chronic fatigue
DESCRIPTION
Expert Centre. Chronic Fatigue. Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker Prof. dr. Gijs Bleijenberg , klinisch psycholoog Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid. NKCV. Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kanker. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
ChronicFatigue
Ex
pe
rt
Ce
ntr
e
Cognitieve gedragstherapie bij Cognitieve gedragstherapie bij vermoeidheid na kankervermoeidheid na kanker
Prof. dr. Gijs Bleijenberg, klinisch psycholoog
Universitair Medisch Centrum St RadboudUniversitair Medisch Centrum St Radboud
Nijmeegs Kenniscentrum Chronische VermoeidheidNijmeegs Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid
NKCV
Over het NKCVWat is moe? Over het meten van moeheidOnderzoek naar vermoeidheid na kanker:• hoe groot en ernstig is het probleem?• waar komt de moeheid vandaan?• gaat vermoeidheid vanzelf weer over?• instandhoudende factorenHoe ziet de behandeling met CGT er uit?Wat is het effect van behandeling?
Cognitieve Cognitieve gedragstherapie bij gedragstherapie bij vermoeidheid na kankervermoeidheid na kanker
Nijm
ee
gs
Ke
nn
isc
en
tru
m
ChronischeVermoeidheidN
ijme
eg
s K
en
nis
ce
ntr
um
ChronischeVermoeidheidN
ijme
eg
s K
en
nis
ce
ntr
um
ChronischeVermoeidheidN
ijme
eg
s K
en
nis
ce
ntr
um
ChronischeVermoeidheid
Nijmeegs KenniscentrumChronische VermoeidheidUMC St RadboudMercator I Toernooiveld 2146525 EC Nijmegentel. 024 361 0030fax. 024 361 0041
e-mail [email protected]
NKCV
Kennisvermeerdering
Kennistoepassing
Kennisoverdracht
Taken van het Nijmeegs Taken van het Nijmeegs KenniscentrumKenniscentrumChronische VermoeidheidChronische Vermoeidheid
NKCV
Website voor scientists:
www.umcn.nl/chronicfatigue
Website voor patiënten:
www.umcn.nl/nkcv
Informatieboekje
Informatie over het NKCVInformatie over het NKCV
NKCV
Wat is moe?
NKCV
Vragenlijst voor vermoeidheid: Vragenlijst voor vermoeidheid: Checklist Individuele SpankrachtChecklist Individuele Spankracht
• Ernst ervaren moeheid (8 items)“ik voel me moe”
• Concentratieproblemen (5 items)“het kost me moeite ergens mijn aandacht bij te houden”
• Afgenomen Motivatie (4 items)“de zin om dingen te ondernemen ontbreekt mij”
• Afgenomen Activiteit (3 items)“ik vind dat ik weinig doe op een dag”
NKCV
0
1
2
3
4
5
6
7
moeheid concentratie motivatie activiteit
gezonden
CVS
ziekte-vrijekankerpatienten
Scores op subschalen CIS van Scores op subschalen CIS van gezonden, ziektevrije gezonden, ziektevrije kankerpatiënten en CVSkankerpatiënten en CVS
NKCV
Hoe groot is het probleem van vermoeidheid na kanker?
NKCV
38
0
10
20
30
40
50
%
borstkanker, 6 mnd tot 5
jaar na behandeling
Percentage ernstig vermoeide ziekte-Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten vrije kankerpatiënten
NKCV
38
28
0
10
20
30
40
50
%
bottumoren, 1 tot 15 jaar
na behandeling
borstkanker, 6 mnd tot 5
jaar na behandeling
Percentage ernstig vermoeide ziekte-Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten vrije kankerpatiënten
NKCV
38
28
35
0
10
20
30
40
50
%
bottumoren, 1 tot 15 jaar
na behandeling
borstkanker, 6 mnd tot 5
jaar na behandeling
AML, ALL, CML, NHL
1 tot 22 jaar na stamceltransplanta
tie
Percentage ernstig vermoeide ziekte-Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten vrije kankerpatiënten
NKCV
Hoe ernstig is het probleem?
NKCV
Beperkingen in het dagelijks Beperkingen in het dagelijks leven leven (Sickness Impact Profile)(Sickness Impact Profile)
0
60
120
180
ziekte-vrije kankerptnernstig moe
P < .000
fatigue after treatment for breast cancer
NKCV
Beperkingen in het dagelijks Beperkingen in het dagelijks leven leven (Sickness Impact Profile)(Sickness Impact Profile)
0
60
120
180ziekte-vrije kankerptnernstig moe
ziekte-vrije kankerptnniet moe
P < .000
fatigue after treatment for breast cancer
NKCV
Beperkingen in het dagelijks Beperkingen in het dagelijks leven leven (Sickness Impact Profile)(Sickness Impact Profile)
0
60
120
180 ziekte-vrije kankerptnernstig moeziekte-vrije kankerptnniet moevrouwen zonder kanker
P < .000
fatigue after treatment for breast cancer
NKCV
Is er een verband tussen de klachten en de voorafgaande behandeling?
NKCV
20
26 25 26
0
10
20
30
gem
. ver
moe
idhei
dss
core
geen adjuvantetherapie
radiotherapie
chemotherapie
radio- enchemotherapie
Gemiddelde Gemiddelde vermoeidheidsscore en eerdere vermoeidheidsscore en eerdere behandelingen (4,5jr later)behandelingen (4,5jr later)
fatigue after treatment for breast cancer: follow-up
NKCV
19,5
27 27
0
10
20
30
gem
. ver
moe
idhe
idss
core
< 1 maand
1-6 maanden
>6 maanden
Gemiddelde Gemiddelde vermoeidheidsscore en duur vermoeidheidsscore en duur eerdere behandelingen eerdere behandelingen
fatigue after treatment for breast cancer: follow-up
GLM: p<.05
NKCV
% en aantal ernstig vermoeide % en aantal ernstig vermoeide patiënten per transplantatiepatiënten per transplantatie
0
10
20
30
40
50
9
allogene SCT
autologe SCT
Chi-square =.393
37%
26%29
5
Vermoeidheid na SCT
NKCV
Verband tussen GVHD-graad en Verband tussen GVHD-graad en ernstige vermoeidheid gemiddeld 9 ernstige vermoeidheid gemiddeld 9 jaar na stamceltransplantatiejaar na stamceltransplantatie
0
10
20
30
40
50
afwezig graad 1 graad 2
per
centa
ge
ernst
ig m
oe
P-value =.488
N=36 N=34 N= 9
NKCV
Gaat vermoeidheid weer vanzelf over?
NKCV
38
28
0
10
20
30
40
50
%
baseline-meting
bottumoren, 1 tot 15 jaar
na behandeling
borstkanker, 6 mnd tot 5
jaar na behandeling
Percentage ernstig vermoeide ziekte-Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten vrije kankerpatiënten
NKCV
38
28
2326
0
10
20
30
40
50
%
baseline-meting
2 jaar follow-up
bottumoren, 1 tot 15 jaar
na behandeling
borstkanker, 6 mnd tot 5
jaar na behandeling
Percentage ernstig vermoeide ziekte-Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten vrije kankerpatiënten
NKCV
38
28
35
2326
0
10
20
30
40
50
%
baseline-meting
2 jaar follow-up
bottumoren, 1 tot 15 jaar
na behandeling
borstkanker, 6 mnd tot 5
jaar na behandeling
AML, ALL, CML, NHL
1 tot 22 jaar na stamceltransplanta
tie
Percentage ernstig vermoeide ziekte-Percentage ernstig vermoeide ziekte-vrije kankerpatiënten vrije kankerpatiënten
NKCV
Vermoeidheid bij ziekte-vrije patiënten Vermoeidheid bij ziekte-vrije patiënten lang na behandeling voor bottumor of lang na behandeling voor bottumor of borstkankerborstkanker
0
10
20
30
40
50
%
1 tot 2,5 jaar
2,5 tot 3,5 jaar
3,5 tot 5,5 jaar
> 5,5 jaar
percentage vermoeiden
NKCV
Vermoeidheid en verband met tijd Vermoeidheid en verband met tijd sinds stamceltransplantatiesinds stamceltransplantatie
0
10
20
30
40
50
%
1 - 5 jaar
6 - 10 jaar
11 - 15 jaar
> 15 jaar
percentage vermoeiden
NKCVSamenvattendSamenvattend
Ernstige vermoeidheid kort na behandeling voor kanker bij 30 – 40%
3 – 4 jaar na behandeling nog een afname tot 20–30%, behalve na stamceltransplantatie
Vermoeidheidsklachten leiden tot ernstige beperkingen in het dagelijks leven
Geen verband tussen soort behandeling en vermoeidheid, behalve:
kortdurende behandeling zonder complicaties geeft minder kans op ernstige vermoeidheid
langdurige intensieve behandeling als SCT geeft grotere kans op ernstige vermoeidheid
NKCV
Welke factoren houden de vermoeidheidsklachten in stand?
NKCV
Ontstaansfactoren en Ontstaansfactoren en instandhoudende factoren bij instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kankervermoeidheid na kanker
Uitlokkende factoren
kanker behandeling van kanker
Instandhoudende factoren
MOEMOE
NKCV
Ontstaansfactoren en Ontstaansfactoren en instandhoudende factoren bij instandhoudende factoren bij vermoeidheid na kankervermoeidheid na kanker
Uitlokkende factoren
kanker behandeling van kanker
Instandhoudende factoren
onvoldoende verwerking verhoogde angst voor recidief disfunctionele opvattingen over vermoeidheid verstoord slaap-waakritme verstoord activiteitenpatroon verminderde sociale contacten en
meer behoefte aan sociale steun
MOEMOE
Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na behandeling van kanker richt zich op de instandhoudende factoren van de vermoeidheid
In verband met de grote individuele verschillen in instandhoudende factoren is de therapie op de individuele patiënt toegesneden
NKCV
Cognitieve gedragstherapie bij Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na patiënten met vermoeidheid na behandeling van kankerbehandeling van kanker
NKCV
Modulen Cognitieve Modulen Cognitieve GedragstherapieGedragstherapie
vermoeidheid na kanker
lichamelijke activiteit
mentale activiteit
sociale activiteit
somatische attributies
verzet klachten,
beperkingen
self -efficacy
cognities rondom vermoeidheid
slaap-waak ritme activiteiten regulatie
sociale steun en interacties
verwerking van kanker
angst voor recidief
VERMOEIDHEID
hervatten dagelijkse activiteiten en werk
premorbide disfunctioneren
resources
co-morbiditeit
ChronicFatigue
Ex
pe
rt
Ce
ntr
e
Achtergrondinformatie over Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling vermoeidheid na behandeling van kankervan kanker
NKCV
Cognitieve gedragstherapie bij Cognitieve gedragstherapie bij patiënten met vermoeidheid na patiënten met vermoeidheid na kankerkanker
Diagnostiek - verhaal van patiënt - vragenlijsten - zelfobservatie en registratie
Inventarisatie van instandhoudende factoren
15 sessies gedurende 6 maanden
NKCV
Modulen Cognitieve Modulen Cognitieve GedragstherapieGedragstherapie
vermoeidheid na kanker
lichamelijke activiteit
mentale activiteit
sociale activiteit
somatische attributies
verzet klachten,
beperkingen
self -efficacy
cognities rondom vermoeidheid
slaap-waak ritme activiteiten regulatie
sociale steun en interacties
verwerking van kanker
angst voor recidief
VERMOEIDHEID
hervatten dagelijkse activiteiten en werk
premorbide disfunctioneren
resources
co-morbiditeit
ChronicFatigue
Ex
pe
rt
Ce
ntr
e
Achtergrondinformatie over Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling vermoeidheid na behandeling van kankervan kanker
NKCV
Behandelmodule 3 Behandelmodule 3 Cognities over vermoeidheid Cognities over vermoeidheid
Attributies aan kanker/behandeling
Catastroferen
Negatieve self-efficacy
ChronicFatigue
Ex
pe
rt
Ce
ntr
e
Achtergrondinformatie over Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling vermoeidheid na behandeling van kankervan kanker
NKCV
Behandelmodule 3 Behandelmodule 3 Cognities over vermoeidheid Cognities over vermoeidheid Voorbeelden van klachtverergend denken
“Zal deze vermoeidheid ooit overgaan? ”
“Het moet nu over zijn!”
“De vermoeidheid is verschrikkelijk, ik kan er niet meer tegen”
“Ik moet dit kunnen”
“Ik kan er niets aan doen, ik voel me hulpeloos”
NKCV
lichamelijke activiteit
mentale activiteit
sociale activiteit
somatische attributies
verzet klachten,
beperkingen
self -efficacy
cognities rondom vermoeidheid
slaap-waak ritme activiteiten regulatie
sociale steun en interacties
verwerking van kanker
angst voor recidief
VERMOEIDHEID
Modulen Cognitieve Modulen Cognitieve GedragstherapieGedragstherapie
vermoeidheid na kanker
Opstaan en bedtijd / 12 dagen
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
vr za zo ma di wo do vr za zo ma di
dagen
opstatijden
bedtijden
Behandelmodule 4Behandelmodule 4 Slaap-waak ritme Slaap-waak ritme NKCV
Behandelmodule 4 Behandelmodule 4 Slaap-waakritmeSlaap-waakritme
Tij
d
ChronicFatigue
Ex
pe
rt
Ce
ntr
e
Classifying physical activity Classifying physical activity with an actometerwith an actometer
NKCV
Classificeren van lichamelijke Classificeren van lichamelijke activiteit met een actometeractiviteit met een actometer
NKCV
Classificeren van lichamelijke Classificeren van lichamelijke activiteit met een actometeractiviteit met een actometer
ChronicFatigue
Ex
pe
rt
Ce
ntr
e
Grote verschillen in Grote verschillen in lichamelijke activiteitlichamelijke activiteit
Relatief actief
Laag actief
NKCV
Grote verschillen in Grote verschillen in lichamelijke activiteitlichamelijke activiteit
NKCV
lichamelijke activiteit
mentale activiteit
sociale activiteit
somatische attributies
verzet klachten,
beperkingen
self -efficacy
cognities rondom vermoeidheid
slaap-waak ritme activiteiten regulatie
sociale steun en interacties
verwerking van kanker
angst voor recidief
VERMOEIDHEID
Modulen Cognitieve Modulen Cognitieve GedragstherapieGedragstherapie
vermoeidheid na kanker
NKCV
lichamelijke activiteit
mentale activiteit
sociale activiteit
somatische attributies
verzet klachten,
beperkingen
self -efficacy
cognities rondom vermoeidheid
slaap-waak ritme activiteiten regulatie
sociale steun en interacties
verwerking van kanker
angst voor recidief
VERMOEIDHEID
Modulen Cognitieve Modulen Cognitieve GedragstherapieGedragstherapie
vermoeidheid na kanker
Behandelmodule 6Behandelmodule 6 Social support and social Social support and social interactions interactions NKCV
Wat is het effect van deze behandeling?
NKCV
baseline 6 mnd 12 mnd 18 mnd
CGTCGT fu1 fu2
CGT conditie
Wachtlijst conditie
baseline 6 mnd 12 mnd 18 mnd
wachtlijstwachtlijst CGTCGT fu
DesignDesign
Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker
NKCV
CGT (N=50) WL (N=48)
Man / vrouw (%) 54 / 46 48 / 52
Leeftijd (jaren) gem. range
44.620.4 – 61.6
45.320.9 – 60.6
Tijd na einde behandeling (jaren) gem. range
5.5 1.2 – 16.2
4.61.1 – 15.0
Demografische variabelenDemografische variabelen
Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker
NKCV
CGT (N=50) WL (N=48)
borstkanker
testistumor
hematologische kanker
overige solide tumoren
15
12
10
13
15
13
6
14
Diagnose in CGT en wachtlijstDiagnose in CGT en wachtlijst
Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker
NKCV
7
14
21
28
35
42
49
56
baseline 6 mnd
CGT n= 50
WL n= 48
Intention to treatIntention to treat
gem
. verm
oeid
heid
ssco
re_C
IS
Effect CGT op vermoeidheid Effect CGT op vermoeidheid
(CIS)(CIS)
Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker
* P < 0 .001
NKCV
7
14
21
28
35
42
49
56
baseline 6 mnd
CGT n= 38
WL n= 44
CompletersCompleters
gem
. verm
oeid
heid
ssco
re_C
IS
Effect CGT op vermoeidheid Effect CGT op vermoeidheid
(CIS)(CIS)
Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker
* P < 0 .001
NKCV
CompletersCompleters
% patiënten niet meer moe na 6 maanden% patiënten niet meer moe na 6 maanden
(CIS)(CIS)
Voorlopige resultaten CGT voor vermoeidheid na kanker
76
21
0
20
40
60
80
100
CGT Wachtlijst * P < 0 .001
NKCV
Op de individuele patiënt toegesneden cognitieve gedragstherapie is een zinvolle interventie voor ziekte-vrije kankerpatiënten met blijvende vermoeidheidsklachten
Voorlopig is deze behandeling alleen nog beschikbaar in Nijmegen (NKCV)
Aan verspreiding van deze CGT en de hiervan af te leiden interventies voor verpleegkundigen wordt gewerkt
Cognitieve gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie voor vermoeidheid na voor vermoeidheid na kankerkanker
NKCV
Plaats: Nijmegen
Doelgroep: psychologen, verpleegkundigen, artsen en andere hulpverleners
Programma: o.a. aparte workshops voor psychologen en verpleegkundigen
Informatie bij: [email protected]: PAOG bureau Nijmegen, tel. 024 361 0862, [email protected]
Symposium Vermoeidheid Symposium Vermoeidheid na kanker op 7 april 2006 na kanker op 7 april 2006
Nijm
eeg
s K
enn
isce
ntr
um
ChronischeVermoeidheid
Nijmeegs KenniscentrumChronische VermoeidheidUMC St RadboudMercator I Toernooiveld 2146525 EC Nijmegentel. 024 361 0042fax. 024 361 0041
e-mail [email protected]