SuttantapiÔake KhuddakanikÈye

SuttanipÈtapÈÄiyÈ saÑvaÓÓanÈbh|tÈ

BhadantamahÈbuddhaghosattherena katÈ

ParamatthajotikÈ nÈma

SUTTANIPŒTA®®HAKATHŒ

(Dutiyo bhÈgo)

____

Buddhavasse 2552 Marammavasse 1370 AD. 2008

Romanized from Myanmar version published in 1958

© BuddhasÈsana Society

AÔÔhakathÈ Series 26

First published in 2008 by Ministry of Religious Affairs

Yangon, Myanmar

THE PΣI ALPHABET IN BURMESE AND ROMAN CHARACTERS

____ VOWELS

t a tm È Ä £ i þ Ê O u OD | { e Mo o

CONSONANTS WITH VOWEL “A” u ka c kha * ga C gha i ~a p ca q cha Z ja ps jha Ó Òa # Ôa X Ôha ! Éa ¡ Éha P Óa w ta x tha ' da " dha e na y pa z pha A ba b bha r ma , ya & ra v la 0 va o sa [ ha V Äa H Ñ

VOWELS IN COMBINATION -m -g = È èd = i èD = Ê -k -K = u -l -L = | a- = e a-m a-g = o

u ka um kÈ ud ki uD kÊ uk ku ul k| au ke aum ko c kha cg khÈ cd khi cD khÊ ck khu cl kh| ac khe acg kho ...

CONJUNCT-CONSONANTS uú kka CF ~gha P² ÓÔha "s dhya y’ pla v’ lla u© kkha pö cca @ ÓÉa "G dhva yÁ pba vs lya us kya p ä ccha PÖ ÓÓa EÅ nta AÇ bbha vS lha Bud kri ZÆ jja PS Óha EÉ ntva As bya 0S vha u’ kla Zöß jjha wå tta E¦ ntha jA bra oå sta uG kva n ÒÒa w¬ ttha É nda rÜ mpa ~oå stra cs khya ͧ Òha wG tva `E´ ndra ræ mpha oé sna cG khva Íö Òca ws tya Ë ndha rÁ mba os sya *¾ gga Íä Òcha Mw tra Eé nna rÇ mbha ó ssa *¢ ggha ÍÆ Òja '́ dda Es nya r® mma o® sma *s gya Íöß Òjha '̈ ddha ES nha rs mya oG sva j* gra ¥ ÔÔa 's dya yÜ ppa rS mha [® hma uF ~ka | ÔÔha j' dra yæ ppha ,s yya [G hva cF ~kha × ÉÉa 'G dva ys pya ,S yha V§ Äha *F ~ga

1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ

DutiyabhÈga _____

MÈtikÈ PiÔÔha~ka

2. C|Äavagga

4. Ma~galasuttavaÓÓanÈ ... ... 1 5. S|cilomasuttavaÓÓanÈ ... ... 37 6. Kapilasutta (Dhammacariyasutta) vaÓÓanÈ ... ... 42 7. BrÈhmaÓadhammikasuttavaÓÓanÈ ... ... 48 8. Dhammasutta (NÈvÈsutta) vaÓÓanÈ ... ... 60 9. KiÑsÊlasuttavaÓÓanÈ ... ... 65 10. UÔÔhÈnasuttavaÓÓanÈ ... ... 70 11. RÈhulasuttavaÓÓanÈ ... ... 73 12. Nigrodhakappasutta (Va~gÊsasutta) vaÓÓanÈ ... ... 77 13. SammÈparibbÈjanÊyasutta (MahÈsamayasutta) vaÓÓanÈ ... 85 14. DhammikasuttavaÓÓanÈ ... ... 99

3. MahÈvagga

1. PabbajjÈsuttavaÓÓanÈ ... ... 110 2. PadhÈnasuttavaÓÓanÈ ... ... 114 3. SubhÈsitasuttavaÓÓanÈ ... ... 122 4. P|raÄÈsasutta (SundarikabhÈradvÈjasutta) vaÓÓanÈ ... 127 5. MÈghasuttavaÓÓanÈ ... ... 139 6. SabhiyasuttavaÓÓanÈ ... ... 144 7. SelasuttavaÓÓanÈ ... ... 160 8. SallasuttavaÓÓanÈ ... ... 178 9. VÈseÔÔhasuttavaÓÓanÈ ... ... 183

ii SuttanipÈtaÔÔhakathÈ dutiyabhÈga

MÈtikÈ PiÔÔha~ka 10. KokÈlikasuttavaÓÓanÈ ... ... 194 11. NÈlakasuttavaÓÓanÈ ... ... 202 12. DvayatÈnupassanÈsuttavaÓÓanÈ ... ... 219

4. AÔÔhakavagga

1. KÈmasuttavaÓÓanÈ ... ... 228 2. GuhaÔÔhakasuttavaÓÓanÈ ... ... 231 3. DuÔÔhaÔÔhakasuttavaÓÓanÈ ... ... 235 4. SuddhaÔÔhakasuttavaÓÓanÈ ... ... 239 5. ParamaÔÔhakasuttavaÓÓanÈ ... ... 244 6. JarÈsuttavaÓÓanÈ ... ... 246 7. TissametteyyasuttavaÓÓanÈ ... ... 249 8. Pas|rasuttavaÓÓanÈ ... ... 252 9. MÈgaÓÉiyasuttavaÓÓanÈ ... ... 257 10. PurÈbhedasuttavaÓÓanÈ ... ... 263 11. KalahavivÈdasuttavaÓÓanÈ ... ... 266 12. C|Äaby|hasuttavaÓÓanÈ ... ... 269 13. MahÈby|hasuttavaÓÓanÈ ... ... 273 14. TuvaÔakasuttavaÓÓanÈ ... ... 277 15. AttadaÓÉasuttavaÓÓanÈ ... ... 281 16. SÈriputtasuttavaÓÓanÈ ... ... 285

5. PÈrÈyanavagga

1. VatthugÈthÈvaÓÓanÈ ... ... 291 1. AjitasuttavaÓÓanÈ ... ... 301 2. TissametteyyasuttavaÓÓanÈ ... ... 303 3. PuÓÓakasuttavaÓÓanÈ ... ... 304 4. MettagusuttavaÓÓanÈ ... ... 305

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ dutiyabhÈga iii

MÈtikÈ PiÔÔha~ka 5. DhotakasuttavaÓÓanÈ ... ... 307 6. UpasÊvasuttavaÓÓanÈ ... ... 308 7. NandasuttavaÓÓanÈ ... ... 310 8. HemakasuttavaÓÓanÈ ... ... 311 9. TodeyyasuttavaÓÓanÈ ... ... 312 10. KappasuttavaÓÓanÈ ... ... 312 11. JatukaÓÓisuttavaÓÓanÈ ... ... 313 12. BhadrÈvudhasuttavaÓÓanÈ ... ... 314 13. UdayasuttavaÓÓanÈ ... ... 315 14. PosÈlasuttavaÓÓanÈ ... ... 316 15. MogharÈjasuttavaÓÓanÈ ... ... 317 16. Pi~giyasuttavaÓÓanÈ ... ... 318 PÈrÈyanatthutigÈthÈvaÓÓanÈ ... ... 319 PÈrÈyanÈnugÊtigÈthÈvaÓÓanÈ ... ... 320 NigamanakathÈ ... ... 323

SuttanipÈtaÔÔhakathÈya dutiyabhÈge mÈtikÈ niÔÔhitÈ.

KhuddakanikÈya

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ

(Dutiyo bhÈgo) _____

Namo tassa Bhagavato Arahato SammÈsambuddhassa.

4. Ma~galasuttavaÓÓanÈ

EvaÑ me sutanti Ma~galasuttaÑ. KÈ uppatti? JambudÊpe kira tattha tattha nagaradvÈrasanthÈgÈrasabhÈdÊsu mahÈjanÈ sannipatitvÈ hiraÒÒasuvaÓÓaÑ datvÈ nÈnappakÈraÑ sÊtÈharaÓÈdibÈhirakakathaÑ1 kathÈpenti, ekekÈ kathÈ catumÈsaccayena niÔÔhÈti. Tattha ekadivasaÑ ma~galakathÈ samuÔÔhÈsi “kiÑ nu kho ma~galaÑ, kiÑ diÔÔhaÑ ma~galaÑ, sutaÑ ma~galaÑ, mutaÑ ma~galaÑ, ko ma~galaÑ jÈnÈtÊ”ti.

Atha diÔÔhama~galiko nÈmeko puriso Èha “ahaÑ ma~galaÑ jÈnÈmi, diÔÔhaÑ loke ma~galaÑ, diÔÔhaÑ nÈma abhima~galasammataÑ r|paÑ. SeyyathidaÑ? Idhekacco kÈlasseva vuÔÔhÈya cÈtakasakuÓaÑ2 vÈ passati, beluvalaÔÔhiÑ vÈ gabbhiniÑ vÈ kumÈrake vÈ ala~katapaÔiyatte puÓÓaghaÔaÑ vÈ allarohitamacchaÑ vÈ ÈjaÒÒaÑ vÈ ÈjaÒÒarathaÑ vÈ usabhaÑ vÈ gÈviÑ vÈ kapilaÑ vÈ, yaÑ vÈ panaÒÒampi kiÒci evar|paÑ abhima~galasammataÑ r|paÑ passati, idaÑ vuccati diÔÔhama~galan”ti. Tassa vacanaÑ ekacce aggahesuÑ, ekacce nÈggahesuÑ. Ye nÈggahesuÑ, te tena saha vivadiÑsu. ______________________________________________________________ 1. ...bÈhirakkhÈnakathÈ (SÊ), ...bÈhirakÈnaÑ kathaÑ (SyÈ, Ka) 2. BhÈsamÈnasakuÓaÑ (SÊ), vÈtasakuÓaÑ (SyÈ)

KhuddakanikÈya 2

Atha sutama~galiko nÈmeko puriso Èha “cakkhu nÈmetaÑ bho sucimpi asucimpi passati, tathÈ sundarampi asundarampi, manÈpampi amanÈpampi, yadi tena diÔÔhaÑ ma~galaÑ siyÈ, sabbampi ma~galaÑ siyÈ, tasmÈ na diÔÔhaÑ ma~galaÑ, apica kho pana sutaÑ ma~galaÑ, sutaÑ nÈma abhima~galasammato saddo. SeyyathidaÑ? Idhekacco kÈlasseva vuÔÔhÈya vaÉÉhÈti vÈ vaÉÉhamÈnÈti vÈ puÓÓÈti vÈ phussÈti vÈ sumanÈti vÈ sirÊti vÈ sirivaÉÉhÈti vÈ ajja sunakkhattaÑ sumuhuttaÑ sudivasaÑ suma~galanti evar|paÑ vÈ yaÑkiÒci abhima~galasammataÑ saddaÑ suÓÈti, idaÑ vuccati sutama~galan”ti. Tassapi vacanaÑ ekacce aggahesuÑ, ekacce nÈggahesuÑ. Ye nÈggahesuÑ, te tena saha vivadiÑsu.

Atha mutama~galiko nÈmeko puriso Èha “sotampi hi nÈmetaÑ bho sÈdhumpi asÈdhumpi manÈpampi amanÈpampi suÓÈti. Yadi tena sutaÑ ma~galaÑ siyÈ, sabbampi ma~galaÑ siyÈ, tasmÈ na sutaÑ ma~galaÑ, apica kho pana mutaÑ ma~galaÑ, mutaÑ nÈma abhima~galasammataÑ gandharasaphoÔÔhabbaÑ. SeyyathidaÑ? Idhekacco kÈlasseva vuÔÔhÈya padumagandhÈdipupphagandhaÑ vÈ ghÈyati, phussadantakaÔÔhaÑ vÈ khÈdati, pathaviÑ vÈ Èmasati, haritasassaÑ vÈ allagomayaÑ vÈ kacchapaÑ vÈ tilavÈhaÑ vÈ pupphaÑ vÈ phalaÑ vÈ Èmasati, phussamattikÈya vÈ sammÈ limpati, phussasÈÔakaÑ vÈ nivÈseti, phussaveÔhanaÑ vÈ dhÈreti, yaÑ vÈ panaÒÒampi kiÒci evar|paÑ abhima~galasammataÑ gandhaÑ vÈ ghÈyati, rasaÑ vÈ sÈyati, phoÔÔhabbaÑ vÈ phusati, idaÑ vuccati mutama~galan”ti. Tassapi vacanaÑ ekacce aggahesuÑ, ekacce nÈggahesuÑ.

Tattha na diÔÔhama~galiko sutamutama~galike asakkhi saÒÒÈpetuÑ. Na tesaÑ aÒÒataro itare dve. Tesu ca manussesu ye diÔÔhama~galikassa vacanaÑ gaÓhiÑsu, te “diÔÔhaÑyeva ma~galan”ti gatÈ. Ye sutamutama~galikÈnaÑ vacanaÑ gaÓhiÑsu, te “sutaÑyeva mutaÑyeva ma~galan”ti gatÈ. EvamayaÑ ma~galakathÈ sakalajambudÊpe pÈkaÔÈ jÈtÈ.

Atha sakalajambudÊpe manussÈ gumbagumbÈ hutvÈ “kiÑ nu kho ma~galan”ti ma~galÈni cintayiÑsu, tesaÑ manussÈnaÑ ÈrakkhadevatÈ taÑ kathaÑ sutvÈ tatheva ma~galÈni cintayiÑsu, tÈsaÑ devatÈnaÑ bhummadevatÈ mittÈ honti, atha tato sutvÈ bhummadevatÈpi tatheva ma~galÈni cintayiÑsu. TÈsampi devatÈnaÑ ÈkÈsaÔÔhadevatÈ mittÈ honti, ÈkÈsaÔÔhadevatÈnaÑ CÈtumahÈrÈjikadevatÈ. Eteneva upÈyena yÈva

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 3

SudassÊdevatÈnaÑ AkaniÔÔhadevatÈ mittÈ honti, atha tato sutvÈ AkaniÔÔhadevatÈpi tatheva gumbagumbÈ hutvÈ ma~galÈni cintayiÑsu. EvaÑ dasasahassacakkavÈÄesu sabbattha ma~galacintÈ udapÈdi. UppannÈ ca sÈ “idaÑ ma~galaÑ idaÑ ma~galan”ti vinicchiyamÈnÈpi appattÈ eva vinicchayaÑ dvÈdasa vassÈni aÔÔhÈsi. Sabbe manussÈ ca devÈ ca brahmÈno ca ÔhapetvÈ ariyasÈvake diÔÔhasutamutavasena tidhÈ bhinnÈ, ekopi “idameva ma~galan”ti yathÈbhuccato niÔÔha~gato nÈhosi, ma~galakolÈhalaÑ loke uppajji.

KolÈhalaÑ nÈma paÒcavidhaÑ kappakolÈhalaÑ cakkavattikolÈhalaÑ BuddhakolÈhalaÑ ma~galakolÈhalaÑ moneyyakolÈhalanti. Tattha kÈmÈvacaradevÈ, muttasirÈ vikiÓÓakesÈ rudammukhÈ ass|ni hatthehi puÒchamÈnÈ rattavatthanivatthÈ ativiya vir|pavesadhÈrino hutvÈ “vassasatasahassassa accayena kappuÔÔhÈnaÑ bhavissati, ayaÑ loko vinassissati, mahÈsamuddo sussissati1, ayaÒca mahÈpathavÊ Sineru ca pabbatarÈjÈ uÉÉhayhissati vinassissati, yÈva brahmalokÈ lokavinÈso bhavissati, mettaÑ mÈrisÈ bhÈvetha, karuÓaÑ, muditaÑ, upekkhaÑ mÈrisÈ bhÈvetha, mÈtaraÑ upaÔÔhahatha, pitaraÑ upaÔÔhahatha, kule jeÔÔhÈpacÈyino hotha, jÈgaratha mÈ pamÈdatthÈ”ti manussapathe vicaritvÈ Èrocenti. IdaÑ kappakolÈhalaÑ nÈma.

KÈmÈvacaradevÈyeva “vassasatassaccayena cakkavattirÈjÈ loke uppajjissatÊ”ti manussapathe vicaritvÈ Èrocenti. IdaÑ cakkavattikolÈhalaÑ nÈma.

SuddhÈvÈsÈ pana devÈ brahmÈbharaÓena ala~karitvÈ brahmaveÔhanaÑ sÊse katvÈ pÊtisomanassajÈtÈ BuddhaguÓavÈdino “vassasahassassa accayena Buddho loke uppajjissatÊ”ti manussapathe vicaritvÈ Èrocenti. IdaÑ BuddhakolÈhalaÑ nÈma.

SuddhÈvÈsÈ eva devÈ manussÈnaÑ cittaÑ ÒatvÈ “dvÈdasannaÑ vassÈnaÑ accayena SammÈsambuddho ma~galaÑ kathessatÊ”ti manussapathe vicaritvÈ Èrocenti. IdaÑ ma~galakolÈhalaÑ nÈma. ______________________________________________________________ 1. Ussussissati (SÊ)

KhuddakanikÈya 4

SuddhÈvÈsÈ eva devÈ “sattannaÑ vassÈnaÑ accayena aÒÒataro bhikkhu BhagavatÈ saddhiÑ samÈgamma moneyyapaÔipadaÑ pucchissatÊ”ti manussapathe vicaritvÈ Èrocenti. IdaÑ moneyyakolÈhalaÑ nÈma. Imesu paÒcasu kolÈhalesu diÔÔhama~galÈdivasena tidhÈ bhinnesu devamanussesu idaÑ ma~galakolÈhalaÑ loke uppajji.

Atha devesu ca manussesu ca vicinitvÈ vicinitvÈ ma~galÈni alabhamÈnesu dvÈdasannaÑ vassÈnaÑ accayena TÈvatiÑsakÈyikÈ devatÈ sa~gamma samÈgamma evaÑ samacintesuÑ “seyyathÈpi nÈma mÈrisÈ gharasÈmiko antogharajanÈnaÑ, gÈmasÈmiko gÈmavÈsÊnaÑ, rÈjÈ sabbamanussÈnaÑ, evamevaÑ ayaÑ Sakko DevÈnamindo amhÈkaÑ aggo ca seÔÔho ca yadidaÑ puÒÒena tejena issariyena paÒÒÈya dvinnaÑ devalokÈnaÑ adhipati. Yann|na mayaÑ SakkaÑ DevÈnamindaÑ etamatthaÑ puccheyyÈmÈ”ti. TÈ Sakkassa santikaÑ gantvÈ SakkaÑ DevÈnamindaÑ ta~khaÓÈnur|panivÈsanÈbharaÓasassirikasarÊraÑ aÉÉhateyyakoÔi-accharÈgaÓaparivutaÑ pÈricchattakam|le paÓÉukambalavarÈsane nisinnaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ ÔhatvÈ etadavocuÑ “yagghe mÈrisa jÈneyyÈsi, etarahi ma~galapaÒhÈ samuÔÔhitÈ, eke diÔÔhaÑ ‘ma~galan’ti vadanti, eke sutaÑ ‘ma~galan’ti vadanti, eke mutaÑ ‘ma~galan’ti vadanti, tattha mayaÒca aÒÒe ca aniÔÔha~gatÈ, sÈdhu vata no tvaÑ yÈthÈvato byÈkarohÊ”ti. DevarÈjÈ pakatiyÈpi paÒÒavÈ “ayaÑ ma~galakathÈ kattha paÔhamaÑ samuÔÔhitÈ”ti Èha. “MayaÑ deva CÈtumahÈrÈjikÈnaÑ assumhÈ”ti ÈhaÑsu. Tato CÈtumahÈrÈjikÈ ÈkÈsaÔÔhadevatÈnaÑ, ÈkÈsaÔÔhadevatÈ bhummadevatÈnaÑ, bhummadevatÈ manussÈrakkhadevatÈnaÑ, manussÈrakkhadevatÈ “manussaloke samuÔÔhitÈ”ti ÈhaÑsu.

Atha DevÈnamindo “SammÈsambuddho kattha vasatÊ”ti pucchi, “manussaloke devÈ”ti ÈhaÑsu. “TaÑ BhagavantaÑ koci pucchÊ”ti Èha. Na koci devÈti. KiÑ nu kho nÈma tumhe mÈrisÈ aggiÑ chaÉÉetvÈ khajjopanakaÑ ujjÈletha, ye anavasesama~galadesakaÑ taÑ BhagavantaÑ atikkamitvÈ1 maÑ pucchitabbaÑ maÒÒatha, Ègacchatha mÈrisÈ, taÑ BhagavantaÑ pucchÈma, addhÈ sassirikaÑ paÒhabyÈkaraÓaÑ labhissÈmÈti ekaÑ devaputtaÑ ÈÓÈpesi “tvaÑ BhagavantaÑ pucchÈ”ti. So devaputto ______________________________________________________________ 1. AtÊyitvÈ (SÊ)

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 5

ta~khaÓÈnur|pena ala~kÈrena attÈnaÑ ala~karitvÈ vijjuriva vijjotamÈno devagaÓaparivuto JetavanamahÈvihÈraÑ ÈgantvÈ BhagavantaÑ abhivÈdetvÈ ekamantaÑ ÔhatvÈ ma~galapaÒhaÑ pucchanto gÈthÈya ajjhabhÈsi. BhagavÈ tassa taÑ paÒhaÑ vissajjento imaÑ suttamabhÈsi.

Tattha evaÑ me sutanti-ÈdÊnamattho sa~khepato KasibhÈradvÈjasuttavaÓÓanÈyaÑ vutto, vitthÈraÑ pana icchantehi papaÒcas|daniyÈ MajjhimaÔÔhakathÈyaÑ vuttanayena gahetabbo. KasibhÈradvÈjasutte ca “Magadhesu viharati DakkhiÓÈgirismiÑ ekanÈÄÈyaÑ brÈhmaÓagÈme”ti vuttaÑ, idha “SÈvatthiyaÑ viharati Jetavane AnÈthapiÓÉikassa ÈrÈme”ti. TasmÈ “SÈvatthiyan”ti imaÑ padaÑ ÈdiÑ katvÈ idha apubbapadavaÓÓanaÑ karissÈma.

SeyyathidaÑ? SÈvatthiyanti evaÑnÈmake nagare. TaÑ kira Savatthassa nÈma isino nivÈsaÔÔhÈnaÑ ahosi. TasmÈ yathÈ Kusambassa nivÈso KosambÊ, KÈkaÓÉassa nivÈso KÈkaÓÉÊti, evaÑ itthili~gavasena “SÈvatthÊ”ti vuccati. PorÈÓÈ pana vaÓÓayanti–yasmÈ tasmiÑ ÔhÈne satthasamÈyoge “kiÑ bhaÓÉamatthÊ”ti pucchite “sabbamatthÊ”ti ÈhaÑsu, tasmÈ taÑ vacanamupÈdÈya “SÈvatthÊ”ti vuccati. TassaÑ SÈvatthiyaÑ. Etenassa gocaragÈmo dÊpito hoti. Jeto nÈma rÈjakumÈro, tena ropitasaÑvaÉÉhitattÈ tassa Jetassa vananti JetavanaÑ, tasmiÑ Jetavane. AnÈthÈnaÑ piÓÉo etasmiÑ atthÊti AnÈthapiÓÉiko, tassa AnÈthapiÓÉikassa. AnÈthapiÓÉikena gahapatinÈ catupaÓÓÈsakoÔipariccÈgena niÔÔhÈpitÈrÈmeti attho. Etenassa pabbajitÈnur|panivÈsokÈso dÊpito hoti.

AthÈti avicchedatthe, khoti adhikÈrantaranidassanatthe nipÈto. Tena avicchinneyeva tattha Bhagavato vihÈre “idamadhikÈrantaraÑ udapÈdÊ”ti dasseti. KiÑ tanti? AÒÒatarÈ devatÈti-Èdi. Tattha aÒÒatarÈti aniyamitaniddeso. SÈ hi nÈmagottato apÈkaÔÈ, tasmÈ “aÒÒatarÈ”ti vuttÈ. Devo eva devatÈ, itthipurisasÈdhÈraÓametaÑ. Idha pana puriso eva so devaputto, kintu sÈdhÈraÓanÈmavasena “devatÈ”ti vutto.

KhuddakanikÈya 6

AbhikkantÈya rattiyÈti ettha abhikkantasaddo khayasundarÈbhir|pa-abbhanumodanÈdÊsu dissati. Tattha “abhikkantÈ bhante ratti, nikkhanto paÔhamo yÈmo, ciranisinno bhikkhusaÑgho, uddisatu BhagavÈ bhikkh|naÑ pÈtimokkhan”ti evamÈdÊsu1 khaye dissati. “AyaÑ imesaÑ catunnaÑ puggalÈnaÑ abhikkantataro ca paÓÊtataro cÈ”ti evamÈdÊsu2 sundare.

“Ko me vandati pÈdÈni, iddhiyÈ yasasÈ jalaÑ. Abhikkantena vaÓÓena, sabbÈ obhÈsayaÑ disÈ”ti–

evamÈdÊsu3 abhir|pe. “AbhikkantaÑ bho Gotama, abhikkantaÑ bho GotamÈ”ti evamÈdÊsu4 abbhanumodane. Idha pana khaye. Tena abhikkantÈya rattiyÈ, parikkhÊÓÈya rattiyÈti vuttaÑ hoti.

AbhikkantavaÓÓÈti ettha abhikkantasaddo abhir|pe, vaÓÓasaddo pana chavithutikulavaggakÈraÓasaÓÔhÈnappamÈÓar|pÈyatanÈdÊsu dissati. Tattha “suvaÓÓavaÓÓosi BhagavÈ”ti evamÈdÊsu5 chaviyaÑ. “KadÈ saÒÒ|ÄhÈ pana te gahapati ime samaÓassa Gotamassa vaÓÓÈ”ti evamÈdÊsu6 thutiyaÑ. “CattÈrome bho Gotama vaÓÓÈ”ti evamÈdÊsu7 kulavagge. “Atha kena nu vaÓÓena, gandhatthenoti vuccatÊ”ti evamÈdÊsu8 kÈraÓe. “MahantaÑ hatthirÈjavaÓÓaÑ abhinimminitvÈ”ti evamÈdÊsu9 saÓÔhÈne. “Tayo pattassa vaÓÓÈ”ti evamÈdÊsu10 pamÈÓe. “VaÓÓo gandho raso ojÈ”ti evamÈdÊsu11 r|pÈyatane. So idha chaviyaÑ daÔÔhabbo. Tena abhikkantavaÓÓÈ abhir|pacchavÊti vuttaÑ hoti.

Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesayebhuyya-abyÈmissa-anatirekadaÄhatthavisaÑyogÈdi-anekattho. TathÈ hissa “kevalaparipuÓÓaÑ parisuddhaÑ brahmacariyan”ti evamÈdÊsu12 anavasesatÈ attho. “KevalakappÈ ca A~gamÈgadhÈ pah|taÑ khÈdanÊyaÑ bhojanÊyaÑ ÈdÈya ______________________________________________________________ 1. Vi 4. 418; AÑ 3. 44; Khu 1. 138 piÔÔhesu. 2. AÑ 1. 414 piÔÔhe. 3. Khu 2. 71 piÔÔhe. 4. AÑ 1. 57; Vi 1. 7 piÔÔhÈdÊsu. 5. Ma 2. 351; Khu 1. 367 piÔÔhesu. 6. Ma 2. 49 piÔÔhe. 7. DÊ 3. 67 piÔÔhe. 8. SaÑ 1. 206 piÔÔhe. 9. SaÑ 1. 105 piÔÔhe. 10. Vi 1. 153 piÔÔhe. 11. Abhi 1. 163 piÔÔhe. 12. DÊ 1. 82; Vi 1. 1 piÔÔhesu.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 7

upasa~kamissantÊ”ti evamÈdÊsu1 yebhuyyatÈ. “Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotÊ”ti evamÈdÊsu2 abyÈmissatÈ. “KevalaÑ saddhÈmattakaÑ n|na ayamÈyasmÈ”ti evamÈdÊsu3 anatirekatÈ. “Œyasmato bhante Anuruddhassa bÈhiko nÈma saddhivihÈriko kevalakappaÑ saÑghabhedÈya Ôhito”ti evamÈdÊsu4 daÄhatthatÈ. “KevalÊ vusitavÈ uttamapurisoti vuccatÊ”ti evamÈdÊsu5 visaÑyogo. Idha panassa anavasesatÈ attho adhippeto.

Kappasaddo panÈyaÑ abhisaddahanavohÈrakÈlapaÒÒattichedanavikappalesasamantabhÈvÈdi-anekattho. TathÈ hissa “okappaniyametaÑ bhoto Gotamassa, yathÈ taÑ Arahato SammÈsambuddhassÈ”ti evamÈdÊsu6 abhisaddahanamattho. “AnujÈnÈmi bhikkhave paÒcahi samaÓakappehi phalaÑ paribhuÒjitun”ti evamÈdÊsu7 vohÈro. “Yena sudaÑ niccakappaÑ viharÈmÊ”ti evamÈdÊsu8 kÈlo. “IccÈyasmÈ kappo”ti evamÈdÊsu9 paÒÒatti. “Ala~kato kappitakesamass|”ti evamÈdÊsu10 chedanaÑ. “Kappati dva~gulakappo”ti evamÈdÊsu11 vikappo. “Atthi kappo nipajjitun”ti evamÈdÊsu12 leso. “KevalakappaÑ VeÄuvanaÑ obhÈsetvÈ”ti evamÈdÊsu13 samantabhÈvo. Idha panassa samantabhÈvo atthoti adhippeto. Yato kevalakappaÑ Jetavananti ettha anavasesaÑ samantato Jetavananti evamattho daÔÔhabbo.

ObhÈsetvÈti ÈbhÈya pharitvÈ, candimÈ viya s|riyo viya ca ekobhÈsaÑ ekapajjotaÑ karitvÈti attho.

Yena BhagavÈ tenupasa~kamÊti bhummatthe karaÓavacanaÑ, yato yattha BhagavÈ, tattha upasa~kamÊti evamettha attho daÔÔhabbo. Yena vÈ kÈraÓena BhagavÈ devamanussehi upasa~kamitabbo, teneva kÈraÓena upasa~kamÊti evampettha attho daÔÔhabbo. Kena ca kÈraÓena BhagavÈ upasa~kamitabbo? NÈnappakÈraguÓavisesÈdhigamÈdhippÈyena, sÈduphal|pabhogÈdhippÈyena dijagaÓehi niccaphalitamahÈrukkho viya. Upasa~kamÊti ca ______________________________________________________________ 1. Vi 3. 36 piÔÔhe. 2. Abhi 2. 142 piÔÔhÈdÊsu. 3. Vi 3. 270 piÔÔhe. 4. AÑ 1. 562 piÔÔhe. 5. SaÑ 2. 50 piÔÔhe. 6. Ma 1. 316 piÔÔhe. 7. Vi 4. 244 piÔÔhe. 8. Ma 1. 316 piÔÔhe. 9. Khu 1. 444; Khu 8. 15 piÔÔhesu. 10. Khu 6. 278 piÔÔhe. 11. Vi 4. 491 piÔÔhe. 12. AÑ 3. 148 piÔÔhe. 13. SaÑ 1. 50 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 8

gatÈti vuttaÑ hoti. Upasa~kamitvÈti upasa~kamanapariyosÈnadÊpanaÑ. Atha vÈ evaÑ gatÈ tato ÈsannataraÑ ÔhÈna Bhagavato samÊpasa~khÈtaÑ gantvÈtipi vuttaÑ hoti. BhagavantaÑ abhivÈdetvÈti BhagavantaÑ vanditvÈ paÓamitvÈ namassitvÈ.

Ekamantanti bhÈvanapuÑsakaniddeso, ekokÈsaÑ ekapassanti vuttaÑ hoti. Bhummatthe vÈ upayogavacanaÑ. AÔÔhÈsÊti nisajjÈdipaÔikkhepo, ÔhÈnaÑ kappesi, ÔhitÈ ahosÊti attho.

KathaÑ ÔhitÈ pana sÈ ekamantaÑ ÔhitÈ ah|ti?

Na pacchato na purato, nÈpi Èsannad|rato. Na kacche nopi paÔivÈte, na cÈpi oÓatuÓÓate. Ime dose vivajjetvÈ, ekamantaÑ ÔhitÈ ah|ti.

KasmÈ panÈyaÑ aÔÔhÈsi eva, na nisÊdÊti? LahuÑ nivattitukÈmatÈya. DevatÈ hi kaÒcideva atthavasaÑ paÔicca sucipuriso viya vaccaÔÔhÈnaÑ manussalokaÑ Ègacchanti. PakatiyÈ panetÈsaÑ yojanasatato pabhuti manussaloko duggandhatÈya paÔik|lo hoti, na tattha abhiramanti. Tena sÈ ÈgatakiccaÑ katvÈ lahuÑ nivattitukÈmatÈya na nisÊdi. Yassa ca gamanÈdi-iriyÈpathaparissamassa vinodanatthaÑ nisÊdanti, so devÈnaÑ parissamo natthi, tasmÈpi na nisÊdi. Ye ca mahÈsÈvakÈ BhagavantaÑ parivÈretvÈ ÔhitÈ, te patimÈnesi, tasmÈpi na nisÊdi. Apica Bhagavati gÈraveneva na nisÊdi. DevÈnaÑ hi nisÊditukÈmÈnaÑ ÈsanaÑ nibbattati, taÑ anicchamÈnÈ nisajjÈya cittampi akatvÈ ekamantaÑ aÔÔhÈsi.

EkamantaÑ ÔhitÈ kho sÈ devatÈti evaÑ imehi kÈraÓehi ekamantaÑ ÔhitÈ kho sÈ devatÈ. BhagavantaÑ gÈthÈya ajjhabhÈsÊti BhagavantaÑ gÈthÈya akkharapadaniyamitaganthitena vacanena abhÈsÊti attho. 261. Tattha bah|ti aniyamitasa~khyÈniddeso. Tena anekasatÈ anekasahassÈ anekasatasahassÈti vuttaÑ hoti. DibbantÊti devÈ, paÒcahi kÈmaguÓehi kÊÄanti, attano vÈ siriyÈ jotantÊti attho. Apica tividhÈ devÈ sammuti-upapattivisuddhivasena. YathÈha–

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 9

“DevÈti tayo devÈ sammutidevÈ upapattidevÈ visuddhidevÈ. Tattha sammutidevÈ nÈma rÈjÈno deviyo rÈjakumÈrÈ. UpapattidevÈ nÈma CÈtumahÈrÈjike deve upÈdÈya taduttari devÈ. VisuddhidevÈ nÈma arahanto vuccantÊ”ti1.

Tesu idha upapattidevÈ adhippetÈ. Manuno apaccÈti manussÈ. PorÈÓÈ pana bhaÓanti–manassa ussannatÈya manussÈ. Te JambudÊpakÈ AparagoyÈnakÈ UttarakurukÈ PubbavidehakÈti catubbidhÈ. Idha JambudÊpakÈ adhippetÈ. Ma~galanti2 imehi sattÈti ma~galÈni, iddhiÑ vuddhiÒca pÈpuÓantÊti attho. Acintayunti cintesuÑ. Œka~khamÈnÈti icchamÈnÈ patthayamÈnÈ pihayamÈnÈ. SotthÈnanti sotthibhÈvaÑ, sabbesaÑ diÔÔhadhammikasamparÈyikÈnaÑ sobhanÈnaÑ sundarÈnaÑ kalyÈÓÈnaÑ dhammÈnamatthitanti3 vuttaÑ hoti. Br|hÊti desehi pakÈsehi Ècikkha vivara vibhaja uttÈnÊkarohi. Ma~galanti iddhikÈraÓaÑ vuddhikÈraÓaÑ sabbasampattikÈraÓaÑ. Uttamanti visiÔÔhaÑ pavaraÑ sabbalokahitasukhÈvahanti ayaÑ gÈthÈya anupubbapadavaÓÓanÈ4.

AyaÑ pana piÓÉattho–so devaputto dasasahassacakkavÈÄesu devatÈ ma~galapaÒhaÑ sotukÈmatÈya imasmiÑ ekacakkavÈÄe sannipatitvÈ ekavÈlaggakoÔi-okÈsamatte dasapi vÊsampi tiÑsampi cattÈlÊsampi paÒÒÈsampi saÔÔhipi sattatipi asÊtipi sukhumattabhÈve nimminitvÈ sabbadevamÈrabrahmÈno siriyÈ ca tejasÈ ca adhigayha virocamÈnaÑ paÒÒattavarabuddhÈsane nisinnaÑ BhagavantaÑ parivÈretvÈ ÔhitÈ disvÈ tasmiÑ ca samaye anÈgatÈnampi sakalajambudÊpakÈnaÑ manussÈnaÑ cetasÈ cetoparivitakkamaÒÒÈya sabbadevamanussÈnaÑ vicikicchÈsallasamuddharaÓatthaÑ Èha “bah| devÈ manussÈ ca ma~galÈni acintayuÑ Èka~khamÈnÈ sotthÈnaÑ, attano sotthibhÈvaÑ icchantÈ, br|hi ma~galamuttamaÑ, tesaÑ devÈnaÑ anumatiyÈ manussÈnaÒca anuggahena mayÈ puÔÔho samÈno yaÑ sabbesameva amhÈkaÑ ekantahitasukhÈvahanato uttamaÑ ma~galaÑ, taÑ no anukampaÑ upÈdÈya br|hi BhagavÈ”ti. ______________________________________________________________ 1. Khu 8. 92, 225 piÔÔhesu atthato samÈnaÑ. 2. Ma~galanti ma~ganti (SÊ), ma~galÈnÊti mahanti (Ka) 3. DhammÈnaÑ atthinoti (SÊ) 4. AnupadavaÓÓanÈ (SÊ)

KhuddakanikÈya 10

262. EvametaÑ devaputtassa vacanaÑ sutvÈ BhagavÈ “asevanÈ ca bÈlÈnan”ti gÈthamÈha. Tattha asevanÈti abhajanÈ apayirupÈsanÈ. BÈlÈnanti balanti assasantÊti bÈlÈ, assasitapassasitamattena jÊvanti, na paÒÒÈjÊvitenÈti adhippÈyo. TesaÑ bÈlÈnaÑ. PaÓÉitÈnanti paÓÉantÊti1 paÓÉitÈ, sandiÔÔhikasamparÈyikesu atthesu ÒÈÓagatiyÈ gacchantÊti adhippÈyo. TesaÑ paÓÉitÈnaÑ. SevanÈti bhajanÈ payirupÈsanÈ taÑsahÈyatÈ taÑsampava~katÈ. P|jÈti sakkÈragarukÈramÈnanavandanÈ. P|janeyyÈnanti p|jÈrahÈnaÑ. EtaÑ ma~galamuttamanti yÈ ca bÈlÈnaÑ asevanÈ, yÈ ca paÓÉitÈnaÑ sevanÈ, yÈ ca p|janeyyÈnaÑ p|jÈ, taÑ sabbaÑ sampiÓÉetvÈ Èha etaÑ ma~galamuttamanti. YaÑ tayÈ puÔÔhaÑ “br|hi ma~galamuttaman”ti, ettha tÈva etaÑ ma~galamuttamanti gaÓhÈhÊti vuttaÑ hoti. AyametissÈ gÈthÈya padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ panassÈ evaÑ veditabbÈ–evametaÑ devaputtassa vacanaÑ sutvÈ BhagavÈ imaÑ gÈthamÈha. Tattha yasmÈ catubbidhÈ kathÈ pucchitakathÈ apucchitakathÈ sÈnusandhikathÈ ananusandhikathÈti. Tattha “pucchÈmi taÑ Gotama bh|ripaÒÒa, kathaÑkaro sÈvako sÈdhu hotÊ”ti2 ca, “kathaÑ nu tvaÑ mÈrisa oghamatarÊ”ti3 ca evamÈdÊsu pucchitena kathitÈ pucchitakathÈ. “YaÑ pare sukhato Èhu, tadariyÈ Èhu dukkhato”ti evamÈdÊsu4 apucchitena attajjhÈsayavaseneva kathitÈ apucchitakathÈ. SabbÈpi BuddhÈnaÑ kathÈ “sanidÈnÈhaÑ bhikkhave dhammaÑ desemÊ”ti5 vacanato sÈnusandhikathÈ. AnanusandhikathÈ imasmiÑ sÈsane natthi. EvametÈsu kathÈsu ayaÑ devaputtena pucchitena BhagavatÈ kathitattÈ pucchitakathÈ. PucchitakathÈyaÒca yathÈ cheko puriso kusalo maggassa kusalo amaggassa maggaÑ puÔÔho paÔhamaÑ vijahitabbaÑ ÈcikkhitvÈ pacchÈ gahetabbaÑ Ècikkhati “asukasmiÑ nÈma ÔhÈne dvedhÈpatho hoti, tattha vÈmaÑ muÒcitvÈ dakkhiÓaÑ gaÓhathÈ”ti, evaÑ sevitabbÈsevitabbesu asevitabbaÑ ÈcikkhitvÈ sevitabbaÑ Ècikkhati. BhagavÈ ca maggakusalapurisasadiso. YathÈha–

“Puriso maggakusaloti kho tissa TathÈgatassetaÑ adhivacanaÑ Arahato SammÈsambuddhassÈ”ti6.

______________________________________________________________ 1. PaÓÉentÊti (SÊ) 2. Khu 1. 335 piÔÔhe. 3. SaÑ 1. 1 piÔÔhe. 4. Khu 1. 397 piÔÔhe. 5. AÑ 1. 280; Abhi 4. 407 piÔÔhesu. 6. SaÑ 2. 89 piÔÔhe.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 11

So hi kusalo imassa lokassa, kusalo parassa lokassa, kusalo maccudheyyassa, kusalo amaccudheyyassa, kusalo mÈradheyyassa, kusalo amÈradheyyassÈti. TasmÈ paÔhamaÑ asevitabbaÑ ÈcikkhitvÈ sevitabbaÑ Ècikkhanto Èha “asevanÈ ca bÈlÈnaÑ, paÓÉitÈnaÒca sevanÈ”ti. Vijahitabbamaggo viya hi paÔhamaÑ bÈlÈ na sevitabbÈ na payirupÈsitabbÈ, tato gahetabbamaggo viya paÓÉitÈ sevitabbÈ payirupÈsitabbÈti.

KasmÈ pana BhagavatÈ ma~galaÑ kathentena paÔhamaÑ bÈlÈnaÑ asevanÈ paÓÉitÈnaÒca sevanÈ kathitÈti? Vuccate–yasmÈ imaÑ diÔÔhÈdÊsu ma~galadiÔÔhiÑ bÈlasevanÈya devamanussÈ gaÓhiÑsu, sÈ ca ama~galaÑ, tasmÈ nesaÑ taÑ idhalokatthaparalokatthabhaÒjakaÑ akalyÈÓamittasaÑsaggaÑ garahantena ubhayalokatthasÈdhakaÒca kalyÈÓamittasaÑsaggaÑ pasaÑsantena BhagavatÈ paÔhamaÑ bÈlÈnaÑ asevanÈ paÓÉitÈnaÒca sevanÈ kathitÈti.

Tattha bÈlÈ nÈma ye keci pÈÓÈtipÈtÈdi-akusalakammapathasamannÈgatÈ sattÈ. Te tÊhÈkÈrehi jÈnitabbÈ. YathÈha “tÊÓimÈni bhikkhave bÈlassa bÈlalakkhaÓÈnÊ”ti suttaÑ1. Apica P|raÓakassapÈdayo cha satthÈro DevadattakokÈlikakaÔamodakatissa2

KhaÓÉadeviyÈputtasamuddadattaciÒcamÈÓavikÈdayo atÊtakÈle ca dÊghavidassa bhÈtÈti ime aÒÒe ca evar|pÈ sattÈ bÈlÈti veditabbÈ.

Te aggipadittamiva a~gÈraÑ attanÈ duggahitena attÈnaÒca attano vacanakÈrake ca vinÈsenti, yathÈ dÊghavidassa bhÈtÈ catubuddhantaraÑ saÔÔhiyojanamattena attabhÈvena uttÈno patito mahÈniraye paccati, yathÈ ca tassa diÔÔhiÑ abhirucikÈni3 paÒca kulasatÈni tasseva sahabyataÑ upapannÈni niraye paccanti. VuttaÑ hetaÑ–

“SeyyathÈpi bhikkhave naÄÈgÈrÈ vÈ tiÓÈgÈrÈ vÈ aggi mutto k|ÔÈgÈrÈnipi Éahati ullittÈvalittÈni nivÈtÈni phusitaggaÄÈni pihitavÈtapÈnÈni, evameva kho bhikkhave yÈni

______________________________________________________________ 1. AÑ 1. 100; Ma 3. 201 piÔÔhesu. 2. ...kaÔamorakatissa (SÊ, SyÈ) 3. Abhiruciya tÈni (SÊ), abhirucitÈni (SyÈ)

KhuddakanikÈya 12

kÈnici bhayÈni uppajjanti, sabbÈni tÈni bÈlato uppajjanti no paÓÉitato. Ye keci upaddavÈ uppajjanti -pa- ye keci upasaggÈ -pa- no paÓÉitato. Iti kho bhikkhave sappaÔibhayo bÈlo, appaÔibhayo paÓÉito. Sa-upaddavo bÈlo, anupaddavo paÓÉito. Sa-upasaggo bÈlo, anupasaggo paÓÉito”ti1.

Apica p|timacchasadiso bÈlo, p|timacchabandhapattapuÔasadiso hoti tadupasevÊ, chaÉÉanÊyataÑ jigucchanÊyataÒca Èpajjati viÒÒ|naÑ. VuttaÒcetaÑ–

“P|timacchaÑ kusaggena, yo naro upanayhati. KusÈpi p|tÊ vÈyanti, evaÑ bÈl|pasevanÈ”ti2.

AkittipaÓÉito cÈpi Sakkena DevÈnamindena vare diyyamÈne evamÈha–

“BÈlaÑ na passe na suÓe, na ca bÈlena saÑvase. BÈlenallÈpasallÈpaÑ, na kare na ca rocaye.

Kinnu te akaraÑ bÈlo, vada kassapa kÈraÓaÑ. Kena kassapa bÈlassa, dassanaÑ nÈbhika~khasi.

AnayaÑ nayati dummedho, adhurÈyaÑ niyuÒjati. Dunnayo seyyaso hoti, sammÈ vutto pakuppati. VinayaÑ so na jÈnÈti, sÈdhu tassa adassanan”ti3.

EvaÑ BhagavÈ sabbÈkÈrena bÈl|pasevanaÑ garahanto bÈlÈnaÑ asevanaÑ “ma~galan”ti vatvÈ idÈni paÓÉitasevanaÑ pasaÑsanto “paÓÉitÈnaÒca sevanÈ ma~galan”ti Èha. Tattha paÓÉitÈ nÈma ye keci pÈÓÈtipÈtÈveramaÓi-ÈdidasakusalakammapathasamannÈgatÈ sattÈ. Te tÊhÈkÈrehi jÈnitabbÈ. YathÈha “tÊÓimÈni bhikkhave paÓÉitassa paÓÉitalakkhaÓÈnÊ”ti4 suttaÑ. Apica Buddhapaccekabuddha-asÊtimahÈsÈvakÈ aÒÒe ca TathÈgatassa sÈvakÈ sunettamahÈgovindavidhurasarabha~gamahosadhasutasomanimirÈja-ayogharakumÈra-akittipaÓÉitÈdayo ca paÓÉitÈti veditabbÈ. ______________________________________________________________ 1. AÑ 1. 99 piÔÔhe. 2. Khu 1. 241; Khu 5. 330; Khu 6. 265 piÔÔhesu. 3. Khu 5. 267 piÔÔhe. 4. AÑ 1. 101; Ma 3. 208 piÔÔhesu.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 13

Te bhaye viya rakkhÈ, andhakÈre viya padÊpo, khuppipÈsÈdidukkhÈbhibhave viya annapÈnÈdipaÔilÈbho, attano vacanakarÈnaÑ sabbabhaya-upaddav|pasaggaviddhaÑsanasamatthÈ honti. TathÈ hi TathÈgataÑ Ègamma asa~khyeyyÈ aparimÈÓÈ devamanussÈ ÈsavakkhayaÑ pattÈ, brahmaloke patiÔÔhitÈ, devaloke patiÔÔhitÈ, sugatiloke uppannÈ. SÈriputtatthere cittaÑ pasÈdetvÈ cat|hi paccayehi theraÑ upaÔÔhahitvÈ asÊti kulasahassÈni sagge nibbattÈni. TathÈ MahÈmoggallÈnamahÈkassapappabhutÊsu sabbamahÈsÈvakesu, sunettassa satthuno sÈvakÈ appekacce brahmaloke uppajjiÑsu, appekacce ParanimmitavasavattÊnaÑ devÈnaÑ sahabyataÑ -pa- appekacce gahapatimahÈsÈlakulÈnaÑ sahabyataÑ upapajjiÑsu. VuttaÒcetaÑ–

“Natthi bhikkhave paÓÉitato bhayaÑ, natthi paÓÉitato upaddavo, natthi paÓÉitato upasaggo”ti1.

Apica tagaramÈlÈdigandhabhaÓÉasadiso paÓÉito, tagaramÈlÈdigandhabhaÓÉapaliveÔhanapattasadiso hoti tadupasevÊ, bhÈvanÊyataÑ manuÒÒataÒca Èpajjati viÒÒ|naÑ. VuttaÒcetaÑ–

“TagaraÒca palÈsena, yo naro upanayhati. PattÈpi surabhÊ vÈyanti, evaÑ dhÊr|pasevanÈ”ti2.

AkittipaÓÉito cÈpi Sakkena DevÈnamindena vare diyyamÈne evamÈha–

“DhÊraÑ passe suÓe dhÊraÑ, dhÊrena saha saÑvase. DhÊrena’llÈpasallÈpaÑ, taÑ kare taÒca rocaye.

Kinnu te akaraÑ dhÊro, vada Kassapa kÈraÓaÑ. Kena Kassapa dhÊrassa, dassanaÑ abhika~khasi.

NayaÑ nayati medhÈvÊ, adhurÈyaÑ na yuÒjati. Sunayo seyyaso hoti, sammÈ vutto na kuppati. VinayaÑ so pajÈnÈti, sÈdhu tena samÈgamo”ti3.

EvaÑ BhagavÈ sabbÈkÈrena paÓÉitasevanaÑ pasaÑsanto paÓÉitÈnaÑ sevanaÑ “ma~galan”ti vatvÈ idÈni tÈya bÈlÈnaÑ asevanÈya ______________________________________________________________ 1. AÑ 1. 100 piÔÔhe. 2. Khu 1. 241; Khu 5. 330; Khu 6. 265 piÔÔhesu. 3. Khu 5. 267 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 14

paÓÉitÈnaÑ sevanÈya ca anupubbena p|janeyyabhÈvaÑ upagatÈnaÑ p|jaÑ pasaÑsanto “p|jÈ ca p|janeyyÈnaÑ etaÑ ma~galamuttaman”ti Èha. Tattha p|janeyyÈ nÈma sabbadosavirahitattÈ sabbaguÓasamannÈgatattÈ ca BuddhÈ Bhagavanto, tato pacchÈ PaccekabuddhÈ ariyasÈvakÈ ca. TesaÒhi p|jÈ appakÈpi dÊgharattaÑ hitÈya sukhÈya hoti, SumanamÈlÈkÈramallikÈdayo cettha nidassanaÑ.

TatthekaÑ nidassanamattaÑ bhaÓÈma–BhagavÈ kira ekadivasaÑ pubbaÓhasamayaÑ nivÈsetvÈ pattacÊvaramÈdÈya RÈjagahaÑ piÓÉÈya pÈvisi, atha kho SumanamÈlÈkÈro raÒÒo MÈgadhassa seniyassa BimbisÈrassa pupphÈni gahetvÈ gacchanto addasa BhagavantaÑ nagaradvÈraÑ anuppattaÑ pÈsÈdikaÑ pasÈdanÊyaÑ dvattiÑsamahÈpurisalakkhaÓÈsÊtÈnubyaÒjanapaÔimaÓÉitaÑ BuddhasiriyÈ jalantaÑ. DisvÈnassa etadahosi “rÈjÈ pupphÈni gahetvÈ sataÑ vÈ sahassaÑ vÈ dadeyya, taÒca idhalokamattameva sukhaÑ bhaveyya. Bhagavato pana p|jÈ appameyya-asa~khyeyyaphalÈ dÊgharattaÑ hitasukhÈvahÈ hoti, handÈhaÑ imehi pupphehi BhagavantaÑ p|jemÊ”ti pasannacitto ekaÑ pupphamuÔÔhiÑ gahetvÈ Bhagavato paÔimukhaÑ khipi, pupphÈni ÈkÈsena gantvÈ Bhagavato upari mÈlÈvitÈnaÑ hutvÈ aÔÔhaÑsu. MÈlÈkÈro taÑ ÈnubhÈvaÑ disvÈ pasannataracitto puna ekaÑ pupphamuÔÔhiÑ khipi, tÈni gantvÈ mÈlÈkaÒcuko hutvÈ aÔÔhaÑsu. EvaÑ aÔÔha pupphamuÔÔhiyo khipi, tÈni gantvÈ pupphak|ÔÈgÈraÑ hutvÈ aÔÔhaÑsu. BhagavÈ antok|ÔÈgÈre viya ahosi, mahÈjanakÈyo sannipati. BhagavÈ mÈlÈkÈraÑ passanto sitaÑ pÈtvÈkÈsi, Œnandatthero “na BuddhÈ ahetu appaccayÈ sitaÑ pÈtukarontÊ”ti sitakÈraÓaÑ pucchi. BhagavÈ Èha “eso Œnanda mÈlÈkÈro imissÈ p|jÈya ÈnubhÈvena satasahassakappe devesu ca manussesu ca saÑsaritvÈ pariyosÈne Sumanissaro1 nÈma Paccekabuddho bhavissatÊ”ti. VacanapariyosÈne ca dhammadesanatthaÑ imaÑ gÈthaÑ abhÈsi–

“TaÒca kammaÑ kataÑ sÈdhu, yaÑ katvÈ nÈnutappati. Yassa patÊto Sumano, vipÈkaÑ paÔisevatÊ”ti2.

GÈthÈpariyosÈne caturÈsÊtiyÈ pÈÓasahassÈnaÑ dhammÈbhisamayo ahosi, evaÑ appakÈpi tesaÑ p|jÈ dÊgharattaÑ hitÈya ______________________________________________________________ 1. Munissaro (SÊ) 2. Khu 1. 23 piÔÔhe.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 15

sukhÈya hotÊti veditabbÈ. SÈ ca Èmisap|jÈva, ko pana vÈdo paÔipattip|jÈya. Yato ye kulaputtÈ saraÓagamanena sikkhÈpadapaÔiggahaÓena uposatha~gasamÈdÈnena catupÈrisuddhisÊlÈdÊhi ca attano guÓehi BhagavantaÑ p|jenti, ko tesaÑ p|jÈya phalaÑ vaÓÓayissati. Te hi TathÈgataÑ paramÈya p|jÈya p|jentÊti vuttÈ. YathÈha–

“Yo kho Œnanda bhikkhu vÈ bhikkhunÊ vÈ upÈsako vÈ upÈsikÈ vÈ dhammÈnudhammapaÔipanno viharati sÈmÊcippaÔipanno anudhammacÈrÊ, so TathÈgataÑ sakkaroti garuÑ karoti mÈneti p|jeti apaciyati paramÈya p|jÈyÈ”ti1.

EtenÈnusÈrena Paccekabuddha-ariyasÈvakÈnampi p|jÈya hitasukhÈvahatÈ veditabbÈ.

Apica gahaÔÔhÈnaÑ kaniÔÔhassa jeÔÔho bhÈtÈpi bhaginÊpi p|janeyyÈ, puttassa mÈtÈpitaro, kulavadh|naÑ sÈmikasassusasurÈti evampettha p|janeyyÈ veditabbÈ. Etesampi hi p|jÈ kusaladhammasa~khÈtattÈ Èyu-ÈdivaÉÉhihetuttÈ ca ma~galameva. VuttaÑ hetaÑ–

“Te matteyyÈ bhavissanti petteyyÈ sÈmaÒÒÈ brahmaÒÒÈ kule jeÔÔhÈpacÈyino, idaÑ kusalaÑ dhammaÑ samÈdÈya vattissanti. Te tesaÑ kusalÈnaÑ dhammÈnaÑ samÈdÈnahetu ÈyunÈpi vaÉÉhissanti, vaÓÓenapi vaÉÉhissantÊ”ti-Èdi2.

EvametissÈ gÈthÈya bÈlÈnaÑ asevanÈ, paÓÉitÈnaÑ sevanÈ, p|janeyyÈnaÑ p|jÈti tÊÓi ma~galÈni vuttÈni. Tattha bÈlÈnaÑ asevanÈ bÈlasevanapaccayabhayÈdiparittÈÓena3 ubhayalokahitahetuttÈ, paÓÉitÈnaÑ sevanÈ p|janeyyÈnaÑ p|jÈ ca tÈsaÑ Phalavibh|tivaÓÓanÈyaÑ vuttanayeneva nibbÈnasugatihetuttÈ “ma~galan”ti veditabbÈ. Ito paraÑ tu mÈtikaÑ adassetvÈ eva yaÑ yattha ma~galaÑ, taÑ vavatthapessÈma, tassa ca ma~galattaÑ vibhÈvayissÈmÈti.

NiÔÔhitÈ asevanÈ ca bÈlÈnanti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ. ______________________________________________________________ 1. DÊ 2. 114 piÔÔhe. 2. DÊ 3. 61 piÔÔhe. 3. BÈlasevanapaccayabhayÈnaÑ parittÈÓena (SÊ), bÈlasevanapaccayÈ bhayÈdiparittÈÓena (SyÈ), bÈlasevanapaccayÈ uppannabhayÈdÊnaÑ parittÈÓena (Ka)

KhuddakanikÈya 16

263. EvaÑ BhagavÈ “br|hi ma~galamuttaman”ti ekaÑ ajjhesitopi appaÑ yÈcito bahudÈyako uÄÈrapuriso viya ekÈya gÈthÈya tÊÓi ma~galÈni vatvÈ tato uttaripi devatÈnaÑ sotukÈmatÈya ma~galÈnaÒca atthitÈya yesaÑ yesaÑ yaÑ yaÑ anuk|laÑ, te te satte tattha tattha ma~gale niyojetukÈmatÈya ca “patir|padesavÈso cÈ”ti-ÈdÊhi gÈthÈhi punapi anekÈni ma~galÈni vattumÈraddho.

Tattha paÔhamagÈthÈya tÈva patir|poti anucchaviko. Desoti gÈmopi nigamopi nagarampi janapadopi yo koci sattÈnaÑ nivÈsokÈso. VÈsoti tattha nivÈso. Pubbeti purÈ atÊtÈsu jÈtÊsu. KatapuÒÒatÈti upacitakusalatÈ. AttÈti cittaÑ vuccati, sakalo vÈ attabhÈvo. SammÈpaÓidhÊti tassa attano sammÈ paÓidhÈnaÑ niyuÒjanaÑ, Ôhapananti vuttaÑ hoti. SesaÑ vuttanayamevÈti ayamettha padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–patir|padeso1 nÈma yattha catasso parisÈ viharanti, dÈnÈdÊni puÒÒakiriyÈvatth|ni vattanti, nava~gaÑ Satthu sÈsanaÑ dippati. Tattha nivÈso sattÈnaÑ puÒÒakiriyÈya paccayattÈ “ma~galan”ti vuccati. SÊhaÄadÊpapaviÔÔhakevaÔÔÈdayo cettha nidassanaÑ.

Aparo nayo–patir|padeso1 nÈma Bhagavato BodhimaÓÉappadeso, dhammacakkappavattitappadeso, dvÈdasayojanÈya parisÈya majjhe sabbatitthiyamataÑ2 bhinditvÈ yamakapÈÔihÈriyadassitakaÓÉambarukkham|lappadeso, devorohanappadeso, yo vÈ panaÒÒopi SÈvatthirÈjagahÈdibuddhÈdivÈsappadeso. Tattha nivÈso sattÈnaÑ cha-anuttariyapaÔilÈbhapaccayato “ma~galan”ti vuccati.

Aparo nayo–puratthimÈya disÈya Gaja~galaÑ nÈma nigamo, tassa aparena mahÈsÈlÈ, tato paraÑ paccantimÈ janapadÈ, orato majjhe. DakkhiÓapuratthimÈya disÈya SallavatÊ nÈma nadÊ, tato paraÑ paccantimÈ janapadÈ, orato majjhe. DakkhiÓÈya disÈya SetakaÓÓikaÑ nÈma nigamo, tato paraÑ paccantimÈ janapadÈ, orato majjhe. PacchimÈya disÈya Th|ÓaÑ nÈma brÈhmaÓagÈmo, tato paraÑ paccantimÈ janapadÈ, orato majjhe. UttarÈya disÈya Usiraddhajo nÈma pabbato, tato paraÑ paccantimÈ ______________________________________________________________ 1. Patir|padesavÈso (SÊ, Ka) 2. SabbatitthiyamadaÑ (SyÈ), sabbatitthiyamÈnaÑ (Ka)

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 17

janapadÈ, orato majjhe1. AyaÑ Majjhimappadeso ÈyÈmena tÊÓi yojanasatÈni, vitthÈrena aÉÉhateyyÈni, parikkhepena navayojanasatÈni honti, eso patir|padeso nÈma.

Ettha catunnaÑ mahÈdÊpÈnaÑ dvisahassÈnaÑ parittadÊpÈnaÒca issariyÈdhipaccakÈrakÈ cakkavattÊ uppajjanti, ekaÑ asa~khyeyyaÑ kappasatasahassaÒca pÈramiyo p|retvÈ SÈriputtamahÈmoggallÈnÈdayo mahÈsÈvakÈ uppajjanti, dve asa~khyeyyÈni kappasatasahassaÒca pÈramiyo p|retvÈ PaccekabuddhÈ, cattÈri aÔÔha soÄasa vÈ asa~khyeyyÈni kappasatasahassaÒca pÈramiyo p|retvÈ SammÈsambuddhÈ ca uppajjanti. Tattha sattÈ cakkavattiraÒÒo ovÈdaÑ gahetvÈ paÒcasu sÊlesu patiÔÔhÈya saggaparÈyaÓÈ honti, tathÈ PaccekabuddhÈnaÑ ovÈde patiÔÔhÈya. SammÈsambuddhabuddhasÈvakÈnaÑ pana ovÈde patiÔÔhÈya saggaparÈyaÓÈ nibbÈnaparÈyaÓÈ ca honti. TasmÈ tattha vÈso imÈsaÑ sampattÊnaÑ paccayato “ma~galan”ti vuccati.

Pubbe katapuÒÒatÈ nÈma atÊtajÈtiyaÑ BuddhapaccekabuddhakhÊÓÈsave Èrabbha upacitakusalatÈ, sÈpi ma~galaÑ. KasmÈ? Buddhapaccekabuddhe sammukhato dassetvÈ2 BuddhÈnaÑ vÈ BuddhasÈvakÈnaÑ vÈ sammukhÈ sutÈya catuppadikÈyapi gÈthÈya pariyosÈne arahattaÑ pÈpetÊti katvÈ3. Yo ca manusso pubbe katÈdhikÈro ussannakusalam|lo hoti, so teneva kusalam|lena vipassanaÑ uppÈdetvÈ ÈsavakkhayaÑ pÈpuÓÈti yathÈ rÈjÈ MahÈkappino aggamahesÊ ca. Tena vuttaÑ “pubbe ca katapuÒÒatÈ ma~galan”ti.

AttasammÈpaÓidhi nÈma idhekacco attÈnaÑ dussÊlaÑ sÊle patiÔÔhÈpeti, assaddhaÑ saddhÈsampadÈya patiÔÔhÈpeti, macchariÑ cÈgasampadÈya patiÔÔhÈpeti. AyaÑ vuccati “attasammÈpaÓidhÊ”ti. Eso ca ma~galaÑ. KasmÈ? DiÔÔhadhammikasamparÈyikaverappahÈnavividhÈnisaÑsÈdhigamahetutoti. ______________________________________________________________ 1. Vi 3. 287 piÔÔhe. 2. Buddhapaccekabuddhasammukhato dassetvÈ (SyÈ), Buddhapaccekabuddhe sammukhÈ disvÈ (Ka) 3. PÈpanato (SÊ)

KhuddakanikÈya 18

EvaÑ imissÈpi gÈthÈya patir|padesavÈso, pubbe ca katapuÒÒatÈ, attasammÈpaÓidhÊti tÊÓiyeva ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ patir|padesavÈso cÈti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ. 264. IdÈni bÈhusaccaÒcÈti ettha bÈhusaccanti bahussutabhÈvo. Sippanti yaÑkiÒci hatthakosallaÑ. Vinayoti kÈyavÈcÈcittavinayanaÑ. Susikkhitoti suÔÔhu sikkhito. SubhÈsitÈti suÔÔhu bhÈsitÈ. YÈti aniyamaniddeso. VÈcÈti girÈ byappatho. SesaÑ vuttanayamevÈti. Ayamettha padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–bÈhusaccaÑ nÈma yaÑ taÑ “sutadharo hoti sutasannicayo”ti1 ca “idha bhikkhave ekaccassa puggalassa bahukaÑ sutaÑ hoti suttaÑ geyyaÑ veyyÈkaraÓan”ti2 ca evamÈdinÈ nayena satthusÈsanadharattaÑ vaÓÓitaÑ, taÑ akusalappahÈnakusalÈdhigamahetuto anupubbena paramatthasaccasacchikiriyahetuto ca “ma~galan”ti vuccati. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–

“SutavÈ ca kho bhikkhave ariyasÈvako akusalaÑ pajahati, kusalaÑ bhÈveti, sÈvajjaÑ pajahati, anavajjaÑ bhÈveti, suddhamattÈnaÑ pariharatÊ”ti3.

Aparampi vuttaÑ–

“DhatÈnaÑ dhammÈnaÑ atthamupaparikkhati, atthaÑ upaparikkhato dhammÈ nijjhÈnaÑ khamanti, dhammanijjhÈnakkhantiyÈ sati chando jÈyati, chandajÈto ussahati, ussahanto tulayati, tulayanto padahati, padahanto kÈyena ceva paramatthasaccaÑ sacchikaroti, paÒÒÈya ca ativijjha passatÊ”ti4.

Apica agÈrikabÈhusaccampi yaÑ anavajjaÑ, taÑ ubhayalokahitasukhÈvahanato “ma~galan”ti veditabbaÑ. ______________________________________________________________ 1. Ma 1. 277; AÑ 1. 331 piÔÔhesu. 2. AÑ 1. 313 piÔÔhe. 3. AÑ 2. 480 piÔÔhe. 4. Ma 2. 385 piÔÔhe.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 19

SippaÑ nÈma agÈrikasippaÒca anagÈrikasippaÒca. Tattha agÈrikasippaÑ nÈma yaÑ par|parodhavirahitaÑ1 akusalavivajjitaÑ maÓikÈrasuvaÓÓakÈrakammÈdi, taÑ idhalokatthÈvahanato ma~galaÑ. AnagÈrikasippaÑ nÈma cÊvaravicÈraÓasibbanÈdi samaÓaparikkhÈrÈbhisa~kharaÓaÑ, yaÑ taÑ “idha bhikkhave bhikkhu yÈni tÈni sabrahmacÈrÊnaÑ uccÈvacÈni kiÑ karaÓÊyÈni, tattha dakkho hotÊ”ti-ÈdinÈ2 nayena tattha tattha saÑvaÓÓitaÑ, yaÑ “nÈthakaraÓo dhammo”ti2 ca vuttaÑ, taÑ attano ca paresaÒca ubhayalokahitasukhÈvahanato “ma~galan”ti veditabbaÑ.

Vinayo nÈma agÈrikavinayo ca anagÈrikavinayo ca. Tattha agÈrikavinayo nÈma dasa-akusalakammapathaviramaÓaÑ, so tattha asaÑkilesÈpajjanena ÈcÈraguÓavavatthÈnena ca susikkhito ubhayalokahitasukhÈvahanato ma~galaÑ. AnagÈrikavinayo nÈma sattÈpattikkhandhe anÈpajjanaÑ, sopi vuttanayeneva susikkhito. CatupÈrisuddhisÊlaÑ vÈ anagÈrikavinayo. So yathÈ tattha patiÔÔhÈya arahattaÑ pÈpuÓÈti, evaÑ sikkhanena susikkhito lokiyalokuttarasukhÈdhigamahetuto “ma~galan”ti veditabbo.

SubhÈsitÈ vÈcÈ nÈma musÈvÈdÈdidosavirahitÈ vÈcÈ. YathÈha “cat|hi bhikkhave a~gehi samannÈgatÈ vÈcÈ subhÈsitÈ hotÊ”ti. AsamphappalÈpÈ vÈcÈ3 eva vÈ subhÈsitÈ. YathÈha–

“SubhÈsitaÑ uttamamÈhu santo, DhammaÑ bhaÓe nÈdhammaÑ taÑ dutiyaÑ. PiyaÑ bhaÓe nÈppiyaÑ taÑ tatiyaÑ, SaccaÑ bhaÓe nÈlikaÑ taÑ catutthan”ti4.

Ayampi ubhayalokahitasukhÈvahanato “ma~galan”ti veditabbÈ. YasmÈ ca ayaÑ vinayapariyÈpannÈ eva, tasmÈ vinayaggahaÓena etaÑ asa~gaÓhitvÈ vinayo sa~gahetabbo. AthavÈ kiÑ iminÈ parissamena, paresaÑ dhammadesanÈvÈcÈ idha “subhÈsitÈ vÈcÈ”ti veditabbÈ. ______________________________________________________________ 1. ParapÈÓ|parodhavirahitaÑ (SÊ, SyÈ) 2. DÊ 3. 222, 256; AÑ 3. 275 piÔÔhesu. 3. SusaÒÒatavÈcÈ (SÊ) 4. SaÑ 1. 190; Khu 1. 344 piÔÔhesu.

KhuddakanikÈya 20

SÈ hi yathÈ patir|padesavÈso, evaÑ sattÈnaÑ ubhayalokahitasukhanibbÈnÈdhigamapaccayato “ma~galan”ti vuccati. Œha ca–

“YaÑ Buddho bhÈsati vÈcaÑ, khemaÑ nibbÈnapattiyÈ. DukkhassantakiriyÈya, sÈ ve vÈcÈnamuttamÈ”ti1.

EvaÑ imissÈ gÈthÈya bÈhusaccaÑ, sippaÑ, vinayo susikkhito, subhÈsitÈ vÈcÈti cattÈri ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ bÈhusaccaÒcÈti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ. 265. IdÈni mÈtÈpitu-upaÔÔhÈnanti ettha mÈtu ca pitu cÈti mÈtÈpitu. UpaÔÔhÈnanti upaÔÔhahanaÑ. PuttÈnaÒca dÈrÈnaÒcÈti puttadÈrassa. Sa~gaÓhanaÑ sa~gaho. Na ÈkulÈ anÈkulÈ. KammÈni eva kammantÈ. SesaÑ vuttanayamevÈti ayaÑ padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–mÈtÈ nÈma janikÈ vuccati, tathÈ pitÈ. UpaÔÔhÈnaÑ nÈma pÈdadhovanasambÈhana-ucchÈdananhÈpanehi catupaccayasampadÈnena ca upakÈrakaraÓaÑ. Tattha yasmÈ mÈtÈpitaro bah|pakÈrÈ puttÈnaÑ atthakÈmÈ anukampakÈ, yaÑ puttake bahi kÊÄitvÈ paÑsumakkhitasarÊrake Ègate disvÈ paÑsukaÑ puÒchitvÈ matthakaÑ upasi~ghÈyantÈ paricumbantÈ ca sinehaÑ uppÈdenti, vassasatampi mÈtÈpitaro sÊsena pariharantÈ puttÈ tesaÑ paÔikÈraÑ kÈtuÑ asamatthÈ. YasmÈ ca te ÈpÈdakÈ posakÈ imassa lokassa dassetÈro brahmasammatÈ pubbÈcariyasammatÈ, tasmÈ tesaÑ upaÔÔhÈnaÑ idha pasaÑsaÑ pecca saggasukhaÒca Èvahati, tena “ma~galan”ti vuccati. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–

“BrahmÈti mÈtÈpitaro, pubbÈcariyÈti vuccare. ŒhuneyyÈ ca puttÈnaÑ, pajÈya anukampakÈ.

TasmÈ hi ne namasseyya, sakkareyya ca paÓÉito. Annena atha pÈnena, vatthena sayanena ca. ______________________________________________________________ 1. SaÑ 1. 191; Khu 1. 345 piÔÔhesu.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 21

UcchÈdanena nhÈpanena, pÈdÈnaÑ dhovanena ca. TÈya naÑ pÈricariyÈya, mÈtÈpit|su paÓÉitÈ. Idheva naÑ pasaÑsanti, pecca sagge pamodatÊ”ti1.

Aparo nayo–upaÔÔhÈnaÑ nÈma bharaÓakiccakaraÓakulavaÑsaÔÔhapanÈdipaÒcavidhaÑ, taÑ pÈpanivÈraÓÈdipaÒcavidhadiÔÔhadhammikahitahetuto “ma~galan”ti veditabbaÑ. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ–

“PaÒcahi kho gahapatiputta ÔhÈnehi puttena puratthimÈ disÈ mÈtÈpitaro paccupaÔÔhÈtabbÈ ‘bhato ne bharissÈmi, kiccaÑ nesaÑ karissÈmi, kulavaÑsaÑ ÔhapessÈmi, dÈyajjaÑ paÔipajjissÈmi2, atha vÈ pana petÈnaÑ kÈlakatÈnaÑ dakkhiÓaÑ anuppadassÈmÊ’ti. Imehi kho gahapatiputta paÒcahi ÔhÈnehi puttena puratthimÈ disÈ mÈtÈpitaro paccupaÔÔhitÈ paÒcahi ÔhÈnehi puttaÑ anukampanti, pÈpÈ nivÈrenti, kalyÈÓe nivesenti, sippaÑ sikkhÈpenti, patir|pena dÈrena saÑyojenti, samaye dÈyajjaÑ niyyÈdentÊ”ti3.

Apica yo mÈtÈpitaro tÊsu vatth|su pasÈduppÈdanena sÊlasamÈdÈpanena pabbajjÈya vÈ upaÔÔhahati, ayaÑ mÈtÈpitu-upaÔÔhÈkÈnaÑ aggo, tassa taÑ mÈtÈpitu-upaÔÔhÈnaÑ mÈtÈpit|hi katassa upakÈrassa paccupakÈrabh|taÑ anekesaÑ diÔÔhadhammikÈnaÑ samparÈyikÈnaÒca atthÈnaÑ padaÔÔhÈnato “ma~galan”ti vuccati.

PuttadÈrassÈti ettha attanÈ janitÈ puttÈpi4 dhÊtaropi “puttÈ”tveva sa~khyaÑ gacchanti. DÈrÈti vÊsatiyÈ bhariyÈnaÑ yÈ kÈci bhariyÈ. PuttÈ ca dÈrÈ ca puttadÈraÑ, tassa puttadÈrassa. Sa~gahoti sammÈnanÈdÊhi upakÈrakaraÓaÑ. TaÑ susaÑvihitakammantatÈdidiÔÔhadhammikahitahetuto “ma~galan”ti veditabbaÑ. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ “pacchimÈ disÈ puttadÈrÈ veditabbÈ”ti5 ettha uddiÔÔhaÑ puttadÈraÑ bhariyÈsaddena sa~gaÓhitvÈ– ______________________________________________________________ 1. AÑ 1. 131; Khu 1. 269; Khu 6. 82 piÔÔhesu. 2. PaÔipajjÈmi (SyÈ) 3. DÊ 3. 154 piÔÔhe. 4. Attano jÈtÈ puttÈpi (SÊ), attano jÈtaputtÈpi (SyÈ, Ka) 5. DÊ 3. 154 piÔÔhÈdÊsu.

KhuddakanikÈya 22

“PaÒcahi kho gahapatiputta ÔhÈnehi sÈmikena pacchimÈ disÈ bhariyÈ paccupaÔÔhÈtabbÈ, sammÈnanÈya anavamÈnanÈya anaticariyÈya issariyavossaggena ala~kÈrÈnuppadÈnena. Imehi kho gahapatiputta paÒcahi ÔhÈnehi sÈmikena pacchimÈ disÈ bhariyÈ paccupaÔÔhitÈ paÒcahi ÔhÈnehi sÈmikaÑ anukampati, susaÑvihitakammantÈ ca hoti, sa~gahitaparijanÈ ca, anaticÈrinÊ ca, sambhataÑ ca anurakkhati, dakkhÈ ca hoti analasÈ sabbakicces|”ti1.

AyaÑ vÈ aparo nayo–Sa~gahoti dhammikÈhi dÈnapiyavÈca-atthacariyÈhi sa~gaÓhanaÑ. SeyyathidaÑ? Uposathadivasesu paribbayadÈnaÑ, nakkhattadivasesu nakkhattadassÈpanaÑ, ma~galadivasesu ma~galakaraÓaÑ, diÔÔhadhammikasamparÈyikesu atthesu ovÈdÈnusÈsananti. TaÑ vuttanayeneva diÔÔhadhammikahitahetuto samparÈyikahitahetuto devatÈhipi namassanÊyabhÈvahetuto ca “ma~galan”ti veditabbaÑ. YathÈha Sakko DevÈnamindo–

“Ye gahaÔÔhÈ puÒÒakarÈ, sÊlavanto upÈsakÈ. Dhammena dÈraÑ posenti, te namassÈmi mÈtalÊ”ti2.

AnÈkulÈ kammantÈ nÈma kÈlaÒÒutÈya patir|pakÈritÈya analasatÈya uÔÔhÈnavÊriyasampadÈya abyasanÊyatÈya ca kÈlÈtikkamana-appatir|pakaraÓÈkaraÓasithilakaraÓÈdi-ÈkulabhÈvavirahitÈ kasigorakkhavaÓijjÈdayo kammantÈ. Ete attano vÈ puttadÈrassa vÈ dÈsakammakarÈnaÑ vÈ byattatÈya evaÑ payojitÈ diÔÔheva dhamme dhanadhaÒÒavuÉÉhipaÔilÈbhahetuto “ma~galan”ti vuttÈ. VuttaÒcetaÑ BhagavatÈ–

“Patir|pakÈrÊ dhuravÈ, uÔÔhÈtÈ vindate dhananti3 ca.

Na divÈ soppasÊlena, rattimuÔÔhÈnadessinÈ4. NiccaÑ mattena soÓÉena, sakkÈ ÈvasituÑ gharaÑ.

AtisÊtaÑ ati-uÓhaÑ, atisÈyamidaÑ ahu. Iti vissaÔÔhakammante, atthÈ accenti mÈÓave. ______________________________________________________________ 1. DÊ 3. 154 piÔÔhÈdÊsu. 2. SaÑ 1. 236 piÔÔhe. 3. Khu 1. 307; SaÑ 1. 217 piÔÔhesu. 4. RattinuÔÔhÈnadassinÈ (SÊ), rattiÑ uÔÔhÈnadessinÈ (SyÈ)

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 23

Yodha sÊtaÒca uÓhaÒca, tiÓÈ bhiyyo na maÒÒati. KaraÑ purisakiccÈni, so sukhÈ na vihÈyatÊ”ti1 ca.

“Bhoge saÑharamÈnassa, bhamarasseva irÊyato. BhogÈ sannicayaÑ yanti, vammikov|pacÊyatÊ”ti2 ca evamÈdi.

EvaÑ imissÈpi gÈthÈya mÈtupaÔÔhÈnaÑ, pitupaÔÔhÈnaÑ, puttadÈrassa sa~gaho, anÈkulÈ ca kammantÈti cattÈri ma~galÈni vuttÈni, puttadÈrassa sa~gahaÑ vÈ dvidhÈ katvÈ paÒca, mÈtÈpitu-upaÔÔhÈnaÑ vÈ ekameva katvÈ tÊÓi. Ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ mÈtÈpitu-upaÔÔhÈnanti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ. 266. IdÈni dÈnaÒcÈti ettha dÊyate iminÈti dÈnaÑ, attano santakaÑ parassa paÔipÈdÊyatÊti vuttaÑ hoti. Dhammassa cariyÈ, dhammÈ vÈ anapetÈ cariyÈ dhammacariyÈ. ©Èyante “amhÈkaÑ ime”ti ÒÈtakÈ. Na avajjÈni anavajjÈni, aninditÈni agarahitÈnÊti vuttaÑ hoti. SesaÑ vuttanayamevÈti ayaÑ padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–dÈnaÑ nÈma paraÑ uddissa subuddhipubbikÈ annÈdidasadÈnavatthupariccÈgacetanÈ, taÑsampayutto vÈ alobho. Alobhena hi taÑ vatthuÑ parassa paÔipÈdeti. Tena vuttaÑ “dÊyate iminÈti dÈnan”ti. TaÑ bahujanapiyamanÈpatÈdÊnaÑ diÔÔhadhammikasamparÈyikÈnaÑ phalavisesÈnaÑ adhigamahetuto “ma~galan”ti vuttaÑ. “DÈyako sÊha dÈnapati bahuno janassa piyo hoti manÈpo”ti evamÈdÊni cettha suttÈni3 anussaritabbÈni.

Aparo nayo–dÈnaÑ nÈma duvidhaÑ ÈmisadÈnaÒca dhammadÈnaÒca. Tattha ÈmisadÈnaÑ vuttappakÈrameva. IdhalokaparalokadukkhakkhayasukhÈvahassa pana SammÈsambuddhappaveditassa dhammassa paresaÑ hitakÈmatÈya desanÈ dhammadÈnaÑ. imesaÒca dvinnaÑ dÈnÈnaÑ etadeva aggaÑ. YathÈha– ______________________________________________________________ 1. DÊ 3. 150 piÔÔhe. 2. DÊ 3. 153 piÔÔhe. 3. AÑ 2. 33 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 24

“SabbadÈnaÑ dhammadÈnaÑ jinÈti, SabbarasaÑ dhammaraso jinÈti. SabbaratiÑ dhammaratÊ jinÈti, TaÓhakkhayo sabbadukkhaÑ jinÈtÊ”ti1.

Tattha ÈmisadÈnassa ma~galattaÑ vuttameva. DhammadÈnaÑ pana yasmÈ atthapaÔisaÑveditÈdÊnaÑ guÓÈnaÑ padaÔÔhÈnaÑ, tasmÈ “ma~galan”ti vuccati. VuttaÑ hetaÑ BhagavatÈ–

“YathÈ yathÈ bhikkhave bhikkhu yathÈsutaÑ yathÈpariyattaÑ dhammaÑ vitthÈrena paresaÑ deseti, tathÈ tathÈ so tasmiÑ dhamme atthapaÔisaÑvedÊ ca hoti dhammapaÔisaÑvedÊ cÈ”ti evamÈdi2.

DhammacariyÈ nÈma dasakusalakammapathacariyÈ. YathÈha “tividhaÑ kho gahapatayo kÈyena dhammacariyÈsamacariyÈ hotÊ”ti evamÈdi3. SÈ panesÈ dhammacariyÈ saggalok|papattihetuto “ma~galan”ti veditabbÈ. VuttaÒhetaÑ BhagavatÈ “dhammacariyÈsamacariyÈhetu kho gahapatayo evamidhekacce sattÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapajjantÊ”ti3.

©ÈtakÈ nÈma mÈtito vÈ pitito vÈ yÈva sattamÈ pitÈmahayugÈ sambandhÈ. TesaÑ bhogapÈrijuÒÒena vÈ byÈdhipÈrijuÒÒena vÈ abhihatÈnaÑ attano samÊpaÑ ÈgatÈnaÑ yathÈbalaÑ ghÈsacchÈdanadhanadhaÒÒÈdÊhi sa~gaho pasaÑsÈdÊnaÑ diÔÔhadhammikÈnaÑ sugatigamanÈdÊnaÒca samparÈyikÈnaÑ visesÈdhigamÈnaÑ hetuto “ma~galan”ti vuccati.

AnavajjÈni kammÈni nÈma uposatha~gasamÈdÈnaveyyÈvaccakaraÓa-ÈrÈmavanaropanasetukaraÓÈdÊni kÈyavacÊmanosucaritakammÈni. TÈni hi nÈnappakÈrahitasukhÈdhigamahetuto “ma~galan”ti vuccanti. “®hÈnaÑ kho panetaÑ visÈkhe vijjati yaÑ idhekacco itthÊ vÈ puriso vÈ aÔÔha~gasamannÈgataÑ uposathaÑ upavasitvÈ kÈyassa bhedÈ paraÑ maraÓÈ CÈtumahÈrÈjikÈnaÑ devÈnaÑ sahabyataÑ upapajjeyyÈ”ti evamÈdÊni cettha suttÈni4 anussaritabbÈni. ______________________________________________________________ 1. Khu 1. 64 piÔÔhe Dhammapade. 2. DÊ 3. 235; AÑ 2. 18 piÔÔhesu. 3. Ma 1. 357 piÔÔhe. 4. AÑ 3. 85 piÔÔhe.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 25

EvaÑ imissÈ gÈthÈya dÈnaÑ, dhammacariyÈ, ÒÈtakÈnaÑ sa~gaho, anavajjÈni kammÈnÊti cattÈri ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ dÈnaÒcÈti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ.

267. IdÈni ÈratÊ viratÊti ettha ÈratÊti ÈramaÓaÑ. ViratÊti viramaÓaÑ, viramanti vÈ etÈya sattÈti virati. PÈpÈti akusalÈ. MadanÊyaÔÔhena majjaÑ, majjassa pÈnaÑ majjapÈnaÑ, tato majjapÈnÈ. SaÑyamanaÑ saÑyamo. AppamajjanaÑ appamÈdo. Dhammes|ti kusalesu. SesaÑ vuttanayamevÈti ayaÑ padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–Èrati nÈma pÈpe ÈdÊnavadassÈvino manasÈ eva anabhirati. Virati nÈma kammadvÈravasena kÈyavÈcÈhi viramaÓaÑ. SÈ cesÈ virati nÈma sampattavirati samÈdÈnavirati samucchedaviratÊti tividhÈ hoti. Tattha yÈ kulaputtassa attano jÈtiÑ vÈ kulaÑ vÈ gottaÑ vÈ paÔicca “na me etaÑ patir|paÑ, yvÈhaÑ imaÑ pÈÓaÑ haneyyaÑ, adinnaÑ Èdiyeyyan”ti-ÈdinÈ nayena sampattavatthuto virati, ayaÑ sampattavirati nÈma. SikkhÈpadasamÈdÈnavasena pana pavattÈ samÈdÈnavirati nÈma, yassÈ pavattito pabhuti kulaputto pÈÓÈtipÈtÈdÊni na samÈcarati. AriyamaggasampayuttÈ samucchedavirati nÈma, yassÈ pavattito pabhuti ariyasÈvakassa paÒca bhayÈni verÈni v|pasantÈni honti. PÈpaÑ nÈma yaÑ taÑ “pÈÓÈtipÈto kho gahapatiputta kammakileso adinnÈdÈnaÑ -pa- kÈmesumicchÈcÈro -pa- musÈvÈdo”ti evaÑ vitthÈretvÈ

“PÈÓÈtipÈto adinnÈdÈnaÑ, musÈvÈdo ca vuccati. ParadÈragamanaÒceva, nappasaÑsanti paÓÉitÈ”ti1–

evaÑ gÈthÈya sa~gahitaÑ kammakilesasa~khÈtaÑ catubbidhaÑ akusalaÑ, tato pÈpÈ. SabbÈpesÈ Èrati ca virati ca diÔÔhadhammikasamparÈyikabhayaverappahÈnÈdinÈnappakÈravisesÈdhigamahetuto “ma~galan”ti vuccati. “PÈÓÈtipÈtÈ paÔivirato kho gahapatiputta ariyasÈvako”ti-ÈdÊni cettha suttÈni anussaritabbÈni. ______________________________________________________________ 1. DÊ 3. 147 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 26

MajjapÈnÈ ca saÑyamo nÈma pubbe vuttasurÈmerayamajjapamÈdaÔÔhÈnÈ veramaÓiyÈvetaÑ adhivacanaÑ. YasmÈ pana majjapÈyÊ atthaÑ na jÈnÈti, dhammaÑ na jÈnÈti, mÈtupi antarÈyaÑ karoti, pitu BuddhapaccekabuddhatathÈgatasÈvakÈnampi antarÈyaÑ karoti, diÔÔheva dhamme garahaÑ, samparÈye duggatiÑ, aparÈpariyÈye ummÈdaÒca pÈpuÓÈti. MajjapÈnÈ pana saÑyato tesaÑ dosÈnaÑ v|pasamaÑ tabbiparÊtaguÓasampadaÒca pÈpuÓÈti. TasmÈ ayaÑ majjapÈnÈ saÑyamo “ma~galan”ti veditabbo.

Kusalesu dhammesu appamÈdo nÈma “kusalÈnaÑ vÈ dhammÈnaÑ bhÈvanÈya asakkaccakiriyatÈ asÈtaccakiriyatÈ anaÔÔhitakiriyatÈ olÊnavuttitÈ nikkhittachandatÈ nikkhittadhuratÈ anÈsevanÈ abhÈvanÈ abahulÊkammaÑ anadhiÔÔhÈnaÑ ananuyogo pamÈdo. Yo evar|po pamÈdo pamajjanÈ pamajjitattaÑ, ayaÑ vuccati pamÈdo”ti1 ettha vuttassa pamÈdassa paÔipakkhanayena atthato kusalesu dhammesu satiyÈ avippavÈso veditabbo. So nÈnappakÈrakusalÈdhigamahetuto amatÈdhigamahetuto ca “ma~galan”ti vuccati. Tattha “appamattassa ÈtÈpino”ti2 ca “appamÈdo amatapadan”ti3 ca evamÈdi SatthusÈsanaÑ anussaritabbaÑ.

EvaÑ imissÈ gÈthÈya pÈpÈ virati, majjapÈnÈ saÑyamo, kusalesu dhammesu appamÈdoti tÊÓi ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ ÈratÊ viratÊti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ. 268. IdÈni gÈravo cÈti ettha gÈravoti garubhÈvo. NivÈtoti nÊcavuttitÈ. SantuÔÔhÊti santoso. Katassa jÈnanatÈ kataÒÒutÈ. KÈlenÈti khaÓena samayena. Dhammassa savanaÑ dhammassavanaÑ. SesaÑ vuttanayamevÈti ayaÑ padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–gÈravo nÈma garukÈrapayogÈrahesu BuddhapaccekabuddhatathÈgatasÈvaka-ÈcariyupajjhÈyamÈtÈpitujeÔÔhabhÈtikabhagini-ÈdÊsu yathÈnur|paÑ garukÈro garukaraÓaÑ sagÈravatÈ. SvÈyaÑ4 gÈravo yasmÈ sugatigamanÈdÊnaÑ hetu. YathÈha– ______________________________________________________________ 1. Abhi 2. 363 piÔÔhe. 2. Ma 2. 13; AÑ 2. 17 piÔÔhesu. 3. Khu 1. 16 piÔÔhe. 4. Sa cÈyaÑ (SÊ)

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 27

“GarukÈtabbaÑ garuÑ karoti, mÈnetabbaÑ mÈneti, p|jetabbaÑ

p|jeti. So tena kammena evaÑ samattena evaÑ samÈdinnena kÈyassa

bhedÈ paraÑ maraÓÈ sugatiÑ saggaÑ lokaÑ upapajjati. No ce kÈyassa

bhedÈ -pa- upapajjati, sace manussattaÑ Ègacchati, yattha yattha

paccÈjÈyati, uccÈkulÊno hotÊ”ti1.

YathÈ cÈha “sattime bhikkhave aparihÈniyÈ dhammÈ. Katame satta,

SatthugÈravatÈ”ti-Èdi2. TasmÈ ma~galanti vuccati.

NivÈto nÈma nÊcamanatÈ nivÈtavuttitÈ, yÈya samannÈgato puggalo

nihatamÈno nihatadappo pÈdapuÒchanacoÄakasamo chinnavisÈÓusabhasamo

uddhaÔadÈÔhasappasamo ca hutvÈ saÓho sakhilo sukhasambhÈso hoti, ayaÑ

nivÈto. SvÈyaÑ yasÈdiguÓapaÔilÈbhahetuto “ma~galan”ti vuccati. Œha ca

“nivÈtavutti atthaddho, tÈdiso labhate yasan”ti evamÈdi3.

SantuÔÔhi nÈma itarÊtarapaccayasantoso, so dvÈdasavidho hoti.

SeyyathidaÑ? CÊvare yathÈlÈbhasantoso yathÈbalasantoso

yathÈsÈruppasantosoti tividho. EvaÑ piÓÉapÈtÈdÊsu.

TassÈyaÑ pabhedavaÓÓanÈ–idha bhikkhu cÊvaraÑ labhati sundaraÑ vÈ

asundaraÑ vÈ, so teneva yÈpeti, aÒÒaÑ na pattheti, labhantopi na gaÓhÈti,

ayamassa cÊvare yathÈlÈbhasantoso. Atha pana ÈbÈdhiko hoti, garuÑ

cÊvaraÑ pÈrupanto oÓamati vÈ kilamati vÈ. So sabhÈgena bhikkhunÈ

saddhiÑ taÑ parivattetvÈ lahukena yÈpentopi santuÔÔhova hoti, ayamassa

cÊvare yathÈbalasantoso. Aparo bhikkhu paÓÊtapaccayalÈbhÊ hoti, so

paÔÔacÊvarÈdÊnaÑ aÒÒataraÑ mahagghaÑ cÊvaraÑ labhitvÈ “idaÑ therÈnaÑ

cirapabbajitÈnaÑ bahussutÈnaÒca anur|pan”ti tesaÑ datvÈ attanÈ

sa~kÈrak|ÔÈ vÈ aÒÒato vÈ kutoci nantakÈni uccinitvÈ sa~ghÈÔiÑ katvÈ

dhÈrentopi santuÔÔhova hoti, ayamassa cÊvare yathÈsÈruppasantoso.

______________________________________________________________ 1. Ma 3. 247 piÔÔhe. 2. AÑ 2. 419 piÔÔhe. 3. DÊ 3. 156 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 28

Idha pana bhikkhu piÓÉapÈtaÑ labhati l|khaÑ vÈ paÓÊtaÑ vÈ, so teneva yÈpeti, aÒÒaÑ na pattheti, labhantopi na gaÓhÈti, ayamassa piÓÉapÈte yathÈlÈbhasantoso. Atha pana ÈbÈdhiko hoti, l|khaÑ piÓÉapÈtaÑ bhuÒjitvÈ bÈÄhaÑ rogÈta~kaÑ pÈpuÓÈti, so sabhÈgassa bhikkhuno taÑ datvÈ tassa hatthato sappimadhukhÊrÈdÊni bhuÒjitvÈ samaÓadhammaÑ karontopi santuÔÔhova hoti, ayamassa piÓÉapÈte yathÈbalasantoso. Aparo bhikkhu paÓÊtaÑ piÓÉapÈtaÑ labhati, so “ayaÑ piÓÉapÈto therÈnaÑ cirapabbajitÈnaÑ aÒÒesaÒca paÓÊtapiÓÉapÈtaÑ vinÈ ayÈpentÈnaÑ sabrahmacÈrÊnaÑ anur|po”ti tesaÑ datvÈ attanÈ piÓÉÈya caritvÈ missakÈhÈraÑ bhuÒjantopi santuÔÔhova hoti, ayamassa piÓÉapÈte yathÈsÈruppasantoso.

Idha pana bhikkhuno senÈsanaÑ pÈpuÓÈti, so teneva santussati, puna aÒÒaÑ sundaratarampi pÈpuÓantaÑ na gaÓhÈti, ayamassa senÈsane yathÈlÈbhasantoso. Atha pana ÈbÈdhiko hoti, nivÈtasenÈsane vasanto ativiya pittarogÈdÊhi ÈturÊyati, so sabhÈgassa bhikkhuno taÑ datvÈ tassa pÈpuÓanake savÈta1 sÊtalasenÈsane vasitvÈ samaÓadhammaÑ karontopi santuÔÔhova hoti, ayamassa senÈsane yathÈbalasantoso. Aparo bhikkhu sundaraÑ senÈsanaÑ pattampi na sampaÔicchati “sundarasenÈsanaÑ pamÈdaÔÔhÈnaÑ, tatra nisinnassa thinamiddhaÑ okkamati, niddÈbhibh|tassa ca puna paÔibujjhato kÈmavitakkÈ samudÈcarantÊ”ti, so taÑ paÔikkhipitvÈ abbhokÈsarukkham|lapaÓÓakuÔÊsu yattha katthaci nivasantopi santuÔÔhova hoti, ayamassa senÈsane yathÈsÈruppasantoso.

Idha pana bhikkhu bhesajjaÑ labhati harÊtakaÑ vÈ ÈmalakaÑ vÈ, so teneva yÈpeti, aÒÒehi laddhaÑ sappimadhuphÈÓitÈdimpi na pattheti, labhantopi na gaÓhÈti, ayamassa gilÈnapaccaye yathÈlÈbhasantoso. Atha pana ÈbÈdhiko telena atthiko phÈÓitaÑ labhati, so taÑ sabhÈgassa bhikkhuno datvÈ tassa hatthato telena bhesajjaÑ katvÈ samaÓadhammaÑ karontopi santuÔÔhova hoti, ayamassa gilÈnapaccaye yathÈbalasantoso. Aparo bhikkhu ekasmiÑ bhÈjane ______________________________________________________________ 1. PavÈta (SÊ, SyÈ)

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 29

p|timuttaharÊtakaÑ ÔhapetvÈ ekasmiÑ catumadhuraÑ “gaÓhatha bhante yadicchasÊ”ti vuccamÈno sacassa tesaÑ dvinnaÑ aÒÒatarenapi byÈdhi v|pasammati, atha “p|timuttaharÊtakaÑ nÈma BuddhÈdÊhi vaÓÓitaÑ, ayaÒca p|timuttabhesajjaÑ nissÈya pabbajjÈ, tattha te yÈvajÊvaÑ ussÈho karaÓÊyoti1 vuttan”ti cintento catumadhurabhesajjaÑ paÔikkhipitvÈ muttaharÊtakena bhesajjaÑ karontopi paramasantuÔÔhova hoti, ayamassa gilÈnapaccaye yathÈsÈruppasantoso.

EvaÑpabhedo sabbopeso santoso santuÔÔhÊti vuccati. SÈ atricchatÈpÈpicchatÈmahicchatÈdÊnaÑ pÈpadhammÈnaÑ pahÈnÈdhigamahetuto sugatihetuto ariyamaggasambhÈrabhÈvato cÈtuddisÈdibhÈvahetuto ca “ma~galan”ti veditabbÈ. Œha ca–

“CÈtuddiso appaÔigho ca hoti, SantussamÈno itarÊtarenÈ”ti evamÈdi2.

KataÒÒutÈ nÈma appassa vÈ bahussa vÈ yena kenaci katassa upakÈrassa punappunaÑ anussaraÓabhÈvena jÈnanatÈ. Apica nerayikÈdidukkhaparittÈÓato puÒÒÈni eva pÈÓÊnaÑ bah|pakÈrÈni, tato3 tesampi upakÈrÈnussaraÓatÈ “kataÒÒutÈ”ti veditabbÈ. SÈ sappurisehi pasaÑsanÊyatÈdinÈnappakÈravisesÈdhigamahetuto “ma~galan”ti vuttÈ. Œha ca “dveme bhikkhave puggalÈ dullabhÈ lokasmiÑ. Katame dve, yo ca pubbakÈrÊ, yo ca kataÒÒ| katavedÊ”ti4.

KÈlena dhammassavanaÑ nÈma yasmiÑ kÈle uddhaccasahagataÑ cittaÑ hoti, kÈmavitakkÈdÊnaÑ vÈ aÒÒatarena abhibh|taÑ, tasmiÑ kÈle tesaÑ vinodanatthaÑ dhammassavanaÑ. Apare Èhu–paÒcame paÒcame divase dhammassavanaÑ kÈlena dhammassavanaÑ nÈma. YathÈha ÈyasmÈ Anuruddho “paÒcÈhikaÑ kho pana mayaÑ bhante sabbarattiÑ dhammiyÈ kathÈya sannisÊdÈmÈ”ti5.

Apica yasmiÑ kÈle kalyÈÓamitte upasa~kamitvÈ sakkÈ hoti attano ka~khÈpaÔivinodakaÑ dhammaÑ sotuÑ, tasmiÑ kÈlepi dhammassavanaÑ “kÈlena dhammassavanan”ti veditabbaÑ. YathÈha “te kÈlena kÈlaÑ ______________________________________________________________ 1. Vi 3. 133 piÔÔhe. 2. Khu 1. 286; Khu 8. 248 piÔÔhesu. 3. Yato (SyÈ) 4. AÑ 1. 86 piÔÔhe. 5. Ma 1. 268; Vi 3. 499 piÔÔhesu.

KhuddakanikÈya 30

upasa~kamitvÈ paripucchati paripaÒhatÊ”ti-Èdi1. TadetaÑ kÈlena dhammassavanaÑ nÊvaraÓappahÈnacaturÈnisaÑsa-ÈsavakkhayÈdinÈnappakÈravisesÈdhigamahetuto “ma~galan”ti veditabbaÑ. VuttaÒhetaÑ–

“YasmiÑ bhikkhave samaye ariyasÈvako aÔÔhiÑkatvÈ manasi katvÈ sabbaÑ cetaso samannÈharitvÈ ohitasoto dhammaÑ suÓÈti, paÒcassa nÊvaraÓÈni tasmiÑ samaye na hontÊ”ti2 ca.

“SotÈnugatÈnaÑ bhikkhave dhammÈnaÑ -pa- suppaÔividdhÈnaÑ cattÈro ÈnisaÑsÈ pÈÔika~khÈ”ti3 ca.

“CattÈrome bhikkhave dhammÈ kÈlena kÈlaÑ sammÈ bhÈviyamÈnÈ sammÈ anuparivattiyamÈnÈ anupubbena ÈsavÈnaÑ khayaÑ pÈpenti. Katame cattÈro, kÈlena dhammassavanan”ti ca evamÈdÊni4.

EvaÑ imissÈ gÈthÈya gÈravo, nivÈto, santuÔÔhi, kataÒÒutÈ, kÈlena dhammassavananti paÒca ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ gÈravo ca nivÈto cÈti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ. 269. IdÈni khantÊ cÈti ettha khamanaÑ khanti. PadakkhiÓaggÈhitÈya sukhaÑ vaco asminti suvaco, suvacassa kammaÑ sovacassaÑ, sovacassassa bhÈvo sovacassatÈ. KilesÈnaÑ samitattÈ samaÓÈ. Dassananti pekkhanaÑ. Dhammassa sÈkacchÈ dhammasÈkacchÈ. SesaÑ vuttanayamevÈti ayaÑ padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–khanti nÈma adhivÈsanakkhanti, yÈya samannÈgato bhikkhu dasahi akkosavatth|hi akkosante, vadhabandhÈdÊhi vÈ vihiÑsante puggale asuÓanto viya ca apassanto viya ca nibbikÈro hoti khantivÈdÊ viya. YathÈha–

“Ah| atÊtamaddhÈnaÑ, samaÓo khantidÊpano. TaÑ khantiyÈyeva ÔhitaÑ, KÈsirÈjÈ achedayÊ”ti5. ______________________________________________________________ 1. DÊ 3. 244 piÔÔhe. 2. SaÑ 3. 84 piÔÔhe. 3. AÑ 1. 504 piÔÔhe. 4. AÑ 1. 457 piÔÔhe. 5. Khu 5. 99 piÔÔhe.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 31

Bhaddakato vÈ manasi karoti tato uttari aparÈdhÈbhÈvena ÈyasmÈ PuÓÓatthero viya. YathÈha–

“Sace maÑ bhante SunÈparantakÈ manussÈ akkosissanti paribhÈsissanti, tattha me evaÑ bhavissati ‘bhaddakÈ vatime SunÈparantakÈ manussÈ, subhaddakÈ vatime SunÈparantakÈ manussÈ, yaÑ me nayime pÈÓinÈ pahÈraÑ dentÊ’ti” Èdi1.

YÈya ca samannÈgato isÊnampi pasaÑsanÊyo hoti. YathÈha Sarabha~go isi–

“KodhaÑ vadhitvÈ na kadÈci socati, MakkhappahÈnaÑ isayo vaÓÓayanti. SabbesaÑ vuttaÑ pharusaÑ khametha, EtaÑ khantiÑ uttamamÈhu santo”ti2.

DevatÈnampi pasaÑsanÊyo hoti. YathÈha Sakko DevÈnamindo–

“Yo have balavÈ santo, dubbalassa titikkhati. TamÈhu paramaÑ khantiÑ, niccaÑ khamati dubbalo”ti3.

BuddhÈnampi pasaÑsanÊyo hoti. YathÈha BhagavÈ–

“AkkosaÑ vadhabandhaÒca, aduÔÔho yo titikkhati. KhantÊbalaÑ balÈnÊkaÑ, tamahaÑ br|mi brÈhmaÓan”ti4.

SÈ panesÈ khanti etesaÒca idha vaÓÓitÈnaÑ aÒÒesaÒca guÓÈnaÑ adhigamahetuto “ma~galan”ti veditabbÈ.

SovacassatÈ nÈma sahadhammikaÑ vuccamÈne vikkhepaÑ vÈ tuÓhÊbhÈvaÑ vÈ guÓadosacintanaÑ vÈ anÈpajjitvÈ ativiya ÈdaraÒca gÈravaÒca nÊcamanataÒca purakkhatvÈ “sÈdh|”ti vacanakaraÓatÈ. SÈ sabrahmacÈrÊnaÑ santikÈ ovÈdÈnusÈsanÊpaÔilÈbhahetuto dosappahÈnaguÓÈdhigamahetuto ca “ma~galan”ti vuccati. ______________________________________________________________ 1. Ma 3. 312; SaÑ 2. 286 piÔÔhesu. 2. Khu 6. 7 piÔÔhe. 3. SaÑ 1. 223. 225 piÔÔhesu. 4. Khu 1. 70 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 32

SamaÓÈnaÑ dassanaÑ nÈma upasamitakilesÈnaÑ bhÈvitakÈyavacÊcittapaÒÒÈnaÑ uttamadamathasamathasamannÈgatÈnaÑ pabbajitÈnaÑ upasa~kamanupaÔÔhÈna-anussaraÓasavanadassanaÑ, sabbampi omakadesanÈya1 “dassanan”ti vuttaÑ. TaÑ “ma~galan”ti veditabbaÑ. KasmÈ? Bah|pakÈrattÈ. Œha ca “dassanampahaÑ bhikkhave tesaÑ bhikkh|naÑ bah|pakÈraÑ vadÈmÊ”ti-Èdi2. Yato hitakÈmena kulaputtena sÊlavante bhikkh| gharadvÈraÑ sampatte disvÈ yadi deyyadhammo atthi, yathÈbalaÑ deyyadhammena patimÈnetabbÈ. Yadi natthi, paÒcapatiÔÔhitaÑ katvÈ vanditabbÈ. TasmiÑ asampajjamÈne aÒjaliÑ paggahetvÈ namassitabbÈ, tasmimpi asampajjamÈne pasannacittena piyacakkh|hi sampassitabbÈ. EvaÑ dassanam|lakenÈpi hi puÒÒena anekÈni jÈtisahassÈni cakkhumhi rogo vÈ dÈho vÈ ussadÈ vÈ piÄakÈ vÈ na honti, vippasannapaÒcavaÓÓasassirikÈni honti cakkh|ni ratanavimÈne ugghÈÔitamaÓikavÈÔasadisÈni, satasahassakappamattaÑ devesu ca manussesu ca sabbasampattÊnaÑ lÈbhÊ hoti. AnacchariyaÒcetaÑ, yaÑ manussabh|to sappaÒÒajÈtiko sammÈ pavattitena samaÓadassanamayena puÒÒena evar|paÑ vipÈkasampattiÑ anubhaveyya, yattha tiracchÈnagatÈnampi kevalaÑ saddhÈmattakajanitassa samaÓadassanassa evaÑ vipÈkasampattiÑ vaÓÓayanti–

Ul|ko3 maÓÉalakkhiko, Vediyake4 ciradÊghavÈsiko. Sukhito vata kosiyo ayaÑ, KÈluÔÔhitaÑ passati BuddhavaraÑ.

Mayi cittaÑ pasÈdetvÈ, bhikkhusaÑghe anuttare. KappÈnaÑ satasahassÈni, duggatiÑ so na gacchati.

DevalokÈ cavitvÈna, kusalakammena codito. Bhavissati anantaÒÈÓo, somanassoti vissutoti5.

KÈlena dhammasÈkacchÈ nÈma padose vÈ pacc|se vÈ dve SuttantikÈ bhikkh| aÒÒamaÒÒaÑ SuttantaÑ sÈkacchanti, VinayadharÈ VinayaÑ, ŒbhidhammikÈ ______________________________________________________________ 1. VilÈsikadesanÈya (Ka), lÈmakadesanÈya (SyÈ) 2. Khu 1. 267 piÔÔhe. 3. Ul|kako (SÊ), ullukko (SyÈ) 4. Vedisake (Ka) 5. Ma-®Ôha 1. 322; KhuddakapÈÔha-®Ôha 127 piÔÔhesupi passitabbaÑ.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 33

AbhidhammaÑ, jÈtakabhÈÓakÈ JÈtakaÑ, aÔÔhakathikÈ AÔÔhakathaÑ, lÊnuddhatavicikicchÈparetacittavisodhanatthaÑ vÈ tamhi tamhi kÈle sÈkacchanti, ayaÑ kÈlena dhammasÈkacchÈ. SÈ Ègamabyatti-ÈdÊnaÑ guÓÈnaÑ hetuto “ma~galan”ti vuccatÊti.

EvaÑ imissÈ gÈthÈya khanti, sovacassatÈ, samaÓadassanaÑ, kÈlena dhammasÈkacchÈti cattÈri ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ khantÊ cÈti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ.

270. IdÈni tapo cÈti ettha pÈpake akusale dhamme tapatÊti tapo. BrahmaÑ cariyaÑ, brahmÈnaÑ vÈ cariyaÑ brahmacariyaÑ, seÔÔhacariyanti vuttaÑ hoti. AriyasaccÈnaÑ dassanaÑ ariyasaccÈna dassanaÑ. AriyasaccÈni dassanantipi eke, taÑ na sundaraÑ. NikkhantaÑ vÈnatoti nibbÈnaÑ, sacchikaraÓaÑ sacchikiriyÈ, nibbÈnassa sacchikiriyÈ nibbÈnasacchikiriyÈ. SesaÑ vuttanayamevÈti ayaÑ padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–tapo nÈma abhijjhÈdomanassÈdÊnaÑ tapanato indriyasaÑvaro, kosajjassa vÈ tapanato vÊriyaÑ. Tena hi samannÈgato puggalo ÈtÈpÊti vuccati. SvÈyaÑ abhijjhÈdippahÈnajhÈnÈdipaÔilÈbhahetuto “ma~galan”ti veditabbo.

BrahmacariyaÑ nÈma methunaviratisamaÓadhammasÈsanamaggÈnaÑ adhivacanaÑ. TathÈ hi “abrahmacariyaÑ pahÈya brahmacÈrÊ hotÊ”ti evamÈdÊsu1 methunavirathi brahmacariyanti vuccati. “Bhagavati no Èvuso brahmacariyaÑ vussatÊ”ti evamÈdÊsu2 samaÓadhammo. “Na tÈvÈhaÑ pÈpima parinibbÈyissÈmi, yÈva me idaÑ brahmacariyaÑ na iddhaÒceva bhavissati phÊtaÒca vitthÈrikaÑ bÈhujaÒÒan”ti evamÈdÊsu3 sÈsanaÑ. “Ayameva kho bhikkhu ariyo aÔÔha~giko maggo brahmacariyaÑ. SeyyathidaÑ, sammÈdiÔÔhÊ”ti evamÈdÊsu4 maggo. Idha pana ariyasaccadassanena parato maggassa gahitattÈ avasesaÑ sabbampi vaÔÔati. TaÒcetaÑ upar|pari nÈnappakÈravisesÈdhigamahetuto “ma~galan”ti veditabbaÑ. ______________________________________________________________ 1. DÊ 1. 60; Ma 1. 237 piÔÔhesu. 2. Ma 1. 201 piÔÔhe. 3. DÊ 2. 89; SaÑ 3. 229; Khu 1. 155 piÔÔhesu.

KhuddakanikÈya 34

AriyasaccÈna dassanaÑ nÈma kumÈrapaÒhe vuttatthÈnaÑ catunnaÑ ariyasaccÈnaÑ abhisamayavasena maggadassanaÑ. TaÑ saÑsÈradukkhavÊtikkamahetuto “ma~galan”ti vuccati.

NibbÈnasacchikiriyÈ nÈma idha arahattaphalaÑ “nibbÈnan”ti adhippetaÑ. Tampi hi paÒcagativÈnanena vÈnasaÒÒitÈya taÓhÈya nikkhantattÈ “nibbÈnan”ti vuccati. Tassa patti vÈ paccavekkhaÓÈ vÈ “sacchikiriyÈ”ti vuccati. Itarassa pana nibbÈnassa ariyasaccÈnaÑ dassaneneva sacchikiriyÈ siddhÈ, tenetaÑ idha na adhippetaÑ. EvamesÈ nibbÈnasacchikiriyÈ diÔÔhadhammasukhavihÈrÈdihetuto “ma~galan”ti veditabbÈ.

EvaÑ imissÈpi gÈthÈya tapo, brahmacariyaÑ, ariyasaccÈna dassanaÑ, nibbÈnasacchikiriyÈti cattÈri ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ tapo cÈti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ.

271. IdÈni phuÔÔhassa lokadhammehÊti ettha phuÔÔhassÈti phusitassa chupitassa sampattassa. Loke dhammÈ lokadhammÈ, yÈva lokappavatti, tÈva anivattakÈ dhammÈti vuttaÑ hoti. Cittanti mano mÈnasaÑ. YassÈti navassa vÈ majjhimassa vÈ therassa vÈ. Na kampatÊti na calati na vedhati. Asokanti nissokaÑ abb|ÄhasokasallaÑ. Virajanti vigatarajaÑ viddhaÑsitarajaÑ. Khemanti abhayaÑ nirupaddavaÑ. SesaÑ vuttanayamevÈti ayaÑ tÈva padavaÓÓanÈ.

AtthavaÓÓanÈ pana evaÑ veditabbÈ–phuÔÔhassa lokadhammehi yassa cittaÑ na kampati, yassa lÈbhÈlÈbhÈdÊhi aÔÔhahi lokadhammehi phuÔÔhassa ajjhotthaÔassa cittaÑ na kampati na calati na vedhati, tassa taÑ cittaÑ kenaci akampanÊyalokuttarabhÈvÈvahanato “ma~galan”ti veditabbaÑ.

Kassa pana etehi phuÔÔhassa cittaÑ na kampati? Arahato khÊÓÈsavassa, na aÒÒassa kassaci. VuttaÒhetaÑ–

“Selo yathÈ ekagghano, vÈtena na samÊrati. EvaÑ r|pÈ rasÈ saddÈ, gandhÈ phassÈ ca kevalÈ.

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 35

IÔÔhÈ dhammÈ aniÔÔhÈ ca, na pavedhenti tÈdino. ®hitaÑ cittaÑ vippamuttaÑ, vayaÒcassÈnupassatÊ”ti1.

AsokaÑ nÈma khÊÓÈsavasseva cittaÑ. TaÒhi yo “soko socanÈ socitattaÑ antosoko antoparisoko cetaso parinijjhÈyitattan”ti-ÈdinÈ2 nayena vuccati soko, tassa abhÈvato asokaÑ. Keci nibbÈnaÑ vadanti, taÑ purimapadena nÈnusandhiyati. YathÈ ca asokaÑ, evaÑ virajaÑ khemantipi khÊÓÈsavasseva cittaÑ. TaÒhi rÈgadosamoharajÈnaÑ vigatattÈ virajaÑ, cat|hi ca yogehi khemattÈ khemaÑ. Yato etaÑ tena tenÈkÈrena tamhi tamhi pavattikkhaÓe gahetvÈ niddiÔÔhavasena tividhampi appavattakkhandhatÈdilokuttamabhÈvÈvahanato ÈhuneyyÈdibhÈvÈvahanato ca “ma~galan”ti veditabbaÑ.

EvaÑ imissÈ gÈthÈya aÔÔhalokadhammehi akampitacittaÑ, asokacittaÑ, virajacittaÑ, khemacittanti cattÈri ma~galÈni vuttÈni, ma~galattaÒca nesaÑ tattha tattha vibhÈvitamevÈti.

NiÔÔhitÈ phuÔÔhassa lokadhammehÊti imissÈ gÈthÈya atthavaÓÓanÈ. 272. EvaÑ BhagavÈ “asevanÈ ca bÈlÈnan”ti-ÈdÊhi dasahi gÈthÈhi aÔÔhatiÑsa ma~galÈni kathetvÈ idÈni etÈneva attanÈ vuttama~galÈni thunanto “etÈdisÈni katvÈnÈ”ti imaÑ avasÈnagÈthamabhÈsi.

TassÈyaÑ atthavaÓÓanÈ–etÈdisÈnÊti etÈni ÊdisÈni mayÈ vuttappakÈrÈni bÈlÈnaÑ asevanÈdÊni. KatvÈnÈti katvÈ. KatvÈna katvÈ karitvÈti hi atthato anaÒÒaÑ. Sabbattha maparÈjitÈti sabbattha khandhakilesÈbhisa~khÈradevaputtamÈrappabhedesu cat|su paccatthikesu ekenapi aparÈjitÈ hutvÈ, sayameva te cattÈro mÈre parÈjetvÈti vuttaÑ hoti. MakÈro cettha padasandhikaraÓamattoti viÒÒÈtabbo.

Sabbattha sotthiÑ gacchantÊti etÈdisÈni ma~galÈni katvÈ cat|hi mÈrehi aparÈjitÈ hutvÈ sabbattha idhalokaparalokesu ÔhÈnaca~kamanÈdÊsu ca sotthiÑ gacchanti, bÈlasevanÈdÊhi ye uppajjeyyuÑ ÈsavÈ ______________________________________________________________ 1. AÑ 2. 333; Vi 3. 272 piÔÔhesu. 2. Abhi 2. 144 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 36

vighÈtapariÄÈhÈ, tesaÑ abhÈvÈ sotthiÑ gacchanti, anupaddutÈ anupasaÔÔhÈ khemino appaÔibhayÈ gacchantÊti vuttaÑ hoti. AnunÈsiko cettha gÈthÈbandhasukhatthaÑ vuttoti veditabbo.

TaÑ tesaÑ ma~galamuttamanti iminÈ gÈthÈpÈdena BhagavÈ desanaÑ niÔÔhÈpesi. KathaÑ? EvaÑ devaputta ye etÈdisÈni karonti, te yasmÈ sabbattha sotthiÑ gacchanti, tasmÈ taÑ bÈlÈnaÑ asevanÈdi aÔÔhatiÑsavidhampi tesaÑ etÈdisakÈrakÈnaÑ ma~galaÑ uttamaÑ seÔÔhaÑ pavaranti gaÓhÈhÊti.

EvaÒca BhagavatÈ niÔÔhÈpitÈya desanÈya pariyosÈne koÔisatasahassadevatÈ arahattaÑ pÈpuÓiÑsu, sotÈpattisakadÈgÈmi-anÈgÈmiphalappattÈnaÑ gaÓanÈ asa~khyeyyÈ ahosi. Atha BhagavÈ dutiyadivase ŒnandattheraÑ Èmantesi “imaÑ Œnanda rattiÑ aÒÒatarÈ devatÈ maÑ upasa~kamitvÈ ma~galapaÒhaÑ pucchi, athassÈhaÑ aÔÔhatiÑsa ma~galÈni abhÈsiÑ, uggaÓha Œnanda imaÑ ma~galapariyÈyaÑ, uggahetvÈ bhikkh| vÈcehÊ”ti. Thero uggahetvÈ bhikkh| vÈcesi. TayidaÑ ÈcariyaparamparÈbhataÑ yÈvajjatanÈ pavattati, evamidaÑ brahmacariyaÑ iddhaÒceva phÊtaÒca vitthÈrikaÑ bÈhujaÒÒaÑ puthubh|taÑ yÈva devamanussehi suppakÈsitanti veditabbaÑ.

IdÈni etesveva ma~galesu ÒÈÓaparicayapÈÔavatthaÑ ayaÑ Èdito pabhubhi yojanÈ–evamime idhalokaparalokalokuttarasukhakÈmÈ sattÈ bÈlajanasevanaÑ pahÈya, paÓÉite nissÈya, p|janeyye p|jentÈ, patir|padesavÈsena pubbekatapuÒÒatÈya ca kusalappavattiyaÑ codiyamÈnÈ, attÈnaÑ sammÈ paÓidhÈya, bÈhusaccasippavinayehi ala~katattabhÈvÈ, vinayÈnur|paÑ subhÈsitaÑ bhÈsamÈnÈ, yÈva gihibhÈvaÑ na vijahanti, tÈva mÈtÈpitu-upaÔÔhÈnena porÈÓaÑ iÓam|laÑ visodhayamÈnÈ, puttadÈrasa~gahena navaÑ iÓam|laÑ payojayamÈnÈ, anÈkulakammantatÈya dhanadhaÒÒÈdisamiddhiÑ pÈpuÓantÈ, dÈnena bhogasÈraÑ dhammacariyÈya jÊvitasÈraÒca gahetvÈ, ÒÈtisa~gahena sakajanahitaÑ anavajjakammantatÈya parajanahitaÒca karontÈ, pÈpaviratiyÈ par|paghÈtaÑ majjapÈnasaÑyamena att|paghÈtaÒca vivajjetvÈ, dhammesu appamÈdena kusalapakkhaÑ vaÉÉhetvÈ, vaÉÉhitakusalatÈya gihibyaÒjanaÑ ohÈya pabbajitabhÈve ÔhitÈpi BuddhabuddhasÈvakupajjhÈcariyÈdÊsu gÈravena nivÈtena ca vattasampadaÑ ÈrÈdhetvÈ, santuÔÔhiyÈ

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 37

paccayagedhaÑ pahÈya, kataÒÒutÈya sappurisabh|miyaÑ ÔhatvÈ, dhammassavanena cittalÊnataÑ pahÈya, khantiyÈ sabbaparissaye abhibhavitvÈ, sovacassatÈya sanÈthamattÈnaÑ katvÈ, samaÓadassanena paÔipattipayogaÑ passantÈ, dhammasÈkacchÈya ka~khÈÔÔhÈniyesu dhammesu ka~khaÑ paÔivinodetvÈ, indriyasaÑvaratapena sÊlavisuddhiÑ samaÓadhammabrahmacariyena cittavisuddhiÑ tato parÈ ca catasso visuddhiyo sampÈdentÈ, imÈya paÔipadÈya ariyasaccadassanapariyÈyaÑ1 ÒÈÓadassanavisuddhiÑ patvÈ arahattaphalasa~khÈtaÑ nibbÈnaÑ sacchikaronti, yaÑ sacchikatvÈ Sinerupabbato viya vÈtavuÔÔhÊhi aÔÔhahi lokadhammehi avikampamÈnacittÈ asokÈ virajÈ khemino honti. Ye ca khemino, te sabbattha ekenÈpi aparÈjitÈ honti, sabbattha ca sotthiÑ gacchanti. TenÈha BhagavÈ–

“EtÈdisÈni katvÈna, sabbattha maparÈjitÈ. Sabbattha sotthiÑ gacchanti, taÑ tesaÑ ma~galamuttaman”ti.

Iti ParamatthajotikÈya KhuddakaÔÔhakathÈya

SuttanipÈtaÔÔhakathÈya

Ma~galasuttavaÓÓanÈ niÔÔhitÈ. _____

5. S|cilomasuttavaÓÓanÈ

EvaÑ me sutanti S|cilomasuttaÑ. KÈ uppatti? AtthavaÓÓanÈnayenevassa uppatti Èvi bhavissati. AtthavaÓÓanÈyaÒca “evaÑ me sutan”ti-Èdi vuttatthameva. GayÈyaÑ viharati Ôa~kitamaÒce s|cilomassa yakkhassa bhavaneti ettha pana kÈ GayÈ, ko Ôa~kitamaÒco, kasmÈ ca BhagavÈ tassa yakkhassa bhavane viharatÊti? Vuccate–GayÈti gÈmopi titthampi vuccati, tadubhayampi idha vaÔÔati. GayÈgÈmassa hi avid|re dese viharantopi “GayÈyaÑ viharatÊ”ti vuccati, tassa ca gÈmassa samÊpe avid|re dvÈrasantike so Ôa~kitamaÒco. GayÈtitthe viharantopi “GayÈyaÑ viharatÊ”ti vuccati, GayÈtitthe ca so Ôa~kitamaÒco. ®a~kitamaÒcoti catunnaÑ pÈsÈÓÈnaÑ upari vitthataÑ pÈsÈÓaÑ ÈropetvÈ kato ______________________________________________________________ 1. AriyasaccadassanapariyosÈnaÑ (SÊ)

KhuddakanikÈya 38

pÈsÈÓamaÒco. TaÑ nissÈya yakkhassa bhavanaÑ ŒÄavakassa bhavanaÑ viya. YasmÈ vÈ pana BhagavÈ taÑ divasaÑ pacc|sasamaye mahÈkaruÓÈsamÈpattito vuÔÔhÈya BuddhacakkhunÈ lokaÑ volokento S|cilomassa ca Kharalomassa cÈti dvinnampi yakkhÈnaÑ sotÈpattiphal|panissayaÑ addasa, tasmÈ pattacÊvaraÑ ÈdÈya anto-aruÓeyeva nÈnÈdisÈhi sannipatitassa janassa kheÄasi~ghÈÓikÈdinÈnappakÈrÈsucinissandakilinnabh|mibhÈgampi taÑ titthappadesaÑ ÈgantvÈ tasmiÑ Ôa~kitamaÒce nisÊdi S|cilomassa yakkhassa bhavane. Tena vuttaÑ “ekaÑ samayaÑ BhagavÈ GayÈyaÑ viharati Ôa~kitamaÒce S|cilomassa yakkhassa bhavane”ti.

Tena kho pana samayenÈti yaÑ samayaÑ BhagavÈ tattha viharati, tena samayena. Kharo ca yakkho S|cilomo ca yakkho Bhagavato avid|re atikkamantÊti. Ke te yakkhÈ, kasmÈ ca atikkamantÊti? Vuccate–tesu tÈva eko atÊte saÑghassa telaÑ anÈpucchÈ gahetvÈ attano sarÊraÑ makkhesi, so tena kammena niraye paccitvÈ GayÈpokkharaÓitÊre yakkhayoniyaÑ nibbatto. Tasseva cassa kammassa vipÈkÈvasesena vir|pÈni a~gapacca~gÈni ahesuÑ, iÔÔhakacchadanasadisaÒca kharasamphassaÑ cammaÑ. So kira yadÈ paraÑ bhiÑsÈpetukÈmo hoti, tadÈ chadaniÔÔhakasadisÈni cammakapÈlÈni ukkhipitvÈ bhiÑsÈpeti. EvaÑ so kharasamphassattÈ kharo yakkhotveva nÈmaÑ labhi.

Itaro Kassapassa Bhagavato kÈle upÈsako hutvÈ mÈsassa aÔÔha divase vihÈraÑ gantvÈ dhammaÑ suÓÈti. So ekadivasaÑ dhammassavane ghosite saÑghÈrÈmadvÈre attano khettaÑ kelÈyanto ugghosanaÑ sutvÈ “sace nhÈyÈmi, ciraÑ bhavissatÊ”ti kiliÔÔhagattova uposathÈgÈraÑ pavisitvÈ mahagghe bhummattharaÓe anÈdarena nipajjitvÈ supi. Bhikkhu evÈyaÑ, na upÈsakoti saÑyuttabhÈÓakÈ. So tena ca aÒÒena kammena ca niraye paccitvÈ GayÈpokkharaÓiyÈ tÊre yakkhayoniyaÑ nibbatto, so tassa kammassa vipÈkÈvasesena duddasiko ahosi, sarÊre cassa s|cisadisÈni lomÈni ahesuÑ. So hi bhiÑsÈpetabbake satte s|cÊti vijjhanto viya bhiÑsÈpeti. EvaÑ so s|cisadisalomattÈ s|cilomo yakkhotveva nÈmaÑ labhi. Te attano gocaratthÈya

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 39

bhavanato nikkhamitvÈ muhuttaÑ gantvÈ gatamaggeneva nivattitvÈ itaraÑ disÈbhÈgaÑ gacchantÈ Bhagavato avid|re atikkamanti.

Atha kho kharoti kasmÈ te evamÈhaÑsu? Kharo samaÓÈkappaÑ disvÈ Èha. S|cilomo pana “yo bhÈyati na so samaÓo, samaÓapaÔir|pakattÈ pana samaÓako hotÊ”ti evaÑladdhiko. TasmÈ tÈdisaÑ BhagavantaÑ maÒÒamÈno “neso samaÓo, samaÓako eso”ti sahasÈva vatvÈpi puna vÊmaÑsitukÈmo Èha “yÈvÈhaÑ jÈnÈmÊ”ti. “Atha kho”ti evaÑ vatvÈ tato. S|cilomo yakkhoti ito pabhuti yÈva apica kho te samphasso pÈpakoti, tÈva uttÈnatthameva. KevalaÒcettha Bhagavato kÈyanti attano kÈyaÑ Bhagavato upanÈmesÊti evaÑ sambandho veditabbo.

Tato abhÈyantaÑ BhagavantaÑ disvÈ “paÒhaÑ taÑ samaÓÈ”ti-ÈdimÈha. KiÑ kÈraÓÈ? So hi cintesi “iminÈpi nÈma me evaÑ kharena amanussasamphassena manusso samÈno ayaÑ na bhÈyati, handÈhaÑ etaÑ Buddhavisaye paÒhaÑ pucchÈmi, addhÈ ayaÑ tattha na sampÈyissati, tato naÑ evaÑ viheÔhessÈmÊ”ti. BhagavÈ taÑ sutvÈ “na khvÈhaÑ taÑ Èvuso”ti-ÈdimÈha. TaÑ sabbaÑ ÈÄavakasutte vuttanayeneva sabbÈkÈrehi veditabbaÑ. 273. Atha kho s|cilomo yakkho BhagavantaÑ gÈthÈya ajjhabhÈsi “rÈgo ca doso cÈ”ti. Tattha rÈgadosÈ vuttanayÈ eva. KutonidÈnÈti kiÑnidÈnÈ kiÑhetukÈ. Kutoti paccattavacanassa toÈdeso veditabbo, samÈse cassa lopÈbhÈvo. Atha vÈ nidÈnÈti jÈtÈ uppannÈti attho, tasmÈ kutonidÈnÈ kutojÈtÈ kutouppannÈti vuttaÑ hoti. AratÊ ratÊ lomahaÑso kutojÈti yÈyaÑ “pantesu vÈ senÈsanesu aÒÒataraÒÒataresu vÈ adhikusalesu dhammesu arati aratitÈ anabhirati anabhiramaÓÈ ukkaÓÔhitÈ paritassitÈ”ti1 evaÑ vibhattÈ arati, yÈ ca paÒcasu kÈmaguÓesu rati, yo ca lomahaÑsasamuÔÔhÈpanato “lomahaÑso”tveva sa~khyaÑ gato cittutrÈso, ime tayo dhammÈ kutojÈ kutojÈtÈti ______________________________________________________________ 1. Abhi 2. 365 piÔÔhe.

KhuddakanikÈya 40

pucchati. Kuto samuÔÔhÈyÈti kuto uppajjitvÈ. Manoti kusalacittaÑ, vitakkÈti uragasutte vuttÈ nava kÈmavitakkÈdayo. KumÈrakÈ dha~kamivossajantÊti yathÈ gÈmadÈrakÈ kÊÄantÈ kÈkaÑ suttena pÈde bandhitvÈ ossajanti khipanti, evaÑ kusalamanaÑ akusalavitakkÈ kuto samuÔÔhÈya ossajantÊti pucchati. 274. Athassa BhagavÈ te paÒhe vissajjento “rÈgo cÈ”ti dutiyagÈthamabhÈsi. Tattha itoti attabhÈvaÑ sandhÈyÈha. AttabhÈvanidÈnÈ hi rÈgadosÈ. AratiratilomahaÑsÈ ca attabhÈvato jÈtÈ, kÈmavitakkÈdi-akusalavitakkÈ ca attabhÈvatoyeva samuÔÔhÈya kusalamano ossajanti, tena tadaÒÒaÑ pakati-ÈdikÈraÓaÑ paÔikkhipanto Èha “itonidÈnÈ itojÈ ito samuÔÔhÈyÈ”ti. Saddasiddhi cettha purimagÈthÈya vuttanayeneva veditabbÈ. 275-6. EvaÑ te paÒhe vissajjetvÈ idÈni yvÈyaÑ “itonidÈnÈ”ti-ÈdÊsu “attabhÈvanidÈnÈ attabhÈvato jÈtÈ attabhÈvato samuÔÔhÈyÈ”ti attho vutto taÑ sÈdhento Èha “snehajÈ attasambh|tÈ”ti. Ete hi sabbepi rÈgÈdayo vitakkapariyosÈnÈ taÓhÈsnehena jÈtÈ, tathÈ jÈyantÈ ca paÒcupÈdÈnakkhandhabhede attabhÈvapariyÈye attani sambh|tÈ. TenÈha “snehajÈ attasambh|tÈ”ti. IdÈni tadatthajotikaÑ upamaÑ karoti “nigrodhasseva khandhajÈ”ti. Tattha khandhesu jÈtÈ khandhajÈ, pÈrohÈnametaÑ adhivacanaÑ. KiÑ vuttaÑ hoti? YathÈ nigrodhassa khandhajÈ nÈma pÈrohÈ Èporasasinehe sati jÈyanti, jÈyantÈ ca tasmiÑyeva nigrodhe tesu tesu sÈkhappabhedesu sambhavanti, evametepi rÈgÈdayo ajjhattataÓhÈsnehe sati jÈyanti, jÈyantÈ ca tasmiÑyeva attabhÈve tesu tesu cakkhÈdibhedesu dvÈrÈrammaÓavatth|su sambhavanti. TasmÈ veditabbametaÑ “attabhÈvanidÈnÈ attabhÈvajÈ attabhÈvasamuÔÔhÈnÈ ca ete”ti.

AvasesadiyaÉÉhagÈthÈya pana ayaÑ sabbasa~gÈhikÈ atthavaÓÓanÈ–evaÑ attasambh|tÈ ca ete puth| visattÈ kÈmesu. RÈgopi hi paÒcakÈmaguÓikÈdivasena, dosopi ÈghÈtavatthÈdivasena, arati-Èdayopi tassa tasseva bhedassa vasenÈti sabbathÈ sabbepime kilesÈ puth|

SuttanipÈtaÔÔhakathÈ 41

anekappakÈrÈ hutvÈ vatthudvÈrÈrammaÓÈdivasena tesu tesu vatthukÈmesu tathÈ tathÈ visattÈ laggÈ laggitÈ saÑsibbitvÈ ÔhitÈ. Kimiva? MÈluvÈva vitatÈ vane, yathÈ vane vitatÈ mÈluvÈ tesu tesu rukkhassa sÈkhapasÈkhÈdibhedesu visattÈ hoti laggÈ laggitÈ saÑsibbitvÈ ÔhitÈ, evaÑ puthuppabhedesu vatthukÈmesu visattaÑ kilesagaÓaÑ1 ye naÑ pajÈnanti yatonidÈnaÑ, te naÑ vinodenti suÓohi yakkha.

Tattha yatonidÈnanti bhÈvanapuÑsakaniddeso. Tena kiÑ dÊpeti? Ye sattÈ naÑ kilesagaÓaÑ “yatonidÈnaÑ uppajjatÊ”ti evaÑ jÈnanti, te naÑ “taÓhÈsnehasnehite attabhÈve uppajjatÊ”ti ÒatvÈ taÑ taÓhÈsnehaÑ ÈdÊnavÈnupassanÈdibhÈvanÈÒÈÓagginÈ visÈsentÈ vinodenti pajahanti byantÊkaronti ca, eta