ՀԱՎԻ ՈՒ ՁՎԻ ԴԻԼԵՄԱՆ

ԿԱՄ

ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՅԻ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԸՆԿԱԼՄԱՆ ՈՐՈՇ ԱՌԱՆՁՆԱՀԱՏԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ

. Բագրատ Մ Հարությունյան

Հիմնական վարկած

• Կոռուպցիան բավականին բարդ սոցիալական , ֆենոմեն է որը հասարակության անդամների ճնշող

, մեծամասնության ռեֆլեքսիայից դուրս է ուստի :նրանց համար անճանաչելի է

• Սոցիալական իրականությունում անհատը կողմորոշվում է և իր գործունեությունը

կազմակերպում է մեծապես հաշվի առնելով նախկինում ձեռք բերված փորձի և գիտելիքների

, լույսի ներքո իսկ զանգվածային լրատվության , միջոցները թույլ են տալիս չունենալով անձնական

, փորձ համալրել իրավիճակների և դրանցում « » դրսևորվող ընդունելի վարքի նմուշների « »:անձնական շտեմարանը

• - , ԶԼՄ ները հանդիսանալով հասարակական գիտակցության վրա ազդող հիմնական

, ագենտներից մեկը կոմպենսացնում են « » ռեֆլեքսիայի պակասը և բարձրացնում են :սոցիալական կոմպետենտությունը

Հիմնական վարկած

- Մակրոմակարդակում ԶԼՄ ները հանդիսանում են սոցիալական իրականության կառուցակցման

, հիմնական մեխանիզմներից մեկը իսկ միկրոմակարդակում դրանք ստեղծում են

, անձնական փորձից կտրված բայց վարքի հիմքում :ընկած պատկերացումներ և մոդելներ

***, Այսպիսով ավանդական մեթոդների կիրառությամբ

հասարակության լայն շերտերի ուսումնասիրության միջոցով չի կարելի գնահատել ու չափել երկրում

, կոռուպցիայի տարածվածությունը այն պարզ, պատճառով որ ուսումնասիրվող սոցիալական

“ - ” ֆենոմենը ոչ փորձագետների խմբի համար, , անհասկանալի անորոշ սահմաններ ունեցող և

, մեծապես տեղեկատվության աղբյուրների կողմից :ձևավորված ընկալումներից ածանցված երևույթ է

Տեսական հիմնադրույթներ, կոռուպցիան որպես սոցիալական

հիմնախնդիր

• Սոցիալական հիմնախնդիրը հնարավոր է տրոհել օբյեկտիվ : պայմանների և սուբյեկտիվ սահմանումների Այլ կերպ ասած , սոցիալական հիմնախնդիրն այն է ինչն անհատները հակված են

:ընդունել որպես այդպիսին• Սոցիալական հիմնախնդիրը կապակցվում է որոշակի ենթադրյալ

, պայմաններին ուղղված սոցիալական խմբերի գործունեության հետ ( ) որոնք այդ գործողությունները միտված են դժգոհության

:արտահայտմանը և պահանջների առաջ քաշմանը• « » ` , Ենթադրյալ պայմաններ ասելով հատուկ ուզում ենք շեշտադրել որ

, բացարձակապես կարևոր չենք համարում այն հանգամանքը թե, բողոքի դժգոհության և փոփոխության պահանջի օբյեկտն

` : իրականում գոյություն ունի թե ոչ Քանի որ այս հանգամանքի իրական կամ կեղծ լինելը հասարակության անդամների

գիտակցության մեջ արտացոլվել է իբրև օբյեկտիվ գոյություն ունեցող, , « »:և հետևաբար իրական իր հետևանքներով

Տեսական հիմնադրույթներ սոցիալական իրականության

էություն• Սոցիալական իրականության աշխարհը

գոյություն ունի կոնստրուկտորների դիսկուրսիվ :պրակտիկաների մեջ

• , Դիսկուրսը հասարակությանը դրա սոցիալական, կազմակերպմանը սոցիալական

հիմնախնդիրներին և դրանց լուծման մեխանիզմներին վերաբերող գաղափարների և

:թեմաների ամբողջությունն է• Առօրյա կյանքում առկա ցանկացած

, հարաբերություն ներառում է ճանաչողական :գնահատողական և զգացմունքային ասպեկտներ

Զանգվածային լրատվամիջոցների դերը կոռուպցիայի կառուցակցման գործում

• :Սոցիալական իրականության մեդիակառուցակցված է• - Հայաստանյան ավանդական ԶԼՄ ներից կոռուպցիայի վերաբերյալ առավել

, շատ տեղեկատվական միավորներ են պարունակում հայալեզու թերթերը որոնք կարելի է դիտել որպես տիպական մեդիադիսկուրսը տիպաբանելու

:համար• , Թերթերում կոռուպցիան որպես սոցիալական հիմնախնդիր ներկայացվում

.է հետևյալ մոդելների շրջանակում « » ,Կոռուպցիոն փաստեր մոդել « » ,Հակակոռուպցիոն ծրագրեր մոդել « » ,Պետական միջոցների ոչ նպատակային օգտագործում մոդել « » ,Կոռուպցիոն մեղադրանքներ մոդել « » :Ընդհանուր կոռուպցիա մոդել

Զանգվածային լրատվամիջոցների դերը կոռուպցիայի կառուցակցման գործում

2004

2005

2006

Ընդհանո

ւր

Հայաստանի

Հանրապետություն40 44 42 126

Հայկական Ժամանակ 52 48 57 157

Առավոտ 56 63 57 176

Ընդհանուր 148 155 156 459

Հայալեզու տպագիր մամուլում կոռուպցիայի վերաբերյալ :տպագրված նյութերի քանակի դինամիկան

Զանգվածային լրատվամիջոցների դերը կոռուպցիայի կառուցակցման գործում

« » Հարցաթերթում նշված կայքերի պահոցներում կոռուպցիա բառի որոնման արդյունքների բաշխում

Կայքի հասցե Պահոցում առկանյութեր

« » Կոռուպցիա բառի հիշատակումների

քանակwww.hetq.am 2001 - ից 10www.armenianow.com 2006- ից 50www.a1plus.am 2002- ից 335www.armenialiberty.org 2001- ից 56

Զանգվածային լրատվամիջոցների դերը կոռուպցիայի կառուցակցման գործում

Կոռուպցիոն խնդիրներին անդրադարձածհեռուստահաղորդումներ - « », Երկիր Մեդիա Հրապարակ - « », Շանթ հեռուստաալիքի Հորիզոնի հավելված - « », ԹիՎի Հինգ Տեսանկյուն - « »:Կենտրոն Ուրվագիծ

Տեսականհիմնադրույթներ

• Հասարակական կարծիքը էականորեն ենթարկված է մանիպուլացման և

հասարակության միայն փոքրաթիվ մասն է իրոք կրում ժամանակի մեջ համեմատաբար կայուն և

:հիմնավորված համոզմունքներ• Գ իտելիքը և ստատուսային էտոսը հիմնական

, դետերմինանտներն են որոնք պայմանավորում :են դրանց կրողների վարքը և դիրքորոշումները

Մոդալ ազդակների քանակի քարտեզ

Հեռուստատեսության

ազդեցությունը հարցվողի վրա

Ռադիոյի ազդեցությունը հարցվողի վրա

Ինտերնետի ազդեցությունը հարցվողի վրա

Տպագիր մամուլի ազդեցությունը հարցվողի վրա

Ազդակների քանակ

Տոկոս Ազդակների քանակ

Տոկոս Ազդակների քանակ

Տոկոս Ազդակների քանակ

Տոկոս

Ազդեցություն չկա

3.3 Ազդեցություն չկա

67.1 Ազդեցություն չկա

95.0 Ազդեցություն չկա

77.0

1-3 ազդակ 22.2 1 ազդակ 21.5 1 ազդակ 3.6 1-3 ազդակ 16.84-6 ազդակ 41.3 2 ազդակ 7.9 2-5 ազդակ 1.4 4-6 ազդակ 4.77 և ավելի ազդակ

33.2 3 ազդակ 3.4 xxx xxx 7 և ավելի ազդակ

1.4

Ընդամենը 100.0 Ընդամենը 100.0 Ընդամենը 100.0 Ընդամենը 100.0

Ազդակների քանակների բաշխումն ըստ Զանգվածային ԼրատվությանՄիջոցների

Տեղեկատվության 3 կարևորագույն աղբյուրները

Տ ՊՏ

Անձնական փորձ 10.3% 23.7%Ազգականների կամ ընտանիքի անդամների հետ զրույցներ

23.0% 53.1%

Ընկերների և ծանոթների հետ զրույցներ 29.8% 68.9%Հանրային իրազեկում 2.0% 4.6%Զանգվածային լրատվամիջոցների կողմից տրված տեղեկատվություն

32.9% 76.0%

Այլ .1% .3%Չգիտեմ 1.8% 4.2%Հրաժարվում եմ պատասխանել .1% .2%Ընդամենը 100.0

%231.0

%

• , Իդեալական դեպքում կոռուպցիայի մասին իրազեկվածության (87.8%), այսքան բարձր աստիճանը որն չի ներառում անձնական

, փորձը պետք է պայմանավորված լիներ տեղեկատվական տիրույթում մաքսիմալ հնարավոր քանակով տեղեկատվություն տարածող

կենտրոնների կողմից մաքսիմալ հնարավոր քանակով միևնույն իմաստային լիցք պարունակող տեղեկատվական միավորների

: տարածմամբ• 85.7% Հարցվողների գիտելիքը պայմանավորված է անուղղակի

, , - փորձով այլ կերպ ասած միջնորդավորված է ԶԼՄ ներով և : սոցիալական ցանցերով Ընդորում նմանատիպ բարձր ցուցանիշն

: առաջարկված աղբյուրներից ընդամենը երեքի հանրագումարն է Եթե նշված հանրագումարային տոկոսը վերլուծենք նրա կառուցվածքի

, , տեսանկյունից ապա կտեսնենք որ մոտ երկու երրորդը բաժին է ` , ընկնում հարցվողների սոցիալական ցանցին ընկերներից ընտանիքի

: անդամներից ազգականներից ստացված տեղեկատվությանը

• , Տեղեկատվական տիրույթը բաղկացած է ոչ թե բազմաթիվ փոքր ընդգրկումներ և մեծ հաճախականություն ունեցող

, , տեղեկատվություն տարածող կենտրոններից այլ մի քանի մեծ ընդգրկում ունեցող տեղեկատվություն տարածող

: կենտրոններից• , Եթե այդ կենտրոնները լինեին անհատներ կամ խմբեր մեծ

թվերի օրենքի համաձայն նրանք կարտացոլվեին ընտրանքում« » : սեփական փորձ պատասխանի բարձր տոկոսի տեսքով

Հետևաբար սոցիալական ցանցի գիտելիքը ևս , , - միջնորդավորված է և ըստամենայնի հիմնված է ԶԼՄ ներով

:տարածվող տեղեկատվության վրա• - ԶԼՄ ների նվազագույն հնարավոր ազդեցության ուղղակի և

52.7%անուղղակի ազդեցության մասնաբաժինը առնվազն

• Հոդվածների աճը կարելի է բնութագրել հետևյալ գծային միջինացված:հավասարմամաբ

• , , Հետևաբար ըստ նախապես առաջ քաշված վարկածի կարելի է, ակնկալել որ կոռուպցիայի չափերի գնահատականներում

ռեսպոնդենտների մեծամասնությունը պետք արձանագրի կոռուպցիայի , մակարդակի կայունություն իսկ կոռուպցիան որպես հիմնախնդիր

:պետք է գնահատվի միջին կարևորությունից բարձ

Հաճախականության գնահատում

Տոկոս

Էականորեն աճել է 8.7 Որոշ չափով աճել է 11.1 Չի փոխվել անցյալ տարվա համեմատ

43.2

Որոշ չափով նվազել է 33.4 Էականորեն նվազել է 3.6 Ընդամենը 100.0

Վերջին տարում պաշտոնյաների կողմից պահանջվող :կաշառքի հաճախության փոփոխության գնահատականը

ԽնդիրներՏոկո

սԳործազրկություն 27.0%Աղքատություն 16.0%Սղաճ/բարձր գներ 13.6%Ընդհանուր տնտեսական խնդիրներ 8.6%Կոռուպցիա 6.4%… …24 5- , , խնդիրների ցանկից կոռուպցիան զբաղեցնում է րդ տեղը իսկ եթե

, ցանկից հանենք անձնական մակարդակում շոշափելի խնդիրները և , թողնենք միայն մակրո խնդիրները որոնք անհատի վրա ազդում են

, 4- :միջնորդավորված ապա կոռուպցիան կգրավի րդ տեղը

87%- « » ի կարծիքով կոռուպցիան Հայաստանի համար էական կամ :շատ լուրջ խնդիր է

Շատ լուրջ 63.0Որոշ չափով լուրջ 24.0Ոչ շատ լուրջ 6.3Բնավ լուրջ չի 1.4Հայաստանում կոռուպցիա գոյություն չունի

.1

Չգիտեմ 5.2Ընդամենը 100.0

, Լավատեսների հոռետեսների և հավասարակշռված

հայացքներ ունեցողներիհարաբերակցությունը

Կոռուպցիայի լրջության գնահատականի և Հայաստանի ընդհանուր ու - :տնտեսական իրավիճակի ընկալում գնահատականի կապը

Կոռուպցիոն վարքում ներառվածների բաշխումը ըստ տնտեսական - :իրավիճակի ընկալում գնահատականի տեսակի

ՊԱՀԱՆՋՆԵՐ Տ ՊՏՏեղեկատվություն այն հաստատությունների մասին, որոնց կարելի է դիմել/բողոքել պաշտոնյաների կոռուպցիոն վարքի մասին

8.1 20.2

Տեղեկատվություն հակակոռուպցիոն օրենսդրության մասին

11.2 27.8

Տեղեկատվություն` կոռուպցիայի վերաբերյալ քաղաքացիների պարտականությունների մասին

15.1 37.6

Տեղեկատվություն` կոռուպցիայի վերաբերյալ քաղաքացիների իրավունքների մասին

24.1 60.2

Ընդամենը 58.5 145.8

:Հարցվողներիտեղեկատվականպահանջների նկարագրություն

• Անգործություն - «ոչինչ չեմ կարող անել պատասխանը», որը կազմել է բոլոր պատասխանների 41.9%• Ակտիվ հակազդեցության - «բողոքելը և համապատասխան մարմիններին իրազեկելը»: Այդ պատասխանները կազմում է բոլոր պատասխանների 6%-ը:• Պասիվ հակազդեցության - անձամբ կաշառք չտալը կամ ուրիշներին հորդորելը կոռուպցիոն գործարքների մեջ չներառվելը:

• , , Այսպիսով համաձայն նախապես առաջ քաշված վարկածի « » բնակչության լայն շերտերը չունեն սեփական կարծիք կոռուպցիայի

, , տարածվածության հասարակական վտանգավորության չափի հիմնական կոռումպացված օղակների և մարմինների ու հարակից այլ

: հարցերի վերաբերյալ• Հասարակության անդամները ընդամենը վերարտադրում են նշանակալի

: տեղեկատվական կենտրոնների կողմից մատուցվող տեղեկատվությունը• Կոռուպցիայի վերաբերյալ գիտելիքի բացակայությունը կոմպենսացնելու

անհրաժեշտությունից դրդված ռեսպոնդենտները պրոեկտում է երկրի- - սոցիո քաղաքա տնտեսական վիճակի մասին իր կողմից ունեցած

պատկերացումները կոռուպցիոն իրավիճակի վրա և դրա լույսի ներքո :մեկնաբանում իրեն հասու սոցիալական իրականությունը

Եզրակացություն .Նկարագրված իրավիճակի հիմնական պատճառներ

• , , Քաղաքացիական հասարակության և որպես արդյունք անհատական պատասխանատվության և մասնակցության

,պարտավորության գիտակցման խիստ ցածր մակարդակ• Պետական համակարգի նկատմամբ լուրջ

,թերհավատություն• - ԶԼՄ ների ոչ պրոֆեսիոնալիզմը և դրա արդյունքում

, դեստրուկտիվ գաղափարների տարածում ինչպես նաև պետական մարմինների կողմից հասարակայնության հետ

,աշխատանքների անարդյունավետություն• Սոցիալական հիմնախնդիրների դեմ պայքարում

հասարակական սեկտորի պասիվ ներառում և հանրային ,իրազեկման վատ կազմակերպում

• Բնակչության իրավական գիտակցության ցածր:մակարդակ

Եզրակացություն• , , Այնպիսի խնդիրներ որոնք մի կողմից բազմաչափ և

, բարդ են իսկ մյուս կողմից մի շարք պատճառներով , առօրյա գիտակցության ռեֆլեքսիայից դուրս են

արդյունավետ չէ ուսումնասիրել զանգվածային հարցման:մեթոդով

• Բազմաչափ և բարդ սոցիալական երևույթների ուսումնասիրությունները զագվածային հարցման

, մեթոդով կարող են դառնալ արդյունավետ եթե կիրառվի :տրիանգուլիացիայի սկզբունքը

• , , Այնպիսի խնդիրներ որոնք մի կողմից բազմաչափ և , բարդ են իսկ մյուս կողմից մի շարք պատճառներով

, առօրյա գիտակցության ռեֆլեքսիայից դուրս են կարող , են ուսումնասիրվել զագվածային հարցման մեթոդով եթե

…

• որպես նպատակ առաջ է քաշվել հասարակության անդամների, իրազեկության նրանց վրա տարբեր տեղեկատվական աղբյուրների

, գործած գիտակցված կամ պատահական ազդեցության գնահատման տարբեր խմբերի ակնկալիքների բացահայտման կամ նմանատիպ այլ

,խնդիրների լուծումը• եթե ստացված տվյալների վերլուծության և մեկնաբանության մեջ հստակ

, տարանջատված և շեշտադրված է որ վերլուծությունն արտացոլում է , խնդրի ընկալման նկարագրությունը այլ ոչ թե բուն խնդրի

:մեկնաբանությունը• , , , , Այնպիսի խնդիրներ որոնք մի կողմից բազմաչափ և բարդ են իսկ մյուս

կողմից առօրյայում ներկայացվում են որպես սոցիալական, - հիմնախնդիրներ ցանկալի է ուսումնասիրել ԶԼՄ ների բովանդակային

( ) :վերլուծությամբ թե′ քանակական և թե′ որակական զուգորդված• , , , Այնպիսի խնդիրներ որոնք մի կողմից բազմաչափ և բարդ են իսկ մյուս

կողմից մի շարք պատճառներով առօրյա գիտակցության ռեֆլեքսիայից , , դուրս են պետք է ուսումնասիրել այնպիսի հետազոտական գործիքներով որոնք թույլ կտան գնահատել ուսումնասիրության մասնակիցներին ըստ

.հետևյալ չափանիշների• ,Սոցիալական ինտելեկտ կամ կոմպետենտություն• - ,ԶԼՄ ների կողմից ազդվածության չափ• ,Խմբային էտոս• ( ) ,Անկեղծության և էմպիրիկ ինդիկատորների հարցերի ընկալման չափ• :Ուսումնասիրվող երևույթի սահմանման տարբերություններ