caibidil 10
DESCRIPTION
Caibidil 10. Domhaintarraingt, Brú, Móimintí fhórsa http://www.pbs.org/wgbh/nova/elegant/media2/3012_q_02.html. Fórsa Imtharraingte(=domhaintarraingt). Newton 1666 Cúis le titim choirp ar an domhain AGUS Cúis le gluaiseachta na bplainéid agus na gealaí - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/1.jpg)
CAIBIDIL 10Domhaintarraingt, Brú, Móimintí
fhórsahttp://www.pbs.org/wgbh/nova/elegant/media2/3012_q_02.html
![Page 2: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/2.jpg)
Fórsa Imtharraingte(=domhaintarraingt) Newton 1666 Cúis le titim choirp ar an domhain AGUS Cúis le gluaiseachta na bplainéid agus na
gealaí Thuig sé go raibh an fórsa céanna i gceist
![Page 3: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/3.jpg)
Dlí Newton um imtharraingte uilíche(Newton’s Universal Law of Gravitation)
Bíonn forsa aomtha idir aon dá phoncréad sa chruinne.
Bíonn méid an fhórsa i gcomhréir díreach le toradh na maiseanna i gcomhréir inbheartach le an fhaid eatarthu
cearnaithe. F α m1 x m2
r2
![Page 4: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/4.jpg)
Cothromóid Is féidir d nó r a úsáid mar shiombail ar an bhfad
idir na dhá mhais
G = 6.7 x 10-11 N m2 Kg-2
![Page 5: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/5.jpg)
Pointí eolais Fórsa beag
Ach amháin má tá na maiseanna an-mhór nó fad an-ghairid. Is éard is luach G ná 6.7 x 10-11 N m2 Kg-2. Tá sé an-
bheag! Cavendish i 1731 Fórsa aomtha i gcónaí Cuireann m1 fórsa ar m2 agus de réir dlí Newton 3
cuireann m2 an fórsa cothrom ach urchomhaireach ar m1.
Má ta cruth sféarúil ar chorp fórsa cothrom leis an bhfórsa a bheadh ann dá mbeadh an mhais ar fad sa lár agus an fad eatarthu cothrom leis an fad idir na dhá láir.
Má mhéadaítear ar an bhfad laghdaítear ar an bhfórsa.
![Page 6: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/6.jpg)
Dlí na cearnóige inbheartaigh
Toisc go bhfuil an fórsa i gcomhréir inbheartach leis an fad cearnaithe is dlí na cearnóige inbheartaigh í. (Inverse Square Law)
F α 1 r2
![Page 7: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/7.jpg)
Luasghéarú de bharr imtharraingteLuasghéarú dá bharr imtharraingte De réir dlí Newton 2: F = ma
W = mg Ach s’í imtharraingt cúis an fhórsa : F =G m1 x m2
r2
Le m1 = m (mais an choirp) W = GMm = mgagus m2 = M (mais an domhain) r2
Dá bhrí sin:
g = GM r2
NB : g = luasghéarú dá bharr imtharraingte. Aonaid: ms-2
G = Tairiseach an imtharraingte uilíche Aonaid: Nm2Kg-2
![Page 8: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/8.jpg)
Ag airde h os cionn an domhainAg airde h os cíonn an domhain bíonn fórsa air corp m dá bharr mais an domhain M W = GMm
(R+h)2
= mg g = GM (R+h)2
![Page 9: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/9.jpg)
MONTY PYTHON The Galaxy Song
http://dingo.care2.com/cards/flash/5409/galaxy.swf
![Page 10: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/10.jpg)
Caséifeacht fhórsaí - móimintí Tionchar fhórsa – casadh Má chuirtear fórsa F ag fad d ó phointe ar
chorp a bhfuil sé in ann casadh timpeall air (=BUTHAL fulcrum) cáséifeacht nó móimint
Móimint = Fórsa x fad ingéarach idir gníomhlíne fhórsa agus an buthal
Aonaid = Nm Scalach
![Page 11: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/11.jpg)
Móimintí deiseal agus tuathail Deiseal- casann sé
i dtreo an chloig
Tuathal – casann sé i dtreo frith an chloig
![Page 12: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/12.jpg)
Cothromaíocht (Equilibrium) Coinníollacha go bhfuil corp i staid
cothromaíochta:
1. Bíonn suim veicteoireach na bhfórsaí cothrom le nialas.2. Bíonn suim ailgéabhrach na móimintí timpeall ar phointe ar bith cothrom le nialas (ie suim na móiminití deisil cothrom le suim na móimintí tuathail)
Cad a tharlaíonn nuair nach bhfuil corp i gcothromaíocht. Bhí an t-ualach (load) ró-fhada ón mbuthal
http://www.youtube.com/watch?v=s2EMXle8raw&mode=related&search
![Page 13: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/13.jpg)
Turgnamh: chun na 2 dhlí ab fhíorú
Bíonn suim veicteoireach na bhfórsaí cothtom le nialas. Fórsaí suas = Fórsaí síos suim na leámh ar na meánna = suim na meáchan + meáchan na méadarshlaite.
Bíonn suim ailgéabhrach na móimintí timpeall ar phointe ar bith cothrom le nialas. Suim na móimintí deisil thart timpeall ar aon cheann de na pointí = suim na móimintí tuathal thart timpeall ar an bpointe céanna.
![Page 14: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/14.jpg)
Luamháin Corp do-lúbtha atá saor le casadh
timpeall ar phointe áirithe ar a ghlaotar an buthal
![Page 15: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/15.jpg)
Cúpla Dhá fhorsa comhthreomhar ach
i dtreoanna urchomhaireacha is cúpla atá ann.
Bíonn caséifeacht ag cúpla agus glaotar an torc air.
Torc = Fórsa x Fad ingearach idir na dhá
fhórsahttp://www.absorblearning.com/media/item.action?quick=xv
![Page 16: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/16.jpg)
Móimintí agus cúplaí sa ghnáthshaol
An-tabhachtach in innealltóireacht meiciniúl m.s. Carr – Acastóir (axle) A chasann na rothaí trí móimint a chur air Seafta tiomána (Driveshaft) innill – torc a chuirtear airGiarBhosca (Gearbox) – torc níos mó nó níos lú a thabhirt don seafta tiomána
![Page 17: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/17.jpg)
Dlús
Dlús = Mais ρ = m Toirt V Aonad: Kg m-3 Is scálach é. Dlús ar leith ag baint le gach dúil agus
gach comhdhúil
![Page 18: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/18.jpg)
Dlús agus snámhachtDlús uisce = 1g/cm3
http://www.youtube.com/watch?v=5QWXLZ91DUM
![Page 19: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/19.jpg)
![Page 20: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/20.jpg)
Brú (pressure) Brú = Fórsa P = F
Achar A Aonad: Nm-2 nó Pascal Is scálach é
![Page 21: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/21.jpg)
Brú i leachtanna agus gáis Brú i leachtanna Cuireann leacht brú ar coimeadann. Brú i ngach aon treo Meáchán na leachta cúis an fhórsa
Braitheann an brú ar 3 fhachtóir: Doimhneacht na leachta h Luasghéarú dá bharr domhaintarraingte g Dlús na leachta ρ Foirmle: Brú i leachta ag doimhneacht áirithe = P =
ρgh
![Page 22: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/22.jpg)
Prionsabal Archimedes Nuair a thumtar corp i leacht bíonn an sá
aníos a tharlaíonn dó comhionann le meáchán an leachta díláithrithe.
Lingmheátán
http://www.themeefy.com/Themeefy_24158/eureka-archimedes/#/page/21
![Page 23: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/23.jpg)
Dlí na SnámhachtaNuair a snámhann corp i leacht bíonn meáchán an choirp cothrom le meáchán an leachta díláithrithe
Ag snámh: Meáchán Choirp = Sá aníos
ArchimedesMeáchán leachta díláithrithe = Sá aníos Conclúid: meáchán an choirp = meáchán an leacht díláithrithe.
Meáchán leachta = mais x g Ach mais = Dlús x Toirt Is mó an dlús is lú an toirt a dhíláithrítear agus is ísle sa leacht a thiteann corp. Seo bunús an Hidreaméadar (Hydrometer) .
![Page 24: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/24.jpg)
Cé mheid a mheánn an capall?
http://www.youtube.com/watch?v=eQsmq3Hu9HA
![Page 25: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/25.jpg)
Brú atmaisféarach
![Page 26: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/26.jpg)
Brú Atmaisféarach Bíonn baint idir an brú
atmaisféarach agus an aimsir. Le h-ard bhrú: Bíonn an aimsir tirim,
soiléir agus ciúin gan mórán gaoithe. Samhraidh: Aimsir deas socairGeimhridh: Geal, fuar, sioc
Le brú ísealAimsir fliuch, scamallach agus gaofar.
![Page 27: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/27.jpg)
Brú atmaisféarach a léiriú
![Page 28: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/28.jpg)
Dlí BoyleAg teocht tairiseach bíonn brú mais cinnte gháis i gcomhréir
inbheartach le toirt an gháis.
http://group.chem.iastate.edu/Greenbowe/sections/projectfolder/flashfiles/gaslaw/boyles_law.html
![Page 29: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/29.jpg)
Dlí Boyle ab fhíorú
http://www.mathsphysics.com/Physics/boyle.htm
![Page 30: Caibidil 10](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022061522/56816564550346895dd7ece7/html5/thumbnails/30.jpg)
Dlí Boyle sa ghnáthshaol Brú i steallaire Balúin a phléascadh Bolgóidí ag méadú ag teacht go dromchla
leachta Bás ainmhithe agus daoine ag
doimhneacht faoin farraige Popping cluasa