compatibility of university websites with metadata ...jipm.irandoc.ac.ir/article-1-2425-en.pdfzahra...

ix

Compatibility of University Websites with Metadata Standards: A Case Study on Shahed University

Saeid Asadi PhD in Information Technology; Assistant Professor; Shahed University; Tehran, Iran; Corresponding Author [email protected]

Hamzeali Nourmohammadi PhD in Scientometrics; Associate Professor; Shahed University; Tehran, Iran [email protected]

Zahra Saadat Shamloo M.A. in Knowledge and Information Science; Shahed University; Tehran, Iran [email protected]

Received: 20, Jul. 2015 Accepted: 23, Sep. 2015

Abstract: The present study has been conducted to study the Shahed University's website in terms of compatibility with metadata standards (Dublin core, Mark XML and descriptive object-oriented) and HTML meta tags. This study is a descriptive survey, and the purpose of the application is the analysis of web pages using a prepared checklist to determine the amount of presence of metadata elements. The sample statistics consists of 291 pages of various pages of Shahed University webpages. The results showed that the web designers of Shahed University have used more meta tags (mean 168.2 presence in webpages). However, in none of the pages reviewed, metadata standards are present. Considering the antiquity of meta tags, little attention in the meta tags and metadata can be caused by a lack of accurate understanding of the structures and importance of this elements in the process of indexing and organizing content by designers. Therefore, the use of information science experts' opinions that are aware of metadata standards and advantages of using them is recommended in designing and editing webpages.

Keywords: Metadata Standards, Dublin Core, Metadata Standards MARC XML, Metadata Standards Object Description Standards (MODS), Website, Shahed University

Iranian Research Institute

for Science and Technology ISSN 2251-8223 eISSN 2251-8231

Indexed in SCOPUS, ISC, & LISTA

Vol. 31 | No. 3 | pp: 727-741

Spring 2016

727

دانشگاهي هاي سايت وب سازگاري : اي فراداده استانداردهاي با

شاهد دانشگاه سايت وب موردي مطالعة ؛شناسي دكتري علم اطالعات و دانش اسدي سعيد

؛دانشگاه شاهد ؛استاديار [email protected]پديدآور رابط

؛دانشگاه شاهد؛ دانشيار؛ سنجي دكتري علم نورمحمدي علي حمزه [email protected]

؛شناسي دانش و اطالعات علم ارشد كارشناس شاملو سعادت زهرا [email protected] شاهد دانشگاه

پديدآور بوده است. روز نزد 37به مدت براي اصالح مقاله 01/07/1394پذيرش: 29/04/1394فت: دريا

ــا هــدف حاضــر پــژوهش چكيــده: نظــر از شــاهد دانشــگاه ســايت وب مطالعــة ب توصـيفي و ال ام ايكـس مـارك كـور، دوبلين( اي فراداده استانداردهاي با سازگاري و توصـيفي پيمايشي نوع از كه است شده انجام ال ام تي اچ هاي ابرچسب و) شيءگرا

شـاهد دانشـگاه وب صفحات تحليل روش از آن در و است كاربردي هدف نظر از پرداختـه اي فـراداده عناصـر حضور ميزان تعيين به شده تهيه ليست چك از استفاده با

دانشـگاه سـايت وب مختلف صفحات از صفحه 291 شامل آماري نمونة. است شده از شـاهد دانشـگاه سايت وب طراحان كه است آن از حاكي نتايج. است بوده شاهد

اسـتفاده بيشـتر ،)سـايت وب صـفحات در حضـور 2/168 ميـانگين با( ها ابربرچسب اسـتانداردهاي شده، بررسي صفحات از يك هيچ در كه است حالي در اين اند. كرده در تـوجهي هـا كـم ابـربرچــسب قـدمت بـه توجه با. اند نـداشته حضوري اي فراداده طراحـان صـحيح درك عـدم از تواند ناشـي مي ها فراداده ها و ابربرچسب از استفاده سـازماندهي و سـازي نمايـه فراينـد در عناصـر ايـن اهميت و ساختار از ها سايت وب كـه شناسي دانش و اطالعات علم متخصصان نظر از گيري بهره بنابراين،. باشد محتوا

و طراحـي در دارنـد، آگـاهي هـا آن از استفاده مزاياي و اي فراداده استانداردهاي از .شود مي توصيه وب صفحات ويرايش توصيــفي اسـتاندارد كـور، دوبلـين اسـتاندارد اي، فـراداده اسـتانداردهاي ها: كليدواژه

مكتمتمنتمنتمنتممنتمنتمنشاهد دانشگاه سايت وب ، ال ام ايكس مارك استاندارد ،)مودس( گرا شيء

تمنتمنتمنتممنتمنتمنتمنتمنمنتمنت

علمي پژوهشي | هفصلنام پژوهشگاه علوم و فنّاوري اطالعات ايران

2251-8223(چاپي) شاپا 2251-8231(الكترونيكي) شاپا SCOPUS، و LISTA ،ISCنمايه در

jipm.irandoc.ac.ir

741-727ص ص | 3شمارة | 31دورة 1395بهار

3شمارة | 31دورة | 1395 بهار

728

مقدمه. 1

فناوري اطالعـاتي و ارتبـاطي منجـر بـه رشـد منـابع اطالعـاتي الكترونيكـي در محـيط توسعةتـاريخ اي مهم بشر در طول ه دهي اطالعات و منابع از دغدغه اينترنت شده است. سازماندهي و نظم

هاي مختلفي بـراي سـازماندهي زمان بسته به نوع، ماهيت و ميزان منابع اطالعاتي شيوه هر و در بودهسي، بازيـابي، و هاي سازماندهي دانش، تسهيل دستر است. هدف اصلي نظام كار گرفته شده همنابع ب

ي كـاربران و منـابع پلي هسـتند ميـان نيازهـاي اطالعـات ها به منزلة هاست. اين نظام مديريت مجموعه آنرا بـدون اطـالع قبلـي از وجـود 1سـازند يـك شـيء محتـوايي اطالعاتي كه كاربران را قادر ميمنـابع موجـود در طور گسترده منابع الكترونيكي يا به الف). 1387 شناسايي و بازيابي كنند (طاهري

ســنتي نظيــر قواعــد اياســتاندارده ،هــايي دارنــد. از ايــن لحــاظ وب بــا منــابع ســنتي تفــاوت محــيطاند، براي سـازماندهي نگلوآمريكن كه براي سازماندهي منابع فيزيكي طراحي شدهنويسي آ فهرست

هايي از جملـه انـدازه، وسـعت و پويـايي محـيط دليل ويژگي ع وبي ناكارآمد هستند؛ چرا كه بهمنابي توصـيف كـه بـرا هـايي گوي اين محيط نيستند. از جملـه راه حـل وب، استانداردهاي سنتي پاسخ

آبـادي (علويجه، غائبي و شـريف است 2اي ، استفاده از استانداردهاي فرادادهمنابع وب پيشنهاد شدهاي از اين جهت اهميت دارند كـه منـابع موجـود در محـيط وب را بـا استانداردهاي فراداده). 1388بـا شـود. يابي منابع مـي اي موجب بهبود باز رادادهفكنند. كاربرد عناصر ثرتري توصيف ميؤشكل م

هاي اين سايت وب ،هاي دانشگاهي در حوزة آموزش و پژوهش سايت توجه به حضور پررنگ وباسـتفاده از ،رو از ايـن .خدمات بـه كـاربران داراي اهميـت هسـتند ئةمراكز در برقراري ارتباط و ارا

فحه، تعيـين ماهيـت صـ هـاي دانشـگاهي، عـالوه بـر سايت ها در طراحي وب ها و ابربرچسب فرادادهتـر رهاي كاوش و دسترسي بيشتر و دقيقشدن يك صفحه توسط موتو مجراي مناسبي را براي نمايه

كنند. سايت را براي كاربران فراهم مي به مطالب آن وبشــود: الــف) تعريــف و توصــيف منــابع اطالعــاتي و هــا بــه دو دليــل اســتفاده مــي از فــراداده

). در ايـن 1390و بهبـود دسترسـي بـه منـابع اطالعـاتي (ابـاذري ،؛ ب) تسهيل، كشـف يالكترونيكرك كـور، مـا اي هسـتة دوبلـين اي، مجموعه عناصر فراداده استانداردهاي فراداده پژوهش منظور از

و مجموعه عناصر توصيفي شيءگرا (مودس) است. ال ام ايكس

تحقيق . مسئلة2

عـاتي در محـيط وب، يكـي از مشـكالت هـا در توصـيف منـابع اطال باتوجه به اهميت فراداده

1. content object 2. metadata standards

اسدي و ديگران | ... سايت وب موردي مطالعة: اي فراداده استانداردهاي با دانشگاهي هاي سايت وب سازگاري

729

بودن رغم طراحـي مناسـب (از لحـاظ ظـاهري از جملـه: كاربرپسـند هاي دانشگاهي، علي سايت وبويـژه در داخـل كشـور، عـدم توصـيف ه...) بـ بـودن، دربرداشـتن فيلـدهاي متنـوع و جذاب محيط،

پيشـين مـوردي يافـت موتورهاي كاوش است. در تحقيقات وسيلة هها جهت شناسايي ب محتواي آنهـاي تحـت وزارت علـوم، دانشـگاه هـاي سايت اي در وب نشد كه به بررسي حضور عناصر فراداده

مسـتقلي در خصـوص ميـزان ، مطالعـة درحـال حاضـر ،همچنـين د.تحقيقات و فناوري پرداخته باش مـورد ايـن اي صـورت نگرفتـه اسـت و اي فـراداده سايت دانشگاه شـاهد بـا اسـتاندارده انطباق وب

اي كـه پـژوهش تـرين مسـئله اصلي ،. بنابراينرا توجيه كند تواند ضرورت و اجراي اين پژوهش ميهـاي حسايت اين دانشـگاه از طـر گيري وب دنبال آن است، شناسايي ميزان و وضعيت بهره حاضر بهاي و ادهسايت را نسبت به عناصـرفراد ست كه بتواند رويكرد طراحان وبها اي و ابربرچسب فراداده

ها مشخص سازد. ابربرچسب

هاي پژوهش . اهداف و پرسش3

سـازي و سـازماندهي هـا در نمايـه سـايت اي درطراحـي وب فراداده كه حضور عناصر از آنجاهـدف از ،رو شـود، از ايـن سـايت مـي پذيري بيشـتر وب صفحات آنها اهميت دارد و موجب رؤيت

گذاري فرامتن هاي زبان نشانه 1و ابربرچسب اي ميزان حضور عناصر فراداده شناساييانجام پژوهش، پرسـش مـورد 5ت. اهـداف جزئـي تحقيـق در قالـب دانشگاه شاهد اسـ سايت وبدر 2ال) ام تي (اچ

از: ندا اند كه عبارت بررسي قرار گرفته

ميـزان چـه بـه 3ركـو هسـتة دابلـين اي فـراداده دانشگاه شاهد با اسـتاندارد سايت سازگاري وب .1 است؟

ميـزان چـه بـه 4ال ام ايكـس ي مـارك ا فـراداده دانشگاه شاهد با استاندارد سايت سازگاري وب .2 است؟

چـه بـه (مودس) 5توصيفي شيءگرا اي فراداده دانشگاه شاهد با استاندارد سايت سازگاري وب .3 است؟ ميزان

است؟ ميزانچه بهال ام تي اچهاي نشگاه شاهد با ابربرچسبسايت دا سازگاري وب .4سايت كاررفته در وب ال به ام تي اي و عناصر اچ ترين عناصر فراداده استفاده ترين و كم پراستفاده .5

؟اند كدامدانشگاه شاهد

1. Meta tags 2. Hyper Text Markup Language (HTML) 3. Dublin Core 4. Machine Readable Catalog (MARC) 5. Metadata Object Description Standard (MODS)


730

موجود . مروري بر پيشينة4

ها صورت گرفته است كه بيشتر بر ساختار و كاربردهـاي فراداده هاي متعددي دربارة پژوهش اند. متمركز بوده ها آن

كور نيازمند دوبلين فرادادةپيرامون مشكالتخود مطرح ساخت كه چگونه ةدر مطالع »كربي«ها با استانداردهاي سنتي كيفيت و سازگاري مطابقت داشته و هاي كتابخانه حل و فصل است تا داده

اش نشان داد كه او در مقاله سازگار باشند.نيز ها هاي مرتبط با منابع آن در محيط داده ،در عين حالبـراي اســتفاده در 1اف دي آر عنـوان واژگـان طـور روزافزونـي بــه كــور، بـه دوبلـين فـرادادة چگونـه ها شود و چگونه براي پركردن شكاف بين اين مدل ديده مي »شرح«و بر اساس يك مدل ها فرادادههـا بايـد امكـان پيونـد و ر كتابخانـه دكـه نتايج نشـان داد .اند ها ظهوركرده فرادادههاي جديد روش

).Baker 2012( باشداستانداردهاي ديگر مطابق هستند، وجود داشته با ها با منابعي كه ادغام داده

ها توسـط ها و رفتارهاي ايجاد و استفاده از فراداده روش به مطالعة» ژانگ و جاسترام«پژوهش ــه ــه اســت ك ــران وب اختصــاص يافت ــاي در آن حــوزهناش ــداري و ه ــه (حــوزة كتاب ــورد مطالع م

ي صـنعت و تكنولـوژ و وكـار ، كسـب هـاي غيرانتفـاعي هـاي دولتـي و سـازمان اداره رسـاني، اطالعهـاي ايـن پـژوهش تعيـين شـد. يافتـه )صفحه 600هر حوزه صفحه وب ( 2400اطالعات) در قالب

ه شده بـود و بقيـه بـدون اي استفاد درصد از كل صفحات از عناصر فراداده 83/62عبارت بودند از: نـد، در ا شـده در صـفحات متفـاوت اي جاسازي د و نوع عناصر فرادادهاي بودند، تعدا عناصر فراداده

فوق تفاوت معنادار هاي عنصر كليدواژة مورد استفاده در چهار حوزة صحت تعداد و ويژگيمورد دار ه تفـاوت معنـا صـيف در بـين چهـار حـوز هاي عنصـر تو وجود دارد، در مورد صحت و ويژگي

Zhang andمعنـادار وجـود نـدارد ( هـاي عنصـر عنـوان تفـاوت اما در مـورد ويژگـي ،وجود دارد

Jastram 2005.( هــا و توصــيف بيرونــي صــفحات وب: ويژگــي«اي بــا عنــوان درمقالــه »ژانــگ و ديميتــروف«

ربندي هـا در توصـيف و سـاختا اهميـت ابربرچسـب بـر » هـا بـا عناصـر صـفحات وبـي ارتباطات آن توصـيف جامعـة 15مجموعـه توصـيف از 7 هـا بررسـي آن اند. در موضوعي منابع وبي تأكيد كرده

ها مورد توجه قرار گرفتند و نتـايج نشـان داد هاي توصيفگر و كليدواژه پژوهش، اهميت ابربرچسب .)Zhang and Dimitroff 2005اند ( كردهها در بازيابي اطالعات نقش زيادي ايفا كه ابربرچسب

ــلي فرحــي « ــي و توس ــاب الكترونيكــي ( 9در بررســي » امت ــاتي كت ــاه اطالع Connectپايگ

Palgrave,MyiLibrary, Credo Reference, EBL.Ebook Library, Gale Virtual Reference

1. Resource Description Framework (RDF)


731

Library, Taylor & Francis eBookstore, Dawsonera, Ebrary ،NetLibrary با تأكيد بر فراداده بـه (صـورت بـه MARCترتيـب شده به هاي استفاده هاي مورد نظر فراداده اين نتيجه رسيدند كه در پايگاه

يـك درصد به كار گرفته شده است و در هيچ 11/11كور درصد، دابلين Onix 55/55درصد، 100 ).1394استفاده نشده است ( UKLomهاي مورد مطالعه فراداده از پايگاه

رفتـه در كـار هبـا عناصـر بـ دوبلين بررسي عناصر فرادادة هستة«شي با عنوان در پژوه »اباذري« 10پيمايشـي توصـيفي در مجمـوع بـا روش » هاي آزاد اسالمي مركزي دانشگاه سايت كتابخانة وب

هـاي آزاد اسـالمي را از طريـق دو هـاي مركـزي دانشـگاه هاي كتابخانـه سايت اصلي از وب صفحةهـاي پـژوهش نشـان داد كـه يافتـه مورد بررسي قـرار داد. 1اسكيپ مرورگر اينترنت اكسپلورر و نت

اند و همـة كور استفاده نكرده دوبليناي پژوهش از عناصر فراداده هاي جامعة سايت يك از وب هيچ ).1390( اند چند اندك بهره برده اي عام (ابربرچسب) هر ها از عناصر فراداده سايت وباين

ــائي« ــة » باب ــي در خصــوص مقايس ــراداده در پژوهش ــانه ف ــان نش ــاي زب ــرامتن در ه ــذاري ف گسـايت اصـلي وب صـفحة 66هـاي ايـران، بـا مطالعـة كزي دانشـگاه هاي مر هاي كتابخانه سايت وب

، وزارت بهداشت، درمـان هاي تابع وزارت علوم، تحقيقات و فناوري شگاههاي مركزي دان كتابخانههـاي آزاد اسـالمي بـا اسـتفاده از دو مرورگـر اينترنـت اكسـپلورر و شـكي و دانشـگاه و آموزش پز

گـذاري هاي عام زبـان نشـانه هاي جامعه از فراداده سايت به اين نتيجه رسيد كه تمام وب اسكيپ نت هـا يزان استفاده از ايـن ابربرچسـب مشخص شد كه م ،اند. همچنين بهره بردهچند اندك فرامتن، هر

اول و درصـد رتبـة 43وم پزشـكي بـا ميـانگين هاي علـ هاي مركزي دانشگاه سايت كتابخانه در وب 28ت علـوم نيـز بـا هـاي تـابع وزار دوم و دانشـگاه درصـد در رتبـة 31ي آزاد اسالمي با ها دانشگاه

.)1389( ار داردسوم قر درصد در رتبةبنـدي صـفحات وب توسـط موتورهـاي اي بـر رتبـه ميزان عناصر فـراداده در بررسي »شريف«

كليـدواژه و توصـيف را از اي عنـوان، كاوش عمومي (گوگل و ياهو)، اثربخشي پنج عنصر فرادادهآزمـود. صـفحه وب 84در كـور ا از قالب دوبلـين هاي عنوان و موضوع ر ال و فراداده ام تي قالب اچ

ر كاوش بـود ال در هر دو موتو ام تي ي دو عنصر عنوان و توصيف زبان اچاثربخش دهندة نتايج، نشانكور ال و فراداده موضوع دوبلين ام تي هاي اچ هاي كليدواژه در ابرنشانهفرد هبهاي منحصر و كليدواژه

). 1386است (شده »ياهو«بندي صفحات در موجب بهبود رتبه بهبـود اي بـر دهد كـه بـا وجـود اثربخشـي عناصـر فـراداده هاي پيشين نشان مي پژوهشمرور

اي بـه ميـزان بسـيار كمـي اسـتفاده شـده اسـت. بندي صفحات وب، از عناصر فراداده بازيابي و رتبه

).1392پديا استفاده از آن به پايان رسيده است (ويكي 2008يكي از انواع مرورگرهاي محيط وب است كه در سال .1


732

انـد و بيشترين كاربرد را داشـته » كليدواژه«و » توصيف«ها، تنها عناصر در ميان ابربرچسب ،همچنينهشي به پژو تاكنون هيچدهد كه ها نشان مي ن توجه به اين دو عنصر بوده است. بررسي پيشينهبيشتري

هـاي تحـت وزارت علـوم، تحقيقـات و ه سـايت دانشـگا اي در وب بررسي حضـور عناصـر فـراداده زمينـه فناوري نپرداخته است و اين خود عاملي است كه ضرورت اجراي پژوهش حاضر را در ايـن

سـايت دانشـگاه وب نظر دارد بـا تعيـين ميـزان اسـتفادة پژوهش حاضر در ،رو . از اينكند توجيه ميهـا و بـه بررسـي رويكـرد طراحـان نسـبت بـه فـراداده هـا اي و ابربرچسـب عناصـر فـراداده شاهد از

ها بپردازد. ابربرچسب

كور . دوبلين5

ر و جامعيــت بيشــتري ايــك اســتاندارد جــامع از اعتبــ منزلــة كــور بــه اي دوبلــين قالــب فــرادادهتوسـط مركـز 1995ه در سـال اين طرح نام خود را از كارگاهي بـه همـين نـام كـ برخوردار است. ،اوهـايو در ايـاالت متحـده برگـزار شـد »دوبلـين «در شهر 1سي) ال اي پيوسته (اوسي كتابخانة رايانه

عناصر مشتمل ح سادةدوسطح ساده و ويژه است. سط كور در اي دوبلين ته است. عناصر فرادادهگرفنـد از: ا ايـن عناصـر عبـارت .رود كار مي هكه براي توصيف منابع وب ب است اي عنصر فراداده 15بر

، »گـر شناسه» ،»قالب«، »نوع«، »تاريخ«، »همكار«، »ناشر«، »توصيف«، »موضوع«، »پديدآور«، »عنوان«نصـر را در بـردارد (شـريف و سـطح ويـژه هفـت ع ».حقـوق «و » پوشـش » ،»رابطـه «، »انزب«، »منبع«

ود يك فيلد بـراي يـك توان به سادگي طرح، وج هاي اين استاندارد مي ). از ضعف1385بذرافشان ).1389بودن اين استاندارد اشاره كرد (بابايي عنصر، و عمومي

توصيف شيءگرا (مودس) استاندارد .6

اي نـاهمگون محسـوب فـراداده هـاي سـازي روش يكپارچـه گـامي اساسـي در اين اسـتاندارد تـوان بـه برخـي از . مـي كـور اسـت دوبلـين ل و نقـايص د و همچنين راه حلي براي رفع مسـاي شو مي

زيـر اشـاره بـه شـرح برشـمرده » مودس«اي كنگره براي استاندارد فراداده هايي كه كتابخانة ويژگي كرد: پردازد؛ زئيات ميكور است و به ج دوبلينتر از بسيار غني» مودس«مجموعه عناصر

ال است؛ ام اين استاندارد بسيار كاربرپسندتر از طرح كامل مارك ايكس

تر از شكل كامل مارك است؛ تر و قابل فهم آسان» مودس«كاررفته در مجموعه عناصر به

1. Online Computer Library Center (OCLC)


733

پـذيرد ( نويسي را نمـي اين استاندارد استفاده از هر كد فهرستMetadata Object Description

Schema (MODS) 2009؛(

بودن آن است ( كاربري تك» مودس«ويژگي ديگرLibrary of Congress 2008.(

ال ام . مارك ايكس7

ي كه مـارك حال هاي كتابشناختي است. در قالبي مناسب براي ذخيره و تبادل داده ال ام ايكس . از جملـة ود نيز داراي نقايصي اسـت رساند، خ ال كمبودهاي قالب مارك را به حداقل مي ام ايكس

ال ام هـاي كتابشـناختي در قالـب ايكـس نهها اشاره كرد. پيشـي توان به حجم زياد داده اين نقايص ميديگـر عـدم يكدسـتي كنـد. مسـئلة فضاي بيشتري اشـغال مـي نسبت به همان پيشينه در قالب مارك

ا وجـود ايـن . بها را متناسب با نيازهاي خود طراحي كند تواند برچسب هاست، كه كاربرمي برچسب ب). 1387ال نسبت به قالب مارك، برتر است (طاهري ام نقايص، مارك ايكس

روش تحقيق و مراحل اجرايي. 8

هاي كمي منـابع سنجي به مطالعات توصيفي صفحات وب و بررسي جنبه كه وببا توجه به اينتوصيفي و از نظر از نوع پيمايشي اضر ، پژوهش ح)Bjorneborn & Ingwersen 2004( پردازد ميآن

بـه تعيـين ميـزان حضـور عناصـر ،ليسـت منظـور بـا اسـتفاده از چـك ، كاربردي اسـت. بـدين هدفاطالعـات مـورد نيـاز از طريـق سايت دانشگاه شاهد پرداخته شده است. اي در صفحات وب فرادادهدر سايت مورد مطالعـه دست آمده است. تعداد صفحات وب هصفحات و استخراج عناصر ب مشاهدة

بربودن بررسي كليـة كه باتوجه به تنوع تعداد صفحات و زمان صفحه بوده1200، برابر با 1392 بهاربـا مراجعـه بـه جـدول اي تصـادفي اسـتفاده شـده اسـت. گيـري طبقـه نمونـه سايت از صفحات وب

، صفحه انتخاب شد. پس از تعيين حجـم نمونـه 291گيري مورگان، اندازه حجم نمونه برابر با نمونه هاي زير صورت گرفت: فرايند انجام پژوهش، در گام

هـا، ربرچسـب اي و اب از عناصر فراداده ساخته ليستي محقق كردن چك ليست: ابتدا با فراهم تهية چكعناصر به تفكيك هـر ،آنليست منظورگرديد و براي سهولت استفاده از عناصر مورد نظر در چك

شـده ليسـت ديگـري را بـراي صـفحات بازيـابي ، چك، محققگذاري شدند. همچنيناستاندارد كدليسـت قـرار گرفـت تـا تفكيك هر طبقه در چـك صورت كه صفحات انتخابي به فراهم كرد. بدين

كدهاي عناصر در آن لحاظ گردد. University ofسايت دانشگاه شاهد با توجـه بـه الــگوي گزينش طبقات و صفحات: صفـحات وب


734

Patras كــه در آدرس»http://www.upatras.gr/index/index/lang/en «ــين موجــود اســت ،و همچنده است، از نظـر هاي ايران ارائه دا هاي دانشگاه سايت ) براي محتواي وب1389الگويي كه زاهدي ( از 1392موارد تقسيم شد و در بهـار و ساير ،پژوهش، اداري، آموزش، كتابخانه محتوا به پنج طبقة

ررسـي قرارگرفـت. ابتـدا بـا هـا مـورد ب اي و ابربرچسب و عدم استفاده از عناصر فراداده نظر استفادهاز صورت تصادفي انتخـاب شـدند. بودند بهمستقيم هر طبقه، صفحاتي كه حاوي اطالعات مشاهدةعـات بودنـد، كمتري برخوردار و يا فاقـد اطال شدة برخي از طبقات از صفحات بارگذاريكه آنجا

توزيـع ،سـاير طبقـات اسـتفاده شـد. بنـابراين شـدة حجم نمونه از صفحات بارگـذاري براي تكميل يكسان و برابر نيست. ،تعداد لحاظ صفحات بين طبقات به

ها: پـس از بازشـدن صـفحات اي و ابربرچسب صفحات از لحاظ وجود عناصر فرادادهبررسي هـايي كـه بـا اي و ابربرچسـب ادادهآن پرداخته شد و عناصـر فـر view source مورد نظر، به مشاهده

انـد، اسـتخراج شـد و پـس از آغـاز شـده >meta name<و همچنين برچسب http-equivبرچسب صفحة مورد نظر ثبـت ليست ليست مربوطه، كد عنصر يادداشت و در چك انطباق هر عنصر با چك

د.گردي

آمـاري نظيـر فراوانـي، يت از طريق آمار توصيفي با مشخصةسا شده از وب هاي استخراج دادههـاي رارگرفتنـد. سـپس داده هاي پـژوهش مـورد تجزيـه و تحليـل ق الاساس سؤ درصد، ميانگين بر

ها و نمودارهايي ارائه شد. شده در قالب جدول گردآوري

هاي پژوهش . يافته9

هـا در اي و ابربرچسـب آمـده از ميـزان حضـور عناصـر فـراداده دسـت هدر اين بخـش نتـايج بـ شود. هاي پژوهش ارائه مي يت دانشگاه شاهد در قالب پرسشسا وب

است؟ چقدر كور اي دوبلين شاهد از استاندارد فراداده دانشگاه تساي وب ميزان استفادة : 1پرسش صـفحه نمونـه جهـت بررسـي ميـزان 291ال در ام تي هاي اچ برچسبدر پاسخ به اين پرسش،

رفتند. نتايج نشان داد كه كور مورد تجزيه و تحليل قرار گ دوبليناي ور عناصر استاندارد فرادادهحض كور حضور نداشته است. ده طبقات، عناصر دوبلينش يك از صفحات بررسي در هيچ اي توصيفي شـيءگرا (مـودس) سايت دانشگاه شاهد از عناصر فراداده وب : ميزان استفادة2پرسش است؟ چقدر

سـايت دانشـگاه شـاهد از مورد مطالعه نشان داد كه وب نمونة ال در ام تي نتايج بررسي فايل اچ صـفحة 291كـدام از عبارت ديگر، هيچ بهره است. به بينيز »مودس«اي لحاظ وجود عناصر فراداده

نبودند. »مودس« اي از عناصر مربوط به فرادادة ونهمورد مطالعه داراي نم


735

چقـدر ال ام اي مـارك ايكـس عناصـر فـراداده د از سايت دانشگاه شـاه وب : ميزان استفادة3پرسش است؟

ال همانند عناصـر ام عناصر مارك ايكسدر پاسخ به پرسش سوم پژوهش نيز مشخص شد كه سايت دانشگاه شاهد وجود ندارند. يك از صفحات وب شدة پيشين، در هيچ اي بررسي فراداده

است؟ چقدرا ه سايت دانشگاه شاهد با ابربرچسب : ميزان سازگاري وب4پرسش 291ايـن نتيجـه حاصـل شـد كـه در ،شده در خصـوص پرسـش چهـارم هاي انجام در بررسي سايت دانشگاه وب ،عبارت ديگر ابربرچسب حضور داشته است. به 841مورد بررسي، تعداد صفحةدر طراحـي صـفحات وب خـود اسـتفاده كـرده ابربرچسـب 2/168 از حضور طور ميانگين شاهد به

ست.ها بيانگر ميزان حضور ابربرچسب 1است. جدول

دانشگاه شاهد سايت وبها در طبقات ابربرچسب يفراوان عيتوز .1 جدول نام طبقه شده فراواني مشاهده فراواني تجمعي فراواني نسبي فراواني تجمعي نسبي

آموزش 219 219 260404/0 26/0

پژوهش 210 429 249703/0 51/0

اداري 222 651 263971/0 77/0

كتابخانه 160 811 19025/0 96/0

ساير موارد 30 841 035672/0 1

جمع كل 841 2951 1 5/3

سـايت دانشـگاه ها در وب دهد، بيشترين فراواني ابربرچسب ميطور كه جدول باال نشان همانگيـري طبقـات در بهـره يـك از نسـبت سـهم هـر 1مـودار قـرار دارنـد. در ن » اداري«شاهد در طبقة

نشان داده شده است. ها ابربرچسب


736

ها ابربرچسب از طبقه هر يريكارگ به انزيم نسبت .1نمودار

درصد از 26دهد، طبقات آموزش و اداري هر يك نشان مي 1 هاي نمودار طور كه داده هماناند و بنـابراين دانشگاه شاهد را به خود اختصاص دادهسايت هاي موجود در مجموع وب ابربرچسب

،درصـد 25پـژوهش بـا ةنـد. پـس از ايـن دو، طبقـ رآو دسـت مـي صورت مشترك به رتبه اول را بهترتيب در رتبة دوم و سوم قرار دارند. در مجمـوع، چنانچـه در نمـودار نيـز درصد، به 19كتابخانه با

مشخص شده است، سهم چهار بخش اصلي دانشگاه شامل آموزش، اداري، پژوهش و كتابخانـه از ها، چشمگير و نزديك به هم است. مجموع ابربرچسب

؟اند كدامسايت دانشگاه شاهد ها در وب ابربرچسب ترين استفاده ترين و كم : پراستفاده5پرسش هـاي عـام همچـون دهـد كـه ابربرچسـب نشان مـي 2هاي جدول در پاسخ به اين پرسش، داده

بيشـترين اسـتفاده را » نترنـت سازگاري بـا مرورگـر اي «و »انقضا«، »فايل متني ذخيرة«هاي ابربرچسببسـيار انـدك »توصـيف « و» كليدواژه«ربرچسب هم ديگر همچون ابهاي م اند و از ابربرچسب داشته

اند. استفاده شده است و كمترين ميزان حضور را داشتهشـدة سـايت بررسـي ايـن اسـت كـه در وب دهـد هاي جدول مذكور نشـان مـي آنچه كه داده

56/33ا اختصـاص ميـانگين توزيـع فراوانـي بـ 283با »فايل متني ذخيرة«دانشگاه شاهد، ابربرچسب سـازگاري بـا مرورگـر «و »انقضـا «هاي ترين حضور و استفاده را داشته است. ابربرچسبدرصد بيشيـزان بيشـترين دوم م ردة در 42/32توزيـع فراوانـي و ميـانگين حضـور 272كـدام بـا هـر »اينترنت

هر » توزيع«و »بوتور«، »رايت كپي«، »كليدواژه«، »پديدآور«هاي رچسباند. ابرب استفاده قرار گرفته


737

سـايت دانشـگاه شـاهد ا در وبكمترين اسـتفاده ر 11/0توزيع فراواني و ميانگين حضور 1م با كدا اند. داشته

سايت دانشگاه شاهد كاررفته در وب ههاي ب توزيع ابربرچسب .2 جدول

درصد فراواني فراواني ابرنشانه

11/0 1 پديدآور

11/0 1 كليدواژه

23/0 2 زبان

11/0 1 رايت كپي

35/0 3 توصيف

- - توليدكننده

11/0 1 روبوت

56/33 283 فايل متني ذخيرة

42/32 272 انقضا

42/32 272 سازگاري با مرورگر

47/0 4 ويرايش فايل

11/0 1 دامنه توزيع/

- - عنوان - - تاريخ

- - نوع منبع 100 841 جمع

. بحث و تحليل نتايج10

و تصفية محتواي مـدرك بـه سازي منظور كمك به نمايه هستند كه بههايي ها نشانه ابربرچسباي دادهمعنـي ربرچسب از واژة فراداده نشأت گرفتـه كـه بـه بر در اَباَ شوند. واژة مدارك افزوده مي

تـرين شـكل ها سـاده ابربرچسب »سن كريستين«). به تعبير 1388لو ديگر است (دمرچي 1ةداددربارة ترين مرجع بـراي توصـيف ها متداول و فراداده ها ). ابربرچسبChristensen 1999( ها هستند فراداده

1. data about data


738

توصـيف، سـازماندهي و كشـف اطالعـات را تسـهيل اطالعات در محيط وب است كـه عـالوه بـر ). Valauskas & Henshaw 2001( كند مي

يـابي سـازماندهي و باز كور قالب عمومي بـراي دوبليناي، استاندارد هاي فراداده از ميان طرحي از الگوهايي است يي آن يكدليل جامعيت، سهولت كاربرد و كارا منابع در محيط وب است كه به

پذيري قابل توجهي برخوردار است (كريمـي و فيـاض المللي از مقبوليت و كاربرد كه در سطح بيناي توصــيفي شــيءگرا دهتــوان بــه اســتاندارد فــرادا اي مــي هــاي فــراداده ). از ديگــر اســتاندارد1389

هاي ديجيتالي است كه بر پركاربردترين قالب در ايجاد كتابخانه(مودس) اشاره كرد. اين استاندارد ) و بـر خـالف Library of Congress 2008ال و قالـب مـارك طراحـي شـده اسـت ( ام مبناي ايكس

تــر از آن غنــيهــاي مــارك ســازگار اســت و مجموعــه عناصــر كــور بــا فهرســت اســتاندارد دوبلــيناي ). اسـتاندارد فـراداده Metadata Object Description Schema (MODS) 2009كور است ( دوبلين

مناسب بـراي ذخيـره و تبـادل ال قالبي ام خوان است. ايكس نويسي ماشين ال فهرست ام مارك ايكس ها و مراكز اطالعاتي كاربرد دارد. اين استاندارد در كتابخانه ،بنابراين .هاي كتابشناختي است داده

ــ داده ســايت دانشــگاه شــاهد از حيــث وب آمــده از تحقيــق، مبنــي بــر اســتفادة دســت ههــاي ب) و 1388» (نـدي نـادي راو « هـاي پژوهش با نتايج حاصل از ،اي خاص فراداده برخورداري از عناصر

ــا حاضـــر در وبهـــاي ابربرچســـب ) همسوســـت.1385» (ســـعادت« ســـايت دانشـــگاه شـــاهد بـسايت دانشگاه شاهد داشته است، امـا از نظـر كاربرد بيشتري در طراحي وب، حضور2/168ميانگين

)، 1382» (آبـادي بهمـن «هـاي حاصـل از ، با پژوهشها هر يك از ابربرچسب بيشترين ميزان حضور» مهـراد و گيلـوري «)، Craven 2004» (كريـون «)، 1382» (محمـدي علـي «)، Drott 2002» (دروت«سـايت دانشـگاه وب كه در مطالعـة صورت ) مغايرت دارد، بدينNowick 2002» (نويك«) و 1384(

سـازگاري بـا «و »انقضـاي مـدرك «، »فايـل متنـي ذخيـرة «هـا، عناصـر ز مجموع ابربرچسبا شاهدايـن در .انـد اشـته هاي عام و عمومي هسـتند، بيشـترين كـاربرد را د كه ابربرچسب »مرورگر اينترنت

در »توصـيف «و »كليـدواژه «هـاي هـاي پيشـين بـه اهميـت ابربرچسـب پـژوهش حالي است كـه در چنـد هـا، هـر تمـامي طبقـات از ابربرچسـب سازي محتوا اشاره شده است. در ايـن تحقيـق نيـز نمايه ها بسيار ناچيز است. كارگيري اين ابربرچسب هاند و تنوع ب بهره برده ،اندك

نداردهاي هاي دانشگاهي ايـران بـر اسـاس اسـتا سايت دات زير براي بهبود وضعيت وبپيشنها د:شو اي توصيه مي ابرداده

بيشتر از عناصر فرامتن در كدهاي استفادةHTML ايـران توسـط هاي هاي دانشگاه سايت در وب ثرتر منابع اطالعاتي.منظور بازيابي مؤ طراحان اين صفحات به

ايران توسط طراحان ايـن صـفحات هاي هاي دانشگاه سايت اي در وب از عناصر فراداده استفاده


739

ثرتر منابع اطالعاتي.منظور بازيابي مؤ به

گـذاري فـرامتن و عناصـر هاي آموزشـي الزم در خصـوص عناصـر زبـان نشـانه برگزاري دورههـا ايـن دانشـگاه ها و طراحـان صـفحات وب اي براي متخصصان علم اطالعات دانشگاه فراداده

جهت آگاهي آنان از اهميت اين عناصر.

منظـور بهبـود هاي ايران و مقايسة تطبيقي با يكديگر بـه ات وب دانشگاهاي صفح ارزيابي دوره هاي مذكور. سايت سازماندهي اطالعات وب

فهرست منابع

هـاي مركـزي سـايت كتابخانـه در وبكاررفتـه دوبلـين بـا عناصـر بـه . بررسي عناصر فرادادة هستة1390، زهرا. اباذري .116-95: )1( 45 رساني دانشگاهي نشريه تحقيقات كتابداري و اطالعزاد اسالمي. آدانشگاه

رسـاني مجلـه اطـالع ابـرداده. هاي كتاب الكترونيكي بـا تأكيـد بـر بررسي پايگاه .1394امتي، الهه و مينا توسلي فرحي. .33-41: 1 پزشكي نوين

.18-1: )3( 18 ارتباط علمي ماهنامة. دوبلين نقاط قوت و ضعف استاندارد فرادادة. بررسي 1389بابائي، كبرا. مطالعـات فصـلنامه فارسي. وب يها سايت در راهنما يها برچسب از استفاده ميزان . بررسي1382عليرضا. آبادي، بهمن

.35-23: )35(14 اطالعات سازماندهي و كتابداري ملي

فصـلنامه علـوم و بهبـود بازيـابي اطالعـات از وب. ثير اسـتفاده از ابربرچسـب در . بررسي تـأ 1388لو، منصوره. دمرچي .940-925: )4( 26 فناوري اطالعات

)4( 2، مجلـه مـديريت و توسـعه و تحـول ابزار و معيارها. :ها سايت . ارزيابي كيفيت وب1389السادات. زاهدي، شمس:5-16.

هاي ملي جهان. سايت كتابخانه كور در وب دوبليناي وضعيت استفاده از عناصر ابرداده . مطالعة1385سعادت، عليرضا. دانشگاه شيراز. رساني، نامة كارشناسي ارشد كتابداري و اطالع پايان

بندي صـفحات وب توسـط موتورهـاي كـاوش رتبه اي بر . بررسي ميزان اثربخشي عناصر ابرداده1386شريف، عاطفه. .258-241 : )2( 10 ناوري اطالعاتعلوم و فعمومي.

ت و ارتباطاته دنياي مخابراماهنامهاي ديجيتالي. كور در كتابخانه دوبلين. استاندارد 1385و حسن بذرافشان. _____4 )35.(

ري گـذا اي و زبـان نشـانه . مقايسه عناصـر ابـرداده 1388شفيعي علويجه، سيما، عليرضا رحيمي و پريسا شفيعي علويجه. مطالعـات ملـي فصلنامةهاي اطالعاتي تخصصي پژشكي ايران و جهان. شده از پايگاه هاي بازيابي تن در پيشينهفرام

.175-160: )90( كتابداري و سازماندهي اطالعاتاي موجود در صفحات وب حاصـل از . بررسي عناصر ابرداده1388آبادي. ، امير غائبي و سعيد رضايي شريف_____


740

25 علمي پژوهشي پژوهشگاه علوم و فنـاوري اطالعـات ايـران فصلنامةموتورهاي جستجوي عمومي. جستجو در)1( :89-71.

اي تـوايي حـاوي عناصـر فـراداده بندي اشـياي مح سازي و رتبه تطبيقي كيفيت نمايه الف. بررسي 1387 طاهري، مهدي.، رسـاني ارشناسي ارشـدكتابداري و اطـالع نامه ك پايانتوسط موتورهاي كاوش عمومي. 21و مارك دوبلين هستة

علوم انساني و اجتماعي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم تحقيقات. دانشكدةدر سـازماندهي منـابع اطالعـاتي شـبكه 21و مـارك دوبلـين اي هسته كارايي طرح فراداده ب. مقايسة1387 ._____

.79-66: )3( 43 رساني فصلنامه كتابداري و اطالعجهاني وب.

و نامـه كارشناسـي ارشـد كتابـداري پايـان هـاي ايـران. سـايت هـاي وب . ارزيـابي ابرنشـانه 1382 عليمحمدي، داريوش. ، دانشگاه تهران.رساني اطالع

ماهنامـه ارتبـاط هـاي ديجيتـالي. . استانداردهاي سازماندهي اطالعات در كتابخانه1389كريمي، مهدي، و سيما فياض. .10-1: )2( 16 علمي

.53-48 :)3( 2 علمي ارتباط ماهنامه ها. برد كار و مفاهيم: داده . ابر1383حمدي، حسين. مهــا: بررســي ميــزان اســتفاده از . مجــالت الكترونيكــي فارســي و ابربرچســب1384جعفــر، و عبــاس گيلــوري. مهــراد،

5 دانشـگاه فردوسـي مشـهد شناسـي مطالعات تربيتي و روانها در طراحي مجالت الكترونيكي فارسي. ابربرچسب)2:( 165-187.

هـاي ديجيتـالي ايـران بـا اسـتاندارد شـده در كتابخانـه گرفتهكار اي به . مقايسه عناصر فراداده1388نادي راوندي، سميه. رسـاني نشـكده مـديريت و اطـالع شـكي، دا رسـاني پز ي ارشـد كتابـداري و اطـالع نامه كارشناس پايانكور. دوبلين

شكي ايران.علوم پزپزشكي، دانشگاه Baker, T. 2012. Libraries, languages of description, and linked data: a Dublin Core perspective.

Library Hi Tech. 30 (1): 116-33. Bjorneborn, L. & P. Ingwersen. 2004. Toward a basic framework for webometrics. Journal of the

American society for information science & technology 55 (14): 1216-1227.

Christensen, D. 1999. Golden Retrievers. School Library Journal l (11): 38-45.

Craven, T. C. 2004. Variation in Use of Meta Tag Description by Web Page in Different Languages. Information processing and management 40 (3): 479-493.

Drott, M. c. 2002. Indexing Aids at Corporate Websites: the Use of Robots. txt and META tags. Information processing & Management 38 (2): 209-219

Henshaw, R., and E J. Valauskas. 2001. Metadata as Catalyst: Experiments with Metadata and Search Engine in the Internet Journal, First Monday. Libri 51 (2): 86-101.

Library of Congress. 2008. MODS: Uses and Features. Available at: http://www.loc.gov/standards/mods-overview.html (accessed February 2013 ).

Metadata Object Description Schema (MODS). 2009. Available at: http://www.loc.gov/standards/mods/v3/modsuserguide html (accessed August 2012).

Nowick, E. A. 2002. Use of META Tags for Internet Documents. Journal of internet cataloging 5 (1): 69-75.

Zhang. J, and A, Dimitroff. 2005. The Impact of Metadata Implementation on Webpage Visibility in


741

Search Engine Results (Part II). Information Processing and Management: an International Journal – Special 41 (3): 691 – 715.

_____, and I, Jastram. 2005. A Study of the Metadata Creation Behavior of Different User Groups on the Internet. Information processing and management. Available at: dspace.nitle.org/bit stream/loo90/393/full text.pdf (accessed April 2013)

اسديسعيد

دكتري فناوري اطالعات از دانشـگاه داراي مدرك تحصيلي، 1352متولد سال ــد استرالياســت. ايشــان هــم ــم اطالعــات و كوئينزلن ــون اســتاديار گــروه عل اكن

سنجي دانشگاه شاهد است. شناسي و علم دانشسنجي از جمله عاليـق پژوهشـي وي جهاني وب و علم ةبازيابي اطالعات، شبك

است.

نورمحمديعلي حمزه

ســنجي از دانشــگاه داراي مــدرك تحصــيلي دكتــري علــم، 1344متولــد ســال ــم ــان ه ــرلين اســت. ايش ــت ب ــات و همبول ــم اطالع ــروه عل ــيار گ ــون دانش اكن

سنجي دانشگاه شاهد است. شناسي و علم دانش سنجي از جمله عاليق پژوهشي وي است. سنجي و وب علم

شاملوسعادتزهرا

شناســي از تحصـيلي كارشناســي ارشـد علـم اطالعــات و دانـش داراي مـدرك كانون اسالمي انصار شـعبه ةاكنون كتابدار كتابخان دانشگاه شاهد است. وي هم

مركزي است.