Climate Change

ရာသUတေျပာငးလျခငး

1Photo:ECODEV

ေဆြးေႏြးမညAရာမား

ရာသUတေျပာငးလျခငး

ကမာၻၾကးပေႏြးလာျခငး

မနလAမAာနသငဓါတေငြ႕

ေဒသတြငးျဖစရပမား

စကပးေမြးျမေရးက႑

ေျဖရငးႏငမညနညးလမးမား

2Photo:ECODEV

မးေလ၀သေန႔တစေန႔၏

ပျခငး

ေAးျခငး

ေလတကျခငး

မးရြာျခငး

စသညတ႔ျဖစသည။

3

Photo:ECODEV

ရာသUတကာလရညၾကာျဖစေပၚေသာ

ေႏြUတ

မးUတ

ေဆာငးUတ

ေျခာကေသြ႔ျခငး

ေAးချခငး

စသညတ႕ျဖစသည။4

Photo:ECODEV

ရာသUတေျပာငးလျခငး

သဘာဝျဖစစU

ျဖစလာေသာAကးဆကမကား ထးျခား

သကရမားႏငပတ၀နးကငထနးေကာငးမႈယမးယငလာ

သယဇာတAရငးAျမစမား ကနခမးျခငးႏငဆကစပ

သယဇာတAရငးAျမစကAေျခခေသာစးပါြးေရး– AေျခAေနမေကာငးႏင

5

ရာသUတေျပာငးလျခငး

လ(၅-၆)သနးေကာ ႏစစUAသကဆး– ေရထ၊ေလထညစညမးမႈမားေၾကာငဖြ႕ျဖးဆႏငငမားရ

GDP(၄- ၈ %)ေကာက ႏစစUAသးျပေနရ– ရာသUတေျပာငးလမႈေၾကာငျဖစေသာAႏ ရာယမားက တန႔ျပနရာ

ဆငးရသားမားမာ တန႔ျပနႏငသညစြမးရညမရ၊ ပဆငးရ

ထခကမႈ၊ဆးရးမႈပမာဏ မတည (ဖြ႕ျဖးျပးႏငဖြ႔ျဖးဆ)

ဖြ႕ျဖးျပးႏငငမား ထခကဆးရႈးမႈနညး (ကငတြယႏငစြမးရ)

6Source: World Bank 2013-15

7Photo:ECODEV

ကမာၻၾကးပေႏြးလာျပ…

ကမာ ၻၾကးပေႏြးလာျခငး ေန၏AပစြမးAငကေျမထ၊ေရထ၊ေလထကပေႏြးေစ

ထAေႏြးဓါတကAာကာသထသ႔လြငပမသြားေစရနထနး

ကမာ ၻၾကးAားေစာငတစထညျခေပးထားသကသ႔ေႏြးေစ

ေလထထရေရေငြ႔မား၊Aျခားဓာတေငြ႔မားေၾကာငလညးေႏြး

ယငးျဖစစU ကမနလAမAာနသငဟေခၚ

လမား၊တရစာၦနမားနငAပငမားAတြကေနထငရနသင

8

9Photo:ECODEV

MDN_Thura Tun 10Photo:UNESCAP

A နေA ာကေရာငျခညလႈငး

ေနေရာငျခညလႈငး

ကမာ ၻပေႏြးေစသညဓါတေရာငျခည(၂)ခ ေန

MDN_Thura Tun 11Photo:UNESCAP

12

2013

သစေတာစြမးA ငစကမႈစြန႔ပစပစၥညး

စကပးေရးေမြးျမေရး

Photo:MONREC

ျမနမာႏငင မနလA မဓါတေငြ႔ထတလႊတမႈ နညးပါးျခငးကA ားသာခကျဖစေန

2013

မနလA မဓာတေငြ႔ (၆) မး

ေရေငြ႔

ကာဗြနဒငေA ာကဆဒ (CO2) (ေA းခေစရနသး၊မးသတရာတြငသး)

မသနး (CH4) (A ေရာငမရ၊မးေတာက၊ခ၊ဂတစလသး)

နကထရပ(စ)ေA ာကဆက (N2O) (မးေလာင၊ဒးပေလာငစာရည၇၀;၃၀ ေA ာကဆဂင၊၂;၁ ကထေဆးသး)

ကလရဖလရကာဗြန (CFCs) (A ဆပမရ၊မးမေလာင၊A ျမ ႔ပ၊ေဖာ)

A ဇနး (O3) (ပးသတရာမာသး၊A ေရာငျခြတရာမာသး)

14Photo:ECODEV

ရာသUတေျပာငးလျခငး

A ပခန (+/-)(Human body 35-6 C/ 97-99 F)(Sea surface is 16 C)

မးေရခန (+/-) (global means 990mm=39in)

ပငလယေရမကႏာျပင (+/-)

15

ရာသUတေျပာငးလျခငး

A ပခန (၁) ဒဂရ တးလာလ င?

မးေရခန(၆) လကမ ေလာကလင?

ပငလယေရမကႏာျပင (၁)ေပ တးလ င?

16

17Photo:MONREC

ျမနမာႏငင ကမာၻေပၚတြငရာသUတေျပာငးလျခငး/A ႏရာယကေရာကႏင ေျခ A မားဆးရသညႏငင ။(GDR 2015)

စးပြါးေရးဆးရႈးမႈ USD + 2 Billions A ထက ရ

၂၀၁၅ ခႏစ ေရေဘးသည GDP (၁.၅ - ၂)% ေလာက

ပမးမA ပခန (၂၂°C မ ၃၅°C) A ထရ (ႏစ၃၀တငးတာခက)

ပမးမမးေရခန (၂၅၀၀) မလမတာ ရြာသြနး(၂.၅၄

မမ=၁လကမ/၃ေပပတလညကနတြင၁နာရၾကာခယပါက၇.၅ေပA ျမငခန႕ရရ)

18Source:MONREC

Myanamr 3rd climate risk country in the region (GDR 2015)

Loss above two billions USD every year

2015 flood caused 1.5-2 % GDP losses

Avarage temperature is from 22 to 35 degree C

Avarage rainfall receives 85 inches

19Source:MONREC

ျမနမာႏငင

စကပးမႈေဂဟဇန(၃)ခ (ျမစ၀ကၽြနးေပၚ၊A ပပငး၊ကနးျမငေဒသ)

စပါးသးႏစကပးေျမ (၁၃,၈၆၉,၀၀၀) ဟကတာရ

စားနပရကၡာ(၆၀-၇၀%)ခန႔ကစက/ေမြး/ငါးလပငနးကရ

စက/ေမြး/ငါး/သစေတာက႑က ႏငင၀ငေငြ၄၀%ခန႔ရ

20Source:MONREC

ျမနမာႏငင Eရယာစတနးမင(၂၆၁,၂၂၈) ရ

ကမးရးတနးသည(၁,၇၆၀)မငခန႔ရညလား

ရာသUတ(၃)မးရ

ေျမၾကးပမာဏ (၄၇)% ကသစေတာဖးလႊမး

သစမာစကပးေျမ (၂၀,၁၁၃,၀၀၀) ဟကတာရ

ဇဝသကရမားစြာရငသနႏငေသာစစြတေျမ(၉၉)ေနရာရ

21Source:MONREC

ျမနမာႏငင

ကနးတြငးေရA ရငးA ျမစEကသနးေပါငး(၂၀)ေကာခန႔ရ– ကနးေျမ၏(၃%)ခန႕သာေရခရ

ပငလယျပငမငါးပဇြနတနခန(+၂.၅)သနးေကာႏစစUထတ

ျမနမာစးပါြးေရးဟာျပညျဖးမႈမရတA ရငးA ျမစမားA ေပၚမA ေပၚမခေန၊ ၄၀-၅၀% ခန႕သည ရာသUတကမခေနရ

သႏာေကာကတနးမးစတေပါငး(၅၁)မးခန႔ရ

22Source:MONREC

ျမနမာႏငင

• စားသးႏငေသာသးႏမးစ(၆၀)ေကာကစကပး

• A ပငမးရငးေပါငး(၁၀,၉၂၉)မးခန႔ကစနစတကသေလာင

A ႏရာယကေရာကေသာA ပငမးစတ(၄၃)မး– ျပျပငထားေသာမးမား၊A ထြကတးမးမား

• ကာကြယထနးသမးထားေသာၾကး၀ငးေနရာ(၃၆)ခရတယ…

• သစေတာပမာဏႏငငA ကယA ၀နး၏(၄၀)%ခန႔ရ

• A ပငၾကးမးသညသစေတာေျမ၏(၃၇)%သာရ

23Source:MONREC

ျမနမာႏငင

• ႏ႕တကသတ၀ါမးစတ(၂၅၁)မး

• ငကမးစတ(၁၀၅၆)မး

• တြားသြားသတဝါမးစတ(၂၉၃)မး

• ကနးေန ေရေနမးစတ(၁၃၉)မး

• ငါးမးစတ(၇၇၅)မးခန႔

• A ပငမးစတ(၁၁၈၀၀)ေကာ

24Source:MONREC

ျမနမာႏငင A ႏရာယကေရာကေသာႏ႔တကသတ၀ါမးစတ(၄၅)မးရ

A ႏရာယကေရာကေသာငကမးစတ(၃၆)မးရ

A ႏရာယကေရာကတြားသြားသတ၀ါမးစတ(၂၄)မး

A ႏၵယ၊ဘဂၤလားေဒရ၊တရတ၊လာA ၊ထငးႏငငတ႕ကတငသြငးေသာဇဝမးစတမးကြမားသညေဒသမးရငးမားကေပာကကြယေစႏင

25Source:MONREC

ျမနမာႏငင ေကးလကေနျပညသ(၇၀%) ၏လပငနးမားရာသUတကမခေန

ရာသUတခန႔မနးခကမား တကစြာထတျပနရနခက(ေနရာA လက)

ရာသUတေျပာငးလမႈA လက လပကငႏငစြမးမရ– ရာသUတေျပာငးလမႈေပၚစက၊ေမြး၊ေရလပငနးမားလပရနမျဖစႏင

ထတလပမႈ ကပငတညျငမေA ာငၾကးစားေနရ

က႑A လက မ၀ါဒမား ရ/A ေကာငA ထညေဖာဆ

စကပးေမြးျမေရးတြငျပညပရငးႏးျမပႏမႈ (၄%) သာရေနေသး

26Source:MONREC

ေျမ

ေျမဆခမးေျခာကျခငး

သးႏျဖစထြနးမႈနညးျခငး

ေျမၾကးကြA ကျခငး

ကႏ ရဆနျခငး

စကပးေျမေလာကျခငး

ေျမထညစညမးျခငး

ဓါတA ေျချပသြငးA ားစ

27

ေရ

ေရA ရငးA ျမစရားပါးျခငး

ေရခပမာဏနညးလာျခငး

ေျမေA ာကေရခမးျခငး

စကပးေရးခကချခငး

ေရထညစညမးျခငး

ပငလယေရျမငတကျခငး

ေရမကးစကေသာေရာဂါ

Source:MONREC

ေလ

ကာဗြနမားလာျခငး

ေလသန႕စငမႈေလာနျခငး

ေလထညစညမးျခငး

ေလမတဆငကးစကေသာေသာေရာဂါမားလာျခငး

28

ဇ၀မးကြ

မးစတမားရားပါးလာျခငး

မးစတမားA ႏ ရာယက

မးသUးေပာကကြယ

A လြနA ကၽြစားသး

ပးမႊားA သစမားေပၚ

ေဆးမတးေသာပးမႊားမား

Source:MONREC

29

‐25000 ‐20000 ‐15000 ‐10000 ‐5000 0 5000 10000 15000 20000 25000

0 ‐ 4

5‐9

10‐14

15 ‐ 19

20 ‐ 24

25 ‐ 29

30 ‐ 34

35 ‐ 39

40 ‐ 44

45 ‐ 49

50 ‐ 54

55 ‐ 59

60 ‐ 64

65 ‐ 69

70 ‐ 74

75 ‐ 79

80 ‐ 84

85 ‐ 89

90 +

Male Female

လပၸတာျမ႕နယလUးေရေရႊ႔ေျပာငးသြားမႈျဖစရပ

ကေလး

လငယ

လၾကး

သကၾကး

Source:MONREC

30

လပၸတာျမ႕နယေကာငးျပငပညာေရးA သကေမြးမႈပညာနညးပါးျခငးျဖစရပ

Source:MONREC

ပသမျမ႕နယ၏ပမးမA ပခန(၁၉၈၁-၂၀၁၀) ျဖစရပ

31Source:MONREC

ပသမျမ႕နယ၏ပမးမမးေရခန(၁၉၈၁-၂၀၁၀) ျဖစရပ

32Source:MONREC

33

၂၀၅၀ တြငရလာႏငမညA ပခနမနးဆခက

Source:MONREC

34

၂၀၅၀ တြငရလာႏငမညမးေရခနမနးဆခက

Source:MONREC

5

15

25

35

45

55

65

75

85

95

2020 2050 2080

Centim

eters

Low High 35

၂၀၅၀ တြငတးလာႏငမညပငလယေရမကႏာျပငမနးဆခက

Source:MONREC

5

15

25

35

45

55

65

75

85

95

2020 2050 2080

Centim

eters

Low High 36Source:MONREC

37

၂၀၁၆ တြငလယယာလပငနးလပကငသညလUးေရA ေျခA ေန

Source:MONREC

38

39

၂၀၅၀ တြငလယယာလပငနးလပကငသညလUးေရA ေျခA ေန မနးဆခက

Source:MONREC

40Source:ECODEV

ရာသUတေျပာငးလမႈေၾကာငျဖစေပၚေသာသကေရာကမႈမား

ပမးမA ပခနေျပာငးလလာျခငး

မတသA ၀ငေနာကကျခငး

မတသA ထြကေစာျခငး

မးလယ မးျပတရကနညးျခငး

မးၾက ေလျပငးတကမပမား လာျခငး

မးရာသကာလတေတာငးျပးမတသနမးမားျခငး

41Photo:ECODEV

မးရြာသြနးမႈပစမမနျခငး၊ခန႔မနးရခကလာျခငး

မးတမေတာငမားပမA ျဖစမားလာျခငး

မနတငးA ႏရာယပမကေရာကလာျခငး

မးၾကးပစျခငးမားတးလာျခငး

ေလဆငႏာေမာငးတကခကမမားပမၾကေတြ႕လာျခငး

စကဆငးေလျပငးတကခကမမားပမျဖစပြားလာျခငး

လကတျပတေရၾကးမမားပမျဖစပြားလာျခငး

ပငလယဒေရလ ငးမားၾကးလာျခငး

42Photo:ECODEV

A ပခန(၁)ဒဂရ

တးလာတငး

စားနပရကၡာ

ထတလပမႈ

+ ၂၀%

ေလာကသြားမည။

43Photo:ECODEV

44Photo:ECODEV

45Photo:ECODEV

46Photo:ECODEV

47Photo:ECODEV

48Photo:ECODEV

တကယဆရငA ခစပလတယ

ဘာေတြလပႏငပါသလ…

A စးရက႑

ပဂၢလကက႑

A ရပဘကလမႈေရးA ဖြ႕မားက႑

ေတာငသမားက႑

မဒယာက႑

တစUးခငးက႑

49

ဘယက႑ေတြမာလပႏငပါသလ…

စကပးေရး

ေမြးျမေရး

ေရလပငနး

သဘာ၀A ရငးA ျမစမား

သြငးA ားစမား(လပသား၊ေငြ၊နညးပညာ၊စက)

50

ေျဖရငးႏငမညA ေျခခနညးလမးမား

ရာသUတေျပာငးလမႈႏင ဆကစပA ႏ ရာယမားကသ

ထခကျခငး၊ဆးရႈးျခငး A ကးဆကမားကသ

တန႔ျပနမညမ၀ါဒ၊ A စA မမားထားရ

တန႔ျပနႏငသညနညးပညာ၊A ရငးA ျမစ၊ စြမးရညရ

လကေလာညေထြကငသးမည နညးလမးမားတတ

51

သ၊ ရ၊ တတ

ေတာငသမားA တြက?

မးေလ၀သသတငးA ခကA လက(သရ၊လကလမးမ၊သးသပ၊

ပ၊A သးျပျခငး)

ရာသUတဒဏခႏငေသာ သြငးA ားစမား(မ း၊နညးပညာ)

ရာသUတA ေပၚမခမႈနညးေသာ A သကေမြးလပငနး

ပကစးမႈ၊ဆးရႈးမႈမားA ား A ာမခေသာစနစ

လကေလာညေထြစကပးႏငသညနညးစနစမား

52

ေတာငသမားA တြက?

A စA ဖြ႕လပကငမႈစနစ (သမဂၢမား၊A သငးမား၊A ဖြ႕မား…)

စေပါငးစးပြါးစနစရျခငး (ေပါငးစညးလယယာ)

ဖြ႕ျဖးေရးရပေငြမား

ရသးမနးေျခေငြမားထားရျခငး

ေဒသတြငးသေတသနႏငသငယျဖန႕ေ၀ျခငး

Policy + Program + Plan + Performance

(ေစာင ၾကညေသာစနစမားရ ) 53

ေလာခေစျခငး (Mitigation)ကမာၻၾကးပေႏြးလာမနင ရာသUတေျပာငးလျခငးက A ဓကျဖစေစသည မနလA မဓာတ ေငြ႔မားထတလႊတမမားေလာခရနလပေဆာငသညမညသညနညးလမးကမဆ ေလာပါးေစျခငးဟေခၚသည။

လကေလာညေထြျပျခငး (Adaptation)ေျပာငးလလာေသာရာသUတနငA ညလကေလာညေထြကာကြယနငစြမးA ား ျမငတငျခငးက ဆလသည။ A ကာA ကြယမမနငဆးရးနငေျခတ႔ကေလာခနငေA ာငေဆာငရြကျခငးျဖငသဘာ၀ေဘးႏ ရာယ ဆးကးသက ေရာကမမား နညးပါးသြားေစရန ျဖစသည။ 54

ရာသUတေျပာငးလမႈႏငသဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာA ပခပစမမႈေကာမတ

(ဒသမၼတUးေဆာင၊ ပတ/သယဇာတ၀နၾကးဌာန)

မ၀ါဒ၊Uပေဒ၊စသတမတေရးေကာမတ

ရာသUတေလာခေရး၊လကေလာညေထြကငသးေရးေကာမတ

ေျမA သးခမႈ၊A ေမြA ႏစမားထနးသမးေရးေကာမတ

ျမျပႏငစကမႈေရးရာေကာမတ

သဘာ၀ပတ၀နးကငေရးရာပညာေပးေရးေကာမတ

A စမးေရာငစးပါြးေရးဖြ႕ျဖးမႈေကာမတ တငးေဒသၾကးႏငျပည

နယAဆငလ

ဆငလ

ပငနးေက

ာမတမား

55Source: MONERC

Climate Change and Environmental Governance Committee

(Vice president and MONERC)

Policy and standardization

Adaptation

Land use and Haritage conservation

Urban and industry

Environmental education

Gree Economy Growth

Sun-

natio

nal c

omm

ittee

s

56Source: MONERC

ႏငငတကာမတတငမား ၂၀၁၅ ပရစ သေဘာတညခက

၁၉၉၇ ကတသေဘာတညခက

၁၉၉၄ UNFCCC စာခပျဖစေပၚလာ

၁၉၉၂ ရာသUတဆငရာညလာခ RIO တြငကငးပ

၁၉၈၈ သပနညးကA ကျဖတမႈA ဖြ႔ဖြ႔စညး

၁၉၈၆ Svante Arthenius A စရငခစာတငျပ (ကာဗြနဒငေA ာကဆဒသညကမာၾကးကပေႏြးေစေၾကာငးသကေသျပခ)

57

ျမနမာႏငငမတတငမား ၂၀၁၅ National Determined Contribution ၂၀၁၅ Environmental Impact Assessment Procedures ၂၀၁၅ Environmental Quality Guidelines ၂၀၁၄ Environmental Conservation Rules ၂၀၁၄ Water Policy, Forest Policy, Forest Law ၂၀၁၄ Special Economic Zone Law ၂၀၁၃ MIC Law, Rules and Notification ၂၀၁၃ NAPA A မးသားA ဆင A စA စUေရးဆြ ၂၀၁၂ Environmental Conservation Law

58

ျမနမာႏငငမတတငမား ၂၀၁၁ National Environmental Conservation Committeeျပနဖြ႔စညး

၂၀၀၉ National Sustainable Development Strategy ၂၀၀၉ Agenda 21 ၂၀၀၃ ကတစာခပတြငလကမတထး ၁၉၉၄ Environmental policy ၁၉၉၄ ျမနမာႏငင UNFCCC တြငလကမတေရးထး ၁၉၉၀ National Commission for Environmental Affairs

59

တစUးခငး ႏင သငA မတြင စြမးA ငေခၽြတာသးပါ။

ေန႔ဘကA လငးေရာငကA သးခပါ။

ေလေA းေပးစကကေခၽြတာသးပါ။

A မပတ၀နးကငတြငသစပငမားကစကပါ။

ေန႔စUစားေသာကပစကေျပာငးလပါ။

စြန႔ပစပစၥညးေလာခပါ။

60Photo:PLAN

လမးႏငပတ၀နးကငတြင သစပငမားကစကပါ။

စြမးA ငေခၽြတာသးပါ။

ပတ၀နးကငကထနးသမးေစာငေရာကပါ။

A မႈကမားကစနစတကစြန႕ပစပါ။

လထပညာေပးလပေဆာငပါ။

လထလပငနးမားတြငပါ၀ငပါ။

61Photo:PLAN

လပငနးခြငတြင စကေလာသးပါ။

စြမးA ငေခၽြတာသးပါ။

A ျခားသမားကပညာေပးပါ။

ေစတနာ၀နထမးပါ၀ငေဆာငရြကပါ။

62Photo:PLAN

ေကးဇးတငပါတယ…

သရထြနးၾကည

Executive Consultant

Myanmar Development Network

09425303373

Thuratun.mm@gmail.com

63