chokri ben chikha zoo hum ain · 2020-03-04 · broer, zouzou?’ ‘zouzou’, zuchtte ik. ‘wat...

ZOO HUMAIN

CHOKRI BEN CHIKHA

DE BLIJDE TERUGKEER VAN DE BARBAAR

LC_BW_ZOO_HUMAIN_OPM.indd 3 23/08/17 13:06

‘We might be through with the past,

but the past ain’t through with us.’

(Magnolia)1

‘A person’s identity is not an

assemblage of separate affiliations,

nor a kind of loose patchwork; it is

like a pattern drawn on a tightly

stretched parchment. Touch just one

part of it, just one allegiance,

and the whole person will react,

the whole drum will sound.’

(Amin Maalouf)2


“We might be through with the past,

but the past ain’t through with us.”1

“A person’s identity is not an assemblage

of separate affiliations, nor a kind of loose

patchwork; it is like a pattern drawn on

a tightly stretched parchment. Touch just

one part of it, just one allegiance, and the

whole person will react, the whole drum

will sound”2

ZOO HUMAIN


7ZOO HUMAIN

De priemende ogen van een roze teddybeer, dat is wat ik me vooral

herinner van 5 april 2016, de dag waarop ik werd ontboden bij onze

minister-president.Enikvraagmezelfsafofallesniethelemaalanders

wasgelopen,alsikdieteddybeerniethadzienliggen.Wasik,zonderdie

toevalligeontmoeting,welingegaanopdeuitnodigingvandeminister-

president?

Dedagwasbegonnenmetkoffiemetmijnmoeder.Ikzattegenoverhaar

opdebank,weggezonken inweelderigekussenswaarhierendaareen

slijtageplekoptezienis.AlJazeerajakkerdehetnieuwsdoordekamer,

schelenonvermijdelijkalsaltijd inhethuisvanmijnouders.Al-Nusra

hadeengevechtsvliegtuigvanAssaduitdeluchtgeschoten.Deplaatsvan

decrash,Al-Eis,kreeghaarvijftienminutenvantwijfelachtigeroem.Een

groepmannenverdrongzichomdepiloot.Hijlagopdegrond.Sommigen

riepen:‘HijisSyrisch!HijisSyrisch!’Anderengilden:‘Ontwapenhem!’De

premiervanIJslandboogmetzichtbaremoeitehethoofdoverdePanama

Papers.BernieSandersleeksuccesvolinderaceomhetWitteHuis,terwijl

JacobZumazichinZuid-Afrikavoorbereiddeopzijneigenhousewarming.

Zumaoverleefdewatwijeenconstructievemotievanwantrouwenzouden

noemen.Hijdeedeengreepvanonduidelijkemiljoenenuitdestaatskas

omzijnhuisteverbouwenenkwamermeeweg.OpzijnbankinNkandla

geen versleten kussens. Maar mijn moeder had makrout gemaakt. Mijn


8 ZOO HUMAIN

moedersdadelkoekjeszijndelekkerste,ookalsdetelevisieonophoudelijk

deellendevandewereldbraakt.

Toen de telefoon ging, had ik de koffie nog niet aangeraakt. Zo kon ik

meerookniet inverslikkentoendevrouwaandeanderekantvande

lijnzichvoorsteldealseenmedewerkstervanonzeminister-president.Hij

wildemijspreken,zeizij.Waarover?Datmochtzenietvertellen.‘Word

ikverdacht?’vroegikmeteen.Mijnmoedersogenbegonnenteflitsenals

eensnelheidscamera.NetzoalstoenmijnbroerZouzouwasaangehouden

doordeGentsepolitie.

ZoalselkeweekwasZouzoudiebewustezaterdagstoofvleesgaanhalen

voordeStoofvlees-met-Frietendag,eentraditiedietenhuizeZouzouhoog

inhetvaandelwordtgedragen.Maarmetzijnrugzakenkapzaghijer

volgensdepolitieverdachtuitenwerdhijdaaromvernederdaangepakt.

Geen wonder dat mijn moeders ogen flitsten. Haar kinderen worden

geviseerd omdat ze ‘bruinen’ zijn. Net als de Pakistaanse cricketspeler

Assim Abassi. Hij was niet lang geleden door een Israëlische

veiligheidsagent gesignaleerd met een jachtgeweer onder de arm. Wat

Abassi inwerkelijkheidbij zichdroegwaszijncricketbat,gewikkeld in

eenjas.Hetregende,debatmochtnietnatworden.AssimAbassi’sfamilie

moesttochhetlanduit,opverdenkingvanterreur.Assimsvader,diebij

dePakistaanseambassadeinBrusselwerkte,werdnaaraanleidingvandit

voorvalbedanktvoorzijndiensten.Sindsdienismijnmoederernietmeer

gerustop.

‘Nee,nee,nietsvandatal,maakugeenzorgen’,verzekerdedekabinets-

medewerkster mij. ‘De minister-president wil gewoon een kopje koffie

metudrinken.’

DusdronkiksneldekoffiebijmijnmoederinBruggeop,verzekerdehaar

nogeensdatiknietverdachtwerdenreedvoormijntweedekopjenaar

Brussel. Op het Beursplein brandde ik een kaarsje voor de slachtoffers


9ZOO HUMAIN

vandeaanslagenopZaventemenBrusselvan22maart.Daar stond ik,

bouleversédoordeemotioneleravage.Tewetendatditiswatdeklokslaat

inIrak,Syrië,Libië...Toenikmijnkaarsjeneerzette,zagikhemliggen:

een roze teddybeer met glazige ogen. Er lagen massa’s beren, blauwe,

groene, gele ... maar die ene keek me toch heel indringend aan. Ik zei

tegenhem:‘Hetzijnlafaards,lieveteddybeer,hetzijngeenmannenvan

god,hetzijnlafaards’.

Terwijlikmeomdraaide,voeldeiknogsteedsdieogeninmijnrug.Straks,

ofoverenkeledagen,zoudendevuilnismannenmethunschoppenvan

handen en grote wagens komen. Alle beertjes, ook mijn roze vriend,

vliegenvastdecontainerin,enwatdaarna?Hoemoetenwedanverder

metonzesamen-leving?Watgebeurtermetdehoopvanhetkinddathier

eenrozeteddybeerneerlegt?Watkomternarouw?

Een zichtbaar vermoeide minister-president ontving me hartelijk in

zijnkantooraanhetMartelaarsplein. ‘MeneerBenChikha,daarbentu!

Neemtuplaats.Kom,neemtochplaats!Koffie?’Zondermijnantwoord

aftewachten,riephijnaarzijnassistente.‘Eva,jehebthetdruk,ikweet

het,maarzorgindeeersteplaatsvooreenkopkoffievooronzegast.’De

kringenonderzijnogenwarendonkerderdanoptv.Defletsblauweogen

bovendewallenkekenmijvanachterbrillenglazenrechtaan.

‘Meneer Ben Chikha, ik ben naarstig op zoek naar de oorzaak van het

schisma in onze straten. Waarom keren de kinderen van migranten

zich zo brutaal en openlijk en ...’ De minister-president maakte een

vermoeid gebaar met zijn handen richting zijn voorhoofd alsof daar

een hardnekkige migraine huisde. ‘Ja, zelfs dodelijk. Het geweld, de

agressiviteit...aanslagen...Zaventemiseenwaargebeurdenachtmerrie.

Waarkomtdiehaatvandaan?’

Ik wilde antwoorden, maar hij liet zich niet onderbreken. ‘Ik spreek

met mensen, lees opiniestukken in de hoop van de Vlaamse culturele


10 ZOO HUMAIN

gemeenschapeenantwoordtekrijgen.’Wanhoopklonkindestemvande

zelfverzekerdepoliticus;onzeminister-presidentwasteneinderaad.

‘Wat vindt u, meneer Ben Chikha? U, theatermaker en intellectueel

– u hebt toch geschiedenis gestudeerd? Daarom heb ik u ontboden, en

omdatudezoonbentvaneenmigrant.Ikwiluwvisiehoren.Ikbenhet

verwijtbeudatbeleidsmakersalleennaarblankemannenvanbovende

vijftig luisteren.Mijnvrouwzeihetmevanochtendnog. Ikwilhaaren

Vlaanderenbewijzendatdatnietzois.’

‘Men zegt dat de tweede- en derdegeneratie migrantenkinderen hier

in België te weinig kansen hebben gekregen en daarom heil zoeken in

nihilistischendestructiefdenkenendoen.Datzeonsdaaromzohaten.

En zij niet alleen. Heel de wereld kijkt misprijzend op ons neer. Op de

Belgische politiek, de veiligheidsdiensten, onze integratiepolitiek, ja

zelfsopdeBrusselsetunnels.NaMolenbeekzijnookVorst,Anderlechten

Schaarbeekplaatsenvanonheilgeworden.Deschandvlekbreidtuitover

dehoofdstadvanVlaanderen,vanBelgiëenvanEuropa.Ondertussentiert

hetpopulismeoverhetgehelecontinentwelig.En,eerlijkgezegd,meneer

BenChikha,zelfs ikvoeldedrukomnuendaneenmooipopulistisch

beeldjetegebruiken.Hetisnietmijnstijl,maarikwordteveeleengrijs

imago aangemeten en mijn adviseurs zeggen dat ik terrein dreig te

verliezenindepeilingen.Snapje?’

Evenbleefhet stil.Wildehijnumijnmeningoverzijnpopulariteit? Ik

wasopgeluchttoenhijevenlatergewoonverdergingmetzijnbetoog,om

teeindigenmeteenopvallenddirectevraag:‘MeneerBenChikha,’zeihij

formeel,‘hoeishetingodsnaamzoverkunnenkomen?’

Hetwoord‘god’wasgevallen.Hijzalmetochnietvragenwatikvande

aanslagenvind–alsmoslim?!Opdievraag,diemevaakvoordevoeten

komt, weiger ik het antwoord. Ten eerste ben ik, net als zoveel Belgen,

van mijn geloof af. Ten tweede vinden moslims de aanslagen net zo


11ZOO HUMAIN

verschrikkelijk als niet-moslims. Of denken we soms dat de doorsnee

AbdelenAïchaerbegripvoorhebben?Trouwens,demeesteslachtoffers

vanextremistischeislamterreurzijnmoslims.Gaanwetellen?

Dewoorden‘ingodsnaam’maaktenwoedeinmijlos.Dekwaadheidtrok

vanmijnbuiknaarboven.Zewasnetvoorbijmijnhart,enbijna langs

mijnmondontsnapt,toendeminister-presidentvantoonenonderwerp

veranderde.Hadhij ietsgemerkt?Hijvroeg: ‘Hoeishetgesteldmetuw

broer,Zouzou?’

‘Zouzou’,zuchtteik. ‘Water isgebeurdop22maart2016inBrusselen

Zaventem,dedoden,degewonden,degespletenen,decompleteravage,

het gebroken glas, de verbroken verbinding, het uiteengespatte hart,

datallesdoetallekleinereongemakkenvergeten.’Deogenvanderoze

teddybeer priemden. Ik haalde diep adem. ‘Hoe moeten we verder met

onzesamen-leving?’

Ik zei: ‘Zouzou was ondersteboven van de arrestatie. De Gentse politie

heeft hem gefouilleerd, zelfs vernederd, puur om zijn uiterlijk. Voilà,

meneerdeminister-president,datoverkomtons,dezonenvanmigranten;

wij zijn verdacht op voorhand. Daar ligt een van de baarmoeders van

dehaat.Desociaal-culturelebreukwaaroveruzichhethoofdbreekt,is

geborenophetaltaarderprofilering.Indiesausborreltdehaat.’

De minister-president knikte, alsof hij me begreep. Aangemoedigd

praatteikverder.Ikweiddeuit,bereedmijnstokpaardjes.Voorikererg

inhad,belanddeikmetmijnbetoogbijeenbendefeestendeAntwerpse

Syriëstrijders inde laadbakvaneen4x4 inAleppo.Ai.Abruptstopte ik

metpraten.Eenmomentvanstiltevielzwaarophetbureautussenons.

Maar de minister-president zei: ‘Luister, meneer Ben Chikha. Alle

inburgeringscursussentenspijt,hebbenwijwatbetreftdemulticulturele

samenlevingnietveelbereikt.Deverschillendegemeenschappeninons

landdenkennogtevaakinstereotypen.Wijkennenelkaarnietenweten


12 ZOO HUMAIN

nietwatdeanderdenkt.Wijmoetendaarietsaandoen.Ukunthetniet

alleengoeduitleggen,uhebtookeenacademischdenkniveau.Envolgens

mijnlievevrouwbentubovendieneenverdienstelijktheatermaker.Toch

uitzonderlijkvooreenmigrantenzoon.’

Ikfronstemijnwenkbrauwen.

‘Allez,begrijpmijgoed.Destatistiekenliegenernietom.Weinigkinderen

vandemigratiebehaleneenuniversitairegraad.’

IkbenerinmiddelsaardigaangewendeenvandeKnuffeltunesiërsvan

Vlaanderentezijn.

‘We hebben onze waardering getoond door uw theatergezelschap

subsidies toe te kennen’, zei de minister-president. Hij pauzeerde even.

Zijnhoofdboogietsnaarlinksalsomzijneigenwoordenteoverwegen.

‘Wel, oké, u kreeg wat minder geld dan uw collega’s, maar wat had

u verwacht met de Franstalige naam van uw gezelschap? En dan uw

aanpak...Rauwenconfronterend.Werkelijk,uhebtietsvaneeneuh…

Maargoed,ubenteenvolhouderendemixvanratioenemotieisprecies

watwezoeken.Ukentbeidekampen.Zo iemandhebbenwenodig.De

meestenvanmijnpartijbakkener(datistussenons)heelweinigvan.Ze

kennenmensenzoalsunieteens.Zedoendommeuitsprakenindepers

dieikdanweermoetrechtzetten.Daaromwilikuvragenomonderzoek

tevoerenenonseentoolboxaandehandtedoen,waarmeewijdesociale

en culturele breuk kunnen herstellen en het denken in stereotypen

doorbreken.Umoetmijhelpen,bestemeneerBenChikha.’

Eentoolbox.Ikdachtaandehoutenkratvanmijnvaderdestijds, inde

vochtigekelderwaarhijjaarlijkseenschaapofkonijnslachtte.Erzaten

eenversletenhamer,eenverroestebijlenslechtetangenin.Eenkruis-en

eenandereschroevendraaier.Verwarenweernietmeegekomen.


13ZOO HUMAIN

‘Hoe ziet u dat precies, meneer de minister-president? Wat verwacht u

concreetvanmij?’

‘Een onderbouwd onderzoek inclusief dossier met de stand van zaken,

eenrapportmetaanbevelingeneneentoolbox,eenlijstmetactiepunten.

Intotaal25pagina’s,getypt,inlettergrootte12,liefstmeteeninterlinie

van anderhalve punt. Binnen twee maanden klaar. U mag het gerust

digitaalsturen.Oh,enmeneerBenChikha,ubentkunstenaar,maarik

verwachtzekergeenkunstwerk.Romanshebikinovervloed.Enwiltuer

rekeningmeehoudendatditrapporteveneenshelderdienttezijnvoor

mijn bakker en slager? Hermetische frases zijn absoluut uit den boze.

U begrijpt, onze stemmers leunen meer aan bij Jan Modaal dan bij de

intellectuelenenculturo’s...’

Hijzagdatiktwijfelde.

‘Erisuiteraardeenbudgetvoorhanden.Wijhebbeneenroyaalmaandloon

enmaaltijdchequesvooru.Bovendienvermeldenwijbijdebekendmaking

van het rapport en de actiepunten graag uw artistiek werk. Dat zou

goedzijnvooruwnetwerkende subsidiesvooruwtheatergezelschap.’

Knipoogdehijnu?Ikwasnietzeker.

Tien minuten later stond ik buiten en probeerde ik te begrijpen wat

me net was overkomen. Ging ik voor de overheid werken? Twee jaar

geleden stond ik nog op het punt om minister te worden. Ik had me

toen, onafhankelijk van een politieke partij, kandidaat gesteld voor de

portefeuillevanministervanCultuur.Viaeenpetitiekreegiksteunvan

zo’n beetje half cultureel Vlaanderen. Sommige journalisten steunden

me,anderemaaktenvanmijeenclown.3Uiteindelijkhebikverlorenvan

iemanduit eenbelangengroepvandeBelgischeBierbrouwerijen.Hij is

sluwenintelligent,datwel,maarwieiserzijnhelelevenmetnietsanders

bezig geweest dan de socioculturele kloof tussen gemeenschappen? Ik

weeterallesvan.Gelijkeentandartsgatenvult,vulikkloven.Benikniet


14 ZOO HUMAIN

indiekloofgeboren? Ikbenernietalleengeboren,mijn levensverhaal

speeltzichvolledigindiekloofaf.Ikkenerelkescherperots,elkplasje

waterenelkebesaanelketak.Alsiemandwatoverdiekloofkanvertellen,

benikhetwel.‘Ikbéndiekloof!’klopteikmezelfopdeborst.Ditklusje

konikvast ineenweekklaren. IkwerdwelgeenministervanCultuur,

maar ik klaag niet, we mogen niet klagen, want nu was ik een soort

kabinetsmedewerker.Eenmensmoetergensbeginnen.

Ikzoudeministereenplezierdoenendeopdrachtaanvaarden.Misschien

konikzozelfsietsbetekenenvoordesamenlevingenvoordatrozebeertje

datstraksindecontainerbelandt?

Thuis zei ik aan mijn vrouw en kinderen dat ze me een weekje

(maximaal)niettezienzoudenkrijgeneniktroknaarmijnwerkkamer

opzolder.Metdemaaltijdchequeskonikpizza’sbestellen.Ikruildemijn

trainingsbroekvooreenpakeneenhagelwithemd,netzoalseenechte

kabinetsmedewerker. En ik begon eraan, met de belofte eerlijk te zijn.

Alleswatikzouschrijvenzoudewaarheidzijn,behalvedeinteressantste

zinnen.


15ZOO HUMAIN

RA

PP

OR

T

DEE

L 1

/ De

SO

CIAL

E BR

EUK

en h

et G

EBRO

KEN

VE

RTRO

UW

EN

Best

e m

inis

ter-

pres

iden

t,

U vr

aagt

mij

een

rapp

ort

te s

chri

jven

en

tool

s aa

n te

rei

ken.

Op

het

eer

ste

gezi

cht

lijkt

het

hel

emaa

l ni

et n

odig

, be

nt u

no

delo

os a

an h

et p

anik

eren

. Wan

t je

zou

kun

nen

vind

en d

at

het

tege

nwoo

rdig

zee

r go

ed g

aat

met

de

dive

rsit

eit

en d

e be

eldv

orm

ing.

Nee

m n

u on

ze o

penb

are

omro

ep.

Daar

heb

-be

n w

e As

ter

Nzey

iman

a, e

en V

laam

s jo

ngen

met

Bur

unde

se

root

s al

s sp

ortc

omm

enta

tor

in p

rim

etim

e! E

n da

n no

g kn

ap,

zo k

nap

dat

mijn

vro

uw e

r ni

et o

ver

kan

zwijg

en. O

ok p

re-

sent

ator

en D

anir

a Bo

ukhr

iss

Terk

essi

dis,

Ihs

ane

Chio

ua L

ek-

hli k

leur

en h

et s

cher

m. W

ie h

ad d

at p

akw

eg v

ijf ja

ar g

eled

en

geda

cht?

En

dan

hebb

en w

e he

t no

g ni

et o

ver

Rom

elu

Luka

-ku

, M

arou

ane

Fella

ini,

Divo

ck O

rigi

, Na

cer

Chad

li, C

hris

tian

Be

ntek

e, M

ouss

a De

mbé

lé,

Radj

a Na

ingg

olan

van

de

Rode

Duiv

els,

dez

e gl

adia

tore

n va

n de

nie

uwst

e ti

jden

zijn

nie

t m

eer

uit

onze

woo

nkam

ers

weg

te

denk

en.

Ook

de c

ultu

rele

sec

tor d

oet h

et n

iet b

epaa

ld s

lech

t. Jo

urna

-lis

ten

ging

en h

elem

aal u

it h

et d

ak t

oen

Sidi

Lar

bi C

herk

aoui

le

ider

wer

d va

n he

t Ba

llet

van

Vlaa

nder

en. D

e th

eate

rwer

eld

zet

voor

zich

tige

sta

ppen

om

div

ersi

teit

te

omar

men

, al

lijkt

he

t so

ms

een

gear

rang

eerd

huw

elijk

.

En t

och

begr

ijp ik

uw

bez

orgd

heid

: de

aans

lage

n do

or jo

n-ge

ns g

ebor

en e

n ge

toge

n in

ons

land

, de

mis

lukt

e in

tegr

atie

in

zijn

geh

eel,

ze h

ebbe

n on

s on

zeke

r ge

maa

kt.

Ook

zijn

er

om d

e ha

verk

lap

hoog

oplo

pend

e di

scus

sies

(voo

r zo

ver

je d

at w

oord

kun

t geb

ruik

en) o

ver

mig

rati

e, in

tegr

atie

, Pa

lest

ina,

slu

iers

, bo

urka

’s e

n bo

urki

ni’s

...

Deze

dis

cuss

ies


16 ZOO HUMAIN

ontv

lam

men

vaa

k in

maa

tsch

appe

lijke

hys

teri

e, w

aarb

ij u

zelf

s uw

par

tijg

enot

en m

oeili

jk o

nder

con

trol

e kr

ijgt.

Erge

r no

g, h

oeve

el k

eer

hebt

u a

l ee

n co

llega

moe

ten

into

men

om

dat

die

een

num

mer

tje

opvo

erde

en

het

kot

op s

telt

en

zett

e? I

n di

e zi

n be

grijp

ik d

at u

het

zat

ben

t.

Om h

et n

og c

ompl

exer

te m

aken

zijn

vel

e Vl

amin

gen

met

mi-

grat

ieac

hter

gron

d m

ondi

ger

gew

orde

n, m

et a

lle g

evol

gen

van

dien

.

Onze

vad

ers

van

de e

erst

e ge

nera

tie

war

en v

aak

Uncl

e To

ms.

Ze

geh

oorz

aam

den,

som

s ui

t de

sint

eres

se v

aak

uit

angs

t. He

t zi

jn V

lam

inge

n m

et e

en m

igra

tiea

chte

rgro

nd d

ie h

eel

hun

leve

n de

bla

nke

baas

heb

ben

geam

usee

rd é

n ve

rrijk

t. Ze

kre

gen

daar

voor

mee

stal

een

bill

ijke

com

pens

atie

. M

aar

bij d

e vo

lgen

de g

ener

atie

s zi

jn K

unta

Kin

tes

opge

staa

n. V

la-

min

gen

met

een

mig

rati

each

terg

rond

die

een

men

ing

heb-

ben,

die

teg

en d

e st

room

dur

ven

in t

e ga

an,

de s

tatu

s qu

o w

illen

doo

rbre

ken.

Vaa

k w

orde

n ze

met

de

nodi

ge t

amta

m

naar

de

deur

gel

eid.

‘Rot

joch

, we

geve

n ze

een

kan

s en

kijk

, ze

ver

klot

en h

et. O

ndan

kbar

e hu

fter

s’, i

s va

ak d

e on

dert

oon.

So

mm

igen

hal

en d

e m

edia

– d

enk

maa

r aa

n Yo

usse

f Ko

bo

– an

dere

n ni

et.

Maa

r de

opm

ars

van

de n

ieuw

e ge

nera

tie

– bi

nnen

én

buit

en d

e in

stit

uten

– is

ons

tuit

baar

. Dat

wet

en u

en

ik.

Wat

is h

ier

aan

de h

and?

Doe

n w

e he

t nu

goe

d of

sle

cht?

Het

is

alt

ijd m

oeili

jk o

m t

e oo

rdel

en o

ver

de e

igen

tijd

en

nog

moe

ilijk

er o

m s

truc

ture

n te

her

kenn

en.

Wan

t di

t st

aat

vast

: he

t is

iet

s st

ruct

uree

ls,

men

eer

de m

inis

ter-

pres

iden

t. W

e he

bben

ons

naa

r m

ijn a

anvo

elen

te

lang

gec

once

ntre

erd

op

lout

er c

osm

etis

che

ingr

epen

om

de

soci

aal/

cult

urel

e kl

oof t

e di

chte

n. W

e he

bben

onz

e st

ereo

type

n, o

nze

orde

nend

e, d

if-fe

rent

iëre

nde

en g

erus

tste

llend

e sj

ablo

nen

in o

ns h

oofd

te

wei

nig

in v

raag

ges

teld

. Vin

dt u

nie

t?

Vand

aag

gaat

er

veel

aan

dach

t na

ar o

nze

jong

eren

met

een

m

igra

tiea

chte

rgro

nd e

n hu

n dr

ijfve

ren.

Dat

is n

iet

alti

jd z

o ge

wee

st; v

erlo

ren

jong

eren

bel

angd

en u

to

t vo

or e

nkel

e ja

ren

niet

rec

htst

reek

s aa

n. O

ok d

e ba

kker

en

de

slag

er la

gen

er n

iet

wak

ker

van,

bes

te m

inis

ter-

pres

i-de

nt. L

aten

we

voor

hen

, voo

r uw

sla

ger

en b

akke

r, ev

en t

e-


17ZOO HUMAIN

rugg

aan

in d

e ti

jd. E

n ho

pen

dat

we

daar

ele

men

ten

vind

en

die

ons

insp

irer

en v

oor

de t

oolb

ox.

Ik b

en o

pgeg

roei

d m

et d

e Fr

anse

tel

evis

ie.

Je z

ag i

n do

-cu

men

tair

es a

ls M

émoi

res

D’im

mig

rés

van

Yam

ina

Beng

uig

(199

7)4 d

at F

rank

rijk

in e

en p

ijlsn

el t

empo

ver

ande

rde.

Fru

s-tr

atie

s, t

raum

a’s,

woe

de e

n ve

rdri

et v

an d

e ee

rste

- en

de

twee

de g

ener

atie

mig

rant

en w

erd

vaak

ope

nlijk

bes

prok

en.

De v

erpl

ette

rend

e ve

rant

woo

rdel

ijkhe

id v

an d

e Fr

anse

sta

at

voor

de

soci

ale

kloo

f w

erd

niet

ond

er d

e m

at g

evee

gd,

al

was

Ben

guig

eve

ngoe

d kr

itis

ch v

oor

de m

igra

nten

en

hun

kind

eren

. Het

is m

issc

hien

gee

n to

eval

dat

in E

urop

a Fr

ank-

rijk

vee

l te

lijde

n he

eft

onde

r de

aan

slag

en?

Fran

krijk

, m

a Do

uce

Fran

ce,

was

voo

r de

tie

ner

Chok

ri e

en

moo

i re

stau

rant

, m

aar

met

een

ver

waa

rloo

sde

keuk

en v

ol

schi

mm

els

en k

akke

rlak

ken.

En

ja, F

rank

rijk

(en

ook

Bel

gië)

zi

jn w

elva

arts

stat

en. M

aar

een

aant

al z

aken

is t

och

door

ge-

scho

ten.

Het

neo

liber

alis

me

stel

t ge

ld, m

ater

ialis

me

en e

x-tr

eem

indi

vidu

alis

me

voor

op. H

oe c

ombi

neer

je d

at e

goïs

me

met

de

scho

ne ‘v

aleu

rs r

epub

licai

nes’

van

‘Lib

erté

, éga

lité

et

frat

erni

té’?

De F

rans

e fil

osoo

f M

arce

l Ga

uche

t sp

rak

al i

n 19

85 o

ver

de

‘frac

ture

soc

iale

’.5 De

ze s

ocia

le b

reuk

is

wat

ons

van

daag

no

g st

eeds

zor

gen

baar

t en

waa

rvan

we

de z

ure

vruc

hten

pl

ukke

n. H

et m

eest

con

cret

e vo

orbe

eld

zijn

de

gett

o’s

die

onts

taan

in d

e (r

and)

sted

en. M

et e

en b

reuk

moe

t je

naa

r de

do

kter

, be

ste

min

iste

r-pr

esid

ent.

Dat

is n

iet

gebe

urd.

Dez

e br

euk

wer

d ni

et v

erzo

rgd

en d

e w

ond

is g

aan

ette

ren

en v

er-

spre

idde

het

onf

riss

e pa

rfum

waa

rin

extr

eem

rech

ts z

ich

zo

graa

g ba

adt.

De d

atum

is

u va

st b

ijgeb

leve

n, 2

4 no

vem

ber

1991

, of

tew

el z

war

te z

onda

g. D

e vo

orlo

per

van

uw p

arti

j w

erd

zow

at v

an d

e ka

art

geve

egd

door

uw

ext

rem

isti

sche

br

oert

je. H

et V

laam

s Bl

ok b

ehaa

lde

een

klin

kend

e ov

erw

in-

ning

. Dat

moe

t pi

jn h

ebbe

n ge

daan

. De

trad

itio

nele

par

tije

n ga

ven

eers

t elk

aar d

e sc

huld

. Nie

man

d ha

d go

ed g

enoe

g ge

-lu

iste

rd n

aar

de b

urge

rs, n

och

de p

robl

emen

ron

d in

tegr

atie

en

mig

rati

e aa

ngep

akt.

Daar

na m

oest

die

last

ige

‘and

er’ h

et

ontg

elde

n. D

ie a

nder

met

and

ere

waa

rden

, and

ere

gew

oon-

ten

en e

en a

nder

e hu

idsk

leur

. De

gast

arbe

ider

s ui

t de

jare

n ze

stig

die

noo

it t

erug

geke

erd

war

en n

aar

hun

land

van

her

-ko

mst

. Ter

wijl

dat

toc

h de

bed

oelin

g w

as. I

n pl

aats

daa

rvan

ha

dden

ze

hun

vrou

wen

en

kind

eren

lat

en o

verk

omen

en

nieu

we,

Bel

gisc

he,

kind

eren

gep

rodu

ceer

d. Z

e le

efde

n op

-


18 ZOO HUMAIN

eeng

epak

t in

onv

erw

arm

de a

ppar

tem

ente

n di

e ze

huu

rden

va

n hu

isje

smel

kers

. Ze

spra

ken

geen

Ned

erla

nds,

som

mig

en

war

en a

nalf

abee

t. Ze

cit

eerd

en d

e Ko

ran

in p

laat

s va

n de

Bi

jbel

! To

en,

in d

e ja

ren

zest

ig,

war

en z

e no

odza

kelij

k om

w

erk

te d

oen

dat

de lo

kale

bev

olki

ng n

iet

wild

e do

en. M

aar

vana

f de

jar

en z

even

tig

war

en d

e ba

nen

zoge

naam

d op

...

also

f he

t aa

ntal

jobs

vas

tgel

egd

zou

zijn

. De

polit

iek

scho

of

stee

ds v

erde

r op

naa

r ex

tree

mre

chts

in d

e ho

op s

tem

men

te

win

nen,

in p

laat

s va

n sa

men

de

scho

uder

s on

der

een

maa

t-sc

happ

elijk

pro

blee

m te

zet

ten.

De

breu

k ve

rbre

edde

, het

gat

ve

rdie

pte,

en

het

antw

oord

van

de

‘and

er’,

de u

itge

stot

e-ne

, kw

am u

it d

e on

derb

uik.

Zij

die

hier

geb

oren

zijn

en

hier

sc

hool

lie

pen.

Zij

die

zich

tw

eede

rang

sbur

ger

voel

en.

Jon-

gere

n ui

t de

Bru

ssel

se w

ijken

, va

ak v

an M

aghr

ebijn

se o

ri-

gine

, ra

akte

n sl

aags

met

de

polit

ie.

Dat

gebe

urde

in

Vors

t (1

991)

, M

olen

beek

(19

95)

en A

nder

lech

t (1

997)

. Di

e re

llen

in d

e ja

ren

nege

ntig

lei

dden

dir

ect

of i

ndir

ect

tot

nieu

we

bele

idsm

aatr

egel

en:

veili

ghei

ds-

en

prev

enti

econ

trac

ten,

w

ijkco

ntra

cten

, gem

eent

elijk

e co

ntra

cten

voo

r so

cial

e co

he-

sie,

sch

olen

met

pos

itie

ve d

iscr

imin

atie

en

talr

ijke

init

iati

e-ve

n va

n ve

reni

ging

en.6

Zoal

s w

e w

eten

, min

iste

r-pr

esid

ent,

met

afs

tand

: too

litt

le t

oo la

te.

Elf j

aar n

a zw

arte

zon

dag

ontv

lam

de A

ntw

erpe

n na

de

moo

rd

op is

lam

lera

ar M

oham

ed A

chra

k do

or z

ijn r

acis

tisc

he b

lank

e bu

urm

an. E

en d

emon

stra

tie

onta

ardd

e in

rel

len.

Dya

b Ab

ou

Jahj

ah e

n zi

jn A

rabi

sch-

Euro

pese

Lig

a, d

ie z

agen

het

nog

al

groo

ts. A

bou

Jahj

ah w

erd

erva

n be

schu

ldig

d te

heb

ben

op-

gero

epen

tot

gew

eld.

Toe

n hi

j op

het

lum

ineu

ze id

ee k

wam

om

‘bu

rger

patr

ouill

es’

in t

e ze

tten

, gi

ng o

nze

toen

mal

ige

prem

ier

door

het

lint

. Wat

geb

eurt

er

als

twee

dra

maq

ueen

s el

kaar

tre

ffen

? He

t zo

u he

t be

gin

kunn

en z

ijn v

an e

en s

lech

-te

mop

. Pre

mie

r Ve

rhof

stad

t hie

ld o

p 26

nov

embe

r 20

02 v

oor

het

parl

emen

t ee

n do

or d

e m

edia

op

prijs

ges

teld

ple

idoo

i om

Abo

u Ja

hjah

op

te s

luit

en.7 D

ezel

fde

avon

d w

erd

de m

an

aang

ehou

den

op v

erde

nkin

g va

n de

vor

min

g va

n ee

n pr

ivé-

mili

tie.

De A

bou

Jahj

ah-f

ancl

ub e

n de

Ver

hofs

tadt

-bel

ieve

rs v

er-

hard

den

stee

ds m

eer,

en n

og w

erd

er g

een

arts

bijg

ehaa

ld

om d

e w

ond

te h

elen

of

zelf

s m

aar

te o

ntsm

ette

n. D

e on

-ge

lijkh

eid

nam

toe

. Re

alis

eer

u, m

enee

r de

min

iste

r-pr

esi-

dent

, da

t ik

, en

vel

en m

et m

ij, m

e ee

n Be

lg t

usse

n Be

lgen

vo

elde

, m

aar

dat

de s

amen

levi

ng m

ij du

idel

ijk m

aakt

e da

t di

t be

eld

niet

klo

pt.

Wee

t u

hoe

vaak

ik

dat

hoor

de,

also

f


19ZOO HUMAIN

het

een

com

plim

ent

was

. ‘W

at s

pree

kt g

e to

ch g

oed

Vlaa

ms,

uw

acc

ent

gelij

kt o

p he

t m

ijne’

. Uze

lf g

af t

oe d

at m

ijn t

hea-

terg

ezel

scha

p m

inde

r sub

sidi

e on

tvan

gt d

an a

nder

e Vl

aam

se

geze

lsch

appe

n. E

ten

wij

mis

schi

en m

inde

r br

ood?

Maa

r w

e kl

agen

nie

t, w

e m

ogen

nie

t kl

agen

. Wan

t er

zijn

er

natu

urlij

k di

e m

inde

r of

zel

fs n

iets

ont

vang

en. E

n ja

, kun

sten

aars

in d

e M

aghr

eb d

anse

n w

este

rse

toer

iste

n en

rijk

e em

irs

om d

en

brod

e na

ar d

e pi

jpen

. Er

zijn

daa

r ge

en o

verh

eids

subs

idie

s vo

or k

unst

enaa

rs,

met

als

gev

olg

geen

waa

rdig

heid

. M

aar

wij

zijn

Vla

min

gen

en B

elge

n, b

este

min

iste

r-pr

esid

ent.

Vlaa

mse

jong

eren

met

een

mig

rati

each

terg

rond

wor

den

af-

gele

id n

aar

de s

tudi

eric

htin

gen

snit

en

naad

of

met

aal.

Ze

spre

ken

een

raar

taa

ltje

dat

vol

gens

vel

en w

ijst

op a

chte

r-lij

khei

d. Z

ij ku

nnen

daa

rom

nie

t na

ar d

e ho

gesc

hool

of

uni-

vers

itei

t. Hu

n ou

ders

den

ken

er v

aak

ook

zo o

ver.

Oude

rs d

ie

zich

dik

wijl

s he

bben

ter

ugge

trok

ken

in h

un k

oude

kam

ers

met

kin

dere

n di

e ne

rgen

s m

eer

thui

shor

en. Z

ij zi

jn o

vera

l de

Barb

aar

en w

orde

n ge

acht

in d

e m

arge

te

blijv

en.

Het

woo

rd ‘b

arba

ar’ v

indt

zijn

oor

spro

ng in

het

Gri

ekse

bar

-ba

ros.

Het

is

een

onom

atop

ee d

ie v

erw

ijst

naar

het

gel

uid

dat

een

vree

mde

ling

volg

ens

Grie

kse

oren

maa

kte.

De

Ro-

mei

nen

gebr

uikt

en d

e te

rm b

arba

rus

voor

de

vree

mde

cul

-tu

ren

waa

rmee

ze

in c

onta

ct k

wam

en.

Zij

noem

den

onde

r m

eer

het

volk

in

het

noor

den

van

Afri

ka z

o. I

s he

t da

arom

da

t vo

oral

de

Berb

ers

in o

ngen

ade

valle

n bi

j be

paal

de R

o-m

eino

fiele

pol

itic

i? E

en v

an h

en n

oem

de z

e ‘z

eer

gesl

oten

ge

mee

nsch

appe

n, m

et e

en w

antr

ouw

en t

egen

over

de

over

-he

id’.8

In d

e lo

op v

an d

e ge

schi

eden

is k

reeg

het

woo

rd ‘b

arba

ar’ d

e be

teke

nis

van

‘wre

edaa

rdig

iem

and’

, ‘on

besc

haaf

d’ e

n ‘o

n-de

ront

wik

keld

’.

In d

it ra

ppor

t wor

dt ‘B

arba

ar’ g

ebru

ikt a

ls s

ynon

iem

voo

r ‘de

An

der’.

Het

is

een

wel

over

wog

en k

euze

die

moe

t w

ijzen

op

de b

ewus

te –

en

voor

al o

nbew

uste

– s

tere

otyp

en o

ver

‘de

Ande

r’. B

arba

ar s

laat

dus

in h

et ra

ppor

t voo

ral o

p de

men

sen

met

een

mig

rati

each

terg

rond

; af

en

toe

wor

dt B

arba

ar o

ok

gebr

uikt

voo

r di

egen

e di

e va

n de

gan

gbar

e no

rm a

fwijk

t, zo

als

de d

wer

g, d

e m

inde

rval

ide

of d

e ho

lebi

.Oo

k m

ij st

uurd

en z

e na

de

lage

re s

choo

l als

van

zelf

spre

kend

ri

chti

ng h

et b

eroe

pson

derw

ijs.

Dat

is n

iet

gelu

kt.

Gelu

kkig

m

aar,

ik k

an n

auw

elijk

s de

juis

te n

agel

op

de ju

iste

pla

ats

in


20 ZOO HUMAIN

de m

uur

klop

pen.

Bij

mijn

bro

ers

en z

us l

iep

het

ande

rs, z

ij w

aren

noc

htan

s oo

k on

hand

ig.

Deze

opf

riss

ing

is b

elan

grijk

, bes

te m

inis

ter-

pres

iden

t, w

ant

bese

ft d

e ge

won

e m

an (

als

die

al b

esta

at)

dat

de r

adic

alis

e-ri

ng e

n ha

ar c

atas

trof

ale

gevo

lgen

nie

t zo

maa

r ui

t de

luc

ht

zijn

kom

en v

alle

n?

De s

pann

inge

n en

de

soci

ale

kloo

f kom

en v

oort

uit

soc

iocu

l-tu

rele

fact

oren

en

econ

omis

che

onge

lijkh

eid.

Deze

pro

blem

en v

rage

n cr

eati

eve

en e

igen

tijd

se s

ocia

alec

o-no

mis

che

en p

olit

ieke

init

iati

even

. De

polit

ieke

kla

sse,

uze

lf

en u

w v

oorg

ange

rs, r

eage

erde

vaa

k te

laat

, te

wei

nig

of p

a-ni

sch.

De

gevo

lgen

zijn

ern

aar.

Het

pess

imis

me

over

de

mul

-ti

cult

urel

e sa

men

levi

ng n

eem

t ga

ande

weg

toe

.

In 2

000

wis

t on

ze p

olit

iek

filos

oof

Tari

k Fr

aihi

u e

n m

ij al

te

vert

elle

n da

t ee

n gr

ote

groe

p po

litic

i van

het

sti

gmat

iser

en

en p

robl

emat

iser

en v

an a

lloch

tone

gem

eens

chap

pen

een

nati

onal

e sp

ort

heef

t ge

maa

kt.

Uit

profi

leri

ngdr

ang

will

en

ze

scor

en,

ten

kos-

te v

an e

en b

evol

king

sgro

ep d

ie e

lect

oraa

l w

eini

g sl

agkr

acht

hee

ft d

oor

het

uitb

lijve

n va

n he

t al

ge-

mee

n st

emre

cht.

Het

inte

grat

ieco

ncep

t da

t zi

j in

he

t ve

rled

en h

ebbe

n ui

tged

okte

rd is

nie

t m

eer

dan

een

folk

lore

fest

ival

mod

el,

geba

seer

d op

een

vri

j-bl

ijven

de t

oler

anti

e en

waa

rbij

inte

grat

ie n

iet

veel

m

eer

is d

an h

et ‘i

n de

gra

tie’

val

len

bij d

e au

toch

-to

ne b

evol

king

...

Er m

oet

een

nieu

w c

once

pt u

it-

gew

erkt

wor

den

waa

rin

de a

lloch

tone

n va

n in

het

be

gin

acti

ef b

etro

kken

zijn

, en

dat o

p ee

n co

nstr

uc-

tiev

e m

anie

r m

et w

eder

zijd

s re

spec

t en

zon

der

eni-

ge v

orm

van

pat

erna

lism

e.

En h

ij sl

uit

af m

et v

isio

nair

e w

oord

en v

an G

andh

i: ‘W

at j

e vo

or m

ij do

et z

onde

r m

ij, d

oe je

teg

en m

ij’.9

Joze

f De

Wit

te, d

e ge

wez

en d

irec

teur

van

het

Cen

trum

voo

r Ge

lijke

Kan

sen

en R

acis

meb

estr

ijdin

g, k

wam

in

2013

, tw

in-

tig

jaar

na

de o

pric

htin

g va

n he

t ce

ntru

m, t

ot d

e sn

oeih

arde

co

nclu

sie:

‘Het

inte

grat

ie-

en m

igra

tieb

elei

d is

mis

lukt

’.10 D

at

verb

aast

nie

man

d di

e va

n de

tal

loze

stu

dies

ove

r di

scri

mi-


21ZOO HUMAIN

nati

e in

het

ond

erw

ijs,

de h

uisv

esti

ng e

n de

wer

kgel

egen

-he

id h

eeft

geh

oord

. Het

ver

baas

t oo

k ni

eman

d di

e ee

n ke

er

goed

om

zic

h he

en k

ijkt.

Soci

ocul

ture

le f

acto

ren

zijn

in

mijn

oge

n m

inst

ens

zo b

e-la

ngri

jk. (

Dat l

ijkt a

fbre

uk te

doe

n aa

n M

arx’

wer

k en

die

van

al

zijn

fanc

lubl

eden

. Maa

r je

kun

t to

ch p

akw

eg d

e co

mpl

exi-

teit

van

Mar

x’ g

ezin

met

twee

moe

ders

, de

biol

ogis

che

Jenn

y en

de

min

nare

s en

die

nstm

eid

Hele

n, o

nmog

elijk

ver

klar

en

aan

de h

and

van

de o

nder

- en

bov

enbo

uw, t

och?

)

Cons

erva

tism

e en

ext

rem

ism

e ti

eren

wel

ig o

p ee

n m

enge

ling

van

onge

lijkh

eid

en u

itsl

uiti

ng. Z

oals

ik h

et z

ie, v

erto

ont

het

wij/

zij-

disc

ours

, da

t be

volk

ings

groe

pen

lijnr

echt

teg

enov

er

elka

ar p

laat

st, v

anda

ag n

auw

elijk

s ba

rste

n, z

owel

nat

iona

al

als

inte

rnat

iona

al. I

nteg

ende

el. D

e sp

anni

ngen

en

relle

n va

n tw

inti

g ja

ar g

eled

en v

alle

n in

het

nie

t bij

de a

ansl

agen

en

de

angs

t va

n va

ndaa

g.


chokri ben chikha zoo hum ain · 2020-03-04 · broer, zouzou?’ ‘zouzou’, zuchtte ik. ‘wat...

Documents