2

ชอหนงสอ CBR Guidelines ขององคการอนามยโลก ฉบบภาษาไทย

(Community Based Rehabilitation) ทปรกษา

Mr. Mike Davies ทปรกษางานดาน CBR ขององคการ CBM และ ผอ านวยการแผนกพฒนาโครงการ CBM UK.

MS.Silvana Mehra ผอ านวยการองคการ CBM ประจ าภมภาคเอเชยตะวนออกตอนกลาง

คณะจดท าและพมพ

นางมยร ผวสวรรณ ผเชยวชาญดานการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

แพทยหญงดารณ สวพนธ ผอ านวยการศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต กระทรวงสาธารณสข

นางสาววไลภรณ โคตรบงแก อาจารยประจ าคณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร Ms.Karen Heinicke-Motsch ผประสานงานกลมทปรกษางานดาน CBR ขององคการ CBM และ

ผอ านวยการแผนกพฒนาโครงการระหวางประเทศ CBM USA.

Mr.Barney McGlade หวหนาส านกงานประสานงานดาน CBR ประจ าภมภาค เอเชยตะวนออกเฉยงใตและแปซฟก

นางสาวปยมาส อมษเฐยร เจาหนาทโครงการประจ าองคการ CBM (ประเทศไทย) พมพคร งท 1 พฤษภาคม 2556

จ านวนพมพ 100 เลม พมพโดย พรเมยม เอกซเพรส

องคประกอบดานการเสรมพลง การฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยชมชน แนวทางการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยชมชน

4

ขอมลทางบรรณานกรมของหนงสอ หองสมดองคการอนามยโลก การฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยชมชน: แนวทางการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยชมชน 1.การฟนฟ. 2.คนพการ. 3.บรการสขภาพชมชน. 4.นโยบายสขภาพ. 5.สทธมนษยชน. 6.ความยตธรรมในสงคม. 7.การมสวนรวมของผบรโภค . 8.แนวทาง. I.องคการอนามยโลก. II.ยเนสโก. III.องคกรแรงงานระหวางประเทศ. Iv.สหภาพพฒนาคนพการนานาชาต . ISBN 978 92 4 154805 2 (รหส NLM: WB 320) สงวนลขสทธ องคการอนามยโลก 2010 สงวนลขสทธ ทานสามารถขอรบสงพมพขององคการอนามยโลกไดจากส านกพมพองคการอนามยโลกท WHO Press, World Health Organization, 20 Avenue Appia, 1211 Geneva 27, Switzerland(โทรศพท +41 22 791 3264/ โทรสาร +41 22 791 4857/ อเมล bookorders@who.int) หากทานตองการขออนญาตท าส าเนาหรอแปลสงพมพขององคการอนามยโลกเพอการจ าหนายหรอเพอการจายแจกซงไมมเปาประสงคในเชงพาณชย โปรดตดตอส านกพมพองคการอนามยโลกตามทอยขางตน (โทรสาร +41 22 791 4806 / อเมล permissions@who.int) ค าเรยกทใชและการน าเสนอเนอหาใดๆ ในสงพมพนไมไดเปนการแสดงออกถงความคดเหนขององคการอนามยโลกทมตอสถานะทางดานกฎหมายของประเทศ อาณาเขต เมองหรอพนทใดๆ หรอของทางการในประเทศ อาณาเขต เมองหรอพนทนนๆ ทงยงไมเปนการแสดงออกถงความคดเหนในเรองของแนวชายแดนและขอบเขตใดๆ อกดวย เสนประบนแผนทเปนการบงบอกถงแนวชายแดนโดยสงเขปเทานนโดยทประเทศทเกยวของอาจไมไดเหนพองตองกนตามนนโดยสมบรณ การระบชอบรษทหรอผผลตสนคารายใดในทนไมไดเปนการสอวาองคการอนามยโลกยอมรบหรอแนะน าบรษทหรอผผลตนนๆ มากไปกวาบรษทหรอผผลตรายอนใดทไมมการกลาวถง ผด ตก ยกเวน ชอของผลตภณฑตางๆ จะสะกดตวอกษรแรกดวยตวใหญในภาษาองกฤษ องคการอนามยโลกไดใชความระมดระวงเทาทจะท าไดในการตรวจสอบขอมลทปรากฏในสงพมพน อยางไรกด องคการอนามยโลกแจกจายเอกสารตพมพนโดยไมมการรบประกนใดๆ ทงสนทงโดยตรงและโดยออม ผอานจ าเปนตองมความรบผดชอบในการตความและการใชเอกสารนเอง องคการอนามยโลกจะไมรบผดชอบตอความเสยหายใดๆ อนอาจเกดขนจากการใชงานเอกสารน ออกแบบและจดเรยงโดย Inís Communication (www.iniscommunication.com) พมพทประเทศมอลตา

แนวทางการฟนฟสมรรถภาพคนพการโดยชมชน องคประกอบดานการเสรมพลง

สารบญ

ค าน า 1 การรณรงคและการสอสาร 7 การขบเคลอนชมชน 17 การมสวนรวมในทางการเมอง 25 กลมพงพาตนเอง 33 องคกรคนพการ 45

6

1

ค าน า

การเสรมพลงเสรมพลงเปนองคประกอบสดทายในเมทรกซการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและเปนประเดนทคาบเกยวกบเนอหาสวนอนๆ ทงหมดในขณะทองคประกอบทงสองคประกอบแรกของเมทรกซนมสวนสมพนธกบภาคสวนหลกของการพฒนา (สขภาพ การศกษา ความเปนอยและสงคม) องคประกอบการเสรมพลงการเสรมพลงจะมงเนนเรองความส าคญของการเสรมพลงใหกบคนพการ สมาชกในครอบครวและชมชนเพอเปนชองทางใหคนพการสามารถเขาสสงคม ในแตละภาคสวนและท าใหพวากเขาทกคนสามารถเขาถงสทธและสงทตนควรจะไดรบ ค าวา “การเสรมพลง” มหลายความหมายดวยกนตามแตละบรบทดงนนจงไมอาจแปลความหมายในดวยภาษาตางๆ งายนก (1)การเสรมพลงข นพนฐาน ไดแก การมสทธในการพดและการมผรบฟง การปฏบตและตดสนใจในสงตางๆ ไดดวยตนเอง การควบคมหรอการยกระดบความสามารถในการควบคม การเปนอสระไมตองขนอยกบใคร การมความสามารถในการตอสเพอสทธของตนเองและการไดรบการยอมรบและเคารพในฐานะประชากรคนหนงทมเทาเทยมกนกบผอนและมสวนรวมในการสรางสงคมเชนกน (1,2) โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ านวนมากมงเนนเรองการใหบรการดานการแพทยเปนหลก เชน การจดบรการฟนฟสมรรถภาพใหกบคนพการโดยไมรบสงตอบแทน ซงการด าเนนงานในลกษณะดงกลาวน แมจะชวยสรางการเปลยนแปลงในทางทดใหกบคนพการจ านวนมากกจรงแตกเปนการสงเสรมรปแบบของการใหบรการทจะตองมผใหและผรบแตการศกยภาพจะเรมตนขนเมอบคคลหรอกลมคนมองเหนวาตนเองสามารถเปลยนแปลงสถานการณตางๆ ไดและเรมลงมอท า กระบวนการนจ าเปนทจะตองอาศยความตระหนกและการพฒนาความสามารถอนจะน าไปสการมสวนรวมมากขน มอ านาจในการตดสนใจและควบคมกระบวนการตางๆ มากขน และการลงมอปฏบตเพอใหเกดความเปลยนแปลง (2) คนพการ สมาชกในครอบครวและชมชนมสวนส าคญยงตอการด าเนนงานของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน ค าแนะน าตอไปนจะชวยสงเสรมและสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลงการด าเนนงานในรปแบบเดมใหเปนรปแบบใหมของการพฒนาททกฝายตางเขามามสวนรวมโดยมชมชนเปนฐาน ทงนจดเรมตนของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนใดๆ ควรจะเปนการอ านวยความสะดวกเพอใหเกดการเสรมพลงแกคนพการ สมาชกในครอบครวและชมชนซงจะน าไปสเปาหมายทวางไวไดอยางยงยน

2

กรอบท 1 –สาธารณรฐมาลาว มตวตน มสทธมเสยงและมสวนรวม Malawi Council for the Handicapped (MACOHA)เปนหนวยงานในก ากบของกระทรวงคนพการและคนชรามหนาทรบผดชอบปฏบตการของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนระดบชาตในประเทศมาลาว MACOHA ท างานรวมกบกระทรวงอนๆ ทเกยวของกบงานสาธารณสข การศกษา การคลง การวางแผนในเชงเศรษฐศาสตร เพศ การพฒนาเดกและชมชนตลอดจนหนวยงานอนๆ อาท Federation of Disability Organisations in Malawi(FEDOMA), ChristoffelBlinden Mission (CBM), Sight Savers International และ Norwegian Association of the Disabled โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนระดบชาตของมาลาวใชรางแนวทางการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน ตามอนสญญาวาดวยสทธของคนพการและบญญตทศวรรษแหงคนพการแอฟรกนเปนกรอบในการพฒนาโปรแกรม รฐบาลมาลาวยอมรบการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนวาเปนแนวทางหลกทท าใหสามารถเขาถงคนพการทวประเทศ ทางดาน MACOHA เองมความรบผดชอบโดยตรงในการดแลงานดานสขภาพ การศกษาและสภาพความเปนอยในเมทรกซการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนในขณะเดยวกนกรวมมอกบ FEDOMA องคกรพฒนาภาคเอกชนอนๆ กระทรวงตางๆ และองคกรเพอคนพการในการด าเนนงานดานสงคมและการเสรมพลงของเมทรกซน MACOHA, FEDOMA และองคการทอยเคยงขางตางๆ จะท างานรวมกบคนพการโดยตรงทงในระดบเขตและแขวงเพอสรางศกยภาพใหแกคนพการเหลานน การเสรมพลงจะเรมตนดวยการใชโปรแกรมยกระดบความตระหนกในชมชน การปรบเปลยนสถานภาพของชมชน การจดระเบยบคนพการและการจดตงคณะกรรมการคนพการขน ตวแทนของคณะกรรมการนจะท าหนาทเขารวมการฝกอบรมตามโครงการอบรมเชงปฏบตการตางๆ เพอใหเกดความเขาใจถงมโนทศนการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและการน าคนพการใหสามารถเขาสสงคมกระแสหลกมากยงขนกระทงสามารถเจรจากบหนวยงานรฐในทองถนเพอใหคนพการสามารถเขาถงสทธประโยชนทจดใหมข นโดยโปรแกรมพฒนาตางๆ ได เมอเปนเชนนแลวคนพการจงสามารถเขาถงบรการสขภาพ การศกษาและโอกาสในการมสภาพความเปนอยทด เปนกลมคนมผมองเหนไดยนและมสทธมเสยงจนสามารถเขาไปมสวนรวมในกระบวนการทางสงคมไดรบโอกาสทเทาเทยมกนกบผอนและเกดความมนใจในตนเองมากขนดวย จากการศกษาของ Norwegian Association of the Disabled เมอไมนานมานพบวาในขณะท MACOHA ด าเนนงานในสวนทงหาองคประกอบของเมทรกซการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนแตจดสนใจหลกซงเปนจดเรมตนของการท างานของ MACOHA กลบไปอยท “การเสรมพลงใหกบคนพการโดยเฉพาะอยางยงในดานการเมองและเศรษฐกจ” การศกษาเพอประเมนกจกรรมดงกลาวพบวาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนของประเทศมาลาวมประสทธภาพและกอประโยชนอยางยง เพราะสามารถสรางความรวมมอระหวางกระทรวงตางๆ องคกรพฒนาภาคเอกชนและองคกรเพอผพการใหสามารถเขามารวมงานกนได

3

เปาหมาย คนพการและสมาชกในครอบครวสามารถของพวกเขา สามารถตดสนใจเรองของตนเองและมความรบผดชอบในการปรบเปลยนชวตและพฒนาชมชนของตนใหดยงขน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคอ การสนบสนนกระบวนการสราง ดวยการสงเสรม สนบสนนและอ านวยความสะดวกใหคนพการและสมาชกในครอบครบมสวนรวมกบประเดนตางๆ ทมผลตอชวตตนและครอบครว ผลลพธทตองการ

• คนพการสามารถเลอกและตดสนใจปฏบตสงตางๆ ไดโดยมความรความเขาใจในสงนนๆ • คนพการมสวนรวมและสามารถสรางประโยชนใหกบครอบครวและชมชนของตนเองได

• อปสรรคขวางกนตางๆ ในชมชนถกจ ากดออกไป และคนพการไดรบการยอมรบวาเปนคนทมศกยภาพเทาเทยมกบคนปกต

• คนพการและครอบครวสามารถเขาถงสทธประโยชนดานการพฒนาและบรการตางๆ ในชมชน • คนพการและสมาชกในครอบครวรวมตวกน เพอกอตงกลมและองคกรของตนเอง ซงมงแกปญหาททกคน

ประสบ

มโนทศนหลก การสญเสยศกยภาพ คนพการจ านวนมากตองสญเสยศกยภาพของตนเองทงในระดบครอบครวและชมชน เพราะพวกเขามกจะไดรบการสนบสนนจากครอบครวเปนอยางมาก ซงในอกมมมองหนงกกลายเปนการปกปองมากเกนไป ดงจะเหนไดจากการทสมาชกในครอบครวท างานเกอบทกสงใหคนพการเหลาน ซงกอาจเปนไปไดวา คนพการอาจถกปฏเสธหรอกดกนออกจากชวตชมชนเนองดวยตราบาปและการแบงแยกเหลาน สงเหลานแสดงใหเหนวา คนพการมขอจ ากดทงในดานโอกาสและทางเลอก สภาพเชนนท าใหคนพการกลายเปนเหยอและเปนบคคลทผจะใหหยบยนสงตางๆ ใหดวยความสงสาร และไมสามารถเปนบคคลทจะสรางสงตางๆ ทกอใหเกดความแตกตางได ทศนคตทเปนลบประกอบกบความคาดหวงของสงคมทต ามากเชนนเอง เปนเหตใหคนพการรสกวาตนเองสญเสยศกยภาพ ไมสามารถท าอะไรไดหรอไมสามารถเปลยนแปลงชวตตนเองได อกทงยงอาจจะรสกวาตนเองไรคา ไรสมรรถภาพ มองตนเองไมดและสญเสยความภาคภมใจในตนเอง ความรสกสญเสยศกยภาพเชนนเองทเปนจดเรมตนใหการแสวงหาแนวทางในการเสรมพลง

4

การเสรมพลงและการกระตน การเสรมพลงเปนกระบวนการทซบซอน และไมใชสงทเกดขนไดในทนทหรอเปนสงทสามารถสงตอใหผอนได (2) ความเปลยนแปลงจะเกดขนไดกตอเมอคนพการเปลยนทศนคตจากการเปนผรบ ซงไมมสวนรวมใดๆ มาเปนผกอเกดประโยชนทมสวนรวมในการสรางความเปลยนแปลงนน การเปลยนทศนคตเชนนถอเปนสงส าคญในการท าลายก าแพงหรออปสรรคขวางกนตางๆ ทงในรปแบบทเปนความคด สถาบนและสภาพแวดลอมทางกายภาพทอาจจะมอยในชมชนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถอ านวยความสะดวกแกกระบวนการนโดยการยกระดบความตระหนก ใหความร สรางศกยภาพและสงเสรมใหเกดการมสวนรวมซงจะน าไปสการทผพการสามารถทจะควบคมและตดสนใจในระดบทสงขน องคประกอบเหลานไดกลาวถงแลวในคมอการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนฉบบตางๆ ความตระหนก ความตระหนกคอระดบของความเขาใจทบคคลมตอตนเอง สถานการณและสงคมทตนเองอาศยอย การยกระดบความตระหนกชวยใหผคนสามารถมองเหนไดวาโอกาสทจะน าไปสการเปลยนแปลงนนยงคงมอย (3) การยกระดบความตระหนกถงเรองความพการและสทธมนษยชนในครอบครวและชมชนสามารถท าลายก าแพงทขวางกนคนพการอยและท าใหคนพการมอสรภาพในการมสวนรวมและสามารถตดสนใจไดดวยตนเองมากยงขน ขอมล ขอมลคอขมพลงทส าคญ ซงกจกรรมส าคญอยางหนงของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนกคอการเผยแพรขอมลนนเอง ยงประชากรตกอยในภาวะยากจนเทาใด พวกเขากจะยงเขาถงขอมลพนฐานเกยวกบสทธของตนไดนอยลงเทานน แตหากมขอมลทเปนประโยชนแลว ผพการสามารถทจะใชประโยชน ดวยการเขาถงบรการและใชสทธตางๆของตน รวมทงเจรจาอยางมประสทธภาพและท าใหผมหนาททเกยวของตองหนมารบผดชอบตอการกระท าตางๆ ดวย คนพการจะไมสามารถด าเนนการใดๆ ทมประสทธภาพจนสรางความเปลยนแปลงไดหากไมมขอมลทเกยวของเปนปจจบนและอยในรปแบบทคนพการสามารถเขาใจได (1) การสรางความสามารถ คนพการตองการทกษะและความรเพอท าใหพวกเขาเขาไปมสวนรวมและท าประโยชนใหกบครอบครวและชมชนของตนเองได การพฒนาทกษะและความรสามารถจะชวยเสรมสรางความมนใจและความภาคภมใจในตนเอง ในระดบทสงขนซงเปนสวนส าคญของกระบวนการเสรมพลง การสนบสนนจากเพอน คนพการจ านวนมากรสกวาตนตองเผชญกบปญหาอยตามล าพง ซงหากพวกเขาไดพบกบคนอนๆทมปญหาคลายคลงกน พวกเขากอาจจะรสกวาคนอนกอยในสภาพการณเดยวกน และกอาจจะมวธการแกไขทเหมอนกนไดดวย การพบปะสนทนากนระหวางเพอนคนพการจะชวยลดความรสกโดดเดยวและชวยยกระดบความชวยเหลอทใหแกกน (ด “กลมพงพาตนเองและองคกรเพอคนพการ” ขางใต)

5

การมสวนรวม ความรสกทตนเองสามารถทจะท าประโยชนตางๆ ได ยอมท าใหบคคลนนเปนทรบรในสงคมและเปนสวนส าคญในกระบวนการเสรมพลง คนพการสามารถสามารถเขาไปมสวนรวมและท าประโยชนใหผอนไดในหลายระดบดวยกน ยกตวอยางเชนในระดบครวเรอนคนพการสามารถท ากจกรรม เชนการดแลสมาชกในครอบครว การตอนสตว การตกน า การท าอาหารและการท าความสะอาด ในระดบชมชนคนพการสามารถใหก าลงใจในฐานะเพอนแกผทเพงเผชญภาวะพการ และสามารถเขารวมเปนสมาชกในกลมหรอองคกรตางๆ ได พนธมตรและความรวมมอ คนพการมจ านวนจ ากดดงนนจงตองกอตงพนธมตรและสรางความรวมมอกบภาคสวนอนๆทมความมงหวงใหเกดการพฒนาและการเปนสงคมหนงเดยวแนวทางสงคมหนงเดยวนจะใชไดดเมอกลมอนๆ เขามามสวนรวมดวย หากทกคนรวมมอกนแลว กจะสงผลใหชมชนเกดความรสกเปนเจาของดวยกนมากกวา กรอบท 2 – สาธารณรฐฟลปปนส ไมลาเปนตวอยางทดส าหรบทกคน

ไมลา ซงอาศยอยในประเทศฟลปปนสเปนโรคสไปนา ไบฟดา (Spina bifida) แตก าเนด เธอรสกวาความทพพลภาพของเธอนนเปนสงทท าใหชวตของเธอตองประสบความยากล าบากตงแตเดก เธอบอกวา “ฉนแทบจะไมมความภาคภมใจละมนใจในตนเองเลย ฉนมกจะถามตวเองเสมอวาท าไมตองเปนฉนดวย เรองนท าใหฉนเคยคดฆาตวตายดวยซ า แตพอเวลาผานไปฉนกเรมเรยนรทจะใชชวตอยกบความทพพลภาพของฉนและใชความสามารถทฉนม ดวยความชวยเหลอโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและทนการศกษาทไดรบจากมลนธ Simon of Cyrene ฉนจงเขาเรยนระดบมธยมศกษาและการบญชจนจบ (ในป ค.ศ. 2007) จากนนฉนกจงเขาโปรแกรมอบรมการพฒนาตนเองและการเปนผน า ชวตของฉนเปลยนไปนบตงแตนนเปนตนมา ฉนเปนผน าในเขตอลเบยขององคกรเพอคนพการ ความมนใจในตนเองของฉนและการเปลยนแปลงวธคดท าใหฉนสามารถเผชญหนากบความจรงเรองความพการของตวเองได ตอนนฉนกาวออกมาอยางเตมตวแลวและเลอกท างานเพอกระตนคนทพการคนอนๆดวยการเปนตวอยางทด เพราะสงดสงแรกทเราสามารถท าใหกบคนอนไดกคอการเปนตวอยางทด ฉนเชอวา ความพการไมใชอปสรรคทจะมาขวางไมใหเราไปถงเปาหมายใดๆ ได”

สวนประกอบยอยในองคประกอบน การรณรงคและการสอสาร สวนประกอบยอยนเกยวเนองกบการรณรงคดวยตนเองซงหมายถงการทคนพการจะออกมาพดเพอธ ารงไวซงประโยชนของตนและเกยวกบเรองการสอสารดวย อาท วธการสงและรบสารซงเปนเรองส าคญส าหรบการรณรงคดวยตนเอง เราจ าเปนตองพจารณาทงสองสวนนในการอ านวยความสะดวกใหเกดการเสรมพลงในหมคนพการ การรณรงคและการสอสารถอเปนการเชอมโยงคนพการเขากบครอบครวและชมชน ซงจะท าใหพวกเขาเกดพลงในการเลอกการแสดงออกซงความคดเหนและท าการตดสนใจซงจะเปนสงทชวยเสรมสรางความมนใจและความรสกวาตนเองมเกยรต โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะเขาไปมบทบาทส าคญในการท างานรวมกบคนพการเพอชวยยกระดบความสามารถในการสอสารและมปฏสมพนธกบผอน อนจะน าไปสการพฒนาความสามารถในการรณรงคเพอกลมของตนเองในทสด

6

การขบเคลอนชมชน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะประสบความส าเรจได กข นอยกบการมสวนรวมของชมชนเปนส าคญ ดงนนการขบเคลอนชมชนจงเปนกลยทธทมงหวงทจะกระตนสมาชกในชมชนและชวยเสรมสรางศกยภาพใหแก พวกเขาเหลานนในการทจะเปลยนแปลงและลงมอท าอะไรบางอยางได กลยทธนมกใชในประเทศทมรายไดต าเพอแกปญหาพฒนาการชมชน และเพอทจะใชโดยโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเพอท าใหแนใจไดวาชมชนมศกยภาพทจะสนองตอบตอความตองการของคนพการและสมาชกในครอบครวได การมสวนรวมในทางการเมอง การสงเสรมใหคนพการมสวนรวมในการเมองถอเปนแนวทางส าคญของการเสรมพลง การตดสนใจเปนกระบวนการส าคญของการเมอง ดงนนการมสวนรวมในทางการเมองจะท าใหคนพการซงก าลงประสบปญหานนไดเขาไปเปนศนยกลางของกระบวนการตดสนใจและกอใหเกดอทธพลตอการตดสนใจตางๆ เหลานนดวยตนเอง โดยทวไป การเขาไปมสวนรวมในทางการเมองมไดหลากหลายรปแบบดวยกน เรมตงแตการมสวนรวมอยางเปนทางการ (เชน การตงพรรคการเมองระดบทองถนและระดบประเทศ) การมสวนรวมอยางไมเปนทางการ (การสนทนาเรองการเมองกบเพอนฝงและครอบครว) สวนประกอบยอยนจะพจารณาถงวธการทสามารถปฏบตไดจรงเพอใหคนพการและครอบครวมอทธพลตอการตดสนใจในเรองตางๆ และท าใหตนมสทธและโอกาสเทาเทยมกบผอนได กลมพงพาตนเอง กลมพงพาตนเองคอกลมทจดตงขนอยางไมเปนทางการโดยคณะบคคลทมารวมตวกนเพอท ากจกรรมบางประการรวมกน และชวยแกปญหาททกคนตางประสบรวมเดยวกน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองก าหนดจดเนนของกจกรรมตางๆ ใหอยเหนอกวาระดบตวบคคล กลาวคอ จะตองสนบสนนใหคนพการและครอบครวกอตง เขารวมและเปนสวนหนงของกลมพงพาตนเอง การมสวนรวมในกลมพงพาตนเองท าใหคนในสงคมหนมาสนใจคนพการมากยงขน และคนพการกจะไดรบการสนบสนนอยางทวถง กลมพงพาตนเองจะสงเสรมใหคนพการทเปนสมาชกแบงปนทรพยากรและหาทางแกปญหาตางๆ รวมกนและยกระดบความมนใจและความภาคภมใจในตนเองของคนพการใหสงขน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถใชกลมพงพาตนเอง เพอน าไปสเปาหมายบางประการของตนและเพออ านวยความสะดวกส าหรบกระบวนการเสรมพลง สวนประกอบยอยนจะมงเนนวาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะสามารถสนบสนนและอ านวยความสะดวกใหมการกอตงกลมพงพาตนเองไดอยางไรบาง องคกรเพอคนพการ คนงานในสถานทตางๆ ทวโลกสามารถทจะรวมตวกนเพอสงเสรมและปกปองผลประโยชนของตนเองในทท างานไดฉนใด คนพการกสามารถรวมตวกนเพอกอตงเปน “องคกรเพอคนพการ” ไดฉนนน ทงน กเพอสงเสรมและปกปองผลประโยชนของตนเองเปนส าคญองคกรเพอคนพการมอยจ านวนมาก ทงในระดบภมภาค ระดบชาตและระดบนานาชาต องคกรเหลานมกจะมโครงสรางทชดเจนและมกจกรรมทหลากหลาย อาท การรณรงคและการเปนตวแทนใหกบคนพการ การสนบสนนองคกรเหลานจคงเปนวธการหนงทจะสงเสรมใหเกดการเสรมพลงส าหรบคนพการได ดวยเหตน ในชมชนทมท งโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและองคกรเพอคนพการด าเนนงานอย กควรทจะรวมมอกน แตหากไมมองคกรเพอคนพการแลวโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนกควรหนไปสนบสนนการกอตงองคกรเพอคนพการในระดบชมชนซงเนอหาตางๆ ของสวนประกอบยอยนไดกลาวถงไวอยางครอบคลมแลว

7

การรณรงคและการสอสาร บทน า คมอการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไดระบถงการรณรงควาเปนกจกรรมทแนะน าใหปฏบตมาโดยตลอด การรณรงคสามารถจดไดในหลายรปแบบและโดยหลายกลม เชน กลมพงพาตนเองหรอองคกรเพอคนพการอาจจะรณรงครวมกนเปนกลมเพอโนมนาวผมอ านาจตดสนใจเพอท าใหเกดความเปลยนแปลงและเพอใหเกดนโยบายและโปรแกรมทครอบคลมถงคนพการ แตสวนประกอบยอยนจะมงเนนเรองการรณรงคดวยตนเองหรอการใหแตละบคคลสามารถแสดงความคดความเหนเพอพทกษซงประโยชนของตนเองมากกวา การรณรงคจะประสบความส าเรจไดกตอเมอขอเรยกรองอนเปนสาระส าคญนนไดถกสงออกไปและไดรบโดยปลายทาง แตเนองจากคนพการจ านวนมากมปญหาดานการสอสารดงนนบอยคร งจงไมมใครรบฟงเสยงของพวกเขา ทงทจรงๆ แลว พวกเขามโอกาสไมมากในการโนมนาวการตดสนใจในเรองประเดนปญหา นโยบายและบรการทจะสงผลตอชวตของตน (4)อนสญญาวาดวยสทธคนพการเนนย าถงความส าคญเรองการสอสารของคนพการ ขอ 9 ของอนสญญานเรยกรองใหรฐดแลใหคนพการสามารถเขาถงสงตางๆ ไดเทาเทยมกบผอน อาท “...ขอมลและการสอสาร ตลอดจนเทคโนโลยและระบบขอมลและการสอสาร...” และขอ 21 ยงยนยนถงสทธของคนพการทสามารถม “...อสรภาพในการแสดงออกซงความคดเหน ตลอดจนอสรภาพในการขอ ไดรบและสงตอซงขอมลและแนวคดในระดบทเทาเทยมกนกบผอนในทกรปแบบของการสอสารทตนเลอก...” (5) กระบวนการเสรมพลงส าหรบคนพการจ าเปนตองอาศยการรณรงคดวยตนเองและการสอสารอยางมประสทธภาพ สวนประกอบยอยนจงเนนย าถงแงมมทส าคญของทงสองสงนและใหค าแนะน าเบองตนในสวนของกจกรรมทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถท าได

8

กรอบท 3–สาธารณรฐอนเดย เสนทางสชวตทมผลตผลของหนสา หนสาเกดมาในครอบครวซงอาศยอย ณ หมบานชนบทอนหางไกลชอดานก ในรฐกจารฐของอนเดย ผน าครอบครวของหนสาเปนผใชแรงงานซงไดรบคาจางเปนรายวน เธอเปนคนหหนวก มองเหนอะไรไมชดและมความพการทางปญญาจงถกชาวบานเรยกวาเปน “ค าสาปของพระเจา” ครอบครวของเธอถกรงเกยจและหากคนในครอบครวของเธอไปอยในพนทหรอบานของใครเขา พวกเขากจะถกมองวาเปนตวโชคราย และเนองจากครอบครวของหนสาตองหางานท าในแตละวนเพอเลยงปากทอง ตราบาปและการกดกนนจงเปนภาระทใหญหลวงทสงผลตอทงครอบครวของเธอ สถานการณตางๆ ของหนสาและครอบครวเรมดข นเมอเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนซงผานการฝกอบรมมาจาก Sense International เรมเขามาใหความชวยเหลอ เวลาทมาเยยมทบานของหนสา เจาหนาทเหลานกจะส ารวจสภาพแวดลอมของเธอดวยการใชเกมและกจกรรมตางๆ เมอเวลาผานไปหนสาจงเรมตอบสนองและมพฒนาการ เธอเรยนรทจะสอสารกบผอนดวยภาษามอ นบจ านวนดวยลกปดและค านวณเลขอยางงายได พฒนาการทดมากขน คอ หนสาเรมชวยมารดาท างานบานและจากเดมทมกจะชอบแตงกายซอมซอและชอบปลกวเวก เธอกเปลยนมาเปนวยรนทแตงตวดและมความมนใจมากยงขน ส าหรบคนในหมบานปรากฏวา พวกเขายงตองใชเวลาอกพอสมควรในการปรบเปลยนทศนคต ซงตอมากคอยๆเรมเปลยนกนอยางชาๆ ชาวนาตางๆ เรมจางบดามารดาของหนสาอกคร งหนงและสงเกตเหนทกษะและความสามารถของเธอดวย ปจจบนนหนสาเปนคนชวยงานในไรและชวยครอบครวสรางรายได ครอบครวของเธอไดรบเชญใหเขารวมกจกรรมทางสงคมและกจกรรมของชมชนอกคร งหนงและตวหนสาเองกไดรจกกบเพอนในกลมอายรนราวคราวเดยวกนกบเธอดวย

9

เปาหมาย คนพการสามารถพดแสดงความคดเหนเพอพทกษไวซงสทธประโยชนของตนเองได บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคอการชวยใหคนพการสามารถพฒนาทกษะการรณรงคและการสอสารของตนและสนบสนนใหเกดโอกาสอนเหมาะสม รวมทงสนบสนนใหเขาเหลานนสามารถตดสนใจและแสดงออกซงความจ าเปนและความตองการของตนไดอยางมประสทธภาพ ผลลพธทตองการ

• คนพการและครอบครวสามารถเขาถงขอมลและทรพยากรดานการสอสารไดดยงขน • มการลดและ/หรอขจดอปสรรคขวางกนดานการสอสารของคนพการ

• คนพการและครอบครวมโอกาสพดในเรองทจะกอใหเกดประโยชนตอตนเองและชมชน • เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเปนผส อสารทมประสทธภาพและแบงปนขอมลกบ

ผเกยวของทกรายตลอดจนผทมปญหาดานการสอสารดวย มโนทศนหลก การรณรงคดวยตนเอง การรณรงคดวยตนเองคออะไร คนสวนมากใชวธการรณรงคดวยตนเองอยทกวนเพอตอบสนองความตองการสวนตวการรณรงคดวยตนเองคอการสนบสนนใหคนพการมสทธมเสยงของตนเอง คอ ทราบถงสทธและความรบผดชอบของตนเอง เรยกรองและสามารถเลอกหรอตดสนใจเรองตางๆ ทเกยวกบชวตของตนเองได เหตใดการรณรงคดวยตนเองจงเปนเรองส าคญ การรณรงคดวยตนเองเปนองคประกอบส าคญของกระบวนการเสรมพลง คนพการจ านวนมากใชชวตผานไปในแตละวน โดยทไมมใครฟงเสยงของพวกเขา ในทางตรงกนขาม พวกเขาจะมแตคนคอยสงวาจะตองท าอะไร เปนเหตใหการตดสนใจตางๆ ไดมผอนตดสนใจใหเรยบรอยแลวหากคนพการเหลานไดเรยนรทกษะการรณรงคดวยตนเองพวกเขากจะสามารถแสดงออกซงสทธของตน ควบคมชวตและตดสนใจเพอตนเองไดอยางดทสด การรณรงคดวยตนเองในรปแบบทพนฐานทสดกคอการทคนพการสามารถเลอกไดวาตนจะรบประทานอาหารอะไรและจะแตงกายอยางไร หรอในระดบทสงขนกคอสามารถพดในทสาธารณะเกยวกบเรองทส าคญส าหรบตนได ตวอยางเชนบรการตางๆ ทตนไดใชเปนตน

10

กรอบท 4 การรณรงคดวยตนเองอยางมประสทธภาพ เดกพการมบทบาทส าคญในการเจรจาตางๆ ดงจะเหนไดจากในชวงของการรางอนสญญาวาดวยสทธคนพการในเดอนมกราคม ค.ศ. 2006 ในชวงของการเจรจารอบท 6 นนเดกกลมหนงจากบงคลาเทศ สาธารณรฐประชาชนจนและสหราชอาณาจกรเดนทางไปยงนวยอรคเพอน าเสนอมมมองของตนวาเหตใดอนสญญาดงกลาวจงควรมมาตรการบางมาตรการเปนการเฉพาะเพอปกปองสทธของตน เดกเหลานออกแถลงการณเปนลายลกษณอกษรทสงเวยนไปทวถงกนเพอเนนย าถงความจ าเปนทจะตองเลกใชระบบสถานสงเคราะหคนพการ การแกปญหาเรองความรนแรงและการประพฤตตอคนพการอยางไมเหมาะสม ตลอดจนการเขาถงบรการและขอมลตางๆ และตอมา เมอมพธลงนามในอนสญญานในเดอนมนาคม ค.ศ. 2007 นกรณรงคเคลอนไหวซงเปนเดกพการสองคนจากนคารากวและอารเมเนยไดย าเตอนกบเหลาตวแทนทงหมด เพอใหพวกเขาใสใจกบสถานการณของเดกพการตามขอบงคบในอนสญญาฉบบใหมน การมสวนรวมของเยาวชนเหลานเปนการยนยนวาเดกพการสามารถเปนนกรณรงคเพอสทธของตนทมประสทธภาพไดและพวกเขากควรมสวนรวมในการตดสนใจตางๆ ทอาจจะมผลกระทบตอตนเอง (6,7,8,9)

การสนบสนนทจ าเปนไดแกอะไรบาง ในบรบททวไปสวนมากคนพการจะตองประสบกบการถกตราหนาและการกดกน การแสดงออกซงความคดเหน การใหไดมาซงความตองการและความจ าเปนของคนพกานนเปนสงทท าไดยากมาก คนพการจงควรไดรบการสนบสนนดานการเรยนรทกษะการรณรงคดวยตนเอง (ด “กจกรรมแนะน า”) การรณรงคเพอตนเองเปนเปาหมายในทายทสดส าหรบคนพการ แตในบางสถานการณนนคนพการอาจรองขอหรอจ าเปนตองไดรบการสนบสนนจากผสนบสนนดวย ซงผสนบสนนในทนอาจจะเปนสมาชกในครอบครว เพอน สมาชกองคกรเพอคนพการ อาสาสมครนกรณรงคจากชมชนหรอเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนผสนบสนนมหนาทส าคญทจะชวยใหคนพการเขาถงขอมลตางๆ ชวยนดหมายอ านวยความสะดวกในทประชมชวยเขยนจดหมายเกยวกบเรองส าคญตางๆ และชวยพดแทนคนพการในสถานการณทคนพการประสบกบความยากล าบาก การสอสาร การสอสารคออะไร การสอสารคอการถายทอดขอมลหรอสารจากบคคลหนงสอกบคคลหนงและเปนวธการทจะชวยสรางเสรมใหเกดความสมพนธทางสงคมระหวางบคคลและชมชน การสอสารทมประสทธภาพจะประกอบดวยองคประกอบทส าคญ 3 องคประกอบ ไดแก วธการ เหตผลและโอกาส

• วธการหมายถงรปแบบของการสงสาร เชน สงสารดวยวธการพดเขยนเปนลายลกษณอกษร ท าสญลกษณภาษามอและ/หรออปกรณชวยสอสารอนๆ ซงแตละคนกสามารถทจะใชรปแบบของการสอสารทเหมาะสมกบความจ าเปนของตนมากทสด (ดองคประกอบ “สขภาพ – อปกรณชวยเหลอ”)

• เหตผลหมายถงสาเหตทจะตองสอสารกน ไดแก การแสดงออกซงความตองการพนฐานเชนการขอดมน า การแสดงออกซงความคด ความคดเหนและความรสก การถามชอบคคลอน การท าความรจกกบเพอนใหมหรอการเลาเรองตลก เปนตน

• โอกาสหมายถง บคคลตองการโอกาสส าหรบสอสารกบผอนอยบอยครง คนพการสวนมากมกไมมโอกาสสอสาร เชน ในกรณของเดกพการ พวกเขามกจะถกกนไว เพอไมใหแขกทมาบานไดเหน หรอคนทเปนใบ

11

หลงจากทเปนโรคหลอดเลอดสมองกอาจจะถกตดออกจากกระบวนการตดสนใจของครอบครว หรอคนหหนวกอาจจะไมสามารถมสวนรวมในการประชมสภาทองถนไดเพราะไมมลามภาษามอเปนตน การโอกาสถกจ ากดเชนนสงผลตอโอกาสในการเรยนรและพฒนาทกษะการสอสารและทกษะอนๆ ของคนพการได

คนเราสามารถสอสารไดแมจะพดไมได มโนทศนเรองการรณรงคดวยตนเองส าหรบคนพการคอ การทผพการสามารถกลาวแสดงความคดเพอรกษาไวซงสทธและผลประโยชนทตนเองพงไดรบ แตนนไมไดหมายความวา คนพการคนนนจะตองใชเสยงและสามารถพดไดจรงๆทงนเปนเพราะคนพการบางคนไมสามารถพดหรอสอสารกบผอนไดโดยงาย เนองมาจากความทพพลภาพทางกาย การไดยน การมองเหนและทางปญญา ซงอาจจะสงผลตอวธการทคนๆนนสอสารกบคนอนและอาจจะสงผลใหคนอนเขาใจเขาไดยากหรองายตางกน ดงนนเราจงตองเขาใจดวยวาทกคนมความสามารถในการสอสารแมวาเขาจะพดไมได เพราะการสอสารไมไดมรปแบบเพยงการพดดวยวาจาเทานน คนพการยงคงแสดงออกถงความรสกทตนชอบหรอไมชอบอะไรไดหรอแสดงออกวาตนตองการอะไรไดในรปแบบอนทไมไดเปนถอยค า การสอสารนนหมายรวมถง “...การแสดงดวยตวอกษร การใชอกษรเบรลล การสอสารดวยการสมผส การใชตวพมพขนาดใหญ มลตมเดย ภาษาเขยน วธการชวยเหลอหรอวธการทางเลอกทเกยวกบเสยง ภาษาปกตหรอเครองอานตวอกษรใหเปนเสยงมนษย ตลอดจนเทคโนโลยขอมลและการสอสารทคนพการสามารถเขาถงไดตางๆ ” (5) (ดองคประกอบ “สขภาพ – อปกรณชวยเหลอ”) กรอบท 5 – สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม ตรงเรยนรทจะสอสาร ตรงเปนเดกอาย 14 ป ทอาศยอยกบครอบครวในหมบานชนบทบนภเขา ตรงเปนโรคสมองพการซงท าใหเขามความทพพลภาพทางการสอสาร ครอบครวและเพอนของเขาไมเขาใจสงทเขาพด ซ าราย ตรงยงไมสามารถใชภาษามอไดอกดวย เพราะวาการเคลอนไหวของแขนและขาของของเขาไมสมพนธกน คนสวนมากคดวาตรงมความทพพลภาพทางปญญาดวยเนองจากทกษะทางการสอสารของเขาทมจ ากด ตอมา เมอปาของเขาไดไปพบเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนแหงหนงเพอขอความชวยเหลอ เจาหนาทจงชวยโดยการท ากระดานส าหรบสอสารขน บนกระดานจะมภาพของกจกรรมทจ าเปนทสดในชวตของตรง จากนนตรงจะมองไปทภาพบนกระดานนนเพอบอกวาตนเองตองการอะไร เขาใชกระดานนเพอสอสารแลกเปลยนขอมลกบสมาชกในครอบครวและเพอนฝง นอกจากนนเจาหนาทของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนยงสนบสนนใหครอบครวสอนตรงใหอานหนงสออกดวย

อปสรรคในการสอสาร การรณรงคดวยตนเองหมายความวาคนพการจะตองเปนทรบฟงของผคนดงนนจงถอเปนเรองจ าเปนทจะตองพจารณาหาวาสงใดเปนอปสรรคในการสอสารเสยกอน อปสรรคในการสอสารมอยสประเภทหลกดวยกน ไดแก อปสรรคในทางกายภาพ เชน ระยะทางไกล สงรบกวนในสภาพแวดลอม อปสรรคทางความหมาย เชน การใชค ายากและศพทเฉพาะทาง อปสรรคทางดานทศนคต เชน การหลกเลยงการสอสารกบใครทไมสามารถแสดงออกซงความคดอานของตนเองไดโดยสะดวกเนองจากขาดความอดทนหรอมความเยอหยง และอปสรรคประเภทสดทายคอการจดวางขอมล เชน ไมเหมาะสมตอเวลาหรอขอมลมากเกนไป การสอสารจะมประสทธภาพไดตอเมอเราไดพจารณาหาอปสรรคเหลานแลวและใชมาตรการทจ าเปนในการก าจดอปสรรคนนๆ เสย

12

กจกรรมแนะน า เพอเปนการสนบสนนใหคนพการสามารถรณรงคดวยตนเอง และสามารถพฒนาทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพเพอสรางศกยภาพใหตนเองได เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจงจ าเปนตองแกไขทตวบคคล สภาพแวดลอมและความสามารถในการสอสารของตนเองดวย ท าการประเมนการสอสารขนพนฐาน ทรพยากรอยางเชนคมอ Let’s communicate: A handbook for people working with children withcommunication difficulties (10) มขอมลทครบถวนเกยวกบการประเมนการสอสาร ประเดนพนฐานทตองพจารณาเมอมการประเมนคณภาพของการสอสารมดงตอไปน

• ปจจบนวธการสอสารมรปแบบใดบาง • วธการนนใชกนไดดมากนอยเพยงใด (ทงในสวนของคนปกตและคนพการ)

• ระบบการสอสารนเปนทเขาใจของทกคนหรอไม • คนปกตเขาใจความจ าเปนของคนพการจรงหรอไม • ปกตแลวคนพการสอสารกบใคร

• คนพการสอสารไปเพออะไร เชน เพอมสวนรวม เพอบอกถงความตองการและ /หรอเพอแสดงออกซงความรสกของตน

• คนพการมโอกาสในการสอสารอยางไรบาง พวกเขามผรบฟงหรอสอสารดวยจ านวนมากหรอไม หรอวาถกปลอยใหอยตามล าพง

• อปสรรคอนๆ ทขดขวางไมใหการสอสารด าเนนไปอยางมประสทธภาภมอกหรอไม • สถานะ อ านาจและบทบาทของคนพการจะมอทธพลตอการสอสารหรอไม อาทเชน หญงพการสามารถพด

ตอหนาผชายสกคนหนงไดหรอไม ครอบครวรสกอายหรอไมทจะปลอยใหสมาชกในครอบครวทเปนคนพการสอสารกบคนอนๆ

13

ใหการสนบสนนเพอพฒนาทกษะการสอสาร เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองรวมงานอยางใกลชดกบคนพการและสมาชกในครอบครวเพอสรางความมนใจวา พวกเขาเหลานนสามารถพฒนาทกษะในการสอสารไดซงการใหการสนบสนนจะขนอยกบความจ าเปนและสถานการณของแตละบคคล และการสนบสนนดงกลาวอาจจะจดใหมข นโดยเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนโดยตรงหรอโดยคนอนกได ทรพยากรอยางเชนคมอ Let’s communicate มค าแนะน าทดอยแลว เมอพบวาบคคลใดมความทพพลภาพทางการสอสารแลวเจาหนาทการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถด าเนนการดงตอไปน

• อ านวยความสะดวกใหคนพการไดพบกบผใหบรการเฉพาะทางถาม เชน ผใหบรการบ าบดดานการพดและภาษา

• ท าใหครอบครวทราบวา คนพการบางคนไมสามารถสอสารดวยการพด แตอาจสอสารไดในรปแบบอนอยางเชนภาษามอและกระดานสอสาร

• ท าใหคนพการสามารถเขาถงอปกรณชวยเหลอดานการสอสารไดหากจ าเปน ข นตอนนอาจตองอาศยการใหความรครอบครวดวยวาจะผลตอปกรณเหลานนเพอใชงานไดอยางไร (ดองคประกอบ “สขภาพ – อปกรณชวยเหลอ”)

• ดแลใหคนทตองใชเครองชวยฟงไดรบขอมลทเหมาะสมเกยวกบความพรอม การปรบเพอใสใหกระชบการดแลรกษาและการใชงาน

• สอนภาษามอหรอใหขอมลแกคนพการวา พวกเขาสามารถจะไปเรยนภาษามอไดทใด • สนบสนนใหคนทมปญหาดานการสอสารเขามสวนรวมในกจกรรมประจ าวน (เชน การไปตลาด การ

ท าอาหาร การท าความสะอาด การตกน า) แลวสอนค า วลหรอทาทางงายๆทเขาสามารถใชสอสารไดจรงในชมชน

• แนะน าใหคนพการเขารวมกลมหรอชมรมเพอใหเกดโอกาสในการมปฏสมพนธทางสงคม เชน กลมคนหหนวก กลมคนเคยเปนโรคหลอดเลอดสมอง กลมนกกฬาคนพการหรอกลมการละเลนตางๆ เปนตน

กรอบท 6 สเตฟานไดยนโลกใหม เดกหหนวกอาจจ าเปนตองใชเครองชวยฟงเพอใหตนสามารถสอสารกบครอบครว เพอนและครของตนได โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถอ านวยความสะดวกในเรองของการเขาถงอปกรณชวยเหลอตางๆ และใหค าแนะน าเกยวกบการใชงานและการบ ารงรกษาอปกรณเหลานน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนอาจจะตองพจารณาดวยวา มการจ าหนายแบตเตอรราคาถกในพนทหรอไมและสนบสนนการใชภาษามอหากมความเหมาะสม นบเปนเวลาหลายปทไมมใครรวาสเตฟานหหนวก เธอจงเหมอนอาศยอยทามกลางความโดดเดยว เธอจะสอสารกแตเฉพาะมารดาของเธอเทานน แพทยอาสาคนหนงจากโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนในทองถนพบวาเธอสญเสยการไดยนเนองจากอาการตดเชอเรอรงในห เธอไดรบการรกษาอาการตดเชอและไดรบอปกรณชวยฟงในภายหลง จากนนสเตฟานจงเรมไปโรงเรยนประถมศกษาซงเปดโลกทศนใหกบเธอเปนอยางมาก เธอจงรสกวาไมโดดเดยวอกตอไปและเธอกมปฏสมพนธกบเพอนๆของเธอเปนประจ าทกวน

14

การแกไขอปสรรคในการสอสาร โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถลดหรอก าจดอปสรรคในการสอสารซงพบอยในสภาพแวดลอมไดดงน

• สงเสรมใหเกดทศนคตทเปนบวกในบานเพอเปดโอกาสในการสอสารของเดกและ /หรอผใหญซงเปนคนพการ • พจารณาวามใครบางทคนพการสามารถสอสารดวยไดและมใครบางทสนใจความคดหรอสงทคนพการพด • แบงปนขอมลกบผอนวาผคนเลอกทจะสอสารดวยวธการใดมากกวา เราจ าเปนตองพฒนาหาวธการทจะท า

ใหคนพการสามารถสอสารไดโดยอสระ เชน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนอาจผลต “เอกสารขอมลเรองการสอสารของฉน” เพอใหคนพการไดบอกคนอนวาจะสอสารกบพวกตนไดดวยวธการใดจงจะดทสด

• สอนกลยทธดานการสอสารใหกบครอบครวและสมาชกในชมชนซงจะเปนประโยชนตอคนพการ เชน การใหเวลาคนพการมากขนในการสอสารและการใชภาษางายๆทาทาง ปาย รปภาพหรออกษรเบรลลเปนตน

• ใหค าแนะน าวาจะปรบเปลยนสภาพแวดลอมอยางไรจงจะเปนประโยชนตอการสอสารทสด เชน เลอกสถานททไมมเสยงรบกวน เพอคยกบคนหหนวก เลอกสถานททมแสงสวางเพยงพอส าหรบคนใบทตองอาศยการอานปากคสนทนา

• สงเสรมการฝกอบรมลามภาษามอจ านวนหนงโดยอาจด าเนนการในลกษณะความรวมมอกบองคกรเพอคนพการ

• ใชการประชมในทสาธารณะหรอสอมวลชนเพอยกระดบความตระหนกของชมชนเกยวกบสงทเปนความยากล าบากของคนทมปญหาในการสอสาร

• รวมกบองคกรเพอคนพการในการสงเสรมใหเกดการใชรปแบบการสอสารและขอมลททกคนสามารถเขาถงไดทวถงกนในกจกรรมตางๆ ทกประเภท อาท การฝกอบรม กจกรรมชมชนและโปรแกรมการพฒนาตางๆ

15

กรอบท 7 – สาธารณรฐฟลปปนส ภาษามอเพออนาคตทดยงกวา โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนบนเกาะโบฮอลของประเทศฟลปปนสรเรมการสอนภาษามออยางงายใหกบคนหหนวก สมาชกในครอบครวและสมาชกในชมชน ในป ค.ศ. 2008 มสมาชกในครอบครวกวา 200 คนอายตงแต 8 ถง 68 ปจากทกสาขาอาชพเขามาเรยนภาษามอแลวกน าไปสอนตอใหกบครอบครวและเพอน ความคดรเรมนมวตถประสงคเพอยกระดบความตระหนกเกยวกบวฒนธรรมของคนหหนวกและสงเสรมใหสมาชกคนอนๆ ของชมชนใหความเคารพและทราบวธการสอสารกบคนหหนวกไดดยงขน เมอจบหลกสตรการฝกอบรมซงใชระยะเวลาสสปดาห ผฝกอบรม (ซงสวนมากเปนคนหหนวกทเปนผใหญแลว) กไดรบเชญใหไปสอนภาษามอในลกษณะคลายกนนทมหาวทยาลยในทองถนดวยโดยทางมหาวทยาลยเปนผออกคาจางใหด าเนนการฝกอบรมเอง ผลปรากฏวานกศกษาทมผลการเรยนดทสดสามคนจากมหาวทยาลยแหงน เมอส าเรจการศกษาแลว กไดไปเปนครสอนนกเรยนมธยมทเปนคนหหนวกอยกบโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน

ใหการสนบสนนส าหรบการรณรงคดวยตนเอง โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนควรจะด าเนนการดงตอไปน

• พงระลกถงความตองการของคนพการอยตลอดเวลา • ใหขอมลแกคนพการเกยวกบความพการของเขา

• สอนใหผคนเขาใจเรองรปแบบความพการของสงคม • ใหขอมลแกคนพการในเรองสทธและความรบผดชอบทเขาพงมพงปฏบต • ใหคนพการมสวนรวมในการตดสนใจในโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน

• ใหขอมลเกยวกบบรการดานตางๆ แกคนพการทมอยในชมชน • น าคนพการเขากลมพงพาตนเองและองคกรเพอคนพการหากเปนสงทมอยแลวในชมชน

16

ท าใหเกดความมนใจวาเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเปนผทสามารถสอสารไดอยางมประสทธภาพ เพอเปนการสนบสนนคนพการผานกจกรรมการรณรงคตางๆ เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะตองสามารถสอสารไดอยางมประสทธภาพเองดวย ทเปนเชนนเพราะวา เปนเพราะวาเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะตองมปฏสมพนธกบผคนทมความหลากหลาย ทงในดานภมหลงและอาชพ ดงนนเขาจงจ าเปนตองสามารถสอขอมลไดอยางชดเจนโดยเฉพาะอยางยงเมอตองสอสารในเรองทละเอยดออนมความแตกตางระหวางชนชนหรอสถานะ ใชภาษาตางกน หรอเมอมระดบการศกษาทเหลอมล ากน เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองด าเนนการดงตอไปน

• สงเสรมใหเกดสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอการสอสารและสนบสนนผทมความยากล าบากในการสอสารใหแสดงออกมากยงขน

• พดภาษาและภาษาถนเดยวกนกบประชากรในชมชน • รจกภาษามอในทองถนและรวธการสอสารทเปนระบบทางเลอกอนๆ • เขาใจและเคารพในความแตกตางระหวางวฒนธรรม ชนชนและวรรณะในทองถนและเปนตวอยางทดในเรอง

ของการสอสารกบคนพการ ผหญงและชนชายขอบสงคมอนๆดวยความเคารพ

• สอสารกบผมสวนเกยวของตางๆ ทงในภาคสาธารณสข การศกษา สภาพความเปนอยและสงคมเปนประจ า และอ านวยความสะดวกในการพดคยกนขณะมการประชมกบผเกยวของหลายๆฝายดวย

• รวาจะใชสอเพอสอสารกบมวลชนอยางไร

17

การขบเคลอนชมชน

บทน า การขบเคลอนชมชนเปนกระบวนการทน าทกฝายทเกยวของมาท างานรวมกนใหมากทสดเทาทจะเปนไปได เพอยกระดบความตระหนกของผคนและเพมความตองการใหกบโปรแกรมใดโปรแกรมหนงโดยเฉพาะ ซงจะชวยในการน าสงทรพยากรและบรการ และเพอเพมความแขงแกรงในการมสวนรวมของชมชน อนจะสงเสรมใหเกดความยงยนและความสามารถในการพงพาตนเอง เมอสมาชกจากภาคตางๆ ของชมชนมารวมกน มเปาหมายเดยวกนและมสวนรวมในการคนหาความตองการและเปนสวนหนงของหนทางแกปญหากจะกอใหเกดความส าเรจไดเปนอยางมาก การขบเคลอนชมชนจะชวยท าใหชมชนมศกยภาพและท าใหชมชนสามารถรเรมและควบคมกระบวนการพฒนาของตนเองได การสงเสรมใหคนพการเปนสวนหนงของสงคมกระแสหลกจะไมสามารถประสบความส าเรจไดจนกวาจะมการสรางระบบการสนบสนนขนภายในชมชนและภาคสวนตางๆ ของสงคมเขามามสวนรวมในการกระบวนการเปลยนแปลงดงกลาวนน (11) โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถใชการขบเคลอนชมชนเพอน าสมาชกในชมชนทม ความเกยวของใหไดมาพบกน เชน คนพการ สมาชกในครอบครว กลมพงพาตนเอง องคกรเพอคนพการ สมาชกในชมชน เจาหนาทรฐในทองถน ผน าชมชน ผมอ านาจตดสนใจและผก าหนดนโยบาย ทงน มวตถประสงคเพอขจดอปสรรคทมอยภายในชมชนและท าใหคนพการประสบความส าเรจในการเขาเปนสวนหนงของชมชนไดโดยมสทธและโอกาสทเทาเทยมกบคนอน สวนประกอบยอยนจะพจารณาวาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถท าอยางไรไดบาง ในการสรางปฏสมพนธและความรวมมอระหวางฝายตางๆ ในชมชน เพอท าใหเกดเปนความเปลยนแปลงขนในชมชนนนๆ ได ภาพท 1: สข นตอนของการขบเคลอนชมชน

1. น าคนมารวมตวกน

2. ยกระดบความตระหนกของผคน

4. อ านวยความสะดวกและสรางความแขงแกรงใหกบการมสวนรวมของชมชน

3. อ านวยความสะดวกในการน าสงทรพยากรและบรการ

การพงพาตนเองและโปรแกรมท

ย งยน

18

กรอบท 8 – สาธารณรฐโคลอมเบย การเสรมพลงผานทางบทบาทของความเปนผน า เทศบาลหลายแหงในประเทศโคลอมเบยมโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนซงหนวยงานรฐในทองถนเปนผใหเงนทนและบรหาร ในป ค.ศ. 2012 หลงจากทมประสบการณแลวหลายปหนวยงานรฐแหงหนงพบวาโปรแกรมของตนหลายโปรแกรมขาดความยงยนและชมชนมไดเขามามสวนรวมในฐานะเจาของจงไดสรางโครงการน ารองชอ FUNDISCA (Foundation of the Disabled – Caucasian)ขนในเขตเทศบาลคอเคเชยทางตอนเหนอของประเทศ วตถประสงคหลกของ FUNDISCA คอการอ านวยความสะดวกในการเสรมพลงใหแกคนพการโดยยกบทบาทของความเปนผน าใหกบคนพการ เพอใหพวกเขามบทบาทในการวางแผนและควบคมชวตของตนเองอยางแทจรงFUNDISCA ขบเคลอนคนจ านวนมากในชมชนใหไดมารวมตวกนและสนบสนนโปรแกรม ในจ านวนนมท งคนพการ ผปกครอง ผดแล คนพลดถน คนพนเมอง สมาชกในชมชนและผน าชมชน ปจจบน FUNDISCA มสมาชกจ านวน218 คน และม อาสาสมคร 20 คนซงท าหนาทเปนเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเหลานมความรบผดชอบหลกในการคนหาวามคนพการในชมชนหรอไม และใหการสนบสนนทจ าเปนแกคนพการและครอบครว หนาทของเจาหนาท คอการสงเสรมใหคนพการรสกภาคภมใจในตนเองและรสกเปนสวนหนงของครอบครวมากขน รวมทงเขาถงบรการดานสขภาพ การศกษา แรงงานและการวาจางงานไดมากขนดวย FUNDISCA เองประสบปญหาทท าใหงานตองลาชาอยหลายรปแบบ เชนปญหาเรองสมาชกบางคนเหนประโยชนสวนตนมากกวาประโยชนสวนรวม ปญหาเกยวกบทรพยากรทมจ ากด และไมเพยงพอตอการแกปญหาทเกยวของกบความพการในระดบเทศบาล และสถานสงเคราะหคนพการหรอผใหบรการตางๆ ทเกยวของไมใหความสนใจกบประเดนอนเปนเรองละเอยดออนตางๆ ของคนพการเพยงพอ อยางไรกด FUNDISCA กใชทงเวลาและความพยายามในการเอาชนะความยากล าบากเหลานจนกลายเปนสมาคมทม นคงและมกจกรรมอยางไมหยดนง FUNDISCA ใชกลยทธการขบเคลอนชมชนอยางตอเนองในการกระตนใหสมาชกชมชนสนใจและเขามามสวนเกยวของกบกจกรรมเพอคนพการ การด าเนนงานของมลนธนท าใหคนพการและสมาชกคนอนๆ ในชมชนใกลชดกนมากยงขน และยงเปนการสงเสรมใหผน าชมชนไปรณรงคในเรองทเกยวกบคนพการกบหนวยงานรฐในทองถนอกระดบหนงตอไปดวย

19

เปาหมาย ชมชนในทองถนไดรบการเสรมพลงใหสามารถก าจดอปสรรคทขวางกนคนพการและครอบครว และมบทบาทอยางจรงจงในการอ านวยความสะดวกใหคนพการและครอบครวสามารถเขามามสวนรวมในกจกรรมขอชมชนได บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคอการขบเคลอนชมชนเพอใหเกดปรบเปลยนทศนคตทเปนลบตอคนพการตลอดจนการแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสมตางๆ ตอคนพการและครอบครว เพอใหชมชนสนบสนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน และเพอใหปญหาเรองความพการเปนประเดนหรอวาระหลกทเขาสกระแสในทกภาคสวนของการพฒนา ผลลพธทตองการ

• ชมชนตระหนกถงความจ าเปนและไดรบการกระตนใหมสวนชวยยกระดบคณภาพชวตใหกบคนพการและสมาชกในครอบครว

• มการลดหรอก าจดอปสรรคในชมชนเพอประโยชนของคนพการและสมาชกในครอบครว • ชมชนมความรเกยวกบการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและการใชทรพยากรของชมชนเพอพฒนาโปรแกรม

การฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนทย งยนได

• ชมชนมสวนรวมในการวางแผน จดตงและบรหารโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนทต งขน มโนทศนหลก นยามของค าวา “ชมชน” ชอเรยกทวาการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนนนชชดอยแลววาชมชนจะตองมบทบาทส าคญในโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนใดๆ “ชมชน” ในทนคอค าทใชเรยกกลมคนทอาศยอยดวยกนในรปแบบวถชวตในลกษณะหนงอยางเหนยวแนนอยางไรกตาม ชมชนกไมไดประกอบดวยสมาชกทมลกษณะเดยวกนไปเสยหมด สมาชกในชมชนมกจะมลกษณะทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมทแตกตางกน รวมทงมความสนใจและมความใฝฝนทแตกตางกนดวย(12) ยกตวอยางเชนในชมชนชนบทแบบ “ดงเดม” สมาชกอาจจะมจากกลมชนในทองถน ทใชภาษาตางกน มความเชอในเรองศาสนาตางกน และมธรรมเนยมปฏบตในเชงวฒนธรรมทแตกตางกน เปนตน ผมสวนเกยวของในชมชน ชมชนประกอบดวยคน กลมคนและองคกรตางๆ ในจ านวนนหลายคน หลายกลมหรอหลายองคกรกอาจเปนผมสวนเกยวของในโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนซงรวมถงคนพการและสมาชกในครอบครว เพอนบาน เพอนฝง ครทโรงเรยน กลมพงพาตนเอง องคกรเพอคนพการและหนวยงานรฐในทองถนดวย เนอหาในบท “การจดการ” (ใน “หนงสอบทน า”) มรายละเอยดเกยวกบผมสวนเกยวของตลอดจนสรปบทบาทและความรบผดชอบหลกของผมสวนเกยวของ โปรดอยาลมดวยวาในแตละชมชนกจะมผมสวนไดสวนเสยบางกลมทมแรงโนมนาวมากกวาผอน (อาท หวหนาเผา ผน าทางศาสนาหรอผน าทางการเมอง”) ซงพวกเขามกมอ านาจในการตดสนใจเกยวกบประเดนปญหาซงมความเชอมโยงกบชมชนนนๆ

20

ความพการในแงของการเปนปญหาระดบชมชน ปญหาของการพฒนาชมชน โดยเฉพาะปญหาทเกยวของกบสขภาพ การศกษา น าและสขอนามย ทพกอาศย การเดนทางและสงแวดลอมลวนแลวแตมผลตออตราการเกดความพการทงสน (ดองคประกอบ “สขภาพ”) ดงนนความพการจงเปนปญหาส าคญภายในชมชนแตในขณะเดยวกนกมกจะเปนปญหาทถกเพกเฉยดวยเชนเดยวกน ชมชนจ านวนมากมอปสรรคทสงผลตอคณภาพชวตของคนพการและสมาชกในครอบครวของพวกเขา ไดแก อปสรรคทางดานกายภาพ /สงแวดลอม อปสรรคทางดานทศนคต อปสรรคทางดานวฒนธรรม อปสรรคทางดานบรการ อปสรรคทางดานระบบและอปสรรคทางดานนโยบาย อปสรรคตางๆ ทคนพการและครอบครวตองประสบดงกลาวน มขยายความไวอยางชดเจนแลวในองคประกอบตางๆ ของคมอน และถอเปนเรองส าคญทเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะตองสามารถพจารณาใหพบและสรางความเขาใจในอปสรรคตางๆ ทปรากฏในแตละชมชนซงสงผลตอคนพการและครอบครวของคนพการเหลานนมากทสด การขบเคลอนชมชน ในภาคของการพฒนา มกจะมงเนนใหชมชนมบทบาทหลกในกจกรรมเพอการพฒนาอยแลว ชมชนจะไมใชเพยงเปนผรบเงนใหและบรการเทานน เพราะในมมมองใหม ชมชนสามารถทจะพจารณาปญหาและตดสนปญหาของตนเองไดดทสด และมความสามารถในการด าเนนการตามความเหมาะสมเพอแกไขปญหาเหลาน การฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคอกลยทธส าหรบการพฒนาแบบครอบรวมทมชมชนเปนศนยกลางดงนนจงเปนทยอมรบกนวา การมสวนรวมของชมชนเปนสงส าคญมากในกระบวนการพฒนา กลาวคอ ฝายตางๆ จะตองรบฟงชมชนและใหชมชนมสวนรวมโดยตรงในการตดสนใจและกจกรรมตางๆ ทจะมผลตอวถชวตของสมาชก (ด “หนงสอบทน า”) การขบเคลอนชมชนเปนกลยทธทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนใชเพอท าใหประเดนเรองความพการเปนปญหาททกคนตองรวมใจกนแกไขไมใชปลอยใหเปนภาระของคนพการเทานน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถใชกลยทธนเพอท าใหผทมสวนเกยวของในชมชนเขามามสวนรวมในกจกรรมของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน และท าใหเกดการพฒนาแบบครอบรวมได เมอโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนน าชมชนเขามามสวนรวมในงานของตนแลวกยอมทจะเกดประโยชนกบคนพการและสมาชกในครอบครวอยางตอเนองแมวาเงนทนและการสนบสนนตางๆ จะไดหมดไปแลวกตาม

21

กรอบท 9–สหพนธสาธารณรฐประชาธปไตยเอธโอเปย สรางสะพานเพอกระตนชมชน เมอเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคนหนงในจงหวดอาดามาของประเทศเอธโอเปยเหนวาสะพานขามแมน าช ารดท าใหคนพการทเดนทางสญจรขามสะพานนไมไดรบความสะดวกเชนเดยวกบคนปกตอนๆ มคนจ านวนมากประสบอบตเหตอยางเชนเดกนอยคนหนงซงกาวพลาดจนตกจากสะพานลงมาแขนหก เจาหนาทรายนนจงตดตอโรงเรยนและหนวยงานรฐในทองถน เพอใหจดตงคณะกรรมการขนปรบปรงพนทดงกลาวโดยขบเคลอนใหชมชนชวยกนระดมทงทนและแรงงาน ในทสดจงมการสรางสะพานขนใหมโดยความรวมมอกบหนวยงานรฐในทองถนซงชวยอ านวยความสะดวกในขนตอนของการกอสราง หลงจากทสรางสะพานใหมส าเรจแลวหนวยงานรฐดงกลาวยงมความตงใจทจะสรางประโยชนใหกบคนพการเพมเตมอกดวยจงไดปรบปรงโรงเรยนในพนทตอเพอใหเดกพการสามารถเขาถงบรเวณตางๆ ของโรงเรยนไดอยางสะดวกยงขน ดวยเหตน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจงพบวาชมชนเปนแหลงทรพยากรทดและสามารถกระตนชมชนใหมความกระตอรอรนในการปรบปรงสภาพความเปนอยของตนเองได แมในกรณททรพยากรมจ ากดหากแตยงสามารถปฏบตได โดยเฉพาะอยางยง ในกรณทแนวคดนนเปนความคดรเรมของชมชนเอง

• กจกรรมแนะน า เนองจากการขบเคลอนชมชนเปนกระบวนการทตอเนอง สวนประกอบยอยนจงไมมการก าหนดแนวทางเปนล าดบข นตอนทชดเจน ให เสนอกรอบของกจกรรมในลกษณะกวางๆและสบเนองกบหวขอตางๆ แทน กจกรรมเหลานหลายกจกรรมจะเหมอนกบทพบในสวนอนๆ ของคมอนโดยเฉพาะอยางยงในบท “การจดการ” ศกษาเกยวกบชมชน ในการทจะขบเคลอนชมชนเพอใหแกไขปญหาเรองความพการและสนบสนนการพฒนาและการจดตงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไดนนจ าเปนอยางยงทจะตองมความรเกยวกบตวชมชนเองใหลมลกเสยกอน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะตองสรางความเขาใจเกยวกบบรบททผคนใชชวตอย ทงในดานกายภาพ เศรษฐศาสตร สงคม การเมองและวฒนธรรม ตลอดจนปญหาตางๆ ทชมชนนนประสบอย ในสวนนจงควรใชแนทางการวเคราะหสถานการณเนองจากเปนวธการทมประสทธภาพ รายละเอยดเกยวกบเครองมอนมระบไวในบท “การจดการ” แลว กอนการขบเคลอนชมชน เจาหนาทโปรแกรมฯ ตองพจารณาถงโครงสรางทางอ านาจในทองหรอชมชนนนๆ เสยกอนวา ใครคอผทอยในต าแหนงทมอ านาจในชมชน อยางเชนผน าของรฐบาลทองถน ผน ากลมและองคกรในชมชน (กลมพงพาตนเอง องคกรเพอคนพการ) ตลอดจนบคคลอนๆ ในชมชนซงอาจจะมอทธพลตอภาคสวนตางๆ ของการพฒนาดวย (เชน ครในภาคการศกษา) โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองเรยนรเกยวกบโครงสรางทางอ านาจเหลานเพราะวาคนทมอ านาจและอทธพลตอสมาชกในชมชนจะสามารถขบเคลอนหรอโนมน าใหสมาชกสนบสนนความคดรเรมตางๆ ทมเกดขนในชมชนได นอกจากนการศกษาเกยวกบชมชนกควรมงเนนไปทการสรางความเขาใจเกยวกบทศนคตและพฤตกรรมทเปนอยกบคนพการและสมาชกในครอบครวในปจจบนดวย พฤตกรรมทบคคลกระท าตอผอนมกจะเปนสงซงแสดงใหเหนถงทศนคตของบคคลคนนน หากสงเกตพฤตกรรมดงกลาวกอาจพอจะอนมานไดวาเขาไมเคารพ ดหมน เหยยดหยามหรอเมนเฉยตอคนพการอยางไรบางหรอไม

22

สรางความเชอใจและความนาเชอถอภายในชมชน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองใชเวลาสกระยะหนง เพอท าใหผทมสวนเกยวของในชมชนเกดความเชอใจและรสกนบถอ โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจงควรด าเนนการดงตอไปน

• ขออนญาตผน าในทองถนกอนทจะเรมท าหนาทในชมชน • วางตวใหผอนไดเหนและมสวนรวมในกจกรรมของชมชนเพอสนบสนนผมสวนรวมอนๆ • ตดตอกบผมสวนรวมตางๆ ในชมชนเพอท าความรจกกนใหมากขน ศกษาและเขาใจปญหาของเขาเหลานน

มากขนและหาวธทจะท างานรวมกบเขาใหไดดทสด

• แบงปนขอมลและตดตามขาวสารททนสมยเกยวกบโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเปนประจ าอยางสม าเสมอ

• ซอสตยและโปรงใส และจะไมสญญากบชมชนในเรองทไมสามารถท าได ยกระดบความตระหนกภายในชมชน ในการทจะขบเคลอนชมชนไดอยางมประสทธภาพและขอรบการสนบสนนในดานการชวยเหลอและพฒนาคนพการ สมาชกในชมชนจะตองสรางความตระหนกเกยวกบความพการเสยกอนและเรมท าความเขาใจวาเหตใดเรองนจงเปนเรองส าคญและมสงใดบางทตนเองสามารถท าไดเพอเปนการชวยเหลอ โดยทวไปสมาชกในชมชนจ านวนมากมความรเกยวกบความพการจ ากดดงนน พวกเขาจงมกจะมทศนคตและแสดงพฤตกรรมทเปนลบตอคนพการ ท าใหความพการอาจถกมองวาเปนเพยงเรองของภาวะดานสขภาพและการตอบสนองตอปญหานนกอาจอยในรปของความสงสารและตราหนาใหเกดความอบอาย เจาหนาทโปรแกรมฯ สามารถสอนและสรางความตระหนกเกยวกบความพการใหสมาชกในชมชนไดหลายทางดวยกน ยกตวอยางเชนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนอาจจะใชวธการสนทนากลม การสวมบทบาท การใชแฟลชการด การเลาเรองและการรองเพลง การแสดงละคร การแสดงหนกระบอก การใชโปสเตอร ภาพยนตรและวทยเปนตน สงส าคญทควรพงระลกถงขณะทด าเนนการยกระดบความตระหนกเรองความพการในชมชน ไดแก

• สารทส อไปยงผรบจะตองเรยบงาย • วธการทใชจะตองเหมาะสมส าหรบวฒนธรรมในทองถน • คนพการมสวนรวมในการจดท ากจกรรมยกระดบความตระหนกโดยตรง

• ทศนคตและพฤตกรรมเปนทส งทตองใชเวลานานจงจะเปลยนได และจะตองเปนกระบวนการทตอเนอง

23

กรอบท 10– สาธารณรฐเคนยา ทศนคตทเปลยนแปลงไป คาลมเปนเดกชายซงเปนโรคลมชกและอาศยอยกบครอบครวในชมชนแถบชนบทของประเทศเคนยา คาลมมภาวะทพพลภาพทางดานการเคลอนไหวเนองจากขาของเขาหดตวหลงทเขาเกดอาการชกอยใกลกองไฟแลวล าตวถกไฟไหม ทกษะการสอสารของเขาพฒนาอยางลาชา เพราะวาเขาถกเกบซอนไวในบาน เพอแยกเขาออกจากผคนทวไป ครอบครวของคาลมจงจดวาเปนกลมคนทถกกดกนในชมชนเพราะความพการของเขาซงท าใหพวกเขาไมสามารถหาเลยงชพข นพนฐานไดตามปกตอกดวย เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไปพบคาลมขณะทก าลงส ารวจหาคนพการในเขตนน เจาหนาทน าคาลมไปยงศนยสขภาพเพอรบยาควบคมอาการชก จากนนจงมการนดหมายกบ Kenya Medical Research Institute (KEMRI) รวมกบ Association of People with Disabilities Kenya (APDK) เพอใหจดเตรยมการผาตดแกอาการขาหดใหกบคาลม นอกจากนคาลมยงไดรบการบ าบดข นพนฐานเพอยกระดบทกษะของตนอกดวย ตอมาในภายหลงเจาหนาทภาคสนามของ KEMRI ไดท าหนาทตรวจตดตามผลการรกษาของคาลมและการดแลของครอบครวของเขาเปนประจ าทกเดอน ส าหรบเรองการท าความเขาใจกบชมชนในประเดนของปญหาความพการนน ทางโปรแกรมฯ ไดจดท าผานทางการประชมซงน าโดยหวหนาหมบาน เจาหนาทของ KEMRI ชวยอธบายใหชมชนเขาใจวาโรคลมชกนนไมไดเปนโรคตดตอและคนเราไมไดเกดความพการกนไดดวยการใชไสย ศาสตรแตอยางใด ถอเปนหนาทของสมาชกในชมชนทกคนทจะตองชวยกนดแลเดกพการและครอบครวของเขาเหลานน การสอสารกบสมาชกในชมชนเปนประจ าจะชวยเปลยนทศนคตทผคนมตอคนพการและครอบครวได ดงจะเหนไดจากสมาชกในชมชนบางคนถงกบชวยกนสรางบานใหกบครอบครวของคาลมดวยซ า

กระตนใหชมชนมสวนรวม โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนมพนธกจส าคญทจะตองกระตนใหผมสวนเกยวของในชมชน เขามารวมแกไขปญหาเรองความพการและรวมกนแสวงหาแนวทางพฒนาแบบครอบรวม ผมสวนเกยวของฝายตางๆ ในชมชนจ าเปนตองไดรบการตดตอและกระตนเพอใหมสวนรวมในการด าเนนงาน และการกอเกดความเปลยนแปลงในชมชน เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองท าใหผมสวนเกยวของเชอวาการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเปนกลยทธซงเปนประโยชนตอชมชมโดยรวมในทสดไมเฉพาะแตเพยงแคคนพการเทานน ดงนนการใชแนวทางตางๆ เพอใหสมาชกในชมชมเกดความรสกรวมและมความเขาใจทถกตองเกยวกลยทธการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน (มโนทศน ปรชญา เปาหมาย วตถประสงค) จะเปนข นตอนทส าคญมาก สงส าคญของการสรางการมสวนรวม คอ เจาหนาทของโปรแกรมจะตองท าความเขาใจวาสงใดบางทสามารถใชกระตนผมสวนเกยวของในชมชน ในข นตอนเรมแรกของการขบเคลอนชมชนอาจจะตองใชสงจงใจเพอใหเกดความสนใจและเพอกระตนผมสวนเกยวของ(11)อยางไรกดโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนควรจะท างานเพอใหความมนใจวา สมาชกทกภาคสวนของชมชนเขาใจในคณคาของการมสวนรวมของตนและมความพงพอใจทตนจะ

24

ไดรบผานทางการมสวนรวมนนมากกวาการใชสงจงใจหรอรางวล โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนอาจเชอเชญใหผมสวนเกยวของรายหลกๆ ในชมชน(ผน าชมชน) เขารวมสงเกตกจกรรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนหรอจดทศนศกษาไปเยยมชมชมชนอนซงมกจกรรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนทก าลงด าเนนงานไดดอยแลว สรางโอกาสใหชมชมไดมสวนรวม ชมชนประกอบดวยผมสวนเกยวของหลากหลายกลมซงมความคดเหน แนวคด ล าดบความส าคญและสงทมงหวงแตกตางกน ส าหรบการขบเคลอนชมชนนน ทางโปรแกรมฯ ไมจ าเปนตองตดตอผมสวนเกยวของทกรายพรอมกน ทงนเพราะสามารถขบเคลอนบางสวนของชมชนในเวลาทแตกตางกนไดเพอใหมสวนรวมในแงมมตางๆ ของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนใหมากทสด ผมสวนเกยวของกบการใหความชวยเหลอและพฒนาคนพการ ควรทจะไดรบการรบเชญใหมารวมในกจกรรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนทแตกตางกน เชน ในการวเคราะหสถานการณเพอชวยยกระดบความตระหนกเกยวกบความจ าเปนของชมชน สทธ ทรพยากร ความสามารถและบทบาท (ด “การจดการ”)เปนตน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองพจารณาใหเหนถงอปสรรคทอาจขดขวางมใหผเกยวของเขามารวมได และรวมมอกบผมสวนเกยวของเหลานเพอเอาชนะอปสรรคดงกลาว อปสรรคในการเขารวมไดแก เวลาทอาจจะอยางจ ากด ขอหามทางวฒนธรรม ความรบผดชอบตอครอบครว ความรบผดชอบตองานหรอขาดความภาคภมใจในตนเอง น าผมสวนเกยวของทมความสมพนธมาพบกน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองน าผมสวนเกยวของกบการพฒนาคนพการใหมาพบกนเพอเรมการหารอและเจรจาอนจะน าไปสการลงมอท าและการเปลยนแปลงตางๆ แกคนพการ วธการทดวธการหนงกคอการจดประชมเปนประจ ากบผมสวนเกยวของกลมตางๆ ในชมชน และเจาหนาทโปรแกรมฯ จะตองไมลมค านงถงสมดลยแหงอ านาจในการประชมเชนทวานดวยเพอทวากลมคนทออนแอกวาจะไดไมถกกดกนออกไปหรอถกท าใหสญเสยศกยภาพ สรางความสามารถในชมชน สมาชกในชมชนมบทบาทส าคญในโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน ดงนน ทางโปรแกรมฯ จงจ าเปนตองพจารณาดวยวาพวกเขาเหลานตองการการฝกอบรมในรปแบบใดบาง เพอยกระดบทกษะและความรของตน การสรางความสามารถมรายละเอยดระบไวในบท “การจดการ” แลวจงจะไมกลาวรายละเอยดซ าอกในทน รวมยนดเมอเกดความส าเรจ โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนตองท าใหผมสวนเกยวของในชมชนรสกวา เจาหนาทก าลงตระหนกถงความส าคญของสงทพวกเขาไดท าและความส าเรจทจะเกดขน เพอทเขาจะไดมแรงกระตนและมสวนรวมตอเนองในระยะยาวการรวมแสดงความยนดในความส าเรจนจะถอวาเปนการเตมพลงใหกบชมชน อนจะเปนการดงดดความสนใจจากผอนมากยงขนทงภายในและภายนอกชมชนและกอใหเกดการสนบสนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและการพฒนาแบบครอบรวมมากยงขน

25

การมสวนรวมในทางการเมอง บทน า ค าวา “การเมอง” หากจะนยามแบบแคบกหมายถงกจกรรมของรฐบาล นกการเมองหรอพรรคการเมอง แตหากนยามแบบกวางกจะหมายรวมถงความสมพนธระหวางผคน ทงทเปนความสมพนธระหวางชายและหญง ระหวางบดามารดากบบตร ระหวางคนปกตและคนพการ และการเคลอนไหวของอ านาจในทกระดบปฏสมพนธระหวางมนษย การมสวนรวมในทางการเมองหมายรวมถงกจกรรมหลากหลายรปแบบซงบคคลใชเพอกอเกดและแสดงออกซงความคดเหนทตนมตอโลกและรปแบบทมการใชในการปกครองโลกนน รวมถงความพยายามทจะมสวนรวมและ โนมนาวการตดสนใจตางๆ ซงจะสงผลตอชวตตนเอง กจกรรมเหลานไดแกการพจารณาปญหาเรองความพการหรอปญหาสงคมอนในระดบบคลหรอระดบครอบครวการเขารวมในองคกรเพอคนพการหรอกลมหรอองคกรอนๆ และการรณรงคในระดบทองถน ระดบภมภาคหรอระดบชาต หรอสงขนไปถงกระบวนการการมสวนรวมทางการเมองอยางเตมรปแบบ อาท การลงคะแนนเสยง การเขารวมกบพรรคการเมองหรอการลงรบสมครเลอกตงเสยเอง เปนตน ทกคนสามารถมสวนรวมในการเมองได และสทธทจะมสวนรวมดงทกลาวนนนนรวมถงกลมคนพการดวย อนสญญาวาดวยสทธของคนพการ ขอ 29 เกยวกบการมสวนรวมในทางการเมองและชวตสาธารณะระบไววา “พรรคการเมองทเปนรฐบาลจะตองรบประกนสทธในทางการเมองของคนพการและโอกาสทคนพการจะไดใชสทธนนอยาเทาเทยมกนกบผอน”(5) คนพการอาจตองประสบอปสรรคในการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทางการเมอง และอาจเลอกทจะไมมสวนรวมเพราะเหนวาปญหาทเกยวของกบพวกเขานนมกถกเพกเฉยและ/หรอพวกเขารสกวาตนไมมอ านาจทจะโนมนาวใหเกดการเปลยนแปลงและการตดสนใจในเรองใดๆ ได การสงเสรมใหเกดการมสวนรวมในทางการเมองโดยคนพการเองเปนสวนส าคญของกระบวนการเสรมพลงเพราะหากคนพการไมเขามามสวนรวมในทางการเมองมากวาน กจะไมมใครไดยนเสยงเรยกรองของพวกเขา และอาจจะกอใหเกดการสญเสยสทธในดานความเทาเทยมกบผอน ทงในดานการเขาถงบรการดานสขภาพ การศกษา สภาพความเปนอยและสงคมอกดวย

26

กรอบท 11 – สาธารณรฐยกนดา ประสบการณจากเมองกล National Union of Disabled Persons of Uganda (NUDIPU) กอตงขนเมอป ค.ศ. 1987 เพอรณรงคใหเกดการสรางโอกาสทเทาเทยมกนส าหรบคนพการและเพอใหคนพการมสวนรวมในการก าหนดนโยบาย การวางแผนและการจดตงโปรแกรมเพอคนพการโดยรวมมออยางใกลชดกบรฐบาล สงคมในภาคพลเรอนและสาธารณะ หลงจากท NUDIPU ด าเนนการโนมนาวหนวยงานภาคการเมองอยเปนเวลาหลายป ขณะนจงไดมสมาชกสภา 5 คนเปนตวแทนของคนพการแลว และยงมสมาชกของคณะกรรมการในหนวยงานรฐระดบทองถนในระดบเขตและแขวงเปนตวแทนอกจ านวนมากดวย ยกนดามกฎหมายทเกยวของกบคนพการเหมอนเชนในประเทศอนๆหลายประเทศ อาท บญญตสภาคนพการ ค.ศ.2003 นโยบายเกยวกบความพการ ค.ศ. 2003 บญญตคนพการ ค.ศ. 2006 และบญญตโอกาสทเทาเทยมกน ค.ศ.2007 ส าหรบบญญต ส าหรบป ค.ศ. 2006 นนมการก าหนดบทบญญตเกยวกบการเขาถงและโทษส าหรบผทไมปฏบตตามกฎหมายดวย กฎหมายลกษณะเดยวกนนมอยในประเทศอนดวย แตการบงคบใชกลบขาดประสทธภาพ และสงคมกไมทราบเลยวามกฎหมายเหลานอยหรอวากฎหมายเหลานมความเกยวเนองอยางไรกบตนเอง NUDIPU เชอวา “หากผใชไมออกมาเรยกรองสทธของตน บญญตตางๆ กจะเปนมความหมายเปนแคเพยงกระดาษและผใชกจะไมไดรบประโยชนเลย” Centenary Rural Development Bank Ltd ในเมองกล ประเทศยกนดาเปนสถานทอกแหงหนงทคนพการไมสามารถเดนทางเขาไปใชบรการได อาคารแหงนมบนไดหลายขนท าใหคนทมความทพพลภาพดานการเคลอนไหวโดยเฉพาะอยางยงคนทจะตองนงรถเขนเขาสอาคารไดยาก NUDIPU ไดคยกบธนาคารถงปญหาน แตธนาคารปฎเสธทจะปรบปรงทางเขาอาคารเพอใหคนพการเขาถงไดโดยสะดวกขน บญญตคนพการ ค.ศ. 2006 ระบวา “หนวยงานทงปวงในภาครฐและภาคเอกชนมความรบผดชอบในการจดทางเขาทเหมาะสมใหกบคนพการและหองน าทไดมาตรฐานสากล ”NUDIPU น าเรองนไปฟองศาล หลงจากทมการไตสวนหลายครงผพพากษาจงมค าตดสนไปในทศทางท NUDIPU ตองการ นนกคอการสงใหธนาคารท าทางเขาส าหรบคนพการจายคาธรรมเนยมตางๆ ทางศาลทเกดขนดวย จากค าตดสนนท าใหผบรหารของ CentenaryBank สงใหสาขาทงหมดในประเทศแกไขสภาพอาคารใหคนพการสามารถเขาไปใชบรการได ประสบการจากเมองกลนเปนตวอยางทดใหกบคณะผรณรงคเพอคนพการ ซงจะเหนไดวา คนพการและสมาชกในครอบครวจ าเปนตองมความตระหนกทางการเมองจงจะบรรลสทธของตวเองได เหตการณนเปนเครองยนยนอกดวยวาคนพการเองทจะตองขบเคลอนการรณรงคอยางเปนระบบเพอรกษาไวซงสทธของตนและจะท าใหเกดความเปลยนแปลงในชมชน

27

เปาหมาย คนพการมสวนรวมในชวตการเมองและชวตสาธารณะอยางเทาเทยมกนกบผอน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคอการท าใหเกดความมนใจวา

• คนพการและครอบครวมขอมล ทกษะและความรทท าใหเขาสามารถเขาไปมสวนรวมในทางการเมองและมโอกาสทจะมสวนรวมเชนนน

• สงคมรบทราบถงประเดนปญหาเรองความพการและจะตองเปนวาระส าคญทตองไดรบการพจารณาในขนตอนของการตดสนใจทางการเมอง และเปนหวใจส าคญของการพฒนานโยบายและโปรแกรมตางๆ

ผลลพธทตองการ

• เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนมความตระหนกเกยวกบระบบการเมองมากขน • คนพการและสมาชกในครอบครวมความตระหนกเกยวกบระบบการเมองมากขน • รฐบาลและสงคมภาคพลเรอนตระหนกถงปญหาเรองความพการและสทธของคนพการและครอบครวในการ

มสวนรวมในกระบวนการทางการเมอง

• มการลดหรอก าจดอปสรรคซงท าใหคนพการและครอบครวไมสามารถมสวนรวมในทางการเมองได

มโนทศนหลก อ านาจและการตดสนใจ อ านาจคอความสามารถในการตดสนใจโดยอาศยซงความรและมอสรภาพในการลงมอท าสงใดๆการตดสนใจเปนเรองของคนทมอ านาจและโดยทวไปในทกสงคมกจะมคนบางคนทมอ านาจมากกวาผอนเพราะปจจยตางๆ อาท อาย บทบาทของเพศ เชอชาต การเปนสมครพรรคพวกทางการเมอง สถานการณเศรษฐกจ (13) อ านาจมอยในทกระดบของสงคมตงแตระดบครอบครวขนไปจนถงระดบรฐบาล การสรางความเขาใจวาใครเปนผทมอ านาจในการตดสนใจและเหตใดเขาจงมอ านาจเชนนนเปนข นตอนแรกทส าคญในการมสวนรวมทางการเมอง อปสรรคในการมสวนรวมในทางการเมอง บคคลจะประสบอปสรรคในการมสวนรวมในทางการเมองในลกษณะทคลายกบอปสรรคทไดกลาวถงไปแลวในองคประกอบอนๆของคมอการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน อปสรรคดงกลาวสามารถสรปไดดงน

• ความยากจน – คนจนจะมงใหความสนใจในกจกรรมทตองท าเพอความอยรอดเปนหลก ความตองการพนฐานของคนจนจะตองไดรบการเตมเตมเสยกอน เขาเหลานนจงจะมสวนรวมในทางการเมองได มฉะนนแลวคนจนกจะมเวลาหรอมความสนใจจ ากด

• การศกษา – หากไมมขอมลและความร บคคลกจะไมสามารถมสวนรวมในทางการเมองอยางมความหมายได

• ความโดดเดยวทางสงคม – เครอขายในการสนบสนนและสงเสรมใหคนพการมสวนรวมในทางการเมองมอยในระดบจ ากด

• ปจจยสวนบคคล – คนบางคนอาจจะมความมนใจหรอแรงกระตนทจะมสวนรวมในระดบทต า

28

• การถกตราหนาและการแบงแยก – ประชาชนกลมใหญในสงคมอาจมอคต รสกหวาดกลวและไมสบายใจตอคนพการดงนนจงอาจจะไมสนบสนนใหคนพการมสวนรวมในกจกรรมทางการเมองตางๆ

• การขาดกระบวนการทเปนมตรตอคนพการ – อปสรรคในเชงกายภาพหรอสภาพแวดลอมท าใหคนพการมสวนรวมในทางการเมองไดอยางยากล าบาก เชน ไมสามารถเดนทางเขาไปในคหาเลอกตงได

• การขาดบคคลตวอยาง – หลายประเทศหรอหลายชมชมมคนพการทด ารงต าแหนงทางการเมองในระดบสงจ านวนคอนขางนอย

• อปสรรคทางกฎหมาย – หลายประเทศไมอนญาตใหคนพการออกเสยงเลอกตง เชน คนทมปญหาสขภาพจต เปนตน

โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองพจารณาความเปนจรงวาคนพการซงอาศยอยในชมชนทมรายไดต าจะมสวนรวมในทางการเมองไดมากเพยงเทาใด และกจกรรมตางๆ ไดค านงถงอปสรรคทเกดขนแกคนพการแลวหรอไม ความพการในฐานะปญหาทางการเมอง คนพการและสมาชกในครอบครวตองตกอยในภาวะทเสยเปรยบหลายรปแบบเพราะรฐบาลซงเปนฝายก าหนดนโยบายไมไดมงแกปญหาหลกบางประการของความพการ อาท อปสรรคทางสงคมและความรสกแบงแยกดงจะเหนไดจาก ความตองการจ าเปนของคนพการไมเคยปรากฏในล าดบตนของนโยบายใดๆโดยเฉพาะอยางยงในทททรพยากรมจ ากด เมอเปนเชนนโปรแกรมกระแสหลกและการใหบรการโดยเฉพาะส าหรบความพการตางๆ จงม จ านวนนอยมาก และหากมการระบถงปญหาเรองความพการในนโยบายแลว การบงคบใชกยงคงขาดประสทธผล จนเปนเหตใหยงคงมอปสรรคในสงคมหลากหลายรปแบบทคนพการยงตองเผชญตอไป รฐบาล โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนควรจะมความเขาใจวารฐบาลควรด าเนนงานอยางไรจงจะสามารถสรางพนธมตรและโนมนาวใหเกดความเปลยนแปลงตอสถานภาพของคนพการได อาท ความรเกยวกบโครงสรางและกระบวนการทางการเมอง อ านาจไหลผานโครงสรางทวานอยางไร และตนจะโนมนาวภาคสวนตางๆ นไดอยางไร โดยทวไป รฐบาลมกประกอบดวยองคประกอบ 3 องคประกอบดวยกน ไดแกฝายนตบญญต (รฐสภา) ฝายบรหาร (รฐบาลและบรการภาคพลเรอน) และฝายตลากาล (ศาล) ประเทศนนถกแบงเปนพนทการปกครองตางๆ รฐบาลกมหลายระดบ อาท ระดบทองถน ระดบเขต ระดบภมภาคและระดบชาต ทงสามองคประกอบนในแตละระดบอาจมหนวยงานนตบญญตทไดรบการเลอกตงตามระบอบประชาธปไตยเพอท าหนาทออกกฎหมาย ฝายนตบญญตนไดรบการเลอกตงจากคนในพนท ซงในระดบทเลกทสดจะเปนสภาหมบานจากนนจงเปนสภาเขตหรอสภาภมภาคแลวจงเปนรฐสภา

29

โควตาทางการเมอง หลายประเทศมการกนทนงของผแทนในรฐสภาจากการเลอกตงในระดบทองถน ระดบภมภาคและระดบชาตและ/หรอต าแหนงงานในรฐบาลจ านวนประมาณหนงเปอรเซนตส าหรบกลมชนชายขอบของสงคมเพอใหคนเหลานมผแทนในระบบการเมอง อาท ผหญง ชนกลมนอย คนพการ ลกษณะเชนนเรยกวาการจด “โควตา”“การแทรกแซงเชงบวก” หรอ “การแบงแยกในทางทด”

กจกรรมแนะน า ท าใหเกดความมนใจวา เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนมความตระหนกถงระบบการเมอง โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองมความเขาใจวารฐบาลควรบรหารงานตางๆ อยางไรเพอใหสามารถสรางพนธมตรและโนมนาวใหเกดความเปลยนแปลงได โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถสรางความตระหนกไดโดย

• พจารณาและคนหากฎหมายและนโยบายทเกยวของกบความพการและภาคการพฒนา • วจยบทบาทของรฐบาลและความรบผดชอบของแตละหนวยงาน หนวยงานใดรบผดชอบเรองใดและใครม

อ านาจในการตดสนใจ

• ศกษาโครงสรางทางการเมองในระดบทองถนวา การตดสนใจของรฐบาลสงผานลงมาถงระดบนไดอยางไรและในระดบทองถนเองมอ านาจในการตดสนใจบางหรอไม

• พบปะกบผแทนจากภาคการเมองและผแทนจากฝายคานดวยโดยไมตองค านงถงความสมพนธสวนตวโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะตองวางตวเปนกลาง กลาวคอ ไมฝกใฝในพรรคการเมองหรอข วอ านาจใดๆ

อ านวยความสะดวกการเสรมสรางความตระหนกทางการเมอง คนจ านวนมากรวมถงคนพการและโดยเฉพาะอยางยงคนจนอาจยงไมคอยตระหนกถงสทธทางการเมอง เชน พวกเขาอาจยงไมรวาวธการออกเสยงเลอกตงท าอยางไร หรออาจไมรวามกฎหมายระดบชาตทเกยวของกบสทธคนพการหรออนสญญาระดบนานาชาต เชน อนสญญาวาดวยสทธของคนพการ เปนตน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถสงเสรมใหเกดการมสวนรวมในทางการเมองไดดงน

• สงเสรมใหผใหญทพการเขารวมหลกสตรการอานและเขยน (ดองคประกอบ “การศกษา ”)

• สนบสนนใหคนพการสามารถเขาถงโครงการรณรงคและการฝกอบรมทเนนเรองสทธเปนส าคญ • เชอมโยงคนพการใหเขาสกลมพงพาตนเองและองคกรเพอคนพการ เพอทเขาเหลานนจะไดเรยนรทกษะทม

ประโยชน ส าหรบเปนพนฐานในการสรางการมสวนรวมในทางการเมอง เชน การพดในทสาธารณะ การแกปญหาและการรณรงค

• ท าใหแนใจไดวากจกรรมตางๆ เปดโอกาสใหฝายตางๆ แสดงออกซงความคดเหน โดยจะตองครอบคลมกลมเดกและวยรน เพอใหใหเขาไดคด ตดสนใจและเขาใจในผลทจะตามมาจากการกระท าของตนเอง

30

ยกระดบความตระหนกเกยวกบเรองความพการในระบบการเมอง การแบงแยกและการกดกนคนพการมกเกดจากความเมนเฉยและการขาดความรของภาครฐดงนน กลยทธอกประการหนงทจะชวยใหคนพการเขามามสวนรวมในทางการเมองกคอการยกระดบความตระหนกเกยวกบเรองความพการในระบบการเมอง กจกรรมแนะน า ไดแก

• ท าใหนกการเมองทองถนทราบวามกฎหมายเกยวกบความพการอยดวย • จดการฝกอบรมเพอยกระดบความตระหนกเรองความพการกบสภาทองถน และคนพการควรจะมบทบาท

เปนผน าในการฝกอบรมเชนนดวย

• ชกน าผน าทางการเมองและตวแทนตางๆ ใหเขามามสวนรวม ในกจกรรมของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและคนพการ อาท เชญใหมารวมพธเปดโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน โปรแกรมใหมหรอกจกรรมวนคนพการสากล ตามธรรมดา ผน าทางการเมองและผแทนเหลานตองการใหสงคมเหนอยแลววาตนท าประโยชนใหประชาชนในเขตของตนมความเปนอยทดข น ดงนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจงจ าเปนตองใชประโยชนจากจดน

อ านวยความสะดวกการเขาถงกระบวนการทางการเมอง เจาหนาทโปแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองเขาใจอปสรรคตางๆ ทขวางกนไมให คนพการเขาไปมสวนรวมในทางการเมองได และรวมมอกบกลมพงพาตนเอง องคกรเพอคนพการและหนวยงานอนๆในการลดและ/หรอก าจดอปสรรคเหลาน กจกรรมแนะน า ไดแก

• ใหค าแนะน าแกเจาหนาทในทองถนเพอท าใหคนพการสามารถเดนทางเขาไปในหนวยเลอกตงและกระบวนเลอกตงเชน ปรบสภาพอาคารใหเหมาะแกคนพการปรบ เอกสารทใชอานใหเขาใจงายและใชการไดโดยคนทมความทพพลภาพรปแบบตางๆ

• สงเสรมใหคณะกรรมการการเลอกตงระดบชาตและองคกรตางๆ แจงใหผมสทธออกเสยงเลอกตงซงเปนคนพการทราบถงสทธของตนและทราบวามบรการใหความชวยเหลอใดบางเพอใหเขาเหลานนสามารถรวมกจกรรมเลอกตงได

• สงเสรมใหผน าทางการเมองและพรรคการเมองจดท าสอหาเสยงเลอกตงทคนพการเขาถงไดและมภาพของคนพการปรากฏอยดวย

• ตรวจสอบวาคนพการสามารถใชบรการขนสงประเภทใดเพอเดนทางไปยงหนวยเลอกตง โดยเฉพาะอยางยง กลมคนพการทมความทพพลภาพดานการเคลอนไหว

• ตรวจสอบดวามต าแหนงทางการเมองหรอต าแหนงงานในรฐบาลซงกนไวส าหรบกลมคนชายขอบสงคมหรอไมและสงเสรมใหคนพการสมครหรอใชสทธตามต าแหนงดงกลาวน

31

กรอบท 12 –สาธารณรฐกานา ชวยใหคนตาบอดไดออกเสยงเลอกตง International Foundation of Electoral Systems (IFES)ไดรบเงนสนบสนนจากกระทรวงตางประเทศของประเทศฟนแลนดใหออกแบบและทดลองใชบตรลงคะแนนเลอกตงส าหรบคนตาบอดในประเทศกานาเพอใหคนตาบอดสามารถออกเสยงเลอกตงอยางเปนความลบและเปนอสระ เพราะแตเดมคนตาบอดทมสทธออกเสยงเลอกตงในประเทศกานาจ าเปนตองพงใหผชวยของตนในการออกเสยงใหเชนเดยวกนกบคนตาบอดในประเทศทมรายไดต าสวนมาก บตรลงคะแนนเลอกตงทน ามาทดลองใชน ารองนไมไดใชอกษรเบรลล แตใชการสมผสแทน เนองจากผใหญชาวกานาทตาบอดและอานออกเขยนไดมไมถง 1% เทานน บตรลงคะแนนเลอกตงดงกลาวนไดน าไปทดสอบในการเลอกตงเมอป ค.ศ. 2002 โดยไดมการออกแบบรวมกบคณะกรรมการการเลอกตงของประเทศกานา Ghana Federation of the Disability Associations และ Action on Disability and Development of Ghana (14)

32

33

กลมพงพาตนเอง บทน า กลมพงพาตนเองคอกลมคนซงรวมตวกนอยางไมเปนทางการเพอแกปญหาทสมาชกทกคนประสบเหมอนกนค าวา “พงพาตนเอง” ในทน อาจท าใหนกถงภาพของบคคลเพยงคนเดยว อยางไรกดลกษณะส าคญของกลมพงพาตนเองกคอการสนบสนนภายในกลมเดยวกนเอง สมาชกตางชวยเหลอซงกนและกน ทงน กลมพงพาตนเองอาจมวตถประสงคทแตกตางกนขนอยกบสถานการณและความจ าเปน (15) ยกตวอยางเชนภายในภาคการพฒนา จะใชแนวทางการจดตงกลมพงพาในฐานะกลยทธทมประสทธภาพส าหรบการบรรเทาความยากจน การพฒนามนษยและการเสรมพลงทางสงคม(16)ดงนน กลมพงพาตนเองจงมกมงความสนใจไปทโปรแกรมไมโครเครดตและกจกรรมสรางรายได (ดองคประกอบ “สภาพความเปนอย”) ตลอดระยะเวลา 20 ปทผานมา กลมคนพการน าแนวคดกลมพงพาตนเองไปใชในหลากหลายรปแบบ อาท การดแลสขภาพ การฟนฟ การศกษา ไมโครเครดตและการรณรงค กลมพงพาตนเองสามารถอ านวยความสะดวกใหเกดการเสรมพลง เพราะวาการสนบสนนใหคนพการเขาไปเปนสวนหนงของกลม(หรอองคกร) ใดกลมหนง จะท าใหคนพการมหนทางทจะเขาไปเปนสวนหนงของชมชน (ด “องคกรเพอคนพการ”) ตอไป พวกเขากจะเรมยกระดบความตระหนกของตนและพฒนาความสามารถในการจดการและลงมอท าสงตางๆ เพอใหเกดความเปลยนแปลงได (2) แมโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสวนมากจะมงไปทกจกรรมในระดบบคคล เชน การใหความชวยเหลอโดยตรง อาท การบ าบดอาการข นพนฐาน แตโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเหลานกสนบสนนใหคนพการและสมาชกในครอบครวมารวมตวกนเพอกอตงเปนกลมพงพาตนเอง ซงมวตถประสงคหลกทจะแกปญหาของตนเอง กลมพงพาตนเองเปนสวนประกอบยอยส าคญในเมทรกซการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน และสามารถเปนเครองมอเพอบรรลเปาหมายการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน ทจะน าคนพการเขามาเปนสวนหนงของสงคมดวยการมสวนรวมเปนเจาของโครงการตางๆ และเพอยกระดบการมสวนรวมของคนพการในกระบวนการพฒนาดวย (15) สวนประกอบยอยนมงเนนประเดนทวาโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะสามารถอ านวยความสะดวกในการจดตงกลมพงพาตนเองใหมไดอยางไร ทงน กจะตองพจารณาถงวธการเชอมโยงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเขากบกลมพงพาตนเองของคนพการและครอบครวทมอยแลว ตลอดจนกลมพงพาตนเองกระแสหลกดวย

34

กรอบท 13 – สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม กลมพงพาตนเองของผรอดชวตจากกบระเบด Landmine Survivors Network (LSN) เรมด าเนนงานในจงหวดกวงบนของประเทศเวยดนามตงแตป ค.ศ. 2003 เครอขายนมสวนชวยกอตงกลมพงพาตนเองส าหรบผรอดชวตจากกบระเบดมากถง 15 กลม ผรอดชวตสวนมากมอาการบาดเจบสงผลใหเกดภาวะทพพลภาพแตจดเดนของกลมเหลานกคอ ไดมการรวมคนทมความพการจากเหตอนทไมใชเหตความรนแรงเขามาในกลมดวย กลมพงพาตนเองเหลานมงอ านวยความสะดวกใหกบกระบวนการเสรมพลงใหกบตนเองโดยการมงขจดอปสรรคเรองการกดกนทางสงคม และยกระดบการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจและปรบปรงคณภาพชวต เปาหมายในทายทสดของการด าเนนงานของ LSN-Viet Nam กคอการท าใหเกดกลมพงพาตนเองหนงกลมในทกชมชน เจาหนาทภาคสนามของ LSN-Viet Nam ซงหลายคนกเปนคนพการเองนนมความรบผดชอบในการสนบสนนชมชนตางๆ ทแสดงความสนใจวาประสงคทจะกอตงกลมพงพาตนเอง เจาหนาทเหลานจะเรมตนดวยการสรางความรวมมอกบเจาหนาทรฐในทองถนและองคกรตวแทนทส าคญๆ อาท สมาคมเกษตรกร สหภาพสตรและสมาคมทหารผานศก เปนตน จากนน เจาหนาทกลมนจะใหความรเรองกลมพงพาตนเองเพอใหสามารถจดตงกลมได และใหค าแนะน าเกยวกบข นตอนทางกฎหมายเพอการจดทะเบยนกลมพงพาตนเองกบหนวยงานรฐในทองถน ตลอดจนจดการประชมกบผม สวนเกยวของตางๆ เปนครงแรกดวย เมอมการจดตงและจดทะเบยนกลมพงพาตนเองอยางเปนทางกางแลว สมาชกกจะเปนผบรหารงานโดยอสระ เจาหนาทภาคสนามกจะลดบทบาทลง โดยจะเหลอไวแตการสนบสนนอยางตอเนองตามความจ าเปนเทานน ยกตวอยางเชน เจาหนาทอาจจดการฝกอบรมส าหรบสมาชกกลมในหวขอทเกยวกบความพการและ/หรอการด าเนนงานของกลม (เชน การด าเนนการประชม) สมาชกกลมมหนาทรบผดชอบการด าเนนกจกรรมตางๆ ซงอาจรวมถงการเชญผแทนจากหนวยงานรฐในทองถนใหเขามาหารอเรองบรการสขภาพส าหรบคนพการ การท างานรวมกบหนวยงานรฐในทองถนเพอยกระดบคณภาพและการเขาถงบรการดานสขภาพของคนพการ การจดกจกรรมกฬาในทองถน การเขารวมกจกรรมกฬาระดบชาต การจดการศกษาเรองการดแลสขภาพและการรกษาโรคในกลมเพอน การสรางธรกจขนาดเลกและโอกาสในการท างาน และการสงเสรมใหเกดภาพลกษณทดของคนพการในชมชน กลมพงพาตนเองจ านวนมากท ากจกรรมวนคนพการแหงชาตของประเทศเวยดนามดวยโดยจดกจกรรมตางๆ ในวนนนและเปนผน าชมชนในการฉลองโอกาสดงกลาว ความส าเรจทยงใหญทสดประการหนงของกลมพงพาตนเองกคอประสทธภาพในการยกระดบความตระหนกของหนวยงานรฐในทองถนเกยวกบความจ าเปนของคนพการและบทบาททคนพการควรจะเปนในการแกปญหาของตนเอง ซงข นตอนตอไปกคอการน ากลมพงพาตนเองทงหมดมาอยภายใตเครอขายเดยวกน

35

เปาหมาย คนพการและสมาชกในครอบครวเขารวมกลมตางๆ เพอแกไขปญหาทตองประสบเหมอนกน สามารถเพมความแขงแกรงและยกระดบคณภาพชวตของตนเองได บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคอการสนบสนนและชวยเหลอคนพการและครอบครวใหสามารถสรางกลมพงพาตนเองกลมใหมหรอท าใหกลมทมอยแลวในชมชนด าเนนตอเนองไปไดอยางมประสทธภาพ เชน กลมสตรและกลมไมโครเครดต บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนกคอการสงเสรมใหคนพการและสมาชกในครอบครวเปนสวนหนงของกลมเหลาน ผลลพธทตองการ

• เกดกลมพงพาตนเองในชมชนเพอประโยชนของคนพการและสมาชกในครอบครว • สมาชกกลมพงพาตนเองไดรบการพฒนาความรและทกษะทจะท าใหตนสามารถสรางประโยชนใหกบ

ครอบครวและชมชนได • คนพการและสมาชกในครอบครวสามารถเขาถงกลมพงพาตนเองกระแสหลกทมส าหรบสมาชกอนๆ ใน

ชมชน

• กลมพงพาตนเองสนบสนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน และสมาชกมสวนรวมในการวางแผนและจดตงโปรแกรมฯ

• กลมพงพาตนเองรวมมอกนเพอตงเปนสมาพนธและสามารถด ารงอยไดดวยตนเอง

มโนทศนหลก กลมพงพาตนเอง คณลกษณะ คณลกษณะของกลมพงพาตนเองทเหมอนกบโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน ไดแก

• มลกษณะเปนการด าเนนงานดวยความสมครใจ โดยสมาชกในกลม เพอสมาชกในกลมดวยกนเอง มการจดประชมเปนประจ า และเปดรบสมาชกใหมๆ (17)

• กอตงขนเพอแกปญหาบางประการโดยเฉพาะ เชน กรณทเดกพการไมสามารถเขาถงการศกษาได หรอกรณทคนพการมโอกาสในการสรางรายไดทจ ากด

• มเปาหมายทชดเจนและมทมาจากความตองการจ าเปนของสมาชกในกลมและเปนเปาหมายทสมาชกทกคนรบทราบและเหนพองตองกน (15)

• มโครงสรางอยางไมเปนทางการ แตอาจมกฎ ขอบงคบและแนวทางอยางงายๆเพอใหสมาชกสามารถปฏบตงานรวมกนไดอยางมประสทธภาพ

• สมาชกมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมตางๆ ของกลมดวยตนเอง กลาวคอ รจกขอความชวยเหลอ แบงปนความรและประสบการณ ใหความชวยเหลอและเรยนรทจะชวยตนเอง (18)

• สมาชกในกลมมความรบผดชอบรวมกน โดยแตละคนมบทบาททชดเจนและน าเอาทรพยากรสวนบคคลเขามาชวยสมทบเพอประโยชนของกลม

• มการตดสนใจตามระบอบประชาธปไตย

36

• มการปกครองโดยสมาชกและใชผบรหารภายนอกเพยงเทาทจ าเปนเพอการกอตงกลมเทานน ( 15) • มพฒนาการไปตามกาลเวลาเพอใหครอบคลมประเดนปญหาทกวางขวางยงขน

• มความเปนไปไดทจะมารวมกนเพอกอตงเปนสมาพนธ ซงจะครอบคลมพนทกวางมากกวาเดม

กรอบท 14 – สาธารณรฐกานา กลมพงพาตนเองชวยใหสภาพความเปนอยดขน ทหมบานโคโดเบดา เขตอควาพมเซาธทางตะวนออกของประเทศกานามคนพการ 4 คน ไดรวมกนจดตงกลมพงพาตนเองเพอชวยแกไขสถานการณทางดานเศรษฐกจทตนประสบอย เขาประชมรวมกบหวหนาและผใหญบาน และไดขอแพะตวเมยสามตวมาเพอเรมกจการปศสตว ซงแพะทไดมากออกลกในไมชา ลกแพะทออกมาไดมอบใหแกสมาชกคนหนงไปเลยงในขณะทแมแพะยงคงอยกบสมาชกอกคนหนง เมอแพะออกลกอกคร งหนงกเกบลกแพะไวและขายแมแพะชดเดม เงนทไดใชซอแพะใหมส าหรบสมาชกคนตอไป การด าเนนงานจะมลกษณะเปนเชนนเรอยไปจนกระทงสมาชกทกคนมแพะไวเลยงเปนของตนเองและสามารถใชแพะหาเงนเพอยงชพได

การเปนสมาชก สมาชกของกลมจะถอวาเปนอาสาสมครเนองจากวาไมไดรบเงนคาจาง แตพวกเขากจะตองท างานอยางเปนระบบและเปนประจ าเพอเปลยนแปลงสถานการณของตนเองดวยการสนบสนนซงกนและกน กลมพงพาตนเองเหลานในบรบทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนมกประกอบดวยคนพการและสมาชกในครอบครว กลมพงพาตนเองมกมขนาดเลก ประกอบดวยสมาชกเพยงไมกคน แตกอาจเตบโตขนจนมสมาชกระหวาง 7-30 คนได ความทกลมมขนาดเลกสงผลใหสมาชกสามารถหารอและตดสนใจไดอยางมประสทธภาพ สวนในกรณทกลมมขนาดใหญกจะมอ านาจและแรงโนมนาวมากกวา การบรหารและความเปนผน า เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนอาจจะตองรบบทบาทในการเปนผบรหารโดยเฉพาะอยางยงเมอมการกอตงกลมพงพาตนเองกลมใหมขนมา เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถใหค าแนะน าเพอใหผน าของกลมไมแสดงอทธพลครอบง ากลมนอกจากน สมาชกทเปนผน าจะตองปองกนไมใหสมาชกคนใดคนหนงโกงผลประโยชนไปเปนของตนเอง และผน าจะตองสามารถท าใหกลมมความกระตอรอรนอยางตอเนอง และจดการฝกอบรมดานตางๆ ทเกยวกบการท างานของกลม (15)ในการทจะท างานรวมกบคนพการนน ผบรหารไมจ าเปนตองเปนคนพการกได แตหากผบรหารมประสบการณหรอเคยถกแบงแยกกดกนมากอนกอาจจะท าใหมความเขาใจอยางดและมความเหนใจยงกวาดวย นอกจากนผบรหารทเปนคนพการยงสามารถเปนตวอยางใหกบคนพการในกลมไดดวย

37

กรอบท 15 – สาธารณรฐประชาชนจน

การสงเสรมกลมพงพาตนเอง โครงการการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนในเขตปกครองตนเองทเบต สาธารณรฐประชาชนจน ท างานรวมกบผปกครองของเดกพการเพอคนหาวธการใหมในการตอบสนองตอความตองการของเดก ผปกครองเหลานบอกวาทศนคตเชงลบและพฤตกรรมการแบงแยกทลกหลานของตนตองประสบถอเปนเรองส าคญอนดบตนๆเพราะท าใหเดกไมสามารถเขาศกษาในโรงเรยนได และการพาเดกเดนทางไปยงสถานทตางๆ ในชมชนกถอวาเปนเรองยากล าบากดวยเชนกน เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนซงเคยทราบแนวคดเรองกลมพงพาตนเองมากอนไดเลงเหนวาหากมการจดตงกลมลกษณะนข นทนกจะเปนประโยชนส าหรบผปกครองกลมน ผปกครองซงประกอบดวบบดามารดาจ านวนหนงตดสนใจกอตงกลมพงพาตนเองขนโดยเรมจากการยกระดบความตระหนกของสาธารณชนทมตอความพการ กลมนเรมด าเนนกจกรรมตามโรงน าชาตางๆ เมอผปกครองตางพงพากนและสรางความอนใจจากการแบงปนเรองราวทคลายกน สมาชกกลมนเพมขนจากสองคนเปนสบสองคน สวนชมชนเองกเรมมมมมองทเปนบวกและปรบเปลยนทศนคตไปในทางทดข น โดยมสมาชกหลายคนชวยใหการสนบสนน เชน การบรจาครถเขนตามกจกรรมทจดขนเพอประชาสมพนธใหเกดความตระหนกถงปญหาเรองความพการ กลมพงพาตนเองดงกลาว ถอเปนแหลงทมาของก าลงใจทส าคญ เดกพการจ านวนมากสามารถเขาเรยนในโรงเรยนและครอบครวของพวกเขากไดรบการยอมรบและเขาเปนสวนหนงในการท ากจกรรมตางๆ ของชมชนแลว กลมพงพาตนเองไดขยายออกไปครอบคลมกจกรรมอนๆจากการสนบสนนของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน กลมนไดเปดโรงน าชาขนและน าเอาผลก าไรทไดไปมอบใหกบครอบครวทยากจนทมสมาชกเปนคนพการ โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะใหเงนทนตงตนและจดการอบรมดานธรกจ กลมพงพาตนเองเรมไปพบกบครอบครวตางๆ ทบานเพอใหความชวยเหลอหากครอบครวประสบปญหาเกยวกบการปฏบตตามแผนฟนฟส าหรบบตรหลานพการของตน ทงปญหาดานการศกษาและปญหาเรองการประกอบอาชพ โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถจดการฝกอบรมใหกบสมาชกกลมพงพาตนเองในหวขอทเกยวกบการบ าบดฟนฟอยางงาย ทงนเพอประโยชนดานพฒนาการของเดก และเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะตดตามไปเยยมบานสมาชกกลมเหลานเพอสรางความสามารถและความมนใจอยางชาๆ ความส าเรจของกลมพงพาตนเองนไดกระตนใหมการจดตงกลมอนๆในลกษณะนตอไป

38

ความยากล าบากของการจดกลมพงพาตนเอง กลมพงพาตนเองในชนบทและในเมอง ประสบการณจากงานการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไดท าใหเราเหนแลววาการกอตงกลมพงพาตนเองในชนบทมกจะท าไดงายกวาและสะดวกกวา กลมพงพาตนเอง ทหวงวาจะจดตงขนในสภาพแวดลอมแบบเมองอาจท าไดยาก (15) เพราะคนยายถนทอยบอย เปนเหตใหเกดความไมไววางใจกน และคนไมรสกวาตนเองเปนพวกเดยวกน ทงนตองกลาวดวยวาในชนบทมปจจยเรองความหางไกลและระยะทางทสมาชกในกลมตองเดนทางมาประชมและการสอสารทอาจเปนขอจ ากดทท าใหการจดประชมเปนประจ านนกระท าไดยาก ผหญงและผชาย จากประสบการณงานการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไดท าใหเหนเชนกนวากลมพงพาตนเองส าหรบผหญงจดตงไดงายกวากลมส าหรบผชาย ทเปนเชนนเพราะผหญงมกจะมความรสกเปนกลมกอนรวมกนมากกวาและท างานชวยเหลอกนไดงายกวาดวย ในกรณทกลมพงพาตนเองมทงสมาชกชายและหญง โปรแกรมฯ จงตองดแลใหสมาชกทเปนหญงสามารถแสดงความคดเหนและกลาน าเสนอเรองราวปญหาของตนเองไดดวย ระดบการศกษา สมาชกในกลมพงพาตนเองอาจมระดบการศกษาตางๆ กน คนพการมกจะมการศกษาต าดงนนจง อาจตองเผชญภาวะดอยโอกาส ดงนน จะตองพง ระวงไมใหการประชมของกลมพงพาตนเองถกครอบง าโดยคนทมการศกษาสงกวาและส าหรบกลมพงพาตนเองทเกยวของกบไมโครเครดตนนกตองดแลใหการกระจายผลประโยชน เปนไปอยางเทาเทยมทวถงกนดวย เราตองใชเวลาในการกอตงกลมชวงแรกๆอยางเตมทเพอสรางความ รสกเปนอนหนงอนเดยวกนและสรางศกยภาพในหมสมาชกทมการศกษานอยกวาหรอแสดงออกซงความคดเหนไดนอยกวาจงจะเปนการปองกนไมใหเกดความไมเทาเทยมกนภายในกลมขนอก กลมพงพาตนเองส าหรบสมาชกทมความทพพลภาพรปแบบเดยวกน กลมหลายกลมถกจดตงขนโดยมวตถประสงคเพอสรางความเขมแขงใหกบกลมคนพการททพพลภาพในลกษณะเดยวกนกบผจดตงกลม ซง กลมลกษณะนจะมวตถประสงคทชดเจนมากกวา แตกลมแบบทมความทพพลภาพหลายประเภทจะมประโยชนกวาในชมชนขนาดเลกซงอาจจะมคนพการรปแบบใดรปแบบหนงเพยงรปแบบเดยว กนจ านวนไมมากนก ความตองการข นพนฐานของคนพการ ทกรปแบบทมเหมอนกนกคออาหาร ทพก บรการดานสขภาพ การศกษา โดยกลมพงพาตนเองแบบทพพลภาพมกจะแบงแยกคนพการเปนฝกฝาย ซงอาจกอใหเกด การแกงแยงทรพยากรซงมอยจ ากดอยแลว การพงพาคนอน เปนธรรมดาทคนพการมกตองพงพาผอน เชน จะท าอะไรกตองมคนชวยมาท าให ดงนนคนพการทคนเคยกบการเปนผรบมากกวาผใหกอาจขาดแรงกระตนและความมนใจในการทจะเขารวมในกลมพงพาตนเองและกจกรรมตางๆ ทเกยวของเพราะอาจตองปฏบตสงตางๆ ดวยตนเอง

39

กจกรรมแนะน า การใหความชวยเหลอเพอจดตงกลมพงพาตนเองขนใหม โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองมบทบาทรวมในการสรางกลมพงพาตนเองส าหรบคนพการและสมาชกในครอบครว กระบวนการจดตงกลมพงพาตนเอง น อาจ จะแตกตางกนไปตามสถานการณในทองถน และแตละกลมกจะตองการความชวยเหลอมากนอยไมเทากน กจกรรมแนะน าโดยรวมมดงน การเรมวางรากฐาน เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนมกจะตองเรมงานกบคนพการและสมาชกในครอบครวทบานของพวกเขาเหลานนเสยกอน เพอ ศกษาความตองการและเพอใหไดขอมลพนฐานเกยวกบความพการและรปแบบของความชวยเหลอทม เมอเกดความเชอใจและเชอม น ตอกนแลวกจะสามารถแนะน าใหคนพการและครอบครวเหลานนไปพบกบผอนทมชวตคลายกนได สงทเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถท าไดในข นตอนนไดแก

• สรางความเขาใจใหคนพการและสมาชกในครอบครวทราบวา กลมพงพาตนเองคออะไรและสนบสนนใหเขาเหลานนกอตงกลมในลกษณะดงกลาวขนในชมชน ในการนเจาหนาทอาจเลาใหฟงวาการเปนสมาชกกลมมประโยชนอยางไร ส ามารถชวยแกไขปญหาอะไรไดบาง เชน หากจะกอตงกลมเพอหารายไดเลยงครอบครว คนพการกควรจะทราบวากลมนสามารถหางานและหารายไดใหกบตนเองไดอยางไร

• สงเสรมใหคนพการและสมาชกในครอบครวไปสนทนาแลกเปลยนความคดเหนกบคนอนๆ ในชมชนซงอาจจะสนใจเขารวมกลม

• จดการประชมอยางเปนทางการในสถานทททกคนสามารถเดนทางเขาไปได หากพจารณาแลววามผสนใจมากเพยงพอ

การวางแผน

• หารอกนวาปญหาททกคนพบเหมอนกนนนคออะไรและก าหนดประเดนสนใจของกลมส าหรบชวงเรมแรก อาท การเลาสกนฟงถงความรสกและประสบการณ ตางๆ ทไดรบ การยกระดบความตระหนก การแลกเปลยนขอมลและทรพยากรเปนตน

• ถามสมาชกวาเขาแตละคนมทรพยากรอะไรทยนดน ามาสมทบ เปนกองกลางเพอประโยชนของกลมบาง • หาผน าหรอผประสานงานซงอาจจ าเปนตองมมากกวาหนงคน • มอบหมายงานโดยเรวเพอท าใหสมาชกรสกวาตนเองเปนเจาของกลมรวมกนและเกดความรบผดชอบ

• ตงชอกลมเพอใหแสดงใหเหนอตลกษณของตนเอง • พจารณาวาใครบางทสามารถเขารวมในกลมน และในชวงเรมแรกพยายามท าใหกลมมขนาดเลกเพราะจะท า

ใหสมาชกทกคนมโอกาสและสวนรวมทวถงกน

• พจารณาวาจะกลมสมควรจะประชมบอยเพยงใด ก าหนดวนและเวลาส าหรบการประชมคร งแรกๆ ดแลใหการประชมมขนในสถานทททกคนเดนทางเขามาประชมไดและไมไกลจากทอยของสมาชกมากเกนไป อาจใชสถานททอยในชมชนอยางเชนโรงเรยนเพอใหสงคมไดรบทราบวามกลมและมโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเกดขนทน

40

• ถาจ าเปนตองประชาสมพนธเพอใหมคนมารวมส าหรบการประชมคร งแรกกใหพจารณาวาจะด าเนนการอยางไร เชน บอกเลาใหคนอนๆทราบ โปสเตอรหรอโฆษณาผานทางสถานวทยชมชนหรอทางหนงสอพมพเปนตน

การด าเนนการประชม เจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไมควรเปนผด าเนนการประชม เอง แตกควรจะมความเขาใจโครงสรางพนฐานของการประชมกลมพงพาตนเองเพอทจะสนบสนนและชวยเหลอสมาชกของกลมไดเมอจ าเปน โครงสรางพนฐานนไดแก

• ตอนรบสมาชกกลมเมอพวกเขาเดนทางมาถง

• เปดการประชมและเชอเชญใหสมาชกแนะน าตนเอง • ก าหนดกฎการรกษาความลบในเรองตางๆ ทหารอและเกดขนภายในการประชมน ความลบในแตละ

วฒนธรรมอาจมรายละเอยดทไมเหมอนกนดงนน เจาหนาทโปรแกรม จงจ าเปนตองพจารณาดวยวาสงใดบางทจะตองรกษาไวใหเปนความลบ

• ด าเนนกจกรรมหลกตามวาระตางๆ ของการประชม • จดบนทกการประชม และประเดนทหารอกนตลอดจนการตดสนใจทเกดขน

• ท างานธรการ เชน ก าหนดวนและเวลาส าหรบการประชมคร งตอไป • ปดการประชม

การอ านวยความสะดวก โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนควรท าหนาทอ านวยความสะดวก กลมพงพาตนเองเพอใหสมาชกของกลมท างานรวมกนไดอยางดและมประสทธภาพ โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถด าเนนการไดดงน

• ใหการสนบสนนและชวยเหลอผน ากลมเมอไดรบการรองขอ • ดแลใหสมาชกทกคนเขาใจประเดนตางๆ ทด าเนนไประหวางการประชมและสามารถมสวนรวมดวยได • สงเสรมใหมการหมนเวยนบทบาทและความรบผดชอบภายในกลม

• ชวยเหลอกลมเพอใหทราบวา สมาชกจะสนบสนนซงกนและกนไดอยางไร เชน การอยเปนเพอน การพาบตรหลานไปโรงเรยน การเรมกจกรรมกลมออมทรพย

• ตรวจสอบวธการแบงปนผลประโยชนจากกจกรรมของกลมอยางยตธรรมและโปรงใส • ชวยรางกฎและขอบงคบของกลมเมอมการกอตงกลมเรยบรอยแลว

• ใหเงนทนสนบสนน เชน เงนทนตงตนหรอเงนสมทบในจ านวนเทากนกบทกลมหามาไดเพอใหกลมสามารถขยายกจกรรม และเพอใหเปดบญชธนาคารและน าเงนฝากไวเปนทนของกลมได

การสรางความสามารถ สมาชกของกลมพงพาตนเองมกตองไดรบการสนบสนนและการสรางเสรมความสามารถดานตางๆ พอสมควรกอนทจะท าหนาทไดอยางมประสทธภาพและเปนไปอยางอสระ ทกษะทส าคญของสมาชกในกลม ไดแก การเตรยมวาระการประชมการด าเนนการประชม การพดในทสาธารณะดวยความมนใจ การจดบนทกการประชม การแกไขความขดแยงการแกปญหา การตดสนใจอยางเปนประชาธปไตย การมอบหมายหนาทงาน การเฝาสงเกตพฒนาการ ซงในบางครงกลมพงพาตนเองกอาจไดประโยชนจากการพฒนาทกษะบางประการ และทกษะ เหลาน บางครงกมอยแลวภายในกลม การประชมกลมพงพาตนเองจงเปนโอกาสทดทสมาชกจะไดฝกทกษะใหมๆ ดวยเชนกน

41

กลมพงพาตนเองทจดตงใหมสามารถเรยนรจากกลมพงพาตนเองทไดจดตงขนมากอนแลวในชมชน กลมใหมอาจเชญสมาชกจากกลมทมอยมาเขารวมกจกรรมบาง เนองจากกลมพงพาตนเองทจดตงใหมจ าเปนตองอาศยประสบการจากบคคลทอยในสถานการณคลายกนกบของตนหากไดมการตดตอกนไวแตเนนๆกจะเปนประโยชนกบกระบวนการเรยนร การเชอมโยงและการชวยเหลอซงกนและกนในอนาคต ในระยะเรมแรกกลมตางๆ อาจ ยงลงเลทจะเขาไปมสวนรวมในกจกรรมดานสงคมหรอการเมองเพราะรสกวาตน เองนนขาดความรหรอความสามารถ แตเมอใชเวลา ความอดทนและการสงเสรม สนบสนน สมาชกในกลมจะพบวาตน เองมความสามารถทจะเขาใจ วางแผนและด าเนนกจกรรมทจ าเปนตอการเปลยนแปลงสถานการณของตนเอง เชนขบเคลอนชมชนใหเรยกรองสทธประโยชนกบทางการเพอเปนข นตอนแรกสการมน าดมทสะอาดและ ถกสขอนามย กรอบท 16 – สาธารณรฐโดมนกน

กลมพงพาตนเองของมารดายกระดบคณภาพชวตของบตร กลมพงพาตนเองของมารดาทมบตรพการแหงหนงในเขตชมชนแออดของเมองซานตอาโก สาธารณรฐโดมนกนกอตงขนดวยความชวยเหลอขององคกรพฒนาภาคเอกชนระดบนานาชาตแหงหนง สมาชกในกลมนมความตองการตรงกนกคอ ประสงคทจะใหบตรของตน เขาถงบรการตางๆ ทงนเพราะ รฐบาลเองนนไมไดตอบสนองตอความตองการของเดกทงในภาคสาธารณสขและภาคการศกษา ดงนนเมอไมมรฐบาลชวย กลมของมารดาเหลานจงตองลงมอเพอใหเกดบรการฟนฟสขภาพและการศกษาดวยตนเอง พวกเธอตางไดรบการฝกอบรมจากองคกรภาคเอกชน และเมอเวลาผานไปกสามารถขยายบรการใหครอบคลมเดกใน ชมชนแออดชมชนอนๆในเมองซานตอาโกไดดวย กลมพงพาตนเองของบรรดามารดานมการขยายตวอยางตอเนองและมการพฒนาบรการสนบสนนส าหรบวยรนทเปนคนพการและมกองทนเงนกหมนเวยนดวย ทงน เหลามารดาซงเปนสมาชกกลม ไดขอความชวยเหลอจากสถาบนสหกรณของรฐบาลในการจดตงและบรหารกองทนหมนเวยนดงกลาว จากนนจงพจารณาแกไขปญหาเรองอนๆตอไป ทกวนนกลมพงพาตนเองกลมนจดกจกรรม ตางๆ ทงกจกรรม ทางสงคม กจกรรมยกระดบความตระหนกและกจกรรมสรางรายได ซงมารดาทเปนสมาชกกลมทกคนภมใจในความส าเรจของตนและของบตรดวยเชนกน

42

สรางความรวมมอกบกลมพงพาตนเองทมอยแลว ชมชนหลายแหงมกลมพงพาตนเองส าหรบคนพการและสมาชกในครอบครวทจดตงไวอยแลว และกลมเหลานอาจด าเนนงานโดยเปนอสระจากโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน กลมดงกลาวอาจเกดขนเพอสมาชกทมสภาวะทพพลภาพอยางใดอยางหนง เชน ตาบอด หหนวก เปนโรคเรอนหรอเปนผบาดเจบจาก การถก กบระเบด ซงกลมบางกลมอาจมงเนนใหความส าคญไปทเรองหรอประเดนใดๆโดยเฉพาะ เชน สทธของคนพการการสรางรายได ผหญง ค าอนๆทใชเรยก”กลมพงพาตนเอง” ไดแก กลมคนพการ กลมผปกครอง กลมสงคมกลมเพอน ชมรมหรอกลมกลมชวยเหลอ วตถประสงคของกลมเหลานและกลมพงพาตนเองทกอตงโดยโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนมกจะคลายกน ดงนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจงจ าเปนตองพจารณาวาจะตดตอกบกลมใดๆทมอยแลวในชมชนและเปนพนธมตรดวย เพอแบงปนความรและทรพยากร และเพอใหแนใจไดวาจะสามารถเขาถงตวคนพการและสมาชกในครอบครวในจ านวนมากทสดเทาทจะเปนไปได สนบสนนใหคนพการเขาสกลมพงพาตนเองกระแสหลก แมวากลมพงพาตนเองส าหรบคนพการและครอบครวจะมบทบาทส าคญแตโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนกยงควรสนบสนนใหคนพการและครอบครวเขารวมเปนสมาชกกลมพงพาตนเอง ซงเปนกลมใน กระแสหลกดวยเชนกน เชน กลมสตร กลมเยาวชน กลมไมโครเครดต กลมเกษตรกร กจกรรมแนะน ามดงนน

• สงเสรมการพงพาตนเองกระแสหลก ทน า คนพการเขาเปนสมาชกทมสทธเทาเทยม เชน ท าใหสถานทประชมมลกษณะทคนพการเดนทางเขาไปได

• เนนย าเกยวกบประเดนททงคนปกตและคนพการประสบเหมอนกน เชน การอ านวยความสะดวก การหารอปญหาเรองการแบงแยกทางเพศกบกลมสตรและเนนย าใหเหนวาปญหาเชนนเปนปญหาทผหญงทกคนประสบเหมอนกน การด าเนนงานในลกษณะนอาจท าใหกลมพงพาตนเองกระแสหลกสามารถ มาท างานรวมกบกลมพงพาตนเองส าหรบคนพการและ/หรอรวมเอาคนพการเขาไปในกลมดวย

• พจารณาหาสมาชกกลมพงพาตนเองกระแสหลกซงเปนคนพการหรอมสมาชกในครอบครวซงเปนคนพการและสนบสนนใหเขาเหลานนพดถงปญหาทตนก าลงประสบอย และน าเอาเรองความพการเขาเปนประเดนหารอในกลมของตน

• ดแลใหคนพการและครอบครวมทกษะและความรทจ าเปนกอนทจะเชอมโยงเขาเหลาเขากบกลมพงพาตนเองกระแสหลก มฉะนนแลว พวกเขากอาจจะเปนจดออนทท าใหเกดการแบงแยกได

สงเสรมสมาชกกลมพงพาตนเองใหเขารวมในโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน สมาชกกลมพงพาตนเอง (ทงทเปนกลมเฉพาะส าหรบคนพการและกลมกระแสหลก) มศกยภาพ ในฐานะทเปนทรพยากรส าคญของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน ดงนนกลม ตางๆ จงจ าเปนตองไดรบขอมลทถกตองวาการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคออะไร กลมพงพาตนเองอาจมบทบาทส าคญในการสรางความตระหนกเกยวกบเรองความพการและการสงเสรมพฒนาการแบบครอบรวดวยเชนกน สมาชกกลมพงพาตนเองสามารถใหเวลาและการสนบสนนกจกรรมตางๆ ของ การฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนดวยความสมครใจ เชนการ ชวยคนหาคนพการในชมชน การสนบสนนผคนดวยกจกรรมฟนฟและการตรวจตดตามผ ลการด าเนนกจกรรมโปรแกรมฯ ควรสงเสรมใหกลมพงพาตนเองส าหรบความพการรปแบบใดรปแบบหนงโดยเฉพาะคอยๆมบทบาทในโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนมากยงขน โดยเฉพาะการมสวนรวมในดานการบรหาร

43

(เชน การวางแผน การจดตงและการเฝาสงเกต) ของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถ ซง ท าใหโปรแกรมนนๆมความเหมาะสม นาเชอถอและมความยงยนมากยงขน สงเสรมกลมพงพาตนเองใหรวมงานกน กลมพงพาตนเองส าหรบคนพการและสมาชกในครอบครวสามารถสรางความแตกตางในระดบทองถนไดกจรง สมาชกของกลมเหลานอาจมความสามารถในการท าใหเกดความเปลยนแปลงในระดบทสงขนได หากม สมาชกจ านวนมากพอ กจะสามารถท าใหเกดความเปลยนแปลงทตองการงายขน ดงนนข นตอนตอไปกคอการสงเสรมใหกลมพงพาตนเอง (ทงทกอตงโดยโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและทด าเนนงานอย เปนอสระ) มารวมมอกนภายใตเครอขายนหรอสมาพนธเดยวกน โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถอ านวยความสะดวกในการจดตงสมาพนธกลมพงพาตนเองโดยการน าเอาสมาชกจ านวนหนงหรอสองคนทไดรบเลอกจากกลมพงพาตนเองแตละกลมมารวมกน สมาพนธจ าเปนตองดแลให ผแทนจากแตละกลม (เชน อายตางกน ความทพพลภาพตางกน เพศตางกน สถานะทางสงคมและเศรษฐกจตางกน) ไดรบการน าเสนออยางเทาเทยมกน สมาพนธกลมพงพาตนเองมความรบผดชอบทมขอบเขตกวางมากขนและในอนาคตอาจกลายเปนองคกรทมรปแบบอยางเปนทางการในสดกเปนได กรอบท 17 –สาธารณรฐประชาชนบงกลาเทศ

ยงมากยงแขงแกรง อซการเปนสมาชกในระยะกอตงกลมพงพาตนเอง Belgachi ในประเทศบงกลาเทศ ดวยความกระตอรอรนและความอตสาหะของเขาท าใหเขาไดรบเลอกตงเปนประธานกลม ปจจบนนกลมดงกลาวมสมาชก จ านวน21 คนและประชมกนเปนประจ าทกสปดาหเพอหารอเรองปญหาและวธการแกไขทเปนไปได แตดวย ภาวะทพพลภาพของอซการประกอบกบทดนทมจ ากดเขาจงหาเลยงครอบครวอยางยากล าบากปกตเขาจะมงานท าแคเพยงเดอนละ 10-12 วนเขาจงขออนญาตทางการท าไรในพนทปาเสอมโทรมทอยไมไกลนก แตชาวบานบางคนกคดคานค ารองของเขาในขณะทกลมพงพาตนเองยงคงสนบสนนเขาตอไป หลงจากทอซการไดรบมอบทดนมา 1 เอเคอร องคกรพฒนาภาคเอกชนแหงหนงจงเขามาสอนเทคนคการเกษตรกรรมใหกบเขา ปจจบนนอซการปลก ผกขายและสามารถยกระดบมาตรฐานชวตใหกบครอบครวของตนได ตอมาอซการลงสมครรบเลอกตงและไดรบเลอกใหเปนรองประธานสมาพนธกลมพงพาตนเอง Poradhaเขาโนมนาวใหเจาหนาทรฐบาลรายหนงจดสรรพนปาเสอมโทรมขนาดเลกใหกบทางสมาพนธและเชญชวนใหสมาชกไปเกบไมไผมาสรางเปนหอประชม งานตอเนองของเขากคอการพทกษสทธส าหรบคนพการและท าใหคนพการเปนทยอมรบในชมชนแหงนน

44

45

องคกรคนพการ บทน า คนพการทวโลกมการรวมตวกนในรปขององคกรเพอรณรงค เรยกรองสทธของตนเองและเพอโนมนาวผมอ านาจตดสนใจในรฐบาลและทกภาคสวนของสงคม (18)องคกรเหลานเรยกวาองคกรเพอคนพการ องคกรเพอคนพการเกดขนเพอขจดอปสรรคตางๆ ใน ทางสงคมทท าใหคนพการไมสามารถเขาไปมสวนรวมไดอยางเทาเทยมกบผอน และเพอเปนการตอบโตความพยายามของผอนท คอยแตจะเขามาควบคมคนพการ นบเปนเวลานานมาแลวทคนพการมเจาหนาทสาธารณสข ครอบครวและบคคลอนคอยมาเปนปากเปนเสยงแทนโดยทไมไดค านงถงความจ าเปน ล าดบความส าคญหรอความ ตองการทแทจรง คนพการ เองตางหากคอคนทจะพดแทนตนเองไดดทสดเพราะพวกเขารวาตนมความจ าเปนในเรองใดและมความใฝฝนอยางไรบาง(19) องคกรเพอคนพการมกมอยทงในระดบภมภาคและระดบชาต เชน ในเมองใหญ องคกรเพอคนพการอาจเปนองคกรแบบความพการรปแบบเดยว ซงประกอบไปดวยผแทนของบคคลทมความทพพลภาพเฉพาะแบบนน เชน ความทพพลภาพทางการไดยนหรอการมองเหน (เชน สาขาประจ าประเทศของ World Blind Union) หรออาจจะเปนองคกรแบบหลายความพการทรวมคนพการทกประเภทเขามา (เชน Union of Physical and Mental Handicapped (UNHPM) ในมอรเตเนย) ในหลายประเทศยงมเครอขายองคกรเพอคนพการอนๆอก เชน Federation of Persons with Disabilities ทบรนด เปนตน ส าหรบองคกรเพอคนพการในระดบนานาชาต ไดแก World Federation of the Deaf, World Blind Union, Disabled Peoples International องคกรเหลานจ านวนมาก ไดรวมตวกนเพอเปนเครอขายระดบนานาชาต โดยมชอวาInternational Disability Alliance (IDA) แตเดมนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนองคกรเพอคนพการไมไดท างานรวมกนอยางใกลชด องคกรเพอคนพการอาจยงลงเลทจะท างานรวมกบโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนดวยหลายเหตผลดวยกนซงรวมถงเหตผลเกยวกบทมาของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนในอดต ซง สวนมากจะมแบบแผนมาจากการแพทยและด าเนนงานโดยบคลากรทเปนคนปกต และไมมคนพการรวมอยดวยอยางจรงจง นอกจากนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ านวนมากยงไมประสบความส าเรจในการน าคนทมความทพพลภาพบางประเภทเขามาไวในความดแล เชน คนทมความทพพลภาพทางดานการมองเหนหรอการไดยนซงเปนกลมหลกส าคญขององคกรเพอคนพการจ านวนมาก แมวาวาองคกรเพอคนพการและโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะมจดก าเนดและกลยทธทแตกตางกน แตทงสองกมเปาหมายเหมอนกนคอ การท าใหคนพการ ไดรบโอกาสทเทาเทยมกบคนอนๆและไดเขารวมกจกรรมกบสมาชกคนอนๆในสงคม ทงองคกรเพอคนพการและโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ าเปนตองมความเคารพซงกนและกน และท างานรวมกนเพอใหเปนพนธมตรอนจะน าไปสการบรรลเปาหมายรวมกน ซงรวมถงการบงคบใชอนสญญาวาดวยสทธของคนพการ (5)

46

กรอบท 18 – สาธารณรฐอนเดย

วรบรษตวจรง ลาดคในแถบหมาลายนทางตอนเหนอของประเทศอนเดยเปนเขตทประชากรอาศยอยในหมบานขนาดเลกในทสง ซงมสภาพความเปนอยทโหดรายทกชวตด าเนนไปดวยความยากล าบากโดยเฉพาะอยางยง กลมคน คนพการ แมวาในพนทนนแตเดมจะมความคดรเรมในการพฒนาอยแลวแตประเดนปญหาเรองความพการไมเคยถกบรรจไวในโปรแกรมการพฒนาใดเลยจนกระทงถงป ค.ศ. 2000 เมอมการกอตงองคกรพฒนาภาคเอกชนในชอ Namgyal Institute for People with Disabilities (NIPWD) ประเดนสนใจของ NIPWD กคอการ จดปญหาเรองความพการใหเขาสโปรแกรมการพฒนาและเพอใหมการเตมเตมความตองการของคนพการ ในเขตนน คนพการไดมบทบาทส าคญในความเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขนทลาดค ตวอยางเชน โมฮมหมด อคบาว ประธาน PAGIR หรอ People’s Action Group for Inclusion and Rights ซงกอตงขนโดยคนพการในลาดคเมอป ค.ศ. 2006 อคบาวใชเวลาในชวง 30 ปแรกของชวตเขาอยางไมเกดประโยชนนก เขานอนอยกบเตยงทบาน ฟงเพลง และคยกบเพอนแตเมอเขาอายได 45 ป (ในป ค.ศ. 2008) เขากลายเปนนกธรกจทประสบความส าเรจและเปนประธาน PAGIRซงท าใหเขากลาทจะทงภาพการเปนคนพการยากจน แลวกลายเปนบคคลทมอ านาจในการควบคมสภาพแวดลอมรอบตวตนได อคบาวและกลมรณรงคในชอ People’s Action Group for Inclusion and Rights (PAGIR) เปนผลลพธทเกดจากกกระบวนการพฒนาทลาดคทตองอาศยระยะเวลาในการด าเนนงานถง 7 ป โครงการส าคญโครงการหนงของ PAGIR กคอโปรแกรมการจดการขยะโดยชมชนซง เปนกจกรรมทชวยสรางรายไดใหกบคนพการจ านวนกวา 200 คน โมฮมหมด อคบาว กลาววา “โปรแกรมการจดการขยะของเราหรอทเรยกวา Jungwa Shungskyob ในภาษาลาดคค แตเดมเปนความคดรเรมเพอความเปนอยทดข นของคนพการ แตปจจบนไดขยายขอบเขตขน คอ นอกจากจะ ดแลปญหาขยะทหนกหนวงของเมองนแลวเราเกบขยะมาเปนจ านวนมากเพอน ากลบมาใชใหมดวยการรไซเคล เพอจะ ท าใหสภาพแวดลอมของชมชนกลบคนสความสะอาด เรายงตองท างาน ตอไปอกมากจนกวาทจะสามารถแกปญหานไดโดยสมบรณแตอยางนอยเรากไดเรมตนแลว … เปนจดเรมตนทมคนพการเปนผน าในการแกปญหาและเปนการสรางงานใหกบชมชนโดยรวมดวย ” NIPWD, DDRC และ PAGIRยงคงท างานในพนทลาดคตอไป ส าหรบ PAGIRในปจจบนเปนหนวยงานหลกในการบรหารจดการในเรองตางๆ เกยวกบคนพการ และท างานดานการสรางเสรมศกยภาพใหแกคนพการ สงผลท าใหคนพการสามารถเอาชนะปญหาความยากจนไดดวยกจกรรมสรางรายไดตางๆ เมอไมนานมานโมฮมหมด อคบาว จงไดรบรางวล “Real Hero Award” จาก CNN-IBN ทมมไบจากผลงานอนดเยยมของ PAGIR ในการสรางสงคมทรวมคนพการเขามาอยดวยอยางแทจรง

47

เปาหมาย โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและองคกรเพอคนพการท างานรวมกนเพอใหเกดการบงคบใชและปฏบตตามอนสญญาวาดวยสทธคนพการและการพฒนาแบบครอบคลมทมชมชนเปนสวนกลาง บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน บทบาทของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนคอการท างานรวมกบองคกรเพอคนพการถาม แตถาไมมกจะตองชวยอ านวยความสะดวกในการจดตงองคกรดงกลาวเมอไดรบการรองขอ ผลลพธทตองการ

• โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและองคกรเพอคนพการท างานรวมกนเพอวางแผน กอตงและเฝาสงเกตการด าเนนงานของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนใหมหรอทมอยแลว

• องคกรเพอคนพการสนบสนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนใหท างานครอบคลมคนพการมากยงขน

• องคกรเพอคนพการมความกระตอรอรนทจะพฒนาและจดตงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนในชมชนทไมไดมอยแลวแตเดม

• มการกอตงองคกรเพอคนพการในระดบทองถน/ชมชนทไมมองคกรเหลาน และเชอมโยงกบองคกรเพอคนพการในระดบภมภาค/หรอชาต

มโนทศนหลก องคกรเพอคนพการ คณลกษณะ องคกรเพอคนพการโดยหลกแลวกคอองคกรทมหนาทรณรงคดานสทธของคนพการ ซงด าเนนงานในระดบภมภาค ระดบชาตและ/หรอระดบนานาชาตเพอเปลยนแปลงนโยบายและท าใหคนพการไดรบสทธและโอกาสทเทาเทยมกบผอน องคกรเหลานเมอแรกตงขนจะตองมการจดทะเบยนและก าหนดโครงสรางอยางเปนทางการ โดยทวไปด าเนนงานในลกษณะองคกรหรอหนวยงานอนใดในชวงเรมแรกมกจะมคนพการจ านวนหนงมารวมตวกนเพอกอตงเปนกลมคนพการโดยมจดประสงคดงน

• เพมจ านวนสมาชก • รางกฎและจดทะเบยนเปนองคกรเพอใหถกตองตามกฎหมาย

• กอตงตวองคกรจากสมาชก • ตงคณะกรรมการ • เลอกตงกรรมการ

• เขาเปนสวนหนงในฐานะสมาชกและตดตามความเคลอนไหวในระดบชาตและระดบนานาชาต

48

การเปนสมาชก องคกรเพอคนพการรณรงคตามสโลแกน “เรองของเรา เราตองเกยว ”(ภาษาปาก และไมสอความครบ-เสนอใหใช “ไมมเรองใดของเราทปราศจากเรา ” หรอ “ไมมสงใดทเกยวกบเราแลวปราศจากเรา ”- ค าวา “เรองของเรา” ดเหมอนวาจะใหอารมณวา ไมมใครอยากยงดวยครบ-ผตรวจ)องคกรเพอคนพการนเกดขนโดยคนพการเพอคนพการและเกยวเนองกบคนพการ ดงนนจงมคณะกรรมการขององคกรสวนมากเปนคนพการและมสมาชกเปนคนพการ (19) ประเภทของสมาชกกขนอยกบประเภทขององคกร องคกรแบบความพการเดยวจะจ ากดสมาชกภาพไวส าหรบคนทม ความทพพลภาพเฉพาะดานเทานน เชน สมาคมคนตาบอดถอเปนสมาคมแบบความพการเดยว ในขณะทองคกรแบบหลายความพการจะเปดกวางมากกวา เชน สมาคมทมคนทมความทพพลภาพทางดานทางการไดยน ทางการมองเหน ทางกายภาพและทางจตเปนตน องคกรเพอคนพการอาจมหลายประเภทไดทงนข นอยกบความจ าเปน บรบทและโอกาส คนหหนวกมกชอบทจะมองคกรเปนของตนเองมากกวาไปรวมไปกบองคกรแบบหลายความพการ คนทมความพการทางสมองอาจไมสามารถแสดงความคดเหนไดทนผอน หากอยในองคกรแบบหลายความพการดงนน พวกเขาจงตองการมองคกรเปนของตนเองเชนกน ซงในบางครงกอาจไดรบการสนบสนนทเหมาะสมจากคนปกต แตไมวารปแบบขององคกรเพอคนพการนนจะเปนอยางไร สงส าคญกคอวาคนพการจะตองเปนผก าหนดวาระ และองคกรจะตองเคารพในความแตกตางทปรากฏอยภายในชมชนของผพการ เชน การใหคนพการทเปนหญงหรอคนชราไดแสดงออกถงความคดเหนของตนดวย กลมพงพาตนเองและองคกรเพอคนพการ คณลกษณะของกลมพงพาตนเองและองคกรเพอคนพการจะแตกตางกนไปตามแตละประเทศ และบางครงกอาจไมใชเรองงายทจะจ าแนกกลมทงสองประเภทน ยกตวอยางเชนในบางประเทศกลมพงพาตนเองกมชอเรยกวาองคกรเพอคนพการ โดยเฉพาะอยางยงเมอมารวมกนและกลายเปนเครอเดยวกนในคมอการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนชดนกลมพงพาตนเองหมายถงกลมซงไดรบการจดตงขนในทองถน ด าเนนงานในลกษณะทไมเปนทางการและมงเนนการแกปญหาความตองการของสมาชกตนซงอาจมทงคนปกตและคนพการ เชน สมาชกในครอบครว สวนองคกรเพอคนพการนนจดวาเปนองคกรทมโครงสรางทเปนทางการมากกวาและมการบรหารงานโดยคนพการเปนสวนมาก องคกรเพอคนพการมกจะรณรงคในประเดนทส าคญและมขอบเขตกวางใหญมากกวา เชน สทธมนษยชน การโนมนาวใหเกดการประกาศใชนโยบายและการจดสรรทรพยากร ความรวมมอระหวางองคกรเพอคนพการและโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน องคกรเพอคนพการระดบชาตและระดบนานาชาตจ านวนมากมบทบาทส าคญโดยท างานรวมกบองคกรของสหประชาชาต ประเทศสมาชกและองคกรสงคมภาคพลเรอน เพอผลกดนและพฒนาอนสญญาวาดวยสทธของคนพการ(CRPD)แมวาอนสญญาดงกลาวจะถอเปนความส าเรจคร งยงใหญ แตสทธตางๆ ตามทระบไวนนจะยงไมมความหมายใดส าหรบคนพการหากยงไมมการน าไปปฏบตหรอบงคบใชผานทางกจกรรมและโปรแกรมทมความหมาย(20) ปจจบนนคนพการจ านวนมากในประเทศทมรายไดต าโดยเฉพาะอยางยงคนทอาศยอยในเขตชมชนแออดในเขตเมองและคนทอาศยอยในชมชนชนบททหางไกลกยงคงไมไดรบประโยชนจากอนสญญาน คมอการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเหลานไดย าเตอนวา ความสนใจหลกมงไปทการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนตอการพฒนาแบบครอบรวมทมชดชนเปนศนยกลางเพอใหคนพการสามารถเขาถงบรการและโอกาสตางๆ ไดอยางเทาเทยมกนกบผอน การฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเปนกลยทธ/เครองมอซงสามารถสรางประโยชนในการปฏบตใช

49

อนสญญาวาดวยสทธของคนพการในระดบชมชน แตเดมโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนถกมองวาเปนกลยทธแบบบนลงลาง แตแนวทางใหมๆ ทเกดขนไดแสดงใหเหนแลววาการใหคนพการเขามามสวนรวมนนมความส าคญยงตอความส าเรจของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและแมวาองคกรเพอคนพการแตเดมจะมองความพการเปนปญหาดานสทธมนษยชน แตปจจบนนองคกรเหลานนกมองเหนแลวดวยวาความพการเปนปญหาดานการพฒนาดวยเชนกน องคกรเพอคนพการจ านวนมากไดเรมกอตงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน (21) เชน ทจน อนเดย มาลาวและเนปาล พฒนาการเหลานน ามาซงโอกาสใหมๆ ทจะท าใหเกดความรวมมอทเขมแขงแลเกดประสทธภาพระหวางโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและองคกรเพอคนพการ โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและองคกรเพอคนพการสามารถท างานรวมกนเพอผสมผสานความร ทกษะและทรพยากรทแตละฝายตางม เพอใหสามารถเขาถงคนพการทงปวงตลอดจนครอบครวและชมชนของเขาเหลานนได เมอเปนเชนนโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะไดปฏบตตามสโลแกนทวา “เรองของเรา เราตองเกยว ”ซงเนนใหผมสวนเกยวของทงหมดไดเขามามสวนท าใหชมชนเปนสงคมทครอบคลมถงคนพการดวย ความรวมมอนยงจะท าใหแนใจไดอกดวยวา การด าเนนงานของทงองคกรเพอคนพการและโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจะมประสทธภาพและมความยงยนในระยะยาว

กจกรรมแนะน า รวมงานกบองคกรเพอคนพการ การด าเนนงานของทงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและองคกรเพอคนพการตางมเปาหมายทคลายคลงกน ทส าคญทงสองภาคสวนลวนมความร ประสบการณและทรพยากรทสามารถแบงปนกนได ซงนบวาเปนประโยชนอยางยงตอคนพการและครอบครว ในบทอนๆ ของคมอการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไดมการกลาวถงกจกรรมรวมระหวางกนไปแลวจงสามารถสรปอกคร งหนงไดดงน

• โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเชญชวนใหองคกรเพอคนพการเขามามสวนรวมในการวางแผนกอตงและเฝาสงเกตการด าเนนงานของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน โดยค านงถง “เรองของเรา เราตองเกยว”(ภาษาปาก ไมสละสวยและไมสอความ -ผตรวจ)เชนองคกรเพอคนพการสามารถชวยเฟนหาบคลากรส าหรบโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนได

• โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถใชตวแทนและสมาชกขององคกรเพอคนพการเปนทรพยากรเมอมการจดการฝกอบรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและการสรางความตระหนกใหกบเจาหนาทของรฐ ผน าระดบทองถนและผใหบรการในภาคสาธารณสข การศกษา สภาพความเปนอยและสงคม

• องคกรเพอคนพการสามารถใหการฝกอบรมแกเจาหนาทของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและสมาชกกลมพงพาตนเองเกยวกบความส าคญของนโยบาย สทธคนพการและความจ าเปนและประโยชนของกจกรรมรณรงคทพงจดขน

• ท างานรวมกนเพอสรางทรพยากรรวมของทกฝาย เชน เอกสารการฝกอบรมและรายการทรพยากรประจ าชมชนส าหรบคนพการและสมาชกในครอบครว

• ท างานเพอเสรมสรางศกยภาพใหกบคนพการโดยการรณรงคเพอใหเกดการบงคบใชอนสญญาวาดวยสทธคนพการ

50

ท าใหสมาชกองคกรเพอคนพการสามารถเขาถงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนได โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนจ านวนมากมประสบการณในการจดบรการตางๆ แกสมาชกขององคกร ซงคนพการจ านวนมากกตองการบรการเหลานเพอใหตนสามารถเขาถงปจจยพนฐาน อนเปนไปตามสทธมนษยชน และสามารถหลดพนไปจากสภาพอนยากจนได โปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถใหการสนบสนนสมาชกองคกรเพอคนพการโดยการเปดชองทางใหมการเขาถงกจกรรมของการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนทงปวงทงนข นอยกบความจ าเปนของแตละคน สงเสรมองคกรเพอคนพการใหสนบสนนการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเปนกลยทธหนง องคกรเพอคนพการสามารถสนบสนนการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนไดดงน

• สนบสนนการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนในระดบชาตและระดบนานาชาตใหเปนกลยทธเพอการพฒนาแบบกระแสหลกและเพอใหคนพการทไดรบประโยชนจากอนสญญาวาดวยสทธคนพการและเปาหมายการพฒนาแหงสหสวรรษมจ านวนมากยงขน

• รณรงคเพอการบรรจกลยทธการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเขาไวในนโยบายและโปรแกรมตางๆ ของรฐบาลและรณรงคเพอใหไดรบการสนบสนนดานงบประมาณเทาทจ าเปน

• ขบเคลอนชมชนโดยการยกระดบความตระหนกเกยวกบความพการและความส าคญของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน และสงเสรมใหชมชนเขามามสวนรวมในทกดานของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน

• สงเสรมการกอตงกลมพงพาตนเองส าหรบคนพการในเขตชมชนแออดของเมองและหมบานชนบท และชวยเหลอในดานการสรางความสามารถใหกบกลมเหลาน กลมพงพาตนเองสามารถเปนรากฐานทส าคญในการกอตงองคกรเพอคนพการในระดบชมชน

• จดตงโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนโดยตรงโดยใชเมทรกซการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชน สนบสนนการกอตงองคกรเพอคนพการทมชมชนเปนศนยกลาง องคกรเพอคนพการในหลายประเทศมกอยในเมองใหญและไมมส านกงานเพยงพอในระดบชมชนรากหญา แตกมอยบางเชนกน ทมองคกรอยในชนบท เชน บงคลาเทศ เอลซาวาดอ แอฟรกาใตและอกนดา ความแขงแกรงของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเหลานอยทความสามารถในการตดตอกบคนพการในระดบรากหญาไดโดยตรง ดงนน โปรแกรมจงสามารถเขาไปมบทบาทในการสนบสนนคนพการซงสนใจเรองการกอตงองคกรเพอคนพการอยแลว คนพการเองควรจะเปนผน าการพฒนาองคกรเพอคนพการ ซงเจาหนาทโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนสามารถมบทบาทส าคญในการสนบสนนความพยายามดงกลาว ดงน

• พจารณาหาคนพการซงสนใจการกอตงองคกรของตนเองและดแลใหมเดกและผหญงทพการเขาไปเปนตวแทนในองคกร หรออาจจะเปนกลมคนทมความทพพลภาพทกรปแบบ (โดยเฉพาะอยางยงคนทมความทพพลภาพรนแรงหรอซ าซอน) และผคนจากกลมทมสถานะทางสงคมและเศรษฐกจตางๆ กน

• ใหขอมลเกยวกบประโยชนของการกอตงองคกรเพอคนพการ ทงน จ าเปนทจะตองแยกแยะใหชดเจนระหวางบทบาทและความรบผดชอบของโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนและบทบาทขององคกรเพอคนพการ โดยตองเนนย าดวยวาทงสองหนวยงานสามารถทจะจะท างานรวมกนไดอยางไร

• ท างานรวมมอกนกบองคกรเพอคนพการในระดบชาตหรอระดบภมภาคเพอจดอบรมเชงปฏบตการเพอเสรมสรางความสามารถใหกบสมาชกองคกรเพอคนพการในทองถนทมศกยภาพ

51

• ชวยใหเขาเหลานนสามารถพฒนาโครงสราง พนธกจ วตถประสงคและแผนการด าเนนงานขององคกรด าเนนการจดทะเบยนกบหนวยงานรฐในทองถน เปดบญชธนาคาร และด าเนนการใดๆ ทจ าเปนทางกฎหมาย

• ใหการสนบสนนและชวยเหลอองคการเพอคนพการทต งขนแลวอยางตอเนอง เชน เชญสมาชกในทองถนใหมารวมในการฝกอบรมซงจดโดยโปรแกรมการฟนฟสมรรถภาพโดยชมชนเพอใหพวกเขาเหนวาผมสวนเกยวของ (เชน ผน าในทองถน) มมมมองอยางไรตอปญหาเรองความพการ

เอกสารอางอง 1. Empowerment and poverty reduction: a sourcebook. Washington, DC, World Bank, 2002 (http://web. worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTPOVERTY/EXTEMPOWERMENT/0,,contentMDK:2026 0036~menuPK:543261~pagePK:148956~piPK:216618~theSitePK:486411,00.html, accessed 10 June 2010). 2. Karl M. Women and empowerment: participation and decision making. London/New Jersey, Zed Books Ltd, 1995. 3. Guidelines for the social and economic rehabilitation of people affected by leprosy. London, International Federation of Anti-Leprosy Associations (ILEP), 1999 (www.ilep.org.uk/fileadmin/uploads/Documents/Technical_Guides/sereng.pdf, accessed 10 June 2010). 4. Giving voice to the voiceless: A communicating for advocacy learning publication. London, Healthlink, 2007 (www.healthlink.org.uk/PDFs/cfalearningpublication.pdf, accessed 10 June 2010). 5. Convention on the Rights of Persons with Disabilities. New York, United Nations, 2006 (www.un.org/ disabilities/, accessed 30 March 2010). 6. Disabled youth plead for inclusion at UN meeting on disability rights treaty. London, Child Rights Information Network, 2006 (www.crin.org/resources/infodetail.asp?ID=6973&flag=’news’, accessed 10 June 2010). 7. Children’s statement at the 7th meeting. London, Child Rights Information Network, 2006 (www.crin. org/resources/infodetail.asp?ID=6970&flag=’news’, accessed 10 June 2010). 8. With participation of disabled youth, UN treaty on the rights of the disabled signed. New York, United Nations Children’s Fund (UNICEF), 2007 (www.unicef.org/infobycountry/usa_39285.html, accessed 10 June 2010). 9. Be in the know: Convention on the Rights of Persons with Disabilities. New York, United Nations Children’s Fund (UNICEF) (undated) (www.unicef.org/voy/explore/rights/explore_3742.html, accessed 10 June 2010). 10. Let’s communicate: a handbook for people working with children with communication difficulties. Geneva, World Health Organization, 1997 (www.who.int/disabilities/publications/care/en/index.html, accessed 10 June 2010). 11. Training manual for community-based initiatives: a practical tool for trainers and trainees. Cairo, WHO Regional Office for the Eastern Mediterranean, 2006 (www.emro.who.int/cbi/pdf/cbi_training_ manual.pdf, accessed 10 June 2010).

52

12. Helander E. Prejudice and dignity: an introduction to community-based rehabilitation. New York, United Nations Development Programme, 1993 (www.einarhelander.com/PD-overview.pdf, accessed 10 June 2010). 13. A community-based approach in UNHCR operations. Geneva, Office of the United Nations High Commissioner for Refugees, 2008 (www.unhcr.org/47ed0e212.html, accessed 10 June 2010). 14. Finnish grant awarded to IFES’ disability project. Washington, DC, International Foundation for Electoral Systems, 2009 (www.electionaccess.org/publications/news/02_01_04_Finland_Release.htm, accessed 10 June 2010). 15. Thomas M, Thomas MJ. Manual for CBR planners. Bangalore, Asia Pacific Disability Rehabilitation Journal Group Publication, 2003 (www.aifo.it/english/resources/online/apdrj/Manual%20for%20 cbr_planners.pdf, accessed 10 June 2010). 16. Das M. Karnataka human development report 2005: investing in human development. Bangalore, Government of Karnataka, 2006 (http://planning.kar.nic.in/khdr2005/English/Main%20Report/ Prelims.pdf, accessed 10 June 2010). 17. Starting a self-help group. Toronto, Self Help Resource Centre, 2009 (www.selfhelp.on.ca/start.html, accessed 10 June 2010). 18. World Programme of Action concerning Disabled Persons, 1982 (www.un.org/disabilities/default. asp?id=23, accessed 10 June 2010). 19. Enns H. The role of organizations of disabled people: a disabled peoples’ international discussion paper. Stockholm, Independent Living Institute (undated) (www.independentliving.org/docs5/ RoleofOrgDisPeople.html, accessed 10 June 2010). 20. Cornielje H. The role and position of disabled people’s organizations in community based rehabilitation: balancing between dividing lines. Asia Pacific Rehabilitation Journal, 2009, 20(1):3–14 (www.aifo.it/english/resources/online/apdrj/apdrj0109/dpo_cbr_cornielje.pdf, accessed 10 June 2010). 21. International consultation to review community-based rehabilitation. Geneva, World Health Organization, 2003 (www.aifo.it/english/resources/online/books/cbr/reviewofcbr/Report.Helsinki. CBR.May.pdf, accessed 10 June 2010). เอกสารแนะน าใหอานเพมเตม Carter I. Mobilising the community and building the capacity of local groups. A Pillars Guide. London, Tearfund, 2001 (available at: http://tilz.tearfund.org/Publications/PILLARS/, accessed 10 June 2010). Charlton J. Nothing about us without us: disability, oppression and empowerment. Berkeley, CA, University of California Press, 1998. Community mobilization and capacity building: key facets. Washington, DC, World Bank, 2009 (http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTSOCIALDEVELOPMENT/EXTCDD/0,,contentMDK:20384443~menuPK:608222~pagePK:148956~piPK:216618~theSitePK:430161~isCURL:Y~isCURL:Y,00.html, accessed 10 June 2010).

53

Hartley S. CBR: a participatory strategy in Africa. London, University College London Centre for International Child Health, 2001 (www.asksource.info/cbr-book/cbr.pdf, accessed 10 June 2010). Lynton RP, Pareek U. Training for development. New Delhi, Vistar Publications, 1990.

54

ก าหนดการ “การแนะน า CBR Guidelines ขององคการอนามยโลก”

ฉบบภาษาไทย ในวนจนทร ท 3 มถนายน 2556

ณ หองกมลทพย 1 โรงแรมเดอะสโกศล ถนนศรอยธยา กรงเทพฯ **************************************

เวลา 08.00 ‟ 09.00 น. ลงทะเบยนรบเอกสาร เวลา 09.00 ‟ 09.30 น. พธเปด โดย ผแทนองคการอนามยโลก เวลา 09.30 ‟ 10.00 น. ความเปนมาและการผลกดนแนวทาง CBR Guidelines ของประเทศท ประสบความส าเรจ โดย „ Ms.Karen Heinicke – Motsch : ผอ านวยการองคการ CBM ประจ าภมภาคเอเชยตะวนออกตอนกลาง เวลา 10.00 ‟ 10.15 น. พกรบประทานอาหารวาง เวลา 10.15 ‟ 10.35 น. การบรรยาย “ประสบการณการด าเนนงานตามแนวทาง CBR Guidelines ของกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย” โดย „ นางมยร ผวสวรรณ ผเชยวชาญดานการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ประธานเครอขายคณะท างาน CBR ประเทศไทย เวลา 10.35 ‟ 10.50 น. การบรรยาย “ประสบการณการด าเนนงานตามแนวทาง CBR Guidelines ของกระทรวงสาธารณสข” โดย „ แพทยหญงดารณ สวพนธ

ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต เวลา 10.50 ‟ 11.10 น. การบรรยาย “แนวทาง CBR กบความเชอมโยง UNCRPD ในมมมองของคนพการ” โดย „ นายมณเฑยร บญตน สมาชกวฒสภา คณะกรรมการวาดวยสทธคนพการของสหประชาชาต เวลา 11.10 ‟ 11.30 น. การบรรยาย”บทบาทและหนาทในภารกจงานดานคนพการ ของกรมสงเสรมการปกครองทองถน

โดย „ นายราม จนตมาศ หวหนาฝายสงเสรมการมสวนรวมและการพฒนาชมชน ส านกสงเสรมการพฒนาเศรษฐกจ สงคมและการมสวนรวม

กรมสงเสรมการปกครองทองถน เวลา 11.30 ‟ 12.00 น. มมมองการบรณาการ CBR Guidelines ในพนทยากล าบาก โดย „ นางสาวศษรา ชนเหนชอบ นกวจยสถานการณทนระเบดในประเทศไทย เวลา 12.00 - 12.30 น. ขอเสนอแนะ / แลกเปลยน

*************************

55

บนทก ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... ..................................................................................................... .....................................................................................................