borÇlar hukuku.docx
TRANSCRIPT
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
1/29
BORLAR HUKUKU
BRNC KISIM
BORLAR HUKUKUNA GR VE TEMEL KAVRAMLAR
BRNC BLM
BORLAR HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI VE KAYNAKLARI
Borlar hukuku,sosyal hayatta kiiler arasndakibor ilikilerini dzenleyen bir hukuk daldr.
Borlar hukukununasli kayna1 Temmuz 2012de yrrle giren, 11 Ocak 2011 tarih ve6098 sayl Trk Borlar Kanunudur. Borlar
Kanunumuz 649 maddeden olumaktadr. Kanunun ilk 206 maddesini oluturan birinci ksmGenel Hkmler,207-649 maddeler
arasnda yer alan ikinci ksm iseBor likilerinde zel Durumlarbaln tamaktadr.
Borlar hukukumuzun bir dier kayna da Trk Medeni Kanunudur. Nitekim Borlar Kanunu, Medeni Kanunun beinci kitab
niteliindedir.
KNC BLM
TEMEL KAVRAMLAR
I BOR VE BOR LKSKAVRAMIHukukumuzda bor deyimi iki anlam tar:
1. A) GEN ANLAMDA BOR (BOR LKS)
Bor ilikisi, iki taraf arasndaki birhukuki badr ki, bu ba gereince, taraflardan biri (borlu), bir ey vermek veya yapmak veya
yapmamak, yani bir edimi yerine getirmek borcu altna girer; dier taraf (alacakl) ise, borlunun borcunu ifa etmesini istemek hakkna
sahip olur. Grld gibi bir bor ilikisindeborlu, edim, alacaklolmak zere 3 temel unsur bulunur.
1. B) DAR ANLAMDA BOR (BOR)
Dar anlamda bor, bir bor ilikisindeki eitli borlardan (alacaklardan) her birini ayr ayr ifade eder. Borcun konusu olanedim, bir ey
vermeye; bir ey yapmaa; bir eyden kanmaya ilikin olabilir.
1. C) BOR VE BOR LKS KAVRAMLARININ ZELLKLER VE KARILATIRILMASI
1-Bor ilikisi, alacakl ile borlu arasndaki bir hukuki ba ifade eder ki bu ba bir hukuki ilemden ve genellikle de birszlemeden
kaynaklanr. Bor szc ise, bir bor ilikisi nedeniyle taraflardan birinin dierine kar olan ykmllklerinden her birini ifade eder.
rnein, yaptklar satm szlemesi gereince S ile A, Sye ait saatin Aya 100 TL karlnda satlmas konusunda anlamlardr. Bu
olayda satm szlemesi taraflar arasndaki hukuki ba (geni anlamda borcu), satcnn saati teslim etmesi ile alcnn 100 TLyi deme
ykmll ise birbirinden ayr iki borcu (dar anlamda borcu) ifade eder.
Alacakl ile borlu arasndaki bor ilikisihaksz fiilden de kaynaklanabilir. rnein Bnin otomobiliyle alkoll bir eklide Ann otomobiline
arpmas neticesinde Ann otomobilinde 3.000 TL hasar meydana gelmitir. Olayda A ile B arasnda haksz fiil nedeniyle bor ilikisi
domutur. B, bu bor ilikisi nedeniyle Ann urad zarar tazmin etmekle ykmldr. Grld gibi burada bor, birtazminat
(zarar giderme) borcudur.
Alacakl ile borlu arasndaki bor ilikisisebepsiz zenginlemeden de kaynaklanabilir. Aralarnda geerli bir hukuki iliki veya sebep
bulunmayan iki taraftan birinin malvarl dieri aleyhine arttysa taraflar arasnda sebepsiz zenginlemeden dolay bor ilikisi domutur.
Bu durumda haksz olarak zenginleen taraf, fakirleen tarafa zenginletii eyi geri vermek zorundadr. Grld gibi burada bor,
birgeri verme (iade) borcudur.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
2/29
2-Bir bor ilikisindetek bir borcun yer alabilmesi de mmkndr.rnein A, Bye bilgisayarn balamay vaad etmitir (balama
sz vermitir). Bu vaad nedeniyle A ile B arasnda bir bor ilikisi kurulmutur. Dolaysyla A, bilgisayarn mlkiyetini Bye geirme borcu
altna girmitir.
3-Herbor ifa edilmekle sona erer.Ancak birborcun ifas bor ilikisini her zaman sona erdirmez.rnein kiracnn tek bir aya
ilikin kira borcunu vadesinde demesi, sadece o aya ilikin borcunu sona erdirir, yoksa kira szlemesinden doan bor ilikisini deil.
II BOR LKSNN TEMEL UNSURLARI
1. A) ALACAKLI
Bir bor ilikisi nedeniyle, borludan kendisine bir edimde bulunmasnistemek yetkisine sahip olan tarafaalacakl denir. Bu nedenle
alacakl, bor ilikisininaktif tarafdr.
Bor ilikisi nedeniyle, alacaklnn borluya kar sahip olduu hak,alacak hakkdr. Alacaklnn, borludan, hakknn yerine
getirilmesini isteme yetkisine detalep hakkdenir. Alacaklnn bu talebine ramen borlu edimini yerine getirmiyorsa, alacakl,
mahkemeye veya icra dairesine bavurarak alacan devlet araclyla elde edebilme hakkna sahiptir. Alacaklnn bu hakkna dadava
hakkad verilir.
1. B) BORLU
Aralarndaki bir bor ilikisi nedeniyle, alacaklya kar bir edimde bulunma ykmll altna girmi olan tarafa borlu denir. Bu nedenle
borlu, bor ilikisininpasif tarafdr.
Bor ilikisindetaraflardan her birinin hem alacakl hem de borlu olabilmesi mmkndr.Tam iki tarafa bor ykleyen
szlemelerdedurum byledir. rnein satm szlemesinde satc, mal teslim etme edimi bakmndan borlu, maln bedelini istemek
bakmndan alacakldr. Alc da, maln bedelini demek bakmndan borlu, maln kendisine teslimini talep etmek bakmndan alacakldr.
nk satm szlemesi iki tarafa bor ykleyen bir szlemedir.Tek tarafa bor ykleyen szlemelerdeise, taraflardan biri alacakl
dieri ise borludur. rnein balama taahhdnde, balanan taraf alacakl, balayan taraf ise borludur.
1. C) EDM
Aralarndaki bor ilikisi nedeniyle alacaklnn borludan isteyebilecei, borlunun da yerine getirmekle ykml bulunduudavran
biimine edim ad verilir. Dolaysyla edim,bor ilikisinin konusunu oluturur. Edimi deiik alardan snflandrabiliriz. Bunlar:
1- Msbet (Olumlu) Edim Menfi (Olumsuz) Edim
Bir eyvermeye, bir eyyapmaya ilikin edimlerolumluedimlerdir. rnein satm szlemesinden doan bor ilikisinde, maln teslimi
ve sat bedelinin denmesi; kira szlemesinden doan bor ilikisinde, eyin kullandrlmas ve kira bedelinin denmesi; hizmet
szlemesinden doan bir bor ilikisinde, iin yaplmas ve cretin denmesi, vermek ya da yapmak eklinde ortaya kan edimlerdir.
Bir eyyapmamaya, bir eydenkanmaya ya da bir eyekatlanmaya ilikin edimler iseolumsuzedimlerdir. rnein hizmet
szlemesinden doan bor ilikisinde, iinin rekabet etmeme ykmll; kira szlemesinden doan bor ilikisinde, kiralayann,
kira konusu maln kirac tarafndan kullanlmasna katlanmas, yapmama ya da katlanma eklinde ortaya kan edimlerdir.
2- ahsi (Kiisel) Edim Maddi Edim
ahsi edim,borlununbizzat kendi bedeniya dafikri kuvvet ve becerisi ile yerine getirebilecei olumluedimlerdir. rnein bir
ressamn resim yapmaya, bir romancnn roman yazmaya, bir bestecinin beste yapmaya ilikin edimleri ahsi edimlerdir. Bu edimlerin
nc bir kii tarafndan yerine getirilmesi mmkn deildir. Ayn ekilde alacakl danc kiinin ifasn kabul etmek zorunda
deildir.ahsi edimler, borlunun lm halinde miras reddetmemi olanmiraslarndan da talep edilemez.
Maddi edim ise, dorudan doruya borlununmalvarl ile ifa edilen olumluedimlerdir. rnein satm szlemesinden doan bor
ilikisinde, maln teslimi ve sat bedelinin denmesi; kira szlemesinden doan bor ilikisinde, kira bedelinin denmesi; hizmet
szlemesinden doan bir bor ilikisinde, cretin denmesi maddi edimlerdir. Bu tr edimlerdeborcun kimin tarafndan ifa
edileceinin bir nemi yoktur.Maddi edimler, borlunun lm halinde miras reddetmemimiraslarndan talep edilebilir.
3- eidiyle (Cinsiyle) Belirlenen Edim Ferdiyle Belirlenen Edim
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
3/29
Bir bor ilikisinde taraflar edim konusu eyi sadece genel nitelikleriyle, yanisadece o eidin iaret ve zellikleriylebelirlemilerse
eidiyle belirlenen edimden (eit borcundan)sz edilir.rnein 10 ton kmrn, 5 ton Amasya elmasnn, herhangi bir bilgisayarn
ya da otomobilin satmna ilikin bir bor ilikisinde satcnn edimi (borcu) bu trden bir edimdir.
Verme borcunun konusu olan bir edim, sadece o eye aitayrt edici tm zellikleriyle szlemede somut olarak
belirlenmisepara borcundan (ferden belirli bortan)bahsedilir.rnein Turbo isimli drt yal kr Arap yar atnn ya da 35 KSK
35 plakal bir otomobilin ya da satcnn evindeki bilgisayarn satmna ilikin bir bor ilikisinde satcnn edimi (borcu) bu trden bir
edimdir.
Para borcu eit borcu ayrmnnmisli eya gayrimisli eyaayrm ile yakndan ilikisi bulunmaktadr. Saylabilen, llebilen,
tartlabilen, yerine e nitelikte bir baka ey konulabilen eylere misli eya ad verilir. rnein para, 10 kilo pirin, 5 litre st, 10 paket
sigara, herhangi bir masa, 10 adet Van kedisi bu nitelikte eyalardr. Hlbuki, say, miktar, l veya tart sz konusu olmadan kendi
bana belli bir ekonomik varl ve tedavl deeri bulunan, yerine baka bir ey konulamayan menkul eylere ise gayrimisli eya denir.
rnein Ann evindeki antika masa, Boticellinin lkbahar isimli tablosu, Turbo isimli yar at, 35 KSK 35 plakal otomobil bu nitelikteki
eyalardr.
4- Ani Edim Srekli Edim
Tek bir veya birden ok fillerlebir anda ifa edilenveborcu sona erdirenedimlereani edim (bir defalk edim)denir. rnein
satcnn satt buzdolabn teslim etmesi, alcnn satn ald buzdolabnn bedelini satcya demesi, kiracnn kira parasn demesi bu
trden edimlerdir.
Belli bir srekesintisiz bir fiilleveyadavranla ifa edilenedimleresrekli edimdenir. Bu durumda edim, szleme ile
kararlatrlan sre sonuna veya szleme ortadan kalkncaya kadar kesintisiz olarak devam eder. rnein iinin hizmet szlemesinin
devam sresince yerine getirecei i grme ve rekabet etmeme edimi; kiralayann kira szlemesinin devam boyunca kira konusu eyi
kiracnn kullanmna hazr halde bulundurmas ve buna katlanmas srekli edimlerdir.
5- Blnebilen Edim Blnemeyen Edim
eyin niteliinde veya deerinde esasl bir deiiklik olmakszn birden okparaya ayrlmas mmkn olanedimlereblnebilen
edimad verilir. Bu tr edimler genellikle saylabilen, tartlabilen veya miktar herhangi bir ekilde arttrlp oaltlabilen edimlerdir.
rnein satm szlemesinde alcnn para borcu, satcnn 10 ton pirinci ya da 10 adet buzdolabn teslim etme borcu, hizmet
szlemesinde iverenin cret deme borcu blnebilen edimdir.
eyin niteliinde veya deerinde esasl bir deiiklik olmakszn birden okparaya ayrlmas mmkn
olmayanedimlereblnemeyen edimad verilir. rnein satm szlemesinde satcnn tek bir otomobili teslim etme borcu, hizmet
szlemesinde iinin hizmet grme borcu, eser szlemesinde ressamn resim yapma borcu blnemeyen edimdir.
III BOR LKLERNDE SORUMLULUK
A) GENEL OLARAK SORUMLULUK
Borlunun bor ilikisinden doan edimini yerine getirmemesi halinde alacaklnn alacan Devlet organlar zoruyla (cebri icra yoluyla)
borlunun malvarlndan elde etmek hakkna sahip olmasna ve borlunun da buna katlanmas ykmllnesorumlulukad verilir.
Borlunun sorumluluuszlemedendoabilecei gibi,haksz fiildenvesebepsiz zenginlemeden de doabilir.
1. B) SORUMLULUK TRLER
1- ahs le Sorumluluk
Borlunun ahsi sorululu!u "#nil"i!i $aan% onun &ural olara& '()(n al*arl+!+ il#,ah+s il# sorulu!u "#nil"i!i $aan onun 'or-un"an "ola.+ '#"#ni *arl+!+ /*(-u)'()(nl(!(0 il# sorulu olas+ a&la 1#lir2Modern hukuk sistemlerinde borluborcundan malvarl ile sorumlu olup, ahs ile (bedeni varl) sorumludeildir.3ani 'or-unu 4"##.#n 'orlunun ha5is -#$as+ il# 'or-unu 4"##.#$orlanas+ s4$ &onusu olaa$2 Ala-a&l+ ala-a!+n+ -#'ri i-ra .olu.la 'orlunun sa"#-#al*arl+!+n"an #l"# #"#'il#-#&)ir2
2- Malvarl le Sorumluluk
a0 Borlunun al*arl+!+ il# s+n+rs+$ /ahsi0 sorululu!u
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
4/29
Borlu borcundan, kural olarak, btn malvarl ile snrsz (ahsen) sorumludur. Borlunun borcunu ifa etmemesi halinde alacakl,
borlunun mesleini ve hayatn devam ettirmesi iin zorunlu saylan mal ve haklarnn dnda kalan btn mal, hak ve alacaklarn icra
dairesi vastasyla haczettirip paraya evirtebilir. Yani borlu borcundan dolay haczi mmkn tm malvarl ile sorumludur. Ancak
alacakl bu hakkn, borcun miktar ile snrl olmak zere kullanabilir.
Snrsz sorumluluktan kast, borcun miktarna baklmakszn borlunun istediimiz miktarda malvarlnn haczi deil, alacan miktar ile
snrl olmak zere borlunun arzu ettiimiz mal, hak ve alacana haciz koyabilmemizdir. Ksaca snrsz sorumluluk, alacan miktar ile
snrl olmak zere, borlunun tm malvarlnn alacan (borcun) teminatn oluturmasdr.
'0 Borlunun s+n+rl+ sorululu!u
1. aa) Belli mallarla snrl sorumluluk
Borlunun sorumluluu malvarlnn tm unsurlar ile deil de, belli mallar ile snrl ise, yani alacakl cebri icra yoluyla borlunun
ancak baz mallarna el atabiliyorsa, borlunun belli mallarla snrl sorumluluundan bahsedilir.
Bu sorumluluk,kanundanveya taraflarn aralarnda yapm olduklar biranlamadandomu olabilir.Belli mallarla snrl sorumluluun
sz konusu olduu haller unlardr:
Medeni Kanuna gre, Devlet son yasal miras sfatyla kendisine kalan bir terekenin borlarndan, ancak terekede yer alanmallarla sorumludur. rnein hibir yasal ya da atanm mirass olmayan Ann lm zerine malvarl (terekesi) Devlete kalmtr
(Tereke sadece 50.000 TLlik bir otomobil ile ev eyalarndan ibarettir). Ann tketici kredisi nedeniyle B bankasna 10.000 TL borcu
bulunmaktadr. Devletin Ann borcundan dolay B bankasna kar sorumluluu kendisine intikal eden otomobil ve ev eyalar ile snrldr.
na gre irad senetlerinde borlu, irad senedine konu mal ile snrl sorumludur.
na gre bakasnn borcu iin maln rehin veren bir kii, borcun ifa edilmemesi durumunda, sadece rehin konusu mal ile
sorumludur. Yani alacakl sadece rehin konusu mal rehnin paraya evrilmesi hkmlerine gre paraya evirtebilir, rehin veren kiinin
baka mallarna el atamaz.
TTKya gre donatann baz durumlarda sorumluluu gemi ve navlun ile snrldr.
Borlunun hangi mallar ile sorumlu olacan taraflar szleme ile nceden kararlatrabilirler
1. bb) Belli miktarla snrl sorumluluk
Bu tr sorumlulukta borlu malvarlnn tm unsurlar ile ancak belli bir miktarla sorumludur. Belli mallarla snrl sorumluluun sz
konusu olduu haller unlardr:
na gre kefilin sorumluluu, kefalet senedinde belirtilen miktar ile snrldr.
na gre, otelcilerin ve hanclarn kusuru olmakszn kaybolan eyalar nedeniyle sorumluluklar, konaklama cretinin kat ile
snrldr.
1. C) EKSK BORLAR
1- Eksik Bor Kavram
Her bor alacaklya alacan borlusundan dava ya da icra takibi yoluyla talep etme yetkisi verir. Bu nedenle borcun olduu yerde
sorumluluk ta vardr. Ancak baz borlarda alacaklnn alacan devlet organlar araclyla borlusundan isteme yetkisi bulunmamaktadr.
Bu gibi durumlardabor vardr ama sorumluluk yoktur.Bu tip borlaraeksik borlarad verilir.
2- Eksik Borcun zellikleri
1. a) Alacakl eksik bir borcun ifasn talep eder ve borlu bu ifa talebini reddederse,alacakl dava ve cebri icra yoluyla borcun
ifasn salayamaz.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
5/29
2. b) Eksik borlarda bor ilikisinden domugeerli bir bor vardr.Bu nedenle borlu tarafndan kendi isteiyle yerine
getirildii takdirdeifa geerlidir.
3. c) Borlu borcunu kendi isteiyle ifa ettii takdirde, bununsebepsiz zenginleme hkmlerine gre iadesini isteyemez.
3- Eksik Bor Tipleri
1. a) Kumar ve bahisten doan borlar
1. b) Evlenme simsarlndan doan borlar
1. c) Zamanamna uram borla
1. d) Ahlaki grevlerden doan borlar
IV BOR LKSNDEN DO6AN 7AKLAR
1. A) ALACAK HAKKI (ASL HAK)
Bor ilikisinden doanasli hakalacak hakkdr.Alacak hakkalacakl tarafndan sadece borluya kar ileri srlebildii, nc kiilere
kar ileri srlemedii iinnisbi bir haktr.Alacakl bor ilikisi nedeniyle elde ettii alacan borlusundantalep etme (isteme)
yetkisine sahiptir.Alacaklnn bu hakknatalep hakkad verilir. Alacakl bu hakkna dayanarak borlusundan kendisine bir eyi
vermesini, bir miktar parann denmesini, bir ii yapmasn ya da yapmamasn veyahut da bir eye katlanmasn isteyebilir.
Alacak hakk ile talep hakk arasnda bir takm farkllklar bulunmaktadr. Bunlar:
Alacak hakk domu olmasna ramen talep hakk henz domayabilir. rnein; S, bilgisayarn Aya 1.000 TLye satm, fakat
sat bedelinin (1.000 TL) on gn sonra denecei kararlatrlmtr. S, alacak hakkn elde etmi olmasna ramen, talep hakkn on gn
sonra kullanabilecektir.
Alacak hakk sona erdii halde talep hakk devam edebilir. rnein; kira szlemesi sona erdii zaman, kiraya verenin alacakhakk da sona erer. Ancak, kira szlemesinin sona ermesi, kiraya verenin, kira szlemesi devam ettii dnemde muaccel hale gelmi
olan alacaklarn talep edebilme hakkn sona erdirmez.
1. B) ASIL ALACAA BALI HAKLAR (FER HAKLAR)
Doumu, devam ve sona ermesi asl alacaa bal bulunan, alacak hakkn geniletmek veya gvence altna almak amacyla asl
alacaa eklenen haklara feri haklar denir. Alacaklnn borcun zamannda ve gerei gibi denmemesi durumunda borludanfaiz, ceza
kouluvegecikme tazminatistemesi veya alacankefile ya darehinverene kar ileri srmesi feri haklarn kullanmna rnek olarak
gsterilebilir.
1. md. 131e gre,asl bor ifa ya da herhangi bir sebeple sona erdii takdirde, rehin, kefalet, faiz ve ceza koulu gibi
buna bal hak ve borlar da sona ermi olur.rnein asl bor denmise kefilin sorumluluu da sona erer. Ancak feri borlarndenmesi asl alaca (borcu) sona erdirmez. rnein faiz, gecikme tazminat ya da cezai artn denmesi asl borcu sona erdirmez.
Alacak hakkn douranbor ilikisi herhangi bir nedenle geersiz ise, asl alacaa bal borlarda kendiliinden geersizhale
gelir. rnein satm szlemesi ekle uygun olarak yaplmamsa kefalet de kendiliinden hkmsz olur. Ancak kefalet szlemesinin
hkmszl geerli olarak kurulmu olan asl bor ilikisini etkilemez.
1. C) TAL HAKLAR
Tal haklar bor ilikisinden doan ikinci derecedeki haklardr.
1- Yenilik Douran Haklar
Bunlar, hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla bir ilikinin kurulmasn, deitirilmesini ya da sona erdirilmesini salayan,kayt vekoula balanmas mmkn olmayan,kullanldktan sonra kendisindendnlemeyenhaklardr.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
6/29
1. a)Kurucu yenilik douran haklar
Hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla bir ilikinin kurulmasn salayan haklardr.nalm, geri alm, almhaklar bu trden
haklardr.
1. b) Deitirici yenilik douran haklar
Hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla mevcut bir ilikinin ieriinin deitirilmesini salayan haklardr. rnein, satm
szlemesinde alcnnmaln aypsz benzeri ile deitirilmesini istemehakk.
1. c) Bozucu yenilik douran haklar
Hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla mevcut bir ilikinin sona erdirilmesini salayan haklardr. rnein, satm szlemesinde
alcnnszlemeyi fesihhakk ile veklet szlemesindeistifaveazilhaklar gibi.
2- Defi Haklar
Defi haklar, hak sahibine bir borcun yerine getirilmesini geciktirme ya da ortadan kaldrma yetkisini veren tek tarafl irade aklamasyla
kullanlabilen haklardr. rnein,takas defi, zamanam defi, demezlik defi, rehnin paraya evrilmesi defivetartma
defigibi.
V BORLAR 7UKUKUNA 78KM OLAN LKELER
1. A) RADE ZGRL (SERBESTS) LKES
Borlar hukukunda kural olarak bir kii, diledii bir kii ileszleme yapmaya da istemedii bir kii ile deszleme
yapmamazgrlne sahiptir. Yine ayn ekilde, szlemenin taraflarhukuk dzeninin koymu olduu snrlar ierisindeszleme
hkmlerini ve eklini diledikleri gibi belirleyebilirler.
1. B) BOR LKSNN NSBL LKES
1- Kural
Nisbi haklar, mutlak haklarn (rnein mlkiyet hakk gibi ayni haklarn) aksine ancak belli bir kiiye veya belli kiilere ileri srlebilen
haklardr.Bir bor ilikisinden doan talep hakk (alacak hakk) da nisbi hak niteliindedir.Yani, alacak hakk ancak o bor ilikisi
uyarnca borlu durumda bulunan kii veya kiilere kar ileri srlebilir, nc kiilere kar ileri srlemez.
Bor ilikisinden doan alacak hakk, alacaklya eya zerinde dorudan doruya bir ayni hak (rnein mlkiyet hakk)
bahetmez.Yani mlkiyet ve dier ayni haklar szleme ile kazanlamaz. Mlkiyet tanrlarda zilyedliin devriyle, tanmazlarda tapu
siciline tescil ile alcya geer. rnein; S ile A arasnda Sye ait bilgisayarn 500 TLye satm konusunda bir szleme yaplmtr. Bu
szleme dolaysyla nce sat bedeli denecek, iki gn sonra da S, Aya bilgisayar teslim edecektir. A, szleme ile kararlatrlan 500
TLyi vadesinde demitir. Ancak S, ayn bilgisayar ye satp teslim etmitir. Bu olayda A, sat bedelini demesine ramen bilgisayarn
mlkiyetini kazanamamtr. nk hukukumuzda tanr mallarn mlkiyeti szlemenin yaplmas ile deil, eyann zilyedliinin devriyle
alcya geer. Halbuki mal burada Aya deil ye teslim edilmitir. Dolaysyla maln mlkiyeti ye gemitir. Ann yapm olduklar
szleme gereince Sye kar sahip olduu alacak hakk, yani maln kendisine teslimini talep etme hakk mutlak deil nisbi bir haktr. Bu
nedenle sadece Sye kar ileri srebilir, ye kar ileri sremez.
2- Nisbilik lkesinin stisnalar
1. a) Bor ilikisinin tapuya erh verilerek nc kiilere kar ileri srlebilmesi
Bor ilikilerinden doan bir alacak hakk, tapuya erh edilmek suretiyle nc kiilere kar da ileri srlebilir. rnein; A konutunu Bye
kiraya vermi ve szleme tapuya erh edilmitir. Szlemenin yaplmasndan sonra kira konusu konut A tarafndan ye satlmtr. Yeni
malik , konut ihtiyacn ileri srerek kirac Bye tahliye davas aamaz. nk kira szlemesi tapuya erh edildii iin B, kira
szlemesinden doan alacak hakkn (kullanma hakkn) yeni malik ye kar da ileri srebilecektir.
1. b) nc kii lehine yaplan szlemeler
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
7/29
Borlunun bizzat alacaklya deil, nc bir kiiye ifada bulunmakla ykml tutulduu, yani szlemeye yabanc nc bir kiinin
alacak hakkn talep etmeye yetkili klnd bor ilikilerine nc kii lehine (yararna) szleme denir. rnein, motorlu ara ileten M,
S sigorta irketiyle zorunlu mali sorumluluk sigortas szlemesi yapmtr. Mye ait aracn yapm olduu kazada Y yaralanmtr. Bu
durumda sigorta szlemesi bakmndan nc kii durumunda bulunan Y, urad zararnn tazminini S sigorta irketinden talep
edebilecektir. Grld gibi nc kii lehine szlemeler de bor ilikisinin nisbilii ilkesi nin nemli bir istisnasn oluturur.
1. C) DRSTLK LKES (HAKKIN KTYE KULLANILMA YASAI)
2. m. 2ye greHerkes haklarn kullanrken ve borlarn yerine getirirken drst davranmakla ykmldr.
1. D) ETLK LKES
Borlar hukukunun uygulama alanna giren szlemelerdekural olarak szlemenin zayf taraf yoktur.Yani alacakl ile borlu eit
haklara sahiptir.
1. E) KUSURLU SORUMLUK LKES
1. F) VAZLILIK (KARILIKLILIK) LKES
1. G) NC KLERN ALEYHNE BOR LKS KURULAMAMASI LKES
1. H) BOR LKLER SINIRLI SAYIDA DELDR
KNC KISIM
BORCUN KAYNAKLARI
BRNC BLM
7UKUK LEMLERDEN DO6AN BORLAR
I TANIMI
Hukuki ilem, bir veya birden fazla kimsenin hukuki bir sonu elde etmek ya da bir hukuki sonucu dourmak amacylairade
aklamasnda bulunmasdr. Hukuki ilem ile szleme kavramlar ayn anlama gelmezler. Hukuki ilem, szlemeyi de kapsayacak
ekilde bir st kavramdr. Nitekim her szleme bir hukuki ilemdir, ancak her hukuki ilem bir szleme deildir.
II HUKUK LEM TRLER
1. A)RADE AIKLAMASINDA BULUNANLARIN SAYISINA GRE HUKUK LEMLER
1- Tek Tarafl Hukuki lemler
Hukuki sonu birtek kiinin irade aklamasile douyorsa tek tarafl hukuki ilem sz konusu olur. rnein;
Vasiyet,
Vakf kurma,
lan yoluyla dl verme sz,
Temsil yetkisi verme,
Temsil yetkisini geri alma,
Evlilik d doan bir ocuu tanma,
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
8/29
neri (icap),
nerinin kabul,
Takas,
Yenilik douran bir hakkn (nalm, geri alm, alm) kullanm,
Mirasn reddi,
Bir maln mlkiyet hakkndan vazgemegibi ilemler tek tarafl hukuki ilemlerdir.
Tek tarafl bu hukuki ilemlerden bazlarnda hukuki sonucun elde edilebilmesi iin kiinin irade aklamasnda (beyannda) bulunmas
yeterli olup, bu beyann bir muhataba yneltilmesine yani onun hkimiyet alanna varmasna gerek yoktur. rnein;vasiyet, evlilik d bir
ocuu tanma, bir tanr maln mlkiyetini terk etmek belli bir muhataba yneltilmesine gerek olmayan tek tarafl hukuki ilemlerdir.
2- ok Tarafl Hukuki lemler
ki ya da daha ok kiinin irade aklamasile hukuki sonucun elde edilebildii hukuki ilemlere ok tarafl hukuki ilem denir. Bu tiphukuki ilemler de szlemeler ve kararlar olarak iki trldr.
1. a) Szlemeler
ki tarafnkarlkl ve birbirine uygun irade aklamasile meydana gelen hukuki ilemlere szleme ad verilir. Szlemeler de kendi
aralarnda iki gruba ayrlabilir:
1. aa) Tek tarafa bor ykleyen szlemeler
Baz szlemeler, szlemenin taraflarndan sadece birine bor ykler. rnein balama szlemesi ya da balama sz verme,
kefalet szlemesi gibi.
1. bb) Karlkl (iki tarafa) bor ykleyen szlemeler
Szlemelerin ou, taraflarn her ikisine de bor ykler. rnein satm, kira, hizmet (i), eser, mal deiimi (trampa), veklet, saklama
(vedia), dn (ariyet) szlemesi gibi.
1. b) Kararlar
Ortak bir kar veya ama iin bir araya gelmi birden fazla kiininayn ynde ve birbirine uygun irade aklamasnda bulunmalar ile
meydana gelen hukuki ilemlere karar denir. Kararlarda szlemelerden farkl olarak taraflarn ama ve karlar ortaktr.
1. B) KLERN MALVARLII ZERNDEK ETKSNE GRE HUKUK LEMLER
1- Bor stlenme (Taahht) lemleri
Bir kimsenin malvarlnnsadece pasifini (borcunu) arttran,aktifini etkilemeyenilemlerine taahht ilemi denir.
rnein S evindeki bilgisayarn Aya 500 TLye satmay teklif etmi, Ada bu teklifi kabul etmitir. Bylelikle S ile A arasnda bir satm
szlemesi kurulmutur. Ancak hukukumuzda tanr mallarn mlkiyeti szlemenin kurulmas ile deil, maln teslimi ile alcya geer. Bu
nedenle bilgisayarn mlkiyeti Aya henz gememitir. Satm szlemesi ile S, bilgisayarn mlkiyetini Aya devretme borcu altna
girmitir. Grld gibi bu szleme Snin malvarlnn aktifini hi etkilememitir. nk mal Aya teslim edilinceye kadar mlkiyet hakk
Sdedir.
2- Tasarruf lemleri
Bir kimsenin malvarlnnhem pasifini (borcunu) hem deaktifini etkileyenilemlerine tasarruf ilemi denir. Yukardaki rnekte Snin
satm olduu bilgisayar Aya teslim etmesi bir tasarruf ilemidir. nk bu durumda, artk bilgisayarn mlkiyeti Aya gemitir ve bu
durum Snin aktifini etkilemitir.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
9/29
90 ETKLERN DO6URDUKLARI AN BAKIMINDAN 7UKUK LEMLER
1- Salararas Hukuki lemler
Hkm ve sonularn, yapanlar hayatta iken douran hukuki ilemlerdir. rnein,satm, kira, balama, dngibi ilemler
salararasdr.
2- lme Bal Hukuki lemler
Hkm ve sonularn, bunu yapann lm halinde douran ve miras hukukuna ilikin hukuki ilemlerdir.Miras
szlemesivevasiyetbu trden hukuki ilemlerdir.
KNC BLM
S:;LEMEDEN DO6AN BORLAR
I S:;LEMENN ME3DANA
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
10/29
rade aklamasnda bulunan kimsenin beyanyla bal olmama niyeti gerek kendi ifadesinden, gerekse iin niteliinden ve koullarndan
anlalyorsa neriye davet sz konusu olur. rnein, gazeteye ilan veren A, bir antika vazosunu 25.000 TLye satacan, satn almak
isteyenlerin 15 gn iinde bavurmasn beyan etmi, fakat vazosunu satp satmamakta veya dilediine satmakta serbest olduunu
belirtmise neriye davet sz konusudur.
1. c) nerenin nerisiyle bal olduu sre
1. aa) Sreli neri
neren kabul iin belli bir sre belirlemise, bu srenin sonuna kadar nerisinden dnemez. Kabul haberi srenin sona ermesinden nce
ulamazsa veya kar taraf neriyi reddederse, neri balayc niteliini kaybeder.
Sresi iinde gelmeyen kabul haberi yeni bir neri niteliindedir.Ayrca kabul olunabilir.
1. bb) Sresiz neri
Hazr olanlar arasnda:Hazr olan bir kiiye kabul iin bir sre belirlemeksizin neri yaplmsa,hemenkabul edilmedii
takdirde, neren, nerisiyle bal kalmaz. Telefon, bilgisayar gibi iletiim salayabilen aralarla dorudan iletiim srasnda yaplan neri
de hazr olanlar arasnda yaplm saylr.
Hazr olmayanlar arasnda:Bu durumda yaplan neride, neri,zamannda ve usulne uygun olarak gnderilmi bir
yantn ulamasnn beklenebilecei ana kadar, nereni balar. GE GNDERLEN KABUL HABER YEN BR NER
NTELNDEDR.Zamannda gnderilen kabul haberi, herhangi bir sebeple ge ulamsa, neren, nerisiyle bal kalmak istemedii
takdirde durumuhemenkar tarafa bildirmelidir. Aksi takdirde szleme kurulmu olur.
1. d) lm veya ehliyetsizliin neriye etkisi
nerenin, nerisiyle bal bulunduu srada lmesi veya medeni haklar kullanma ehliyetini kaybetmesi,nerisini hkmsz
klmaz.Szleme kabul beyanyla kurulmu olur.
2- Kabul
nerinin kabul ile szleme kurulmu olur. Kabul, tek tarafl, ulamas gerekli bir irade aklamasdr.
1. a) Bir irade aklamasnn kabul saylabilmesi, tamamyla neriye uygun olmasna baldr
neriyi deitiren veya tamamlayan irade aklamalar yeni bir neri saylr.rnein, A cep telefonunu 500 TLye Bye satmay
nermise, Bde 400 TLye almay kabul ettiini bildirmise, Bnin beyan yeni bir neri niteliindedir.
1. b) Szlemenin kurulabilmesi iin, kabule ilikin irade aklamasnn balama sresi iinde nerene ulamas gerekir(Ge
gnderilen kabul haberi yeni bir neri saylr).
1. c) neri, ak veya rtl bir irade aklamasyla kabul edilmi olmaldr
Kendisine neri yaplan kimsenin susmas, kural olarak kabul niteliinde deildir. Ancak aadaki durumlarda susma kabul saylabilir.
Kanun ak bir kabul gerek grmyorsa:rnein BK. m. 503e gre, kendisine bir iin grlmesi nerilen kii, bu ii grme
konusunda resmi sfat sahipse veya iin yaplmas mesleinin gerei ise ya da bu ileri kabul edeceini duyurmusa, bu neri onun
tarafndan hemen reddedilmedike, veklet szlemesi kurulmu saylr.
in nitelii ak bir kabul zorunlu klmyorsa:rnein, A, bir kitabevinin sahibi olan Bden Borlar Hukukuna ilikin btn yeni
yaynlarn dzenli bir ekilde kendisine yollanmasn (bedellerini bir ay sonunda toptan deyeceini beyan ederek) istemise (neriye
davet), B, yeni bir kitap yollayarak neride bulunduu zaman ak bir kabul haberini beklemek zorunluluunda deildir. Uygun bir sre
iinde A neriyi reddetmedii takdirde (yani kitab istemediini bildirmedii takdirde) szleme kurulmu olur.
Durumun gerei ak bir kabul zorunlu klmyorsa:rnein, nerenin gnderdii gda maddelerini tketme, iinin yapmaya
balad hizmetlerden yararlanma hallerinde rtl kabul sz konusu olur.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
11/29
3- nerinin ve Kabuln Geri Alnmas
neren ya da kabul eden, bu yndeki iradesini akladktan sonra bunu geri almak isteyebilir.
1. a) neri veya kabul iradesi kar tarafa varmadan nce, geri alma iradesi varmsa, neri veya kabul hkm ifade etmez,geri
alma (dnme) iradesine stnlk tannr.
2. b) neri veya kabul iradesi ile geri alma iradesi kar tarafa ayn anda varmsa, geri alma iradesine stnlk tannr. Bu
durumdaneri ve kabul hkm ifade etmez.
3. c) neri veya kabul iradesi kar tarafa vard, fakat kii bunlar henz renmediinde, geri alma iradesi sonradan varm ve
daha nceden renilmise, yinegeri alma iradesine stnlk tannr.rnein; S sat konusu mal ve bedel ile ilgili nerisini mektup
ya da telefaks mesajyla Aya gndermi, bu neri Aya bir gn sonra ulam, A ehir dnda bulunduundan bundan haberi olmamtr.
Ancak S, bu arada bu nerisini geri alm ve geri aldna ilikin haberi Aya gn sonra ulamtr. ehir dndan dnen A, Snin
nerisinden nce geri alma haberini okumu, sonradan da nerisinden haberdar olmutur. Bu durumda, Snin nerisi balayc deildir.
4. B) SZLEMENN KURULMA ANI
1- Hazr Olanlar Arasnda Yaplan Szlemelerde
Hazr olanlar arasnda yaplan szlemeler,kabul beyanyla kurulur.
2- Hazr Olmayanlar Arasnda Yaplan Szlemelerde
Hazr olmayanlar arasnda yaplan bir szleme,kabul haberinin nerene ulat (vard) anda kurulur.
II SZLEMENN GEERLL
Szlemeden dolay geerli bir borcun doabilmesi iin, sadece kurucu unsurlarn bulunmas yeterli deildir. Kurucu unsurlarn bir bor
dourabilmesi iin, aadaki geerlilik koullarn da tamas gerekir.
Szleme ehliyeti
Emredici hukuk kurallarna, ahlka, kamu dzenine ve kiilik haklarna aykr olmama
fa imknszlnn bulunmamas
rade ile irade aklamas arasnda uyum
ekle uygunluk
Aada bu koullar tek tek incelenecektir.
1. A) EHLYET
Tam ehliyetliler, hukuki ilem ehliyetine ve dolaysyla da szleme ehliyetine sahiptirler. Ancak snrl ehliyetsizler kendilerini bor altna
sakan szlemeleri yasal temsilcilerinin rzas ile yapabilirler. Dier yandan snrl ehliyetsizlerin, istisnai durumlarda, yasal temsilcilerinin
iznine gerek olmakszn yapabilecekleri hukuki ilemler de bulunmaktadr.
Szleme ehliyeti, szlemenin her iki taraf iin de aranan bir unsurdur. Taraflarn sahip olmalar gereken ehliyet, szlemenin kurulduu
andaki ehliyettir. Bu nedenle, bir szlemenin kurulduu srada taraflar ehliyet unsuruna sahip olduklar halde, sonradan bunun
kaybedilmi olmas nem tamaz.
Tam ehliyetsizlerin yapm olduklar hukuki ilemler kesin hkmszdr (batldr).
Snrl ehliyetsizlerin yasal temsilcilerinin rzasn almadan yaptklar szlemeler ise tek tarafl balamazlk yaptrmna tbidir.
1. B) EMREDC HUKUK KURALLARINA, AHLKA, KAMU DZENNE VE KLK HAKLARINA AYKIRI OLMAMA
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
12/29
Emredici hukuk kurallarna, ahlka, kamu dzenine ve kiilik haklarna aykr szlemelerkesin hkmszdr (batldr).
1. C) FA MKNSIZLIININ BULUNMAMASI
fa imknszl iki aamada ortaya kabilir:
1- Edimin ifasnn imknszl, szlemenin kurulduu srada ortaya kmsa(balangtaki imknszlk), szleme kesinolarak hkmszdr (batldr).rnein; teslimi taahht edilen orijinal tablonun var olmamas; konser vermesi taahht edilen sanatnn
lm bulunmas; zerinde inaat yaplacak olan arsann bamsz olarak imara elverili olmamas gibi.
2- Edimin ifasnn imknszl, szleme kurulduktan sonra ortaya kmsa (sonraki imknszlk), bu durum szlemenin
geerliliini etkilemez. Sonraki imknszlkta, bor sona erer.
1. D) EKLE UYGUNLUK
1- Genel Olarak ekil Kavram
1. md. 12ye greSzlemelerin geerlilii, kanunda aksi ngrlmedike, hibir ekle bal deildir. Kanunda
szlemeler iin ngrlen ekil, kural olarak geerlilik eklidir. ngrlen ekle uyulmakszn kurulan szlemeler hkm
dourmaz.Buna gre, Trk Hukuk sisteminde taraflar szlemelerini diledikleri ekilde yapabilirler.
2- Geerlilik ekli
Bir szlemenin geerli bir ekilde kurulabilmesi iin, iradelerin belirli bir ekle uygun olarak aklanmas zorunlu ise, ekle ballktan
yani geerlilik eklinden sz edilir. Szlemenin geerlilii kanun hkm uyarnca ekle balam ise,kanuni geerlilik ekli;kanun
ngrmedii halde, taraflar szlemenin geerlilik ekline bal olmasnda anlamlarsairadi geerlilik eklinden bahsedilir.
1. a) Kanuni geerlilik eklinin trleri
1. aa) Szl ekil
Szl vasiyetveevlenme szlemesiszl ekle tabi ilemlerdir.
1. bb) Yazl ekil
bb1) Adi yazl ekil
Ad yazl ekilde szlemenin geerlilii iin yazl ekle resmiyet verecek bir kiiye ya da makama ihtiya yoktur. rnein;alacan
devri (temliki), yaym szlemesi, kefalet szlemesi, balama sz verme, nalm szlemesi, tanmazlar hakkndaki
simsarlk szlemesi, mr boyu gelir szlemesi, kredi emri, fikir ve sanat eserleri zerindeki mali hakkn bakasna devri;
patent zerindeki haklarla ilgili szlemeler; endstriyel tasarmlar zerindeki haklarla ilgili szlemeler, taksitle satm, paket
tur, kampanyal satlar, kapdan satlar, tketici kredisi szlemelerigibi.
bb2) Resm yazl ekil
Szlemenin geerlilii sadece yazl olmasna deil, ayn zamanda buna resmi bir memur ya da makamn resmiyet vermesine bal ise,
resm yazl geerlilik eklinden sz edilir. rnein;tanmazlar zerinde mlkiyet hakknn bakasna devrine ilikin szlemeler,
tanmaz sat vaadi szlemesi, finansal kiralama szlemesi, lnceye kadar bakma szlemesi, alm ve gerialm
szlemeleriilemotorlu ara satmna ilikin szlemelerresmi yazl ekilde yaplmas zorunlu szlemelerdir.
1. b) Yazl eklin gereklemesi
1. aa) Taraf iradelerinin yazya geirilmesi aamas (metin aamas)
aa1) Genel olarak
Yazy kimin kaleme alm olduu nem tamaz:Bunu szlemenin taraflar birlikte, taraflardan birisi ya da bir nc kiikaleme alm olabilir.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
13/29
Yaz iin kullanlan ara nemli deildir:m. 14/IIye gre, Kanunda aksi ngrlmedike,imzal bir mektup, asllar bor
altna girenlerce imzalanm telgraf, teyit edilmi olmalar kaydyla faksveyabuna benzer iletiim aralarya dagvenli
elektronik imza ile gnderilip saklanabilen metinlerde yazl ekil yerine geer.
Yaz iin kullanlan dilin bir nemi yoktur, yabanc bir dilde de hazrlanm olabilir.
aa2) Genel ilem koullar
Genel ilem koullar, szleme yaplrken dzenleyenin, ileride ok saydaki benzer szlemelerde kullanlmak amacyla, tek
bana hazrlayarak kar tarafa sunduu szleme hkmleridir.
Trk Borlar Kanununa gre koullarn kapsam, yaz tr ve ekli de genel ilem koulu niteliini tamalar bakmndan
nemli deildir.
Bir koulun genel ilem koulu saylabilmesi iin ileride ok saydaki benzer szlemelerde kullanlmak amacyla hazrlanm
olmas gerekir.
Bir szleme artnn Trk Borlar Kanununa gre genel ilem koulu saylabilmesi iin bu koulun asl szlemede veya
szleme ekinde yer almas nem tamaz.
Szlemeye, szleme koullarnn her birinin tartlarak kabul edildii ynnde konulacak hkmler tek bana o szleme
koullarn genel ilem koulu olmaktan karmaz.
Ayn amala dzenlenen szlemelerin metinlerinin zde olmamas, bu szlemelerin ierdii hkmlerin, genel ilem koulu
saylmasn engellemez.
Genel ilem koullarna drstlk kurallarna aykr olarak, kar tarafn aleyhine veya onun durumunu arlatrc nitelikte
hkmler konulamaz.
1. bb) mza aamas
2. md. 14e gre, yazl ekilde yaplmas ngrlen szlemelerde bor altna girenlerin imzalarnn bulunmas zorunludur. Bu
nedenle, yazl geerlilik kouluna bal bir szleme, metin aamasyla deil, ancak imza aamasnn tamamlanmasyla bor dourabilir.
mza, aklanan iradenin sahibine ait olduunu ortaya koyan bir iarettir. Bu iaretin yasalarmzda ngrlm belirli bir ekli yoktur.
Ancak BK. md. 15e gre imzann,ZERNE BOR ALAN KMSENN EL YAZISI ile olmak zorundadr. Gvenli elektronik imza da, el
yazsyla atlm imzann btn hukuki sonularn dourur. Ancak EK. md. 5e gre,kanunlarn resmi ekle veya zel bir merasime tabi
tuttuu hukuki ilemler ile teminat szlemeleri gvenli elektronik imza ile gerekletirilemez. Dolaysyla gvenli elektronik imza, ancak
adi yaz ekle tabi hukuki ilemlerde el yazsyla atlm imzann sonularn dourabilecektir.
stisnai hallerde el yerine bir alet vastasyla imza atlabilir. El ile imza atmas mmkn bir kiinin bir alet vastasyla imza atabilmesine, rf
ve adetin bunu kabul ettii durumlarda izin verilmektedir. Yasa, bu duruma rnek olarak, piyasaya ok sayda kymetli evrakn
karlmasn vermitir.
mza atabilen grme engellilerin talepleri halinde imzalarnda ahit aranr.Aksi takdirde grme engellilerin imzalarn el yazs ile
atmalar yeterlidir.mza atamayan grme engellilerise imza yerine usulne gre onaylanm olmas kouluyla,parmak izi, el ile
yaplm bir iaretya damhrkullanabilirler.
1. md. 16ya gre imza atamayanlar (zrller, okuma yazma bilmeyenler), imza yerine usulne gre onaylanm olmas
kouluyla, parmak izi, el ile yaplm bir iaret ya da mhr kullanabilirler.
1. c) Geerlilik ekline bal szlemenin deitirilmesi
2. md. 13/Ie gre,kanunda yazl ekilde yaplmas ngrlen bir szlemenin deitirilme-sinde de yazl ekle
uyulmas zorunludur.rnein kefalet szlemesi yazl ekle tabidir. Taraflar kefilin sorumlu olaca azami miktar deitirmek
istiyorlarsa, bu deiiklii de yazl ekilde yapmak zorundadrlar.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
14/29
3. md. 13/IIye gre,yazl ekil dndaki geerlilik ekline tabi szlemelerde yaplacak deiikliklerin de o ekle uygun
olarak yaplmas gerekir.Dolaysyla resmi ekle tabi szlemelerde yaplacak deiikliklerin de resmi ekilde yaplmas zorunludur.
rnein, tanmaz sat vaadi szlemesi noter tarafndan dzenlenir. Taraflar szlemede ngrlen sreyi sonradan deitirmek
isterlerse, deiikliin noter tarafndan yaplmas arttr.
Ancakgeerlilik ekli taraflarn anlamasndan kaynaklanyorsa bu kural uygulanmaz.rnein, kira szlemesi yazl geerlilik
kouluna tabi olmad halde taraflar bunu yazl ekilde yapmlarsa; bu szlemede sonradan yapacaklar bir deiiklik yazl ekle tabideildir.
1. d) ekle aykrlk
Borlar Hukuku alannda geerlilik ekline bal bir hukuki ilemin bu ekle uygun olarak yaplmamas halindekesin hkmszlk
(butlan)sz konusu olur.
E0 RADE LE RADE AIKLAMASI ARASINDA U3UM
Szlemeler karlkl ve birbirine uygun irade beyanlarndan meydana gelir. Bazen, taraflarn gerek iradeleri ile irade aklamalar
arasnda istenerek ya da istenmeden uygunsuzluklar ortaya kabilir. Bu uygunsuzluk halleri,muvazaa (danklk)veirade bozukluu
(fesad)olmak zere iki ekilde gerekleir.
1- Muvazaa (Danklk)
Muvazaa, taraflarn, nc kiileri aldatmak amacyla, gerek iradelerine uymayan bir ilem yapmalar, fakat grnrdeki bu ilemin
geerli olmayaca hususunda anlamalardr. Yani muvazaa, irade ile irade aklamas arasnda heriki tarafn bilerek ve isteyerek
meydana getirdii uygunsuzluk halidir.
1. a) Muvazaann trleri
1. aa) Mutlak (adi = basit) muvazaa
Taraflarn gerekte hibir hukuki ilem yapmak istemedikleri halde, nc kiileri aldatmak amacyla bir hukuki ilemyaplm
grnmn vermek iin hukuki ilem yapmalardr.rnein tacir A, alacakllarndan mal karmak iin mallarn yakn arkada Bye
satp devretmitir. Aslnda A mallarn Bye devretmek istememektedir.
Mutlak muvazaadagrnrdeki ilemtaraflarn gerek iradelerini yanstma iinbtldr (kesin hkmszdr).
1. bb) Nisbi (nitelikli) muvazaa
Taraflarn gerek iradelerine uygun yapmak istedikleribir hukuki ilemi, aslnda yapmak istemedikleri grnrdeki bir ilemin
arkasna gizlemeleridir.rnein; A, sevdii ocuu Bye evini balamak istemektedir. Ancak balama szlemesinin lmnden
sonra dier miraslar tarafndan iptal ettirileceini dnp, evini tapuda Bye satm gibi gsterir ve evi B adna tescil ettirir.
Nisbi muvazaada ilem mevcuttur:
Gizli ilem:Taraflarn gerek iradelerine uyan ve aslnda yapmak istedikleri hukuki ilemdir. Yukardaki rnekte gizli ilem,balamadr.
Grnrdeki ilem:Taraflarn gerek iradelerine uymayan, nc kiileri aldatmak amacyla yaplan ilemdir. rnekte
grnrdeki ilem, satmdr.
Muvazaa anlamas:Taraflar arasnda gizli ilemin geerli, grnrdeki ilemin aslnda geersiz olduuna dair bir
anlamadr. rnekte A ile B arasnda bir muvazaa anlamas mevcuttur.
Taraflarn gerek iradelerine uymayan grnrdeki ilem kesin hkmszdr (batldr).Bu ilem taraflar arasnda hibir hukuki
sonu dourmaz. Grnrdeki ilemin batl olduunu taraflardan her biri ve hukuki yarar olannc kiiler ileri srebilir.Hkim de
dava konusu ilemin muvazaa sebebiyle geersiz olduunukendiliinden dikkate alr.
Grnrdeki ilemin geersizlii,kural olarak,nc kiilere kar da (iyiniyetli olsalar dahi) ileri srlebilir.Ancak, aadabelirtilen durumlarda, iyiniyet sahibi nc kiiler muvazaa iddiasna kar korunmulardr:
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
15/29
md. 19/IIye gre, yazl bor tanmasna gvenerek muvazaal alaca kazanm olan iyiniyetli nc kiiye kar,
borlu muvazaa savunmasnda bulunamaz.A, muvazaal bir senetle Bye 50.000 liralk borcu olduunu beyan etmitir. Senet B
tarafndan durumu bilmeyen iyiniyetli Cye devredilmitir. C, Adan 50.000 lirann denmesini talep ettiinde, A, muvazaa iddiasnda
bulunup deme yapmaktan kanamaz.
Tanr bir maln, emin sfatyla zilyedinden, mlkiyetini veya snrl bir ayni hakkn iyiniyetle kazanan kimse ile, tapu
sicilindeki kayda iyiniyetle dayanarak bir tamaz zerinde mlkiyet veya snrl bir ayni hak kazanan kimse, devreden tasarrufayetkili olmasa dahi kazanmnda korunur.rnein A, kz Kyi mirasndan yoksun brakmak amacyla tanmazn olu Mye balad
halde, bu ilemi tapuda satm szlemesi gibi gstermilerdir. M bir sre sonra bu tanmaz iyiniyetli Cye devrederse, C malik olur. K,
tapu kaydnn lehine dzeltilmesini talep edemez.
Nisbi muvazaada, gizli ilem kanunun arad koullara uygun olarak yaplmsa geerlidir.Grnrdeki ilem ise taraflarn
gerek iradelerine uymad iin (muvazaal olduu iin) kesin hkmszdr (btldr).Yukardaki rnekte gizli ilem ba
szlemesidir. Bu szlemenin geerli olabilmesi iin yasann arad koullara uygun yaplmas gerekir. Bilindii gibi, tanmazlar
zerindeki mlkiyet hakknn devrine ilikin szlemeler tapuda resmi yazl geerlilik kouluna tbidir. Taraflar bu szlemeyi tapuda
resmi ekilde yapmadklarndan ekle aykrlk nedeniyle btl saylacaktr.
1. b) Muvazaann ispat
1. aa) Muvazaay taraflardan biri iddia ediyorsa
Muvazaal olduu iddia olunan hukuki ilem bir adi senede veya bir resmisenede balanmsa,muvazaa iddiastankla ispat
edilemez.Hukuki ilem resmi ekilde yaplm olsa dahi, taraflar muvazaa iddialarn adisenetle ispat edebilirler.
1. bb) Muvazaay nc bir kii iddia ediyorsa
Hukuki ileme taraf olmayan bir ahs, ilemin muvazaal olduunu iddia ediyorsa, bu iddiasn,hukuki ilem adi veya resmi bir senede
balanm olsa dahi, tankla ispat edebilir.Miraslar da nc kii sfatyla atklar davada muvazaa iddialarn tankla veya herhangi
bir delille ispat edebilirler.
2- rade le rade Aklamas Arasnda stenmeden Yaratlan Uyumsuzluk (rade Bozukluu)
1. a) Yanlma (Hata)
1. aa) Kavram
Genel olarak, yanlma bir kimsenin olaylar yanl alglamas, bunlar yanl deerlendirmesi, beklenti ve tahminlerinin isabetsiz olmasdr.
BK.na gre sadeceesasl yanlmabirgeersizlik sebebidir.
1. bb) Esasl yanlma halleri
bb1) Aklamada (beyanda) yanlma
Szlemenin NTELNDE yanlma
Szlemenin KONUSUNDA yanlma
KDE yanlma
Edimin MKTARINDA yanlma
Dier yandan BK. md. 31/IIye gre,basit hesap yanllklar szlemenin geerliliini etkilemez; bunlarn dzeltilmesi ile
yetinilir.
bb2) Saikte yanlma
1. md. 32ye greSaikte yanlma, esasl yanlma saylmaz. Yanlann, yanld saiki szlemenin temeli saymas ve
bunun da i ilikilerinde geerli drstlk kurallarna uygun olmas hlinde yanlma esasl saylr. Ancak bu durumun kar
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
16/29
tarafa da bilinebilir olmas gerekir.Bu hkme zere, szlemenin saiklerinde, yani, kiiyi o szlemeyi yapmaya sevkeden ama ve
nedenlerde yanlma, esasl yanlma saylmaz. Saikte yanlmann esasl yanlma saylabilmesi ve dolaysyla szlemenin geersizlik
sebebi olabilmesi iin, u koullarn gereklemesi gerekir:
Yanlmann, szlemenin kurulmasnda, kiinin iradesinin olumas aamasnda gereklemi olmas:rnein, kii
inaat yapmak zere tanmaz satn alma iradesine sahiptir. Ancak, tanmaz satn aldktan sonra, imar pln gereince bu arsada inaat
yasann bulunduu ortaya kmtr. Burada, kiinin bu szlemeyi yapmasndaki amac, inaat yapmaktr. rade aklamas da buiradeye uygundur. Kii irade aklamasnda deil, iradenin olumas aamasnda yanlmtr.
Yanlann, yanld saiki szlemenin temeli saymas, yani, yanlmann szlemenin esasl unsurlaryla ilgili
olmas:rnein tanmazn imar plnnda yeil saha olarak yer almas nedeniyle inaat yapmak mmkn deilse, iradenin olumas
aamasndaki bu yanlma szlemenin esasl unsuruyla ilgilidir.
ilikilerinde geerli drstlk kurallarnn bu yanlmay esasl saymaya elverili olmas ve bu durumun kar tarafa
da bilinebilir olmas gerekir:rnein, meslei inaat mteahhitlii olan bir kiinin, bir arsa satn alrken iradesinin bu arsada inaat
yapmak olduu aktr. Satn alnan arsada inaat yasann bulunmas halinde mteahhidin bu szlemede temelde yanld kabul
edilebilir.
1. cc) Yanlma nedeniyle szlemenin iptali
Yanlma, szlemede bir geersizlik sebebidir. Ancak burada iptal yaptrm eklinde bir geersizlik hali sz konusudur. Yanlma nedeniyle
szlemenin iptalini isteme hakk, iradesi sakatlanan, yani yanlan kiiye aittir. Dier taraf szlemeyle baldr.
1. md. 39 yanlma nedeniyleszlemenin iptalinde, 1 yllk bir sre ngrmtr.Bu birhak drc sredir. Bir yllk
srenin balangc yanlan kiininyanlmay renme andr.
Yanlma nedeniyle szlemenin iptal edilmesinin koullar bulunduu takdirde, iptal iddiasnda bulunmak bir haktr. Ancak, her hak gibi,
bunun da kullanlmasnn snrn MK. md. 2de yer alan doruluk ve drstlk kurallarna aykr olmama ilkesi oluturur. Bu hkmn bir
sonucu olarak,yanlma nedeniyle iptal hakk doruluk ve drst lk kurallarna aykr kullanlamayacaktr.Nitekim BK. md. 34e
gre,Yanlan, yanldn drstlk kurallarna aykr olarak ileri sremez.zellikle dier tarafn, szlemenin yanlann
kasdettii anlamda kurulmasna raz olduunu bildirmesi durumunda, szleme bu anlamda kurulmu saylr.rnein, satn
ald bilgisayar programnn yabanc kaynakl olduunu zanneden alc Ann, szlemenin iptalini talep etmesi karsnda, satc Syabanc yazlm programyla deitirmeye hazr olduunu belirttiinde iptal iddias dinlenmeyecektir.
1. dd) Szlemenin iptali halinde yanlan tarafn sorumluluu
2. m. 35e greYanlan, yanlmasnda kusurlu ise, szlemenin hkmszlnden doan zarar gidermekle ykmldr.
Ancak, dier taraf yanlmay biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, tazminat istenemez.Bu hkme gre, szlemenin iptali halinde tazminat
sorumluluunun doabilmesi iin:
Szlemenin yanlma nedeniyle iptal edilmi olmas
Yanlan tarafn kusuru
Dier tarafn szlemenin iptali nedeniyle bir zarara uram olmas
Zarara urayann, dier tarafn yanldn bilmemesi
Szlemenin iptali halinde, taraflarn aldklarn sebepsiz zenginleme hkmlerine gre geri vermekle ykmldrler
1. b) Aldatma (Hile)
Bir kimseyi szleme yapmaya sevketmek iin, bile bile yanl kanaat uyandrlrsa ya da zaten var olan yanl kanaat devam ettirilirse,
aldatma sz konusu olur. BK. md. 36ya gre,taraflardan biri, dierinin aldatmas sonucu bir szleme yapmsa, yanlmas
esasl olmasa bile, szlemeyle bal deildir.
1. aa) Aldatmann artlar
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
17/29
Belli hususlarda aldatma:rnein satcnn, aslnda yle olmad halde, takm elbisenin Sarar marka olduunu alcya
sylemesinde aldatma vardr. Ayrca ticari doruluk ve drstlk kurallarna gre bilgi verilmesi gereken hallerde susma da aldatma
saylr.
Aldatma kast(Reklam niteliinde abartlm szler aldatma saylmaz)
lliyet (nedensellik) ba(Szlemenin aldatmann etkisiyle yaplm olmas)
1. bb) Zararn dettirilmesi
Aldatma ile sakatlanm bir szleme yapan kimse, aldatmay reninceye kadar szlemenin geerli olduu zannyla bir takm
harcamalar yapm olabilir. Kar tarafn aldatmasyla szleme yapan kimse, szlemeyi iptal etse dahi, szlemenin geerli
olmamasndan doan zararn(menfi zarar) kar tarafa dettirebilir. Szlemenin ifa edilmemesinden doan zararlar (msbet
zararlar) istenemez.
Aldatma ile sakatlanm bir szlemeye icazet (onama) verilmesi, yani szlemeyi iptal etmekten vazgeilmesi, zararn denmesi
talebinden de vazgeme anlamna gelmez.
Szleme nc kiinin aldatmasyla yaplmsa, aldatma sonucunda szleme yapan kimse, urad zarar haksz fiillere veyaculpa
in contrahendo = szleme ncesi sorumluluka ilikin kurallara gre aldatan nc kiiye dettirebilir.
1. c) Korkutma (krah)
1. aa) Kavram
Korkutma, bir kimsenin yapmak istemedii bir hukuki ileme, aksi takdirdemalnaveyakiiliinezarar verilecei tehdidi ile raz olmasn
salamaktr. rnein, bir kiiye lm tehdidi altnda borlu olarak bono imzalattrlmas halinde, kiinin iradesi korkutma ile bozulmutur.
Tzel kiiler de gerek kiiler gibi korkutulabilir. Ancak korkutulan tzel kiinin kendisi deil organdr.
1. md. 37ye gre, dier tarafn veya nc bir kiinin korkutmasyla szleme yapan kimse, o szleme ile bal
olmaz,szlemeyi korkunun ortadan kalkt andan itibaren1 yl iinde iptal edebilir.
1. bb) Korkutmann koullar
Szlemeyi yapan kimsenin (korkutulann) veya yaknlarndan birinin kiiliine ya da malna yneltilmi tehlike sz
konusu olmaldr
Tehlike ar ve hemen meydana gelecek nitelikte olmaldr
Tehdit haksz olmaldr:Bir hakkn veyakanundan doan bir yetkinin kullanlaca korkutmasyla yaplan szleme,
kural olarak geerlidir.Ancak, bu hakk veya yetkiyi kullanacan aklayann, dier tarafn zor durumda kalmasndan ar bir menfaat
salam olmas hlinde, korkutmann varl kabul edilir ve korkutulan szlemeyi iptal edebilir.
lliyet (nedensellik) ba
1. cc) Zararn dettirilmesi
Korkutularak szleme yaptrlan kimse, szlemeyi iptal etmi olsa dahi, bu yzden uradmenfi zarar kar tarafa dettirebilir.
Korkutulan kiinin szlemeye icazet (onama) vermesi, tazminat talebinden de vazgetii anlamna gelmez.
Dier yandan BK. md. 37/IIye gre, korkutan bir nc kii ise, dier taraf korkutmay bilmiyorsa veya bilecek durumda deilse,
szlemeyle bal kalmak istemeyen korkutulan, hakkaniyet gerektiriyorsa, dier tarafa tazminat demekle ykmldr.
1. d) rade Bozukluunun Sonular
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
18/29
Yanlma, aldatma veya korkutma etkisiyle yaplan bir szleme, yanlan, aldatlan veya korkutulan kiiyi balamaz. Kar taraf ise bu
szleme ile baldr.
rade bozukluu halinde, szleme kesin hkmsz (batl) deildir, iptal edilebilir (feshedilebilir) bir szlemedir.rade
bozukluu sebebiyle szleme ile bal olmayan taraf, szleme ile bal kalmamak istiyorsa,1 yl iinde szlemeyi iptal etmek
zorundadr.Aksi takdirde szlemeyeonam (icazet) vermi saylr.Bu bir yllk sreyanlma ve aldatmann
anlaldveyakorkunun ortadan kalkt andan itibaren ilemeye balarvehak drc bir sredir.
Szlemenin iptal edilmesi halinde, taraflar edimlerini ifa etmeyeceklerdir. Szlemenin iptalinden nce edimler ifa edilmise, taraflar
verdiklerini, duruma gre dorudan doruyaistihkak davasveyasebepsiz zenginlemeye dayanan bir davaile geri
isteyebileceklerdir.
Hkim yanlma, aldatma veya korkutmay kendiliinden dikkate almaz. Szlemenin deeri ne olursa olsun, yanlma, aldatma ve
korkutma iddialartankla ispat edilebilir.
1. F) AIRI YARARLANMA (GABN)
1- Tanm
Ar yararlanma, bir szlemede taraflarn karlkl edimleri arasnda ak bir oranszlk bulunmasdr. Ar yararlanma, karlkl borykleyen szlemelerde sz konusu olabilir.
2- Ar Yararlanmann Unsurlar
1. a) Objektif unsur:Taraflarn edimleri arasndaak bir oranszlk (deer fark)bulunmaldr.
1. b) Subjektif unsur (taraflardan birinin dieri tarafndan smrlmesi):Bu ak oranszlk zarara urayan tarafnzor
durumda kalmasndan(rnein mali sknt iinde bulunmasndan) veyadncesizliindenya dadeneyimsizliindenyararlanlmak
suretiyle meydana gelmi olmaldr.
3- Ar Yararlanmann Sonular
1. a) Zarar grenin szlemeyi iptal hakk
Ar yararlanma ile sakatlanm bir szlemekesin hkmsz (batl) deildir. Ar yararlanma biriptal edilebilirlik (geersizlik)
sebebidir.Ar faydalanma halinde, zarar gren bu hakkn,dncesizlik veya deneyimsizliini rendii; zor durumda kalmada ise, bu
durumun ortadan kalkt tarihten balayarak 1 yl ve her hlde szlemenin kurulduu tarihten balayarak 5 yl iindekullanabilir.
Dier tarafn iptal hakk bulunmamaktadr.Bu bir yllk srehak drc sreolup,hkim tarafndan kendiliinden gzetilir.Ar
yararlanmadan zarar gren taraf szlemeyi bir yllk sre iindeiptal etmezse, szleme geerli olacaktr.Szleme iptal edilirse
yapld andan itibaren geersiz hale gelir ve artk her iki taraf da balamaz.
Ar yararlanma sebebiyle zarara urayan taraf, szlemeyi iptal edipedimini ifadan (yerine getirmekten) kanabilir.ptalden nce
edimini yerine getirmise, verdiini istihkak davas ile veya sebepsiz zenginlemeye dayanan bir dava ile geri alabilir. Ar yararlanma
sebebiyle szlemenin iptali halinde, kar taraf da szlemeyi ifadan kanabilecek ve daha nce ifa etmise verdiini geri
isteyebilecektir.
Ar yararlanma halindezarara urayan taraf, kar taraftan tazminat da isteyebilir.
1. b) Zarar grenin oranszln giderilmesini isteme hakk
Zarar grenszlemeyle bal kalarakedimler arasndaki oranszln giderilmesini de isteyebilir.
1. G) SZLEMENN HKMSZL (GEERSZL)
1- Szlemenin Kesin Hkmszl (Butlan)
Hukuki ilem normal sonularn meydana getirmeye kesin olarak elverisiz ise, kesin hkmszdr (batldr). Kesin hkmszlk (butlan)herkes iindir. Her ilgili yaninc kiilerde kesin hkmszl ileri srebilir.Hkim de kesin hkmszl kendiliinden
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
19/29
dikkate alr.Kesin hkmsz (batl) hukuki ilemler, yapld andan itibaren kendilerine balanan hukuki sonular dourmayan ve
taraflarn onay vermeleriyle de sonradan geerli hale getirilemeyen hukuki ilemlerdir. Taraflarn hukuki ilemi kanuna uygun olarak tekrar
yapmalar gerekir.
Hukuki ilemleri kesin hkmsz (batl) klan durumlar unlardr:
Hukuki ilemi yapan kiinin ayrt etme gcnden yoksun olmas(tam ehliyetsiz olmas),
Hukuki ilemlerin kanunun aradgeerlilik ekline uyulmadan yaplm olmas,
Hukuki ileminmuvazaal (dankl) olmas,
Hukuki ileminkonusunun hukuka, emredici kurallara, kamu dzenine, kiilik haklarna, ahlaka aykr olmas,
Hukuki ilemin konusunun batan itibaren,objektif olarak imknsz olmas.
Kesin hkmsz bir hukuki ilemdeedimler ifa edilmise,taraflar verdiklerini duruma gre istihkak davas ile veya sebepsiz
zenginlemeye ilikin bir dava ilegeri isteyebilirler.Dier yandan kusurlu olan taraf kusursuz olan tarafnmenfi zararn demekle de
ykmldr.
2- Yokluk
Kurucu unsurlar bulunmayan bir ilem yoktur. rnein imam nikh ile evlilik yok hkmndedir.
3- Askda Hkmszlk Halleri (ptal Edilebilen Hukuki lemler)
ptal edilebilen bir ilem kendiliinden hkmsz deildir,iptal edilebilme sresi iinde askdadr.ptal hakkna sahip olan kimse ilemi
iptal ederse, ilem batan itibaren ve kesin olarak geersiz olur. Hak sahibi ilemi sresi iinde iptal eder veya iptal hakkndan
vazgeerse (onarsa), ilem batan itibaren ve kesin olarak geerli hale gelir.
Hkim iptal sebeplerini (yanlma, aldatma, korkutma, ar yararlanma) kendiliinden dikkate almaz.ptal edilebilen ilemler hak
drc srenin dolmasyla, ifa ile veya onama ile geerli hale gelebilir.
Dier yandan ayrt etme gcne sahip bir kn veya kstlnn yasal temsilcilerinin iznini almadan yapm olduklar bor dourucu
ilemlertek tarafl balamazlkyaptrmna tabidirler.
4- Geersizlik (Hkmszlk), Fesih ve Dnme Kavramlarnn Karlatrlmas
1. a) Geersizlik ve fesih
Fesih,geerli olarak kurulmu olan bir srekli bor ilikisi douran szlemenin sonradan ortaya kan bir nedenleileriye etkili olmak
zere sona erdirilmesidir.rnein, 01.05.2012 tarihinde bir yllna yaplan kira szlemesinde, kirac ubat 2013 dnemine ait kira
bedelini demezse, kiraya veren, kira szlemesini feshedebilir. Hlbuki, kiracnn szlemeyi yapt srada ayrt etme gcnn olmad
(ehliyetsizlii) sonradan anlalm olsayd, szleme yapld tarihte (01.05.2012) kesin hkmszdr.
1. b) Geersizlik ve dnme
Szlemeden dnme(szlemeden rc, szlemeden cayma), geerli olarak kurulmu bulunan bir szlemenin sonradan ortaya
kan bir nedenlegemie etkili olarak ortadan kaldrlmasdr.rnein; M, tanmazn ei Eye balamtr. Ancak E zina yaparsa,
M yapt balamadan dnebilir.
1. c) Fesih ve dnme
Szlemeden dnmeyi, fesihten ayrdeden hususetkilerini dourma andr. Fesih kural olarak bu yndeki iradenin muhataba ulat
andan itibaren szlemeyi ileriye etkili olarak ortadan kaldrr. Yukardaki rnekte, kiraya veren szlemeyi feshedince, taraflar
szlemenin yapld andan itibaren aldklarn iade etmezler. Szlemeden dnmede ise, szleme, dnme iradesinin kar tarafa
akland andan itibaren deil, bandan itibaren yani gemie dnk olarak hkm ve sonularn ortadan kaldrmaktadr. Bunun
sonucu olarak, dnme halinde, taraflar bu tarihe kadar aldklarn iade ile ykml olacaklardr.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
20/29
III HUKUK LEMLERDE TEMSL
Temsil, bir kimsenin temsilci sfatyla dier bir kii (temsil olunan) adna hukuki ilem yapmasdr.
1. A) TEMSL TRLER
1- Dolayl (Vastal) Temsil
Temsilci hukuki ilemikendi adna,fakattemsil olunan hesabnayapt takdirde dolayl temsil sz konusu olur. Dolayl temsilde hukuki
ilemden doanalacak ve borlar nce temsilciye ait olur,sonradan bu hak ve borlaralacan devri ve borcun stlenilmesi
kurallarna gre temsil edilene devredilir.
2- Dorudan Doruya (Vastasz) Temsil
Temsilci hukuki ilemitemsil olunan adna ve hesabnayapt takdirde dorudan doruya temsil sz konusu olur. Dorudan doruya
temsildetemsilci, temsil olunann adn nc kiiye aklar.Bu nedenle temsilcinin yapt hukuki ilemden doanhak ve borlar
dorudan doruya temsil olunana aittir.Temsilci bu ilemden dolay hak ve bor sahibi deildir.
Baz durumlarda, temsilci szlemeyi yaparken bakas adna hareket ettiini bildirmese de, szlemeden doan hak ve borlar
dorudan doruya temsil olunana aittir. Bu durumlar:
Bir temsil ilikisinin bulunduunun, sylenmemi olmasna ramen,durumdan anlalyor olmas,
Veya dier taraf iin, temsilciyle veya temsil olunan ile ilem yapmak farksz, yani,szlemenin kiminle yapld nemli
deilse(rnein pein para ile yaplan alm satmlarda olduu gibi).
Dorudan doruya temsilden sz edebilmek iin, temsilcinin, temsil olunan adna ve hesabna ilem yapmaya yetkili olmas gerekir. Bu
yetki, veklet, irket, hizmet gibi szlemeden douyorsarzai temsil;veli ve vasilerin temsil yetkisinde olduu gibi kanundan
douyorsakanuni (yasal) temsilsz konusu olur.
Temsilcinin bakas adna hukuki ilem yapabilmesi iinayrt etme gcne sahip olmas arttr,tam ehliyetli olmasna gerek yoktur.
Temsilcinin iradesini bozan halleri temsil olunan da ileri srebilir ve szlemeyi iptal edebilir (feshedebilir).
1. B) TEMSL YETKS
Temsilcinin, temsil olunan adna ve hesabna hukuki ilem yapabilme yetkisine temsil yetkisi denir. Bu yetki ya kanundan ya da temsil
olunann iradesinden doar.
Temsil yetkisinin geerli olarak verilebilmesi iin, yetkiyi verenin kural olarak tam ehliyetli olmas gerekir. Tam ehliyetli olmayanlar, yalnz
balarna yapabilecekleri ilerin dnda kalan ilemlere ilikin temsil yetkisini, kanuni temsilcilerinin rzalaryla verebilirler.
Temsil yetkisinin verilmesitek tarafl bir hukuki ilemdir. Temsil yetkisi verilmesi hibir ekle bal deildir.
Temsil yetkisi kanundan douyorsa yetkinin kapsamn ilgili kanun tayin eder. Temsil yetkisi bir hukuki ilem ile verilmise, yetkinin
kapsam ve snr bu hukuki ilemde gsterilir.
1- Temsil Olunann Ak ve zel Yetkisini Gerektiren lemler
Dava amak,
Sulh olmak,
Tahkime gitmek,
Kambiyo taahhdnde bulunmak,
Balama yapmak,
Tanmaz devretmek veya bir ayni hak ile snrlamak.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
21/29
2- Temsil Yetkisinin Sona Ermesi
1. a) Temsil yetkisini sona erdiren durumlar
Srenin sona ermesi,
lemin yaplmas,
Taraflardan birinin lm veya gaipliine karar verilmesi, fiil ehliyetini kaybetmesi veya ifls,
Temsilcinin tek tarafl olarak temsil ilikisini sona erdirmesi (istifa),
Temsil olunann tek tarafl olarak temsil yetkisini geri almas (azil).
1. b) Temsil yetkisinin snrlandrlmas ve geri alnmas
Temsil yetkisi, sre, kii ve konu ynnden snrlandrlabilir.Temsil olunan, hukuki bir ilemden doan temsil yetkisiniher zaman
snrlayabilir veya geri alabilir.Temsil olunan,bu hakkndan nceden feragat edemez.
Temsil olunan verdii yetkiyi nc kiilere aka veya dolayl biimde bildirmise, bu yetkiyi tamamen veya ksmen geri aldn onlara
bildirmedii takdirde, yetkinin geri alndn iyiniyetli nc kiilere kar ileri sremez. Temsilciye yetki belgesi verilmise, yetkinin sona
ermesi durumunda temsilci, bu belgeyi temsil olunana geri vermekle veya hkimin belirleyecei yere brakmakla ykmldr.
Temsilci, yetkisinin sona ermi olduunubilmedii srece,temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapm olduu hukuki ilemlerin
sonularylabaldrlar.Ancak, nc kiiler yetkinin sona ermi olduunu biliyorlarsa, temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapm
olduu hukuki ilemlerle bal deildir.
1. C) YETKSZ TEMSL
Birbakas adnaszleme yapan kimsenin (temsilcinin) kanundan veya bir hukuki ilemden doantemsilyetkisi yoksayetkisiz temsil
sz konusu olur. Yetkisiz temsil, ancakdorudan temsilde sz konusu olabilir.nk burada temsilci, nc kii ile, temsil olunann
adna ve hesabna ilem yapmakta ancak ilem yapabilme konusunda yetkisi bulunmamaktadr.
Bir kimse, temsil yetkisi olmad halde bakas adna bir szleme yaparsa, bu szleme, temsil olunan, onamad takdirde
balamaz.Onay verilinceye kadar szleme askdadr.Szlemenin askda bulunduu sre iinde kar taraf szleme ile baldr.
Yetkisiz temsilcinin kendisiyle ilem yapt dier taraf, temsil olunandan, uygun bir sre iinde bu hukuki ilemi onayp onamayacan
bildirmesini isteyebilir. Temsil olunan, uygun bir sre iinde szlemeyi onayp onamadn aklamad takdirde kar taraf da
szlemeyle bal kalmaz. Temsil olunann szlemeyi onamas halinde, szleme yapld andan itibaren temsil olunan balar.
Onamazsa, yaplan szleme geersizdir. Bu durumda,iyiniyet sahibi kar taraf szlemenin geerli olmamasndan doan menfi
zararnn tazminini yetkisiz temsilciden talep edebilir.Ancak, yetkisiz temsilci, ilemin yapld srada kar tarafn, kendisinin yetkisiz
olduunu bildiini veya bilmesi gerektiini ispat ederse, kendisinden zararn giderilmesi istenemez.
Temsil yetkisinin bulunmamas sebebiyle szleme geersiz olursa, kar taraf, daha nce yerine getirmi bulunduuedimi geri
isteyebilir(stihkak davas veya sebepsiz zenginleme davas ile).
NC BLM
7AKSI; =LDEN DO6AN BORLAR
I GENEL OLARAK
Borcun bir dier kayna da haksz fiildir. Nitekim Borlar Kanunumuz 49. maddesinde, kusurlu ve hukuka aykr bir fiille ya da ahlaka
aykr bir fiille kastl olarak bakasna zarar veren, bu zarar gidermekle ykmldr diyerek, haksz fiili borcun kayna olarak kabul
etmitir.
O halde haksz fiilin mevcut olabilmesi iin drt unsurun bir arada meydana gelmesi gerekmektedir. Bunlar;fiilin hukukaya daahlaka
aykr olmas, bu fiili ileyeninkusurlu olmas (ahlaka aykr fiillerde ise failin kastl olmas), birzararmeydana gelmesi ve zarar ile fiil
arasnda neden sonu ilikisi, yaniilliyet bann bulunmasdr.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
22/29
II HAKSIZ FL SORUMLULUUNUN ARTLARI
1. A) FLN HUKUKA VEYA AHLAKA AYKIRI OLMASI
1- Kural Olarak
1. md. 49a gre,Kusurlu vehukuka aykr bir fiille bakasnazararveren, bu zarar gidermekle ykmldr.Zarar verici fiiliyasaklayan bir hukuk kural bulunmasa bile, ahlaka aykr bir fiille bakasna kasten zarar veren de, bu zarar gidermekle
ykmldr.
2- Fiilin Hukuka Aykrln Ortadan Kaldran Hller
Eski BKda bulunmayan, ancak doktrinde fiilin hukuka aykrln kaldran hller olarak bilinen durumlar, yeni BKnn 63 vd. maddeleri ile
yasalamtr.
1. a) Hakl savunma (meru mdafaa)
Bir kimsenin, kendisinin veya nc bir kiinin mallarna veya kiiliine yneltilmi ve devam etmekte bulunan haksz bir saldry
defetmek iin yapm olduu uygun ve ll bir savunmadr.
1. b) Zorunluluk hli (ztrar hali, zorda kalma)
Kendisini veya bakasn ak ya da yakn bir zarar tehlikesinden korumak iin bakasnnmallarna zarar verilmesidir.Byle bir
durumda kii haksz fiil ilemi olmaz.Ancak zorunluluk halinde kalan kiinin demesi gereken tazminat miktarn hakim
hakkaniyete gre belirler.Tazminat deyen bu kii de lehine hareket ettii kiiye vekletsiz i grme veya sebepsiz zenginleme
hkmlerine gre rcu edebilir.
1. c) Kendi hakkn bizzat korumak
2. md. 64/III hkm, kendi hakkn bizzat koruyan kiinin kuvvet kullanmas nedeniyle verdii zarardan ne zaman sorumlu
tutulmayacan, yani bu eyleminin hukuka uygun saylacan sk koullara balamtr:
Failin bir hakknn bulunmas:Bir kimsenin kendi hakkn koruma amacyla bakasna verdii zarardan sorumlu tutulmamas
iin ncelikle zarar verdii kiide bir hakknn bulunmas zorunludur. Byle bir hak mevcut deilse, verilen zarardan sorumluluun sz
konusu olaca aktr. rnein B, kalabalk iinde isimli bir kiinin antasn kapp katn grm, onu kovalarken ye ok benzeyen
A isimli kiinin elindeki ayn renk antay almak iin Ann kolunu bkm, yaralanmasna ve antasnn paralanmasna sebebiyet
vermitir. Burada Bnin, Adan talep edebilecei bir hakk mevcut olmadndan verdii zarardan sorumlu olaca aktr.
Failin, hakkn elde etmek iin kolluk gcnn yetimesi ve mdahalesi mmkn olmamaldr:rnein, antasn kapp
kaan kiiyi kovalayp yakalamad takdirde kalabalk iinde kaybolaca ve izini kaybettirecei aktr.
Failin, hakknn kaybolmasn ya da hakkn kullanmasnn nemli lde zorlamasn nlemek iin kuvvet kullanmaktan baka
bir yolun bulunmamas gerekir.
Kuvvet kullanma hakkn korunmas amacna ynelik olmal ve bunun snrlar iinde kalmaldr.
1. d) Saldrya urayann rzas
Rza, hukuka ve ahlaka uygun olmaldr
Rza, bunu aklamaya ehliyetli kii tarafndan verilmi olmaldr
1. e) Kanunun verdii yetkinin, snrlar iinde kullanlmas
1. f) stn nitelikteki zel ya da kamusal yarar
B) ZARAR
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
23/29
Hukuka aykr bir fiil sonucu zarar ortaya kmaldr. Zarar yoksa, fiil hukuka aykr bile olsa tazminat sorumluluu ortaya kmaz.
Zarar, maddi ve manevi olmak zere iki trldr.Maddi zarar,malvarlnn bugnk durumuyla, haksz fiil ilenmeden nceki durumu
arasndaki farktr. Haksz fiil nedeniyle malvarlndaki azalmabilfiil uranlan zararileyoksun kalnan krkapsar. Kiilik haklarna
yaplan tecavzler nedeniylemanevi zararlar da ortaya kabilir.
1. C) KUSUR
Kusur, hukuka aykr bir fiil ileyen kimsenin hukuk dzenince ho grlmeyen bir zihin, ruh ve irade iinde bulunmasdr. Yani bir kimse
hukuka aykr sonucun gereklemesini istemise veya hukuka aykr sonucu nlemek iin gerekli iradeyi gstermemise
kusurludur.Kusurun ispat tazminat talebinde bulunan davacya aittir.Kusurun iki tr vardr:
1- Kast
Fail, hukuka aykr sonucu nceden ngrm ve bu sonucun gereklemesiniistemisekast sz konusu olur.
2- hmal
Fail hukuka aykr sonucun gereklemesini istememise, ancak gereklidikkat ve zeni gstermemiseihmal sz konusu olur.
Haksz fiili ileyen kiinin doan zararlardan sorumlu tutulabilmesi iinayrt etme gcne sahip olmas yeterlidir.Ayrt etme gcne
sahip kk ve kstllar da ayrt etme gcne sahip olduklarndan tam ehliyetliler gibi ilemi olduklar haksz fiillerinden sorumludurlar.
Ayrt etme gcnden yoksun olan tam ehliyetsizlerin ise ilemi olduklar haksz fiillerinden sorumluluklar bulunmamaktadr. nk
bunlarn kusurlu saylmalar mmkn deildir.Ancak hakkaniyet gerektiriyorsa, hkim ayrt etme gcnden yoksun kimseyi verdii
zararn tamamen veya ksmen tazminine mahkm edebilir.
Ayrt etme gcn geici olarak kaybeden kimse, bu durumda iken vermi olduu zarar tazmin etmek zorundadr. Ancak, kendi kusuru
olmakszn bu duruma dtn ispat ederse sorumlu olmaz.
1. D) LLYET BAI (NEDENSELLK BAI = SEBEP SONU LKS)
1- Kavram
lliyet ba,sebep-sonuba demektir. Yani zarar dediimiz sonu, buna sebep olan fiilden kaynaklanmaldr. Fail ancak kendi fiilinin so-
nucu olan zararlardan sorumlu tutulabilir. Zarar, bu fiilden deil, baka sebeplerden kaynaklanyorsa sorumluluk sz konusu olmayacaktr.
2- lliyet Bann Kesilmesi
Failin fiiliyle, doan zarar arasnda illiyet ban kesen sebepler ortaya kabilir. Bu durumda doan zarardan failin sorumlu tutulmas
mmkn deildir. lliyet ban kesen genel sebep vardr.
1. a) Mcbir sebep
Mcbir sebep, kiinin kendisi ve iletmesi dnda gelien, ngrmesi, nlem almas mmkn bulunmayan olaylardr. Bu olaylar, haksz fiil
sorumluluklarnda genellikle doa olaylar eklinde karmza kmaktadr. rnein, karayolunda seyreden otobsn deprem ya da dmesi sonucu kayarak devrilmesi ve orada bulunan insanlara ya da eyaya zarar vermesinde bir mcbir sebep vardr.
1. b) Zarar grenin ar kusuru
Zararn ortaya kmasnda zarar grenin kast ya da ar ihmal derecesindeki bir ar kusuru sz konusu ise, failin fiiliyle zarar arasnda
illiyet ba kesilmi olur. rnein, Ann evine hrszla giren B, Ann kendisini farkedip kovalamaya balamas zerine, pencereden
atlayp kamak isterken zarar grmse, illiyet ba zarar grenin ar kusuru ile kesilmi olur.
1. c) nc kiinin ar kusuru
Zararn doumuna nc kiinin ar kusurlu davranlar sebebiyet vermise, failin fiili ile zarar arasnda illiyet ba kesilir. rnein,
Bnin aracn durdurup binen C, Byi etkisiz hale getirmek isterken, B direksiyon hkimiyetini kaybedip yoldan geen Aya arpmsa, Annurad zararla Bnin fiili arasndaki illiyet ba nc kii olan Cnin ar kusuru nedeniyle kesilmitir.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
24/29
II HAKSIZ FL SONUCU DOAN BOR (TAZMNAT = ZARARIN TAZMN)
Haksz fiil sorumluluunun drt art bir arada isetazminatborcu ortaya kar. Fail tarafndan zarar gren tarafn uram olduu
zararlarnn tazmin edilmesi gerekmektedir.
Tazminat iki trldr: Maddi tazminat ve manevi tazminat.
1. A) MADD TAZMNAT
Haksz fiil sebebiyle madditazminat talebinde bulunan kii, urad maddi zararlarn ve zararnn miktarn ispat etmekle
ykmldr.Zarara urayan kii bunu her trl delille ispat edebilir. Zararn hesaplanmasnda, haksz fiilin ilendii an esas alnacaktr.
Maddi zarar kavram iine bilfiil uranlan zarar ile yoksun kalnan krlar girer.
Maddi zararlaraynen tazminya danakit (para) ile tazminyoluyla giderilebilir.
Hkimdurumun zelliine vekusurun arlna gre tazminatn eklini ve miktarn tespit eder.
Hkimin maddi tazminatn miktarn tespit ederken dikkat edecei belirleyici unsurlar unlardr:
Haksz fiil sonucu uranlan zararn miktar,
Kusurun arlk derecesi,
Zarara urayann rzas,
Zarara urayann (madurun) ortak kusuru,
Tazminat ykmlsnn (failin) ekonomik durumu,
Durum ve koullar.
1. B) MANEV TAZMNAT
Kiilik hakk hukuka aykr bir ekilde tecavze urayan kii, urad manevi zarara karlk, manevi tazminat eklinde bir miktar para
denmesini dava edebilir.
Haksz fiil nedeniyle maddi ve manevi tazminat istenmesine ilikin dava hakk, haksz fiilden zarar gren tarafn, zarar ve zarar vereni
renmesinden itibaren2 ylve herhalde zarara sebep olan fiilin meydana gelmesinden itibaren10 yl gemesiyle zamanamna
urar.
Zarara sebep olan fiil, ayn zamanda Ceza Kanununa gre su niteliinde ise ve Ceza Kanununda sz konusu fiil iin daha uzun bir dava
zamanam sresi kabul edilmise, tazminat davasnda da dahauzun olan Ceza Kanunundaki sre uygulanr.
III KUSURSUZ SORUMLULUK (OBJEKTF SORUMLULUK)
Trk hukukunda kural olaraksubjektif sorumluluk (kusur sorumluluu) ilkesi kabul edilmitir.Yani haksz fiili ileyen kimse kusurlu
deilse zarar domu olsa bile, bu zararlardan sorumlu deildir.
Ancak Hukukumuzda baz durumlarda kusurlu olmasa da bir kimsenin zarar tazmin sorumluluu domaktadr. Buna kusursuz
sorumluluk ya da objektif sorumluluk denmektedir.
1. A) KUSURSUZ SORUMLULUUN KABUL EDLMESNDE LKELER
Kusursuz sorumluluun kabul edilmesinde deiik ilkelerden yararlanlmtr:
1- Dikkat ve zen lkesi
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
25/29
Burada, kusursuz sorumluluun kabul edilme sebebi, sorumlu tutulan kiinin kendisine den dikkat ve zen ykmlln yerine
getirmemesidir. Bu nedenle kii, gereken dikkat ve zeni gstermedii iin, eylemlerinden sorumlu olduu kiinin fiillerinden doan
zarardan, kusuru bulunmasa da sorumludur. nk kanun koyucu, kiinin gereken dikkat ve zeni gstermesi hlinde zararn
domayacan varsaymtr.
Dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hallerinde, dier kusursuz sorumluluk hallerinden farkl olarak, sorumlu
kiininKURTULU KANITI getir me olana vardr.Buna gre, bu tr sorumluluklarda kusursuz kii gerekli dikkat ve zeni
gsterdiini veya bu dikkat ve zeni gsterseydi bile zararn kanlmaz olduunu kantlayarak sorumluluktan kurtulabilir.
Dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk(OLAAN SEBEP SORUMLULUU)hlleri,adam altrann(BK. md.
66);hayvan bulundurann(BK. md. 67);yap malikinin(BK. md. 69);ev bakannn(MK. md. 369) kusursuz sorumluluklardr.
2- Hakkaniyet lkesi
Yasa koyucu, doan zarardan kusuru bulunmad halde baz kiilerin hakkaniyet dnceleriyle sorumlu tutulmalar gerektiini kabul
edebilir. Buna BK. md. 65de dzenlenmi olan,ayrt etme gcne sahip olmayanlarn kusursuz sorumluluurnek verilebilir.
3- Tehlike lkesi
Baz faaliyet ve nesneler nitelikleri gerei bakalarnn mal ve can gvenlii iin her an tehlike tamaktadrlar. Nitelikleri itibari ile tehlike
yaratan faaliyetlerde bulunan kimseler kusurlar olmasa da bu faaliyetleri sonucu ortaya kan zarardan sorumlu olurlar.
Tehlike ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hllerinde, dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hallerinden farkl
olarak,kurtulu kant getirme olana tannmamtr.
Trk Hukukunda tehlike ilkesine dayanan kusursuz sorumluluun rnekleri unlardr:
m. 71 de dzenlenengenel tehlike sorumluluu (tehlike arzeden iletme faaliyetinden sorumluluk)
2918 sayl Karayollar Trafik Kan.m.85 ile getirilenmotorlu ara iletenin sorumluluu
2872 sayl evre Kanunu m. 28 ile getirilenevreyi kirletenlerin sorumluluu
2929 sayl Trk Sivil Hav. Kan. m. 134 ile getirilensivil hava arac ileteninsorumluluu
1. B) KUSURSUZ SORUMLULUKTA KUSURUN ETKS
Kusursuz sorumlu kiinin ayn zamanda kusurunun bulunmasna munzam kusur (ek kusur) ad verilir. Bu durumda, kusursuz sorumlu
kii, dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hallerinde kurtulu kant getirerek; tehlike esasna dayanan kusursuz
sorumluluk hallerinde ise, zarar grenin ya da nc kiinin ar kusuruna dayanan illiyet ban kesen sebeplere bavurarak
sorumluluktan kurtulamaz.
1. C) KUSURSUZ SORUMLULUK HLLER
1- Hakkaniyet Sorumluluu
1. a)m. 65e gre, ayrt etme gcnden yoksun olan bir kimsenin (akl hastasnn) ilemi olduu haksz fiilden dolay
sorumlu tutulmas hakkaniyet gereidir.
2. b)nc kiinin korkutmasyla szleme yapan kimseszlemeyle bal olmadn kar tarafa bildirirse, ona
hakkaniyet gerei tazminat demek zorunda kalabilir.
3. c)Zorunluluk (zaruret = ztrar) hlinde bulunan kimse,zarar verici fiilinden dolay hakkaniyet gerei tazminat demek
zorunda kalabilir.
2- Adam altrann (stihdam Edenin) Sorumluluu (BK. md. 66)
1. a) Sorumluluun artlar
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
26/29
Adam altranla alan arasnda bir hizmet (istihdam = altrma) ilikisi bulunmaldr:Adam altranla alan
arasndaki altrma ilikisi, hizmet szlemesinden kaynaklanabilecei gibi fiili bir badan da kaynaklanabilir. nemli olanalann,
altrann emir ve talimatna uygun olarak alyor olmasdr.altran gerek kii olabilecei gibi tzel kii de olabilir.
alan bir haksz fiil ilemi olmaldr
Haksz fiil, iin veya hizmetin grlmesi srasnda ve hizmet dolaysyla ilenmelidir:Zarar ile hizmet arasnda sk biriliki yoksa, zarar, hizmet esnasnda meydana gelmi olsa dahi adam altran sorumlu deildir. rnein, bir kamyon ofrnn
altrann eyasn tarken karsna kan baka bir aracn ofryle kavga ederek onu yaralamas durumunda, altran sorumlu
tutulamaz. ki iinin kavga ederek birbirine zarar vermeleri durumunda da ayn ey sz konusudur.
alann fiili bir zarara sebebiyet vermi olmaldr
Zarar, altran ile szleme ilikisi iinde bulunmayan bir nc kiiye verilmelidir:rnein; (A) firmasnda teknisyen
olarak alan (B), bir klimann montaj iin mteri (alc) (C)nin evine gitmi, ancak balkonda d nitenin montajn yaparken elindeki
tornaviday drerek o srada yoldan gemekte olan ()nn yaralanmasna neden olmutur. Bu durumda (A) firmas ()ye kar BK.
md. 66ya gre sorumlu olacaktr.
Eer zarar, altran ile szleme ilikisi iinde bulunan bir kiiye verilirse, BK. md. 66ya gre deil, BK. md. 116ya gre sorumluluk sz
konusu olur. Yukarda verdiimiz rnekte, (A) firmas adna alan teknisyen (B), klimay takarken hatal montaj sebebiyle klimann zarar
grmesine neden olursa, bu durumda (A) firmas mteri (C)ye kar BK. md. 66ya gre deil md. 116ya gre sorumlu olacaktr.
alann fiili ile zarar arasnda uygun illiyet bann bulunmas gerekir
1. b) altrann kurtulu delili (kant) getirme imkn
Yukarda bahsedilen artlar gereklese de, altran aada belirtilen durumlar kantlarsa sorumluluktan kurtulabilir.
altran, byle bir zararn meydana gelmemesi iin artlarn gerektirdii btn dikkat ve zeni gsterdiini kantlarsa
zarardan sorumlu tutulamaz.altran, bu yoldaki savunmasn ispat iin zellikle, alan semede, ona talimat vermede ve nezaret
etmede durumun gerektirdii btn dikkat ve zeni gsterdiine ait deliller gstermek zorundadr.
altran, artlarn gerektirdii btn dikkat ve zeni gstermi olsayd dahi zararn meydana gelmesini nleyemeyeceini
ispat edebilirse sorumluluktan kurtulur (zellikle mcbir sebep, zarar gren kiinin veya nc bir kiinin fiiliyle illiyet bann
kesilmesinde).rnein ofrn kalp krizi geirmesi, zarar gren kiinin intihar etmek amacyla kendisini arabann nne atmas
durumunda altrann sorumluluu sz konusu olmaz.
1. c) alann sorumluluu
alann sorumluluukusur esasna dayanr.Davac, alandan, kusurunu ispat etmek artyla tazminat isteyebilir.alann
sorumluluu BK. md. 49a, altrann sorumluluu BK. md. 66ya dayanr.
1. d) altrann alana rcu (bavurma) hakk
altran, nc kiinin zararn tazmin edince, alanakusurunun arlyla orantl olarakrcu etmek hakkna sahiptir. alan fiili
ilerken kusursuzsa, altran tarafndan kendisine rcu edilemez.altran, alana yanl talimat veya bozuk ara ve gere
vermek suretiyle kusurlu davranmsa rcu hakkn ksmen veya tamamen kaybedebilir.
1. e) BK. md. 66 ile BK. md. 116nn karlatrlmas
2. md. 66da kendisineszleme ba bulunmayan bir kiiye,iinin, hizmetin ifas srasnda haksz fiiliyle verdii zarardan, i
sahibinin sorumlu tutulmas hli ngrlmtr. BK. md. 116da ise,borlunun, borcu ifa etmek zeregrevlendirdiiyardmc
kiilerin fiillerinden sorumluluunu dzenlemektedir.
3. md. 116da, altran ile zarar gren kii arasnda bir bor ilikisi (szleme) mevcuttur. Burada altran kurtulu
kant getirip sorumluluktan kurtulamaz. nk BK. md. 116nn sz konusu olduu hallerde szlemeye aykr bir davran
vardr.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
27/29
Eer fiil hem szlemeye aykr bir davran hem de haksz fiil nitelii tayorsa, zarar gren ister BK. md. 66, isterse BK. md.
116ya dayanarak altrana dava aabilir.Yukarda verdiimiz rnekte, teknisyen (B), klimann montajn yaparken yanl elektrik
balants yapt iin evde yangn kmasna sebebiyet verirse, bu durumda mteri (C), (A) firmasna ister BK. md. 66, isterse BK. md.
116ya dayanarak dava aabilecektir.
3- Hayvan Bulunduranlarn (dare Edenlerin) Sorumluluu (BK. md. 67-68)
Dikkat ve zen ilkesine dayanan bir kusursuz sorumluluk hlidir.
1. a) Sorumluluun artlar
Zararbirhayvantarafndan ve hayvannserbest hareketineticesinde domaldr
Hayvann fiili ile zarar arasndailliyet babulunmaldr.
Hayvanbelli bir kimsenin elindeveyaynetiminde bulunmaldr
1. b) Kurtulu delili getirme imkn
Hayvan elinde bulunduran kii, byle bir zararn meydana gelmemesi iin hal ve artlarn gerektirdiibtn dikkat ve zeni gstermi
olduunuya da btn dikkat ve zeni gstermi olsayd bile zararn olumasna engel olamayacanispat ederek sorumluluktan
kurtulabilir.
Hayvan sahibinin, hayvann bakm ve gzetimini yardmc kiilerine brakm olmas kendisini sorumluluktan
kurtaramaz.Hayvan sahibi hayvann bakm ve gdlmesini bakalarna (seyis, oban gibi) brakm olabilir. Bu durumda yine hayvan
sahibi BK. md. 67 gereince sorumludur. Ancak hayvann zarara yol amas, bakcnn kusurundan kaynaklanmakta ise, hayvan sahibi
yannda bakc da BK. md. 49 gereince kusuru nedeniyle mteselsilen sorumlu tutulabilir.
1. c) Rcu hakk
Elinde hayvan bulunduran kii, tazminat demek zorunda kalncahayvan rkterek bu zarara yol aan kimselere rcu
edebilir.rkten kii kusurlu deilse, bu kiiye rcu edilemez.
1. d) Hapis hakk ve hayvann ldrlebilmesi imkn
BirTAINMAZIN ZLYED,tanmaza zarar veren hayvan, tazminat alacann teminat olmak zere yakalayp elinde tutabilir.
Tanmazn zilyedi durum ve koullar gerektirdii takdirde tanmaza giren hayvan ldrmek hakkna da sahiptir.
4- Bina ve Yap Malikinin Sorumluluu (BK. md. 69-70)
1. md. 69a gre, bir bina veya yap eserininMALK,o eyinyapmndaki bozukluklardan;MALKle beraberNTFAya
daOTURMA HAKKI SAHPLERbakmndaki eksikliklerdendoan zarar gidermekle sorumludur. Bu sorumlulukdikkat ve zen
ilkesinedayanr.
1. a) Sorumluluun artlar
Bir binann veya dier bir yap eserinin(kanal, kpr, tnel, yzme havuzu, elektrik direi, doalgaz borular, inaat
iskelesi, teleferik, bahe duvar, kuyu, asansr vb. gibi eserler)bulunmas.
Binann veya yap eserininyaplndaveyabakmnda bir eksiklik (bozukluk) bulunmas.
Zararn bu eksiklikten domas (illiyet ba)
lliyet ban kesen sebepler bulunmamaldr
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
28/29
Sorumlu tutulacak kiinin malik, intifa hakk sahibi ya da oturma hakk sahibi olmas:Burada sorumlu tutulacak kii,
zararyapm bozukluundankaynaklanyor isesadece malik;zararbakm eksikliindenkaynaklanyor isemalikle birlikte
varsaintifaya daoturma hakk sahibidir.
Kiraclarn veya zilyetlerin sorumluluklar BK. md. 49a gredir.Yani kusur esasna dayanr.
Sorumlu olacak kii says birden fazla ise bu kimseler zarardanmteselsilen sorumludurlar (rnein kat malikleri).
1. b) Bina ve yap malikinin kurtulu kant getirememesi
Malik sorumluluktan kurtulabilmek iin kurtulu kant getiremez.Fakat, illiyet bann kesen sebeplerin varln ispatlayarak
sorumluluktan kurtulabilir.
1. c) Rcu hakk
nc kiinin zararn tazmin eden malik, intifa ya da oturma hakk sahibi, kendisine kar sorumlu olan kiilerehaksz fiilya
daszlemenin ihlalihkmlerine gre rcu edebilir. Bu kiiler mimar, mteahhit, mhendis, inaat tamircisi, asansr bakmcs ve
binann satn alnd kiilerdir.
5- Motorlu Ara letenin Sorumluluu (2918 sayl KTK. md. 85 vd.)
Motorlu ara iletenin sorumluluutehlike sorumluluuesasna dayanr. Aracnmaliki dnda,uzun sreli kiracs, dn alan,
mlkiyeti muhafaza kaydyla satn alankii, aracalanya dagasbedenkii de motorlu ara ileteni gibi kusursuz sorumludur.
Bir motorlu aracn katld bir kazada, nc kiilerin urad zararlardan dolay, birden fazla kimse sorumlu bulunuyorsa,
bunlarmteselsilen sorumludurlar.
1. a) Sorumluluun artlar
1. Motorlu tat bir zarara sebebiyet vermelidir
Bu zel dzenlemenin kapsamna sadecemaddi zararlarn tazminigirer, manevi zararlarn tazminine BK. md. 49 hkmleri uygulanr.
1. bb) Bir motorlu aracn iletilmesi (kullanlmas) zarara sebebiyet vermelidir
letilme halinde olmayan bir motorlu aracn sebep olduu trafik kazasndan dolayileten ancak kazann oluumunda kusuru var
ise, rnein arata bulunan ve tamirini yaptrmad bir bozukluun kazaya sebep olmas durumunda BK. md. 49a gre sorumlu
olacaktr. Bu durumdailetenin sorumluluu alelade kusur sorumluluudur.letilme halinde olmayan bir motorlu aratan ama
motoru altrlmam, trafie karlmam aratr. rnein, park halindeki aracn el freni bozuk olduu iin kayarak bir baka araca
arparak zarara sebep olmas.
Hkim takdir yetkisine dayanarak iletenin, kendi aracnn katld bir kazadan sonra yaplan yardm almalarndan dolay yardm edenin
urad zararlardan da sorumlu tutulmasna karar verebilir. Ancak, bu durumda iletenin sorumlu klnabilmesi iin,ya kazadan onun
sorumlu olmas ya da yardmn dorudan doruya kendisine veya arata bulunanlara yaplmasgerekir.
1. cc) Aracn iletilmesi ile zarar arasnda uygun illiyet bann bulunmas gerekir
1. dd) lliyet ban kesen sebepler bulunmamaldr
KTK iletene, herhangi birkurtulu kant getirebilme olana ta nnmamtr.Ancak ileten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu
tutulduu kiilerin kusuru bulunmakszn ve arataki bozukluk kazay etkilemi olmakszn, kazann bir mcbir sebepten veya zarar
grenin veya bir nc kiinin ar kusurundan ileri geldiini ispat ederse sorumluluktan kurtulur. imdi bu sebepleri inceleyelim:
Mcbir sebep: Yldrm dmesi, deprem, dadan kaya yuvarlanmas gibi doal olaylar mcbir sebep saylrlar.Buna
karlk yolun karl veya buzlu olmas, youn sis, youn yamur, aracn nne anszn kan bir hayvan, tali yoldan ana yola aniden kan
traktr vb. sebepler mcbir sebep saylamaz.
-
7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx
29/29
Zarar grenin ar kusuru:Yayalarn, bisiklet ya da motosiklet srclerininilliyet ban kesen ar derecedeki
kusurlaryznden kaza meydana gelmise, doan zararlardan ara ileteni sorumlu deildir. rnein, gece karanlnda bir yayann,
trafiin youn olduu bir otoyolda kardan karya gemek istemesinde olduu gibi.Zarar grenin kusuru illiyet ban kesecek
derecede ar deilse,ileten sorumluluktan kurtulamaz. Ancak bu durumdahkim,tazminatta indirim yapma yetkisine sahiptir.
nc kiinin ar kusuru:Kazaya karan baka bir aracn ileteni, zellikle kazaya urayan kk ocuk zerinde
gzetim grevini yerine getirmeyen ana baba, bu anlamda nc kiidirler.Bu durumda yalnzca nc kii zarar tazminleykmldr.
Arataki bir bozukluun kazay etkilememi olmas:rnein fren patlamas, rot kmas, lastiklerin patlamas gibi
umulmayan hallerden dolay ara ileteni mutlak olarak sorumludur.
letenin veya eylemlerinden sorumlu bulunduu kiilerin kusursuz olmas
1. b) Hrsz ve gasbedenlerin sorumluluu
Bir motorlu aracalan veya gasbeden kimse ileten gibi sorumlu tutulur. Hrsz veya gasp da ileten gibi illiyet ban kesen
sebeplerden dolay sorumluluktan kurtulabilir.leten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduu kiilerden birinin, aracn
alnmasnda veya gasbedilmesinde kusurlu olmadn ispat ederse, sorumlu tutulamaz. Grld gi