades e, a partir da avaliación daqueles, elaborar mapas de riscos que
recollan os aspectos aos que se debe prestar especial atención, así como as medidas correctoras a
implantar. O proceso de administración de riscos inclúe:
a) A definición duns obxectivos institucionais que sirvan para a identificación, valoración e avaliación
de riscos, en especial os riscos da corrupción.
193652
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
40
b) A identificación das áreas de actividade especialmente vulnerables á corrupción.
c) A identificación dos riscos que ameazan as actividades e obxectivos clave da organización,
incluídos os riscos de fraude ou corrupción, así como unha valoración daqueles coa estimación da
súa importancia, probabilidade de que ocorra, e tolerancia ao risco da organización.
d) Por último, a elaboración dun mapa de riscos que permita identificar os aspectos aos que se debe
prestar especial atención, co desenvolvemento de respostas ou medidas correctoras a implantar.
3.16. A continuación móstranse os resultados correspondentes aos controis realizados que teñen en
conta estes aspectos, incluídos no cuestionario respecto da administración de riscos:
Gráfico 3: Administración de riscos
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
O nivel de desenvolvemento da implantación deste compoñente situouse en 11,85 puntos de 20
posibles, o que supón un sistema de control interno cun nivel de implantación medio, con aspectos
que precisan dun maior desenvolvemento e que deben ser identificados para ser corrixidos.
Establecemento de obxectivos
3.17. A definición clara duns obxectivos institucionais vai servir para a identificación, valoración e
avaliación dos riscos, en especial os riscos da corrupción, que afecten a unha organización.
193653
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
41
- En xeral, os obxectivos dos distintos centros da Administración autonómica (tamén as SXT
analizadas) están definidos no plan estratéxico de Galicia 2015-2020, aprobado polo Consello da
Xunta na súa reunión do día 28 de xaneiro de 2016. O plan, desenvolvido coa participación de
todos os departamentos da Xunta de Galicia, recolle obxectivos para os distintos centros directivos
da Administración e indicadores para verificar o seu cumprimento.
Polo tanto, pode sinalarse que existen uns obxectivos definidos a medio prazo, se ben no ámbito
das secretarías xerais técnicas é onde menos perfilados están estes elementos (obxectivos e
indicadores), por tratarse de centros que teñen como obxectivo xenérico o apoio técnico
especializado para o funcionamento operativo dos servizos administrativos dos restantes centros
directivos das consellerías.
- Máis a curto prazo, o documento orzamentario asigna estes obxectivos (estratéxicos e operativos)
e distintos indicadores aos programas de gasto. Nas memorias de obxectivos e programas que
acompañan aos orzamentos de cada exercicio establécense as principais liñas de acción de cada
centro, os obxectivos encadrados en cada liña ou liñas estratéxicas, o contido, a finalidade, e
indicadores, recollendo tamén os orzamentos de gastos por programas os distintos programas e os
órganos (centros) encargados da súa xestión.
O plan (PEG 2015-2020) conta, como novidade, cun plan de avaliación e seguimento, que establece
os compromisos de seguimento das actuacións e dos resultados acadados a través de indicadores de
produtividade e de resultado, respectivamente; e así mesmo, establece a realización de avaliacións
de determinadas políticas públicas durante a súa execución. A Orde da Consellería de Facenda do
30 de xuño de 2016 establece o Plan de avaliación e seguimento do Plan estratéxico de Galicia
2015-2020 específico para o período de avaliación 2016-2017.
Esta planificación global estase completando con plans sectoriais que afectan a distintos centros da
Administración autonómica.
En definitiva, as conclusións acadadas a partir dos criterios definidos no cuestionario remitido son as
seguintes:
• Existe unha planificación estratéxica co deseño de obxectivos e indicadores, e formalmente tamén
está establecido un sistema de seguimento e avaliación que permite valorar o grao de consecución
dos obxectivos estratéxicos definidos, e medir o seu grao de eficacia e eficiencia.
• Existen informes de seguimento do PEG 2015-2020, publicados no portal de transparencia da
Xunta, que conclúen que se está a implementar a estratexia global acadando valores por riba do
esperado nas principais liñas de actuación, pero sen concretar con claridade os resultados por
centro.
193654
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
42
• Non obstante, nin a planificación estratéxica nin, en xeral, a planificación sectorial (o plan de
Infraestruturas da Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional é unha
excepción) aluden a obxectivos de integridade. O modelo de estratexia para fomentar a integridade
e previr a corrupción debería incluír obxectivos xerais e específicos de cara a crear unha cultura
administrativa de fomento da integridade para conseguir a máxima disuasión das condutas
inadecuadas.
• Ata o ano 2017 non existiu ningunha publicidade sobre o cumprimento de obxectivos
institucionais, nin existe na actualidade unha cultura de rendición de contas da xestión realizada
para este cumprimento, polo que é preciso avanzar na implantación de modelos de autoavaliación
de eficacia e eficiencia da xestión e nos mecanismos de rendición dos resultados da xestión.
• Unha vía para avanzar nesa avaliación e rendición sería a asignación de responsabilidades no
cumprimento de obxectivos, e a definición dos niveis de tolerancia ante o incumprimento ou non
consecución total daqueles.
Identificación e avaliación de riscos de xestión
Directrices e metodoloxía
3.18. En xeral, na Administración autonómica, como no resto das Administracións públicas, non
existe un proceso sistemático de avaliación de riscos de xestión nin de riscos para a integridade.
Como excepción, as secretarías xerais técnicas que xestionan fondos comunitarios participan no
modelo de avaliación de riscos de fraude que impón a Comisión Europea ás autoridades de xestión
no desenvolvemento do marco comunitario 2014-2020. Conforme a este modelo (tamén inspirado
no modelo COSO), estas autoridades deben establecer unha política antifraude, cunha declaración
institucional de loita antifraude, un código de conduta, unha adecuada segregación de funcións,
actuacións de control, mecanismos de notificación de irregularidades ou canais de denuncias, e
tamén un sistema de avaliación de riscos con indicadores de fraude e ferramentas de autoavaliación
(como a ARACHNE).
Fóra deste ámbito, non existe unha normativa que impoña a obriga dos xestores públicos de
considerar e xestionar os riscos sobre o cumprimento dos obxectivos, polo que tampouco está
establecido un procedemento formal para a identificación dos riscos e para a valoración do seu nivel
de gravidade e probabilidade de ocorrencia que se poida plasmar nun mapa de riscos.
193655
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
43
A partir da sinatura do protocolo de colaboración entre a Xunta de Galicia e o Consello de Contas,
ambas institucións asumen unha colaboración proactiva para que todas as entidades que integran o
sector público autonómico conten cun programa de prevención de riscos da corrupción que
estableza, entre outros aspectos, unha identificación e valoración de riscos, polo que podemos
entender que se está na dirección de asumir esta responsabilidade.
Como un paso máis no impulso á implantación de sistemas de prevención da corrupción, o Consello
de Contas puxo a disposición das SXT o documento Metodoloxía para a avaliación de riscos, así
como unha ferramenta para que os centros xestores realicen unha descrición e valoración dos
principais riscos de xestión, incluídos os de corrupción.
De forma positiva, ámbolos dous instrumentos serviron para que, no curso deste traballo de
avaliación dos sistemas de control interno, os centros examinados realizaran unha avaliación dos
riscos máis relevantes nas súas actividades.
Actividades ou áreas susceptibles de riscos
3.19. Malia non ter establecido un procedemento formal para a identificación de riscos, todos os
centros examinados sinalaron xa inicialmente no desenvolvemento do cuestionario de control
interno determinadas actividades nas que entendían que se daban as circunstancias para ser
consideradas máis susceptibles de xerar incumprimentos normativos ou operativos, ou falta de
fiabilidade da información financeira xerada.
A adopción polos xestores de medidas singulares (instrucións internas, ordes ou prácticas revisadas)
diante de problemas da xestión ordinaria dalgunhas actividades serviron para visualizar e identificar
áreas de riscos que a priori non tiñan esa consideración.
De forma común, todos os centros identificaron como áreas de xestión máis susceptibles destes
incumprimentos ás de contratación, subvencións, gastos de persoal, e xestión orzamentaria, pero no
desenvolvemento posterior dos traballos, xa coa metodoloxía de identificación de riscos asumida,
incluíronse outras áreas –como a coordinación administrativa ou resolución de recursos– que non
aparecen neste acervo común, ou de forma máis particular actividades específicas como o transporte
escolar ou a xestión de comedores escolares no caso da SXT da Consellería de Educación,
Universidade e Formación Profesional.
No gráfico seguinte expóñense as actividades comúns (excluídas as de asuntos xerais) en todos os
centros co promedio do número de riscos identificados en cada unha delas.
193656
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
44
Gráfico 4: Actividades susceptibles comúns con máis riscos identificados
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Factores de risco
3.20. Poden definirse como factores de risco as situacións ou circunstancias que incrementen a
probabilidade de que se produzan incumprimentos, falta de fiabilidade da información, falta de
eficacia nas actuacións ou prácticas corruptas propiamente ditas.
Á marxe de recoñecer determinadas actividades como susceptibles de riscos na súa xestión, todos os
centros identificaron circunstancias ou situacións que determinaban a presenza de riscos de
incumprimentos ou incrementaban a probabilidade de que se produciran. Os factores de risco máis
comúns sinalados polos centros foron os seguintes:
- Insuficiencia de persoal ou a súa cualificación inadecuada.
- Realización por unha mesma unidade dunha ampla variedade de operacións.
- Debilidades no marco normativo necesario para fortalecer a integridade e a loita contra a
corrupción.
- Inexistencia de manuais de procedementos ou falta de actualización.
- Inadecuación ou debilidade dos mecanismos internos de supervisión.
- Actividades con alto grao de discrecionalidade.
- Falta de experiencia ou de formación na xestión de riscos.
193657
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
45
3.21. Máis alá da avaliación de riscos comúns, a avaliación de riscos da corrupción debe considerar
a existencia de incentivos ou presións a que se produzan eses actos. Habitualmente esta avaliación
lévase a cabo sobre a base de actos xa cometidos, comportamentos que revelen indicios ou
oportunidades para cometelos.
De forma común en todos os centros, as circunstancias recoñecidas polos xestores como
mecanismos de verificación da posibilidade de riscos son o coñecemento e a experiencia na xestión
das distintas actividades realizadas, sen que en ningún caso se mencionara a existencia de
elementos ou factores persoais de oportunidade ou motivación, que cómpre valorar para unha
adecuada análise de riscos da corrupción.
Tampouco en ningún dos centros se admitiu a existencia de denuncias que alertaran da presenza
destes factores e dos posibles riscos, nin tampouco de antecedentes de vulneracións ou
incumprimentos, nin que se fixera uso do sistema de alertas de fraude que é preciso comunicar ás
autoridades comunitarias.
Os responsables dos centros analizados tamén manifestaron descoñecer a existencia de resolucións
xudiciais de condena por delitos relacionados cos tipos de corrupción que define o Código Penal que
puideran afectar a actuacións desenvolvidas no seu ámbito competencial. O contraste desta
información coas estatísticas do Ministerio Fiscal pon de manifesto que en ningún destes centros
existiu nos últimos anos ningunha resolución xudicial no sentido indicado.
Identificación e valoración dos riscos
3.22. Unha vez identificadas as actividades e os factores de risco que inciden especialmente nelas,
os coordinadores do traballo designados en cada secretaría xeral técnica realizaron, a través de
reunións cos responsables dos distintos servizos, unha identificación dos riscos ou eventos que
poderían supoñer incumprimentos ou obstaculizar ou retrasar o logro dos obxectivos establecidos
para os centros.
Para estes efectos, o Consello de Contas puxo á súa disposición o documento Catálogo de riscos por
áreas de actividade, que recolle unha relación dos riscos que de acordo coa experiencia fiscalizadora
desta Institución son recorrentes no sector público autonómico, en particular naquelas actividades
que pola súa propia natureza son máis susceptibles de dar lugar a riscos de xestión, incluídos riscos
da corrupción, como poden ser a xestión de persoal, a concesión de subvencións públicas, a
contratación ou o urbanismo.
O número de riscos identificados por cada centro, tanto nas actividades comúns como naquelas
máis específicas, foi o seguinte:
193658
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
46
Cadro 2: Actividades susceptibles con máis riscos identificados
Centro Actividade Número de riscos identificados
SXT Educación, Universidade e FP Transporte escolar 6
Comedores escolares 5
Construción centros 4
Contratación administrativa 15
Xestión financeira 8
Coordinación administrativa 4
Área xurídico-administrativa 6
SXT Economía, Emprego e Industria Contratación administrativa 26
Xestión financeira 13
Coordinación administrativa 4
Xestión de persoal 29
Área xurídico-administrativa 13
Coordinación económica 8
Asuntos xerais 32
SXT Medio Rural Contratación administrativa 14
Xestión de subvencións 18
Xestión de persoal 19
Xestión financeira 4
Área xurídico-administrativa 10
Asuntos xerais 24
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
3.23. A valoración dos riscos, que determina a extensión con que estes poden afectar ao
cumprimento dos obxectivos, realízase desde a dobre perspectiva da probabilidade de ocorrencia e
do impacto do seus efectos. Seguindo a sistemática proposta polo Consello de Contas, esta
valoración realizouse polos centros a través dunha escala da gradación do risco por tramos (baixo,
moderado ou elevado), na que os riscos máis importantes (elevados) son aqueles nos que concorran
unha alta probabilidade de ocorrencia e un alto impacto.
Unha aproximación aos resultados desta valoración realizada para as actividades comúns nos tres
centros examinados mostra unha concentración de riscos no tramo de moderados, así como unha
presenza moi escasa de riscos cualificados como elevados.
Esta valoración obedece a que todos os centros viñeron considerando que, sen prexuízo da
gradación que poida ter o risco inicialmente, a existencia de medidas de control xa implantadas –
que ademais foron identificadas– reducen a probabilidade de ocorrencia ata rebaixar o risco actual a
esa valoración.
O cadro seguinte ofrece un resumo das gradacións presentadas polos centros no conxunto dos
riscos das actividades comúns.
193659
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
47
Gráfico 5: Gradación de riscos
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Consideración do risco de fraude ou corrupción
3.24. O enfoque metodolóxico seguido polo Consello obriga a considerar na avaliación global de
riscos, ademais dos riscos comúns de xestión, a probabilidade de fraude ou corrupción. Desta forma
dáse resposta á revisión das políticas de prevención de riscos da corrupción que a Lei do Consello de
Contas lle encomenda a esta Institución.
Pois ben, na identificación e avaliación de riscos realizada polos centros examinados puido
constatarse a inclusión de determinados comportamentos que pola súa natureza non constitúen
riscos comúns de xestión, senón riscos que afectan a fiabilidade da información financeira
(información inexacta que non responde a simples erros), á perda ou protección de activos (uso
inapropiado ou neglixente) ou a actos que poden encadrarse nos distintos conceptos que engloban
os supostos de corrupción (como riscos de favoritismo, conflitos de intereses, fraude, colusión,
malversación ou incluso corrupción propiamente dita), o que evidencia que a identificación de riscos
tomou en consideración os posibles riscos que se veñen asociando ao fraude ou corrupción.
Como era de esperar, os riscos vinculados a distintas formas de corrupción concéntranse de forma
moi preferente en actividades como a contratación administrativa, xestión de persoal ou resolución
de recursos, pero tamén se manifestan nalgunha outra actividade máis específica e relacionada co
grao de discrecionalidade presente nas actuacións administrativas.
Por actividades, os riscos identificados nos diferentes centros máis vinculados a distintas formas de
corrupción foron os seguintes:
193660
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
48
Cadro 3: Riscos de fraude ou corrupción identificados
Tipo de risco Risco Ámbito Centro
Risco de conflito de intereses
Risco de incumprimento da normativa de incompatibilidades por parte do persoal ao servizo da Administración
RRHH SXT Eco
Risco de que o interese particular dun servidor público poida interferir no exercicio do seu xuízo profesional
RRHH SXT Eco
Risco de favoritismo/nepotismo
Risco de arbitrariedade/parcialidade na selección do persoal RRHH SXT Eco, MR
Risco de arbitrariedade/parcialidade na resolución sempre que non supoña prexuízo económico para a Administración
Técnico-xurídica
SXT Eco, Edu
Risco de adxudicación directa irregular mediante uso indebido da contratación menor
Contratación SXT Edu, Eco, MR
Risco de malversación/corrupción
Risco de non esixir responsabilidades por incumprimentos contractuais
Contratación SXT Edu, Eco, MR
Risco de realizar pagamentos de prestacións facturadas que non se axustan ás condicións estipuladas no contrato
Contratación SXT Edu, Eco
Risco de non detectar alteracións da prestación contratada durante a execución
Contratación SXT Edu, Eco
Risco de recibir prestacións deficientes ou de calidade inferior ás ofrecidas polo adxudicatario
Contratación SXT Edu, Eco
Risco de valoración das ofertas incursas en baixa Contratación SXT Eco
Risco de arbitrariedade/imparcialidade na resolución que supoña prexuízo económico para a Administración.
Técnico-xurídica
SXT Eco, Edu
Risco de externalización de servizos sen controis adecuados sobre a súa execución
Económico-financeira
SXT Eco
Risco de determinación dun prezo non axustado ao mercado nos contratos de adxudicación directa
Contratación SXT Eco, Edu, MR
Risco de retribucións variables sen avaliación do desempeño RRHH SXT Eco, MR
Risco de fraude
Risco de vulneración do segredo das proposicións ou alteración das ofertas con posterioridade á súa presentación
Contratación SXT Edu, Eco, MR
Risco de información privilexiada a determinadas empresas sobre as contratacións que se prevén realizar
Contratación SXT Edu, Eco, MR
Risco de trato de favor a determinado/s licitador/es mediante o establecemento das prescricións técnicas, criterios de solvencia ou criterios de adxudicación
Contratación SXT Edu, Eco, MR
Risco de utilización/transmisión de información privilexiada obtida por razón do cargo público
RRHH SXT Eco
Risco de colusión Risco de non detección de prácticas anticompetitivas ou colusorias
Contratación SXT Edu, Eco, MR
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Risco de conflito de intereses: situación na que unha persoa debe optar entre as responsabilidades do seu posto e os seus propios intereses privados.
Risco de favoritismo: trato de favor que se dá a unha persoa ou entidade en prexuízo doutras que tamén o merecían na mesma ou maior medida.
Risco de malversación: utilización deshonesta e ilícita de fondos e bens públicos para fins de enriquecemento persoal/alleo.
Risco de fraude: engano deliberado para obter unha vantaxe indebida ou ilícita.
Risco de colusión: acordo secreto entre partes que confabulan para enganar e defraudar e así obter unha vantaxe económica ilícita.
Edu: Consellería de Educación, Universidade e Formación Profesional
Eco: Consellería de Economía, Emprego e Industria
MR: Consellería do Medio Rural
Da relación dos riscos que se recolleron no documento Catálogo de riscos que de acordo coa
experiencia fiscalizadora do Consello de Contas presentan un carácter recorrente no sector público
autonómico, a SXT de Economía considerou a súa totalidade, a SXT de Educación incluíu
maioritariamente estes riscos, e a SXT do Medio Rural recolleu algo máis da metade. Os restantes
riscos non están presentes nos distintos mapas de riscos facilitados polos centros.
193661
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
49
Fóra deses riscos máis vinculados a distintas formas de corrupción, tamén se advertiu neses mapas
facilitados polos centros a ausencia de riscos comúns de incumprimentos que se veñen poñendo de
manifesto nos informes de fiscalización do Consello de Contas, e que os centros examinados non
incluíron como tales riscos: risco de utilización abusiva do sistema de pagamentos a xustificar, que
ningún dos tres centros directivos contempla; e risco de gastos devindicados pendentes de imputar
ao orzamento ou riscos de incorrección na imputación orzamentaria de gastos, que só foron
considerados pola SXT de Economía.
III.2.3. ACTIVIDADES DE CONTROL
3.25. As actividades de control son as accións ou medidas específicas establecidas pola entidade,
mediante políticas e procedementos, para responder aos riscos que puidesen afectar ao
cumprimento dos obxectivos. Estas actividades de control débense levar a cabo en todos os niveis
da organización, nas distintas etapas dos procesos e nos sistemas de información. Desta forma,
soportan todos os compoñentes do control interno, pero deben estar especialmente vinculadas ao
compoñente de administración de riscos como medida de resposta específica aos riscos
identificados.
A gama de actividades de control ou medidas de detección e prevención sobre as que se realizou
esta avaliación foi a seguinte: a) a definición por escrito das políticas e procedementos para o
control das actividades; b) o deseño de protocolos e procedementos que diferencien as distintas
fases da xestión e contemplen unha segregación de funcións adecuada en todos eles;
c) procedementos establecidos que aseguren o rexistro inmediato e oportuno das transaccións e dos
feitos significativos; d) controis físicos e de sistemas de autorización que teñan como finalidade a
salvagarda de activos e o acceso aos diferentes rexistros, programas e datos; e) control específico
para a información tecnolóxica: política de seguridade escrita, categorización de sistemas, control de
accesos, medidas de seguridade e continuidade dos servizos externos contratados; f) sistemas de
detección, como canais de denuncias ou auditorías internas, e actividades correctivas (investigacións
e sancións) como complemento necesario para as actividades de control na procura dos obxectivos.
No que se refire ás actividades de control, no estudo realizado obtívose como diagnóstico do seu
establecemento unha media xeral de 14,74 puntos dun total de 20 para este compoñente, cun nivel
de implantación medio, o que implica un sistema de control interno con aspectos que precisan dun
maior desenvolvemento que deben ser identificados para ser corrixidos.
193662
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
50
A continuación móstranse os resultados correspondentes aos controis básicos, incluídos no
cuestionario respecto das actividades de control:
Gráfico 6: Actividades de control
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Procedementos de control
3.26. En xeral, á marxe das medidas que forman parte do contorno de control (código ético, canles
de denuncias, controis financeiros, formación), todos os centros fan fincapé no estrito cumprimento
que se fai das normas legais e regulamentarias como medida máis adecuada para asegurar o
cumprimento dos obxectivos da organización.
Tamén se quixo deixar constancia polos centros de que o deseño do control interno e parte das
medidas específicas que se derivan do cuestionario proposto polo Consello de Contas para esta
avaliación afectan a cuestións organizativas e disposicións normativas que quedan fóra da
capacidade de actuación dos centros examinados, aínda que incidan na súa actividade.
No desenvolvemento do traballo puxéronse de manifesto os seguintes aspectos:
• En todos os centros se desenvolveron as actuacións propias do control orzamentario a través da
función interventora realizada polas intervencións delegadas na modalidade de fiscalización previa.
Estes controis económico-financeiros deben superar a actual revisión legal de aspectos moi básicos e
deben reforzarse con controis financeiros posteriores e con controis de resultados (economía,
eficacia e eficiencia), que son os máis axeitados para verificar o cumprimento do principio de boa
xestión financeira.
193663
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
51
• Existe nas principais actividades unha adecuada segregación de funcións, así como a
determinación da responsabilidade de cada empregado público, a fin de delimitar claramente quen
está autorizado a realizar funcións e aprobacións específicas.
• Con relación aos procedementos de autorización e aprobación, os centros contan con normativa
que regula estes controis nas actividades máis relevantes. Sobre o particular, identifícase como
debilidade o non contar con políticas de difusión dos documentos de xestión que se aproban, e así
mesmo constitúe unha debilidade o insuficiente soporte informático completo para a totalidade dos
procedementos en curso.
• A normativa pública prevé –e así se están realizando– aprobacións ou verificacións adicionais ás
de carácter ordinario para aquelas transaccións significativas en función do maior risco que pode
conlevar o volume dos recursos utilizados (autorización do Consello da Xunta, informes da
Intervención Xeral, informes da Dirección Xeral de Orzamentos...).
• Respecto ao control de recursos e control patrimonial, os centros contan con procedementos para
o control, inventario, saneamento físico e aseguramento (contratación de pólizas de seguro) de bens
mobles e inmobles pertencentes ao seu patrimonio. A Instrución 1/2011 da Intervención Xeral da
Comunidade Autónoma regula o control de expedientes que deben formar parte do inventario xeral
do patrimonio da Comunidade Autónoma. En ningún dos centros se constatou, non obstante, a
existencia de controis físicos periódicos dos indicados inventarios.
• Con relación aos controis sobre os accesos aos recursos ou arquivos, existen procedementos e
normas de arquivo. Con todo, nos centros considérase que as áreas de arquivo das unidades actuais
non son as máis adecuadas para un efectivo control da documentación, debido principalmente aos
espazos físicos reducidos.
3.27. Á marxe dese ámbito de contorno legal, existe dentro dos centros un nivel de
desenvolvemento de medidas (procedementos, protocolos, creación de comisións, unidades
internas) que reflicten a inquedanza dos responsables por poñer en marcha dentro dos centros un
control interno eficaz.
A relación das medidas máis comúns recollidas nos mapas de riscos presentados polos centros
examinados permite realizar a seguinte categorización daquelas:
193664
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
52
Cadro 4: Categorización das medidas
Medidas Nº medidas %
Medidas de prevención
Control periódico/Supervisión/Revisión 105 26,79%
Medidas de protocolización 103 26,28%
Reforzos nas esixencias de motivación ou xustificación 38 9,69%
Medidas de incremento de publicidade/transparencia 33 8,42%
Unidade específica/Responsable/Órgano especializado/Segregación de funcións 33 8,42%
Planificación 33 8,42%
Medidas de colexiación/codirección 17 4,34%
Controis informáticos 9 2,30%
Declaración responsable de ausencia de conflitos de intereses 4 1,02%
Medidas de detección
Indicadores de alerta 6 1,53%
Comunicación de irregularidades 4 1,02%
Canles de información 2 0,51%
Canle de comunicacións 3 0,77%
Medidas de reacción (resposta)
Procedementos de investigación 1 0,26%
Comunicación a outras instancias 1 0,26%
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Como pode observarse, as medidas de control periódico/revisión e as medidas de protocolización
concentran a maior parte dos controis que os centros prevén dentro do tratamento dos riscos
identificados na avaliación realizada.
O estudo permitiu corroborar que os centros analizados acreditan un certo desenvolvemento de
normas internas (manuais, protocolos, instrucións) que documentan e adaptan a organización aos
procedementos legais que rexen a súa actividade.
En concreto, a Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Educación, Universidade e Formación
Profesional ten aprobadas unhas instrucións para a implantación da Lei 9/2017, de contratos do
sector público, no ámbito desta consellería que pon a disposición dos seus órganos xestores co fin
de dar a coñecer unha serie de pautas interpretativas dentro do seu ámbito de competencia.
Na Secretaría Xeral Técnica da Consellería de Economía, Emprego e Industria e na Secretaría Xeral
Técnica da Consellería do Medio Rural están en fase de elaboración unhas instrucións similares.
As medidas específicas propostas polo Consello de Contas no documento Catálogo de riscos para
dar resposta aos riscos das actividades consideradas máis susceptibles foron asumidas
maioritariamente en dous dos centros examinados, mentres que no outro centro foron substituídas
por outras medidas de cuño propio que atenden igualmente aos riscos identificados. Neste sentido,
193665
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
53
obsérvase un nivel de coincidencia coas medidas do catálogo dun 85,2% en Medio Rural, un 75%
en Educación e un 38,7% en Economía.
Dentro do apartado de medidas de publicidade e transparencia ou reforzos nas esixencias legais, de
forma recorrente os centros aluden como medidas de control ao cumprimento dos propios requisitos
esixidos normativamente (desde fóra do seu ámbito organizativo ou regulatorio) antes que as
medidas adicionais tendentes a asegurar ese cumprimento, pero que en todo caso nesta primeira
avaliación de riscos supoñen un reforzo no compromiso de evitar un risco identificado.
Por último, a información sobre as medidas facilitadas polos centros que figura no cadro denota un
tratamento uniforme de resposta a todos os riscos, sexan comúns ou de corrupción, máis
concentradas nas de carácter preventivo antes que nas de investigación, sanción e recuperación, que
completan a resposta a todas as fases da xestión do ciclo do fraude ou corrupción.
Controis sobre os sistemas informáticos
3.28. O uso da administración electrónica constitúe en si mesma unha medida de control de riscos
de xestión e anticorrupción específica, dado que a utilización das Tecnoloxías da Información (TI)
despersonaliza a prestación de servizos e require que as normas e procedementos estean
estandarizados e sexan explícitos para o funcionamento eficaz dos sistemas, e permite rastrexar
decisións e accións.
Na revisión realizada dos controis xerais sobre a estrutura, políticas e procedementos que se están
desenvolvendo neste ámbito puxéronse de manifesto os seguintes resultados:
• Existe unha planificación estratéxica en Tecnoloxías da Información, así como unha carteira de
proxectos aprobada polo órgano de dirección. A estratexia en materia TIC quedou recollida na
Axenda Dixital de Galicia 2020, e está en elaboración a Estratexia Dixital 2030, cunha folla de ruta
aprobada en maio de 2019 polo Consello da Xunta, e na que participaron as diferentes consellerías.
• Existen procesos normalizados para a adquisición, implantación e soporte de infraestruturas e
aplicacións. No caso das contratacións realizadas pola AMTEGA establécense pautas de aprobación
(plan de contratación aprobado no Comité de Dirección), cláusulas relativas a estándares
tecnolóxicos, de protección de datos e seguridade, e procedementos de contratación segundo a
LCSP, e utilízanse as ferramentas de Plataformas de Contratos de Galicia, Licitación Electrónica, e
Xestión interna de expedientes. No caso de contratacións TIC realizadas por organismos non
integrados na AMTEGA, está establecido adicionalmente o "Procedemento de revisión de pregos
TIC".
193666
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
54
• Existe unha identificación de procesos TI con asignación de funcións, roles e responsabilidades, e
están implantadas medidas sobre control de cambios, xestión de incidencias, configuración,
problemas, e sobre continuidade operativa.
A AMTEGA ten establecidos os procedementos e procesos de traballo relativos á xestión de ciclo de
vida de aplicacións e sistemas de información, xestión de infraestruturas, xestión do soporte e
atención ás aplicacións e persoas usuarias en termos de procesos TI. A documentación dos
devanditos procedementos está dispoñible para todo o persoal TIC da Xunta no espazo colaborativo
https://xuntatic.xunta.gal/default.aspx.
• Existe unha política de implantación de solucións tecnolóxicas, con un número relevante de
trámites en sede electrónica en distintos procedementos que permiten a presentación e a
notificación electrónica, pero nos centros analizados constatouse que existen procedementos que
afectan ás principais actividades que aínda non dispoñen dunha implantación electrónica completa.
• Respecto do proceso de adecuación ao ENS (Esquema Nacional de Seguridade) e ao ENI (Esquema
Nacional de Interoperabilidade), neste momento está aprobado o plan director de seguridade de
información que define os pasos a seguir, sen que da información dispoñible se poida determinar
con precisión o grao de implantación actual das medidas previstas.
A recente aprobación da Lei 4/2019, do 17 de xullo, de administración dixital de Galicia, debe servir
de impulso para avanzar na transformación dixital de todos os departamentos da Xunta de Galicia,
o que redundará na mellora da calidade na prestación dos servizos públicos, no incremento da
eficiencia da Administración e na axilidade e proactividade na relación con cidadáns e empresas, e
permitirá establecer novos mecanismos de control.
Enfoque do control interno cara á prevención de riscos da corrupción
3.29. Do mesmo xeito que o modelo de avaliación de riscos debe incluír os riscos de fraude e
corrupción, tamén as medidas adoptadas deben dar resposta á prevención destes riscos.
En primeiro lugar, cómpre sinalar que na prevención dos riscos relacionados coa corrupción van
incidir todas as medidas adoptadas dentro dos outros compoñentes do control interno. Medidas
como unha adecuada segregación de funcións, a fiscalización previa da Intervención, medidas
organizativas (centralización dos servizos de contabilidade e tesourería) que afectan ao contorno de
control van servir para paliar o risco de fraude nos estados financeiros. Do mesmo xeito, a existencia
de procedementos regrados para a adquisición e alleamento de bens, o control e inventarios e as
regras específicas de utilización de bens públicos, como as previstas no Código ético institucional,
193667
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
55
apartado V.e) “uso responsable de medios ou recursos públicos”, serven ao obxectivo de paliar os
riscos de protección inadecuada de activos.
Pero de forma particular, todos os centros proporcionaron evidencias de medidas específicas
aliñadas coa avaliación de riscos realizada para a prevención dos riscos identificados encadrables en
supostos de corrupción (favoritismo, conflito de intereses, fraude, colusión, malversación), o que
evidencia un enfoque do control interno cara á prevención destes riscos. O cadro seguinte relaciona
algunhas destas medidas:
Cadro 5: Medidas cara aos riscos específicos da corrupción (por risco)
Tipo de risco Risco Medida
Risco de conflito de intereses
Risco de interferencia dun interese particular no exercicio profesional
Cumprimento obrigas de publicidade activa
Risco de uso de información privilexiada obtida por razón do cargo
Cumprimento obrigas de publicidade activa
Risco de incumprimento da normativa de incompatibilidades Cumprimento obrigas de publicidade activa
Risco de favoritismo/nepotismo
Risco de discrecionalidade ou favorecemento no tratamento de recursos
Revisión de resolucións e sinaturas compartidas
Risco de arbitrariedade na selección de persoal Esixencia de motivación da competencia profesional
Risco de trato de favor nas condicións de solvencia Xustificación das condicións de solvencia técnica ou profesional
Risco de selección de oferta que non se axusta a parámetros obxectivos propiciando unha valoración nesgada ou non obxectiva
Declaracións responsables de non concorrencia de conflitos de intereses para os membros das mesas Constitución de catro mesas de contratación permanentes como órganos especializados de asistencia técnica
Risco de malversación/corrupción
Risco de demanda de bens e servizos que non responden a unha necesidade real
Informe de necesidade que precise, entre outros extremos, a natureza e extensión das necesidades que se pretenden cubrir e a idoneidade e contido para satisfacela
Risco de información privilexiada a determinadas empresas sobre as contratacións que se prevén realizar
Publicación no perfil do contratante da planificación das contratacións que cada centro xestor prevé realizar ao longo do exercicio
Risco de non esixir responsabilidades por incumprimentos contractuais
Subscrición dun documento contractual que permita a aplicación de penalidades automáticas nos casos de incumprimentos
Risco de adxudicación directa irregular mediante uso indebido da contratación menor
Creación dunha unidade permanente encargada do seguimento e execución ordinaria dos contratos da Consellería
Risco de fraude Risco de vulneración do segredo das proposicións ou alteración das ofertas con posterioridade á súa presentación
Emprego da licitación electrónica
Risco de colusión Risco de non detección de prácticas anticompetitivas ou colusorias
Esixencia de traslado do expediente á Comisión Galega da Competencia cando a Mesa de contratación estime que existen indicios fundados de colusión
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Como pode constatarse no cadro, as medidas que teñen asociadas estes riscos específicos de
corrupción son controis xenéricos comúns aos aplicables aos restantes riscos de xestión nas
diferentes áreas, sen que se perciba a existencia de controis específicos adicionais que reforcen a
prevención naquelas actividades máis sensibles a actos desta natureza.
193668
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
56
A percepción polos responsables dos centros de que, aínda cando existen, os riscos están cubertos
polas medidas actuais conleva certa reticencia a asumir a necesidade de medidas específicas
adicionais para este tipo de riscos.
De forma particular, bótase en falta dentro das medidas propostas polos centros a incorporación de
controis de detección de condutas ou tamén medidas de investigación das sospeitas ou indicios de
condutas inadecuadas, que aínda que non constitúen medidas preventivas propiamente ditas xogan
un papel relevante na estratexia de prevención da corrupción.
Os centros aluden a que a normativa reguladora das actividades que desenvolven xa dispón a
necesidade dunha resposta apropiada ás condutas fraudulentas a través da investigación, no caso
de existir indicios de condutas contrarias á integridade, así como a previsión de informar a entes
externos competentes para investigar os feitos e a adopción de medidas, de se-lo caso, a partir dos
resultados das investigacións.
Porén, nin o Código ético institucional contempla claramente estas medidas nin estas forman parte
dos controis que os centros teñen presentes entre as medidas a considerar para a valoración dos
riscos e as medidas a reforzar no caso de riscos relevantes.
III.2.4. INFORMACIÓN E COMUNICACIÓN
3.30. A información é necesaria para que as organizacións cumpran coas súas responsabilidades de
control interno para o logro dos seus obxectivos. A información relevante debe ser elaborada e
comunicada polas canles establecidas e en tempo, de xeito que permita que o persoal leve a cabo as
súas funcións e cumpra coas súas responsabilidades. A comunicación efectiva debe fluír tanto cara
abaixo como cara arriba da organización. A avaliación realizada neste punto orientouse a identificar
a existencia dos seguintes elementos:
a) Sistemas para a elaboración de informes que conteñan información pertinente e de calidade de
actividades financeiras e non financeiras, así como información relacionada co cumprimento dos
obxectivos institucionais e de prevención da corrupción.
b) Mecanismos que faciliten o fluxo vertical, horizontal e transversal da información no interior dos
centros, e que a información sobre comportamentos que afecten á integridade de forma relevante
chegue aos niveis máis altos da organización.
193669
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
57
c) Canles para captar a información externa relevante e canles formais de comunicación con
provedores, contratistas, ou calquera outra entidade que poidan contribuír á calidade e deseño das
funcións e á divulgación das normas éticas que rexen na entidade.
3.31. Cos parámetros definidos polo Consello para alcanzar os estándares dun sistema consolidado
e integrado, neste momento a valoración da implantación dos elementos de control interno situouse
neste compoñente nun nivel BAIXO, é dicir, con necesidade dun plan de mellora.
Esta valoración, propia dunha situación de partida dos centros en ausencia dun sistema integrado
de prevención, vese mellorada xa nos proxectos de plans de prevención de riscos de xestión, incluída
a corrupción, que se deron a coñecer ao Consello, que xa contemplan o compromiso de xerar
información para o control de riscos e habilitar canles de comunicación interna e externa para que o
persoal informe dos riscos percibidos na súa xestión, así como das actividades inadecuadas ou dos
casos de infraccións.
Polo tanto, aínda cando existen accións tendentes a integrar e comunicar a información institucional
a distintas instancias internas, os esforzos son illados e non se estableceron políticas e
procedementos para que a información relevante se identifique, elabore e comunique ás instancias
pertinentes no momento adecuado, de tal forma que contribúa á toma de decisións, ao
cumprimento dos obxectivos e á mitigación dos riscos.
Gráfico 7: Información e comunicación
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
10,00
0,00
10,00
0 5 10 15 20
Comunicación externa
Comunicación interna
Información de calidade
Información e comunicación
193670
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
58
Información relevante
3.32. Os centros da Administración xeral xeran un importante elenco de información que requiren
as normas sobre contabilidade, réxime orzamentario e de transparencia, e de cara a estas esixencias
está articulado un sistema de información (persoas, procesos e tecnoloxía) que permite obter, xerar,
utilizar e comunicar información (interna o externamente) basicamente para render contas e cumprir
coas esixencias legais en materia de subministración de información.
No ámbito orzamentario, por parte da IXCA publícase periodicamente a información relativa ás
operacións de execución orzamentaria que realizan os distintos centros da CA.
Os centros incluídos no estudo non teñen establecidas políticas ou criterios aplicables á elaboración
de informes respecto do logro dos obxectivos e metas institucionais, sen prexuízo do cumprimento
da elaboración da información que esixen as normas vixentes de cara á rendición de contas da súa
xestión e que eventualmente puidera servir a esta finalidade.
Tendo en conta que aínda non está implantado un sistema de control interno e integridade, o
sistema de información e rendición de contas é menos transparente no que a afecta á avaliación do
cumprimento de obxectivos institucionais, e menos aínda aos obxectivos de integridade e de
prevención da corrupción.
En relación co cumprimento do Código ético, o Consello de Contas descoñece se se está realizando
o informe anual de seguimento sobre o seu nivel de cumprimento, tal e como esixe o apartado VII
deste Código. Consta, non obstante, información elaborada sobre as incompatibilidades e viaxes
oficiais de altos cargos.
Os centros analizados non elaboran información en relación co cumprimento das regras de
integridade, agás de forma esporádica previa petición dos órganos superiores ou con ocasión do
cumprimento de esixencias legais.
Coa avaliación de riscos iniciada nos centros examinados empeza a xerarse información coa
finalidade de cumprir coas responsabilidades de prevención de riscos de xestión e corrupción ou
protección da integridade: identificación de operacións vulnerables, medidas de prevención, de
auditoría, ou de rendición de contas.
Comunicación interna
3.33. En xeral, no ámbito do control interno é fundamental manter canles de comunicación tanto
verticais como transversais que permiten compartir información para a adecuada toma de decisións,
193671
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
59
e tamén como elemento fundamental para difundir unha mensaxe clara de que as responsabilidades
en materia de prevención da corrupción se están asumindo.
Nos centros consultados existen canles de comunicación (caixas do correo de queixas e suxestións,
sitios web, correos electrónicos) para que os interesados poidan facer suxestións ou propostas de
melloras no funcionamento dos servizos, pero estas non están configuradas como mecanismos para
que o persoal poida comunicar información relevante en materia de integridade aos superiores, así
como calquera desviación ou irregularidade que poida comprometer a integridade, ou mesmo
compartir información relevante financeira e non financeira a todos os niveis da organización.
As secretarías xerais técnicas examinadas tamén citan outras canles transversais, como comisións ou
grupos de traballo, que poden favorecer o intercambio de información para a adecuada toma de
decisións e abordar obxectivos, políticas ou procedementos que afecten a aspectos de integridade,
pero que só cumpren esta finalidade de forma accidental, por responder a obxectivos diferentes.
Neste sentido, aínda cando existen accións tendentes a integrar e comunicar a información
institucional ás distintas instancias internas, os esforzos son illados, sen políticas e procedementos
para que a información relevante se elabore e comunique oportunamente.
Comunicación externa
3.34. Un aspecto relevante da comunicación externa é que existan canles formais de comunicación
con outras entidades públicas ou privadas, contratistas, cidadáns e grupos de interese para que
sexan informados das normas éticas aprobadas, transmitindo a mensaxe de que as actuacións
contrarias á integridade son rexeitadas.
A información que os centros da Administración xeral transmiten a terceiros está orientada a dar
cumprimento ás obrigas legais relacionadas coa transparencia, rendición de contas e acceso á
información pública que impón a normativa de transparencia. Neste sentido, os centros están
proporcionando e difundindo a información esixida pola Lei 1/2016, de transparencia e bo goberno.
Tamén se están a cumprir as obrigas establecidas no Código ético institucional da Xunta de Galicia
de dar traslado do Código ás empresas que figuren no Rexistro de contratistas da Xunta de Galicia,
e de incorporar nos pregos que rexen as contratacións un modelo de declaración a subscribir polos
licitadores no que se manifeste o coñecemento do Código.
Como medida de apoio á protección da integridade, resulta importante ademais a obtención e
recompilación de calquera información externa que poida ser relevante para que o centro alcance os
obxectivos de integridade e que esta información (informes de auditoría, cambios normativos, regras
193672
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
60
seguidas noutras entidades) se comparta coas instancias superiores e cos xestores que teñen
responsabilidades sobre materias que poden estar afectadas por esta información.
Esta información está en poder dos centros, pero sen que exista unha política para a súa
elaboración e transmisión, orientada á prevención de riscos da corrupción.
III.2.5. SUPERVISIÓN
3.35. A supervisión ten como propósito verificar que o conxunto das medidas establecidas (en cada
un dos compoñentes) tanto nas políticas de integridade como nas políticas de xestión de riscos
existen, están actualizadas e funcionan de forma efectiva.
A estratexia de prevención debe establecer medidas para asegurar que esta supervisión se realiza de
maneira continua nos centros.
A supervisión pode materializarse a través de avaliacións realizadas tanto por parte dos
responsables individuais dos riscos como por parte de empregados públicos (ou unidades
específicas) independentes do desenvolvemento das actividades avaliadas. As avaliacións
proporcionan maior obxectividade cando son realizadas por axentes que non teñen responsabilidade
na xestión das actividades que se están avaliando.
Os resultados destas avaliacións deben trasladarse aos órganos de dirección, que teñen a
responsabilidade de adecuar o sistema de control de acordo coas debilidades detectadas no proceso
de supervisión.
3.36. A valoración obtida neste compoñente mostra un sistema de control interno cun nivel de
implantación BAIXO segundo o resultado e os criterios das directrices técnicas.
Pola seu carácter de elemento de peche do sistema, esta valoración está condicionada polo
desenvolvemento dos outros compoñentes e polas características propias dunha situación de partida
dos centros en ausencia dun sistema integrado de prevención. Tamén neste caso, a situación vese
mellorada coas medidas xa incorporadas nos proxectos de plans de prevención de riscos de xestión
que se están a elaborar.
193673
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
61
Gráfico 8: Supervisión
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
Autoavaliacións polos propios xestores
3.37. Na Administración xeral existen distintos niveis de supervisión que operan de forma horizontal
sobre a totalidade dos centros directivos, o que non obvia a necesidade de avanzar na estrutura dos
centros cara a un departamento ou unidade de supervisión que faga un seguimento da implantación
das medidas adoptadas.
Todas as secretarías xerais examinadas aducen que no seu ámbito organizativo existen
determinadas unidades que están asumindo de facto funcións propias do sistema de control interno
e supervisión dos controis establecidos, pero só de forma illada se puido identificar algún tipo de
supervisión desta natureza, realizada de xeito informal e sen documentar o seu resultado por parte
dos responsables.
Os proxectos de plans de prevención de riscos de xestión, incluída a corrupción, que se deron a
coñecer ao Consello contemplan un órgano de supervisión das medidas adoptadas no plan, así
como a supervisión e control periódico do mesmo e a elaboración dun informe anual de avaliación
sobre o cumprimento das medidas previstas.
Avaliacións independentes
3.38. Todos os organismos ou entidades do sector público autonómico están incluídos no ámbito de
supervisión de organismos públicos que realizan avaliacións (auditorías) independentes de acordo a
prácticas profesionais establecidas, polo que as avaliacións realizadas son basicamente as
obrigatorias de acordo coas esixencias legais.
193674
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
62
Na Administración xeral, sobre a actividade dos centros directivos concorre a fiscalización de gasto
pola IXCA, o control de funcionamento pola Dirección Xeral de Avaliación, e o control legal pola
Asesoría Xurídica. Son as dúas primeiras as que, por ter entre as súas competencias a realización de
controis ou auditorías a posteriori, se sitúan máis no ámbito das avaliacións independentes referidas
neste apartado.
En calquera caso, a Asesoría Xurídica, ademais do control xurídico sobre o cumprimento normativo,
veu asumindo un papel activo na produción e publicación de guías de boas prácticas en materia de
contratación (Guía da contratación pública innovadora, ou a Guía das cláusulas sociais e
ambientais).
Ademais, a Lei 4/2016, do 4 de abril, de ordenación da asistencia xurídica da Administración xeral
da Comunidade Autónoma de Galicia e do seu sector público, atribúelle a participación na
elaboración dos plans de prevención de riscos da corrupción que se elaboren polo sector público
autonómico. En particular –indica a lei– deberá emitir informe sobre a súa adecuación aos
requirimentos establecidos no artigo 31 bis do Código Penal (debe entenderse referido aos plans de
prevención de delitos das sociedades e fundacións públicas) con carácter previo á súa remisión ao
Consello de Contas de Galicia, e coñecerá dos resultados das avaliacións que este órgano faga
sobre eses plans.
3.39. Respecto dos controis da Intervención Xeral, os controis financeiros son os que máis encaixan
dentro das actuacións de supervisión. Na actualidade estes controis véñense centrando sobre a
xestión de fondos comunitarios de todos os centros públicos e sobre a actividade económico-
financeira das entidades do sector público instrumental con auditorías completas ou revisións
específicas, fundamentalmente en materia de contratación, completados cun plan de auditoría de
contas para as axencias públicas e os consorcios adscritos á Administración autonómica. Os
informes do Consello de fiscalización da Conta Xeral da Comunidade Autónoma veñen dando conta
do grao de cobertura destes plans de control.
Sería desexable estender este control á realización de revisións posteriores á fiscalización previa nos
servizos ou áreas de xestión das consellerías, e orientalos ao control da eficiencia e resultados da
actividade. Estas medidas forman parte segundo a Intervención Xeral das previsións dos plans de
control que se aproben.
A avaliación de riscos que se realice nos centros a través dos plans de prevención de riscos de
xestión vai permitir orientar a programación dos controis aos procesos clave dos distintos centros e,
193675
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
63
de acordo con esa avaliación de riscos, ás actividades máis vulnerables identificadas polos propios
xestores.
3.40. Por outro lado, en materia de funcionamento dos servizos públicos a DXARA ten entre as súas
competencias a avaliación do desenvolvemento de medidas para a mellora de calidade dos servizos,
a racionalización e simplificación dos procedementos administrativos, e a transparencia, información
e atención á cidadanía (en coordinación coas secretarías xerais, asume a tramitación de suxestións e
queixas presentadas).
Como traballos de avaliación, contémplanse, entre outros, a realización de auditorías de control do
funcionamento dos centros, servizos e unidades para a detección de posibles deficiencias, para
emitir o correspondente informe e propoñer ao órgano competente a adopción das medidas
necesarias para a súa corrección, a avaliación das entidades instrumentais no marco dos 3 Plans de
avaliación e reordenación de entidades dependentes da Xunta de Galicia, a realización de enquisas
de satisfacción dos usuarios e avaliacións das opinións achegadas pola cidadanía a través das súas
suxestións, queixas ou indicadores de satisfacción, co fin de lograr que o impulso cidadán guíe o
procedemento de avaliación e mellora continua dos servizos; así como distintas investigacións
previas en distintos procesos.
En calquera caso, e a diferenza das funcións tradicionais das Inspeccións de Servizos, de vixilancia
do cumprimento da legalidade e dos principios xerais da actuación administrativa, o papel desta
dirección xeral está máis orientado á mellora da calidade dos servizos públicos e á reforma
administrativa que á propia inspección ou auditoría.
Tamén ten atribuída especificamente a coordinación e supervisión do Código ético institucional, así
como a resolución das posibles dúbidas de interpretación do mesmo.
Pois ben, para avanzar no fortalecemento dos mecanismos de control da integridade parece
necesario potenciar o seu papel de órgano de control interno reforzando a estrutura, potestades e
funcións de forma que asuma o papel de órgano impulsor da política preventiva transversal de
xestión de riscos de irregularidades e malas prácticas, e a investigación das denuncias sobre a
comisión desas irregularidades (canle de denuncias).
3.41. Por último, desde fóra da Administración, o Consello de Contas ten atribuídas as funcións de
supervisión sobre os instrumentos preventivos, ademais do seu impulso. Dentro desa supervisión
está prevista a avaliación sistemática das políticas de integridade e dos plans de prevención de
riscos da corrupción, tal e como lle atribúe a lei, o seguimento das medidas previstas nos plans a
193676
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
64
través do informe anual de execución que debe render o centro xestor e, por último, a través das
propias fiscalizacións que, conforme ao Plan estratéxico desta Institución, se programarán cun
enfoque de áreas de risco.
Para esta supervisión, unha vez aprobados, os plans serán remitidos ao Consello de Contas de
Galicia, así como as súas eventuais actualizacións, e ademais a persoa titular dos centros, co apoio
do responsable de prevención de riscos, elaborará un informe de seguimento ao final de cada ano,
que será remitido ao Consello de Contas.
Comunicación dos resultados
3.42. As normas que regulan o funcionamento dos controis realizados pola IXCA e os órganos de
control establecen a quen deben distribuírse os resultados das avaliacións, e tamén os criterios
respecto da obriga de implantar un procedemento de seguimento das recomendacións e os plans de
acción.
Non obstante, como consecuencia de que non se constatou a realización de avaliacións nos centros
analizados que serviran a esta finalidade, tampouco está establecido un seguimento da
comunicación dos resultados.
A existencia dunha unidade/responsable de prevención de riscos que figura nos proxectos de plan de
prevención de riscos ten atribuídas no propio plan a función de supervisión e informe aos órganos
superiores e ao propio Consello de Contas do nivel de cumprimento das medidas previstas.
III.3. CONCLUSIÓNS DO DIAGNÓSTICO
3.43. A valoración global e as principais conclusións que poden extraerse dos resultados do traballo
de diagnóstico respecto dos distintos elementos do control interno analizados son as seguintes:
Consideración xeral sobre as medidas de control
3.43.1. En termos xerais, a valoración global dos sistemas de control interno pon de manifesto que
na Administración autonómica existen medidas e realizáronse accións e esforzos propios dun
sistema de control interno e integridade institucional, pero que estas accións necesitan dun impulso
para constituír un sistema consolidado, integrado cos procesos institucionais e suxeito a
autoavaliación e mellora continua.
193677
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
65
Cos parámetros definidos polo Consello para alcanzar os estándares dun sistema consolidado e
integrado, neste momento a valoración da implantación dos elementos de control interno situouse
nun nivel MEDIO, e polo tanto con aspectos que precisan dun maior desenvolvemento que se deben
abordar de forma gradual para manter a xestión actual en termos de custo asumible para as
medidas a implantar.
Políticas de integridade
3.43.2. No que respecta ao marco legal, destacar que existe unha suxeición á normativa de
transparencia, bo goberno, contratación administrativa e rendición de contas, así como un
desenvolvemento da regulación de materias transversais como conflitos de intereses, emprego fóra
do sector público, emprego despois da función pública, ou regalos, entre outras, sen prexuízo da
necesidade de avanzar na regulación dalgúns aspectos que afectan substancialmente ao deseño da
política global de prevención da corrupción ou unha regulación máis unitaria dos conflitos de
intereses.
3.43.3. A Xunta ten aprobado un Código ético institucional como documento no que se formaliza a
política de ética institucional que contén unha descrición dos valores e principios éticos que abarcan
a integridade, independencia, obxectividade e imparcialidade, así como a obriga dos altos cargos e
demais empregados de cumprilos. Sen prexuízo do avance que supuxo a aprobación no seu
momento, na actualidade cómpre abordar unha actualización co reforzamento do principio de
exemplaridade, a diferenciación clara das partes do Código aplicables aos altos cargos, a previsión
de mecanismos efectivos de garantía (comité de ética, canle de denuncias e garantías de
confidencialidade e protección para calquera denunciante de boa fe), o incremento da súa difusión,
e establecer mecanismos de avaliación do seu cumprimento e de revisión e actualización.
3.43.4. No que respecta ao compromiso dos altos cargos coa integridade, destaca a existencia
dentro do Código ético institucional de normas de conduta para os altos cargos, así como a súa
obriga de adhesión ao Código ético, pero cómpre dotar de maior visualización as accións específicas
de respaldo por parte dos mandos superiores á difusión e fortalecemento dos temas relacionados
coa integridade mediante unha declaración institucional visible, a alusión na planificación
estratéxica a este compromiso ou o desenvolvemento dunha formación específica nesta materia.
193678
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
66
3.43.5. Respecto do compromiso coa competencia profesional, a Lei do emprego público de Galicia
e a Lei de transparencia e bo goberno contemplan a selección de persoal e a provisión de postos
suxeitas aos principios de mérito e capacidade, o nomeamento de altos cargos con criterios de
idoneidade e competencia (cualificación, formación e experiencia), e a redución dos postos de libre
designación aos niveis máis altos de responsabilidade.
As melloras neste eido pasan polo desenvolvemento regulamentario do sistema de avaliación do
desempeño, afondar na análise dos perfís profesionais adecuados para o desenvolvemento dos
postos, incluída a formación ética para postos especialmente sensibles, e tamén na motivación dos
criterios de selección dos postos que aínda se reservan a libre designación, e evitar situacións de
provisionalidade prolongadas na cobertura transitoria de postos.
3.43.6. No que respecta á formación, a través da EGAP impártense cursos que contemplan a ética e
a integridade na xestión dos fondos públicos, pero non existe unha política sistemática de formación
en ética e integridade nin formación específica en control de riscos da corrupción dirixida tanto aos
directivos como ao resto do persoal.
3.43.7. O Código ético institucional establece como órgano competente para efectos de
coordinación e supervisión do seu cumprimento á Dirección Xeral de Avaliación e Reforma
Administrativa (ou órgano equivalente con competencias en inspección, auditoría, control, mellora
da calidade e reforma administrativa), con funcións propias dun órgano de resolución das posibles
dúbidas de interpretación que se poidan suscitar en relación coa aplicación do código, pero non
como órgano encargado de pronunciarse sobre os posibles incumprimentos e de adoptar medidas
de resposta ante os mesmos.
Administración de riscos
3.43.8. Existe un avance importante na planificación estratéxica co deseño de obxectivos e
indicadores, así como tamén no sistema de seguimento. Sen embargo, non existe unha publicidade
adecuada dos resultados dese seguimento, e nin a planificación estratéxica nin a planificación
sectorial aluden a obxectivos de cumprimento, nin tampouco a obxectivos de integridade nin de
prevención da corrupción.
193679
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
67
3.43.9. Na Administración autonómica non existe unha normativa que impoña aos xestores
públicos unha cultura de avaliación de riscos de xestión nin de riscos para a integridade, e, en
consecuencia, non está establecido un procedemento formal para a identificación deses riscos e para
a valoración do seu nivel de gravidade e de ocorrencia que se poida plasmar nun mapa de riscos.
Como un avance nesta dirección, no protocolo de colaboración asinado entre a Xunta de Galicia e o
Consello de Contas para dotar ás entidades públicas de plans de prevención de riscos da corrupción,
a Xunta asumiu o compromiso, entre outros aspectos, de implantar unha política de identificación e
valoración de riscos de xestión, incluídos os de corrupción.
3.43.10. Malia non ter establecido un procedemento formal para a identificación e avaliación de
riscos, tódolos centros identificaron determinadas áreas de xestión como especialmente sensibles
(contratación, subvencións, gastos de persoal, xestión de tesourería, ingresos) sobre as que pode
existir unha concentración de riscos. A adopción polos xestores de medidas singulares (instrucións
internas, ordes ou prácticas revisadas) diante de problemas da xestión ordinaria dalgunhas
actividades serviron para visualizar e identificar áreas de riscos que a priori non tiñan esa
consideración.
3.43.11. No curso da realización destes traballos, os centros examinados sumáronse ao proxecto
experimental de elaborar un plan de prevención de riscos plasmando formalmente os compromisos
éticos asumidos no Código ético institucional, así como noutros instrumentos normativos que lles
afectan, e realizando un proceso de identificación e avaliación de riscos de acordo coa metodoloxía
facilitada polo Consello de Contas.
Actividades de control
3.43.12. Corroborouse que os centros analizados acreditaron un certo desenvolvemento de normas
internas (manuais, protocolos, instrucións) que documentan e adaptan os procedementos legais ás
peculiaridades das organizacións e estase dando unha resposta adecuada ás esixencias legais da
administración electrónica coa informatización dos trámites de moitos procesos, pero son escasos os
manuais de procedementos e os procesos informáticos completos.
3.43.13. En xeral, existe unha adecuada segregación de funcións, así como a determinación da
responsabilidade de cada empregado público, a fin de delimitar claramente as persoas autorizadas
193680
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
68
para realizar funcións e aprobacións específicas. En todos os centros se desenvolveron as actuacións
propias do control orzamentario a través da función interventora realizada polas intervencións
delegadas na modalidade de fiscalización previa. Sería desexable estender este control á realización
de revisións posteriores a esa fiscalización previa nos servizos ou áreas de xestión das consellerías, e
orientalos ao control da eficiencia e resultados da actividade.
3.43.14. En tódolos centros existen determinadas medidas de control orientadas a riscos da
corrupción, aínda que son controis xenéricos comúns ás medidas aplicables á maioría dos riscos de
xestión nas diferentes áreas, sen que se perciba a existencia de controis específicos adicionais que
reforcen a prevención naquelas actividades máis sensibles a actos desta natureza. De forma
particular, na proposta de medidas presentadas polos centros nos mapas de riscos bótase en falta a
presenza de controis de detección de condutas ou tamén medidas de investigación das sospeitas ou
indicios de condutas inadecuadas, que aínda que non constitúen medidas preventivas propiamente
ditas xogan un papel relevante na estratexia de prevención da corrupción.
Información e comunicación
3.43.15. A Administración xera un importante elenco de información derivado do cumprimento das
normas sobre contabilidade, réxime orzamentario e de transparencia; porén, os centros analizados
non teñen establecidas pautas de elaboración de informes respecto do logro dos obxectivos e metas
institucionais, co fin de promover a integridade, confiabilidade, e oportunidade da información, sen
prexuízo do cumprimento da elaboración da información que esixen as normas vixentes de cara á
rendición de contas da súa xestión e que eventualmente puidera servir a esta finalidade. Tendo en
conta que aínda non está implantado un sistema de control interno e integridade, o sistema de
información e rendición de contas debe mellorar a transparencia no que a afecta á avaliación do
cumprimento de obxectivos institucionais, obxectivos de integridade e de prevención da corrupción.
Supervisión do control
3.43.16. Na Administración xeral existen distintos niveis de supervisión que operan de forma
horizontal sobre a totalidade dos centros públicos. En xeral, na estrutura dos centros non existe un
departamento ou unidade de auditoría interna, pero sobre a súa actividade concorren a fiscalización
do gasto pola IXCA, o control legal pola Asesoría Xurídica ou o control de funcionamento pola
Dirección Xeral de Avaliación. Na actualidade, as avaliacións independentes realizadas son
193681
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
69
basicamente aquelas esixidas de acordo co cumprimento legal, sen estar especificamente orientadas
aos procesos clave das organizacións nin ao cumprimento de obxectivos ou ás áreas de risco.
IV. ESTRATEXIA SUXERIDA A PARTIR DO DIAGNÓSTICO
4.1. As directrices técnicas aprobadas pola Sección de Prevención da Corrupción do Consello de
Contas aluden a que, con base aos resultados da avaliación (puntuacións, comentarios e
observacións), deberanse identificar as áreas de mellora, así como as estratexias para o
fortalecemento do sistema de control interno.
Conforme as liñas apuntadas no documento Estratexia en materia de prevención da corrupción,
tamén aprobado pola Sección de Prevención da Corrupción, o modelo de prevención integral
incorpora elementos propios dun sistema de integridade institucional (política de integridade) e dun
sistema de cumprimento (política de xestión de riscos), establecendo como obxectivo a acadar que
as entidades públicas desenvolvan unha estratexia que integre ámbolos dous sistemas.
Polo tanto, a partir dos resultados do diagnóstico realizado, aludimos neste apartado a una
estratexia para a implantación e o fortalecemento dos sistemas de control interno que posibilite a
integridade institucional e a administración de riscos como elementos esenciais para unha xestión
pública eficaz, nun marco de legalidade, transparencia e rendición de contas.
Partindo da premisa de que o desenvolvemento deste modelo de prevención deberá abordarse de
forma gradual con cambios estruturais que permitan manter a xestión actual en termos de custo
asumible para as medidas implantadas, resérvanse as recomendacións para a formulación dos
aspectos prioritarios de ensamblaxe destes elementos.
A) Políticas de integridade e cultura organizativa
4.2. O obxectivo da creación dun sistema de integridade é desenvolver e promover unha cultura
ética organizativa no exercicio das funcións públicas por parte de todos os responsables e
empregados públicos, así como por aquelas entidades ou persoas que participen na provisión de
servizos públicos, articulando de modo efectivo unha infraestrutura ética a través da aprobación e
actualización de diferentes códigos éticos de conduta, sistemas de prevención e difusión de
integridade institucional, instrumentos de garantía para o seu cumprimento, e o seu seguimento e
avaliación.
193682
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
70
A articulación destes elementos debía abordarse aprobando formalmente un programa de
integridade institucional e prevención de riscos que contemple, respecto deste apartado, os
seguintes aspectos:
• Completar a regulación de materias transversais que inciden sobre aspectos da integridade, como
a que afecta aos conflitos de intereses ou grupos de interese.
• Dotar dunha maior visibilidade o impulso dos cargos públicos na implicación das políticas de
integridade a través de declaracións institucionais visibles, formación obrigatoria nesta materia,
maior individualización das normas de conduta do Código ético, ou declaracións anuais de
cumprimento do Código ético.
• Actualizar o Código ético institucional como instrumento de desenvolvemento dos valores éticos e
de integridade que guíen o comportamento dos servidores públicos nas seguintes liñas:
- Identificar claramente as partes do Código que afectan aos altos cargos e cales afectan aos
demais empregados.
- Difundir con maior intensidade entre os empregados públicos e terceiros que se relacionan co
sector público os códigos aprobados, polos medios que resulten idóneos, tales como a Intranet
institucional, trípticos e folletos, correo electrónico e outros medios institucionais (programas de
formación institucional).
- Establecer formalmente parámetros para avaliar periodicamente o cumprimento dos códigos de
ética e conduta.
- Aprobar protocolos específicos para servidores públicos con responsabilidade directa nos
procesos de contratación administrativa, xestión de persoal ou xestión de subvencións.
• Establecer un comité de ética, coas súas normas de funcionamento, co propósito de coñecer e
investigar as denuncias sobre comportamento ético, así como atender dilemas éticos e de
comportamento que presenten os empregados públicos.
• Implantar unha liña específica de denuncias, ou mecanismo análogo, para o coñecemento e
investigación de posibles actos contrarios á ética institucional, e difundila de xeito adecuado para
todos os empregados e público en xeral. Ademais:
- Establecer un procedemento específico para a investigación de actos contrarios á ética
institucional, así como as posibles respostas ante casos de incumprimento.
- Elaborar un informe periódico sobre as denuncias recibidas e tramitadas polo comité de ética.
193683
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
71
• Establecer unha política de formación e actualización profesional permanente en materia de
integridade e administración de riscos que atenda á sensibilización de tódolos empregados públicos
e a formación técnica da xestión de riscos.
• Establecer mecanismos de revisión do sistema de rendición de contas, así como unha política
institucional de información periódica ao Consello da Xunta e á cidadanía sobre o control interno
institucional, así como do cumprimento dos obxectivos institucionais.
• No ámbito da sociedade civil, impulsar a formación en ética e integridade a través dos centros
educativos na liña iniciada co convenio asinado co Consello de Contas para esta finalidade.
4.3. Co propósito de atender as áreas de oportunidade identificadas no estudo-diagnóstico, a
continuación preséntanse as estratexias específicas suxeridas respecto de cada elemento do sistema
de control interno diferenciado no estudo, coa definición do nivel de implantación actual de cada
concepto, a estratexia suxerida, e o ámbito orgánico que parece máis axeitado para o seu
desenvolvemento.
193684
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
72
Cadro 6: Estratexias específicas para as políticas de integridade
Concepto Nivel
implant. Estratexia suxerida Ámbito
A) Políticas de integridade MEDIO
Marco legal/estratexia ALTO
Suxeición á normativa de transparencia e bo goberno Regular os plans de prevención de riscos, unha comisión de coordinación e as denuncias na LTBG (Recomendación 1)
TRANSVERSAL
Regulación de materias transversais Regular os grupos de interese na LTBG TRANSVERSAL
Programa de integridade e cumprimento
Aprobar un programa de integridade institucional como armazón dos elementos de infraestrutura ética, organizativos e de xestión de riscos (Recomendación 2)
TRANSVERSAL
Plan de prevención de riscos de xestión, incluída a corrupción Dotar a todas as entidades dun plan de prevención de riscos de xestión incluída a corrupción (Recomendación 3) Remitir os plans ao Consello de Contas para a súa revisión
CENTRO
Compromiso coa integridade dos altos cargos MEDIO
Declaración institucional Presentar no Portal Web unha declaración institucional visible de loita contra a corrupción
CENTRO
Incorporación á planificación estratéxica Incluír no plan estratéxico da CA os obxectivos en materia de integridade e bo goberno
TRANSVERSAL
Código de conduta Identificar claramente as partes de aplicación aos altos cargos e ao resto dos empregados públicos
TRANSVERSAL
Compromiso de exemplaridade Reforzar o compromiso de exemplaridade dos altos cargos no Código ético Institucional
TRANSVERSAL
Compromiso escrito de adhesión Adhesión dos altos cargos ao Código ético Declaración anual de cumprimento do Código ético (altos cargos)
CENTRO
Códigos de ética e de conduta MEDIO
Valores e principios éticos
Reforzar a presenza dos principios de integridade e exemplaridade no Código ético
Identificar claramente o que afecta aos altos cargo e aos demais empregados
TRANSVERSAL
Mecanismos de garantía e indemnidade Previsión de mecanismos de garantía (comité de ética, canles de alerta, réxime sancionador e medidas de indemnidade para o denunciante)
TRANSVERSAL
Difusión Código ético Difundir entre os servidores públicos o Código ético institucional e establecer unha política de avaliación periódica do Código ético
TRANSVERSAL
Liña ética de denuncia BAIXO
Canles de denuncias Implantar unha canle específica de denuncias TRANSVERSAL
Comité de Ética Establecer un Comité de Ética para coñecer e investigar as denuncias ás infraccións do Código
TRANSVERSAL
Procedemento de tramitación e resolución Regular un procedemento de tramitación e resolución de denuncias que garanta a confidencialidade e anonimato do denunciante
TRANSVERSAL
TRANSVERSAL
Medidas de protección do denunciante Establecer medidas de indemnidade do denunciante de boa fe TRANSVERSAL
Recursos humanos MEDIO
Principio de mérito e capacidade nas contratacións Reforzar as garantías de imparcialidade dos tribunais con técnicas de selección aleatoria dos seus membros Establecemento de comisións permanentes de selección
TRANSVERSAL
Criterios de idoneidade e competencia nos altos cargos Desenvolver os criterios de idoneidade requiridos en función do cargo polas normas correspondentes
TRANSVERSAL
Avaliación do desempeño Implantación de sistemas de avaliación do desempeño TRANSVERSAL
Formación sobre integridade Aprobar un plan de formación específico en materia de integridade diferenciando a formación de directivos e do resto do persoal
TRANSVERSAL
Perfil ético para os postos sensibles Incorporar á formación en ética como criterios para a provisión de postos sensibles e de responsabilidade
TRANSVERSAL
Responsabilidades en materia de CI e integridade BAIXO
Comisión de supervisión do sistema de integridade e cumprimento Crear unha comisión interdepartamental de supervisión do sistema de integridade e cumprimento asistida pola DXARA
TRANSVERSAL
Responsable de integridade e cumprimento Nomear un responsable/supervisor de integridade e cumprimento por centro CONSELLERÍA
Descrición de funcións e responsabilidades Descrición de funcións e responsabilidades destes órganos (Recomendación 1)
CONSELLERÍA
Fonte: Elaboración propia. Datos obtidos dos centros
193685
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
73
B) Políticas de prevención de riscos de xestión e para a integridade
4.4. O sistema de prevención de riscos da corrupción non se limita á dimensión ética, senón que se
orienta tamén ao desenvolvemento de medidas e boas prácticas na xestión que faciliten e melloren
o cumprimento dos obxectivos que se perseguen nas actuacións públicas. Neste sentido, o programa
de integridade e cumprimento debe:
• Definir obxectivos en materia de prevención da corrupción en liña co Plan estratéxico, mellorar a
definicións dos obxectivos operativos deste plan e render información periódica do seu grao de
realización.
• Establecer a función de administración de riscos, que dependa directamente do titular do centro,
coa supervisión do órgano colexiado correspondente (Comisión de coordinación).
• Crear unha comisión interdepartamental encargada da coordinación e supervisión do sistema de
integridade e prevención de riscos, asistida pola DXARA.
• Designar un órgano responsable de integridade e prevención de riscos por centro, con descrición
das súas funcións e responsabilidades, e que informe ao máximo nivel da organización.
• Definir e asignar a través dos plans responsabilidades específicas aos servidores públicos para
cumprir os obxectivos relacionados coa integridade e prevención da corrupción.
• Elaborar un plan de prevención de riscos da corrupción en todos os centros da Administración
autonómica que analice as actividades susceptibles de riscos na xestión de cada centro, o nivel de
risco e as medidas a adoptar para minimizalo.
Nesta avaliación de riscos, prestar unha atención especial ás materias máis susceptibles de riscos,
como a contratación pública, a xestión de persoal, a xestión de subvencións, ingresos públicos, ou
materias transversais como os conflitos de intereses.
• Profundar nas canles internas de elaboración e transmisión de información relevante en materia
de cumprimento e integridade (mediante reunións periódicas, correos electrónicos e sitios webs) e
canles externas (con provedores, cidadáns), dando conta destas actuacións aos cidadáns e aos
medios de comunicación a través das diferentes canles da política de transparencia.
• Orientar os controis financeiros da Intervención Xeral a verificar o control interno nos procesos de
risco identificados nos plans, e definir os controis da DXARA sobre a política de prevención de riscos
e sobre as políticas de integridade.
193686
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
74
4.5. Do mesmo xeito que respecto das políticas de integridade, co propósito de atender as áreas de
oportunidade identificadas no estudo, a continuación preséntanse as estratexias específicas
suxeridas respecto do sistema de control interno.
Cadro 7: Estratexias específicas para as políticas de xestión de riscos
Obxectivo
Nivel
implant. Estratexia suxerida Ámbito
B) Administración de riscos MEDIO
Identificación de obxectivos Publicar e render contas da consecución dos obxectivos do PE ao Parlamento e aos cidadáns (transparencia)
TRANSVERSAL
Metodoloxía para a administración de riscos Implantar unha metodoloxía propia ou asumir a metodoloxía común do Consello de Contas
TRANSVERSAL
Responsable da administración de riscos Designar un órgano responsable de integridade e prevención de riscos por centro
CENTRO
Identificación e avaliación de riscos
Identificar os procesos susceptibles a actos de corrupción, levar a cabo unha avaliación de riscos e determinar as accións de prevención (Plan de prevención de riscos de xestión)
CENTRO
C) Actividades de control ALTO
Procedementos de control
Dotarse de procedementos escritos nas actividades susceptibles de riscos da corrupción Establecer unha segregación de funcións clara neses procedementos Establecer controis específicos sobre a autorización deses procedementos
CENTRO
Controis nos sistemas informáticos Avanzar na administración dixital para acadar a informatización completa da maioría dos procesos
TRANSVERSAL
CENTRO
Controis específicos anticorrupción Completar os controis específicos de prevención, con outros de detección, investigación e resposta sobre as actividades susceptibles de corrupción
CENTRO
D) Información e comunicación MEDIO
Información relevante Xerar información clara e de calidade sobre o cumprimento de obxectivos institucionais e de integridade
CENTRO
Comunicación interna Implantar mecanismos específicos para que os funcionarios comuniquen información de integridade relevante (sitios webs, correos, caixas do correo)
CENTRO
Comunicación externa Afondar nas canles de comunicación externa (provedores, contratistas, consultores, beneficiarios de axudas)
CENTRO
E) Supervisión do modelo BAIXO
Autoavaliacións
Realizar autoavaliacións internas polo responsable de prevención nos procesos Elaborar un informe anual de seguimento das medidas implantadas e rendelo ao Consello de Contas
CENTRO
Avaliacións independentes
Orientar os controis financeiros da IX a verificar o control interno nos procesos de risco identificados nos plans Orientar os controis da DXARA á política de prevención de riscos e políticas de integridade Render ao Consello de Contas as avaliacións dos órganos de control propios e independentes
TRANSVERSAL
Comunicación de resultados Establecer un procedemento para que os servidores públicos informen dos resultados das autoavaliacións
CENTRO
Fonte: Elaboración propia
193687
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
75
V. RECOMENDACIÓNS
As recomendacións, tendo en conta a premisa xa anunciada de que a incorporación das distintas
estratexias suxeridas neste estudo van abordarse de forma gradual, céntranse na formulación
daqueles aspectos que deberían abordarse de forma prioritaria.
5.1. Programa de integridade institucional e prevención de riscos
Recoméndase aprobar un programa de integridade institucional e prevención de riscos que articule
os elementos de política de integridade ou infraestrutura ética (código ético e de conduta, comité de
ética, canles de denuncias) e de xestión de riscos (órganos e plans de prevención de riscos de
xestión) e dote dunha armazón común a todos os centros da Administración e as súas entidades
dependentes para o desenvolvemento deses plans. Dentro deste programa resultan prioritarias as
medidas que se relacionan nas seguintes recomendacións:
5.2. Medidas de reforzo normativo na lei de transparencia e bo goberno
- Establecer os plans de prevención de riscos da corrupción como instrumento diferenciado de cuño
propio para a prevención da corrupción, definindo o ámbito de formulación ou a súa forma de
determinación e os órganos encargados da súa elaboración, aprobación e vixilancia.
- Crear unha comisión interdepartamental encargada da coordinación e supervisión do sistema de
integridade e cumprimento, e un órgano responsable da integridade e prevención de riscos de
xestión por centro, con descrición das súas funcións e responsabilidades, e que informe ao máximo
nivel da organización.
- Habilitar a vía da denuncia como medio para comunicar situacións relacionadas coa corrupción e a
integridade, e regular os dereitos que configuran un estatuto do denunciante coa atribución da súa
xestión a aquel órgano centralizado.
5.3. Medidas de reforzo do marco de integridade
- Actualizar e difundir o Código ético institucional e establecer parámetros para avaliar anualmente
o seu cumprimento, e crear un Comité de Ética co propósito de coñecer e investigar as denuncias
sobre comportamento ético e os dilemas éticos que se presenten nos servidores públicos.
193688
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
76
- Implantar unha liña de denuncias específica de actos contrarios á ética e conduta institucionais e
un procedemento para a investigación de actos contrarios á ética, así como as posibles sancións por
incumprimentos.
- Establecer un plan de formación, capacitación e actualización para os servidores públicos, con
énfase na ética e integridade, na administración de riscos e na prevención de posibles actos de
corrupción.
5.4. Medidas de prevención e xestión de riscos
- Elaborar por todos os centros (consellerías ou centros directivos) un plan de prevención de riscos
de xestión, incluída a corrupción, que visualice a suxeición aos elementos de infraestrutura ética
comúns da organización, identifique no centro as responsabilidades nesta materia, defina o mapa
de procesos e riscos de xestión, incluída a corrupción, así como a súa avaliación e as medidas a
adoptar de prevención.
- Nomear en cada consellería un órgano con autonomía funcional encargado da supervisión do
funcionamento do sistema de integridade e cumprimento, co fin de implantar as políticas e
metodoloxías para a identificación, avaliación, resposta, control e seguimento dos riscos asociados
ás principais actividades.
- Sen prexuízo das medidas de supervisión do control interno que establezan os plans, é necesario
que a programación das avaliacións actuais que sirvan a este fin se orienten ás actividades máis
vulnerables identificadas polos propios xestores e se estendan á avaliación da integridade
institucional para determinar o grao de desenvolvemento de infraestruturas éticas e o cumprimento
de valores e normas de conduta, así como dar conta dos resultados destas avaliacións aos cidadáns
e aos medios de comunicación a través das diferentes dimensións da política de transparencia.
193689
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
77
ANEXOS
193690
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
193691
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
79
ANEXO I: CUESTIONARIO
I. CONTORNO DE CONTROL
CUESTIÓNS/Criterios de avaliación 1 2 3 4 5
COMPROMISO COA INTEGRIDADE E VALORES ÉTICOS
1.1. ¿Existe un marco normativo adecuado para o desenvolvemento da política de ética e control interno? X
1.2. ¿Existe unha política de ética formalizada por escrito, aprobada polo órgano superior da organización/centro directivo? X
1.3. ¿Disponse dun código ético/de conduta aprobado aplicable ao persoal do centro? X
1.4. ¿Existen procesos de difusión e comunicación periódicos do código ético/de conduta? X
1.5. ¿Existen medios de denuncia ou canles de comunicación (a nivel de organización ou centro) que permitan ao persoal do centro, provedores ou interesados en xeral facer unha denuncia?
X
1.6. ¿Existe un procedemento aprobado (a nivel de organización ou centro) e medidas de resposta ás desviacións ou violacións do código de conduta?
X
APOIO E SUPERVISIÓN DO SISTEMA DE CONTROL INTERNO
1.7. ¿Os órganos de dirección (conselleiros) asumen a supervisión do control interno e dispoñen dalgunha unidade de control interno de apoio para esa supervisión?
X
1.8. ¿Planifícase e contrólase a función orzamentaria e contable e corríxense as deficiencias detectadas pola Intervención? X
ESTRUTURA ORGANIZATIVA
1.9. ¿Está aprobada unha estrutura organizativa para o centro con asignación de responsabilidades e segregación de funcións? X
1.10. ¿Existen políticas e procedementos adecuados para a autorización e aprobación de operacións do centro? X
1.11. ¿Existen políticas e procedementos axeitados (a nivel de organización ou centro) para resolver os conflitos de intereses ou actividades incompatibles?
X
POLÍTICAS E PRÁCTICAS DE RECURSOS HUMANOS E COMPROMISO COA COMPETENCIA PROFESIONAL
1.12. ¿Existen instrumentos de planificación de recursos humanos aplicables ao persoal do centro? X
193692
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
80
1.13. ¿A contratación e provisión de postos do centro está suxeita estritamente aos principios de igualdade, mérito e capacidade? X
1.14. ¿Os postos de traballo teñen especificados os requisitos e coñecementos que se esixen para o seu desempeño? X
1.15. ¿Están establecidos sistemas de avaliación do desempeño? X
1.16. ¿Existe unha carreira profesional vinculada ou aliñada coa valoración do desempeño? X
1.17. ¿Existe un plan de formación do persoal que inclúa materias de ética e integridade? X
II. ADMINISTRACIÓN DE RISCOS
CUESTIÓNS/Criterios de avaliación 1 2 3 4 5
DEFINICIÓN DE OBXECTIVOS
2.1. ¿Existe unha planificación estratéxica na que se establezan obxectivos e metas estratéxicas e/ou operativas para o centro? X
2.2. A partir dos obxectivos ¿establecéronse subobxectivos ou metas específicas para as diferentes unidades? X
2.3. ¿A orzamentación e asignación dos recursos realízase en base aos obxectivos establecidos? X
2.4. ¿Realízase unha avaliación do cumprimento dos obxectivos da súa planificación? X
IDENTIFICACIÓN E ANÁLISE DE RISCOS DE XESTIÓN
2.5. ¿Está adoptada unha política de administración e análise de riscos de cara ao logro dos seus obxectivos? X
2.6. ¿O centro avalía os riscos de xestión e elabora un mapa de riscos co grao de relevancia e probabilidade dos riscos que puideran afectar ao cumprimento dos seus obxectivos?
X
RISCOS DE CORRUPCIÓN
2.7. ¿Na xestión desenvolvida o centro identifica actividades consideradas cun maior grao de vulnerabilidade á corrupción? X
2.8. ¿O centro conta con mecanismos para identificar os diferentes tipos de transgresións á integridade? X
CAMBIOS NO SISTEMA DE CONTROL
193693
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
81
2.9. ¿Nos procesos de xestión identifícanse escenarios de riscos que consideren os cambios internos e externos e que poden afectar aos obxectivos?
X
III. ACTIVIDADES DE CONTROL
CUESTIÓNS/Criterios de avaliación 1 2 3 4 5
3.1. ¿Existen procedementos de control para as actividades relevantes do centro? X
3.2. ¿As actividades están segregadas entre diferentes persoas para reducir riscos? X
3.3. ¿Realízanse actividades de conciliación e verificacións? X
3.4. ¿Están establecidos controis de acceso a recursos e arquivos? X
3.5. ¿Está implantada unha política de seguridade informática? X
3.6. ¿O centro ten adoptado medidas específicas en actividades vulnerables que denotan que o enfoque do control interno atende á prevención de riscos de condutas inapropiadas?
X
3.7. ¿Existen mecanismos de resposta ante actos ou condutas inapropiadas detectadas? X
IV. INFORMACIÓN E COMUNICACIÓN
CUESTIÓNS/Criterios de avaliación 1 2 3 4 5
4.1. ¿O centro elabora información pertinente e de calidade para a consecución dos obxectivos e o cumprimento da normativa aplicable? X
4.2. ¿Existen políticas para que se comunique internamente esta información ás áreas afectadas ? X
4.3. ¿Existen canles para captar información externa relevante e canles formais de comunicación con outras entidades, provedores e contratistas das normas éticas que rexen na entidade?
X
V. SUPERVISIÓN
CUESTIÓNS/Criterios de avaliación 1 2 3 4 5
193694
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
82
5.1. ¿Existe unha avaliación do sistema de control interno (procesos) por parte dos responsables directos das actividades? X
5.2. ¿Existen avaliacións independentes que teñen en conta a xestión de riscos e inclúen aspectos operativos e de cumprimento ? X
5.3. ¿Os resultados das revisións comunícanse ás áreas afectadas e aos órganos de goberno, e son obxecto de seguimento? X
193695
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
83
ANEXO II: CHECKLIST DIRIXIDO AOS CENTROS DA ADMINISTRACIÓN XERAL
I. CONTORNO DE CONTROL
COMPROMISO COA INTEGRIDADE E VALORES ÉTICOS (A organización demostra o compromiso coa integridade e valores éticos)
1. MARCO NORMATIVO
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
1.1. Tanto o centro directivo como as unidades dependentes* están suxeitas á normativa pública de transparencia, bo goberno, rendición de contas, contratación pública e subvencións.
x
1.2. Existe regulación aplicable ao centro/entidade respecto a temas como conflitos de intereses, actividades fóra do sector público, emprego despois da función pública, acceso dos cidadáns á información pública, ou declaracións de bens de altos cargos.
x
https://transparencia.xunta.gal/tema/informacion-en-materia-de-persoal/compatibilidade https://transparencia.xunta.gal/solicitude-de-informacion-publica/acceso-ao-formulario A regulación dos conflitos de intereses é insuficiente, e non hai regulación dos grupos de interese
1.3. Existen instrucións propias/protocolos ditadas pola consellería ou centro directivo para o desenvolvemento dalgunha destas materias.
x SXT Edu: Instrución 3/2018; SXT Eco e SXT MR: protocolos pendentes de aprobación formal
* Unidades dependentes: unidades que reciben transferencias de financiamento
2. POLÍTICA DE ÉTICA (A política de ética son as disposicións que implantan os valores e principios éticos que guían a actuación da entidade)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
2.1. Existe un documento formalmente aprobado polo órgano superior da organización ou do centro directivo que defina a política de ética e integridade, os obxectivos e o marco legal no que se desenvolve esa política de ética (Código ético, programa de integridade, etc).
x Código ético institucional da Xunta de Galicia
2.2. Dentro da planificación estratéxica que afecta ao centro directivo existen orientacións dirixidas á integridade e á prevención da corrupción.
x
O Plan Estratéxico de Galicia 2015-2020 na prioridade de actuación 5.2. só alude a unha Administración transparente, eficiente e orientada a resultados
2.3. A nivel de organización ou de centro directivo existe algunha persoa, unidade ou comisión encargada da xestión da ética corporativa.
x
Unidades responsables da transparencia Comisión Interdepartamental de Información e Avaliación https://transparencia.xunta.gal/transparencia-neste-portal
2.4. A filosofía da dirección reflicte un compromiso coa integridade e valores éticos:
2.4.1. Na web corporativa móstrase unha declaración pública de compromiso coa cultura da integridade e prevención da corrupción.
x A introdución do Código ético institucional da Xunta de Galicia non suple esa declaración
2.4.2. O código ético institucional inclúe normas de conducta para os altos cargos. x Apartado IV do Código ético institucional
2.4.3. Esíxese a adhesión dos altos cargos ao código ético. x Artigo 38.3 da Lei 1/2016, de transparencia e bo goberno
2.4.4. Existe unha formación específica en ética para os altos cargos. x
193696
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
84
3. CÓDIGO ÉTICO/DE CONDUTA (Son as disposicións que establecen valores, principios e condutas de observancia obrigatoria para o persoal da entidade e para os terceiros relacionados con ela)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
O código ético aplicable ao centro directivo contempla as seguintes cuestións:
3.1. Valores fundamentais da organización x Apartado IV do Código ético institucional da Xunta de Galicia. Principios xerais
3.2. Compromiso de cumprimento pola dirección e empregados x
A Lei 2/2015, do 29 de abril, do Emprego Público de Galicia, establece que os empregados públicos axustarán a súa actuación ao disposto no código ético aprobado polo correspondente órgano de goberno. Os empregados públicos, para adquirir a súa condición, deben acatar a Constitución, o Estatuto de Autonomía e o resto do ordenamento xurídico Apartado III do Código ético institucional da Xunta de Galicia
3.3. Imparcialidade nas actuacións x Apartado V do Código ético institucional da Xunta de Galicia. Pautas básicas de actuación
3.4. Limitacións na aceptación de regalos ou descontos x Apartado V do Código ético institucional da Xunta de Galicia. Pautas básicas de actuación
3.5. Declaracións de intereses. Conflitos de intereses e o seu tratamento x Apartado V do Código ético institucional da Xunta de Galicia
3.6. Apropiación, usos indebidos, fraudes x Apartado IV do Código ético institucional da Xunta de Galicia
3.7. Confidencialidade e uso da información x Apartado V do Código ético institucional da Xunta de Galicia
3.8. Órgano de supervisión do código x Apartado VI do Código ético institucional da Xunta de Galicia. Instrumentos internos e externos de control
3.9. A súa revisión e actualización periódica x
4. DIFUSIÓN E COMUNICACIÓN
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
4.1. O código ético publícase no portal de transparencia. x Código ético institucional da Xunta de Galicia
4.2. O código ético dáse a coñecer e ponse formalmente a disposición do persoal na súa toma de posesión. x
Só aos altos cargos. https://transparencia.xunta.gal/tema/transparencia-institucional/goberno-e-altos-cargos/codigos-eticos-ou-de-bo-goberno
4.3. O código dáse a coñecer a outras persoas coas que se relaciona a entidade (contratistas, provedores e cidadáns).
x
Dáse traslado do Código ás empresas que figuren no Rexistro de contratistas da Xunta de Galicia e incorpórase nos pregos que rexen as contratacións un modelo de declaración a subscribir polos licitadores no que se manifeste o coñecemento do Código. O Código ético institucional da Xunta de Galicia atópase publicado no portal de transparencia e na intranet da Xunta de Galicia
4.4. Existen actuacións periódicas de difusión do Código ético. x Entendemos que a difusión só mediante a publicación aludida non é suficiente.
193697
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
85
5. CANLES DE DENUNCIAS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
5.1. Existe algunha ferramenta disposta a nivel central ou de centro para que os empregados e o resto de interesados poidan facer comunicacións, queixas ou denuncias.
x
A Dirección Xeral de Avaliación e Reforma Administrativa (DXARA), na súa actuación como Oficina de Defensa das Persoas Usuarias dos Servizos Públicos, dispón de canles que permiten formular denuncias, queixas e suxerencias pola cidadanía con respecto ao funcionamento dos servizos públicos, pero non están orientados ás
denuncias de irregularidades ou fraude
5.2. Existe algunha unidade ou comisión (a nivel de organización ou centro directivo) que se encarga da xestión das denuncias.
x
A Dirección Xeral de Avaliación e Reforma Administrativa (DXARA), nas actuacións citadas
5.3. Existe unha canle específica para denuncias de prácticas irregulares ou de corrupción. x Sen prexuízo da utilización que se poida facer da canle anterior
5.4. Admítense denuncias anónimas.
x
5.5. Existe o compromiso de garantir a confidencialidade dos datos do denunciante.
x Este compromiso figura no protocolo do acoso laboral no ámbito da PRL
6. SEGUIMENTO/MEDIDAS DE RESPOSTA
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
6.1. Existen procedementos para tramitar as posibles violacións dos valores éticos e normas de conduta no código ético.
x
No Código ético non se establece un procedemento para a tramitación das violacións á integridade. Segundo a DXARA, as posibles violacións dos valores éticos e normas de conduta están suxeitas aos procedementos recollidos na normativa estatal e autonómica aplicable na materia. As esixencias previstas no Código eleváronse a norma de rango legal coa Lei 1/2016, do 18 de xaneiro, de transparencia e bo goberno, que ten previsto un procedemento sancionador para os supostos de infraccións en materia de incompatibilidades e conflitos de intereses dos altos cargos
6.2. Está previsto un sistema de medidas de resposta por violación do código ético. x
No Código ético non se establece un sistema de medidas de resposta ás violacións á integridade, sen prexuízo dalgunha medida particular. Segundo dispón o Código ético institucional da Xunta de Galicia, nos supostos de condutas contrarias ao Código que poidan ser constitutivas de delito, os órganos competentes remitirán as actuacións á Asesoría Xurídica Xeral para os efectos da valoración da súa posible remisión ao Ministerio Fiscal. Outro exemplo de medida de resposta por violación do Código ético é o cesamento: "Os membros do Consello da Xunta de Galicia e altos cargos non poderán ser titulares de contas en países ou territorios con cualificación de paraíso fiscal segundo a regulación estatal de aplicación. A detección deste tipo de prácticas será causa de cesamento".
6.3. Elabórase un informe anual de cumprimento do código ético. x A DXARA elabora anualmente un informe do cumprimento. Este informe non foi entregado ao Consello de Contas
193698
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
86
APOIO E SUPERVISIÓN DO SISTEMA DE CONTROL INTERNO (Os órganos de goberno -consello da xunta, conselleiros- asumen a supervisión do sistema de control interno e a independencia dos seus órganos de supervisión)
7. SUPERVISIÓN DO SISTEMA DE CONTROL INTERNO
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
7.1. As normas de funcionamento recollen a responsabilidade dos órganos de dirección sobre a supervisión do control interno.
x
7.2. A organización dispón dalgunha unidade que estea asumindo funcións propias do sistema de control interno (deseño de procesos, políticas e procedementos).
x
De forma illada, as vicesecretarías das secretarías xerais están asumindo a redacción de instrucións e protocolos de actuación en distintas actividades
7.3. Esa unidade informa directamente ao órgano de goberno (conselleiro). x
7.4. Esa unidade aborda funcións propias da xestión e prevención de posibles riscos.
x
De forma illada, as vicesecretarías das secretarías xerais están asumindo a redacción de instrucións e protocolos de actuación en distintas actividades
7.5. Séguense as recomendacións desa unidade. x
8. FUNCIÓN ORZAMENTARIA E CONTABLE
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
8.1. Planifícase a xestión dos recursos financeiros. x Aprobación dos orzamentos
8.2. Faise un seguimento da execución orzamentaria. x Seguimento realizado polos propios xestores e trimestralmente pola IXCA
8.3. Disponse dun órgano de control económico-financeiro (Intervención delegada). x As respectivas intervencións delegadas
8.4. A fiscalización previa realizada pola Intervención complétase con revisións posteriores (fiscalizacións plenas; control financeiro, auditorías).
x Só excepcionalmente, en controis financeiros sobre fondos comunitarios
8.5. Corríxense as deficiencias detectadas pola Intervención. x Acredítase que non só se corrixen os reparos senón tamén as observacións complementarias
193699
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
87
ESTRUTURA ORGANIZATIVA (Existe unha definición da estrutura organizativa con criterios de eficacia e eficiencia, unha adecuada segregación de funcións e supervisión)
9. ORGANIGRAMA (A entidade debe aprobar unha estrutura organizativa, asignar responsabilidades e delegar funcións para a consecución dos seus obxectivos)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
9.1. Existe un organigrama publicado no portal web da entidade. x
https://ficheiros-web.xunta.gal/transparencia/organigrama/CCEOU_organigrama.pdf; https://ficheiros-web.xunta.gal/transparencia/organigrama/CEEI_organigrama.pdf; https://ficheiros-web.xunta.gal/transparencia/organigrama/Medio_rural_organigrama.pdf
9.2. O organigrama establece as dependencias xerárquicas. x O formato do organigrama permite constatar as relacións de xerarquía
9.3. A estrutura organizativa establece as facultades e atribucións de todas as áreas ou unidades administrativas. x
https://transparencia.xunta.gal/ceufp/estrutura-organica-e-funcional; https://transparencia.xunta.gal/ceei/estrutura-organica-e-funcional; https://transparencia.xunta.gal/medio-rural/estrutura-organica-e-funcional
9.4. A estrutura organizativa revísase periodicamente de acordo cos cambios ou axustes nas políticas desenvolvidas. x
Existe unha revisión e actualización periódica dos decretos de estrutura orgánica. Consta unha actualización recente nos tres centros directivos. Vid. enlaces anteriores
9.5. O portal web publica as competencias dos órganos e as delegacións de funcións. x
https://www.xunta.gal/dog/Publicados/2018/20181221/AnuncioG0534-101218-0001_es.html; https://transparencia.xunta.gal/tema/transparencia-institucional/estrutura/delegacion-de-competencias/ceei; https://transparencia.xunta.gal/tema/transparencia-institucional/estrutura/delegacion-de-competencias/medio-rural
10. PROCEDEMENTOS (Existen manuais de procedementos coa asignación de responsabilidades e segregación adecuada de funcións)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
10.1. Existen manuais de procedementos para o desenvolvemento das actividades principais. x Constan políticas e procedementos para as principais actividades aínda que non estean plasmadas nun manual
10.2. Están informatizados a maioría dos procesos.
x
Consta a informatización de trámites (solicitude e notificación electrónica) na maioría dos procedementos aínda que non afecten á súa tramitación completa
10.3. Estase dando unha resposta adecuada ás esixencias legais de administración electrónica. x Vid. controis sobre sistemas informáticos
10.4. Actualízanse os procedementos e controis ante cambios internos, externos ou novos riscos. x
193700
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
88
11. ACTIVIDADES INCOMPATIBLES E CONFLITOS DE INTERESES (Préstase especial atención á xestión dos conflitos de intereses)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
11.1. Existen políticas e procedementos para o control de conflitos de intereses ou actividades incompatibles. x Artigo 43 e seguintes da Lei 1/2016, para o conflito de intereses de altos cargos
11.2. Existe unha unidade encargada de xestionar o réxime de incompatibilidades e conflitos de intereses dos altos cargos e coñecer das denuncias por posibles incumprimentos.
x
Oficina de incompatibilidades e boas prácticas (artigo 48.1 da Lei 1/2016); http://www.conselleriadefacenda.es/es/a-conselleria/estructura-organica/direccion-xeral-da-funcion-publica/oficina-de-incompatibilidades-e-boas-practicas#
11.3. A entidade publica as resolucións de compatibilidade outorgadas. x
Consta a publicación das incompatibilidades sen as resolucións completas nin a identificación completa das persoas que teñen a compatibilidade outorgada
POLÍTICA DE RECURSOS HUMANOS E COMPROMISO COA COMPETENCIA PROFESIONAL (A política de recursos humanos ten un papel esencial na promoción dun ambiente ético a través dos procesos de recrutamento, avaliación e promoción, que deben estar baseados en méritos. A organización demostra o compromiso coa estratexia de atraer e promover a profesionais competentes)
12. PLANIFICACIÓN DE RECURSOS HUMANOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
12.1. Realízanse análises e planificación das necesidades de RR.HH. x
Os tres centros directivos aluden ás memorias xustificativas das RPTs, recentemente actualizadas (a CEEI acredita a realización dun plan de necesidades)
12.2. Existe unha relación de postos de traballo actualizada. x
RPT SXT Edu: Acordo do Consello da Xunta de Galicia do 17 de outubro de 2019; RPT SXT Eco: Acordo do Consello da Xunta de Galicia do 5 de xullo de 2018; RPT SXT MR: Acordo do Consello da Xunta de Galicia do 13 de xuño de 2019
12.3. Existe un rexistro de persoal no que consta a documentación acreditativa da relación administrativa ou laboral dos traballadores.
x Consta enlace e procedemento de consulta por parte do perssoal; https://matrhix.xunta.es/neo
12.4. Todo o persoal laboral do centro conta cun único acordo regulador/convenio colectivo que regula as súas condicións de traballo.
x V Convenio colectivo único para o persoal laboral da Xunta de Galicia
13. CONTRATACIÓN DE PERSOAL E PROVISIÓN DE POSTOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
13.1. Todo o persoal do centro está suxeito aos procedementos de selección e contratación pública de persoal. x Nos centros non se constataron colectivos de persoal que queden á marxe destes procedementos
13.2. Evítase a situación de provisionalidade prolongada na ocupación de postos con provisión transitoria (comisións de servizo e adscricións).
x
Unha elevada porcentaxe das xefaturas de servizo nos tres centros directivos aparecen ocupadas en comisión de servizo
13.3. A provisión de postos de libre designación limítase aos supostos legalmente establecidos. x As libres designacións limítanse aos postos de nivel 30
193701
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
89
14. PERFÍS PROFESIONAIS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
14.1. Para todos os postos existen perfís que especifiquen os requisitos e coñecementos necesarios para o seu desempeño.
x Constátase a insuficiencia da RPT para asegurar o perfil idóneo das necesidades de determinados postos
14.2. Os mecanismos de cobertura de postos teñen en conta o desempeño realizado. x Valóranse no apartado de méritos dos concursos
15. AVALIACIÓN DO PERSOAL
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
15.1. Existe algún programa de avaliación do rendemento que afecte a unidades administrativas do centro. x Existe un programa de análise de cargas de traballo da DXARA
15.2. Existen no centro retribucións variables vinculadas ao cumprimento de obxectivos. x
15.3. Existen procedementos para a autorización e control de gratificacións ou horas extraordinarias. x
15.4. Está implantado algún sistema de control de asistencia e puntualidade do persoal. x Aplicación CRONOS
16. CARREIRA PROFESIONAL (Compromiso coa promoción de profesionais competentes)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
16.1. Existe unha carreira profesional vinculada coa avaliación do desempeño. x
Está aprobado un sistema de carreira profesional que polo seu carácter transitorio non contempla a avaliación do desempeño
16.2. Os procesos de incorporación cumpren cos mecanismos de promoción interna. x Os procesos selectivos reservan un 25% das prazas para a cobertura por promoción interna
16.3. Valórase a asistencia e aproveitamento da formación. x A formación puntúa nos concursos de méritos para a provisión de postos (instrución de FP)
17. FORMACIÓN DO PERSOAL (A entidade debe contar cun programa de formación, un documento institucional no que se establezan os cursos e actualizacións permanentes e periódicas para todo o persoal para a mellora do desempeño.)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
17.1. Existe un plan de formación para o persoal do centro. x Plan de formación da EGAP
17.2. Realízanse accións formativas acerca do código ético institucional. x
https://egap.xunta.gal/fichacurso/index/FC15099; https://egap.xunta.gal/fichacurso/index/12828
17.3. Existen accións formativas que integren a sensibilización en materia de principios éticos de actuación. x https://egap.xunta.gal/fichacurso/index/8067
193702
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
90
II. ADMINISTRACIÓN DE RISCOS
DEFINICIÓN DE OBXECTIVOS (A organización define os obxectivos con suficiente claridade para permitir a identificación e avaliación dos riscos relacionados)
1. DOCUMENTO DE PLANIFICACIÓN
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
1.1. Existe unha planificación estratéxica que defina os obxectivos do centro directivo a curto ou medio prazo. x PEG 2015-2020; http://www.planestratexico.gal/es_ES/presentacion
1.2. Existen obxectivos estratéxicos para o centro directivo. x De forma pouco concisa para as secretarías xerais
1.3. Existen obxectivos operativos aliñados cos estratéxicos. x De forma pouco concisa para as secretarías xerais
1.4. Están razoablemente cuantificados eses obxectivos. x Non están cuantificados no ámbito das secretarías xerais
1.5. Existen obxectivos dirixidos á integridade e prevención da corrupción. x
1.6. Dáselle publicidade á planificación. x http://www.planestratexico.gal/es_ES/presentacion
2. SUBOBXECTIVOS POR UNIDADES
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
2.1. Deséñanse subobxectivos por áreas. x Existen subobxectivos por centros directivos
2.2. Todas as áreas clave da entidade están involucradas no seu desenvolvemento. x Existen subobxectivos por centros directivos
2.3. Trasládanse os obxectivos aos responsables das áreas. x Existen subobxectivos por centros directivos, incluídas as SXT
3. AVALIACIÓN DOS OBXECTIVOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
3.1. Avalíase o cumprimento dos obxectivos. x
Existen informes de seguimento do PEG 2015-2020 elaborados pola DX de Planificación; http://www.planestratexico.gal/es_ES/seguimento
3.2. Existen indicadores obxectivos para esta avaliación. x No PEG constan indicadores para a avaliación de obxectivos
3.3. Dáse unha publicidade adecuada á sociedade en xeral do cumprimento de obxectivos. x
4. ORZAMENTACIÓN POR OBXECTIVOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
4.1. A asignación dos recursos dispoñibles está aliñada cos obxectivos do plan. x
193703
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
91
IDENTIFICACIÓN E AVALIACIÓN DE RISCOS DE XESTIÓN (A organización identifica os riscos para a consecución dos obxectivos e analízaos como base para determinar como se deben xestionar)
5. IDENTIFICACIÓN DE RISCOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
5.1. Existen directrices ou políticas aplicables ao centro que recollan a necesidade de realizar unha administración de riscos.
x Convenio Xunta-Consello de Contas para a implantación de instrumentos de prevención de riscos da corrupción
5.2. Está establecido un procedemento formal para a identificación dos riscos a que está suxeita a entidade. x Os centros realizan unha avaliación de riscos asumindo a metodoloxía facilitada polo Consello de Contas
6. VALORACIÓN DE RISCOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
6.1. Valórase o nivel de gravidade e de ocorrencia dos riscos identificados. x
Os centros analizados realizan esta valoración de riscos asumindo a metodoloxía facilitada polo Consello de Contas
6.2. Elabórase un mapa de riscos. x Os centros analizados realizaron este mapa de riscos asumindo a metodoloxía facilitada polo Consello de Contas
AVALIACIÓN DE RISCOS DE CORRUPCIÓN (Independentemente de que a entidade conte cun procedemento formal de identificación de riscos, considera a probabilidade de corrupción dentro dos riscos)
7. IDENTIFICACIÓN DE ACTIVIDADES SUSCEPTIBLES. Mencione tres procesos substantivos (*) e tres adxectivos (**) nos que considere que poden existir riscos.
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
7.1. Proceso substantivo 1 x
SXT de Educación: comedores, transporte, construcións, contratación, xestión económico-financeira, coordinación administrativa, resolución de recursos
7.2. Proceso substantivo 2 x
7.3. Proceso substantivo 3 x
SXT de Economía: contratación, xestión económico-financeira, coordinación económica, coordinación administrativa, persoal, área técnica- xurídica, asuntos
xerais
7.4. Proceso adxectivo 1 x
7.5. Proceso adxectivo 2 x
SXT de MR: contratación, xestión económico-financeira, persoal, área técnica-xurídica, asuntos xerais, subvencións
7.6. Proceso adxectivo 3 x
(*) Procesos substantivos: os relacionados cos obxectivos, metas ou plans estratéxicos da entidade.
(**) Procesos adxectivos: os de apoio aos substantivos.
193704
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
92
8. MECANISMOS DE IDENTIFICACIÓN
A organización ten en conta para a identificación de riscos nestas actividades os seguintes medios: SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
8.1. Información de actividades comúns de vulnerabilidade no sector público. x
Os mecanismos recoñecidos polo centro para a identificación son as actividades comúns de vulnerabilidade no sector público e os informes de control
8.2. Informes de control sobre as actividades da entidade (Intervención, Consello de Contas). x
8.3. Datos históricos de irregularidades. x Non constan nos centros antecedentes
de feitos desta natureza
8.4. Canles de queixas sobre o funcionamento do centro. x
IDENTIFICACIÓN E ANÁLISE DE CAMBIOS SIGNIFICATIVOS (A organización debe identificar e analizar os cambios que poden afectar significativamente ao sistema de control interno)
9. ANÁLISE DE CAMBIOS SIGNIFICATIVOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
9.1. Identifícanse escenarios de riscos como parte dos procesos de xestión que consideren os cambios internos e externos que poden afectar aos obxectivos.
x
9.2. Trasládanse á avaliación e ao mapa de riscos.
x
III. ACTIVIDADES DE CONTROL (Accións -políticas, prácticas ou procedementos- ou medidas para mitigar riscos de xestión e corrupción)
1. PROCEDEMENTOS (A organización define as medidas que contribúan a mitigar os riscos ata niveis aceptables para o logro de obxectivos)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
1.1. Desenvólvense tódalas actividades propias do control orzamentario. x
Estes controis económico-financeiros teñen como limitación que só afectan á revisión legal de aspectos moi básicos e non son complementados por controis posteriores
1.2. Desenvólvense actividades de control para aumentar a probabilidade de acadar os obxectivos establecidos na planificación.
x Non se realizan controis sobre o cumprimento periódico de obxectivos estratéxicos ou operativos
1.3. Existen medidas específicas para as actividades consideradas como susceptibles. x
Nos centros analizados consta a adopción de medidas específicas para as actividades consideradas como susceptibles detalladas no mapa de riscos elaborado
1.4. Desenvólvense medidas ante as desviacións detectadas nas avaliacións propias ou independentes. x
Nos centros analizados consta a adopción de medidas específicas para as actividades consideradas como susceptibles detalladas no mapa de riscos elaborado
1.5. Desenvólvense medidas ante as desviacións detectadas nas fiscalizacións do Consello de Contas. x
Constatouse a ausencia de medidas sobre riscos comúns de incumprimentos que se veñen poñendo de manifesto nos informes de fiscalización do Consello de Contas, e que os centros examinados non consideran como tales riscos
193705
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
93
2. SEGREGACIÓN DE FUNCIÓNS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
2.1. Existe unha adecuada segregación de funcións nos procedementos de actividades susceptibles. x
A normativa pública garante esa segregación, sen prexuízo da necesidade de facela máis visible nos manuais que desenvolven as principais actividades
2.2. Están debidamente segregadas as funcións de xestión, intervención, tesourería e contabilidade. x A normativa pública garante esa segregación
2.3. Están debidamente diferenciadas as funcións e as persoas responsables da transparencia, da fiscalización e da
rendición de contas. x
A normativa pública garante esa
segregación
3. VERIFICACIÓNS E CONCILIACIÓNS PARA A SALVAGARDA DE ACTIVOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
3.1. Realízanse verificacións e conciliacións adicionais de transaccións significativas. x
Realízanse aprobacións ou verificacións adicionais en función do volume dos recursos utilizados (autorización do Consello da Xunta, informes da Intervención Xeral, informes da Dirección Xeral de Orzamentos...)
3.2. Existen rexistros para poder identificar adecuadamente os elementos do inmobilizado de forma individualizada. x
A Instrución 1/2011, da Intervención Xeral da Comunidade Autónoma, regula o control de expedientes que deben formar parte do inventario xeral do patrimonio da Comunidade Autónoma
3.3. Realízanse inventarios e conciliacións periódicas para verificar a existencia de bens, a súa ubicación e estado de conservación.
x
4. CONTROL DE ACCESO A DATOS, ARQUIVOS E PROGRAMAS INFORMÁTICOS
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
4.1. O acceso a recursos e arquivos está limitado ás persoas autorizadas. x Os sistemas informáticos conteñen as limitacións de acceso necesarias
4.2. Existen rexistros para o control de accesos. x
193706
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
94
5. CONTROIS SOBRE OS SISTEMAS INFORMÁTICOS (A organización define e desenvolve actividades a nivel de centro sobre a tecnoloxía para apoiar a consecución de obxectivos)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
5.1. Existe unha planificación estratéxica en Tecnoloxías da Información. x
A estratexia en materia TIC queda recollida na Axenda Dixital de Galicia 2020. Publicada no seguinte enlace: https://amtega.xunta.gal/axenda-dixital
5.2. Existe unha carteira de proxectos aprobada polo órgano de dirección. x
Anualmente o consello reitor da Amtega aproba o plan de acción no que se recollen as iniciativas a desenvolver no exercicio. No seguinte enlace están publicados os plans de acción anuais desde 2013: https://amtega.xunta.gal/plans-de-accion
5.3. Existe unha identificación de procesos TI con asignación de funcións, roles e responsabilidades, e un plan de calidade.
x
A Amtega ten establecidos os procedementos e procesos de traballo relativos á xestión de ciclo de vida de aplicacións e sistemas de información, xestión de infraestruturas, xestión do soporte e atención ás aplicacións e persoas usuarias en termos de procesos TI. A documentación dos devanditos procedementos está dispoñible para todo o persoal TIC da Xunta no espazo colaborativo : https://xuntatic.xunta.gal/default.aspx. Igualmente de cara aos posibles licitadores. Achégase a modo de
exemplo a guía de xestión de proxectos de desenvolvemento e adquisición na Amtega
5.4. A entidade ten implantadas medidas sobre control de cambios, xestión de incidencias e continuidade operativa. x Nos mesmos termos que a pregunta 5.3
5.5. A maioría dos procesos teñen procedementos con implantación electrónica completa. x
5.6. Existen auditorías ou controis sobre a súa aplicación. x
5.7. Existen métricas que permitan avaliar o estado de infraestruturas e procesos TI. x
Todos os procesos TI están soportados nas ferramentas corporativas de xestión dos mesmos. Destacan o sistema de Redmine para o seguimento de actividades, Otrs para a xestión de tickets de atención ás persoas usuarias e xestión de ciclo de vida, Altiris para a monitorización de equipos de posto de traballo, etc, ... todas elas permiten a obtención de métricas nos seus
respectivos ámbitos de traballo
5.8. Existen procesos normalizados para a determinación de necesidades dos centros. x A elaboración do plan anual de actividades
5.9. Existen procesos normalizados para as adquisicións e contratacións de servizos, e mantemento e soporte de aplicacións.
x
No caso da contratación realizada pola Amtega, establécense pautas de aprobación (plan de contratación aprobado en Comité de Dirección), cláusulas estándar relativas a estándares tecnolóxicos, de protección de datos e seguridade, e procedementos de contratación segundo a LCSP e as ferramentas de Plataformas de Contratos de Galicia, Licitación Electrónica, e Xestión interna de expedientes. No caso de contratación TIC realizada por organismos non integrados na Amtega, está establecido adicionalmente o Procedemento de revisión de pregos TIC. Achégase este documento
193707
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
95
5.10. Existen procesos de control no ámbito das infraestruturas (redes, servidores e comunicacións). x Nos mesmos termos que a pregunta 5.3
5.11. Nivel de adecuación ao ENS (Esquema Nacional de Seguridade) e adecuación ao ENI (Esquema Nacional de Interoperabilidade).
Está aprobado o plan director de seguridade, dispoñible no seguinte enlace: https://amtega.xunta.gal/sites/w_amtega/files/20152506_plan-director-seguridade-informacion-web.pdf
6. ENFOQUE DO CONTROL INTERNO CARA Á PREVENCIÓN DE RISCOS DE CORRUPCIÓN
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
6.1. Existen procedementos ou medidas orientadas a previr riscos de corrupción ou condutas inapropiadas. x
Tódolos centros proporcionaron evidencias de medidas específicas aliñadas coa avaliación de riscos realizada para a prevención dos riscos identificados encadrables en supostos de corrupción (favoritismo, conflito de intereses, fraude, colusión, malversación), o que evidencia un enfoque do control interno cara á prevención destes riscos
6.2. Téñense tomado medidas con respecto aos riscos derivados das actividades sinaladas no apartado 7 do compoñente II:
6.2.1. Proceso substantivo 1 x Tódolos centros contemplan medidas para os riscos identificados nos distintos procesos
6.2.2. Proceso substantivo 2 x
Tódolos centros contemplan medidas
para os riscos identificados nos distintos procesos
6.2.3. Proceso substantivo 3 x Tódolos centros contemplan medidas para os riscos identificados nos distintos procesos
6.2.4. Proceso adxectivo 1 x Tódolos centros contemplan medidas para os riscos identificados nos distintos procesos
6.2.5. Proceso adxectivo 2 x Tódolos centros contemplan medidas para os riscos identificados nos distintos procesos
6.2.6. Proceso adxectivo 3 x Tódolos centros contemplan medidas para os riscos identificados nos distintos procesos
Procesos substantivos: os relacionados cos obxectivos, metas ou plans estratéxicos da entidade.
Procesos adxectivos: os de apoio aos substantivos.
193708
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
96
7. MECANISMOS DE REACCIÓN
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
7.1. A normativa reguladora aplicable ao centro dispón a necesidade dunha resposta apropiada ás condutas fraudulentas a través de:
7.1.1. A investigación, no caso de existir, dos indicios de condutas contrarias á integridade. x
Nos supostos de condutas contrarias ao Código que poidan ser constitutivas de delito, remitirán as actuacións á Asesoría Xurídica Xeral
7.1.2. A previsión de informar, de se-lo caso, a entes externos competentes para investigar os feitos. x
Nos supostos de condutas contrarias ao Código que poidan ser constitutivas de delito, valoración da súa posible remisión ao Ministerio Fiscal
7.1.3. A adopción de medidas, de se-lo caso, a partir dos resultados das investigacións. x As regras do Código informarán a aplicación do réxime disciplinario e de responsabilidade que proceda
IV. INFORMACIÓN E COMUNICACIÓN
1. INFORMACIÓN RELEVANTE (A organización obtén e xera información relevante e de calidade para o control interno)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
1.1. A organización cumpriu coa xeración da información que requiren as normas sobre contabilidade, réxime orzamentario e transparencia.
x Portal de transparencia
1.2. A organización ten designados os responsables de elaborar información sobre a súa xestión para cumprir as
obrigas contables, orzamentarias, de transparencia e rendición de contas. x
RPTs; acordo do Consello da Xunta de designación de responsables de transparencia
1.3. Elabórase información clara e sinxela relacionada co cumprimento dos obxectivos institucionais. x
1.4. Xérase información para poder verificar o cumprimento do código ético (integridade). x Ao informe anual de seguimento do Código ético non se lle dá publicidade
2. COMUNICACIÓN INTERNA (A organización comunica internamente a información relevante para a xestión, incluída a relativa aos obxectivos e responsabilidades)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
2.1. Están implantadas canles específicas de comunicación (sitios web, correos electrónicos, caixas do correo) para compartir información relevante financeira e non financeira e de integridade a tódolos niveis da organización afectados.
x
Existen canles de comunicación (caixas do correo de queixas e suxestións, sitios web, correos electrónicos) para que os interesados poidan facer suxestións ou propostas de melloras no funcionamento dos servizos, pero estas non están configuradas como mecanismos para que o persoal poida comunicar información relevante en materia de integridade
2.2. Existen canles específicas para comunicar internamente aos superiores información sobre desviacións, irregularidades ou eventos que comprometan os obxectivos ou a integridade.
x
Nos centros examinados, os proxectos de plans de prevención de riscos de xestión, establecen a obriga de implantalas
193709
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
97
3. COMUNICACIÓN EXTERNA (A organización comparte cos axentes externos os aspectos clave que afectan ao funcionamento do sistema de control interno)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
3.1. Existen canles para recibir comunicacións de información sobre desviacións, irregularidades ou eventos que comprometan os obxectivos ou a integridade.
x
Existe unha canle de queixas e suxestións a presentar na DXARA en realación coa calidade dos servizos pero que non está comtemplada con esta finalidade e orientación. https://transparencia.xunta.gal/participacion-e-relacions/procedementos-e-servizos/oficina-defensa
3.2. Existen canles formais de comunicación con outras entidades, provedores e contratistas sobre as normas éticas da entidade.
x
Cúmprese coas obrigas establecidas no Código ético institucional da Xunta de Galicia de dar traslado do Código ás empresas que figuren no Rexistro de contratistas da Xunta de Galicia, e de incorporar nos pregos que rexen as contratacións un modelo de declaración a subscribir polos licitadores no que se manifeste o coñecemento do Código
V. SUPERVISIÓN DO SISTEMA DE CONTROL INTERNO
AVALIACIÓNS CONTINUAS E/OU INDEPENDENTES (A organización avalía o funcionamento do sistema de control interno)
1. AUTOAVALIACIÓNS (Avaliacións polos responsables dos procesos)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
1.1. A organización dispón dalgunha unidade de control interno. x
Os proxectos de plans de prevención de riscos de xestión, a unha unidade existente a supervisión dos riscos de xestión
1.2. Existen avaliacións internas por parte dos responsables dos procesos, aínda que sexa de forma illada. x
Só de forma illada se puido identificar algún tipo de supervisión desta natureza, realizada de xeito informal e sen documentar o seu resultado por parte dos responsables
1.3. As avaliacións alcanzan aos procedementos elaborados para as actividades susceptibles sinaladas no apartado 7 do compoñente II.
x
Os proxectos de plans de prevención de riscos de xestión, incluída a corrupción, que se deron a coñecer ao Consello tamén contemplan a supervisión e control periódico do plan, así como a verificación do cumprimento das medidas previstas nun informe anual de avaliación
1.4. Documéntanse as avaliacións e as deficiencias identificadas. x Ídem anterior
193710
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
98
2. AVALIACIÓNS INDEPENDENTES (Avaliacións polos órganos de control, auditorías internas ou externas)
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
2.1. Nos últimos tres anos realizáronse sobre a actividade do centro directivo avaliacións independentes que inclúen o cumprimento de obxectivos institucionais.
x
Existen informes de seguimento do PEG 2015-2020 elaborados pola DX de Planificación; http://www.planestratexico.gal/es_ES/seguimento, pero non alcanzan a concretar ese cumprimento
2.2. Nos últimos tres anos realizáronse sobre a actividade da organización avaliacións independentes que inclúen aspectos de cumprimento normativo.
x Controis sobre a xestión de fondos comunitarios de tódolos centros públicos
2.3. Nos últimos tres anos realizáronse avaliacións independentes que inclúen ás areas de risco definidas no apartado de administración de riscos.
x
Ademais deses controis sobre os fondos comunitarios, existen informes de control financeiro que abordan a contratación na Administración instrumental, pero non se programan con esa orientación
2.4. Nos últimos tres anos realizáronse avaliacións sobre o funcionamento de servizos do centro. x
Auditorías de control do funcionamento dos centros, servizos e unidades; https://transparencia.xunta.gal/tema/participacion-e-relacions/procedementos-e-servizos/avaliacion-da-calidade; https://transparencia.xunta.gal/tema/participacion-e-relacions-coa-cidadania/barometro-calidade-servizos
COMUNICACIÓN DOS RESULTADOS DAS AVALIACIÓNS
3. RESULTADOS DA SUPERVISIÓN
SI NON N / A EVIDENCIAS/OBSERVACIÓNS
3.1. Existe un procedemento para comunicar o resultado das avaliacións independentes á área avaliada e aos órganos de goberno.
x
As normas que regulan o funcionamento dos controis realizados pola IXCA e os órganos de control establecen a quen deben distribuírse os resultados das avaliacións
3.2. Elabóranse informes periódicos da implantación das recomendacións resultantes desas avaliacións. x
Os proxectos de plans de prevención de riscos de xestión que se deron a coñecer ao Consello contemplan o control periódico do plan, así como a verificación do cumprimento das medidas previstas nun informe anual de avaliación
193711
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
Diagnóstico dos sistemas de control interno e estratexia de prevención de riscos da corrupción na Administración xeral
99
193712
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
X lexislatura. Número 586. 9 de xaneiro de 2020 BOLETÍN OFICIAL DO PARLAMENTO DE GALICIA
193713
ESTRUTURA DO BOLETÍN OFICIAL DO PARLAMENTO DE GALICIA
1. PROCEDEMENTOS PARLAMENTARIOS 1.1. PROCEDEMENTOS DE NATUREZA NORMATIVA
1.1.1. NORMAS APROBADAS 1.1.2. PROPOSTAS DE NORMAS
1.2. PROCEDEMENTOS ESPECIAIS DE CARÁCTER INSTITUCIONAL1.2.1. INVESTIDURA1.2.2. MOCIÓN DE CENSURA1.2.3. CUESTIÓN DE CONFIANZA
1.3. PROCEDEMENTOS DE CONTROL E IMPULSO1.3.1. CONTROL SOBRE AS DISPOSICIÓNS DA XUNTA CON FORZA DE LEI 1.3.2. COMUNICACIÓNS DA XUNTA DE GALICIA1.3.3. EXAME DE PROGRAMAS E PLANS1.3.4. ACORDOS, RESOLUCIÓNS OU PROPOSTAS DE COMISIÓNS ESPECIAIS OU DE INVESTIGACIÓN1.3.5. MOCIÓNS1.3.6. PROPOSICIÓNS NON DE LEI1.3.7. OUTRAS PROPOSTAS DE RESOLUCIÓN E ACORDOS1.3.8. PROCEDEMENTOS DE CONTROL ECONÓMICO E ORZAMENTARIO
1.4. PROCEDEMENTOS DE INFORMACIÓN1.4.1. INFORMACIÓNS REMITIDAS POLA XUNTA DE GALICIA1.4.2. SOLICITUDES DE COMPARECENCIA 1.4.3. INTERPELACIÓNS1.4.4. PREGUNTAS1.4.5. RESPOSTAS A PREGUNTAS1.4.6. SOLICITUDES DE DATOS, INFORMES E DOCUMENTOS DE DEPUTADOS E DE COMISIÓNS1.4.7. RECONVERSIÓNS POR FINALIZACIÓN DO PERÍODO DE SESIÓNS
1.5. PROCEDEMENTOS RELATIVOS A OUTRAS INSTITUCIÓNS E ÓRGANOS1.6. PROCEDEMENTOS DE ELECCIÓN, DESIGNACIÓN E PROPOSTA DE NOMEAMENTO1.7. PROCEDEMENTOS RELATIVOS AO DEREITO DE PETICIÓN
2. ELECCIÓN E COMPOSICIÓN DO PARLAMENTO, RÉXIME E GOBERNOINTERIOR, ORGANIZACIÓN E FUNCIONAMENTO2.1. ELECCIÓN DO PARLAMENTO2.2. COMPOSICIÓN DO PARLAMENTO E DOS SEUS ÓRGANOS2.3. RÉXIME E GOBERNO INTERIOR2.4. ORGANIZACIÓN E FUNCIONAMENTO DO PARLAMENTO
3. ADMINISTRACIÓN DO PARLAMENTO DE GALICIA
4. INFORMACIÓNS E CORRECCIÓNS DE ERROS4.1. INFORMACIÓNS
4.2. CORRECCIÓNS DE ERROS
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/
BOLETÍN OFICIAL DO PARLAMENTO DE GALICIA
Edición e subscricións: Servizo de Publicacións do Parlamento de Galicia. Hórreo, 63. 15702. Santiago de Compostela. Telf. 981 55 13 00. Fax. 981 55 14 25 Dep. Leg. C-155-1982. ISSN 1133-2727
CS
V: B
OP
GD
SP
Gu9
Uni
kJky
6V
erifi
caci
ón:
http
s://s
ede.
parla
men
tode
galic
ia.g
al/tr
amite
s/cs
v/