cac yeu to tac dong den lai suat chinh phu
DESCRIPTION
vĩ môTRANSCRIPT
-
i
TM TT TI
1. L do chn ti
Trong tnh trng chung ca nn kinh t th gii hin nay vi nhiu bin ng bt n,
vic thm ht ngn sch chnh ph do chi ph ti tr cho vic i vay qu cao l nguy c
dn n tnh trng khng hong n cng ca rt nhiu quc gia trn th gii ni chung
v Vit Nam ni ring. Nh vy, nhng yu t no nh hng n li sut tri phiu
chnh ph? Cc ti liu kinh t cho thy rng chi ph i vay ca chnh ph ph thuc
vo cc iu kin c bn trong nn kinh t nh: n chnh ph, tng trng kinh t, lm
pht, cn i ngn sch. Mi quan h di hn gia li sut tri phiu chnh ph v yu
t v m c bn c th b ph v trong ngn hn, c bit l trong giai on ti chnh
cng thng, nht l khi cc cuc khng hong ti chnh xy ra. Do , vic nghin cu
cc yu t tc ng n chi ph ti tr n vay ca chnh ph hay li sut tri phiu
chnh ph a ra cc chnh sch i ph thch hp l thc s cn thit. Bi nghin
cu c a ra nhm lm r cc vn ni trn.
2. Mc tiu nghin cu
Bi nghin cu c a ra vi mc ch tm hiu cc yu t ngn hn v di hn
tc ng ln li sut tri phiu chnh ph ni chung. ng thi ti cng kim
tra nh lng nhm xem xt mc v cc thc cc yu t ny tc ng n li sut
tri phiu chnh ph ti th trng Vit Nam ni ring.
3. Phng php nghin cu
ti s dng phng php tng hp v so snh da trn nhng bi nghin cu trc
y ca cc tc gi trong v ngoi nc, ti tm hiu cc kt qu t c v nhng
hn ch ca cc nghin cu a ra mc tiu, cu hi, phm vi thc hin v ng
gp ca ti. ng thi, da trn s liu thc t thu thp c v cc kt qu o
lng so snh vi cc ch tiu c th a ra. Bn cnh , c bit quan trong l
vic s dng phng php m hnh ha bng cng c kinh t lng. Da trn nghin
-
ii
cu ca Tigran Poghosyan, ti s dng m hnh hiu chnh sai s ECM (Error
Correction Model) o lng mc tc ng ca cc yu t ngn hn v di hn
n li sut tri phiu chnh ph Vit Nam vi mu d liu hng thng ca li sut tri
phiu chnh ph v cc yu t tc ng ti n giai on t 1/2007 n 8/2009.
4. Ni dung nghin cu
ti tm hiu tc ng ca cc yu t v m n li sut tri phiu chnh ph trong
ngn v di hn. Cc bi nghin cu trc y u a ra bng chng xc minh cho
mi quan h di hn gia li sut tri phiu chnh ph v cc yu t chnh c bn tc
ng: t l n chnh ph/GDP v tc tng trng tim nng. Mt s gia tng trong
t l n chnh ph/GDP s lm tng li sut tri phiu chnh ph. Ti bt k thi im
no, li sut tri phiu chnh ph c th i chch khi v tr cn bng trong di hn do
tc ng ca cc yu t ngn hn, c th l nhng thay i trong t l n/GDP, li sut
th trng tin t (tc ng ca chnh sch tin t), tc tng trng v t l cn i
ngn sch/GDP v lm pht. Ngoi ra cn c mt s nhn t c th tc ng lm lch
li sut tri phiu chnh ph khi mc cn bng di hn nhng rt kh nh lng
c, c bit l tc ng ca khng hong (v d nh s khng chc chn ca chnh
sch).
ti s dng m hnh hiu chnh sai s ECM nhm kim nh v nghin cu cc yu
t tc ng n li sut tri phiu chnh ph ti Vit Nam da theo nghin cu ca tc
gi Tigran Poghosyan (2012). ti nghin cu gm c bn phn c cu trc nh
sau. Phn I gii thiu chung v cc yu t tc ng n li sut tri phiu chnh ph.
Phn II xem xt khung l thuyt v cc ti liu nghin cu thc nghim v cc yu
t tc ng n li sut tri phiu chnh ph, c bit tp trung v n chnh ph, tc
tng trng tim nng v cn i ngn sch chnh ph, l nhng yu t quyt nh ca
li sut tri phiu chnh ph. Phn III a ra m t k thut thc nghim c s dng
trong phn tch v d liu. Phn IV trnh by v tho lun cc kt qu thc nghim t
-
iii
Vit Nam. Phn cui cng l nhng hn ch ca ti v cc hng nghin cu tip
theo.
5. ng gp ca ti
ti s dng phng php c lng mi l ECM m t nghin cu no v cc yu
t tc ng n li sut tri phiu chnh ph s dng o lng Vit Nam. y l
phng php c nh gi cao v s dng nhiu quc gia tin tin trn th gii. t
ti tin rng cc kt qu thu c s c ngha v mt chnh sch iu hnh cho
chnh ph n nh hn tr trng tri phiu chnh ph Vit Nam.
6. Hng pht trin ca ti
M rng chui d liu li sut cho Vit Nam c v k hn v thi gian ly mu, c th
l cc tri phiu k hn 5 nm, 10 nm hoc hn v giai on kho st khng ch gi
gn trong giai on khng hong m m rng hn c tnh c chnh xc hn.
Ngoi ra, c th nghin cu v tc ng ca vic cng b thng tin kinh t hoc d bo
cc yu t v m tc ng ln li sut tri phiu chnh ph.
-
iv
TM TT ........................................................................................................................ 1
1. GII THIU .............................................................................................................. 2
2. CC YU T TC NG N LI SUT TRI PHIU CHNH PH ........... 4
2.1. Tc ng ca tc tng trng ln li sut tri phiu chnh ph .................... 4
2.2. Tc ng ca n chnh ph ln li sut tri phiu chnh ph ............................. 8
2.3. Tc ng ca thm ht, thng d ngn sch chnh ph ln li sut tri phiu
chnh ph ..................................................................................................................... 13
2.4. Cc yu t ngn hn tc ng ln li sut tri phiu chnh ph ....................... 19
2.5. Tc ng ca mt s cc nhn t khc ln li sut tri phiu chnh ph ......... 21
3. PHNG PHP NGHIN CU, D LIU NGHIN CU ............................... 24
3.1. Phng php nghin cu .................................................................................. 24
3.2. D liu nghin cu ........................................................................................... 28
4. THO LUN KT QU NGHIN CU ............................................................. 31
4.1. Phn tch nh tnh v kt qu d bo ca m hnh .......................................... 31
4.2. Kt qu chy m hnh cho Vit Nam ............................................................... 33
4.2.1. Kim nh tnh dng ca chui s liu ...................................................... 33
4.2.2. Kim nh ng lin kt Johansen ............................................................. 34
4.2.3. Kt qu ....................................................................................................... 36
4.2.4. Hn ch ca m hnh nh lng ............................................................... 38
5. CC KT QU NGHIN CU CHNH CA TI ....................................... 39
5.1. Kt lun ............................................................................................................. 39
5.2. Hn ch ca ti v cc hng nghin cu tip theo .................................... 40
-
v
5.2.1. Hn ch ca ti ...................................................................................... 40
5.2.2. Cc hng nghin cu tip theo: ............................................................... 40
-
vi
DANH MC T VIT TT
- ECM: M hnh hiu chnh sai s
- GDP: Tng sn phm quc ni
- CES: Hm hu dng CES
- EH: L thuyt k vng EH (Expectation Hypothesis)
- OECD: T chc Hp tc v Pht trin Kinh t (Organization for Economic
Cooperation and Development)
- ADF: Kim nh nghim n v
- G7: Nhm 7 nc Php, c, , Nht, Anh, Hoa K v Canada
-
vii
DANH MC HNH BNG
Hnh 1.1. th li sut tri phiu chnh ph Vit Nam 01/2007 n 07/2009. ............. 3
Hnh 2.1.Mi lin h gia li sut v thm ht ngn sch chnh ph. ........................... 14
Bng 3.1.Ngun v cch x l s liu tnh ton ............................................................ 29
Bng 4.1.Kim nh tnh dng ....................................................................................... 34
Bng 4.2.Kim nh ng lin kt Johansen .................................................................. 35
Bng 4.3.Kt qu tc ng cc yu t n li sut tri phiu chnh ph di hn ........... 36
Bng 4.4.Tc ng cc yu t n li sut tri phiu chnh ph trong ngn hn........... 37
-
1
TM TT
ti phn tch cc yu t chnh tc ng n li sut tri phiu chnh ph bao gm:
n chnh ph/GDP, tc tng trng tim nng v cn i ngn sch. Bn cnh
cng xem xt mi quan h di hn ny c th b ph v trong ngn hn do cc yu t
nh: s thay i ca li sut th trng tin t, nhng c sc lm pht bt ng, nhng
thay i tm thi trong cn i ngn sch v nhng bin ng ca tc tng trng
xung quanh mc tim nng. Tri phiu chnh ph l mt cng c hu hiu trong vic
huy ng vn cho ngn sch nh nc v cho u t pht trin. Th trng ny ng
vai tr quan trng trong vic iu hnh chnh sch ti kha v chnh sch tin t quc
gia. Xt n nn kinh t Vit Nam,chng ta lun phi i mt vi thch thc v n
nh kinh t v m, pht trin cha bn vng, sc cnh tranh ca nn kinh t cn thp.
Nghin cu cc yu t nh hng n li sut tri phiu chnh ph l rt cn thit cho
vic d bo, iu chnh hng i ca li sut trong ngn hn v di hn, t gp phn
n nh nn kinh t ni chung. ti s dng m hnh ECM nhm kim nh v
nghin cu cc yu t tc ng n li sut tri phiu chnh ph ti Vit Nam. Cc vn
chnh rt ra c nh sau: Trong di hn, 1% tng trong N/Sn lng cng nghip
s lm li sut tri phiu chnh ph tng 3% v ngc li tc tng trng sn lng
tim nng tng 1 n v s lm gim li sut tri phiu chnh ph 2.5 n v; trong
ngn hn, s thay i trong li sut tri phiu chnh ph khi v th cn bng trong di
hn l do phn ng vi s thay i ch yu trong li sut th trng lin ngn hng, t
l N/Sn lng cng nghip, cn i ngn sch c bn v tc tng trng sn
lng. Tc ng ca s thay i trong lm pht l yu hn. Trung bnh th khong 20%
lch t v tr cn bng trong di hn c iu chnh trong mt nm.
T kha: Li sut tri phiu chnh ph, tc tng trng tim nng, t l n chnh
ph/GDP, cn i ngn sch c bn, lm pht, li sut th trng tin t.
-
2
1. GII THIU
Nhng yu t no nh hng n li sut tri phiu chnh ph trong di hn? Cc ti
liu kinh t cho thy rng chi ph i vay ph thuc vo cc iu kin c bn trong nn
kinh t, v c bit l cc yu t ti kha.V d, khi n chnh ph tng, cc nh u t
nm gi tri phiu chnh ph phi chu mt mc ri ro cao hn do vy li sut tri
phiu s tng (ri ro v n, s gim gi tin t v lm pht).
Mi quan h di hn gia li sut tri phiu chnh ph v cc cc yu t v m c bn
c th b ph v trong ngn hn, c bit l trong giai on khng hong ti chnh.
iu ny cho thy s cn thit phi phn bit gia cc yu t quyt nh li sut vay
di hn v ngn hn. Cc bi nghin cu trc y u a ra bng chng xc minh
cho mi quan h di hn gia li sut tri phiu chnh ph v cc yu t chnh c bn
tc ng: t l n chnh ph/GDP v tc tng trng tim nng. Mt s gia tng
trong t l n chnh ph/GDP s lm tng li sut tri phiu chnh ph. Ti bt k thi
im no, li sut tri phiu chnh ph c th i chch khi gi tr c xc nh bi
cc nguyn tc c bn di hn, nhng khong mt na lch iu chnh trong mt
nm. Trong ngn hn, nhng thay i trong li sut tri phiu chnh ph p ng vi
nhng thay i trong t l n/GDP, li sut th trng tin t (tc ng ca chnh sch
tin t), tc tng trng v t l cn i ngn sch/GDP. Trong khi , tc ng ca
nhng thay i trong lm pht (c sc danh ngha) l yu hn. Tuy nhin, c mt hn
ch l s c mt s nhn t c th tc ng lm lch li sut tri phiu chnh ph khi
mc cn bng di hn nhng rt kh nh lng c, c bit l tc ng ca
khng hong (v d nh s khng chc chn ca chnh sch).
-
3
Hnh 1.1. th li sut tri phiu chnh ph Vit Nam 01/2007 n 07/2009.
Tri phiu chnh ph l mt cng c hu hiu trong vic huy ng vn cho ngn sch
nh nc v cho u t pht trin. Th trng ny ng vai tr quan trng trong vic
iu hnh chnh sch ti kha v chnh sch tin t quc gia. Xt n nn kinh t Vit
Nam,chng ta lun phi i mt vi thch thc v n nh kinh t v m, pht trin
cha bn vng, sc cnh tranh ca nn kinh t cn thp. Nghin cu cc yu t nh
hng n li sut tri phiu chnh ph l rt cn thit cho vic d bo, iu chnh
hng i ca li sut trong ngn hn v di hn, t gp phn n nh nn kinh t ni
chung. ti s dng m hnh ECM nhm kim nh v nghin cu cc yu t tc
ng n li sut tri phiu chnh ph ti Vit Nam da theo nghin cu ca tc gi
Tigran Poghosyan Nhng yu t ngn hn v di hn tc ng n li sut tri phiu
chnh ph cc nn kinh t tin tin ( thng 11 nm 2012). Cc vn chnh rt ra
c nh sau l: Trong di hn, 1% tng trong N/Sn lng cng nghip s lm li
sut tri phiu chnh ph tng 3% v ngc li tc tng trng sn lng tim nng
tng 1 n v s lm gim li sut tri phiu chnh ph 2.5 n v; trong ngn hn, s
thay i trong li sut tri phiu chnh ph khi v th cn bng trong di hn l do
0
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
01/2007
03/2007
05/2007
07/2007
09/2007
11/2007
01/2008
03/2008
05/2008
07/2008
09/2008
11/2008
01/2009
03/2009
05/2009
07/2009
-
4
phn ng vi s thay i ch yu trong li sut th trng lin ngn hng (tng quan
dng), t l N/Sn lng cng nghip (tng quan dng), cn i ngn sch c bn
(tng quan dng) v tc tng trng sn lng (tng quan m). Tc ng ca s
thay i trong lm pht (tng quan dng) l yu hn. Trung bnh th khong 20%
lch t v tr cn bng trong di hn c iu chnh trong mt nm.
Phn cn li ca ti c cu trc nh sau. Phn II xem xt khung l thuyt v cc
ti liu nghin cu thc nghim v cc yu t tc ng n li sut tri phiu chnh
ph, c bit tp trung v n chnh ph, tc tng trng tim nng v cn i ngn
sch chnh ph, l nhng yu t quyt nh ca li sut tri phiu chnh ph. Phn III
a ra m t k thut thc nghim c s dng trong phn tch v d liu. Phn IV
trnh by v tho lun cc kt qu thc nghim t Vit Nam. Phn cui cng l nhng
hn ch ca ti v cc hng nghin cu tip theo.
2. CC YU T TC NG N LI SUT TRI PHIU CHNH PH
2.1. Tc ng ca tc tng trng ln li sut tri phiu chnh ph
Mi lin h gia tc tng trng tim nng v li sut tri phiu chnh ph thc c
th c minh ha bng cch s dng phng trnh ca Euler t vn ti a ha hu
dng ca ngi tiu dng. Trong m hnh tng trng kinh t Ramsey, s thch h gia
nh i din bi hm hu dng CES v qu trnh sn xut c m t bi hm Cobb-
Douglas nhm xc nh trng thi n nh ca li sut thc ca tri phiu chnh ph
(Laubach, 2009):
R=g+
Trong :
- g biu th tc tng trng tiu dng thc t
-
5
- l mc e ngi ri ro hay nghch o ca co gin thay th ( co gin ca t
s hai nhn t u vo ca hm hu dng hoc hm sn xut. N cho thy mt
nhn t u vo ny c thay th bi nhn t khc c d dng hay khng)
- l s a thch theo thi gian ca h gia nh (rate of time preference: l t l
m mt ngi sn lng nh i nim vui hin ti cho nim vui trong tng lai,
phn nh mc thiu kin nhn ca mt c nhn hay tp th).
Theo Ramsey (1928) r ph thuc vo c ba bin va k trn. Cc nh kinh t hc s
dng t l chit khu tnh gi tr hin ti ca mc hu dng tng lai. V vy,
cng ln, gi tr hu dng tng lai cng thp, ngi tiu dng cng thiu kin nhn
v t sn lng tr hon vic tiu dng hn, ng rng t tch ly vn hn v trong di
hn li sut cao hn v tiu dng s tr li thp hn. T l tng trng di hn s
khng b nh hng. cng ln th ngi s la chn tiu dng ngay lp tc. Li
sut di hn tng quan dng vi tc tng trng bi v tc tng trng cng
cao, k vng v thu nhp tng lai cng cao v kh nng tiu dng ln hn. iu ny
s khng khuyn khch tit kim hin ti v tch ly vn s thp hn ng thi u t
vn cng s thp xung trong di hn, lm li sut cao hn.
R rng l cc bin ti kha khng xut hin phng trnh trn. Trong m hnh nn
kinh t ng, s bin ng trong chi tiu chnh ph nh hng ln li sut bt k l
chnh ph t ti tr hay l i vay, cng ging nh h gia nh iu chnh mc tiu
dng ca mnh qua thi gian. V vy, t l tng trng tiu dng v tc tng trng
sn lng c th c coi l tng ng trong trng thi n nh, ng rng li sut
tri phiu thc tng quan dng vi tng trng sn lng trong di hn. Trong khi
mt s tng ln trong mc e ngi ri ro s lm tng t sut sinh li trn vn u t th
c th lm gim li sut gn nh l phi ri ro do vic tng cu i vi ti sn an ton
(ti sn phi ri ro). Do vy khi hi quy s cn c thm bin o lng phn b vn c
phn (equity premium) i din cho s thay i qua thi gian ca mc e ngi ri ro.
-
6
Trong mt nn kinh t m, c thm yu t phn b ri ro t gi hi oi tuy nhin mi
tng quan dng gia li sut thc ca tri phiu chnh ph v tng trng sn lng
trong di hn vn c duy tr (Thomas Laubach). Tc tng trng sn lng tim
tng c k vng l c tc ng theo chiu thun ln li sut tri phiu thc trong di
hn, trong ngn hn lch ca tng trng sn lng t mc tim nng c th gim
chi ph i vay bi vic tng tm thi trong s thu thu c v gim bt ri ro v n
ca chnh ph.
C rt nhiu bi nghin cu tp trung vo tc ng ca li sut ln tng trng sn
lng tuy nhin s bi kim tra tc ng ngc li mt cch ring bit th vn cha tht
s phong ph. Bn cnh , c mt s nghin cu kim tra tng hp tc ng ca bin
ti kha ln li sut tri phiu, trong c tng trng sn lng. Sau y ti s gii
thiu mt s nghin cu cc yu t tng hp tc ng ln li sut tri phiu chnh ph
v tng trng sn lng l mt trong cc yu t .
S dng d liu hng nm cho mt mu gm 22 nn kinh t tin tin trong giai on
1980-2010, trong bi nghin cu thng 11 nm 2012, tc gi Tigran Poghosyan tm
thy cc bng chng xc minh cho mi quan h di hn gia li sut tri phiu chnh
ph v cc yu t chnh c bn tc ng: n chnh ph/GDP v tc tng trng tim
nng.Trong di hn, li sut tri phiu chnh ph tng khong 45 im c bn p
ng vi mt s gia tng 1 im phn trm tc tng trng tim nng. Ti bt k thi
im no, li sut tri phiu chnh ph c th i chch khi gi tr c xc nh bi
cc nguyn tc c bn di hn, nhng khong mt na lch iu chnh trong mt
nm.
Theo Andrew Lilico v Stefano Ficco (2012) tm ra mi quan h gia li sut phi ri
ro v tc tng trng bn vng ca nn kinh t. Ngoi ra, Joseph W. Gruber v
Steven B. Kamin (2010) cng tm ra khi tc tng trng sn lng thay i 1%
-
7
s lm cho li sut tri phiu chnh ph thay i khong 23% - 30% i vi cc nc
G7.
Laura Jaramillo v Anke Weber (2012) cho rng mc m cc bin ti kha tc ng
ln li sut tri phiu chnh ph cc nc mi ni ph thuc vo mc trnh n ri ro
ton cu. Trong nhng giai on bnh lng ca th trng th gii, nhng bin ti kha
khng phi l mt nhn t tc ng ln n li sut tri phiu chnh ph cc nc
mi ni. Tuy nhin, khi nhng ngi tham gia th trng ri vo tnh trng kh khn,
h ch nhiu hn n nhng bin ti kha c trng ca quc gia. Chnh nhng bin
ny s cho nh u t ci nhn r hn v ri ro v n. Bi nghin cu ny c mt s
ng gp cho nhng bi nghin cu trc. u tin, tri vi nhng bi nghin cu
trc tp trung vo d liu hng nm v quan st tc ng ca nhng bin gii thch,
bi nghin cu ny pht trin d liu bng cho 26 nc t 2005 n 2011 theo hng
thng. D liu bao gm li sut tri phiu chnh ph, k vng th trng ca bin ti
kha (thm ht ngn sch v N/GDP), lm pht, GDP thc trong tp trung vo gii
thch tc ng ca bin ti kha. Sau , bi nghin cu m rng m hnh c bn s
dng m hnh ngng (panel threshold model) tnh tc ng ca s thay i trong
cm tnh th trng i vi nh u t v ri ro tn dng. Tuy nhin kt qu nghin cu
cho thy k vng tc tng trng cng cao th li sut tri phiu li cng gim cc
nc c nn kinh t mi ni. Khong 1% tng ln trong tc tng trng k vng s
lm li sut tri phiu chnh ph gim khong 22% im khi s e ngi ri ro trong nn
kinh t l thp, v ngc li khi s e ngi ny l cao th 1 im tng ln trong tc
tng trng k vng s lm tng li sut tri phiu chnh ph ln 10%.
Pami Dua v Nishita Raje(2010) xem xt cc yu t quyt nh ca cu trc k hn ca
li sut n bng cch s dng d liu hng tun t thng 4 nm 2001 n thng
Ba nm 2009. Phn tch bao gm li sut tn phiu kho bc vi k hn 15-91 ngy v
chng khon Chnh ph k hn mt nm, nm nm v mi nm tng ng. Tnh ton
-
8
thc nghim cho thy mt mi quan h di hn gia cc li sut ny v li sut repo
(li sut chnh sch) vi t l tng trng ca tin, lm pht, li sut vay cho vay khu
vc t nhn, li sut nc ngoi v phn b ri ro. Tuy nhin tc tng trng tin
cng t quan trng hn trong vic gii thch s thay i li sut k hn 10-nm.
2.2. Tc ng ca n chnh ph ln li sut tri phiu chnh ph
N chnh ph c th nh hng n li sut thc ca tri phiu chnh ph thng qua hai
knh chnh.
u tin, vic m rng ti chnh bng vay n c th ln t u t c nhn (gi nh cn
bng Ricardo khng c hiu lc) dn n vn c phn thp hn trng thi n nh, t
s dn n mt vn bin t cao hn v kt qu l li sut thc t cao hn (Engen v
Hubbard, 2004). Cn bng Ricardo (hay Ricardian) l l thuyt kinh t cho rng ngi
tiu dng s hiu r gii hn ngn sch ca chnh ph, v nh vy thi im thay i
thu sut s khng nh hng ti thay i trong tiu dng ca h.
Trong bi nghin cu ny, nhm o c cc tc ng ca s thay i trong n chnh
ph ln li sut, m hnh tiu chun c xy dng da trn chc nng sn xut tng
hp ca nn kinh t. Trong , n chnh ph thay th hay ln t vn sn xut vt cht.
Ni mt cch ngn gn, m hnh c li sut (r) c xc nh bi nng sut bin ca
vn (MPK), nng sut bin ny s tng nu vn (K) gim hay n chnh ph (D) ln t
vn. Ta c hm sn xut Cobb-Douglas:
Trong , L biu th s n v lao ng, A l h s nng sut a nhn t, v l h s
vn trong chc nng sn xut. Sau , tng li nhun trn vn trong nn kinh t
(MPK*K) l mt phn ca sn lng (Y), bng:
iu ny ng rng li sut c xc nh bi:
-
9
Nu n chnh ph vt qu vn hon ton:
Sau , mt s gia tng ngoi sinh trn n chnh ph ( khi cc yu t khc khng i)
s lm cho li sut tng:
(bi v 0
-
10
Mt vi nghin cu khc nhau trong vng 20 nm qua nh gi mi quan h gia n
chnh ph v li sut. Barth, Iden, Russek v Wohar (1991) kt lun Khng c s
ng thun r rng v vic liu c mi quan h kinh t c ngha thng k gia hai
yu t trn. Bi v cc bng chng tm thy l khc nhau, mt ngi khng th hon
ton t tin l n s lm tng li sut v gim tit kim v ngc li cng khng th ni
rng hon ton khng c tc ng no. Seater (1993) tm thy nhiu h tr cho l
thuyt cn bng Ricardian ng rng n chnh ph khng c tc ng ln li sut.
Trong khi Bernheim (1989) li phn i l thuyt cn bng Ricardian v c mi
tng quan dng gia hai yu t trn. Martin (1990) v Barro (1991) cung cp c
tnh v tc ng bin kinh t, ti kha v chnh sch tin t ln li sut thc k vng
10 nn kinh t pht trin bao gm c M. Tc gi s dng hng tip cn cu trc
trong li sut c xc nh bi cu u t v tit kim mong mun. H kt lun
rng n chnh ph hin ti khng ng vai tr quan trng trong cc yu t tc ng n
li sut cc nc ny. Bi nghin cu ca Ford v Laxton (1995) kho st tc ng
ca chnh sch ti kha ln li sut v nhn thy rng n cng rng ca cc nc
OECD l tng quan dng vi li sut tri phiu cc nc cng nghip.
Laubach (2003) c tnh tc ng ca n chnh ph d on k hn 5 nm ln li sut
tri phiu k hn 10 nm. Mc ch l c gng b qua bt k tc ng no ca iu
kin kinh t hin ti o lng tc ng ca n chnh ph ln li sut tri phiu. Kt
lun l 1% tng ln trong t l N/GDP k vng s lm tng li sut tri phiu khong
5 im c bn. Bn cnh , khi chy mu d liu tng t cho thm ht ngn sch th
kt qu l 1% tng ln trong thm ht ngn sch/GDP k vng s lm tng li sut tri
phiu ln 28 im c bn. Kt qu ny khc nhau l do thm ht ngn sch c khuynh
hng tng quan chui trong d liu qu kh ca M, v do vy nhng thnh phn
tham gia th trng ti chnh c th k vng s tng ln trong thm ht ngn sch l
ko di dai dng, do vy s lm tng li sut nhiu hn. Tuy nhin, n chnh ph cng
-
11
tng quan chui trong b d liu. iu ny khng c g ngc nhin bi v n chnh
ph ( ) cui thi im t c tnh l:
Nu nhng thnh phn tham gia th trng ti chnh k vng s tng ln trong thm ht
ngn sch l dai dng th h cng s k vng nh vy vi n chnh ph, bi vy gii
thch v s khc nhau trong c tnh tc ng ln li sut l khng r rng khi s dng
thm ht ngn sch thay cho n chnh ph. Tht ra, n hin ti cha thng tin khng
ch v thm ht hin ti m cn tt c thng tin v vic vay mn ca chnh ph trc
v do vy phng php tt hn l nh gi tc ng ca vic vy mn ca chnh
ph l li sut. Nh vy, thay i trong n hay thm ht s dn ti k vng thay i li
sut thc bt k mc no.
Engen, E., v Hubbard, G. (2004) cho rng bng cch s dng cc gi tr d on s
gip g ri tc ng ca chnh sch ti chnh t cc yu t khc chu nh hng bi
chu k kinh doanh. Kt qu ca h cho thy rng mt 1 im phn trm tng ln trong
d kin n chnh ph so vi GDP lm tng li sut tri phiu chnh ph thc di hn
khong 2-5 im c bn.
Rt t cc nghin cu quc gia phn tch mt quc gia no khc ngoi M. V d,
Chinn v Frankel (2005) nghin cu cc trng hp trong nm quc gia chu u
(Php, c, , Ty Ban Nha, v Vng quc Anh) v M bng cch chy hi quy
ring cho mi quc gia. S dng d liu cho giai on 1988-2004, cc tc gi nhn
thy rng tc ng ca s gia tng 1 im phn trm t l n ca chnh ph so vi GDP
trn thc t s to ra thay i nh ca li sut tri phiu chnh ph di hn gia cc
quc gia. Tc ng ny s mnh m hn cc nc chu u, dao ng t 5-8 im c
bn (c) 10-16 im c bn (Php, , Anh v Ty Ban Nha), so vi M, ni tc ng
l 5 im c bn khi s dng mu 1988-2002 (tc ng l khng r rng khi mu c
m rng n nm 2004).Tuy nhin, cc hi quy ring ca tng nc c thc hin
-
12
trong nghin cu phi thn trng v kch thc mu rt hn ch (17 quan st). Bn cnh
vic nghin cu cho mt nc, nghin cu bng d liu nhiu nc cng l mt
phng php thng c s dng. Trong k thut ny, cc bin ti chnh (ng ch
nht l t l n trn GDP) c a ra cng vi cc bin s kim sot khc (bao gm
c tc tng trng GDP) l yu t di hn quyt nh chi ph i vay ca chnh ph.
Hu ht cc nghin cu ny khng phn bit gia cc tc ng di hn v ngn hn ca
cc yu t quyt nh li sut tri phiu chnh ph v ch tp trung vo cc mi lin h
di hn gia li sut tri phiu v cc yu t c bn. Kinoshita (2006) pht trin mt
m hnh l thuyt tm hiu mi lin kt gia li sut tri phiu chnh ph v n chnh
ph, ng thi kim tra nhng d on ca mnh bng cch s dng mt bng d liu
ca 19 nn kinh t tin tin. Kt qu cho thy vic tng 1 im trong phn trm t l
n/GDP ca chnh ph lm tng li sut tri phiu chnh ph di hn khong 2-5 im
c bn.
Ardagna v cc cng s (2007) s dng mt bng d liu ca 16 nc OECD trong
giai on 1960-2002 iu tra tc ng ca thm ht ngn sch v n i vi li sut
tri phiu chnh ph di hn. H xc nhn tm quan trng ca c hai yu t i vi vic
quyt nh chi ph i vay ca chnh ph. H cng a ra ti liu v tc ng phi tuyn
ca n chnh ph, v tc ng ca n l r rt hn i vi cc nc ang c mc n
trn trung bnh. C th hn, trong miu t tuyn tnh, 1 im phn trm tng ln trong
t l n trn GDP th ch lm tng 0,6 im c bn trong li sut tri phiu chnh ph
di hn. Tri li, trong k thut phi tuyn, nh hng ca vic tng 1 im phn trm
t l n/GDP s lm li sut tri phiu chnh ph di hn gim khong 2,4 im c bn
cho gi tr ti thiu ca n trn GDP v tng khong 3,8 im c bn cho gi tr ti a
t l n trn GDP trong mu. Mt tc ng phi tuyn tnh tng t c tm thy
trong nghin cu ca Conway v Orr (2002). S dng d liu t by nn kinh t
OECD, cc tc gi thy rng 1 im phn trm tng trong t l n/GDP dn n mt s
gia tng t hn 1 im c bn trong sn lng tri phiu chnh ph nu bt u t gi
-
13
thuyt n trn GDP l 0%, v tng khong 2 im c bn nu bt u t t l n trn
GDP l 100%. Faini (2006) nghin cu trng hp ca 10 nc khu vc ng tin
chung Euro cho giai on 1979-2002. Tc gi thy rng n cng khng c tc ng
ng k n li sut tri phiu chnh ph di hn trong cc hi quy ring ca tng
nc, nhng tc ng ca n tr nn quan trng nu xt chung ton th 10 nc khu
vc ng Euro. Trong bng c tnh, vic tng 1 im trong phn trm t l n trn
GDP s lm tng khong 3 im c bn trong li sut tri phiu chnh ph di hn.
Tng t nh nghin cu ca Ardagna v cc cng s (2007), ng thy rng chi ph i
vay ca chnh ph vi mt mc vay n cao (trn 100% GDP) th nhy cm hn vi
nhng thay i trong t l n trn GDP hn so vi nhng quc gia vi mt mc vay
n thp hn. Cui cng, Baldacci v Kumar (2010) s dng mt mu ca 31 nn kinh
t pht trin v mi ni trc gia on khng hong (1980-2008) v a t l n trn
GDP vo k thut tnh ton trong c hai phng php tuyn tnh v bc hai. c tnh
ca h cho thy rng vic tng 1 im trong phn trm t l n trn GDP ca chnh ph
lm tng li sut thc tri phiu chnh ph di hn khong 0,8 im c bn trong nhm
20 nn kinh t (c tin tin v mi ni) v khong 1,7 im c bn trong nhm 20 nn
kinh t tin tin. H cng tranh lun rng mc chnh xc ca cc tc ng ph thuc
vo v th ti chnh ban u, th ch v cc iu kin khc v cu trc, v hiu ng lan
ta (spillovers) t th trng ti chnh ton cu.Cng trong bi nghin cu thng 11
nm 2012 ca tcTigran Poghosyan, tc gi tm thy trong di hn, li sut tri phiu
chnh ph tng khong 2 im c bn p ng vi s gia tng 1 im phn trm
trong t l n/GDP.
Kt lun li t cc bi nghin cu, hu ht cc tc gi u tm thy mi tng quan
dng trong quan h gia n chnh ph v li sut tri phiu chnh ph trong di hn.
2.3. Tc ng ca thm ht, thng d ngn sch chnh ph ln li sut tri
phiu chnh ph
-
14
Thm ht ngn sch xy ra khi chi tiu ca chnh ph vt qu ngun thu t thu.
Chnh ph ti tr cho thm ht ngn sch bng cch vay tin trn th trng tri phiu
v s tch t cc khon vay trong qu kh c gi l n chnh ph.
ng no dch chuyn khi thm ht ngn sch tng? R rng tit kim quc dn
cung v vn vay bao gm tit kim t nhn v tit kim chnh ph. S thay i trong
thm ht ngn sch chnh ph biu th s thay i trong tit kim ca chnh ph v do
l cung v vn vay. Bi thm ht ngn sch khng nh hng n lng vn m
cc h gia nh v doanh nghip mun vay ti mi mc li sut nn n khng lm thay
i cu v vn vay.
Vy ng cung dch chuyn theo hng no? Khi chnh ph c thm ht ngn sch,
tit kim chnh ph mang gi tr m v iu ny lm gim tit kim quc dn. Ni cch
khc, khi chnh ph vay tin ti tr cho thm ht ngn sch, n lm gim cung v
vn vay ti tr cho cc d n u t ca h gia nh v doanh nghip. Nh vy thm
ht ngn sch lm dch chuyn ng cung v vn vay sang tri, t sang .
Hnh 2.1.Mi lin h gia li sut v thm ht ngn sch chnh ph.
Li sut Cung
Cung
C
u
Vn
vay
-
15
V thm ht ngn sch lm dch chuyn ng cung v vn vay sang tri nn lm li
sut cn bng tng ko theo lng vn vay u t cng gim. Nh vy r rng thm
ht ngn sch cng ln th ng cung dch chuyn cng nhiu, li sut cng tng cao.
iu ny ng vi l thuyt v ri ro v n ca chnh ph. Thm ht cng ln kh
nng v n cng cao. V vy nh u t vo tri phiu chnh ph cn mt phn b ri
ro b p ri ro mnh gnh chu nn li sut tri phiu chnh ph s tng cao hn.
Thng d ngn sch chnh ph c tc ng hon ton ngc li so vi trng hp thm
ht ngn sch. Khi thu thu nhiu hn so vi chi tiu, chnh ph tit kim phn chnh
lch bng cch ct gim s n tn ng. Mc thng d ngn sch, hay tit kim chnh
ph lm tng tit kim quc dn, lm tng cung v vn vay v gim li sut khuyn
khch u t.
Gale, W. and Orzsag, P. (2002) kim tra mi quan h gia cc yu t ti kha v thnh
qu kinh t M v c hai kt lun chnh. u tin, nh hu ht tt c cc bi nghin
cu v sch kinh t cp, mt s st gim trong thng d ngn sch (hay tng ln
trong thm ht ngn sch) s lm gim tit kim ca quc gia v do vy lm gim thu
nhp tng lai, iu ny s tc ng ln li sut. Th hai, quan im ca cc nh kinh
t v cc nh lp chnh sch u ch ra rng mt s tng ln trong thm ht k vng s
lm tng li sut di hn. Da vo bi nghin cu ny, c tnh rng thng d ngn
sch/GDP st gim (hay tng ln trong thm ht ngn sch/GDP) 1% s lm tng li
sut di hn khong t 50 n 100 im c bn. Kt qu ny cho thy chi ph khi thm
ht ngn sch tng ln l ln trong di hn v cn c so sch cn thn vi li ch
tim nng ca thu v cc chng trnh chi tiu dn ti thm ht di hn ln hn.
Elmendorf (1993) s dng d bo thm ht ngn sch t DRI v kt lun rng 1%
tng ln trong d bo thm ht ngn sch/GNP s lm tng li sut tri phiu k hn 5
nm khong 43 im c bn. Canzoneri, Cumby v Diba (2002) s dng d bo
thng d ngn sch CBO v tm thy mi quan h c ngha thng k gia d bo ny
-
16
v li sut. Phn tch ny cho thy 1% tng ln trong thm ht ngn sch d bo/GDP
s lm tng li sut di hn v li sut ngn hn khong 53 n 60 im c bn cc
nc thuc khi lin minh Chu u. Cohen v Garnier (1991) cng lm nghin cu
tng t v kt lun 1% tng ln trong thm ht ngn sch d bo/GNP s lm tng li
sut tri phiu 10 nm ln khong 53 n 56 im c bn i vi cc nc trong khi
G7.
Mt vi nghin cu v mi quan h gia thm ht ngn sch v li sut s dng m
hnh VARs nh Barth v cc cng s (1991) v Plosser (1982, 1987). Nhng nh
nghin cu ny hy vng kim tra mi tng tc gia thm ht ngn sch, li sut v
cung tin v hi quy mi bin ny vi tr nht nh. Bn cnh , Evans (1987) s
dng phng php VAR c lp cc thnh phn bt ng thay i tc ng n li
sut tri phiu ca trong cc bin ti chnh. Tht th v, ngc li vi nghin cu s
dng c im k thut tnh, nghin cu VAR khng tm thy nhng thay i bt ng
trong cc bin ti chnh c tc ng ng k n li sut tri phiu chnh ph.
Elmendorf (1993) v Bernheim (1987) cng tm thy c mt s vn i vi hng
nghin cu ny. VAR da trn gii hn bin, b qua cc bin m thng tin khng c
phn nh v gi nh rng quan h gia cc bin ny l khng i theo thi gian.
Perotti (2002) s dng vector t hi quy nghin cu mi quan h gia chnh sch ti
kha v cc bin kinh t khc nhau bao gm c li sut ngn hn M v kt qu l tc
gi tm thy mt tc ng ngc chiu nh c ngha thng k ln li sut thc ngn
hn do tng chi tiu chnh ph. Tavares v Valkanov (2001) cng s dng m hnh
VAR v kt lun rng tc ng ca chnh sch ti kha ln t sut sinh li th trng l
khng th b qua.
Mt cch tip cn khc lin quan n phn tch s kin lin quan n bo co thng
tin v d lut gim thm ht ngn sch hoc d bo ngn sch. Hng tip cn ny
kim tra s thay i ca li sut vo ngy thng tin v thm ht c pht hnh do d
-
17
thay i k vng v thm ht ngn sch trong tng lai. Thorbecke (1993) s dng d
bo ca OMB v CBO. Tc gi ny nhn thy rng 100 t $ tng ln trong thm ht
tng ng vi s tng ln ca li sut 10 nm t 14 n 26 im cn bn ngay lp tc.
Quigley v Porter-Hudak (1994) cng s dng d bo ca CBO v OMB kim tra
tc ng ca thng bo v ngn sch. Hai tc gi tm ra 1% tng ln trong thm ht lm
tng li sut ngn hn 0.37 n 0.87 im c bn.
Theo Friedman (2005), theo l thuyt, tc ng ca vic m rng ti kha ln li sut
ni a ph thuc vo phn ng ca tit kim khu vc t nhn trong nc v kch c v
m ca ca nn kinh t. Nu h gia nh l theo nh l cn bng Ricardian. Theo
, cn bng Ricardo cho rng vic chnh ph chi tr cho chi tiu ca mnh thng qua
i vay hay tng thu l khng khc bit, nh hng ca hai bin php ny ln mc cu
s ging ht nhau), th mt s tng ln trong tit kim khu vc t nhn s dn ti li
sut di hn khng i (Barro, 1974). Nu khng tun theo cn bng Ricardian, s tng
ln trong thm ht ngn sch s dn ti s gia tng trong li sut tri phiu di hn.
Brook, A-M. (2003) kim tra mi quan h gia cn i ngn sch v li sut. Tc gi
tm thy mt s kt lun sau. u tin, cc yu t phn b c tnh chu k v danh
mc dng nh l nhn t chnh ng sau s st gim li sut thc di hn giai on
2000-2003. Tuy nhin, mt s nc Chu u, s st gim trong lm pht, t gi hi
oi v ph b ri ro v n chnh ph cho thy cn bng li sut thc c th thp hn
mt cht. Th hai, cc bng chng gn y cho thy mi quan h nhn qu t v th ti
kha v li sut trong di hn, t nht l i vi M. V vy, s suy gim trong v th
ti kha d bo v thc t ca M c th gp phn vo s gia tng ca li sut tri
phiu gn y.
Calomiris, Engen, Hassett v Hubbard (2003) c tnh mc m lch hng thng
ca d bo khu vc t nhn v cn i ngn sch chnh ph trong bo co thc t hng
hng cng vi lch trong d bo cc bin v m khc d on s dch chuyn ca
-
18
li sut. Tc gi nhn thy bo co c k vng cng ln vo cc nhn t v m (nh
tnh hnh vic lm, sn xut cng nghip, doanh s bn l,) c khuynh hng lm
tng li sut nhng lch thc t t cn i ngn sch hng thng khng c tc ng
mang ngha thng k ln li sut. Th hai, h su tp d liu lch s s dch chuyn
hng ngy ca li sut v cc thng tin kinh t xy ra trong ngy . Kt qu l ngy
m li sut thay i nhiu li tng ng vi ngy xy ra cc s kin kinh t hn l cc
thng tin v cn i ngn sch, v s thay i li sut l ph hp vi l thuyt kinh t.
Cc thng tin cho thy tng trng kinh t l tng ng vi s tng ln trong li
sut.
Hauner v Kumar (2009) tp trung vo tc ng ca cuc khng hong ti chnh ton
cu trong n lc nhm gii quyt "bi ton hc ba" ca li sut tri phiu chnh ph v
s mt cn i ti chnh cao c quan st thy nn kinh t pht trin G7. Kt qu
ca cho thy rng p lc tng li sut tri phiu chnh ph l do suy yu kinh nin ca
v th ngn sch nhiu hn l do vic b p bi cc dng vn nc ngoi c kch
hot bng nhng cn nhc "an ton" (safe-heaven: khon u t c k vng s duy
tr hoc gia tng gi tr trong thi im khng hong ti chnh) .Tuy nhin, tc gi cng
cnh bo v tnh cht tm thi ca nhng hiu ng ny v d on rng mt iu chnh
tng li sut tri phiu l khng th trnh khi trong thi gian di.
Peiris (2010) thc hin nghin cu d liu mng cho 10 nn kinh t mi ni v nhn
thy rng tc ng hng nm ln li sut tri phiu di hn, 1% tng ln trong t l cn
i ngn sch/GDP th li sut tri phiu tng 20 im c bn, trong khi tng tin trong
nc v hot ng thc ca nn kinh t c tc ng khng ng k. Hn na, li sut
di hn phn ng vi s thay i ca li sut chnh sch, k vng lm pht v s tham
gia ca nc ngoi trong th trng tri phiu trong nc.
-
19
Tm li, tt c cc nghin cu trn y u a n mt kt lun: mt s st gim
trong thng d (hay mt s gia tng trong thm ht) ngn sch chnh ph s dn ti
mt s gia tng trong li sut tri phiu chnh ph di hn.
2.4. Cc yu t ngn hn tc ng ln li sut tri phiu chnh ph
Ngoi cc yu t di hn, trong ngn hn, li sut thc tri phiu chnh ph cng c th
b nh hng bi s thay i ca li sut th trng tin t, nhng c sc lm pht bt
ng, nhng thay i tm thi trong cn i ngn sch v nhng bin ng ca tc
tng trng xung quanh mc tim nng. Nhng yu t ny c th lm lch li sut thc
tri phiu chnh ph ra khi mc cn bng di hn ca n.
Theo Joelle Liebermann (2011), li tc ca tri phiu h nm l li sut tng ng
vi gi tr hin ti ca dng tin pht sinh do vic nm gi ti sn n k hn c gi l
. Ni mt cch khc, gi v li tc ca tri phiu k hn h nm, tr li coupon hng
nm l CF vi gi tr khi n hn l M c biu din theo cng thc sau:
CF v M c c nh trong cng thc nh gi trn, li sut ca tri phiu thay i
ngc hng vi gi ca n, v vy nhng nhn t c bn tc ng ln gi tri phiu
cng chnh l nhng nhn t tc ng n li sut tri phiu. Nhn xa hn v tnh cht
ca li sut v hiu qu ca gi ti sn, ch nhng thng tin khng d on c ca
cc nhn t v m c th gy ra s thay i ca li sut tri phiu. V th, c th phn
tch s thay i li sut tri phiu ngy t k hn h l nh sau:
Trong l k vng v th trng tri phiu hay nh gi cc nguyn tc
c bn, , cho bit nhng thng tin c sn trong ngy t-1, , v l k
vng ca , cho bit nhng thng tin sn c trong ngy t, . Do vy
-
20
l s hiu chnh nh gi th trng tri phiu do thng tin ban hnh trong
ngy t.
Theo l thuyt kinh t v m, dng tin v li sut tri phiu chnh ph phi ri ro lin
quan ti tnh trng ca nn kinh t v lm pht. u tin, theo hiu ng Fisher, li sut
k hn h l tng ca hai nhn t, li sut thc v k vng lm pht. y bt k thng
tin mi no c ban hnh s dn ti s thay i mt hoc c hai yu t ny v dn ti
lm li sut thay i. Th hai, thng thng li sut tri phiu phn nh k vng li
sut th trng tng lai ngn hn. L thuyt k vng (EH) v cu trc k hn ca li
sut cho thy li sut tri phiu phn nh li sut ngn hn hin ti v c li sut ngn
hn k vng trong tng lai cng vi phn b ri ro trong thi gian nm gi tri phiu.
K vng ny l iu kin Cc d tr lin bang thc hin nhng chnh sch v chin
lc. Do vy n ph thuc vo s minh bch ca tin trnh thc hin chnh sch. Mt
th k qua, Fed tin nhiu bc hn tng tnh minh bch chnh sch. Kt qu l
vic d on li sut chnh sch tr nn d dng hn. Poole v Rasche (2003) tranh
lun rng Fed phi hnh ng theo mt s nguyn tc m th trng ti chnh hiu.
Nhng nghin cu m rng hn cng cho thy hnh vi h thng ca Fed c m t
thng qua phng trnh Taylor. Theo Evan 1998, Fed nn tng (gim) l sut qu lin
bang bt c khi no GDP nm trn (di) mc tim nng ca n v lm pht nm trn
(di) mc lm pht mong mun.
Lin quan ti tc ng ca chnh sch tin t ln li sut tri phiu, bng chng t Lee
v Prasad (1994) v Wright (1995) cho thy mc li sut ngn hn ng mt vai tr
quan trng trong li sut tri phiu thc. Lee v Prasad, trong nghin cu v phn ng
ca li sut di hn i vi s thay i trong li sut ngn hn tm thy s phn ng
ca li sut di hn US i vi s thay i chnh sch tin t m i din l s thay i
trong li sut qu lin bang US tng gc i t cui nhng nm 1980. C th tc gi
-
21
tm thy giai on 1955-1980, li sut tri phiu 10 nm thay i do tc ng ca li
sut qu lin bang l 33%, nhng t 1980 l 50%.
Pami Dua, Nishita Raje (2010) nh ton thc nghim cho thy mt mi quan h di hn
gia cc li sut tn phiu kho bc v li sut repo (li sut chnh sch) vi t l tng
trng ca tin, lm pht, li sut vay cho vay khu vc t nhn, li sut nc ngoi v
phn b ri ro. Li sut chnh sch rt quan trng hn trong vic gii thch t l bin
ng li sut trong ngn hn v trung hn. T l lm pht t quan trng hn trong vic
gii thch s thay i li sut k hn 10-nm.Cc kt qu cng cho thy mt t l ln
ca s thay i trong li sut ca cc chng khon chnh ph 5 nm v 10 nm, s bin
ng ny l kt qu bt ngun t cc yu t mang tnh chu k rt quan trng tc ng
ln li sut di hn nhng b b qua do nhng c tnh t d liu s dng vi tn s
cao.Tc gi nhn mnh nhng phn ng khc bit ca li sut ngn hn v lu di vi
cc yu t tc ng khc nhau bao gm c chnh sch tin t. Li sut ngn hn nhy
cm hn vi nhng thay i trong chnh sch tin t, c o bng li sut chnh sch
v t l tng trng tin. Li sut di hn b nh hng bi mt tp hp cc yu t nh
hot ng kinh t hin ti v tng lai, sn lng u ra, chnh sch ti chnh v mi
trng ton cu.
2.5. Tc ng ca mt s cc nhn t khc ln li sut tri phiu chnh ph
Kelly R Eckhold (1998) kim tra nhng nhn t tc ng n li sut tri phiu chnh
ph New Zealand giai on 1988-1997. Kt qu ch ra rng trong di hn, li sut tri
phiu ngn hn chu tc ng ca li sut tri phiu thc, k vng v ng tin trong
nc v k vng v khung chnh sch tin t tng lai ca t nc. Kt qu cho thy
li sut tri phiu M v c c tc ng quan trng ln li sut tri phiu ni a. Li
sut M l quan trng hn cho li sut tri phiu ngn hn trong khi li sut c li
hu ch trong vic xc nh khuynh hng di hn ca tri phiu. Chnh sch tin t
ng vai tr quyt nh trong vic xc nh chnh lch li sut gia New Zealand v li
-
22
sut nc ngoi v tc ng ny mnh hn vi tri phiu c k hn ngn hn. K vng
v s tng/gim gi tin t l ph hp khi xc nh li sut tri phiu ngn hn nhng t
quan trng cho li sut tri phiu di hn. Li sut tri phiu di hn b nh hng ca
lch s lm pht New Zealand nn tn ti mt phn b. Bng chng cho thy phn b
ny s gim qua thi gian nu mc lm pht tng i thp hin ti c duy tr.
Bi nghin cu ca Howe v Pogott (1991) kim tra tc ng ngn v di hn ca
li sut tri phiu ca Nht, c, UK, Php v US giai on nhng nm 1970 v 1980.
S dng d liu hng qu, nhng tc gi ny c tnh bng cch tch ring tc ng
ca xu hng di hn ra khi tc ng ca k hn nh hn. Tc gi nhn thy rng xu
hng li sut tng ln l gn ging nhau cho cc nc trong giai on kho st. S
tng ln ny c lin quan n nhng nhn t di hn nh s tng ln trong tng n
quc gia, gia tng trong t l thu hi vn v s gia tng ri ro th trng. Nhng nhn
t ngn hn nh khung chnh sch tin t, chnh sch ti khc cng ng mt vai tr
quan trng trong xu hng li sut tri phiu. Nhng nhn t ny i din cho mc
li sut ngn hn v thiu ht ngn sch/GDP.
Nhng nghin cu ca OECD do Orr, Edey v Kennedy (1995) xy dng da trn
hng tip cn Howe v Pigott trong n lc gii thch ti sao li sut tri phiu thc li
tng ng k trong nm 1994. Cng vi Howe v Pigott (1991), Orr v cc cng s
(1995) chia nh hng ln tri phiu chnh ph thnh yu t tc ng di hn v
ngn hn. Cng ging nhng nghin cu trc, Orr v cc cng s (1995) s dng li
sut thu hi vn, ri ro th trng v n chnh ph/GDP l nhn t di hn tc ng li
sut tri phiu. Nhm tc gi a ra nhng bin khc c thit k nh gi tc
ng ca u t v tit kim trong nn kinh t nh tng u t v tit kim h gia nh
so vi GDP. Bn cnh , tc gi cng s dng s khng chc chn ca lm pht (o
lng bng t l lm pht trung bnh hng nm thp hn lm pht k vng) i din
cho mc tin cy. Tc gi tranh lun rng cn mt khong thi gian k vng iu
-
23
chnh lm pht mc thp hn nu quc gia c lch s lm pht cao. Nhng nc
c lm pht cao tip tc tr mt phn b cho n khi lm pht thp c cho l lu di.
Orr v cc cng s cng a thm ht ti khon vng lai/GDP i din cho ri ro tin
t ca quc gia pht hnh tri phiu v thm ht ngn sch/GDP l nhn t di hn tc
ng li sut tri phiu. Nhng yu t ngn hn hn bao gm chnh sch tin t (i
din nh s thay i trong li sut thc) v sai phn bc 1 ca cc nhn t di hn c
m t trn. Orr v cc cng s s dng m hnh chui thi gian v d liu cho cho
17 nc OECD s dng d liu hng qu t 1981-1994. Tc ng ca nhng nhn t
di hn b hn ch v ging nhau cc nc nhng tc ng ca nhng nhn t ngn
hn hn l khc nhau. Tc gi cho rng c ba nhn t chnh lm gim thnh cng ca
k thut phn tch chui thi gian l:
- C s bin ng ln trong nhn t v m ca cc quc gia qua thi gian. Do vy
phng php d liu cho c nhiu thng tin c kh nng cho tc gi hn v
cung cp kt qu ng tin cy hn.
- Nhiu chui thi gian da trn nghin cu s dng giai on mu tng i
ngn so vi di thi gian yu cu cho bin v m thay i c ngha.
- Tc ng nh lng ca bin v m c khuynh hng tng i nh so vi tc
ng ca cc yu t ngn hn. iu ny c th lm gim phn tch chui thi
gian tm kt qu ph hp.
Tarditti (1996) kim tra nhng nhn t tc ng li sut tri phiu di hn c v s
dng khung l thuyt ca Orr v cc cng s (1995). Tc gi tm thy li sut thu hi
vn, cng vi s khng chc chn ca lm pht l hu dng cho vic gii thch cho s
bin ng di hn ca li sut tri phiu 10 nm. Nhng nhn t khc trong nghin cu
ca Orr l hu dng trong d liu cho khng c ngha trong phn tch mt nc
c s dng y.
-
24
Tc ng ca nhng nhn t ton cu ln chi ph ti chnh nhng nc mi ni c
phn tch trong nhng bi nghin cu vi ch nhng nhn t tc ng n chnh
lch li sut tri phiu chnh ph. McGuire v Schrijvers (2003) tm thy vic n trnh
ri ro ton cu l nhn t dn ti chnh lch ny, trong khi Eichengreen v Mody
(2000) v Bellas v cng s (2010) cho thy s thay i trong cm tnh ca nh u t
trong th trng s tc ng chnh lch. Gonzales-Rozada v Levy-Yeyati (2008) nhn
thy vic n trnh ri ro ton cu, tnh thanh khon ton cu ng mt vai tr quan
trng. Hartelius v cc cng s (2008) v Dailami v cc cng s (2008) cung cp kt
qu tng t khi kho st li sut US. i vi li sut tri phiu trong nc, Baldacci
v Kumar (2010) pht hin trong giai on kit qu ti chnh, s gim st cc yu t ti
kha c tc ng ln ln li sut tri phiu.
3. PHNG PHP NGHIN CU, D LIU NGHIN CU
3.1. Phng php nghin cu
ti s dng nhiu phng php nghin cu nhm lm r cho mc tiu nghin cu
v cc cu hi nghin cu c t ra trn.
Th nht, ti s dng phng php tng hp v so snh: da trn nhng bi nghin
cu trc y ca cc tc gi trong v ngoi nc, ti tm hiu cc kt qu t c
v nhng hn ch ca cc nghin cu a ra mc tiu, cu hi, phm vi thc hin
v ng gp ca ti. ng thi, da trn s liu thc t thu thp c v cc kt qu
o lng so snh vi cc ch tiu c th a ra, cui cng l rt ra nhng kt lun
hoc nhn nh cho th trng Vit Nam.
Th hai, phng php hnh tng ha: phng php ny gp phn minh ha v lm r,
d hiu hn cc phn tch nh tnh. Nhn vo hnh v, ngi c s d dng tip nhn
-
25
cc kt qu m tc gi thu thp c v a cc quan im ca ring mnh cng nh so
snh v chp nhn nhng lun c m ti a ra.
Phng php th ba v cng l phng php quan trng nht m ti s dng l
phng php m hnh ha bng cng c kinh t lng. Da trn nghin cu ca Tigran
Poghosyan, ti s dng m hnh hiu chnh sai s ECM (Error Correction Model)
o lng mc tc ng ca cc yu t ngn hn v di hn n li sut tri phiu
chnh ph Vit Nam giai on 1/2007 n 8/2009.
V m hnh ECM
M hnh ECM l mt loi ca m hnh chui thi gian c tnh trc tip tc m ti
bin ph thuc Y tr li mc cn bng sau khi c mt s thay i trong bin c lp
X. y l m hnh rt hu ch khng ch trong vic c tnh c tc ng ngn hn ln
di hn ca mt chui thi gian ny ln chui thi gian khc m cn khi d liu c tnh
ng lin kt hay tnh dng.
Lu rng chy c m hnh ECM, d liu phi dng v gia cc bin c tn ti
mi quan h ng lin kt (mi tng quan di hn) vi nhau.iu ny ng ngha vi
vic thc hin ng thi kim nh tnh dng v kim nh ng lin kt trc khi thc
hin m hnh ECM.
Kim nh tnh dng:
D liu ca bt k chui thi gian no u c th coi l c to ra nh qu trnh ngu
nhin v mt tp hp d liu c th c th c coi l mt kt qu hay mu ca qu
trnh ngu nhin . S khc bit gia qu trnh ngu nhin v kt qu ca n ging
nh s khc bit gia tng th v mu trong d liu i chiu. Ging nh chng ta s
dng d liu mu suy ra cc c lng v mt tp hp th trong chui thi gian,
chng ta dng kt qu suy ra cc c lng v qu trnh ngu nhin . Mt dng
ca qu trnh ngu nhin c cc nh phn tch chui thi gian quan tm v xem xt
-
26
k lng c gi l qu trnh ngu nhin dng. Mt qu trnh ngu nhin c coi l
dng nu nh trung bnh v phng sai ca n khng i theo thi gian v gi trh s
tng quan gia hai giai on ch ph thuc vo khong cch v tr v thi gian
gia hai giai on ny ch khng ph thuc vo thi im thc t m h s tng quan
c tnh. R rng trong cc m hnh d bo chui thi gian v d bo bng phng
php hi quy cc chui thi gian th vic chui thi gian dng hay khng dng c
ngha rt quan trng trong vic chn m hnh d bo thch hp. Phng php kim
nh tnh dng thng c s dng l biu t tng quan v kim nh nghim
n v. Trong ti ny s kim nh tnh dng bng phng php nghim n v, c
th l da vo kim nh ADF (Augmented Dickey Fuller).
Kim nh ng lin kt
Khi nim v ng lin kt c Granger nhc n u tin v sau c cc tc
gi khc nghin cu k hn. Cc chui thi gian trong kinh t gy ra mt vn kh
khn tim tng trong nghin cu kinh t lng thc nghim l vn hi quy gi mo.
Mt cch gii quyt vn l ly sai phn ca chui cho n khi no tnh dng
t c th dng li. Tuy nhin, tng ny khng phi l ti u v chng ta s mt i
tnh di hn, nhng thng tin di hn qu gi ca chui d liu. Mt s kt hp tuyn
tnh ca hai chui d liu khng dng thng thng s c k vng l khng dng.
Tuy nhin, v tnh cht c bit, trong mt s trng hp nht nh, chng ta k vng
rng chng s di chuyn cng nhau v do s kt hp ca hai chui ny l dng.
Trong nhng trng hp nh vy, ta gi hai chui d liu ny l c tnh ng lin kt.
C th trong ti sau khi kim nh tnh dng v ly sai phn s kim nh ng lin
kt Johansen.
-
27
Sau khi chui d liu dng v c ng lin kt vi nhau, ti s s dng m hnh
ECM o lng tc ng ca cc yu t n li sut tri phiu chnh ph trong di v
ngn hn.
Cu trc m hnh ECM o lng tc ng ca cc yu t n li sut tri
phiu chnh ph trong di v ngn hn
M hnh ti s dng da trn bi nghin cu ca tc gi Tigran Poghosyan (2012)
gm 7 bin trong 2 bin o lng mi quan h trong di hn v 5 bin tc ng
trong ngn hn. L do ti s dng m hnh ca tc gi ny l do hng tip cn n
gin hn v kim tra tc ng t nhiu yu t v m n li sut tri phiu chnh ph.
Vic xy dng m hnh nh lng Vit Nam nh sau:
u tin, mc ch chnh ca ti l xem xt mi quan h trong di hn gia li sut
tri phiu chnh ph v n chnh ph cng nh tc tng trng sn lng tim nng
bng m hnh OLS di hn. Bn cnh , bi cn mun xem xt tc ng ngn hn ca
cc bin thay i trong t s n, lm pht, li sut th trng tin t (li sut lin ngn
hng), thay i trong tc tng trng v thay i trong cn i ngn sch c bn
thng qua m hnh hiu chnh sai s ECM.
Nu cc chui d liu dng v tn ti ng lin kt gia cc bin ang xem xt th
phng trnh biu th quan h di hn c biu th qua hm hi quy OLS:
Trong , l li sut tri phiu chnh ph, l tc tng trng sn lng
tim nng, l t l n/GDP, v ln lt l tc ng di hn ca 2 bin tc
tng trng sn lng tim nng v t s n ln li sut tri phiu chnh ph.
Quan h ngn hn c biu th qua hm hi quy hiu chnh sai s theo m hnh ECM
v ly tr ti a l 8 (Ming-Hua Liu v cng s (2005), Kwapil v Schaler (2006)
-
28
khi nghin cu v s dn truyn li sut s dng m hnh ECM cng ly tr ti a l
8).
Trong , th hin tin trnh ly sai phn bc 1, l li sut tri phiu chnh ph, t
l thi gian v i biu th cho vic ly tr, bao gm 5 bin: t l n, lm pht, li
sut th trng lin ngn hng, tc tng trng sn lng v t l cn i ngn sch
c bn. LR chnh l 2 bin di hn va c chy d liu OLS trn.
chnh l phn d ca mi quan h di hn trong phng trnh OLS, n th hin
ln s mt cn bng ti thi im (t-1). th hin tc iu chnh (sai s hiu
chnh) khi li sut cch xa mc cn bng. Du ca c k vng l s m do s iu
chnh tr v mc trung bnh t nhin ca li sut tri phiu.
3.2. D liu nghin cu
Mu d liu bao gm d liu hng thng ca li sut tri phiu chnh ph v cc yu t
tc ng ti n giai on t 1/2007 n 8/2009 cho Vit Nam. iu cn lu y l
Vit Nam khng thng k s liu GDP theo thng, v vy ti ly s liu sn lng
cng nghip lm i din cho bin GDP (Thai-Ha Le, YoungHo Chang trong bi
nghin cu Oil price shocks and trade imbalances v Mandal, Indranil, Binod trong
Is the oil price pass-through in India any different? cng ly s liu sn lng
cng nghip thay th cho GDP theo thng khi nghin cu tc ng ca gi du, t gi
v chnh lch sn lng ln cc cn thng mi quc gia).
S liu Ngun Cch tnh Thi gian ly
mu
Li sut th
trng tri phiu
chnh ph k hn
Bloomberg Gi tr cui thng. Tnh theo
%/nm. Tnh theo thng k ca
Bloomberg.
2007:01
2009:08
-
29
1 nm
Sn lng cng
nghip
Tng cc
thng k
n v: t ng.
Tnh theo s liu ca Tng cc
thng k.
2007:01
2009:08
N Econstats Tng ca n nc ngoi (foreign
liabilities) v pht hnh tri phiu
ca ngn hng trung ng
(Liabilities of central bank:
Securities). Tnh theo triu ng.
2007:01
2009:08
Li sut th
trng lin ngn
hng
Ngn hng
nh nc
Gi tr cui thng. Tnh theo
%/nm. Tnh bnh qun n gin
tt c cc k hn.
2007:01
2009:08
Lm pht VietNam
report
Tnh theo %/nm. Tnh theo s
liu ca trang VietNam Report
ngun t Cc thng k Vit Nam.
2007:01
2009:08
Cn i ngn
sch c bn
Tng cc
thng k
Gi tr vo ngy 15 hng thng.
Tnh theo cng thc ca NHTW
New Zealand. n v: t ng.
Ly tng thu ngn sch nh nc
(Chi thng xuyn + Chi u t
pht trin)
2007:01
2009:08
Bng 3.1.Ngun v cch x l s liu tnh ton
y cn lu l bin s dng chy m hnh trong bi l bin N/GDP v Cn i
ngn sch c bn/GDP. Nhng nh trnh by trn, GDP Vit Nam theo thng
-
30
khng c thng k nn hai thng s ny s c tnh ton trong ti l N/Sn
lng cng nghip v Cn i ngn sch c bn/Sn lng cng nghip.
ti c th s o lng nh sau. u tin, ti tnh ton sn lng tim nng t s
liu sn lng cng nghip bng phng php Hodrick-Prescott Filter (HPF) c hiu
chnh yu t ma. R rng vic xc nh chnh xc sn lng tim nng l mt iu
khng th khng ch do c qu nhiu yu t tc ng lm sn lng tim nng thay i
lin lc (c cc yu t kinh t v phi kinh t) m cn mi phng php c tnh s ra
mt kt qu khc nhau. Cch n gin nht l ly gi tr trung bnh mt giai on no
. Tuy nhin cch ny c nhc im l ph thuc qu nhiu vo thi gian chn mu
v khng chnh xc nu c d liu t bin (qu cao hoc qu thp) so vi sn lng
tim nng. Ngoi ra, c th s dng m hnh kinh t vi cc yu t tc ng c bn nh
lao ng, vn, lm pht tnh sn lng tim nng. Nhc im ca phng php
ny r rng ph thuc vo m hnh s dng. Mi m hnh vi mi s liu khc nhau s
cho ra mt kt qu khc nhau. V vy, ti s dng phng php HPF, khng qu
phc tp nh cc m hnh kinh t v m nhng cng khng qu n gin v nhiu
nhc im nh phng php tnh trung bnh.
Saukhi tnh tc tng trng sn lng tim nng, qu trnh kim nh bng m hnh
hiu chnh sai s VECM c thc hin theo th t:
- Th nht, ti s kim nh tnh dng ca cc bin trong m hnh bng
phng php ADF (Augmented Dickey Fuller).
- Th hai, o lng tc ng di hn ca sn lng tim nng v n n li sut
tri phiu bng phng trnh OLS.
- Tip theo, kim nh ng lin kt ca cc bin trong m hnh di hn bng
cch kim nh tnh dng ca phn d.
-
31
- Cui cng, ti s kim nh mi tng quan ca li sut tri phiu v cc yu
t tc ng trong ngn hn ng thi a ra gii thch cho cc ng cng hay
ngc chiu ny.
4. THO LUN KT QU NGHIN CU
4.1. Phn tch nh tnh v kt qu d bo ca m hnh
Trc khi i vo phn tch nh tnh dnh ring cho Vit Nam, theo nh khung l
thuyt c bn phn tch trn th tt c cc bin (ngoi tr tc ng ca cn i
ngn sch c bn v tc tng trng sn lng) u k vng cc tc ng tng
quan dng n li sut tri phiu chnh ph. Tuy nhin y ti d on kt qu
cho th trng Vit Nam s c mt s khc bit so vi l thuyt ra bi mt s
nguyn nhn sau.
Vit Nam, giai on 1/2007 n 8/2009 l giai on chu tc ng ca cuc khng
hong ti chnh M. R rng cuc khng hong ti chnh M nh hng trc tip n
Vit Nam th vn cn gii hn v nc ta vn cha tham gia nhiu vo th trng ti
chnh th gii cng nh khng tham gia mua bn loi chng khon phi sinh ngun
gc gy ra cuc khng hong ny.
Tuy nhin, cuc khng hong ny nh hng n li sut tn dng cho vay gia cc
ngn hng (Libor v Sibor, tc li sut lin ngn hng London v Singapore, thng
c dng lm li sut c s cho cc x nghip v ngn hng Vit Nam vay), c th
l li sut cho vay tng ln hoc nhiu hp ng vay vn khng c k kt hay gii
ngn c. Trong khi , tnh trng cn kit tn dng trn gii lc ny li xy ra ng
vo lc tn dng dnh cho khu vc doanh nghip Vit Nam ang khan him v li
sut cho vay vn c duy tr mc tng i cao. Bn cnh , vic pht hnh chng
khon huy ng vn trn th trng quc t s kh khan v chi ph tng cao.
-
32
Gin tip th hot ng nhp khu ca nc ta s co li, v vy nh hng n xut
khu ca Vit Nam cng s gim xung. C ba tc ng s xy ra. Th nht, kinh t
ton cu, trong c Vit Nam s ri vo tnh trng suy thoi, tc tng trng gim
st. iu ny dn n h ly l cu i vi cc mt hng xut khu ca Vit Nam s
gim, Trong khi xut khu thng thng chim n 60% GDP v vy GDP trong giai
on ny s suy gim. Th hai, st gim u t do s gim st dng vn t bn ngoi
chy vo. Xem xt li s liu qu kh, dng vn t bn ngoi bao gm: vn u t trc
tip, vn u t gin tip, vay n v kiu hi. Vi tnh hnh suy thoi lc by gi, chi
ph vn tr nn t hn (ng ngha vi vic li sut i vay s cao hn), th trng
xut khu b thu hp nn dng vn u t chy vo Vit Nam c kh nng gim st.
Th ba, tiu dng gim st. Khi sn xut b thu hp, mt s ngi c kh nng mt
vic lm, thu nhp gim cng vi dng kiu hi chy vo gim kp theo tiu dng ca
cc h gia nh gim. T cc yu t va cp trn, c th thy tiu dng, u t,
xut nhp khu cc yu t hnh thnh sn lng u ra gim ko theo GDP Vit
Nam s suy gim trong giai on khng hong 2008-2009 ny. Thc t, tc tng
trng GDP t 8.46% nm 2007 gim xung cn 6.31% nm 2008 v ch cn
5.32% nm 2009.
Trong giai on ny, lm pht Vit Nam cng mc cao. T l lm pht nm 2007
l 8% n nm 2008 mc khong 25%. Bn cnh , vic u c dn n gi nh,
bt ng sn hay chng khon lin tc tng gi, c bit l nm 2007.
Bo co cnh tranh quc gia VN cho thy trong nhiu nm cho thy Vit Nam ch
trng tng trng cao. Vic duy tr tng trng cao a n nhng thnh tu quan
trng v xa i gim ngho. Tuy nhin so vi tit kim ni a cn mc thp, nhng
nm giai on nghin cu t khong trn di 30% GDP th vn cha p ng c
yu cu u t ca nn kinh t. Tng u t khong trn di 43% GDP trong cng
giai on. Chnh lch gia tit kim v u t kh ln t 10-13% GDP dn n nhu
-
33
cu vn ca nn kinh t lc no cng cao dn n li sut th trng ti chnh kh c
th thp trong ngn hn. Tnh trng tit kim ni a lun mc thp cng l do thm
ht Ngn sch nh nc cao v ko di ca Vit Nam. Ngoi ra, trong giai on khng
hong ny, thu ht ngn sch cng ang l mt nguy c. Theo GS.TS Praipol
Koomsup, vic tng chi tiu ca Chnh ph Vit Nam trong nm 2007 tng cao dn
ti tnh trng thm ht ngn sch tng cao hn cc nm sau.
Nh vy, r rng t nhng phn tch trn, tng hp tnh hnh Vit Nam l li sut tri
phiu, lm pht v thm ht ngn sch tng cao, trong khi tc tng trng GDP
th li gim kh mnh. C kh nng tc ng ca tc tng trng tim nng s
khng gi c ging vi khung c s l thuyt kinh t ban u v ti d on s
c mt mi tng quan dng gia hai yu t ny.
4.2. Kt qu chy m hnh cho Vit Nam
4.2.1. Kim nh tnh dng ca chui s liu
S dng phng php ADF, tc gi nhn thy kt qu kim nh nh sau: cc bin l
chui thi gian dng chui sai phn bc mt.
Bin ADF test Kt qu
Li sut tri phiu
(LSTP)
-2.295 Khng dng
DLSTP -3.361*** Dng
Tc tng trng
sn lng tim nng
(POGDP)
-2.390926 Khng dng
DPOGDP -8.917 Dng
-
34
N (DEBT) -3.221 Khng dng
DDEBT -5.305 Dng
Li sut th trng
lin ngn hng (IR)
-2.593 Khng dng
DIR -2.518** Dng
Lm pht (IF) -1.283 Khng dng
DIF -2.124** Dng
Cn i ngn sch c
bn (BALANCE)
-4.062*** Khng dng
DBALANCE -7.256 Dng
Bng 4.1.Kim nh tnh dng
D i in cho sai phn bc 1 ca chui d liu tng ng.
y hm bin DEBT l t l N/Sn lng cng nghip v bin BALANCE l Cn
i ngn sch c bn/Sn lng cng nghip.
Gi thit l chui d liu c nghim n v (khng c tnh dng). K hiu ***, **, *
cho bit gi thit b bc b ti mc ngha 1%, 5% hoc 10%. Theo kt qu kim
nh trn, tt c cc chui d liu s dng cho Vit Nam u l chui khng dng v l
lin kt bc nht (dng sai phn bc 1). Ngoi tr chui cn i ngn sch c bn
khng dng mc ngha 10% v sai phn bc 1 ca lm pht dng mc ngha
5%.
4.2.2. Kim nh ng lin kt Johansen
Do cc chui d liu u l lin kt bc nht I(1) nn t ta bt u kim nh s tn
ti ca ng lin kt gia cc cp li sut. iu kin chy m hnh ECM l cc
-
35
chui d liu phi dng sai phn bc 1 v c mi lin h ng lin kt (mi quan h
di hn) vi nhau.
Gi thuyt l khng tn ti ng lin kt gia cc chui d liu trong m hnh.
Johansen Cointegration Test
Sample (adjusted): 2007M03 2009M08
Included observations: 30 after adjustments
Trend assumption: Linear deterministic trend
Series: LSTP BALANCE DEBT GDP IF IR POGDP
Lags interval (in first differences): 1 to 1
Unrestricted Cointegration Rank Test (Trace)
Hypothesized
No. of CE(s)
Eigenvalue Trace Statistic 0.05 Critical
Value
Prob.
None* 0.8564 212.0601 125.6154 0.0000
At most 1 * 0.8548 153.8293 95.7537 0.0000
At most 2 * 0.6773 95.9503 69.8189 0.0001
At most 3 * 0.4988 62.0151 47.8561 0.0014
At most 4 * 0.4886 41.2896 29.7971 0.0016
At most 5 * 0.3356 21.1742 15.4947 0.0062
At most 6* 0.2218 7.5228 3.8415 0.0061
Bng 4.2.Kim nh ng lin kt Johansen
T bng trn, v gi tr p-value < 5% nn s tn ti ng lin kt gia cc bin ca m
hnh hay ni cch khc c mt mi quan h di hn gia cc bin trong m hnh. T
-
36
kt qu ny, c th p dng m hnh ECM c tnh tc ng ca cc bin v m ln
li sut tri phiu chnh ph trong ngn hn.
4.2.3. Kt qu
M hnh OLS: Tc ng di hn ca tc tng trng sn lng tim nng v n ln
li sut tri phiu chnh ph.
Bin H s p-value
0.21119 0.0000
POGDP -2.51207 0.0003
DEBT 0.03798 0.0076
Bng 4.3.Kt qu tc ng cc yu t n li sut tri phiu chnh ph di hn
Kt qu thng k cho thy: H s di hn ca t l N/Sn lng cng nghip (bin
DEBT) l dng, ngha l tn ti mt tc ng cng chiu t t l n ln li sut tri
phiu chnh ph. C th y l vi 1% tng ln trong t l n, li sut tri phiu s
tng khong 3% (c tnh ny l khong 2 im c bn trong bi nghin cu ca
Tigran Poghosyan). Kt qu ny l ph hp vi l thuyt kinh t c bn. Tc ng ny
cho thy d n ca chnh ph hu ht trong giai on ny c pht hnh vo th
trng tri phiu nhiu hn so vi cng c vay ngn hn t cc ngn hng thng mi
hay ngn hng nh nc.
Tuy nhin, nu l thuyt cho rng tc tng trng tim nng c mt tc ng dng
ln li sut tri phiu chnh ph th kt qu i vi Vit Nam trong giai on 1/2007
n 8/2009 li cho ra mt kt qu hon ton ngc li. c tnh cho thy 1% tng ln
trong tc tng trng sn lng tim nng (POGDP) s lm gim li sut tri phiu
chnh ph xung 251%. Theo Tigran Poghosyan (2012), mi quan h di hn gia li
sut tri phiu chnh ph v cc yu t v m c th b ph v, c bit l trong khng
-
37
hong ti chnh. Ngoi ra, Laura Jaramillo v Anke Weber cng nhn nh trong
giai on th trng bnh lng, th trng tp trung vo ri ro xut pht t nhy cm
vi cc c sc v m. Tuy nhin, khi mc n trnh ri ro ton cu l cao, hay ni cch
khc khi ri ro th trng ti chnh l ln, nhng nh tn dng quan tm n ri ro v
n v k vng v thm ht ti kha, n chnh ph l nhng nhn t tc ng li sut
tri phiu chnh ph. Chnh nhng yu t ny lm ngc du tc ng ca tc
tng trng ln li sut tri phiu chnh ph. Tc ng ngc chiu ny c d
on v gii thch trn, hay ni cch khc l do mu nh lng ly trong giai on
khng hong ti chnh ti cu nn nh hng ca c sc kinh t s l thay i tng
quan gia cc bin trong m hnh.
M hnh ECM: Tc ng ca cc yu t lm pht, li sut, n, tng trng sn lng,
cn i ngn sch c bn ln li sut tri phiu trong ngn hn.
Bin H s p-value
DIF 0.002225 0.0988
DIR 0.501929 0.0102
DDEBT 0.037218 0.0188
DGDP -0.048465 0.0325
DBALANCE 0.023664 0.0833
RESID -0.217843 0.0233
Bng 4.4.Tc ng cc yu t n li sut tri phiu chnh ph trong ngn hn
Thng qua m hnh ECM, c mt s kt qu c rt ra nh sau:
Th nht, tc iu chnh l m ng k (h s ca bin RESID) h tr cho gi
thuyt ng lin kt v c du m ng vi d on l thuyt ban u. H s trung
-
38
bnh l -0.2178 cho thy rng khong 20% lch li sut thc ca li sut tri phiu
chnh ph so vi mc cn bng di hn c iu chnh trong thi gian mt nm.
Th hai, cc bin ngn hn lm pht, li sut v t l n l c h s dng v c du
ng nh gii thch trn. Ngoi bin t l n c tc ng khong 4% li sut tri
phiu th h s ca lm pht (DIF) li kh nh, ch khong 0.2225% cho thy tc ng
khng ng k n li sut tri phiu chnh ph. Tc ng ca li sut l kh ln,
khong 1% thay i trong li sut s dn n 50% thay i trong li sut tri phiu
chnh ph. iu ny cho thy tc ng ca chnh sch tin t vo li sut tri phiu l
ln nht v bin li sut lin ngn hng l i din cho tc ng ca chnh sch tin t
(theo Tigran).
Ring i vi bin cn i ngn sch c bn (DBALANCE) li c du ngc vi d
on l thuyt ng ngha vi vic 1% tng ln trong cn i ngn sch c bn s lm
tng 2.37% li sut tri phiu chnh ph. iu ny c th do ngi dn v nhng nh
u t cha quan tm ng mc n cn i ngn sch c bn khi u t vo tri phiu
m ch quan tm n n cng v kh nng tr n ca Vit Nam.
Bn cnh , vic thc hin c ch li sut ch o i vi vic pht hnh tri phiu
chnh ph cng l mt trong nhng nguyn nhn gy nn mc tc ng thp ca cc
bin v m ti Vit Nam. R rng khi li sut tri phiu c xc nh da vo cung
cu thc t ca th trng th vic c tnh cc yu t tc ng ra quyt nh chnh
sch s hp l hn.
4.2.4. Hn ch ca m hnh nh lng
Th nht, do hn ch trong vic ly s liu li sut tri phiu chnh ph v n nn m
hnh ch c lng trong mt khong thi gian ngn, c th t 1/2007 n 8/2009. Bi
v y l giai on khng ch Vit Nam m nhiu nc trn th gii u ri vo tnh
trng suy thoi nn s liu v kt qu chy ra c th khng dung so vi l thuyt nn
tng ban u.
-
39
Th hai, nh trnh by ban u, Vit Nam khng thng k s liu GDP theo hng
thng nn ti s dng s liu sn lng cng nghip thay th. Tuy nhin, cch
lm ny c th cho ra nhng kt qu khng hon ton chnh xc bi Vit Nam l quc
gia c th mnh v nng nghip.
Th ba, cn i ngn sch c bn khng c cng b trong giai on kho st trn,
v vy ti phi t tng hp trn trang web ca Tng cc thng k v B ti chnh
theo cng thc ca NHTW New Zealand.
5. CC KT QU NGHIN CU CHNH CA TI
5.1. Kt lun
ti nghin cu tc ng ca cc yu t v m, c th l n, tc tng trng tim
nng, lm pht, li sut lin ngn hng, cn i ngn sch c bn ln li sut tri phiu
chnh ph trong ngn hn v di hn giai on 1/2007 n 8/2009 thng qua vic s
dng m hnh hiu chnh sai s (ECM) c cp trong nghin cu gn y ca
Tigran 2012.
Cc vn chnh rt ra c nh sau:
Trong di hn, 1% tng trong N/Sn lng cng nghip s lm li sut tri phiu
chnh ph tng 3% v ngc li tc tng trng sn lng tim nng tng 1 n v
s lm gim li sut tri phiu chnh ph 2.5 n v.
Trong ngn hn, s thay i trong li sut tri phiu chnh ph khi v th cn bng
trong di hn l do phn ng vi s thay i ch yu trong li sut th trng lin ngn
hng (tng quan dng), t l N/Sn lng cng nghip (tng quan dng), cn
i ngn sch c bn (tng quan dng) v tc tng trng sn lng (tng quan
m). Tc ng ca s thay i trong lm pht (tng quan dng) l yu hn. Trung
bnh th khong 20% lch t v tr cn bng trong di hn c iu chnh trong mt
nm.
-
40
Tuy nhin, khi gii thch nhng kt qu ny nn ch rng hng phn tch trn khng
tnh ti mt s nhn t c kh nng ng gp vo lch tm thi ca li sut tri
phiu chnh ph t v th cn bng di hn. V d nh yu t tnh khng chc chn lin
quan n nhng tc ng phn hi gia ngn hng v chnh ph v n tim tang ca
khu vc cng. Bn cnh , s phn ng thi qu ca th trng khng nn c gii
thch nh l bng chng chng li hiu qu ca cc iu chnh ti kha gim chi ph
i vay.
5.2. Hn ch ca ti v cc hng nghin cu tip theo
5.2.1. Hn ch ca ti
Mc d c gng ht sc nhng ti vn cn mt s hn ch nht nh sau y:
ti phi s dng nhng c s l lun ca bi nghin cu lin quan a ra nhn
nh ca mnh, cha phn tch y , r rng v chi tit mc tc ng ca cc yu
t v m tc ng ti li sut tri phiu chnh ph trong ngn v di hn, i khi cn
mang tnh cht ch quan.
C mt s yu t tc ng mnh n li sut tri phiu nh tnh thanh khon th trng
hay cc thng tin cng b ca chnh ph v kinh t v m c th tc ng n li sut
tri phiu chnh ph nhng cha c kim nh v a vo m hnh.
5.2.2. Cc hng nghin cu tip theo:
M rng chui d liu li sut cho Vit Nam c v k hn v thi gian ly mu, c th
l cc tri phiu k hn 5 nm, 10 nm hoc hn v giai on kho st khng ch gi
gn trong giai on khng hong m m rng hn c tnh c chnh xc hn.
Nghin cu v tc ng ca vic cng b thng tin kinh t hoc d bo cc yu t v
m tc ng ln li sut tri phiu chnh ph.
-
i
DANH MC TI LIU THAM KHO
Ardagna, S., Caselli, F., and Lane, T. (2007), Fiscal Discipline and the Cost of Public
Debt Service: Some Estimates for OECD Countries, The B.E. Journal
ofMacroeconomics, 7 (1) pp. 1-33.
B. Douglas Bernheim (1987) "Ricardian Equivalence: An Evaluation of Theory and
Evidence," in Stanley Fischer
Baldacci, E., and Kumar, M. (2010), Fiscal Deficits, Public Debt, and Sovereign Bond
Yields, IMF Working Paper 10/184 (Washington: International Monetary Fund).
Brook, A-M. (2003), Recent and Prospective Trends in Real Long-Term Interest
Rates, OECD Economics Department Working Paper No. 367 (Paris: Organization
for Economic Cooperation and Development).
C.Groth (2011), Lecture notes in macroeconomics, Chapter 10: The Ramsey model,
pp. 359
Conway, P. and Orr, A. (2002), The GIRM: A Global Interest Rate Model, Westpac
Institutional Bank Occasional Paper (Wellington: Westpac Institutional Bank).
Chinn, M. and Frankel, J. (2005), The Euro Area and World Interest Rates,
Department of Economics, University of California, Santa Cruz Working Paper No.
1031.
Elmendorf, D. (1993), Actual Budget Deficit Expectations and Interest Rates,
Harvard Institute of Economic Research Working Paper No. 1639.
Elmendorf, D. (1996), The Effects of Deficit Reduction Laws on Real Interest
Rates,Federal Reserve Board, Finance and Economics Discussion Series 199644.
-
ii
Engen, E., and Hubbard, G. (2004), Federal Government Debt and Interest Rates,
NBER Working Paper No. 1068 (Cambridge, Massachusetts: National Bureau of
Economic Research).
Evans, P. (1987), Interest Rates and Expected Future Budget Deficits in the U.S.,
Journalof Political Economy, 95(1): pp. 34-58.
Gale, W. and Orzsag, P. (2002), The Economic Effects of Long-Term Fiscal
Discipline, Tax Policy Center Discussion Paper.
Hauner, D. and Kumar, M. (2009), Fiscal Policy and Interest Rates: How Sustainable
is the New Economy? IMF Working Paper 06/112 (Washington: International
Monetary Fund).
Joelle Liebermann (2011), The Impact of Macroeconomis News on Bond Yields:
(In)Stabilities over Time and Relative Importance, Central bank of Ireland.
Kelly R Eckhold (1998), Determinants of New Zealand Bond Yields.
Laubach, T. (2009) New Evidence on the Interest Rate Effects of Budget Deficits and
Debt, Journal of European Economic Association, 7: pp. 85885.
Laura Jaramillo and Anke Weber (2012), Bond Yields in Emerging Economies: It
matters What State You Are In, IMF Working Paper.
Matthew B. Canzoneri, Robert E. Cumby, and Behzad T. Diba (2002), Should the
European Central Bank and the Federal Reserve Be Concerned about Fiscal Policy?
Plosser, C. (1987), Fiscal Policy and the Term Structure, Journal of Monetary
Economics, Vol. 20 (2): pp. 343-67.
-
iii
Tavares, Jose v Valkanov, Rossen I, (2001) The Neglected Effect of Fiscal Policy on
Stock and Bond Returns, Anderson School of Management Working Paper, FEUNL
Working Paper No. 413.
Tigran Poghosyan (November 2012), Long-Run and Short-Run Determinants of
Sovereign Bond Yields in Advanced Economies, IMF Working Paper ,Fiscal Affairs
Department.
Thorbecke, W. (1993), Why Deficit News Affects Interest Rates, Journal of Policy
Modeling, 15 (1): pp. 1-11.
-
iv
PH LC
Ph lc 1. M t bin v ngun s dng bin ca tc gi Tigran Poghosyan
Bin Tc ng k vng vi li sut
tri phiu chnh ph
Bin ph thuc
Li sut tri phiu
Bin di hn
T l N/GDP (+)
Tc tng trng sn lng tim nng (+)
Bin ngn hn
Thay i trong t l n (+)
Thay i trong lm pht (+)
Thay i trong li sut ngn hn thc (+)
Thay i trong tng trng sn lng (-)
Thay i trong t l cn i ngn sch c
bn (-)
-
v
Ph lc 2. Sn lng tim nng Vit Nam giai on 8/2006 n 8/2009
th biu din sn lng tim nng tnh theo phng php Hodrick-Prescott Filter
(HPF)
-
vi
Ph lc 3. Kim nh nghim n v cho cc bin trong m hnh Vit Nam
Bin li sut tri phiu
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on LSTP
Null Hypothesis: LSTP has a unit root
Exogenous: Constant
Lag Length: 1 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -2.338106 0.0973
Test critical values 1% level -3.670170
5% level -2.963972
10% level -2.621007
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on D(LSTP)
Null Hypothesis: D(LSTP) has a unit root
Exogenous: Constant, Linear trend
Lag Length: 0 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -3.361524 0.0759
Test critical values 1% level -4.296729
5% level -3.568379
10% level -3.218382
-
vii
Sn lng tim nng
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on POGDP
Null Hypothesis: POGDP has a unit root
Exogenous: Constant
Lag Length: 1 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -2.390926 0.0926
Test critical values 1% level -3.670170
5% level -2.963972
10% level -2.621007
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on D(POGDP)
Null Hypothesis: D(POGDP) has a unit root
Exogenous: Constant, Liear Trend
Lag Length: 0 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -8.917390 0.0000
Test critical values 1% level -4.296729
5% level -3.568379
10% level -3.218382
-
viii
N/Sn lng cng nghip
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on DEBT
Null Hypothesis: DEBT has a unit root
Exogenous: Constant, Liear Trend
Lag Length: 0 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -3.220576 0.0990
Test critical values 1% level -4.284580
5% level -3.562882
10% level -3.215267
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on D(DEBT)
Null Hypothesis: D(DEBT) has a unit root
Exogenous: Constant, Liear Trend
Lag Length: 0 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -5.305154 0.0009
Test critical values 1% level -4.296729
5% level -3.568379
10% level -3.218382
-
ix
Li sut lin ngn hng
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on IR
Null Hypothesis: IR has a unit root
Exogenous: Constant
Lag Length: 3 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -2.592775 0.0763
Test critical values 1% level -3.689194
5% level -2.971853
10% level -2.625121
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on D(IR)
Null Hypothesis: D(IR) has a unit root
Exogenous: None
Lag Length: 1 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -2.517508 0.0138
Test critical values 1% level -2.647120
5% level -1.952910
10% level -1.610011
-
x
Lm pht
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on IF
Null Hypothesis: IF has a unit root
Exogenous: None
Lag Length: 3 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -1.282853 0.0193
Test critical values 1% level -2.647120
5% level -1.952910
10% level -1.610011
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on IR
Null Hypothesis: IR has a unit root
Exogenous: Constant
Lag Length: 3 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -2.123893 0.0344
Test critical values 1% level -2.644302
5% level -1.952473
10% level -1.610211
-
xi
Cn i ngn sch c bn
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on BALANCE
Null Hypothesis: BALANCE has a unit root
Exogenous: Constant, Linear Trend
Lag Length: 0 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -4.062216 0.0168
Test critical values 1% level -4.284580
5% level -3.562882
10% level -3.215267
Augmented Dickey-Fuller Unit Root Test on D(BALANCE)
Null Hypothesis: D(BALANCE) has a unit root
Exogenous: Constant
Lag Length: 3 (Automatic based on SIC, MAXLAG=7)
t-Statistic Prob.*
Augmented Dickey-Fuller test statistic -7.256241 0.0000
Test critical values 1% level -4.296729
5% level -3.568379
10% level -3.218382
-
xii