TS.TrầnThanhTùng,KhoaKỹThuậtBiển,ĐHTL

CHƯƠNGVII.BIẾNĐỔIĐƯỜNGBỜ&CÁCGIẢIPHÁPBẢOVỆ,ỔNĐỊNHBỜ

1.  Nguyênnhânxóilởbờbiển?2.  Hìnhthứcxóilởbờ

-  Xóilở“cấptính”-  Xóilở“mãntính”

3.Giớithiệucácgiảipháp-NoAction

-Retreat-Thíchứng(Accomodation)-BiệnphápCôngtrình

4.Tácđộngcủacôngtrìnhđếnhìnhthái179

NguyênnhângâyxóilởbờbiểnA-Dođiềukiệntựnhiên(thuỷđộnglực)•  Thayđổinănglượngsónggầnbờ•  Thayđổigócsóngtớisovớiđườngbờ•  Thayđổidòngchảyvàbùncáttừtrongsông•  Tăngsốlượngvàcườngđộbão(biếnđổikhíhậu)•  Dosóngphảnxạởgầnbờ •  Dobiênđộtriềuthayđổi•  Mựcnướcbiểndâng(biếnđổikhíhậu)B-Dohoạtđộngkinhtế-xãhội•  Xâydựngcôngtrìnhlàmgiảmnguồnbùncátsôngcấpchobiển(hồchứa

thượngnguồn)•  XâydựngcáccôngtrìnhgầnbờvàngoàikhơiphụcvụpháttriểnKT-XH•  Khaitháccát,sỏicửasôngvàbãibiển•  Pháhoạirừngngậpmặn

180

Xóilở“cấptính”(AcuteErosion)

•  làhiệntượngxóilởmãnhliệtnhưngmangtínhđơnlẻ,khôngliêntụcvàthườnglàhệquảcủamộtsựkiệnđộtbiến(vídụnhưmộttrậnbão)

•  khônglàmmấtbùncátrakhỏimặtcắtmàchỉlàmdịchchuyểnbùncáttừtrênxuốngdưới.Bờbiểnsaukhibịxóilởcóthểtựkhôiphụcvềtrạngtháitựnhiênbanđầu(thườngsau1mùa).

•  làhiệntượngxóilởmangtínhmùa

•  thườngdosựVCBCngangbờgâyra

181

Cáchìnhthứcxóilởbờ

SSL

MSL

Thể tích khống chế

Xóilởcồncát/bờcaotrongbão(donướcdâng)

•  Phân bố lại VCBC dọc bờ (do MN tăng)

•  Bùn cát ko bị mất đi khỏi thể tích khống chế

•  Bùn cát khôi phục mặt bãi về trạng thái ban đầu (ở trạng thái cân bằng)

Bùn cát bồi trở lại

Xói lở trong bão

182

Biển

Đất liền A

Mặt bằng

A

Đường bờ

Xóilở“thườngxuyên”

•  làhiệntượngxóilởxảyraliêntụctrongmộtthờigiandài.Hìnhthứcxóilởbờcóliênquanchặtchẽđếnđặcđiểmdiễnbiếncủađườngbờtrongthờikỳnhiềunăm.

•  Tốcđộxóilởđềuhàngnăm,tuykhônglớn,nhưngdodiễnraliêntụctrongthờigiandàinênthườnggâysạtlởrấtnghiêmtrọng.

•  Đườngbờbiểnliêntụcbịlùisâuvàotrongđấtliền;cùngcácđườngđồngmứcdịchchuyểnvềphíabờ

•  Bùncátxóilởbịvậnchuyểnrakhỏimặtcắt,nênbờbiểnkhôngthểtựkhôiphụcvềtrạngtháibanđầu.Mấtbùncáttrongthểtíchkhốngchế.

•  thườngdosựmấtcânbằngbùncátdọcbờ(dòngVCBCdọcbờ)•  xóilởthềmbãi(dướinước)nênítđượcnhậnbiết•  xóilởđụncát,côngtrìnhvenbờ

183

Biển

Đất liền

t = to

t = to + ∆t

A

A

Mặt bằng

•  Liênquanđếnsựvậnchuyểnbùncáttheohướngdọcbờvàngangbờ

Hìnhthứcxóilở-Diễnbiếnbờbiểntrongxóilởthườngxuyên

184

MSL

Thể tích khống chế

t = to

t = to +∆t

Mặt cắt A - A

Thời gian [năm] V b

ùn c

át c

ó tro

ng thể

tích

khốn

g chế

[m3 /m

]

Độ dốc: m3/m /năm

Tươngquan(V~t)biểuthịdạngxóilở

Liệucóthểtriểnkhaingaydựánbảovệbờbiển?

①“Khônglàmgì”(Noreaction)•  Vớicáchiệntượngđơnlẻ,hoạt

độngdânsinhtạmthời•  Pháttriểnkhôngcầnquyhoạch•  Ưu:Khôngchiphítrựctiếp,không

hiệuứngphụđếnmôitrường.•  Nhược:Tiếptụcvẫnbịxóilở.

②Rútlui(Retreat)•  Vùngítpháttriển•  Thựchiện:sơtándần,cânđốigiữa

tuổithọcôngtrìnhvàvịtríxây,thayđổiđịnhgiátàisản.

•  Ưu:kocôngtrình,kohiệuứngphụ.•  Nhược:Mấtđất,tàisản;tácđộng

tâmlýxãhội.

185

Trướchết:Ứngphóxóilở(Reaction/ResponsetoErosion)

③“Thíchứng”(Accomodation)•  Khôngổnđịnhbờ•  Điềuchỉnh(nhưnhàtrêncọc)•  Ưu:Quyhoạchpháttriểnmới.•  Nhược:Đầutưlớn.Tựchấpnhận

rủiro.

④Ổnđịnh(Stabilization)•  Vùngcómứcđộpháttriểncao•  Chiphílớn,songlợiíchkinhtếcao.•  Cóthểchuyểnxóisangvấnđề≠.•  Giảmchiphíbằngphânđịnhvùng

đệm(vàset-backline).

186

Ứngphóxóilở(tiếp)

Lựachọnbiệnphápứngphóphảicânnhắcvề:kinhtế,kĩthuật,môitrường,luậtpháp,thểchế,chínhtrị,xãhội.

Triểnkhai1dựánchốngxóilởbờNếuxóilở….Thìlàmkè?

1.  Mụctiêucủadựán2.  Cáchoạtđộngcủadựán3.  Tínhcấpthiếtcủadựán4.  Kinhphívàkếhoạchthựchiệndựán

Mụctiêu :Bờbiểnbịxóilở,cầnphảihạnchếxóilở.Hoạtđộng :XâydựngX(km)kèvàYđậpmỏhànSựcầnthiết :Lýgiảitạisaocầnbảovệkhuvựcdựán

vàchỉsốchiphí/lợiíchlàdương

187

Tiêuchíkinhtế(JUSTIFIABLE)Chiphíbanđầu+vậnhành&bảodưỡng.Tínhổnđịnhnềnkinhtế(GNP)Tàichính(banđầu)&phụchồichiphí(VH&BD)Cólợi(IRR)

Tiêuchíkĩthuật(khảthi)TrìnhđộkĩthuậtĐủnhânlựcthiếtbịĐủvậtliệuĐủsốliệuchínhxácHạtầngcơsở

TừMụctiêuđếnThiếtkế

Cácbướcthườngbịbỏquakhithựchiệndựán•  Giảithích,chứngminhmộtcáchkhoahọcvàđúngđắnnguyênnhângâyxóilởbờ

•  Khôngcónhiềugiảiphápkỹthuậtđểxemxétvàlựachọn•  Dovậy,cũngkhôngchứngminhđượcgiảiphápđượcchọnlàgiảipháphợplýnhất,

•  Vàkhônggiảithíchđượctạisaogiảipháplựachọnsẽchốngđượcxóilở

188

“Bấtkỳmộtgiảiphápkỹthuậtchốngxóilởbờbiểnnàocũngphảiđượcxâydựngtrêncơsởnhữnghiểubiếtđầyđủvề

nguyênnhângâyxóilởvàđặcđiểmhìnhtháibờbiểncủakhuvựcnghiêncứu”

Cácgiảiphápbảovệbờ(Côngtrình&PhiCT)Đê biển (Sea dyke)

Ngăn không cho nước biển xâm nhập vào khu vực cần bảo vệ

Kè bảo vệ bờ (Revetment)

Chống sự phá hoại của sóng và dòng chảy trên mái công trình / Tạo cảnh quan

Hệ thống đập mỏ hàn (Groyne system)

Chống hiện tượng xói lở bờ do mất cân bằng tải cát theo hướng dọc bờ Gây bồi và tôn tạo bãi ; Chống bồi lấp cửa sông

Đập chắn sóng ngoài khơi (Offshore Breakwater)

Giảm năng lượng sóng tác dụng vào bờ từ xa Gây bồi phía sau công trình

Rừng cây ngập mặn (Mangrove)

Giảm sóng, tốc độ dòng chảy ở phần bãi trước khi tác dụng vào bờ

Nuôi bãi nhân tạo (Artificial beach nourishment)

Dùng các phương tiện chuyển cát từ nơi khác đến để bù đắp cho lượng bùn cát bị xói lở mất

Gia cố đụn cát (Dune reinforcement)

Hạn chế mất cát trên cồn do hiện tượng cát bay, cát nhảy

189

Cầnxétvề:cácdạng,thamsốđặctrưng,hạnchế,vậtliệu,vàcơchếpháhuỷ.

Nuôibãinhântạo•  Bùđắplượngcátbịxóilởởbãibiểntừcácnguồncátởtrongđấtliền

hoặcngoàibiển•  ChưatừngđượcsửdụngởViệtNam•  Vốnđầutưbanđầukhônglớn,thờigianthicôngnhanh,giảiphápkỹ

thuậtđơngiảnvàcókếtquảngay•  Khônggâyảnhhưởngtớikhuvựclâncận,tớicảnhquanmôitrường,rất

phùhợpvớicácbãibiểndulịch•  KhôngcótácdụnggiảmtácdụngVCBC•  Sautừ5đến10nămphảinuôibãilại!!!

190

Chuyểncát(sandbypassing)

• RấtítđượcsửdụngởViệtNam• Thườngđượcsửdụngkếthợpvớicácđậpchắnsónghayđậphướngdòngđểbảovệcửavàocáccảng,hoặcổnđịnhcửasông• Hệthốngchuyểncátbồilắngtừthượnglưuxuốnghạlưucủacửasônghoặccảng

191

Ốngvảiđịakỹthuật/conlươnmềm(geotubes)

192

Tiêunướcbãi(beachdrainage)• Tiêunướctựnhiênhaybằngcơgiới

Đáybiểnmới

Đáybiểncũ

Vùngsóngleo

Mựcnướctĩnh

Dòngthấm

Ốngtiêu

Bồi

Sóng

193

Trồngcâychắnsóng

Cácgiảipháp“cứng”

•  Đốivớixóilở“thườngxuyên”•  Đậphướngdòng(longjetty)•  Hệthốngđậpmỏhàn(seriesofgroynes)•  Đậpchắnsóngngoàikhơi(off-shorebreakwater)

•  Đốivớixóilở“cấptính”•  Đêbiển(seadike)•  Kèbảovệbờ(revetment)•  Tườngbiển(seawall)

•  Khichọnlựagiảipháp,cóthểlậpbảngsosánhcáctiêuchí.194

Đậphướngdòng

•  ĐãđượcápdụngởVN

•  Thườngđượcsửdụngđểbảovệcácluồngtàuvàocảng,ổnđịnhcáccửasông

•  Chiphíđầutưbanđầuvàchiphísửachữacôngtrìnhtươngđốilớn

•  Cótácdụngngăndòngvậnchuyểnbùncátvenbờ,gâybồiphíathượnglưuvàxóilởphíahạlưucủađập

•  Khônggâyảnhhưởngnhiềutớicảnhquanvàmôitrường

•  Thườngđượcsửdụngkếthợpvớigiảiphápchuyểncát 195

Hệthốngđậpmỏhàn•  ĐãđượcápdụngnhiềuởViệtNam

•  Chiphíđầutưbanđầuvàchiphísửachữaởmứctrungbình

•  Giảmđángkểtácdụngvậnchuyểnbùncátcủadòngvenbờ,gâybồiphíathượnglưucủahệthốngmỏhàn

•  Gâyxóilởnghiêmtrọnghạlưucủahệthốngđậpmỏhàn

•  Cóảnhhưởngxấutớicảnhquanvàmôitrường,nhấtlàđốivớikhudulịch,khusinhthái

196

Gờchìm

Cátmượn

Bãitreo

ĐộsâukhôngcóVCBCvàbiếnđộngđáy

Tườngbiển

Đậpchắnsóngngoàikhơi•  ÍtđượcsửdụngởViệtNam•  KinhphíXDbanđầutốnkém•  Chiphísửachữacao•  Bảovệbờrấttốt,giảmđượcsóng

vàdòngvenbờtácdụnglênbờbiển•  Phíahạlưucủađậpchắnsóng

thườngbịxóilởmạnh•  Gâyảnhhưởngtớicảnhquan

môitrường,đặcbiệtlàdulịch

197

Bãingầmnhântạo(perchedbeach)

Đêbiển(Seadike)

•  LàgiảiphápchínhđểbảovệbờvàđãđượcápdụngrộngrãiởViệtNam(từQuảngNinhđếnQuảngNam)

•  Cótácdụngngănnướcbiểnxâmnhậpvàocácvùngthấptrongđấtliềnkhixuấthiệnbão,nướcdâng,triềucường.

•  Khôngcótácdụngchốngxóilởbờđốivớitrườnghợpxóilởthườngxuyên(giảiphápthụđộng).Lúcnàynênsửdụngkếthợpvớigiảiphápđậpmỏhàn

•  Bãiphíatrướcđêbiểnsẽbịhạthấpvàthuhẹpdầndotácdụngvậnchuyểnbùncátcủadòngvenbờ

•  Máiđứnggâyphảnxạsóngmạnh.

•  Cóthểxóidọcbờphíahạlưucôngtrình.198

Tườngbiển(Seawall)

Cácdạngxóilởcóthểxảyra

199

200