celi sülüs levha hazırlanışı s

8/3/2019 Celi Sls Levha Hazrlan S

1/10

T A R H K L T R V E S A N A T I Y L A

CEL SLS

BR HAT LEVHASININ

HAZIRLANIfi

SAFHALARI

Dr. Sleyman BERK

Z

1964 Bursa/negl doumlu. lk tahsilini Eyp-Niflanca lkokulunda, orta ve lise tahsilini Gazios-

manpafla mam-Hatip Lisesinde tamamlad. 1988 ylnda M lhiyat Fakltesinden mezun oldu.1994 ylna kadar Diyanet flleri Baflkanlnda le Mfts olarak grev yapt. 2000 ylna kadar

Arafltrma grevlisi olarak alflt. 2002 ylnda Rotterdam slm niversitesi retim yeliine atand.Ortaokul sralarnda ilgi duyduu hat sanatnda ilk dersleri hattat Yusuf Ergn (Erzincni)

(1956-1985)den ald. Faklte yllarnda Prof. Muhittin Serinden rika meflketti.1999 ylnda Prof. Dr. Muhittin Serinden Hattat Mustafa Rkmda Cel Sls ve Tura Estetii

isimli doktora tezini tamamlad. Temmuz 2003de Hattat Mustafa Rkm Efendi isimli kitab neflredildi.eflitli dergilerde hat sanat tarihi ile alkal makleleri yaymland.

Eypsultan Sempozyumlarnda bildiri sundu. T.C. Kltr Bakanl 2001 ylDevlet Hsn-i Hat dln ald.

Hlen, stanbul Bykflehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eitim Merkezinde grev yapyor.

Ayn zamanda, Kltr Bakanl Geleneksel Sanatlar Yarflmas Jri yesidir.

422


2/10

Karflsnda durup hayranlkla seyrettii-miz sanat eserlerinin nasl bir emekle

meydana getirildiini ou zaman aklm-za getirmeyiz! Bir eserin, sanatkrn zih-ninde berraklaflmasndan, meydana gelenekadar geen sre ierisinde ekilen zah-met, verilen gz nuru aslnda esere verilenruh kadar nemlidir. Sanatkrn eserinievld gibi sahiplenmesi baflkalarna garip

gelse de, bu aln teri ve ilenin bir netice-sidir.

Hemen btn sanat dallarnda, bir ese-rin meydana gelifl safhalar birbirine ben-zemektedir. fiiirinde kullanaca uygunkelimeyi uzun mddet dflndkten sonrabulan Yahya Kemal Beyatl da ayn ileyiekmifl, bir levhasna alt ayda vcda ge-tiren hattat Smi Efendi de ayn ileli yol-

E Y P S U L T A N S E M P O Z Y U M U I X

Resim 1Osman zay hatt ilesls Nasr Suresi

Resim 2Osman zay hatt ileceli sls besmele

423


3/10

dan geerek eser vermifltir. Hattat Musta-fa Rkmn,Hattat Yesrinin, Ressam Os-man Hamdinin de ayn ileli yollardangeerek eser verdiklerine flphe yoktur.

slm yaz sanat tarihinde, harflerin ya-psnn gzelleflmesi ve lnn yakalan-mas, istifin yoluna girmesi uzun tecrbe-lerden sonra olmufltur. zellikle konumuzolan cel sls yaznn geliflimi bafllang-cndan itibaren ok ar bir seyir takip et-mifltir.

Cel yazda kalemin sevk ve idaresin-den kaynaklanan zorluk, harflerin l veistifine tesir etmifltir. Bu sebeple, cel yaz-


1 Yahya Sf: Edirnelidir. Ab-dullah Sayrafyi taklit etmifltir.882/1477de vefat etmifltir. FatihCamii fladrvanl avlusunda pencerest Fatiha sresi kendisinindir.(bkz. Nefeszde, 46; Suyolcuzde,43; Mustakimzde, 583-584; Ek-

rem Hakk AYVERD, Fatih Dev-ri Hattatlar, 49-50; Rado, 46.)

2 Ali b. Yahya Sf: YahyaSfnin oludur. Fatih devri hat-tatlarndan olup zellikle cel slsve msenn yazda stat idi. Celslste at r Rkma kadardevam etmifltir. Yazlarnda harfle-rin tensb, terkibin mkemmeli-yeti ve harflerin satra dizilifltekibaflars, hemen fark edilir. (bkz.Nefeszde, 47; Suyolcuzde, 83;

Mustakimzde, 333; Ayverdi, a.g. e., 16-21; Rado, 46.)

3 Mustafa Rkm Efendi :1171 / 1758 tarihinde Ordu /nyede dodu. Kk yaflta s-tanbula gelerek lm tahsili yann-da aabeyi smal Zhd ( .1221 / 1806 )den sls-nesihmeflk ederek, 1183 / 1769 tarihindeicazetini ald. cazet aldndakendisine Rkm mahlas verildi.III. Dervifl Ali den de yaz meflk

etti. Mustafa Rkm btn zorlu-una ramen, cel sls ve turadamektep oluflturarak, kendinden

Resim 3Osman zaya ait celi

sls bir levhaYryen hedefine varrResim 4

Osman zay hatt ile celsls bir levha Kuran-

Kerim Araf Suresi 26Takva rts ise bunlardan

daha hayrldr.Resim 5

Osman zay hatt ile celisls bir levha Kuran-

Kerim Mmin Suresi 60Bana kulluk edin ki sizekarflln vereyim.

424


4/10

nn geliflimi uzun bir tecrbeden sonra ol-mufltur. Seluklu ve Beylikler dnemi mi-mari eserlerindeki cel yazlar incelendi-inde, nceki dnemlere gre harf yapla-rnda ve istifte yeni nisbet arayfllarna gi-rildii grlr.

Yaz tarihinde nemli yeri olan Os-manl dneminde, Fatih devrinde yeni bircel sls slbunun rnekleri grlr.

Hattat Yahya Sfi1 ve Ali b. Yahya Sfi2

ile cel slste bir baflar yakalanmfl, fakatyakalanan bu baflar, kendilerinden sonra


sonraki sanatkrlara derinden tesiredecek deiflimi gereklefltirmifltir.Fatih, Nakfldil Trbesi cel kuflak

ve yazlar ile, Eypte, elebMustafa Refld Efendi mezartaflkitabesi en nemli eserlerindendir.1241/1826 tarihinde vefat edenRkm Efendi, Fatih, Karagm-rkte Atikalipafla Camii karflsn-daki trbesinde medfundur. (Ha-yat ile ilgili bkz. fianizade Meh-med Ataullah, fianizade Tarihi (I)Ceride-i Havdis Matbaas, 1873,s.213214; Ahmed Ltf, Tarih-iLtf (I) stanbul, Matbaa-i

Amire, 1292, s. 189 190; Meh-med Sreyy, Sicill-i Osman(II), stanbul, 1308, s. 365; Ah-med Cevdet, Tarih-i Cevdet (XII),stanbul, 1309, s. 141; A. SheylNVER, Hattat Mustafa R-km Efendi , Tarih Dnyas, sy.7 (Temmuz 1950), s. 271275; a.mlf. , Hattat Mustafa RkmEfendi, stanbul, 50 Sanat SeverSerisi-3, 1953, 2 s.; Halk Y.fiEHSUVAROLU, Hattat

Mustafa Rakm, Cumhuriyet Ga-zetesi, 12.09.1955 ve Sebilrreflad,c. IX, sy. 204 (1955) , s. 5859;bnlemin Mahmud Kemal NAL,Son Hattatlar, stanbul, MilliEitim Bakanl, 1970, s.273289; M. Uur Derman. s-lm Kltr Mirsnda HatSanat. stanbul, slm Tarih,Sanat ve Kltr Arafltrma Mer-kezi, 1992, s. 204; Ali Alparslan,Osmanl Hat Sanat Tarihi, s-

tanbul, Yap Kredi Yaynlar,1999, s. 79, 117121; MuhittinSerin, Hat Sanat ve Meflhur Hat-

Resim 6Osman zaya ait

muhakkak bir besmeleResim 7Osman zay hatt ileceli sls sm-i NebiResim 8Osman zay hatt ileceli sls bir levha Sevgideerli insanlarn fliardr.

425


5/10

devam ettirilememifltir. Hattat Ali b. Yah-ya Sfiye ait Topkap Saray Bb- Hm-yun zerindeki cel yazlar Rkma kadar,cel slsn ideal rnekleri olarak kabuledilir.

Osmanl hat sanatnda, harf yaps veistif, cel sls yaz eflidinde uzun sreSeluklu tesiri altnda kalmfltr. Sls venesih yazda II. Byezid devrinde hattatfieyh Hamdullah eliyle bir slp oluflmas-

na ramen, cel slste slp oluflmas, -Fatih devrindeki nemli bir rnee ra-men- ancak XVIII. yzyl sonu ile XIX.yzyl baflnda mmkn olabilmifltir.Harfler yap olarak, XV. yzylda Seluk-

lu tesirinden yavafl yavafl ayrlsa da, XIX.Yzyla kadar istenen olgunlua erifleme-mifltir.

XIX. yzyl cel hattatlarndan Mustafa

Rkm Efendi3, cel yazda byk bir at-lm yapmfl, kendisinden sonra gelen hat-tatlar da bu yolun takipisi olmufllardr.Rkmla cel sls yaznn harf yapsndabyk bir geliflme olmufl, istif dzene gir-mifltir. Rkm btn zorluuna ramen ce-

l sls ve turada mektep oluflturarak,kendinden sonraki hat sanatkrlarna daderinden tesir eden deiflimi gereklefltir-mifltir.

Bugn, burada konu edindiimiz, celsls bir hat levhann meydana getiriliflsafhalarndan nce, bu konuda nelerin gznnde bulundurulduu hususlarna gzatmamzda fayda bulunmaktadr. Bir hateseri, elifb harfleri, kamfl kalem ve m-rekkep kullanlmak suretiyle meydana ge-

tirilmektedir.Yazlacak bir metinde, harflerin yann-

da okutma iflaretleri olan harekeler bulun-maktadr. Yine normal metin yazmndaolmamakla birlikte, zellikle cel sls,cel dvni gibi yazlarda, harf ve hareke-nin yannda bir takm ssleme iflaretleride kullanlmaktadr. Yerine ve lzmuna

gre tirfil4, mimli tirfil5, trnak6 ve hurf-

mhmele7 denilen flekiller, cel sls levha

yazmnda istifin doldurulmasnda nemlirol oynamaktadr. Harflerin yannda, ha-


tatlar, stanbul, Kubbealt Yayn-lar, 1999, s. 133138; SleymanBerk, Hattat Mustafa Rkm Efen-di. stanbul, Kaynak Yaynlar,

2003, 182 s.4 Tirfil: Cel sls istiflerinde

ss unsuru olarak kullanlan ( )fleklindeki iflaret.

5 Mimli Tirfi: Cel sls istifle-rinde ss unsuru olarak kullanlan,tirfilin altna mim taklmfl ( )fleklindeki iflaret.

6 Trnak: Cel sls istiflerindess unsuru olarak kullanlan ( )fleklindeki iflaret.

7 Hurf- mhmele: Elifbda

noktasz harfler.8 Meali: Allah iinizden inan-

mfl olanlarn ve kendilerine ilim ve-rilenlerin derecelerini ykseltir.

9 Bu konu ile ilgili MahmudBedreddin Yazrn Kalem Gzeli(Kalem Gzeli, I, 151) isimli eserdeanlatt olay ok nemlidir: Nite-kim, hocam mer Vasf Efendiyebir gn yaz gstermeye gitmifltim.Odasna girdiimde, siyah kadzerine Sls Celsiyle kad efla-

ha.. sresini yazarken meflgul bul-dum. Gel birder gel! diye yan-na ard. Bir (dal) harfini baflkabir siyah kad zerine defalarca-hatrmda kaldna gre yirmi ka-dar- yazmflt ve nihayet Hah ol-du! diye birisini beendi ve onu i-neleyip asl yazd yere silkdi,sonra zerinden itina ile tekrar ka-lemle yazd, sebebini renmek iinNiye byle yaptnz? diye sor-dum, flu cevab verdi: Elimiz teki

flekillere alflmfl, buraya uygunolan bir trl karamadm, yazayaza kvamn bulduruncaya ka-

426

Resim 9Bildiri konusu olan lev-

hann bitmifl haliResim 10Osman zayn Hattat

Mustafa Rkmdan ilhamalarak yapt deiflik bir

istif G kuvvet ancakAllahndr


6/10

reke ve tezyin iflretlerin gayet dzenli,intizaml, yerinde ve dengeli kullanlmas,

istif sahasna dzenli bir flekilde yaylmasnem arz etmektedir. Burada sanatkr s-nrlayan husus, harflerin ve harekelerin,teflrifata uygun, yani yerli yerinde kulla-nlmas; metnin mnsn bozacak uygun-suz yere konulmamasdr.

Yazda harflerin veya istifi meydana ge-tiren dier unsurlarn, istif sahasna uyum-lu bir flekilde ve ayn nisbette yaylmas,yani istif rgsnn her tarafnn ayn yo-unlukta olmas, istifte organik btnl-

n temini, izgiler arasnda uyum, denge,ritm ve ahengin bulunmas gzel bir istifintemel unsurlardr. Harflerdeki tensp vel yannda, gerek satr, gerekse katmer-li istiflerde, harflerin birbirleri ile kaynafl-mfl bir halde bulunmas nemlidir.

Konumuz olan cel sls levhada,Kurn- Kerimden Mcdele suresi

58/11. yetin bir ksm seilmifltir.8 Genelolarak, yazlacak metin seilirken mnya

dikkat edildii gibi, seilen metnin istifeuygun olup olmayaca da gz nndebulundurulmaktadr. Yalnz, bir ibrenin,istife uygun dflp dflmeyeceini nce-den kestirmek zordur. stif zerinde alfl-ma, eflitli zuhuratlara sebep olabilir. Bazmetinlerin istifi kolaylkla kabildii gibibaz metinlerin istifleri gnler, hatta aylarsonra ortaya kabilmektedir. stifin otur-mas, bazen zaman istemektedir. Yazla-

cak metnin istifi olufluncaya kadar, hatta-tn zihnini devaml meflgul eder. Bu arada,zaman ierisinde gelifltirilen istifler de ye-ri gelince kullanlmak zere muhafazaedilir veya daha iyisi bulunana kadar istifzerinde alfllr. Baz hattatlarn dosya-snda daha sonra gelifltirilmek zere birok istif alflmas bulunabilmektedir. Ba-zen tamamlanmfl istifler, ok sonralarlevha hline getirilmektedir. stifin oluflmasafhasnda, meslektafllar arasndaki istifl-

renin de nemi ok byktr.Burada nazarlarnza sunulan levhada

metin, evvela kurflun kalemle alfllmfl,yazlabileceine kanaat getirilen istifintasla karlmfltr. Bu ifl iin hattatmz

iki ayr alflma denemesi yapmfltr. lkdenemede ok fazla olan karalamalar,ikinci alflmada daha net bir hle gelmifl-tir.

kinci ve nemli safha, kurflun kalemleyaplan taslan, sls yaz ve kamfl ka-lemle snrlar tespit edilmifl alana yazl-masdr. Bu safhaya gemeden evvel, me-tinde bulunan btn harfler tek tek alfll-

maktadr.9 Bu alflma esnasnda beenilen

harf, metinde kullanlmak zere saklan-maktadr. Eer metinde ayn harften ikiadet varsa, dieri iin de, daha nce al-


dar uraflmaya zaruret hasl oldu.flte, ok yazmann bir manas dabudur. Bu flekli bir daha yapabile-

ceime gvenim olmadmdan, i-neleyip silkmek ve zerinden yaz-mak kolayln tercih ettim. Gr-dn ya, hocamdan icazet alal,yani bana hattat denileli flylebyle yirmi seneyi getii ve fluharfi binlerce defa yazdm halde,istiften doma icaplara uygun ola-cak suretde ve belki de burayamahsus olmak zere, harfi krs-sne oturtmak noktasnda bir tale-be kadar ter dktm. Fakat, mu-

vaffak oluflum, yorgunluumu gi-derdi.

10 Smi Efendi: 16 Zilhicce

427

1

2


7/10

fllmfl harf kullanlmaktadr. Cel sls

harfler alfllrken hattat Smi Efendi,10

Nazif Bey,11 Neyzen Emin Efendi12, Ha-

lim zyazc13 gibi Smi Efendi ekolnemensup hattatlarn harfleri rnek alnmak-tadr. Cel sls yaz iin flu tespiti yapmakmmkndr; cel sls harfleri, l ve es-tetik olarak hattat Smi Efendi eliyle m-

kemmel hle getirilmifltir; ayn fleyi istifbakmndan sylemek mmkn deildir.Cel slsn istifinde Mustafa Rkmlabirlikte, zellikle Smi Efendi ile ok me-sfe alnmfltr ama, yaplmas gereken da-ha ok fley olduu muhakkaktr. Yaplan-lar hl ok azdr.

kinci safhada metin, tespit edilen snr-lara yazlmfltr. Daha sonra, ayn katzerinde, flekil ve estetik olarak beenil-meyen harflere mdhalede bulunulmufl-tur. Baflta ve sonda bulunan r harflerinemdhale edilerek ilk r r-i mudgame,ikincisi ile mrsel hle getirilmifltir. stifinortalarnda bulunan vav harfinin yeri be-enilmeyerek hafif afla ekilmifltir. kivav arasndaki bitiflik ye ve nun harfle-ri de hafif yana ve afla alnmfltr. Buradaflu husus akldan karlmamaldr; istifteharflerin ls, meflkte renildii gibideildir. stif icb harflerin lsnde

belli bir noktaya kadar deifliklik mm-kndr. Mesel cel slste, nun harfinin

anak tabir edilen ksm normalde beflnokta lsndedir. stif icab bu anakdrt buuk nokta lsnde olabileceigibi, befl buuk nokta lsnde de olabil-mektedir. Konumuz olan levhada, bu saf-hada harekeler ve tezyin iflaretler de ko-nulmufltur. stif hazrlanrken hareke vetezyin iflretler birlikte dflnlr ve al-

fllr.nc safhada, harflerin yaps ze-rinde durulduu ve harf yaplarnn tekrargzden geirildiini grmekteyiz. Fe vekpl ayn baflnn, Lafzatullahn, st s-te bulunan iki mim baflnn ve balantla-rnn gzden geirildii grlmektedir. s-tifte, ortalarda bulunan iki mstakil vavharfi yeniden hazrlanmfltr. stifin sonksm, kpl ayn harfinden itibaren gz-den geirilerek yeniden yazlmfltr. Lev-

hann en solunda bulunan cim harfi hafifieri alnarak istifin daha dolgun grn-mesi salanmfltr.

Drdnc safhada, hareke ve tezyiniflretler zerinde durulmufltur. stifin orta-sndaki mim harfi zerinde bulunan vavharfinin, yeniden yazlmak zere afla

ksma, daha dzgn bir kartmas14 yapl-mfltr. kinci safhada grdmz hareke-leme bu safhada byk lde deifltiril-

mifltir. stif ortasndaki mim harfi altndabulunan iki noktann vav harfi iine ve


1253/18 Mart 1838de stan-bulda dodu. Boflnak Osman

Efendiden sls ve nesih, RecEfendiden cel sls, Kbrszdesmail Hakk Efendiden talik, AliHaydar Beyden de cel talik meflketti. Sanat kudretini daha ziyadecelde ortaya koymufltur. Cel veturada Rkm, cel talikte Yesa-rizde yolunu benimsemifltir. Celve turada Rkmn tamamlay-cs olarak kabul edilir. Nazif Bey,Kmil Akdik, smail Hakk Altun-bezer, Hulsi Efendi, Necmeddin

Okyay nemli talebelerindendir. 1Temmuz 1912 tarihinde vefat etti.Kabri Fatih Camii haziresindedir.Mezartafl kitbesini talebesindenKmil Akdik yazmfltr. (bkz. b-nlemin, 355-365; Derman, Ha-yat Tarih Mecmuas, sy. 5, s. 4-10; a. mlf., Hat Sanatnn fihe-serleri, 36; a. mlf., KMHS, 217;a. mlf., Sabanc Koleksiyonu,140-147.

11 Mehmed Nazif Bey: 1846

ylnda bugn Bulgaristanda ka-lan Ruscukta dodu. Aslen K-rmldr. stanbula hicretten sonraEnderuna intisap etti. fiefikBeyden sls ve nesih meflketti.Daha sonra Smi Efendiden celsls, cel talik, divan ve turameflketti. Erkn- Harbiye Dairesihattatl yapan Nazif Bey, aynyerde mmeyyiz oldu. Cel slstesmil Zhd ve Rkm yolunutakip eden Nazif Beyin celleri

toka grnmldr. Bunun sebe-bi, yazlarn yazdktan sonrapertevsuzla (mercek) tashih et-mesiydi. 1913 ylnda vefat edenNazif Bey, Yahya Efendi Kabris-tanna defnedildi. (bkz. bnlemin,232-235; M. Uur Derman, Hat-tat Nazif Bey, 50 Sanat SeverSerisi, stanbul, 1965, 3 s.; Rado,242-244).

12 Neyzen Emin YAZICI:1883 ylnda stanbulda dn-

yaya geldi. lk yaz dersleriniRfldiye Mektebinde iken ald.Aabeyi mer Vasfi, Smi Efen-

428

3

4


8/10

elif harfinin soluna yuvarlak flekilde ko-nulmufltur. Bylece istifin alt ksmndahattat imzas iin yer ayrlmfltr. Buradabir hususa dikkat gerekmektedir; istif d-flnlrken, istifin sadece harflerle olufltu-rulmasna dikkat edilmesi gerekmektedir.Yoksa oluflacak boflluklarn hareke ve tez-yin iflaretlerle doldurulmas cihetine gi-dilmemelidir. Baflarl bir istif, hareke vetezyin iflaretler kapatldktan sonra, harf-lerinin dengeli dalm gsterdii istiftir.

Beflinci safhada, istif ortasnda bulunanst ste iki mim bafl ve balantlar gz-den geirilmifl, altta bulunan nun anada yeniden yazlmfltr. stifin sol st ks-

mnda bulunan hareke yanlfll da dzel-tilmifltir.

Altnc safhada, yaz fotokopi usul ileyazlacak bykle getirilerek, harekele-rin de son kontrolleri yaplmfltr. Levhaartk, aherli kada yazlacak hle gelmifl-

tir.15

Yedinci safhada artk yaz, aharl katzerine yazlmfl, ince tashihi yaplmfltr.Aslnda bir levhann en nemli safhalarn-

dan biri de bu ksmdr. Levhann kalptanaherli kada aktarlmas uzun srmese de,tashihi zellikle ince tashihi epeyce za-

man alabilmektedir. Toplu ine ucu kadardemir ulu yahut Cava kalemi ile yaplanince tashih dikkat ve ihtimam istemekte-

dir. 16

Levhann yazm ve tashihi bittiktensonra fotokopi usul ile kltlerek clzkalan yerler tashih edilmek zere tespitedilmifltir. Bu ifl iin zellikle beyaz kattercih edilmektedir, nk beyaz kat,hatalar daha briz bir flekilde gstermek-tedir.Tekrar yaplan bu tashihte ayrca,harflerin kalem hakknda bir bozulmameydana gelmiflse bu da giderilir. nktashihte kalemin tabii cereyan hakknnbozulmamas ok nemlidir. Hattat Nazif

Bey (v. 1913)in yazlarnn tashihini bitir-dikten sonra fotorafla kltp harflerinclz kalan yerlerini tashih ettii kaynaklar-da belirtilmifltir. Bu tashihler yapldktansonra imza ve tarih konulmufl, levhamztezhibe hazr hle gelmifltir. Levhada imzave tarih en son dflnlen hususlardr.

Burada sralanan safhalar, peflpefle icraedilebildii gibi, uzun zaman aralklar ilede icra edilebilmektedir. Tashih ksmnn

fazlaca zaman ald bilinmelidir. Titiz birsanatkrn yaznn her safhasnda hibirayrnty ihmal etmedii, gzellik ve m-


diye derse gittike onu da gtrd.Aabeyi gibi dzenli ders almad.

Aabeyinin yazlarn tashihederek celde maharetini arttrd.Din ve ldin musikde de behresahibi idi. 3 fiubat 1945 tarihindevefat ederek aabeyinin yannadefnedildi (bkz. bnlemin, 80-84;Derman, ki Kardefl Hattatmz, 9s.; Rado, 255-256; Derman,KMHS, 226-227).

13 Mustafa Halim Z-YAZICI: Babas Krml, anasSudanl olan Halim Efendi 14

Ocak 1898 tarihinde stanbuldadnyaya geldi Orta tahsilisrasnda hattat Hmid BeydenRika meflketti. Daha sonra Med-resetl-Hatttnde devrin nemlihat statlar, Hasan Rza, KmilEfendi, Hulsi Efendi ve Turakeflsmail Hak Beyden yaz meflketti.Her yaz cinsini byk bir kudret-le yazd. 1963 ylnda emekliliinekadar Gzel SanatlarAkademisinde yaz dersi verdi. 30

Eyll 1964 tarihinde vefat etti(bkz. bnlemin, 104-106; Der-man, Hattat Mustafa Halim z-yazc (1898-1964), 50 SanatSever Serisi, stanbul, 1965, 3 s.;Rado, 260-261; Derman,KMHS, 227; SleymanBERK,Hattat Halim EfendininBilinen Tek Hilyesi, Tarih veDflnce, sy. 2002/7(Temmuz2002), s.56-64).

14 Burada kullanlan kart-

ma kelimesi, bir harfin daha dz-gn benzerinin, ayn kada yahutbaflka yere yazlmas anlamndakullanlmfltr. Hat stlahnda,kartma kelimesi bu anlamda kul-lanlmaktadr. Mesel, bir hoca,talebinin gsterdii meflk altna da,beenmedii harfin dorusunu,kartma yaparak yazar, gs-terir.

15 nceleri, fotokopi im-knnn olmad zamanlar, yaz

kalb, flablonu hazrlamak iinsiyah kat kullanlrd. Siyahkada sar zrnk boya ile yaz

429

5

6


9/10

kemmelliin ayrntlarda gizli olduunuakldan karmad muhakkaktr.

Btn bunlardan sonra bu gzel hatlevhasnn sanatkrn sizlere tantmak is-tiyorum:

HATTAT OSMAN ZAY1963 ylnda Trabzon-aykarada dn-

yaya geldi. Bir yaflnda iken ailesi ile bir-likte Bolu/Geredeye g etti. lkokuldansonra liseyi Gerede mam-Hatip Lise-sinde tamamlad. 1980 ylnda ErzurumYksek slm Enstitsne kaydoldu. 1983

ylnda enstitler faklteye dnflnce,Marmara niversitesi lhiyat Fakltesinegeifl yapt; 1986 ylnda buradan mezunoldu.

Hat sanatna karfl nceleri hussi bir il-gisi bulunmazken, aabeyi Mehmed z-ayn hattat Fuad Baflara ilk gidiflinde ya-nnda bulundu ve o anda duyduu bir arzuile beraberce sls yaz meflkine bafllad-lar. stanbula gelince Uur Dermandan

istifade etti. Uur Beyin kendisine verdiihattat Smi Efendinin Yeni Cami Sebilikitabe kalplarnn suretinden ok istifadeetti. Bu kalplar kendisinin yegne rehberioldu.

slm Konferans Teflkilt, slm Tarih,Sanat ve Kltr Arafltrma Merkezi (IRCI-CA)nin ylda bir dzenledii uluslara-ras hat yarflmalarnda, 1986 ve 1989 yl-larnda toplam befl dalda ikincilik ve n-clk ald. 1997 ylnda Kuveyt fiehit B-

rosunca dzenlenen uluslararas fiehitKltr Yarflmasnda birincilik ald.


yazlr, beenilmeyen ksm siyaha

boyanmak sureti ile istenen ksmayn yere, sar zrnk ile tekraryazlrd. Ayrca yaz kalbnnlevhann yazlaca byklkteyazlmas gerekmekte idi. Aynyaznn ayr ls gerektiindetekrar ayn usullerle kalp hazr-lanmas zorunluydu. Gnmzdefotokopi usl, yaz kalb hazr-lama iflini epeyce kolaylafltrmfltr.Bir gn, hattat Mehmet zaynEer Smi Efendi zamannda

fotokopi olayd, kim bilir neyazlar yazard! dediini ok iyihatrlyorum.

16 Yaznn tashihi yazdan danemli bir husustur. Tashih iinyaz sanatna ok iyi vkf olun-mas gerekmektedir. Smi Efen-dinin ifadesi ile yaznn neresin-den alnp, neresine verileceinin iyibilinmesi gerekmektedir. Yaz aslgzelliini tashihten sonra almak-tadr. Tashihte dikkat edilecek

hususlar flunlardr: 1- Kaleminhakkn vermek, 2- Kalemin nefesgibi akfln muhafaza etmek, 3-Harfin tensp ve tenzurunumuhafaza etmek, 4- Bu kayt veflartlar altnda noksanlar grptamamlamak, 5- Fazlalklargiderip yazy flekil ve durumbakmndan lyk olduu kr-ssne oturtmak (Yazr, KalemGzeli, III, 297) Yaz tashihi iinayrca bkz: Savafl evik, Hat

Sanatnda Tashih, M. UurDerman 65. Yafl Armaan. stan-bul, Sabanc niversitesi Yayn,2000, s. 209-219.

17 Bkz. zaylar Hat veTezhib Sergisi (Broflr). 31Mays (May)-21 Haziran 1996;Hurf (Sergi Katalou). Dubai,Abdurrahman b. Uveys VakfYayn, 2003, s. 44-49; zay(Sergi Katalou). Dubai, Abdur-rahman b. Uveys Vakf Yayn,

2004, s. 31-60; The InternationalExhibition of The Arabic Callig-raphy. 2005, Goverment of

430

7

8


10/10

ok sayda karma sergiye katld; 1996ylnda Yldz Saray it Kasrnda aabe-yi hattat Mehmed zay, kardefli mzeh-hibe Fatma zay ile birlikte at sergibyk ilgi grd. 1998de Abudabide,

1999da fiarjada, 2003de Dubaide zelsergiler at. Trk Petrol Vakf Mzesi ileyurtii ve yurtdfl birok zel koleksiyon-da eserleri bulunmaktadr.

zel koleksiyonlarda yer alan eserleri-ni klasik anlayfla gre sls, cel sls, ne-

sih ve muhakkak hatt ile yazmaktadr.17

BBLYOGRAFYAALPARSLAN, Ali. Osmanl Hat Sanat

Tarihi, stanbul, Yap Kredi Yaynlar, 1999,215 s.AYVERD, Ekrem Hakk. Fatih Devri

Hattatlar ve Hat Sanat. stanbul, stanbulFetih Cemiyeti, 1953, 56 s.

BERK, Nurullah. slm Yazsnda Plastikve fde AFD. sy. I-II, 1995, s. 49-57.

BERK, Sleyman. Hattat Mustafa RkmEfendi. stanbul, Kaynak Yaynlar, 182 s.

BOYDAfi, Nihat. Talik Yazya PlastikDeer Asndan Bir Yaklaflm. stanbul,MEB, 1994, 159 s.

EVK, Savafl. Hat Sanatnda Tashih,M. Uur Derman 65. Yafl Armaan. stan-

bul, Sabanc niversitesi Yayn, 2000, s.209-219.

DERMAN, M. Uur. Cel Yazlar, lgi,Yl 14, sy.29 (Mays 1980), 30-35. -YeniCmi Sebilinin Kitabesi, Lle, sy. 4 (Aralk

1996), s. 14-17.YAZIR, Mahmud Bedreddin. Yazdahenk, TA/I. No: 35, 30 Mays 1942, s. 2-3. -Medeniyet leminde Yaz ve slm Me-deniyetinde Kalem Gzeli. Ankara, DB, (I-III), I/1972, II/1974, III/1989.

BALTACIOLU, . Hakk. Trklerde YazSanat. Mersin, Kltr Bakanl, 1993, 143 s.

BNLEMN (Mahmud Kemal NAL).Son Hattatlar. stanbul, 1955, 837 s.

RADO, fievket. Trk Hattatlar. stanbul,Yayn Matbaaclk, ts. (1984), 303 s.

SERN, Muhittin. Hat Sanat ve MeflhurHattatlar. stanbul, Kubbealt AkademisiKltr ve Sanat Vakf, 1999, 327 s.

fiEHSUVAROLU, Halk Y. HattatMustafa Rkm, Cumhuriyet Gazetesi.12.9.1955, (Ayn makale: Sebilrreflad. c.IX, sy. 204, 1955.)

Trkiye Diyanet Vakf slm Ansiklope-disi (DA). (I- ), stanbul, (1988- )

NVER, A. Sheyl. Hattat Mustafa R-km Efendi, 50 Sanat Sever Serisi 3. stan-

bul, 1953, 2 s.Hattat Mustafa Rkm, Seblrrefld, c.IX, sy. 203, 1955, s. 47- 48.


Dubai-Department of Tourism

and Commerce Marketing-ResearcCentre for Islamic History, Artand Culture. S. 26-27.

431

Hattat Osman zaybir yazy tashih ederken

celi sülüs levha hazırlanışı s

Documents