BU SAYIDA:

Kinryagerlik Egitimi 2

Nasrl 0/mall? (2)

TURKCHEM 2008 3

Fuamrda Bultqallm!

ERASMUS 3

KimDer Fomm 3 Ac;IWI!

Kinryager ve Ar-Ge 4

KimDer CV Bankast 6

Miicadele Etmek 6

Gerek!

John Dalton: Modem 7

Atom Teorisi'ni11 200:Jtlt

Nanoteknoloji ve 10

Nanobilin/de Gelifme!

Nedm KimDer 11

S ertiftkasyon Egitimi?

Kinryagerler/e BC!Jramdan S onra 12 Sohbet

• K.imder Biilten 3 Ayda bir c;:tkar.

• Dergi Adresi: I<imyager-ler D ernegi: 857 sok. i zmiroglu i§ Merkezi No:6 Kat:4-412C Konak i zmir

Y aztlanruzt gondermek ic;:in kullanacagtz e-posta adresi :

bulten@kimyager.org

--

TURKCHEM'OS OZEL SAYISI Kimyagerler Dernegi olarak 31 Ekim 2 Kasam 2008 tarihleri arasmda yaptlan

TURKCHEM-2008 Kimya Saoayi Grup Fuan ve TURKCOAT-2008 orgaoizasyonuna katdan tiim iiye, meslekta~, katlbmca firma ve ziyaret~ilere b~anlar diliyor, ya~anmakta olan kriz ortammda yaratlca fakir ve birlikteliklerin olu~mas1, bu yolla sektoriin ge~imi ve iilke ekonomimize katkl saglamasma diliyoruz... Devaml Safya 3 'de

6. EGE ANAL1T1K KtMYA GUNLER1 Pamukkale Fen-Ed. kongrede Dernegimiz de bir

Fakultesi Kimya Bolumu ev stand a9arak analitik9i uye­sahipliginde duzenlenen ve leri ile bulu~tu. sponsorlarmdan biri de Kim­yagerler Dernegi olan 6. Ege Analitik Kimya GOnleri, De­nizlide 9-12 Ekim 2008 ta-

Kongre, bilimsel a91dan tatmin edici olmak yanmda katJhmc• kimya bilim insanlann• dunya harikas•

rihlerinde yap1ldJ. Ulusal ve Pamukkale'nin ozel dogasJ, uluslar aras1 400'den fazla tarihsel dokusu ve mucizevi katJhmcJ ile QOk renkli ge9en jeolojik panoramas1yla bulu~-

turarak buyuk memnuniyet uyandJrmJ~tJr. Buyuk 6zveri ile boyle bir organizasyona imza atan Saym Prof. Dr. Latif El9i ve Do<;. Dr. Mustafa Zafer Ozel'e Kimyagerler Dernegi olarak te~ekkur edi­yoruz.

Kimyagerler Dernegi

KiMDER-PATENT ODULU YARI~MASI Kimyagerler Demegi her yll 7 Nisan Kimya Bayramr dolayisi ile Kimya alamnda patent

sahibi kimyagerlere odtil verecektir. Ttim bilimsel potansiyelimize ragmen maalesef patent fakiri bir tilkeyiz. Prof.Dr. Namtk Kemal Aras hocamlZln da onerisiyle Kimyagerler Demegi Yonetim Kurulu, her ytl KiMDER-PA TENT Odiilti vermek ilzere bir yonerge ve yan~ma ~artnamesi hazirlamaktadir. Yakmda ~artnamesi demek web sitemizden ttim kimya camiasma ilan edilecek bu Odtil ivin patent sahibi olan aday onerilerinizi iletisim@kimyager.org adresine gonderebilirsiniz.

EKONOMiK KRiz VE KiMYAGER'LER Dlinyadaki ekonomik kriz yurtd1~1 boya ve kimyasal iireti-

tiim tilkelerdeki Uretim sektorlerini minde sayilar dti~mektedir. derinden etkilemektedir. Olkemiz- Sanayide vah~an Kimya-deki Kimya sektorii de harnmadde ger'lerin i~ ve ma~lanm korumast kaynakh finansal ihtiyaylan dola- zorl~maktadJr. Krizin iilkemize y1st ile bu depremi ya~amaktadtr. etkisi tam olarak belli olmadtgm-Dernek Uyemiz Sn . Cern dan, yeni mezun arkada~lanmiz Gtiver' den bir degerlendirme ve ivin en azmdan oni.imilzdeki 2 ytl onerilerini almak istedik : Cern GU(:ER siiresince devlet memurlugu (polis,

Son bir aydtr %25 talep Y. Kimyager asker, ogretmen) tercihi daha uy-daralmasi ve aym oranda i~s:i yika- Sat!~ Miidiirii gun goriilmektedir. i~siz olan, i~ini nlmasma neden olan bu kriz , teda- ~-------------' kaybeden veya maa~ alamayan r iks:isi oldugum otomotiv, beyaz e~ya ve en- meslekt~lanmtzm ise en biiyiik destegi i~ dtistriyel boyalar sektortinde ag1rhgm1 arttu- bulmada gosterdigi gayreti ile yine demegimiz maktadtr. olacakttr. Gilzel gtinlere en ktsa siirede ui~-

Buna baglt olarak hem yurtis:i hem de mak Umidi ile, iyi vah~malar dilerim.

Sayfa 2

KiMYAGERLiK EGiTiMi NASIL OLMALI? (2) (Ge9en Say1dan devam .. )

.. .. . Aynca, kimyager, iiretimde kullarnlan hammadde sorunlanm yozmek i9in ozel yontemler geli~tiren, yeni bir mad­de veya bilinen bir maddenin daha ekonomik yontemlerle iireti­lebilme ko~ullanm laboratuar yiida pilot tesis diizeyinde ara~tl­ran ve buldugu sonuylan uygulayan ki~idir.

*****

Kimyagerlik ve Kimya Muhendisligi hakkmda kanun 6269 Sayi/1 Kanun

Kabul Tarihi: 15. 02. 1954

Madde: 1 Turkiye'de Kimyager, Kimya ve Kimya Yuksek Milhendisi unvanlarmm kullamlmasJ ve bu unvanlann verdigi hak ve salahiyetler a§a{J1da yazJII hOkum/ere baglldlf.

a) "Kimyager" unvamm, TDrkiye veya yabanc1 memle­ketler Oniversitelerine bag/J olarak veya Oniversite ayarmda olup da mOstakilen Kimyagerlik diplomas/ veren mDesseselerden mezun olanlarla bu kimyagerlik diplomasma tekabDI eden Oni­versitelerde kimya tahsilini yaparak gereken diplomayJ alanlar kullanabilirler.

***** Kimyager tammt ve kimyagerlikle ilgili kanun ve yo­

netmelikler goz online ahndtgmda bir kimyagerin yah~abilecegi alanlar;

Kimya Sanayinin Girdi Sagladtgt Sektorler, -Gtda -Tanm -Tekstil ve Giyim -in~aat -Otomotiv -Metal ve Maden -Kagtt ve Baskt Orunleri

Kimya Sanayi Alt Sektorleri, -Temel Kimyasallar -Ozel Kimyasallar (Fine Chemicals) -ila9 Sanayi -Temizlik Malzemeleri ve Kozmetik Sanayi -Plastik, Sentetik Kauyuk ve Suni Elyaf -Seramik -Endlistriyel Gazlar -Glibre -Boya ve Matbaa Mlirekkepleri -Tanm ila9lan

olarak verilir. Bunlan yamnda kimyagerler; -Gilmriik Laboratuarlan -il Kontrol Laboratuarlan -Belediyelerin Park ve Bahyeler Miidlirlilkleri, Su i~Ieri M lidlirliigii,

-Tanm ve Koy i~leri Bakanhgt Laboratuarlan -Refik Saydam Htfztssthha Merkezleri -Oniversitelerin Kimya Boliimleri, Ttp ve diger Faklilte-ler, Ara~tmna Enstitiileri ve Maden Teknik Arama Ensti­tiilerinde yah~abilirler.

Kimyagerin bu 90k geni~ 9ah~ma alanlan goz 5nilne almdtgmda, standart bir egitim programmdan soz etmenin mlimkiln olmayaca­gt aytkya g5riilmektedir. Ancak bu 90k geni~ ve farkh yalt~ma alanlanna uyum saglanabilmesi iyin kimyage­rin 90k iyi kimya ve endustri feme/ bilime sahip olmast ve bunun iizerine bazt sanayi dallanna ili~kin teknolojileri bilmesi gerekmektedir. Kim­ya'ya ili~kin temel bilimin, Organik Kimya, Anorganik Kimya, Analitik Kimya, Fi­zikokimya, Biyokimya ve Enstriimantal Analiz ile ilgili oldugu Endiistri temel bilile­rinin ise Fiziksel ve Kimya­sal Temel i~lemlerle ilgili oldugu bilinir. Buna gore, ilk ily ytlda bu temel ders ve bunlara ili~kin laboratuarlar tamamlandtktan sonra, dor­dilncii ytlda, zorunlu veya seymeli olarak Gtda sanayi, Tekstil ve Giyin sanayi, Plastik ve Suni Elyaf Sanayi, Maden ve madeni e$ya sana­yi, ila9 sanayi, Temizlik

· Maddeleri ve Kozmetik sa­nayi, Seramik sanayi, Boya ve Matbaa Miirekkepleri sanayilerine ili~kin iiretirn ve ilretim teknolojilerinin mlim­kiinse tamamt, degilse Oni­versitenin bulundugu bolge iyin onemli olanlarm veril­mesi gerekir. Temel bu ozel teknoloji derslerinin miktan 4 y1lhk egitim strasmda all­nan toplam kredinin % 30 undan az olmamahdtr. Ayn­ca, bu giin iilkemiz sanayi kurulu~lanmn yogunda ana­liz ve kalite kontrolleri mo­dem aletlerle yaptldtg! goz online ahmrsa, Enstriimantal Analiz Laboratuvarlan, Tek­noloji Laboratuvarlan veya gerekli olan diger laboratuar­lar da, Elektro kimyasal ay­gttlar, polarografi, Yiiksek basmy stvt kromatografisi (HPLC), Atomik

Kimyagerlcr Dernegi

Prof.Dr.<;etin Giiler Kimyagerler Demcgi

Ba§karu

Absopsiyon Spektrometresi (AAS), Florometre, Nukleer Manyetik Rezonans (NMR), Infra-red spektrometresi, Ultra-viyole Spektrometresi ve X-t~mlan Difraktometresi gibi aletlerin endi.istriyel kullamm alanlan ve nastl kullamlacak­lan mutlaka ogretilmelidir.

Ulkemizdeki tiim Kimya Boliimlerinin Kim­yagerlik egitimi yapmalan $OTt degildir. Teknik bir egitim olan Kimyagerlik egitimi yapmak istemedik­/eri takdirde, teknoloji derslerine yer vermeyip bi/imse/ aglrllklt derslere yer verebilirler. Bu durum­da mezunlar Kimyager un­vam a/mama/an gerekir.

Yakla~tk son 20 ytl ingiltere, Kanada, A vustralya ve ABD'de bazt liniversiteler tarafmdan uygulanan uluslar arast veya ulusal co-op education iilkemizde Sanayi Uygulamall Kimyagerlik Egi­timi olarak ele altnabilir. Bu egitimin uygulanmasma ili~kin detaylt bilgi gelecek saytda veri I ecektir.

GenQ Mezunlara onemli hat1rlatma :

6269 Say111 Kimyagerlik meslek kanununu ve bu

kanunun yonetmeligini mut­laka okuyunuz.

Hak ve Yetkilerinizi bilerek endustriyle temasa geQiniz.

Derneginizin her t§"man yamn1zda oldugunu bilerek

meslege ad1m atm1z

Kimyagerler Dernegi

Fuarlann, Kongrelerin daimi konugu olmaya devam ! ! Kimyagerler Dernegi TURKCHEM 2008'e de davetli !

Fuarlar ve kongreler, hem kimya sekli:iriindeki geli~meleri yakalama a9tsmdan, hem de akade­mik faaliyeller, bilgi payla~tmt, yeni i li~kiler kurmak, yeni konu ve· Qali~­malar tasartamak a91smdan ki~i ve firmalar i9in vazge9ilmezdir.

Fuarlar, Kimya sekli:iriin­deki Iicari akti:irtere leknolojik yeni­likleri lakip elme, mii~leri-tedarikQi

ili~kilerini peki~lirme, yeni Iicari partnerler bulmak gibi bir 90k katkt sunmaktadtr.

Kimyagerler Dernegi (Kimder), son ytllarda s1k9a kaltldtgt fuar, kongre gibi organizasyonlarda, kimya sekti:irii ivin lamdtk bir sima olmu~lur.

Kalildtgtmtz veya davel edildigimiz bir !fOk Fuarda, kattllmct firmalann, fuan ziyarel eden uyeleri­mizin, kimya i~verenlerinin , kimya ile ilgili tum ki~ilerin yogun ilgisi ile kar~l ­la~llmakladtr. Sekli:irde kimyagerlerin varftgmt gi:islermek ve lanmabilirlik adma buyiik yol alinmasma yardtmc1 clan bu liir organizasyonlarda 90k yogun iiye kabuiO de ya~anmakladtr.

Ornek : Turchem07 Fuannda bu ilgi Osl diizeye Qtkmt~ , loplam 200 iiyelik lalebi alinmt~!lr . Yant s1ra bir !fOk i~ veren ve kobi demegimizden leknik dant~manlik lalebinde bulun­mu~lur. Bu talepler iiyelerimizin uzmanhklarma gore tasnif editerek yi:intendirmeler yaptlmt~l lr.

Sertifikasyon egilimleri­mize yi:inelik bir !fOk talebin de dil­lendiritdigi fuar ve kongrelerde iiyelerimiz ve genQierimizle lemas kurmak, onlan dintemek ayn bir zevk haline gelmi~ti r.

Sayfa 3

PANEL Tarih: 1 KASIM 2008 C.tesi Saat: 16:00-18:00 Yer: TURKCHEM'08 FUARI

KONFERANS SALONU

Konu: Kimyagerter Dernegi ve Kimyagerlik Hakkmda

Soyle$i

TOM UYELERiMiZLE TURKCHEM

2008'de

BULU$MAYI UMUYORUZ!

Agustos 2008 ay1 itibariyle yayma girmi~ olan KIMDER­FORUM, demek ileti~im listcsinin (kimder@vahoogroups.com) bir ~ok i~levini devralmJ~(Jr. TOm ilye ve meslekta~lanm•z. basil birka~ i~lemle iiye olabilecekleri, konulara gore dOzenli olarak sm•flandml­m•~. kimya bilim ve endUstrisine dair farkh tartl~ma forumlan bulacak­lan bir platformun sahibi olmu~lard1r. Kimder-Forum i~erigindeki alt forum alanlarm1 burada yazmak 90k uzun silrecegi i~in tilm meslekta~­lanm•zm dcrnek Forum alammJZJ ziyarcl etmelerini tavsiye etmek en dogrusu olacakllr. (bkz :www.kimyager.org)

Daha l\nce KIMDER ileti~ im listesinde yeni mezun yada i~inden aynl­mt~ olan mcslckta~lanm•z i~in sUrckli i~ ilanlan yaymlanmaktayd• ancak bundan boy le Forum'un takip edilmesi gerekmektcdir.

Ancak burada i~ arayan gen9 mezunlanmJZJ dii~Uncrck KIMDER-Forum' daki "i~ ilanlan" alamndan bahsetmek isterim. Der­negimize giinderilen i~ ilanlan art1k forumda ilan edilmekte, kimyager aray1~mda olan i~veren ve meslek mensuplanmtz isterlerse ~ok kolay bir ~ekilde kendi ilanlanm foruma kendileri b1rakabilmektedirler.

Kimdcr il eti ~ im Listcsi 2002 yll mdan bu gUne dek bUyOk bir hizmet vermi~. bilyUk bir bilgi pay l~m11 ger~ek le~t irilmi~t ir. Bu gUn siiylcnmcsi ~ok zor olsa da i lcti~im listcsinin iimrU maalcscf dol­mu~ ve ozellikle TUrk9e karakter sorunlan dolay•s• ile listcnin 2009 y•h itibariyle kapalllmasJ, i leti~imin tamamen forum Uzerinden yUrU­tiilmesi zorun lu bir hal a lm1~t1 r. Liste Uyclcrimiz ve meslekt~lann11zm bu konudaki yakla~JmlarmJ da dikkatc alacak olan dcrncgimiz ilcti~imi tek kanaldan yiirUtmck niyetindedir.

forum.kimyager.org

Erasmus nedir?

Erasmus, Avrupa Bir­liginin yiiksek ogretim kurumlan arasmda egitim ve staj i~birligi ile egitim biitilnle~mesini hedefle­yen en onemli programla­nndan biridir. A vrupa'da, 1987 ythnda A vrupa Bir­ligine iiye iilkelerin tini­versiteleri arasmda ogren­ci degi~im programt ola­rak ba~layan ve Socrtaes I adtm alan, bu donemde Avrupa Birligine aday iilkelerin Oniversitelerinin de katthmmm desteklen­mesi ile 2002 ythnda TUrk Oniversiteleri de programa dahil olmu~tur. Program to 2007-2013 ylllan arasmt kapsayan Socrates II donemine "Hayat boyu Ogrenme

--ERASMUS,_ Programt" (Life Long Learning, llp) adt verile­rek sadece egitim degil staj imkam da programm kapsamma ahnmt~ttr.

Erasmus Ogrenci Og­renim Hareketliligi ile Ttirkiye'de orglin egitim veren Erasmus Dniversite Beyannamesi sahibi bir yiiksek ogretim kurumun­da kaytth ogrencilerin, bir akademik ytl ir;inde bir veya iki donemligine (yani 3-12 ay olmak iize­re) diger bir A vrupa Ulke­st Erasmus Dniversite Beyannamesi sahibi yOk­sek ogretim kurumunda degi~im ogrencisi olma ve program dahilinde yurtdt­smda kaldtklan sOre is;in karsthkstz mali destek alma olasthklan bulun­maktadtr.

Programdan nasll yaralanabilirim?

Bu programdan yara­lanmak tt;m oncelikle, bolilmlin, ogretim iiyele­nnm herhangi birinin yapmt~ oldugu "ikili an­la~ma"ya (bilater al agreement) sahip olmast gerekmektedir. ikili an­la~ma, tek bir sayfadan olu~an ve hem boiOmdeki hem de kar$I taraftaki liniversitenin boltimlinde­ki anla~mayt yapan hoca­nm, bOii.im koordinatOri.i­ni.in ve iiniversite koordi­natori.ini.in isimlerinin oldugu ve sadece Univer­site koordinat6riiniin im­zasmt ir;eren bir belgedir. Bu belgede, degi~im or­ganizasyonuna kattlacak ogrenci kontenjanlan ve

Do~. Dr. Nevin A YTEMiZ SDO Fen-Ed. Fak. Kimya Botiimii

kalacaklan si.ireler belir­tilmektedir.

Boyle bir anla~maya

sahip bir boliimiin orgiin egitim goren tiim ogrenci­leri (I. Stmf baric;), bu programdan kendi iiniver­sitelerinin belirledigi kri­terleri ger;mek ~artt ile yaralanabilirler. Ortak kriterler ise, not ortalama­SI ve dil smavtdtr.

Konu hakkmda aynn­tth bilgiyi a~agtdaki web sitesinden bulabilirsiniz.

http://www.ua.gov.tr

Kimyagerler Dernegi Sayfa 4

KiMYAGER ve AR-GE "Bin bir stkmtt ir;indeki top/umu­

muz bir giin diize r;zkacaksa, bunun hangi iktisadi rejim altmda gerr;ekle.Jebilecegi­ne inamrsak inanahm, bu dilze r;tkt.J, ARGE ve tasanm geli:jtirme kapasitemizi

· yiikseltmeden. teknolojik inovasyon yete­negimiz/e birlikte smai iiretimimizi artttr­madan ve bun/an yaparken toplum yara­nm gozetmeden o/maz. Bu i:jler de mii­hendissiz olmaz"

Yukandaki sozler Cumhuriyet gazetesi Bilim Teknik ekinden Saym

I Aykut Goker'in ko~esinden ahnmt~ttr, bu yazt iizerine Saym Goker'e ~u soru ve

1 ele~tiriyi yonelttim:

"Bu sa/Irian okudugumda, siZtn gibi ARGE ve inovasyon konusunda bir uzmamn da temel bilimcileri unuttugunu gormek benim bu iilkede temel bilimci o/manm yok saytlmak ile e.J anlama gel­digi dii#incemi peki.Jtirdi. Ara.Jflrma,

' geli.Jtirme, yenile.Jiirme gibi konularda birincil e/emanlar teme/ bilimciler degi/ midir? Son I 5-20 ytlda fen fakiiltesi me­zun!art, ozellikle kimyagerler, an/am

Verilen yamt temel bilimci ile uygulamah bilimcinin konumlanm crok giizel anlahyor. Yine aym yazann ko~e­sinde yaytmlanmt~ miihendisler ve mi.i­hendislik ile ilgili yaztlardan birkacr ahntt yapmak istiyorum.

" Miihendislik sanayi toplumunun anahtar mes/egidir. Sanayinin belirgin ozelligi 'standartlar. ve 'patentler 'dir. Standartlar, 'kalite ve verimlilik '; pa­tent fer, 'yarattctflk' demektir. Dolaytsty­la bu kavramlar sanayi toplumunda ya­~·amm bir parr;ast oldugunda, bun/arm yetkilisi miihendis "tir.

"ABD Miihendisler Birligi 'nin tammma gore Miihendislik, insanlan orgiitleme, yonetme, dogadaki ma/zeme ve giicii kontrol etme sanattdtr "

29 May1s - 01 Haziran 2000'de istanbul'da yaptlan ABD- Ti.irkiye Mi.i­hendislik Sempozyumu'nda mi.ihendis ve mi.ihendislik profili ortaya konmu~tur. Sempozyum bildirilerinde ortaya ~tkan profilin ana crizgilerini Saym G<>ker ~oyle ozetlemi~:

i veri/emez bir dt.Jianma i/e kar.Jt kar.Jtya-! dl!' ... " ''• Hayat boyu ogrenme potansi-,, ye/ ve dinamizmi; rekabet ir;inde i.Jbirligi

Saym Goker ko~esinde yamt ola- yaparak ogrenme esnekligi; 'ogrenen

I rak ~unlan yazd1: organizasyonlar' kurma becerisi;

• 'Bilgi yonetimi' becerisi; ozel­, ''Boyle anla.Jtldtgzm ir;in iiziildiim. likle de i.Jietmede izlenecek 'teknoloji, ~ Ben burada, temel ve uygulamalt ara.Jitr- ARGE ve inovasyon politikaszm tasarla­! mal01·dan, teknolojik geli.Jtirme/erden ma ve yonetme' becerisi; 'zaman ve kali-

1

ger;ip, sonur;ta, ornegin, daha geli.Jkin te yonetimi'nde yetkinlik; iiriin tasarrmlarmm ortaya konmast, fire- • C:ok disiplinlilik ya da farklt

l time ger;ilip kullamma sunulmasty!a nok- disiplinler ar;ISlndan da dilnyaya bakabil­: ta/anan bir siirer;ten soz ediyorum. Boyle me, olgttlan r;oziimleyebi/me yetenegi; i bir siirer;te 'miihendis 'gerek .yarfftr; ama farklt disip/in/erden ya da farklt kiiltiir­' as/a yeter .Jart degi/. £/bette feme/ bi/im- /erden olanlarla ileti.Jim kurabilme, i~·bir-ciler, yapttk!an ara§ftrmalarla bi/imdeki /igi ve taktm r;alt.JmasJ yapabilme beceri­ufuk!artm/Zl geni.Jieten bilim insanlan si:

: olmadan da olmaz. Teknolojideki smtrla­! nmtzm geni.}'iemesi. teknolojik imkdnlan­

• Miihendislik kararlanmn top­lumsal, ekonomik, r;evresel etkilerini kav­rayabilme, r;oziimleyebilme yetenegi; diger bir ifadeyle, sistemik bak1~· a~·Lsl, sistemik yakla§tm;

' mtzm artmast doga bilimlerindeki geli}-melere bagltdtr. Kaldt ki, evreni bir bii­tiin o/arak kavrayabilmemizin yolunu

, ar;an ve bilinmezligin smtr!anm siirekli . oteleyen bilim insanlannm olmadtgl bir toplumda, her .yeyden once ne ozgiirce dii.yiinen in.san ne de yenilikr;i, yarattct dii.rilnce olur. Boylesi bir karanltkta ye­ti.Jmi§ miihendisten de topluma haytr gelmez. "

• Ve elbette, kendi meslek/ alanm­da bilgi ve deneyim iistiinliigii ve inovasyon becerisi. "

Yukandaki ahnttlar degi~ik kay­naklardan ~ogaltJlabilir. Bunlan burada neden uzun uzun yazdtm?

Milhendislerin kendilerine ytllar­dtr nas1l bir gorev (misyon) ve uzak go-

ri.i~li.iliik (vizyon) belirle­diklerinin gori.il­mesi acrtsmdan bu ahnttlan yap­ttm. Yaratu.·tltk, yeni!e~me, do­

~I ~ r .... • Devrfm PEKDEMIR,

Kim yager gadaki ma/zeme L----------l ve giicii kontrol etme gibi temel bilimlerin icrinde zaten var olan kavramlar milhendislige ve mil­hendislere naklediliyor.

Alan payla~tmmda en crok kar~t kar~1ya geldigimiz ku~kusuz kimya mil­hendisleridir. En basit kimya mi.ihendisli­gi ve kimya tamm1 ~<>yledir:

Bir iiri.in ilretmek veya bir proble­mi ~ozmek icrin kimyasal reaksiyonlann yi.iri.iti.ilecegi tesisler ve makineler tasarla­mak, in~a etmek ve ~ah~ttrmak ile ilgili mi.ihendislik dahdtr.

Kimya, maddelerin temel yaptlan­m, birle~imlerini, doni.i~ilmlerini, croztim­leme, birle~im ve i.iretim yontemlerini inceleyen bilim olarak tammlamr.

Bu basit tammlara bakarak bile malzeme veya i.iri.iniln ke~fi, ara~tmlmast, geli~tirilmesi, iyile~tirilmesi veya Ulke­mizde ilretilmeyen bir Urilniln, i.irilnden geriye giderek, nastl iiretildiginin (ya da sentezlendiginin) crozilmlenerek (analiz edilerek) ortaya crtkanlmast bir laboratuar i~idir yani kimyagerin i~idir.

Malzeme veya i.iri.iniln laboratuar si.irecinden sonra pilot Uretim crah~malan milhendisle birlikte yOrUtiilerek fabrika a~amasmda tUm faaliyet mi.ihendise btra­kthr. Ancak fabrikadaki Uretim a~amasJ­mn degi~ik noktalannda yaptlacak yan­Uriln ve i.iri.in kontroli.i ve olast kar~tla~tla­cak Ori.in sorunlannm crozOmU yine labo­ratuar yani kimyager i~idir.

Amerikan <;ah~ma Bakanhgt kim­yagerler ile malzeme bilimcilerini birlikte degerlendirmekte ve kimyageri maddenin yaptsmt, bile~imini ve <>zelliklerini ara~tt­rarak bunlarm birbiri ile reaksiyonlan sonucu yeni Uri.in veya sUrey bulur ya da var olanlan geli~tirir diye tammlamakta­dtr. Yine aym raporda malzeme bilimin­de kimyanm crok bUyiik bir role sahip oldugu vurgulanarak bu alanda kimya­gerlerin gittikcre artan bir role sahip oldu­gu soylenmektedir.

Kimyaya salt bilim gozi.iyle baktp Oretimin, uygulamanm dt~mda tutmak s1g bir bakt~t1r. Olkemizde ytllard1r si.irege­Jen ve genellikle mUhendis-pol,iLikactlann

Kimyagerler Dernegi

~ekillendirpigi bilim politikala­n nedeniy~e uygulamah bilim­Jer temel bilimlerin online gey­mi~tir. Ancak uygulamah bi­limlerle teknoloji, sadece takip edilebilir teknoloji iiretilemez ama bilgi iiretmek, bilgiyi a~­mak i9in temel bilimlere gerek­sinmemiz vard1r. Bilgi olma­dan teknoloji olmaz.

Salt bilim i9in yaptlan ara~tmnalardan bile giinilmiiz­de yaygm olarak kullamlan pek 90k teknolojik iirUn iiretilmi~­tir. Ornegin cam, optik ve ku­antum mekanigi iizerine yapl­lan bilimsel ara~tmnalar sonu­cu ortaya 91kan fiber optikler bugiln haberle~me endilstrisin­de bir devrim geryekle~tinni~­tir. Lazer tekniginin anlat!ld!gl ilk makale 1960 ythnda "Physical Rewiew Letters" dergisi tarafmdan geri yevril­mi~tir. Fizik9i Kamerling Onnes'in bulu~u olan sUper iletkenlerin anla~Iimasl wm yanm yilzytl, uygulama i9in 9eyrek yiizyll ge9tigi bilinir. Yine niikleer manyetik rezo­nans, yan-iletkenler, nanoteknoloji, tlp-siklotronlan ve saghk konusunda hilyiik onem ta~tyan tUm teknolojik bulu~Jarm temel fizik ara~ttr­

malanndan kaynaklandtgl bi­linmektedir.

Ara~ttrmalar kimi za­man ar~tmctlann bekledikle­rinden farkh da sonuylanabilir. 6megin tetrafluoroetilen tilpi.i buzdolaplannda sogutucu bir madde olarak haztrlanmt~tl

ama tUple teflon denilen yeni bir madde yaptldt. Elektrik alammn hilcre bolilnmesi ilze­rindeki etkisi incelenirken onemli bir kanser ilacl bulun­mu~tur. Adrenal hormonu iize­rinde yaptlan yah~malar iltihap onleyici bir maddenin elde edilmesine yol ayml~tir. Hava kirleticiler iizerine yaptlan bir 9ah~ma katalitik konverterlerin bulunmasmt saglamJ~tlr. Yine bir laboratuar yah~mas1 olan SJVt kristaller bilgisayar ekram ve televizyonlarda devrim yap­mt~ttr. Bir Jaboratuar denemesi olan lazerin bulunmasi giinii­mi.izde goz ameliyatlanndan marketlerdeki uygulamalanna

kadar geni~ bir alanda etkili olmu~tur. Goriildilgii gibi te­mel bilimsel ara~t1rmalann

teknolojiye ve topluma katkisl biiyi.iktilr.

Doga bo~luk kaldirml­yor. Kimyagerlerin, bo~alttlgl alanlar htzla kimya mi.ihendis­leri tarafmdan dolduruluyor. Ozellikle kamuda, senelerdir laboratuarlarda milhendisler istihdam edilmi~ ve artarak edilmeye devam ediyor. Gide­rek laboratuarlardaki kimyager say1S1 azahyor.

6ncelikle kimyagerlerin kendilerinin farkma varmast gerekiyor. Kimyager asia sade­ce bir analizci degildir, iyi bir analizcidir ama yam stra iyi de bir sentezcidir. Sentez ve ana­liz birbirinin ikiz karde~idir. Bu nedenle kimyagerlerin ken­dilerini, sadece analizci olarak gonnekten kurtannalan gereki­yor. Ozellikle yeni 91kan arge kanunu i~letmeleri arge yapma­ya ve arge personeli bulundur­maya te~vik edici ve 90k bilyilk vergi indirimleri getiriyor. Bu nedenle oniimiizdeki ytllarda arge personeli istihdam1 arta­cakttr, kimyagerlerin kendini buna gore haztrlamasi gerek­mektedir. Okulda, egitimleri s1rasmda ellerinden geldigince bu alanda kendilerini yeti~tir­

melidirler; se9meli derslerin, bitinne Odevlerinin ve stajlann argeye doniik olmas1 ve miim­kilnse yiiksek lisans yaptlmas1 kendilerine avantaj saglayacak­ttr. Her ~eyden once ozgi.iven, miihendisler kendilerini toplu­mun onderleri olarak gorecek kadar kendilerine gilveniyorlar aym gilveni ve hedefleri bizim­de benimsememiz gerekiyor.

Yukanda deginilen, kimya miihendislerinin bizim faaliyet alanlanmJzda kendile­rine bi9tikleri gorevlere bizim de derhal sahip ytkmamiz gere­kiyor. Bunu yapmamn en basit yontemi i~ arayan meslekta~la­

nmJza dil~iiyor, kimya miihen­disi i~ ilanlanm 90k iyi takip ve analiz edip b~vurmakt1r.

~Unkil i~veren eleman ararken 9ogu zaman ezber bozmadan, ah~km oldugu davrant~lan tekrar etlnektedir. Pek 90k kez

hepimiz bunun omeklerini gordilk, dile getirdik; analiz, arge, kalite kontrol laboratuar­lan, iiriin geli~tirme bOiiimleri­ne miihendis aramyor ozellikle bu tilr ilanlarJ kimyagerlerin mutlaka degerlendinnesi gere­kiyor.

Eger bir yerde laboratu­ar varsa orada bizim olmamtz gerekiyor, eger bir yerde ara~­ttnnadan, iiriin geli~tinneden

soz ediliyorsa orada bizim ol­mamtz gerekiyor. Bu bilin9le kendimize hedefler belirlemeli ve bu hedefe g iden yolda iler­Jemeliyiz.

Her meslegin kendine ozel faaliyet alanlan var bun­dan dolay1 hi9bir meslek dige­rinin dil~mam hatta rakibi ola­maz; gilnilmiizde zorunluluk haline gelen 90k disiplinli ya­h~ma ya~ammda, sadece bir­birlerinin tamamlaytctsJ olabi­lir, olmak zorundadtr. Geli~me,

ilerleme tak1m oyunuyla ger­yekle~tirilebilir. Bir iilkenin ilerlemesi, sosyal, siyasal, eko­nomik ve askeri alanlarda gil9-li.i olabilmesi i9in bilgi ilretme­si ve bilgiyi uygulamaya geyir­mesi, teknolojiye donil~tilrmesi gereklidir. Bilg i ilretimi i9in temel bilimlere, teknoloji i9in uygulamah bilimlere gereksi­nim vardtr, birinden vazger;­mek milmkiin deg ildir.

Yararlamlan Kaynaklar:

''Uiuslarm Geleceginde Bilim ve Teknolojinin Rolli" Prof. Dr. Jarome Karle ( 1985 Y1h Nobel Kimya Odiilti ), Ktsaltarak <;:eviren: Prof. Dr. Bahattin Baysal Tiirkiye Bilimler Akademisi, Cumhuriyet Gazetesi Bi­lim Teknik Eki, 04.12.2004

"Egcr bilim iyin bilim yaptl­mazsa refah it;:in bilim yetmez" R. Omiir Akytiz, Cumhuriyet Gazetesi Bilim Teknik Eki, 11.12.2004

" Konu yine Miihendisler ve Miihendislik" Aykut Goker - POLi­TiK BILIM Cumhuriyet Gazetesi Bilim Teknik Eki, 18.04.2008

"Konu yine Miihendisler ve Miihendislik(2) Aykut Gokcr - POLi ­TIK BiLiM Cumhuriyet Gazetesi Bilim Teknik Eki, 25.04.2008

"Miihendisler vc Miihcndislik Ozerine Mektuplar" Aykut Goker -POLITIK BiLiM Cumhuriyet Gazetesi Bilim Teknik Eki, 09.05.2008

Occupational Outlook Handbook, 2008- 09 Editionhttp:// s tats.bls.govfOCOfOCOS049.HTM

Say fa 5

KiMDER

Kimyagerler Demegi: 857 sok. No:6 Kat:4 412C

izmiroglu i§ Merkezi Konak­izmir

Tel- Fax: (0232) 483 56 21 iletisim@kimyager.org

kimder@yahoogroups.com

www.ktmyagar.org

"Ara~t1rma, geli~tirme,

yenile~tirme gibi konularda birincil e/emanlar temel

bilimciler degil midir?

Son 15-20 ytlda fen fakiiltesi mezunlan, ozellikle kimyagerler, anlam verilemez bir dr§Lanma ile kar§l

kar~tyadrr ..• "

•• . onumuzdeki yrllar­da arge personeli is-tihdaml artacaktrr,

Kimyagerlerin kendi­ni buna gore haZtrla­masl gerekmektedir ...

Kimyagcrle r D e rn egi

•'ICGI • l)q.()

~-; '-1 .1 -c,:~ -;;;;- ~

Gen~ kimyager ler in dikkatine ! cv ozet inizi derne­

gimize gondererek web site­mizde ve Forum'da yaymlatma imkamna sahipsiniz ! !.

Bu gUne dek bir~ok firma sitemizdeki ozet-CY' Ier iizerinden hareket ederek der· negimizle temas kurmu~ ve i~ gorU~me l erine bir~ok gen~ k imyager ~ag tr il m t~ tt r.

KiMDER cv-bankast ve insan kaynaklan birimi, sektorUn analiz sentez beceris i olan, kalite sistemlerine uyumla ~all~an "kimya-bilir" elcman ihtiyac tn t ka~t layan bir rol oynamaktadt r.

Sistem nasll i~liyor ? Dernegimizc c-posta

(cv@kimyager.org) yolu ile ozge~mi~ (CV) gondcren gen~ meslckta~larumz. CV ' Icrine bir (izct yada on yazt ekleyerek sistcmde bi r numara almakta­dtrlar. Gonderilmi~ olan on yazt numara ve ki~in in adtyla birlikte dcrnck web sayfmmzda yaymlanarak sekttirUn incelc­mcsinc sunulmaktndu·. Sanayi­den KIMDER'e ula~aruk Kim­yager istihdamt yapacagmt bild ircn flrmalar vcya insan kaynaklan birimleri, dcrnek yonetim kurulundan hir mcs­lekta~nmz ile muhatap olmak­ta, bcklcnti leri, ihtiyacylan vc ~artlanm itade edcrek kimya­ger ta lcp etmektcd irl cr. Kimdcr IK Birim sorumlusu, IK ckibimizin de dcstcgiyle mevcut CV bilgi leri t~ tgmda ti rmalam kimyagcr Oncrisindc bulunulmnktadtr. Firma ilc yaptlnn g6rU~meni n sonu~lnt't· m da takip eden derncgimiz, tirmalnnn secri len-sccri ltneycn ay ll'lmt yapmukstztn tUm gcncr· lcre bilgilcnd irmc ynpmnst konusundn duyarlt davrunmn· s tnt saglnmnkta vcyn ~art ko~­maktadt r. Son bir bu~uk ytlda, bu yOntcmle 140'tan fi1zln gcn~ mcslcktn~tmtz i~ sahi bi olmu~tur. i~verenler vc konuya ilgi duynnlar. ~u ann kndnr bizc ula~mt~ olnn 250'nin Uzcrinde Ozgq: mi ~ Ozc t i n e www.kimyager.org ndrcsinden ko lay ltkla ul a~nbilmcktcdi t·. MS Tuner

S ay fa 6

MUCADELE ETMEK GEREK !

Degerli Meslekta~lanm, 1991 yt lmda Ankara Oniversitesi Fen Fakiiltesi Kimya boiUmiinden mezun oldum. Aym ytl

eski adt SSK; ~ imdiki Saghk Bakanhgt Ankara Ytldll'lm Beyaztt Egt. ve Ar~t. Hastanesi Biyokimya Labaratuvarmda 8.derecenin I. kademesinde " laborant" olarak goreve ba~ladtm. Hastanemizde ctah~an bUtUn Biyolog, Kimyager ve Kimya MUhendislerinin kadrosu laborant idi fakat bUtUn ozliik haklanmtzt 4 ytlhk fakUite mezunu diizeyinde ahyorduk. Fakat Mart 2008'de, 657 saytlt Devlet Memurlan Kanu­nunda belirtilen" Kimyager saghk personeli degildir. teknik personeldir" i~erikl i yaztya istinaden hasta­nede ~ah$an bUtlin Kimyager ve Kimya mUhendislerin in ma~lan "lise mezunu seviyesine" indirildi. Ek gostergcmiz, ek odemelerimiz her $ey bir anda lise seviyesine dU$tU ve maa$tmtzt boyle aldtk. Bu duntm elbette emekliligimizde de inamlmaz kaytplara yol a~acaktt . Hepsinden onemlisi manevi olarak olduk~a

htrpalamyorduk ~iinkU uygulama ~ok hakstz bir durumdu. Hi~ vakit kaybetmeden Kimyagerler Dernegi'ne mail yazdtm. ( Dernek ile o giine kadar

hi~bir ileti$imim olmamt~tt ! ) Dernegimizden 2 saat i~ersinde bana bir cevap geldi ve beni Memduh Sami Taner Hocama y<lnelttiler. Hocam sag olsun ilk ba~ta bana bir giizel kt zdt, ~ok hakhydt, "i$e girer­ken neden laborant kadrosunu kabul ettin veya ytllar i~inde neden kimyager kadrosu talep etmedin" dedi. Ama i~ yerimde bizlere <lrnek olacak hi~ kimse yoktu. Herkes laboranttt, hala oyleyiz.. l Dernek olarak bana yardtmct ohnaya c;:ah$acaklarmt belirttiler, sag olsunlar. ger~ekten de dernek olarak desteklerini ~ok aldtm .

Magdur olarak bizler ne yapabiliriz diye dil$iindUk. Herkes elinden geleni yaptt. Sagltk Bakanltgt'na gittik. Orada inamlmaz tuhaf cevaplar aldt k. Bu durum biitlin TUrkiye'ye yayt lacak. hakstz­smtz dediler. Bakanhgtm bana hi~ destek vermedi. Kurum avukatlan ile gorU~tUk, hi~ biri olum lu yamt vermediler. c;ok ~ok kotil bir durumdu ! ...

Fakat moralimizi bozmamaya ~ah$1t k Once Devlet Personel Dairesi'ne gittik. Orada uz­manlnrla gorU$tllk. Bize hak verdilcr "ama konu Maliye Bakanltgt'n t ilgilendiriyor, dant$tlgnmz yaztlar bize oradan gelir" dedi ler. 1-lemen Maliye Bakanltgt'na gittik. Orada da konumuzla ilgil i uz­man ve mlifetti~ lerle g6rll$lllk. Onlar da hak verdi­ler, "Kimya hayatttr ve sagltkla ilgilidir" dediler. c;nlt$1tgnn birim olan biyokimya laboratuvarmm eski adt " hayati kimya laboratuvan" imi$. Elbette ki "KI MYA, HAYATIIR."

Ama Maliye Bakanltgt'nm da elin­den gelen bir $CY yoktu. YOK'ten yazt ~t kartmamz lazun dediler. Ya$anan blltUn geli~me leri Memduh Hocamn da iletiyordum.

Bu arada ben dava a~maya karar ver­dim. Bir ~ok avukat ln g6rU$1Um. En sonunda olduk­cra kuvvetli , r;ok saygt duydugum bir avukat ile c;:a­h$maya ba~ladtm . Davamtzt a~ttk . Avukatm1m

-

Kimyager Giil~en AKKA Y A Ankara Ytldm m Beyaztt Egt. Ve Ara~t.

Hast.Biyokimya Laboratuvan.

~ ~ ~ {} {} {} ~ ~ {} ~ ~ yonlendirmesi ile $!1hsi olarak Y6K'e bir di lek~e ver-dim. Okudugum okulu, aldtgtm dersleri, ba~tma gelen

~ OYE SAYIMIZ: 1669'dur I {t ~u anki durumumu anlatan ve "Kimyagerlerin saghk ~ 2000 Qyeli bir dernek olmamiZ ~ lisansiyeri" saytlmasmt isteyen bir dilekcre idi. Ama bu A i<;in 331 Qyeye A nradn Dernegimin destegini de nldtm. Dernek Ba$kam-'W 'ht' d kt 'W mtz Saym Prof Dr. c;etin GUier Hocam, istegimiz Uzeri-\i- 1 1yac; uyma aylz.. * ne dernek adma Y6K'e bir dilek~e gonderdi.

Lutfen d e rneginize Davam devam ederken, adresime Y6K'ten karar * uye olmaktan gerl durmaymtz I {} yaztst geldi ve biz laborant kadrosunda ~ah$an biitlln ~ 2008 y1l1 sonu it ibariyle uye ~ ~imyagcrle~ saghk personeli lisan~iyer i saytldtk. Bu ~ saylsmdaki hedefim iz 2o OO'dir. ~ :~~~tlmaz btr olaydt. Avukattm ve btzler bunu ba$armt$-

{} ~~Ci ::_-7-~ {} YOK karan hem en ertesi gUn Saghk Bakanhgt'· • mn h>tomot ,.ymmdo yoyonlond>. M"' dmumum"'

~ g ~ ~ Temmuz 2008'de dllzeltildi fakat ben davamt dU~llrme-~ (l'i - ~ ~ dim. Snghk Bakanhgt'na bu konuda bir daha asia gilve-A ~ r ~ A nemem. Elimde mahkeme karanmn da olmasmt istiyo-'W ' ~;tlllll " .. ~ 'W rum. Hulen daha davam devam etmekte. Saghk Bakanlt-\i- ~- -~~ __ ~ {} gt'ndnn cevap bekliyoruz ..

*~***~ ** *** --

Kimyagerler Dernegi Sayfa 7

John Dalton: Modern Atom Teorisinin

200.yiii John Dalton 'un

1808'de yaymladtgt " New System of . Chemical Phlosophy = Kimyasal felsefenin yen sistemi" kitabt, modern atom teorisinin anlattldt­gt bir b~langt~ saythr. Bu kitap, 2400 ytl once Anadolu'nun bilim mer­kezi Milet'te dogan ve Gliney Trakya'da Abdera ~ehrinde ~alt~­malartnt slirdi.iren Leucippus ve ogrencisi Demokrites tarafmdan ortaya attlan "Atomos" maddenin bollinemeyen en kiirylik parryast fikri­nin deneye dayalt bilim­sel sonurylanm veren en onemli eserdir.

NEW SYSTE~f

CHEMICAL PHILOSOPHY.

PART l.

JOHN DALTON.

~: _.., .. ~ .... .._ a. J.1C'.uatT.LU, na.JtD., &.O)I'DOIL .....

John Dalton'un 1808 de Modern Atom teorisini ortaya atttg1 kita­

bmKapagt

Leucippus ve Demokritus'un MO 440'ta felsefi olarak ortaya atttklan atomos fikri, Dalton'a kadar ryok az degi~iklige ugramt~ttr. Yaztsmda Demokrites, atom i~in "maddenin temel ta~t" demekte ve maddenin cinsi ve ozelliklerine gore degi~ik

Abdera, Teos ve Milet

atom olacagmt ileri siirmek­tedir. Daha da ileri giderek can!tlarm ki.irylik yuvarlak atomlardan, ruhun ise hava ve tst atomlarmdan oldugu­nu ileri si.irmektedir. Bi.iti.in bu ryah~malar felsefi olup bir deneye dayanmamakta­dtr. Fakat maddenin yaptst hakkmda ytllarca kalan ve "atom" kelimesini bugiinle­re ta~tyan onemli bir ryah~­madtr

1582'de italyan bilgini Giordeno Bruno " dogada bulunan her ~eyin

boli.ini.imi.i, boliinemeyen bir parrya ile son bulur" demekte, Pierre Gassendi (1592-1655) ise Bruno'yu desteklemekte ve atom fikrini "atomlar yeniden ya­rattlamazlar ve yok edilemezler, katt ve agtrltgt olan belli bi.i­yi.ikli.ikte ryok kiirylik parrya­ctklardtr " diye tarif etmekte­dir. Sonraki ytllarda Robert Boyle (1627-1691) corpuscular (parryactk), Abdera'da MO 440 ytllannda

bastlan bir ra

Isaac Newton(l642-1727) Primitive particles( ilk parrya­ctklar) deyimini kullanan bilim adamlartdtr.

Modern kim­yanm dogu~u genel­likle Lavosier' in 1789'da yazdtgt " Traite Elementarie de Chemie" kitabty­la amhr. Lavosier (1743-1794), ryah~­

malanm deneylerle yilri1ten ve teraziyi kullanan ilk kimya­ctlardandtr.

Lavosier, Prestly'nin ke~fetti­gi oksijenin yanma

Nam1k Kemal Aras TUBA ~eref Uyesi

Milet'teki 20 000 ki~ilik Tiyatro

i~in ~art oldugunu gostermi~tir. Benzer ~ekilde Dalton, atom teorisi ryah~malanna ba~ladtgmda, kimyanm felsefi yonle degil de deneysel yonle ryah~tlmast gerektigini anlamt~ ve kantitati

John Dalton (1766-1844)

ryah~malara b~lamt~ttr. Dalton kimya

ilzerinde yapttgt ryalt~ma­lannda once meteoroloji ile ilgilenmi~, gi.inler ve mevsimlere gore hava stcakhgt, hava basmct, yagmur yagt~lan konula­nnda binlerce veri topla­mt~ttr. Bu ryah~malar stra­smda her stcakhkta hava­da su buhan bulundugunu gormil~ ve degi~ik stcak-hklarda su buhanmn ba­smcmt olrymil~tiir. Baro­metre (basmry olryer), ter­mometre (stcakhk olryer) higrometre (nem Olryer), yagmur bulutlannm olu­

~umu, atmosfer neminin yaptst, dagthmt ve buharl~mast gibi kavramlar ilzerine makaleler yazmt~ttr. Dalton, yagmurun, atmosfer basmcmdaki degi~ikliklerden degil, stcakhgm d~me­sinden kaynaklandtgmt ilk olarak belirlemi~tir. Suyla yapttgt ryah~malar sonucunda suyun yogunlugunun en yilksek oldugu stcakhgt +5,80 °C olarak belirlemi ~ ve bu deger daha sonralan 3,970 °C olarak dilzeltilmi~tir.

Bu ryah~malann bir parryast olarak ktsmi basmry kavra­mmt ortaya atrm~ ve "bir gaz kan~tmmm toplam basmct, kan­~tmt olu~turan gazlarm ktsmi basmrylarm toplamma e~it oldu­gunu" ispatlamt~ttr. Dalton' un ktsmi basmry kanunu olarak adlandtrdtgtmtz bu kanun O'nun ilk denemelerinin sonurylann­dan biridir. Bunun bir diger anlamt da gaz parryactklannt (molektillerin), birbirine etki etmeyen, aralannda hirybir ryekme

·.

Kimyagerler Dernegi

kuvveti olmayan bagtmstz par~actklar oldugudur. 1857 deAl­man fizik~i Rudolf Clausius bu ve diger sonuc;:lardan faydala­narak gazlann kinetik teorisi c;:ah~malarmt yapmt~ ve gazlann bi.ltiln ozelliklerini matematiksel olarak ac;:tklami~ttr. Dalton'un bu kanunu tam o1arak ideal gazlar i~in ge~erli olsa da, ideal olmayan gazlar i~in de normal ~artlar altmda ~ok az bir sapma gostennektedir.

C::ok enteresandtr ki Dalton'nun gazlar i.lzerinde c;:ah~ttgt ytllarda Franstz kimyact Joseph-Louis Proust (1754-1826),

' 1 belirli oranlar kanununu ile, yani bir bile~igi olu~turan ele-mentlerin agtrhklart arasmda be1irli bir oran vardtr demektedir. Yani bildigimiz mutfak tuzu NaCI'de Na/CI agtrhk oram 23.0/35.5'tir ve bu oran dtinyamn her yerinde aymdtr. Ba~ka bile~iklerle de ve ozellikle karbon-oksijen bile~ikleri i.lzerinde deneyler yapan Dalton 0 /C oranmm her zaman aym olmadtgt­m gostenni~, ara~ttnna1an sonucunda karbonun oksijenle iki ayn bile~ik yapttgmt bulmu~tur. Karbon monoksit CO da bu oran 12.0/16.0, karbon dioksit C02 de ise 12.0/32.0 dir. Burada onemli olan sabit bir karbon agtrhgma karst gelen oksijen agtr­hklan arasmda tam saytlarla ifade edilebilen bir oranm olmast­dtr yani Y2 dir. Ba~ka bile~iklerle de deneyler yapan Dalton 1804 'te kath oranlar kanunu dedigimiz " iki element birden fazla bile~ik olu~turuyorsa, bunlardan birinin aym miktan ile birle~en diger elementin miktarlan arasmda agtrhk baktmmdan basit bir oran vardtr. Aym ytllarda Franstz Gay-Lussac( 1778-1850) ve Jacques Charles (1746-1823) stcakhkla gazlarm ha­cim ve basmc;:lanmn nastl degi~tigi hakkmdaki kanunlan bul­m~lardtr.

Dalton 'un yapttgt kendi c;:ah~malan, ozellikle kath oran­lar kanunu ve yukanda bahsedilen gazlarla yapdan deney so­nuc;:lan, kendisini atom agtrhklan ve atom teorisi iizerinde c;:a­lt~maya yonlendinni~tir. Dalton'un atom agtrhgt c;:alt~malarm­da atomlann ikili olarak birle~tigini farz etmesi ve suyun for­miiliinii H20 yerine HO, amonyagm fonniiliinii NH3 yerine NH olarak kabul etmi~tir. Hidrojen atomunun en hafif oldugu­nu kabul eder, ki bu dogrudur, rolatif atom agtrhgmt 1 kabul ederek digerlerininkini bulmaga c;:ah~mt~tir. Bu varsaytmdan giderek oksijenin atom agtrltgt 7, azotun atom agtrhgmt ise 5 olarak bulm~tur. Fakat 1808 'de Gay-Lussac'm ve 181 I de de Avogadro'nun c;:ah~malanyla bulunan hacim oranlan kanunla­nnm sonucu olarak suyun fonnii1tiniin H20 , amonyagm fonnii­ltiniin ise NH3 oldugu anla~tlmt~ ve atom agrrhklan bugtin ku11andtgtmtz rakamlara yakm olarak tekrar hesaplanmt~ttr. Gay-Lussac gaz halinde reaksiyona giren ve gaz halinde bile­~ikler veren reaksiyonlan incelemi~ ve gormii~tiir ki aym St­cakhk ve basm~ ~artlannda bir kimyasal reaksiyona giren ve reaksiyon sonucu olu~an gazlann hacimleri arasmda basit bir oran vardtr. Omegin aym ~artlarda 2 litre hidrojenle I litre oksi­jen birle~tiginde iki litre su buhan olu~maktadtr.

2H2 + 02 ---+ 2H20 Reaksiyona 3 litre gaz ginnesine ragmen 2 litre gaz

meydana ge1mektedir. 1811 de Avogadro'nun yaphgt c;:alt~ma­ya gore de, 2 atomlu gazlardan yine 2 atomlu gaz degil , 3 atomlu su molekiilii olu~maktadtr. Boylece Avogadro, e~it ba­smc;: ve stcakhk ~artlannda biitiin gazlann e~it hacimlerinde e~it saytda molekiil bulunmaltdtr sonucuna varmt~tlr. Standart ~art­larda yanj stftr oc ve bir atmosfer basmc;: altmda 1 mol( atom veya molekiil a~trhgt kadar gram) gazm hacmi 22,4 litredir ve bunda 6.02x I 02 molekiil vardtr (Avogadro saytst).

~unu da hattrlatmak isterim ki Dalton(ingiliz), Gay­Lussac(Franstz) ve Avogadro'nun( italyan) c;:ah~malan 5 ytlltk

Sayfa 8

aym bir siire ic;:inde olmu~tur. Demek ki bundan 200 ytl once de hie;: degilse? A vrupa i.llkelerindeki bilim adamlan arasmda htzlt bir ileti~im kurulmu~tur.

Tiirkiye'de c;:agda~ kimyanm ba~lamasma yardtm eden Mehmed Emin Dervi~ Pa~a (1817 - 1879), UsUl-i Kimya (Kimyanm Elemanlan, 1847) adh eserinde, Dalton'un atom teorisinden soz eder.1840'1erde harp okuluna ogretmen yeti~­tirmek ic;:in Avrupa'ya gonderilen ogrenciler ic;:inde yer alan Dervi~ pa~a birka~ ytl ingiltere'de kalmt~ttr. Biiyiik bir ihtimal­le Dalton' un modem Atom teorisi ile o zaman kar~tla~mt~ttr. Dervi~ Pa~a kimyasal reaksiyonlart dogrudan dogruya atomla­nn birbirleriyle birle~mesi ve ayn~mast esasma gore ve kendine ozgii veya daha dogrusu o donemde Fransa'da bazt kimyactlar tarafmdan kullamlan bic;:imde ~ematik olarak ac;:tkla­mt~ttr. Tiirkiye'de ilk kez kimyasal formiilleri kullanan ve bun­Ian Latin harfleri ile yazan ki~idir.

Dalton'un Kath oranlar kanunun bir sonucu gibi gorii­nen ba~ka bir c;:ah~ma da, oksijenin bazt bile~iklerinde ortaya ~tkan sonu~landtr. Omegin sudaki oksijenin agtrhk olarak hidrojene oram 8/ 1, benzer ~ekilde baktr oksitte (CuO) 8/3 1.8, HgO'da 8/100, FeO da 8/28, S02 de ise 8/16 dtr. Bu sonuc;:lar­dan c;:tkan daha onemli bir anlam ise, oksijen dt~mda element­lerin bu miktarlan kendi aralannda veya ba~ka elementlerle birle~tiklerinde c;:ok defa tekrarlarm degerlerdir. Omegin 28 g demirle 16 gram ki.lkiirt birle~erek FeS olu~maktadtr.

Dalton'un b~anst ve ona modem atom teorisinin baba­st denmesi yukarda verilen gerek kendi deneyleri ve gerekse c;:agda~lannm buldugu deneysel sonuc;:lart bir teori halinde orta­ya atmastdtr. Ozellikle kath oranlar kanunundaki e~deger gram kavramt, elementlerin ic;: yaptsmda kiitle baktmmdan birbirinin aym ve boliinmeyen parr,;actklar bulundugunu gostermi~tir. i~te bu sonuc;:lardan faydalanan Dalton ilk defa 1805 ythnda; sonra da detayh olarak 1808 ythnda yaymladigt kitabmda a~agtdaki 4 madde halinde atom teorisini onermi~tir.

I. Biitiin maddeler en kiic;:iik birim olan atomlardan olu~mu~tur.

2. Ki.ltle ve ozellik baktmmdan degi~ik birc;:ok atom vardtr. Bir elementin biitiin atomlan birbirinin aymdtr ve diger elementlerin atomlanndan farkltdtr. Bir element, aym cins atomlardan olu~mu~ maddedir.

3. Atomlar parc;:alanamaz ve yeniden yaptlamazlar 4. Atomlar birle~erek molekiilleri olu~tururlar. Bir bile­

~igin her molekiilii birbirinin aymdtr. Bir molekiil, bir veya birden fazla atomun birle~mesiyle olur. Yani A ve B atomlan AB, AB2 , A2B3 gibi bile~ikler iiretirler.

5. Kimyasal reaksiyonlar belli ~artlarda atomlann yer degi~tirmesi ile olur.

2H2 + 02 ---+ 2H20 Dalton teorisindeki oneriler zamamndaki bilgi ve de­

ney sonuc;:larma uymakla beraber, ge9en 200 senedeki ve ozel­likle atom c;:ekirdegi hakkmdaki bilgilerimizin geli~mesinden sonra bazt oneriler tam olarak dogru olmamaktadtr.

Atomda elektron oldugu 1897'de ingiliz bilgini J. J. Thomson tarafmdan katot t~mlart deneyi ile ke~fedilmi~tir.

1911 ' deki Rutherford Deneyi, atom c;:ekirdeginin 10-15

m mertebesinde ve pozitif par~actklardan olu~tugunu goster­mi~tir. Bunlar Protonlardtr.

1932 de ingiliz Chadwick notronu ke~fetmi~tir. Boylece Dalton Atomu en kil~iik parc;:a degil ic;:inde

elektron, proton ve notron oldugu 1932 ythna kadar bulunmu~­

tur.

Kimya g e rler Dernegi

1938'de 235U'in paryalanmastyla "atomun parvalanabil­digi de anla~tlmt~tlr. Yani l808' deki Dalton Atom teorisinin bu maddesinin dogru olmadtgt ani~Ilmt~ttr. Unutmamak gere­kir ki kimyasal reaksiyonlarla atomu paryalamak milmkiln de­gildir. Bu baktmmdan Dalton' un devri ivin "atom parvalana­maz" fikri dogrudur.

Aym zamanda bir elementin atomlan aym olmaytp bir vok izotoptan meydana gelmi~ olabilir. Bir element atomunda­ki proton saytst ile belirlenmi~ olur ve bu saytya "atom numa­rast" denir. Omegin Sodyumun atom numarast 11 olup yekir­deginde ll proton vardtr. Uranyumun vekirdeginde ise 92 pro­ton bulunmaktad1r. Uranyumun birvok izotopu vardtr, bUtUn izotoplarmm proton saytsJ aym yani 92 olup notron saytlan farkhdtr. Omegin 235U 143 ve 238U t46 uranyumun iki izotopu­dur. Atom numaralar1 aym yani 92, notron saytlan farkh, 143 ve l46'dtr.

Elementel Paryaciidarm "Standart Modeli" Atomun elektron, proton ve notrondan yaptldtgmt tar­

tt~ttk. Acaba bu paryactklarda bOlUnebilir mi? Elementel parvactk dendigi zaman bunlann b~ka par­

vactklara btliUnemedigi( ~imdilik) anl~thyor. Yani bunlarm uzaym en temel paryactg t ve diger bi.ltUn paryactklarm, bugUn gordilgi.lmilz her ~eyin bunlardan ol~tugu kabul ediliyor. 2400 sene once Leucippus ve Demokritus'un, 200 sene once Dalton 'un bahsettigi boli.lnemezlik iste bu paryactklarda kendi­ni gosteriyor .

Standart modelde quarklar, leptonlar ve bosonlar var. I 950'1erden sonra parvactk htzlandmctlann geli~mesinden

sonra elementel parvactklarda ke~fedilmege ba~ladt.

Teorik fizikvi ingiliz Peter Higgs I 960 Iardaki r;ah~ma­larmda daha ag tr kiltleli bir boson'dan bahsetmi~. yazdtgi rna­kale onemli bir fizik dergisinde kabul edilmese de Physical Review dergisinde bastlmt~ ve btiyUk ilgi toplamt~ttr. Simdi CERN'de yaptlan denemelerle ters yonden gelen protonlar yarpt~tlnlarak Higgs Boson olarak adlandmlan bu boson bu­lunmaga vah~thyor. Eminim ki oniimilzdeki aylar veya ytllarda CERN' de yapiian deneyi sonuvlan 90k fazla tartt~tlacakttr.

Modem atom teorisini geli~tiren John Dalton' un ozel hayatt ve diger r;ah~malan da r;ok onemlidir

John Dalton( I 766- I 844), ge9imini el dokumacthgtyla saglayan yoksul bir k5y!Uniln yocugu olarak dilnyaya ge!mesi­ne ragmen kilryilk ya~mda matematik, fen ve gramer derslerine

de programmda yer veren bir tarikat oku­lunda ogrenimine ba~­lamt~ttr. On be~ ytl <>gretmenlik yapmt~ <>zellikle yilzlerce ktly yocugunu egitmi~ aym zamanda bilime olan merak ve tutkusu dog­rultusunda kendini de yeti~tirmi~tir .

Daha sonra bitki ve b<>cek C>rnekle­ri toplamaya giri~mi~­tir. 1787'de tamk oldu­gu bir kutup t~tgt ( atmosferdeki elektrik r;alkanttlanmn etkisiy-

John Dalton'un 5 EyiUI1766'da Ie gC>kyilzUnde olu~an dogdugu cv kimi zaman renkli

Sayfa 9

~ekiller) olaymdan etkilenerek bu konuyu ara~ttrmaya yt>nel­mi~tir. Kuzey yan ktirede izlenen kutup t~tgt olaylan Uzerine yazdtklan, oteki bilim adamlanndan bagtmstz olarak geli~tirdi­gi kendi tlzgUn dil~i.lncesinin ilk i.lri.lnlerindir.

Atmosferdeki degi~iklikleri inceledigi Strada Kutup t~tklan ara~tJrmalan sonucunda Yerin magnetik alam ile kutup t~mlan arasmda bir ili~ki olmast gerektigi sonucuna varmt~ttr.

Aynca kendisinde ve karde~inde bulunan bugi.ln Daltonizim dedigimiz renk kt>rltigu i.lzerine de incelemeler yapmt~ ve "Extraordinary Facts Relating to the Vision of colors" (1794; Renklerin G5ri.llmesine tli~kin Olagandt~t Olgu­lar) ba~hkh makale yazm1~ttr.

John Dalton'un Eaglesfield, Cumbria'da dogdugu ev bugUn Manchester Universitesi kimya biUUmU 6gre­tim Uyelerinden Prof. Michael Lappert'e aittir. 7 Ha­ziran 2007'dc Kraliyet Kimya Akademisi ( Royal Society of Chemistry) tarafmdan Atom teorisinin 200 yth nedeniyle evin duvanna bir plaket konulmu~tur. Profesl)r Lappert'in bana g6nderdigi resimde kendisi Kimya MlUmii ba~kam Profes6r Paul O'Brien'le (sagda) giirUJmektcdir. 17.ci asnda yapdan bu bina daha sonra muze olarak kalacakttr

I 822'de Royal Society'nin Uyeligine se9ilen ve 1826'da bu demegin altm madalyastyla OdUllendirilen Dalton Frans1z Bilimler Akademisi'nin muhabir Uyeligine kabul edildi. 27 Temmuz I 844'de ya~amm1 yitirmi~tir .

llcrcranslar Michael F. Lappcrt vc John N. Murrell, John Dallon, the man and his

lcgncy:thc bicentenary of his Atomic Theory. Dalton Trnns, 2003,3811·3820 D. I. Duvecn vc H. S. Klickstcin, John Dalton, in u brief account or his own

life, J. Chem. Educ. , 1955, 32,333. Emrc Dlllen, Osmanillarda Kimyasctf Sembol/er ve Fornuiller (1834-192/IJ,

lslllnbul 1996 bup://www.t~c.org/l .jbrnrv/jodcx.om . Ilu sitedc John Dalton hnkkmda ~ok

6ncmli makalclcr vard1r ·

"John Dtlllon'un dogdugu evin bugiinkiJ sahibi Prof. Lappert'e, Dalton 'un Atom teorisini a<;1klammumn 200.cu ytldiJniimu 1tedeniyle evine bir plaket konulmas1 strasmda <;ekilen resmi bana giJmlerdigi i<;in, Prof. Emre Dolen ve Os­matt Baltadtr'a da Dervi$ pa~·a'mtt yapttgt <;aft$11talarla ilgili beni hilgilendirdikleri i<;in le$ekklir ederim "

Kimyagerler Dernegi Sayfa 10

NANOTEKNOLOJi VE NANOBiLiMDE

SON GELi~MELER VE MALZEME

Degerli meslekta~lanm, bu yaz1y1 haz1rlamaya ba~lamadan once kimyac1lann nanoteknoloji ve nanobilimdeki rolleriyle ilgili bir yazl yazmayl du~unuyordum fakat oncelikle bu kavramlan, bu yeni bilim ve teknoloji alamnm kar~1 kar~1ya bulundugu sorunlan ve son geli~meleri sizlerle payla~mak istedim. Omit ederim daha sonraki yazllanmda biz kimyacl­lar olarak neden bu alanda onemli bir rollimuzun oldugu ve neden kimyac1lann nanoteknolojinin ve nanobilimin geli~­mesinde lider konumunda oldugu konusunu sizinle payla~­ma f1rsa11 bulurum.

olaganus!O ozellikleri anlamak ve ke~fetmek, nanoteknolojiyi ise bu ozellikleri kullanarak insan hayat1n1 kolayla~llracak ve iyile~tirecek yeni ve olaganlistli ozellikle­re sahip Urunler uretmeyi hedefleyen teknoloji alan1 olarak tammlamak mlimklindur. Malzeme kavram1na ise hepimiz oldukca a~inay1z. Nanoteknoloji ve nanobilim fikrinin ortaya ylkmaslyla bilim diinyasl maddenin bu boyuttaki ozellikleri­ni ke~fetmek ve kullanmak iyin yeni bir yolculuga y1km1~11r.

Bu yolculuk malzeme ac1smdan baklld1gmda aslmda mal­zeme kavram1nm yeniden tan1mlanmas1 olarak dli~unulebi­lir. Bununla birlikte canhllk a91Smdan bak1ld1gmda yak ~a~rt1c1 bir ~ekilde canhhgm da yakla~1k bu boyutlarda devam ettigi gorulmektedir! Bu iki kavramm birle~tirilmesiylede nanobiyoteknoloji kavram1 ortaya ylk· maktadlr. Bu nedenle, onumuzdeki y1llarda bu yeni kavram

Do~. Dr. Mustafa Culha Genetik ve Biyomlihendislik

Bollimu, Yeditepe Universitesi

mculha@yeditepe.edu.tr

Nanoteknoloji ve nanobilim kavramlan son y1llarda kamuo­yunda cokca telafuz edilen terimlerdir ve inamyorum ki bu blilteni okuyan herkes basm ve yaym organla­nnda bu terimlerin ce~itli anlamlanyla kar~lla~m1~11r. Nanobilimi maddenin 1-100 nm boyutlannda gosterdigi

ve yakla~1mlann insan hayall lizerine bliylik etkileri olacagm1 soylemek abart1 olmaz. Kald1 ki son y1llarda ya~anan geli~meler cokta uzun sure bekle­

ile etkile~ imi sonucu yuzeylerinde olu~an ylizey plazmonlan biyosensorlerde ve nanollpta kullamm­lan soz konusudur[2].

meyecegimiz yonundedir.

Nanoteknolojinin bugun kar~1 kar~1ya oldugu iki sorundan birisi, istenilen boyutlarda ve ~ekilde nanoparcac1klann bliylik miktarlarda hazJrlanama­

~ekil 1. Giimii~ nanopar~ac1klann atomik gii~ mikroskopu goriintii· sii (A) ve altln nanoparc;actklann buyiiklugiinun degi~imi ile sogurma dalga boyunun buyumesinin renk degi~imi olarak gozlenmesi (8).

masl ve bu nanoparcac1klann kontrollu bir ~ekilde iki ve lift boyutlu orguler haline getirile­memesidir. Birinci sorun kiS· men de olsa bircok nanoparcac 1g1 n sentezlenlenmesiyle a~1lm1~ gorunmekte fakat ikinci sorun a~llmas1 gereken daha bliylik bir mucadele olarak bilim insanmm kar~1s1nda durmak-tadJr. Bu noktada akhmza

gelen soruyu ben sormak istiyorum. Neden nanoparttaclklan istedigimiz yap1lara veya orlintli­ye getirmek zorunday1z? Bu glizel sorunun cevab1 yine nanoteknoloji kavramm1n ittinde yatmaktad1r ve nanoparcac1klardan olu~an her yeni yapmm veya orglinlin yeni ve farkh ozelliklere sahip olma­smdan kaynaklanmaktadlr. Bu nedenle nanoparcac1klann duzenlenmesi konusu buyuk onem arzetmektedir. Glinlimliz teknolojisinde hemen hemen tlim maize­meier yukandan a~ag1ya (top-down) yakla~1m1yla Uretilmektedir. Bu yakla~1mmda malzeme ya yont­ma (yontma ta~ devrini hallrlayahm) veya kahba dokme gibi yotemlerle elde edilmektedir. Nanoteknoloji kavrammm ortaya y1kmas1yla a~agl·

nanoparcac1klar kuvantum etki sebebiyle olaga­nustu ozellikler gostermektedirler. Bu nedenle a~ag1dan yukar1ya kavram1nda nanoparcac1klardan ba~lama fikriyle birlikte buglin dunyada bircok bilimsel ara~t1rma grubu ve bilim insam nanoparyaCiklan manupule ederek istedikle­ri koordinatlara ve yapllara getirmeye cah~makta­dlrlar. Nanoparyac1klann Newton fizik kurallanmda ihlal ettigini ve davran1~lann1 makro dunyay1 tarif etmek icin kullan1lan kural ve kanunlarla tarif etmek mumkun olmadiQinl du~ununce konunun zorlugu daha kolay anla~llacakllr. Hem nanometre boyu­tundaki yap1lan kontrol eden gu9lerin daha iyi anla~1lmas1 hemde bu gG9Ierin nas1l kontrol altma ahnabileceginin anla~1lmas1 gerekmektedir. Nanoparcac1klann oruntlilenmesi veya duzenlen­mesi amac1yla kullan1lan yontemler genel olarak litografik yontemler (bask1lama. oyma, vb), kendili­ginden duzenlenme ve bir orgii yardlmlyla duzen­leme olarak s1ralanabilir. Aynca bircok yeni yakla­~lmm da kullan1lmak uzere test edilmekte oldugu­nu da belirtelim. Litografik yontemler uzun y1llard1r endis!Uride ve teknolojide kullan1hyor olmasma ragmen maliyeti, zorlugu ve geni~ alanlara isteni­len yapmm haZ1rlanamamas1 gibi nedenlerden dolay1 yeni ac1hmlara gereksinim vard1r. Diger iki yontem henuz geli~me a~amasmda olup elde edilen oncu sonuclar litografik yontemlerin kar~l­la~llg l sorunlan cozebilecegi yoniinde umut vaadetmektedir. Bu yontemler bazen bir suspansi­yondaki suyun buharla~llnlmasmdan ibaret olan inamlamayacak kadar basil yakla~1mlar olarak kar~1m1za 91kabilir. Fakat yine de nanoparcac1klan

da madde, "hacmi ve kiitlesi olan her ~ey" olarak tammlanmaktad1r ve maddenin ozellikleri maddeyi olu~turan atomlara, bile~iklerden veya mokliler yap1lara bagh olarak degi~mektedir. Ne miktarda olursa olsun fiziksel ve kimyasal ozelliklerinde bir degi~me olmamaktad1r. Nanoteknoloji kavram1nm ortaya y1kmas1yla aym tlir elementin, bi le~igin veya moleklillin kullan1m1yla farkll fiziksel ve kimyasal ozelliklere sahip malzemelerin haz1rlanabilecegi fikri ortaya ftlkml~llr. Gunumuzde bu yeni ozellikle­rin baz1lan uzunca bir zamand1r biliniyor olmasma ragmen henuz bu konuda katedilmesi gereken uzun bir yol oldugu ac1kl1r. Ornegin allln, gumu~ ve bak1r nanoparcac1klann kullamm1 4. yy kadar gil· mektedir (Roman Lycurgus cup). 17. yy ise ce~itli sanat eserlerinde ve kullan1m gereclerinde bu nanoparcac1klann renklendirici olarak kullanlldikla­n bilinmektedir[1] . $ekil 1 de alt1n nanoparcac1klanmn atomik guc mikroskopi ile ahnm1~ goruntlisu (A) ve altm nanoparcac1klanna ait bliyliklligunlin artmas1yla ittinde bulundugu suspansiyonun renginin degi~imi (B) gorlilmekte­dir. Bu renk degi~imi alt1n nanoparcac1klann boyut­lannm bliyumesiyle daha uzun dalga boyundaki 1~191 sogurmas1 sonucu nanoparyac1k ylizeyinde olu~an ve ylizey plazmonlan olarak adlandmlan elektromanyetik alan1n olu~mas1yla alakahd1r. Glinlimlizde altm ve gumU~ nanoparcac1klann 1~1k

dan yukanya (bottom-up) fikri ortaya alllm1~11r. Bu fikir atom­lardan ve moleklillerden ba~la­yarak istenilen ozellikte ISmarla­ma malzemelerin yapllabilecegi­dir. Bu fikir baz1 temel kanunla­nn sm1rlay1cl etkisinden dolay1 henuz hayal gibi gozukse de insanoglunun sahip oldugu kudret dli~linlildliglinde belkide bu hayal bir gun mumkun ola­caktlr. Yukanda da bahsedildigi iizere

~ekll 2. Giimii~ nanoparc;actklann olu~turdugu 1 mikrometre buyuk· liigundeki ellipsoid ygtnttlann elektron mikroskopu goruntiisu (A) ve yine giimu~ nanopar~actklardan haztrlanmt~ mikrometre buyuk­liigiinde c;ukurlar (B).

Kimyagerler Dernegi Sayfa 11

Referanslar: istenilen yaptya getirebilmek i<;in bir<;ok fiziksel ve kimyasal etkile~imleri <;ok iyi anlamak ve analiz edebilmek gerekmektedir. $ekil 2'de bizim <;alt~malan­mtz sonucunda haztrladgtmtz gumu~ nanopar<;actklann olu~turdugu 1 mikro­metre bOyuklugunde yaptlar gorOnmektedir [3). Aynca bu yaptlan olu~turan nanopar<;actklann aralanndaki mesafeyi de kontrol etmek ve aranan ozellikte yaptlar olu~turmak mumkundur.

1·M. Kerker, "The Optics of Colloidal Silver, Something Old and Something New" J. Colloids Interface Sci. 105, 297 (1985}.

2· S. Link and A. EI-Sayed, "Optical properties and ultrafast dynamics of metallic nanocrystals," Annu. Rev. Phys. Chem. 54, 331 (2003}.

Bu yaztda sizlere genel olarak nanobilim, nanoteknoloji ve malzeme kapsa­mtnda konuyu aktardtklan sonra nanobilim ve nanoteknolojinin kar~t kar~tya oldugu sorunlardan ve bu sorunlann gunumuzde malzeme a<;tstndan ne durumda oldugunu aktarmaya <;alt~ttm . Yaztmt bitirirken neden bu konuda ve ozellikle kimyact meslekta~lanmtn okudugu bu bultende yazdtgtmt belirmek istiyorum. Nanoteknoloji fikri fizik<;iler taraftndan ortaya attlmt~ (Richard Feynman'ntn 1959 daki unlu konu~mast "There's Plenty of Room at the Bottom/~agtda olduk<;a geni~ yer var" nanoteknolojinin ba~langtct olarak kabul edilmektedir) ve geli~tirilmi~ fakat daha sonraki ytllarda maddeyle daha yaktndan alakalt alan kimyactlar daha degi~ik boyutlara ta~tmt~lardtr. Bu nedenle tUm kimyact meslekta~lanmla konuyu payla~mak istedim.

3·M. l;ulha, M. Kahraman, N. Tokman, G. TOrkoglu "Surface-enhanced Ra­man Scattering on Aggregates of Silver Nanoparticles with Definite Size• J of Phys. Chem. C112(28), 10338-10343 (2008}.

Te§ekkiir: Bu yaztntn edit edilmesinde yardtmct alan Doktora Ogrencilerim Ertug A vet ve ismail Saytn'a te§ekkurterimi sunuyorum. Bu bOitende yazmaya davet eden Kimyagerler Demegi Yonetim Kurulu Oyesi Yrd. Do<;.Dr. Memduh S. Taner'e de aynca te~ekiir ederim.

KiMDER SERTiFiKASYON EGiTiMi ?

Degerli Meslekta~lar,

Kimyagerler Demegi, kimya­gerlik mesleginin art1k unutulmaya ve meslegin fonksiyonunun tart1~Jlmaya

ba~landJgJ 2001 y1hnda kurulmu~tur. $u ana kadar 3 kez gene) kuru! yapm1~, yak­la~tk 8 yiihk bir meslek orgtitiidiir. An­cak hiv bir demege nasip olmayacak yok h1zh bir btiyilme, kimyagerlerin menfaat­leri yo lunda r;ok net bir tav1r ve tiyele~me konusunda ise geometrik olarak artan bir grafik izlemektedir. Ege bolgesinde faali­yetler ve bilyilme (liye saylSI) asasmdan en aktif 3 demek arasma girmi~ bir der­nek olan KIMDER, en onemli faaliyetle­rini Sertifikasyon Egitimleri konusunda yapmaktad1r. Bu amar;la her y1l gtiz ve bahar donemlerinde, hafta sonlan, tUm TUrkiye geneline yayJ!mJ~ olan Kimya­gerlerin egitim ihtiyaylanm giderecek organizasyonlar dtizenlemektedir.

Geli~me ve yenilikleri takip etmenin r;ok onemli oldugu bir meslek alam olan Kimyagerlikte meslek ir;i egi­tim ihtiyac1 h1zla artmaktadJr. Demegi­miz tiim tiye ve endiistrideki meslek mensuplanmtza katk1 saglarken Universi­telerdeki kimyager adaylanm da egitim­lere katarak diger onemli bir faaliyeti de ger;ekle~tirmektedir. Bu amact gerekle~­tirmede fen ve fen edebiyat fakilltelerin­deki yonetici hocalann davet ve destekle­ri r;ok onemli bir rol oynamaktadtr.

Neden sertifikasyon egitimi ? Universiteler sanayinin ihtiyaylanm kar­~tlama konusunda gosterilen tiim vabala­ra ragmen yetersiz kalabilmektedirler. 6zellikle yeti~tirilen ogrencilerin nitelik­leri, becerileri ile sanayinin beklentileri arasmda her zaman bir uyum soz konusu

-

olamamaktadrr. Ogretim ilyesi kendisin­den istenen milfredati uygulamakla so­rumludur, zaten k1sa olan bir silrede uz­mam oldugu alanla ilgili dersi hakktyla vermek gayretindedir. Ancak sanayici, istihdam edecegi genr; mezunlarda "kalite formasyonu (kalite bilgi altyaptst ve bazt teknik standartlar) hakkmda biri­kimi de olmah" ~eklinde bir beklenti iryindedir, geli~me ve yenilikler, yeni mevzuatlar, zorunluluklar her gtin art­maktadtr, i~veren ise tiim bunlan bilen mezunlan i~ yerinde bulundurmak iste­mektedir. Hal bOyle olunca genv mezun bran~1 ile ilgili ne kadar saglam bilgi dtizeyine sahip olursa olsun alan dt~t bazt konularda eksik olarak endUstriye git­mekte, orada i~ imkam aramaktadtr. Bu durumda gorev meslek orgtitlerine, oda ve birliklere dil~er ki Kimyagerler Deme­ginin de yapttgJ budur. Okulda veri lmesi pek milmktin olmayan, kalite standardt egitirnleri (ISO ve GXP serileri) demek profesyonel egitimcileri arac1hgt ile til­kemizin degi~ik tiniversitelerinde son smtf ve endiistride vah~makta olan genv mezunlanm1za ula~ttrmakta onlann bilg i birikimlerini ve i~ y~amma adaptasyon­lanm htzlandtracak, i~ arama doneminde tercih edilebilirliklerini te~vik edecek sertifikalarla (beyaz bileziklerle) onlan donatmaktadu. Tilrkiye'nin her yerinden olukr;a yogun egitim talepleri alan deme­gimizin en yogun egitimler verdigi yer ( dernek merkezinin de bulundugu il) lzmir'dir. izmir'e yurt d1~mda ya~ayan kimyagerler dahi Uyakla gelmekte, egi­timlerini ahp sertifikalan ile donmekte­dir, bu faaliyetleri yapma hakkt demek tiiztigilmtizle bizler verilen bir hak olup,

kimyagerlerin bilgilerini ve becerilerini yilkseltici her tiirlil faaliyet sadece Kim­yagerler Demeginin yetkisindedir.

Kimyagerler demegi egitimler haricinde neler yaptyor ? Kimyagerlerin 6269 say1h yasa ile verilen ve bu gtin ciddi bir k1smi "yonetmeliklerle" valm­rru~ olan haklanru geri elde etmek iizere vok yogun olarak Ankara' daki bilrokrat­larla temas ediyor, mecliste kimyager kokenli olan 4 milletvekili ile dayam~a­rak komisyonlarda bekleyen kanun tasa­nlannda kimyagerlerin lehine olabilecek dtizenlemelerin ytkartJimasma yah~mak­

tadir, Hukuk yolu ile de kimyagerlerin LPG istasyonlannda mesul mtidilrlilk yapma yetkisinin pe~ine dil~mil~ durum­dadtr, 6269 sayth yasaya gore parlaytct ve patlaytct maddeler konusunda yetki sahibi olan kimyagerin, EPDK'nm garip iki yonelmeligi ile LJ>G istasyonlannda sorumlu olma yetkisi elinden yalmmt~trr,

ama hukuk devletinde bunun hesab1 so­rulabilmektedir. Aynca demegimiz 657 sayth devlet memurlan kanununa bagh ryah~an Kimyagerlerin ozlilk haklan ir;in de milcadele vermektedir, umanz tUm sorunlar tek tek ortadan kaldmlacak, topluma ve sanayiye yarattcthgt, inovasyon (yenilik) gilcti ile hep hizmet etmi~ olan, Simya'mn biti~inden beri dilnya iizerinde kimyasal her bulu~. yeni­lik ve teknolojiye imza atan bu meslek ve bu meslek mensuplannm Ttirkiye'deki saygmhklanm da hak edilen yere r;tkara­cakttr.

Y. Dor;. Dr. Memduh S. TANER

Kimyagerler Dernegi Egitim Komisyonu B~kam,

Akdeniz Oniversitesi Egitim Fakiiltesi

KiMYAGERLERLE BAYRAMDAN SONRA SORBET

Kimyagerler Dernegi ic;in yazdtgtm bu yaz1, Seker Bayrammm ikinci giinii Yahkavak'da yazild1. Genellikle ufuklara baktigim bu bolgede rOzgiir hep denizden eser ve deniz de dalgahdtr. Rlizgiir nere­deyse hie; yok bugiin ve deniz c;ok durgun. Bu nedenle buglin denizin hakktm verdirn, lie; saate yakm ylizdiim. Simdi de yine deni­ze bakarak sevgili meslekt~Ianm ic;in yazt­mi yaz1yorurn.

Kimyagerlerin alanma giren o kadar c;ok kavram ve sorun var ki. Tabii ki ben Universitede c;ah~an birisi olarak bana ya­km olan konular1 ele almahy1m. Neier ya­zayim diye dii~iindiim ve i~te bu yaz1 c;tkt1 ortaya.

Siirdiirii/ebilirlik c;e~itli alanlara uygulanabilecek bir kavram olarak son ytllarda onem kazand1. En c;ok kullamldigi alan ise, Siirdiirii/ebilir Ka/kmma olarak ortaya c;tk1yor. Bu kavram, gerc;ekte bir uzl~may1 ic;eriyor ve tarumhyor. Bir yan­da teknolojik atihmlar, bireylerin daha iyi ya~ama istekleri, diger yanda ise gelecege yonelik kaygrlar var. Bu kavramm tammm1 ~oyle yapmak milmklin: Tiim diinyadaki insanlarm temel ihtiyac;Iarm1 kar~1lamak ve daha nitelikli bir hayat y~amalanm sagla­mak yolundaki c;abalarm, gelecek ku~akla­nn hayatmm niteligini tehlikeye atmadan gerc;ekle~tirilebilmesi. Siirdiirii/ebilir Kal­kmma, bu amac;la yilrUtiilecek tUm politika­lann ve kararlarm toplumsal ve c;evreye yonelik dii~iince ve eylemlerde dengelen­mesini ve biitiinle~tirilmesini ic;erir.

Bu kavram1, "altm madenlerinin c;evreye en az zararla i~letilmesi" gibi geni~ kapsamh konular gibi, sakal trra~t olurken suyu devamh akttmak ile torununuzun to­rununun bir giin susuz kalabilecegi olas1ltgt arasmdaki ili~kilerde de dti~Unmek ve uy­gulamak gerekiyor.

Akhma gelen ve s1k stk dii~Undti­gtim bir konu ise, toplumun beyaz ic; c;ama­~m ve beyaz giysilere dU~kiinlUgU ve bun­lari temizleyip beyazlatma amac1yla oksit­leyicisi bol deterjan bile~imleri ile gelecek ku~aklann suyunu zehirlemekte oldugu­muz. Buna sec;enek olarak beyaz yerine gri veya diger ac;tk renklerde giysi ve hatta ic; c;ama~m kullanmamak belki de bir gUn c;evreci ve c;agda~ bir yakla~tm olacaktrr. Hatta, liberal system ve kapitalist ekonomi~ nin egemenliginin sUrdtigil Ulkelerde, bu tiir Uriinleri satanlar, "<;:evreyi bozmayan, gelecek ku~aklann suyunu kirletmeyen XXX c;ama~Irlarmt tercih ediniz!" ~eklinde reklam bile verebilirler. Belki de bir gUn bunlart gorecegiz. Aslmda bu tiir hareketle­ri ba~latmak da sivil toplum orgiltlerinin ve politikac!lann gorevi olmah diye dii~iinli­

yorum. Ylllar once, ODTO Kimya Bolii-

miinde ogrenci iken rahmetli eni~tem ile konu~malar1mt hahrhyorum. 0 zamanlar Siirdiirebilirlik kavram ve ad olarak bugiin­kii gibi glincel degildi. Ancak, dogal olarak genc;lerin bir boliimli a~m makinal~maya kar~1 idi. Dii~iincelerimin bu yonde oldugu­nu anlayan in~aat Miil1endisi eni~tem, mesleginin de verdigi goril~ zenginligi ile bana ~u ornegi vermi~ti. "Yavuz, c;arp1~ma olursa hie; kimsenin olmeyecegi bir otomo­bil yapmak miimkiin. Ancak, boyle bir arac; oyle pahah olur ki orta Sinlftan kimse satm a lamaz. Bu nedenle bizler, araba kullan­maktan vazgec;memek ic;in bir kaza Sirasm­da olebilecegimiz arabalan ahyoruz ve araba kullanmaktan kendimizi mahrum etmemek ic;in tehlikeye at1hyoruz." Dogru bir dii~iince. Ancak toplumu yonetenler de, bu durumda mlimkiin oldugu kadar az kaza olmasm1 saglamak ic;in trafigi dlizenlemeli, yo! ~eritlerini boyamah, I~Jklar koymah. Boylece insan hayat1 ve ula~1mm bir biitlin olarak ele ahnd1g1 bir ortamda en iyi c;o­ziimler iiretilmeli ve onlemler ahnmah; toplu ul~1m arac;lar1 da gel i~tirilmeli, bi­reyler hayatlan ic;in gerekli hareketlilikten yoksun kalmadan saghkh ya~ayabilmeli.

i~te size bir stirdiirillebilirlik alan1, Siirdii­riilebilir Trafik.

Buglin sizin ic;in ele almak istedi­gim diger bir konu ise, Akreditasyon ve Kiirese /l e§me. Ozellikle analiz laboratuvarlarmm akreditasyonu, c;ogunuza tamd1k olan bir konu. Ben analitik kimyac1 oldugum ic;in konu bana c;ok yakm. Dogal olarak bu konu da Siirdiiriilebilirlik kavra­mi ile ic; ic;e.

Deterjan m1 Uretiyorsun? <;:evre etkilerini de ara~ttrmak ve denetlemek zo­rundasm.

insektisit ve benzer ilriinler mi? Meyve ve sebzelerdeki kahnt1lar, c;evre ve insan saghgt etkileri de birlikte ele almma­h.

Tekstil mi? Pamuklu kum~tan ya­pilan bir ic; c;ama~mndan bebek veya yeti~­kin terinde c;ozillebilecek Pb, Cd, Sb gibi zehirli element diizeylerini de denetlemeli-sin.

<;:agda~ toplum ic;in Siirdiiriilebilir Kalkmma ac;tsmdan gerekli olan analizle­rin tiimil yasalara gore yap1hr duruma ge­lince Ulkemizdeki analiz laboratuvarlannm say1smm yakla~1k on kez artacagm1 dii~ii­niiyorum. 0 zaman, bizim meslegimiz daha onemli bir hale gelecek, Kimya Boliimii mezunlarmm i~ bulmaklan da kolayl~a­caktir. Dogal olarak analiz kanadmdaki bu geli~me, sentez kanadmda da dengesini bulacaktrr. Analiz ve sentez, jing-jang gibi biribirini tamamlayan ve tammlayan kav­ramlar. Bu geli~melere ko~ut olarak iilke­mizdeki kimyagerler, meslek ic;i egitim

Prof. Dr. 0. Yavuz A TAMAN ODTO Fen-Ed. Fak. Dekam

kavramm1 benimsemelidir. Bundan 20 yli kadar once, diinyaca iinlii dergilerde, art1k c;agd~ ya~amda bir insanm ya~amr stiresin­ce birkac; meslek degi~tirmesi gerekecegi one siirillmii~tii. Bu tahmin gerc;ekle~medi.

Ancak, bireylerin kendi meslek stirec;leri ic;inde siirekli olarak yeni bilgiler edinrnele­ri, kurslara devam etmeleri, hatta Universi­teden dersler almalan gerekmektedir. Oni­versitelerin de, bu gereksinimleri gozoniinde bulundurarak yeni dersler tasa­nmlamasr gerekiyor. Oikemiz Universitele­rinde Ozel Ogrenci kavramr bu nedenle geli~tirildi. Ancak ~u anda bu tilr dersleri c;ogunlukla yiiksek lisans yapma arzusunda olup da dil veya gene! bilgi smavlarmdan yeterli not alamayan ogrenciler ahyor; daha sonra asrl programa gec;ince bu derslerden iki tanesini saydrrmak mlimkiin. Belki ileri­de smrflarrmrzda gerc;ekten yeni bilgi edin­mek ic;in ders alan ve meslegini uygula­makta olan kimyagerleri de daha c;ok sayr­da gortirliz.

Diger bir konu ise Spiegel adh der­gide yay1mlanan bir makale ile tekrar giin­deme geldi; yazmm tiimiinii Tiirkc;e olarak Arkitera.com sayfasmda bulabilirsiniz. italya'da ba~layan ve sonra baz1 Avrupa kentlerinde benimsenen Yava§ $ehirler kavramr, giderek yaygtnltk kazamyor. Kent yoneticileri, hrzh g1da Ureten McDonald's gibi dukkanlan ve siipermarketleri kapatl­yorlar, buna kar~m geleneksel yemek veren lokantalarr ve kiic;Uk yerel diikkanlar1 des­tekliyorlar, oto arac;Iarm giremedigi alanlan geni~letiyorlar; aynca siirdiirebilir enerji kullammma ozen gosteriliyor. Boylece zaman zaman yaya kaldmmlan da dahil olmak iizere tiim kentte oto arac;larmm insana galibiyetini simgeleyen gorilnii~

degi~iyor. insan ve kentin diger canhlanna onem veren, bar1~, dostluk ve arkada~hk gibi kavramlarm sonrnesini engelleyecek, bireylere onem verecek, oto arac;larmm onlenemez ytikseli~ine dur diyecek ve ha­yatrmtztn tiirniine yayi!malanm engelleye­cek bir hareket ba~lamr~ dururnda. Asya'­mn baz1 kentlerine de Stc;radigl soyleniyor. Baz1 kentlerimize, ozellikle Ankara'ya bakryorum da, boyle bir harekete ne kadar c;ok ihtiyacrm1z var. Bakahm nas1l geli~e­cek?

Kimyagerlerin konularr tabii ki bunlarla smrrh degil. Tiirkc;e ve yabanc1 dil, temsilci firmalarla ili~kiler, kimyagerlerin kendi i~lerini kurmalan, kimya biliminin toplum tarafmdan algllam~1 gibi ~ok say1da konu da var. Demegimiz bu yaz1y1 begenir­se ve digerlerini isterse, belki ileride bu konularda da yaz1lar yazanm.

"Mad em geldik dunyaya, l;al~altm kimyaya."

1.10.2008, Yalokavak, Bodrum