13/04/231

ΣΥΜΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣΣΥΜΦΡΑΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ((concordance)

Γ. ΔΟΔΟΝΤΣΑΚΗΣΧ. ΣΧΙΖΑΣ

concordance =ουσ. συνταύτιση, σύμπτωση: concordance of views σύμπτωση απόψεων # αλφαβητικό ευρετήριο βιβλίου: Bible concordance ευρετήριο της Αγίας Γραφής

13/04/232

Εισαγωγή Εισαγωγή

Α. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Α.1. 1. Τι είναι ένας Συμφραστικός Πίνακας 2. σε τι χρησιμεύει Α.2. Ηλεκτρονικός Συμφραστικός Πίνακας

Λέξεων για το ποιητικό έργο του Γ. Σεφέρη

Α3. Ποιήματα του Σεφέρη στα σχολικά εγχειρίδια Α4. Μεθοδολογικά ζητήματαΒ. ΤΥΠΟΙ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΩΝ Β.1. Συλλογή παράλληλων χωρίων Β.2. Λεξιλογική-θεματική διερεύνηση Β.3. Υφολογική διερεύνηση Β.4. Συνδυαστικές αναζητήσεις

13/04/233

ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΣΠΛ– Ο Συμφραστικός Πίνακας Λέξεων, πιο γνωστός ως

Concordance, είναι ένας εξειδικευμένος τύπος λεξικογραφικής μελέτης. Δηλαδή είναι ένας πίνακας λέξεων

ενός έργου ή μιας ομάδας έργων

– είτε ενός – είτε περισσότερων συγγραφέων

– η κάθε λέξη —πιο σωστά ο κάθε λεξικός τύπος— καταγράφεται τόσες φορές όσες απαντά στο έργο αυτό, πάντα συνοδευόμενος από τα άμεσα συμφραζόμενά του (context, έκτασης κατά κανόνα ενός στίχου ή μιας αράδας) και από ακριβείς παραπομπές.

– Όλοι οι λεξικοί τύποι οργανώνονται σε ένα αλφαβητικό ευρετήριο. Δεν παρέχονται ερμηνεύματα των λέξεων.http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/tools/concordance/seferis/01a.html

concordance =ουσ. συνταύτιση, σύμπτωση: concordance of views σύμπτωση απόψεων # αλφαβητικό ευρετήριο βιβλίου: Bible concordance ευρετήριο της Αγίας Γραφής

13/04/234

ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΠΛ– κατεξοχήν φιλολογικές,– γλωσσολογικές – και λεξικογραφικές.

Λ.χ. χρησιμοποιείται:– στην κριτική αποκατάσταση παλαιότερων κειμένων·– για την ανίχνευση θεμάτων, μοτίβων, εικόνων·– για την ανάλυση και τη μελέτη της μικροδομής και της

μακροδομής των λογοτεχνικών κειμένων·– για τη μελέτη της υφολογίας και της μετρικής·– για την παρακολούθηση των μονάδων λόγου και της

συμπεριφοράς τους (γραμματικής, συντακτικής, σημασιολογικής: ιδιωτισμοί, σημασιολογικά πεδία λέξεων κλπ.) σε έναν ή περισσότερους συγγραφείς, σε ένα ή περισσότερα είδη κειμένων·

– για τη σύνταξη γενικών και ειδικών λεξικών.– μπορεί να αποδειχθεί πολλαπλά χρήσιμος και στη διδασκαλία

της λογοτεχνίας, καθώς συνιστά ένα ανοιχτό εργαλείο με πολλαπλές δυνατότητες αναζήτησης και διερεύνησης.

13/04/235

Οι ΣΠΛ είναι πλέον και ψηφιακοί, όπως ο ΣΠΛ από το ποιητικό έργο του Γιώργου Σεφέρη, που είναι ένας κατάλογος των λεξικών τύπων που απαντούν σε ολόκληρο το ποιητικό έργο του Γιώργου Σεφέρη, δηλαδή στα Ποιήματα, το Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄, τα Εντεψίζικα και τα Ποιήματα με ζωγραφιές σε μικρά παιδιά, μαζί με τα συμφραζόμενά τους

Ο ΣΠΛ παρέχει τη δυνατότητα αναζήτησης κατά λήμμα και λεξικό τύπο, και επιπλέον επιτρέπει την πρόσβαση από τον λεξικό τύπο σε ολόκληρο το ποίημα. Απευθύνεται τόσο στους ειδικούς ερευνητές της νεοελληνικής ποίησης και γλώσσας όσο και σε μαθητές, φοιτητές και διδάσκοντες στη Μέση και Ανώτατη Εκπαίδευση, καθώς δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα του λεξικογραφικού πλούτου της σεφερικής ποίησης και επιπρόσθετα, μέσα από την παράθεση των συμφραζομένων, συμβάλλει

σε μια νέα ερμηνευτική και αισθητική προσέγγιση της ποιητικής του Γ. Σεφέρη.

13/04/236

Στα αριστερά, η παραπομπή με το αρχικό γράμμα της συλλογής και τον αριθμό του ποιήματος, τον αριθμό σελίδας και τον αριθμό στίχου (λ.χ. Π130 223 056 ση μαίνει: ποίημα αρ. 130 από την έκδοση των , σελίδα 223, στίχος 56). Άλλες περίοδοι εκπαίδευσηςhttp://www.greek-language.gr/greekLang/literature/tools/concordance/seferis/02b.html -

13/04/237

Α3. Ποιήματα του Σεφέρη στα σχολικά εγχειρίδιαΠοιήματα του Γιώργου Σεφέρη εκπροσωπούνται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Μέσης εκπαίδευσης:

▪ Γυμνάσιο (Γ΄ τάξη):"Με τον τρόπο του Γ.Σ." (Τετράδιο Γυμνασμάτων)Τρία από τα "Δεκαέξι χάικου": "ΙΑ΄", "ΙΕ΄", "ΙΣΤ΄" (Τετράδιο Γυμνασμάτων)

▪ Λύκειο (B΄ τεύχος):"Πάνω σ' έναν ξένο στίχο" (Τετράδιο Γυμνασμάτων)"Ελένη" (Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ΄)"Επί Ασπαλάθων ..." (Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄)"Ο βασιλιάς της Ασίνης" (Ημερολόγιο Καταστρώματος Α΄)"Τελευταίος Σταθμός" (Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄)

13/04/238

Α4. Μεθοδολογικά ζητήματαΠροτείνεται:▪ Οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν συνεργατικά (σε

μικρές ομάδες) με τη μέθοδο του σχεδίου εργασίας (project).▪ Να υπάρχουν διαφορετικές παραλλαγές του θέματος ανά ομάδες, ώστε

να φωτιστούν ποικίλες όψεις του ποιητικού έργου. Να γίνει συστηματική αναφορά σε Λεξικά: γενικά (όπως το

Ηλεκτρονικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη <http://www.greeklanguage.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/index.html>) ή εξειδικευμένα (όπως το Αντιλεξικόν και το Ονομαστικόν του Βοσταντζόγλου ή λεξικά συνωνύμων, παραγώγων).

▪ Να χρησιμοποιηθούν και άλλα ηλεκτρονικά προϊόντα: λ.χ. σώματα κειμένων, ποιητικές απαγγελίες, εργοβιογραφικές πληροφορίες κλπ. (βλ. τη συγκέντρωση σχετικού υλικού στην "Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα": http://www.greeklanguage.gr/greekLang/literature/ >).

▪ Να ευνοηθούν οι διακειμενικές προσεγγίσεις (δηλ. οι "συνομιλίες" των ποιητών και οι διακειμενικές αναφορές), ειδικότερα όσες διευκολύνονται και από πλούσιο υλικό στο διαδίκτυο και στη βιβλιογραφία: λ.χ. Καβάφης-Σεφέρης, Σολωμός-Σεφέρης, Ερωτόκριτος-Σεφέρης, Ομηρικά έπη-Σεφέρης, Ευριπίδης-Σεφέρης κ.ά.

13/04/239

▪ Η πορεία εργασίας να ευνοεί τη διερευνητική μάθηση: δηλ. οι μαθητές:

1. να αναζητήσουν απαντήσεις σε ερωτήματα-ζητήματα προς έρευνα και μελέτη με τη βοήθεια του Σ ΠΛ

2. να διαβάσουν όσο το δυνατόν περισσότερα ποιήματα

3. να συγκεντρώσουν και να ερμηνεύσουν κειμενικά και διακειμενικά στοιχεία

4. να διερευνήσουν γλωσσικά και υφολογικά φαινόμενα

5. να συζητήσουν με βάση την ποίηση 6. να εμπλέξουν τα βιώματά τους στην ατομική τους

ανάγνωση και 7. να προχωρήσουν στη σύνταξη προσωπικού

λόγου.

13/04/2310

Β. ΤΥΠΟΙ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΩΝΒ.1. Συλλογή παράλληλων χωρίων▪ Ανιχνεύονται στο πλαίσιο του Συμφραστικού

Πίνακα Λέξεων: μία ή περισσότερες λέξεις-κλειδιά μέσα στα συμφραζόμενά τους, έτσι ώστε να απομονωθούν τα παράλληλα χωρία και ποιήματα, και κατόπιν να είναι δυνατή η συγκριτική τους ανάγνωση.

▪ Στόχοι:-Ο φωτισμός του υπό ανάγνωση ποιήματος από

άλλα "ομόθεμα".-Η συγκριτική ανάγνωση ποιητικών εικόνων,

μοτίβων ή θεμάτων.

13/04/2311

Παράδειγμα:-Κείμενο αναφοράς: "Τελευταίος σταθμός" (Β΄

Λυκείου)Όροι αναζήτησης: "Παραμύθι", "παραβολή",

"τραγούδι", "λόγια", "ποιητής", τέχνη" και παράγωγα.

Υπόθεση εργασίας: Να συγκεντρωθούν παράλληλα χωρία σχετικά με το έργο του ποιητή (με τη βοήθεια των παραπάνω όρων) και να συγκροτηθεί μια συλλογή ποιημάτων "ποιητικής" (δηλ. μια συλλογή με ποιήματα (αυτο-)σχόλια για την ποιητική τέχνη).

Να παρουσιαστούν σχολιασμένες οι απόψεις του Σεφέρη για την ποίηση και το έργο του ποιητή.

13/04/2312

Β.2. Λεξιλογική-θεματική διερεύνηση (ΒΛ.ΔΙΑΦ. 18)

▪ Ανιχνεύονται στο πλαίσιο του Συμφραστικού Πίνακα Λέξεων:

λέξεις-έννοιες, ζεύγη λέξεων ή λέξεις κατά οικογένειες μέσα στα συμφραζόμενά τους,

οι οποίες συγκεντρώνονται, κατηγοριοποιούνται και στη συνέχεια εξετάζονται, ώστε

να διερευνηθούν οι σημασιολογικές αποχρώσεις τους και το ειδικό τους βάρος στο

σύνολο του ποιητικού έργου.▪ Στόχοι:-Η μελέτη ποιητικών εικόνων, μοτίβων ή θεμάτων.-Ο εντοπισμός μεταφορικών χρήσεων, συμβόλων

και προσωποποιήσεων.-Η διερεύνηση του ποιητικού λεξιλογίου.-Η προσέγγιση του ατομικού ποιητικού ιδιώματος.-Οι διακειμενικές αναφορές, άμεσες και έμμεσες.

13/04/2313

▪ Παράδειγμα:-Κείμενο αναφοράς: "Ο βασιλιάς της Ασίνης" (Β΄

Λυκείου)Όροι αναζήτησης: "Πρόσωπο" και παράγωγα.Υπόθεση εργασίας: Να συνταχθεί ένα λεξικογραφικό

άρθρο για τις ειδικές χρήσεις της λέξης "πρόσωπο" στον Σεφέρη. Για τον σκοπό αυτό να χρησιμοποιηθεί ως δείγμα σύνταξης άρθρου το αντίστοιχο από το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής

<http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/index.html>.

Ειδικότερα, να επισημανθούν οι μεταφορικές-κυριολεκτικές χρήσεις, οι ειδικές χρήσεις στο πλαίσιο φράσεων (λ.χ. "κατά πρόσωπο") και τα παράγωγα (λ.χ. "προσωπάκι", "προσωπίδα").

13/04/2314

Β.3. Υφολογική διερεύνηση▪ Ανιχνεύονται στο πλαίσιο του Συμφραστικού

Πίνακα Λέξεων:(α) η χρήση συγκεκριμένων μερών λόγου (λ.χ.

επιθέτων)· (β) γλωσσολογικές κατηγορίες, όπως η χρήση προσφυμάτων ή καταλήξεων, τα συνθετικά των λέξεων κ.ά.· (γ) οι συχνότεροι ή σπανιότεροι συνδυασμοί λέξεων· (δ) στατικά στοιχεία, λ.χ. λέξεις άπαξ· (ε) τα ιδιωματικά ή λόγια στοιχεία· (στ) τα ρητορικά στοιχεία, όπως η παρομοίωση, η ομοιοκαταληξία, η παρήχηση, οι επαναλήψεις λέξεων· (ζ) η χρήση των κυρίων ονομάτων και των προσωποποιημένων εννοιών κ.ο.κ.

▪ Στόχοι:-Η μελέτη του ποιητικού ύφους.-Η ανίχνευση της χρήσης διαφορετικών υφολογικών

επιπέδων.-Η εξέταση των ρητορικών στοιχείων ενός

συγγραφέα.-Η διερεύνηση του ποιητικού λεξιλογίου.

13/04/2315

▪ Παράδειγμα:-Κείμενο αναφοράς: "Ελένη" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: "Γαλαζόπλωρο καράβι".Υπόθεση εργασίας: Να διερευνηθούν οι υφολογικές

επιλογές του ποιητή ως προς τη χρήση επιθέτων. Για τον σκοπό αυτόν μπορούμε να αξιοποιήσουμε

αφενός τα επίθετα που αποδίδονται στη λέξη "καράβι" ("κοινά", "σπάνια" και "νεολογισμούς") και αφετέρου τα κοσμητικά επίθετα που χρησιμοποιούνται στο ποίημα "Ένας γέροντας στην ακροποταμιά". Αφού συγκεντρώσουμε τα πρώτα συμπεράσματα σχετικά με τη χρήση των επιθέτων στην ποίηση του Σεφέρη, σχολιάζουμε την επιλογή του επιθέτου "γαλαζόπλωρου" στο συγκεκριμένο ποίημα (στον σχολιασμό μας λαμβάνουμε υπόψη από ποια αφηγηματική φωνή εκφέρεται η λέξη και αιτιολογούμε για ποιον λόγο ο ποιητής επιλέγει αυτό το ύφος ομιλίας για το ποιητικό πρόσωπο που τον εκφέρει).

13/04/2316

Β.4. Συνδυαστικές αναζητήσειςΟι παραπάνω τύποι αναζητήσεων μπορούν να συνδυαστούν σε προτάσεις εργασίας (λ.χ. αναζητήσεις σε επίπεδο

θεματικό και λεξικολογικό ή λεξικολογικό και υφολογικό), με στόχο: την πολύπλευρη ανάγνωση συγκεκριμένων ποιημάτων· τη μελέτη βασικών θεμάτων και χαρακτηριστικών της Σεφερικής ποίησης· την κατανόηση του σημασιολογικού και ιστορικού φορτίου της ποιητικής γλώσσας, μέσα από διακειμενικές αναγνώσεις.

Παράδειγμα:-Κείμενο αναφοράς: "Πάνω σ' έναν ξένο στίχο" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: Οικογένεια λέξεων "Θάλασσα".Υπόθεση εργασίας: Συγκεντρώνουμε όλες τις λέξεις (ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα και επιρρήματα) που ανήκουν

στην οικογένεια "θάλασσα", ώστε να μελετήσουμε την παρουσία της θάλασσας στην ποίηση του Σεφέρη από άποψη θεματική, λεξιλογική και υφολογική.

Ενδεικτική πορεία διερεύνησης:1. Με τη βοήθεια λεξικών, συντάσσουμε έναν κατάλογο με λέξεις που ανήκουν στην οικογένεια "θάλασσα", και

τις διακρίνουμε σε όσες χρησιμοποιούνται περίπου ως συνώνυμες, για να δηλώσουν τη "θάλασσα", και σε όσες παραπέμπουν έμμεσα στη "θάλασσα".

2. Αφού συγκεντρώσουμε τα χωρία όπου απαντούν οι λέξεις στους τόμους Ποιήματα και Τετράδιο Γυμνασμάτων Β', διερευνούμε τα ακόλουθα ερωτήματα:

(α) Πόσο συχνή είναι η χρήση όρων που αναφέρονται στη θάλασσα μέσα στο συνολικό λεξιλόγιο του Σεφέρη;(β) Ποιες λέξεις χρησιμοποιούνται συχνότερα, για να δηλώσουν την έννοια "θάλασσα"; Τι μέρη του λόγου είναι

(λ.χ. περισσότερα ρήματα ή ουσιαστικά);(γ) Από τη μελέτη των συμφραζομένων μπορεί να διακριθεί το σημασιολογικό εύρος που έχει καθεμιά από αυτές

τις λέξεις στον Σεφέρη, καθώς και το επίπεδο χρήσης της (λ.χ. κυριολεξία, μεταφορά, χρήση τεχνικής ορολογίας κ.ο.κ.);

(δ) Από τη μελέτη των συμφραζομένων μπορεί να διακριθούν από υφολογική άποψη οι λέξεις σε λόγιες, ιδιωματικές, προφορικές, ποιητικές κλπ.;

(ε) Πόσες από τις παραπάνω λέξεις χρησιμοποιούνται σε εικόνες και παρομοιώσεις; Υπάρχουν μεταφορικές χρήσεις και, αν ναι, πώς εξηγούνται;

(στ) Σε ποια ποιήματα του Σεφέρη εμφανίζονται οι λέξεις με μεγαλύτερη συχνότητα, ώστε να μιλάμε για λογοτεχνικό μοτίβο;

(ζ) Με ποιον τρόπο συνήθως παριστάνεται η θάλασσα; Ποιες θαλασσινές εικόνες προτιμά ο ποιητής;(η) Με ποια άλλα αγαπημένα μοτίβα-θέματα συμπλέκεται το θέμα της "θάλασσας" στην ποίηση του Σεφέρη;(θ) Ποια είναι η σημασία του θαλασσινού τοπίου στην εικονογραφία ειδικά και στην ποίηση γενικότερα του

Σεφέρη;

13/04/2317

Άλλες προτάσεις:Κείμενο αναφοράς: "Πάνω σ' έναν ξένο στίχο" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: Λέξεις σχετικές με τον "Οδυσσέα" (λ.χ. Ιθάκη, Τροία, σύντροφοι,

Σειρήνες, Κύκλωπας κ.ο.κ.).Κείμενο αναφοράς: "Με τον τρόπο του Γ.Σ." (Γ΄ Γυμνασίου)Όροι αναζήτησης: Ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα και επιρρήματα που σχετίζονται με

τις λέξεις "ταξίδι" "καράβι", και παράγωγες λέξεις.Κείμενο αναφοράς: "Τελευταίος σταθμός" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: Ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα και επιρρήματα που σχετίζονται με

τις λέξεις "φεγγάρι", "άστρα", "νύχτα", και παράγωγες λέξεις.Κείμενο αναφοράς: "Τελευταίος σταθμός" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: "Νόστος", "επιστροφή", "γυρισμός", και συνώνυμες παράγωγες

λέξεις.Κείμενο αναφοράς: "Ελένη" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: Διερεύνηση των κυρίων ονομάτων (ανθρωπωνυμίων και

τοπωνυμίων).-Κείμενο αναφοράς: "Επί Ασπαλάθων ..." (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: "Πέτρες", "κολόνες", "μάρμαρα", "μνημεία", "αγάλματα", και

συνώνυμες-παράγωγες λέξεις.-Κείμενο αναφοράς: "Ο βασιλιάς της Ασίνης" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: "Φως"-"σκοτάδι", "επιφάνεια"-"βάθος", "παρόν"- "παρελθόν",

"παρουσία"-"απουσία", και συνώνυμες-παράγωγες λέξεις.-Κείμενο αναφοράς: "Τελευταίος σταθμός" (Β΄ Λυκείου)Όροι αναζήτησης: "σαν", "ωσάν" σε συνδυασμό με λέξεις που σχετίζονται με τη γη

ή με γεωργικές εργασίες (λ.χ. σπέρνω, θερίζω, τρύγος, χώμα, χωράφι κ.ο.κ.).

13/04/2318

πρόσωπα (16) (ΑΠΌ ΔΙΑΦ 12)Π019 035 014   κροτάλισμα της μοίρας| πρόσωπα ανάβουν λάμπουν μια στιγμή| και σβήνουνται σ'

έναΠ071 102 021   Είδα την πάχνη γύρω στα πρόσωπα| είδα τα χείλια υγρά τα δάκρυα παγωμένα| στην

κόχηΠ089 138 037   Δεν τα καταλαβαίνω αυτά τα πρόσωπα δεν τα καταλαβαίνω| μιμούνται κάποτε το

θάνατοΠ089 138 045   άλλο λιγοστεύουν| κολλούν σα γραμματόσημα στα τζάμια| τα πρόσωπα της άλλης

φυλής.|Π089 139 054   σκοτώσανε τα πρόσωπά τους· δεν τα καταλαβαίνω.| Μένει ακόμα η κίτρινη έρημο

τοΠ090 140 015   Τα πρόσωπα που βλέπω δε ρωτούν μήτε η γυναίκα| περπατώντας σκυφτή

βυζαίνονταςΠ106 169 012   γίνεται ταραχή| και δεν μπορώ να γυρίσω πίσω| να ιδώ τα πρόσωπά σας στ'

ακρογιάλι.|Π110 178 023   τον ύπνο| εικόνες φρίκης στο κατώφλι του ύπνου| πρόσωπα ανυπόφορα από τη

στοργή.|Π117 193 009   Αυτά τα πρόσωπα κι αυτά τα περιστατικά σ' ακολουθούσαν| καθώς ξετύλιγες το

νήμαΠ124 208 013   ξεβαμμένες της Ελληνικής Ακτοπλοΐας,| παράθυρα μανταλωμένα πάνω σε

πρόσωπα ακριβά,|Π147 263 012   Δεν είδα πρόσωπα· σα γύρισα είχαν φύγει.| Όμως βαριά η φωνή σαν το περπάτημαΠ160 287 010   Εκείνοι, τρεις| τα πρόσωπα της τολμηρής Εκάτης.| Γύρευαν να σε πάρουν μαζί

τους.|Τ002 012 018   Αδειανοί δρόμοι, βλογιοκομμένα πρόσωπα σπιτιών| εικονολάτρες και εικονομάχοιΤ004 016 001   Όπως τα ζαρωμένα πρόσωπα γερόντων| πέφτουν σαν προσωπίδες σ' ανοιγμένους

λάκκους -|Τ009 022 005   Πρόσωπα καραβιών κατοικούν τη ζωή μου·| άλλα κοιτάζουν μ' ένα μάτι σαν τον

Κύκλωπα|Τ010 023 008   με τη μαρμαρυγή της άσπρης άμμου, πρόσωπα| χωρίς μάγουλα, χωρίς μορφή,

μάτια|

13/04/2319

προσώπου (2) Π011 023 003   χρώμα προσώπου χαμένου κάπου στη φύση| δέντρα... πουλιά... κυνήγι...|Π114 187 045   υπάρχουν, η κίνηση του προσώπου το σχήμα της στοργής| εκείνων που

λιγόστεψαν τόσοπροσωπάκι (1) Π048 085 010   το χέρι του φόρου| το γυναικείο εκείνο προσωπάκι στο λίκνο που λάμπει

στον ήλιο|προσωπίδα (5) Π076 112 046   μια μαλαματένια| προσωπίδα, από εκείνες που βρέθηκαν στους|

μυκηναϊκούς τάφους,Π076 112 051   κάρφωσε στη θέση μου. Ήταν η προσωπίδα. Το πρόσωπό| του

φανερώθηκε πάλι, όπως το είδαΠ114 185 016   μόνο μια λέξη στην Ιλιάδα κι εκείνη αβέβαιη| ριγμένη εδώ σαν την

εντάφια χρυσή προσωπίδα.|Π114 185 020   Ο βασιλιάς της Ασίνης ένα κενό κάτω απ' την προσωπίδα| παντού μαζί

μας παντού μαζί μας,Π114 186 026   και τα καράβια του| αραγμένα σ' άφαντο λιμάνι·| κάτω απ' την

προσωπίδα ένα κενό.| προσωπίδες (4) Π087 133 009   οι προσωπίδες για τα τρία κύρια συναισθήματα| και τα ενδιάμεσα| τα

φορέματα με τιςΠ089 137 010   καθώς οι φάροι των αυτοκινήτων σκοτώνουν| χιλιάδες χλωμές

προσωπίδες.|Π127 214 072   καθώς χορεύουν οι αυλικοί με τερατώδεις προσωπίδες.| Όμως ο τόπος

που τον πελεκούνΤ004 016 002   Όπως τα ζαρωμένα πρόσωπα γερόντων| πέφτουν σαν προσωπίδες σ'

ανοιγμένους λάκκους -|

13/04/2320

πρόσωπο (16) Π023 047 035   τους έγιναν ένα με τα κουπιά και τους σκαρμούς| με το σοβαρό πρόσωπο της πλώρης|Π070 100 032   του γερο-φωτογράφου να του στρώνει τις ρυτίδες| που είχαν αφήσει στο πρόσωπό του|Π076 112 027   Το θέαμα αυτό με ζάλισε και σκέπασα| με τα δυο μου χέρια το πρόσωπό μου. ΈσφιγγαΠ076 112 044   αποφάσισα να τον κοιτάξω| κατά πρόσωπο. Πρόσωπο δεν υπήρχε· πάνω από το|

πορφυρόΠ076 112 044   κατά πρόσωπο. Πρόσωπο δεν υπήρχε· πάνω από το| πορφυρό κορμί, θα 'λεγες

ακέφαλο,Π076 112 051   Ήταν η προσωπίδα. Το πρόσωπό| του φανερώθηκε πάλι, όπως το είδα στην αρχή, τα

μάτια,|Π081 120 014   σε μια γωνιά, την αηδία ζωγραφισμένη| σ' ένα πρόσωπο που κοίταζε το θαύμα σα να|Π090 141 032   στάλες βαριές πάνω στα πράσινα φύλλα, στο πρόσωπό σου| μέσα στον άδειο κήπο,

στάλεςΠ091 143 009   ένα χαμένο πρόσωπο, ένα νόμισμα, δε γυρεύουν| κοιτάζοντας ένα κοράκι σ' ένα ξερόΠ094 148 003   ομίχλη| ήτανε ρόδα ριζωμένα στην καρδιά σου| κι η στάχτη σκέπαζε το πρόσωπό σου|Π095 149 002   ανάμεσα στο πρόσωπό σου και στο πρόσωπό σου| μια τρυφερή μορφή παιδιού

γράφεται καιΠ095 149 002   ανάμεσα στο πρόσωπό σου και στο πρόσωπό σου| μια τρυφερή μορφή παιδιού

γράφεται καιΠ121 201 018   την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπό

της|Π141 252 035   κάποτε τον καθρέφτη| πώς κάνει εντάφιο το πρόσωπό μας; Και τον ήλιο τον κλέφτη|Π146 261 013   το πρόσωπο κι ωστόσο μένει το ίδιο| γυναίκας που γυμνώθηκε. Το ξέρει| όποιος

αγάπησεΠ149 268 025   κι ανάμεσό τους ένα πρόσωπο το φως ν' ανηφορίζει.| Τα μαλλιά μαύρα χύνουνταν

στην

13/04/2321

[Λεξικό Τριανταφυλλίδη] πρόσωπο το [prósopo] Ο40: Ι. το μπροστινό τμήμα του κεφαλιού του ανθρώπου, από το μέτωπο έως το πιγούνι:

– Στρογγυλό / μακρύ / λεπτό / χοντρό / παχύ / αδύνατο / χλωμό / ωραίο / άσχημο πρόσωπο. – Το πρόσωπό του είναι σαν φεγγάρι., πολύ στρογγυλό. – Το πρόσωπό του έχει λεπτά / αδρά χαρακτηριστικά. – || η έκφραση του προσώπου:

Χαρούμενο / θλιμμένο / γλυ κό / σκληρό / συμπαθητικό / αντιπαθητικό πρόσωπο. II.

– 1. α.

– α1. άνθρωπος, άτομο, γενικά και ειδικότερα μια συγκεκριμένη προσωπικότητα: • Είναι αξιοσέβαστο / ευυπόληπτο / αναξιόπιστο / ανεπιθύμη το / ύποπτο / φαιδρό πρόσωπο. • Υψηλά ιστάμενα* πρόσωπα. • Γνωρίζει πρόσωπα και πράγματα., είναι πολύ ενημερωμένος και κατατοπισμένος. • Στα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ελεύθερη η διακίνηση προσώπων και πραγμάτων. • Πρόσωπο της ημέρας*. • || (φιλοσ. ) ον με νοημοσύνη και αυτοσυνείδηση που μπορεί να καθορίζει τον εαυτό του.

– α2. (λαϊκ. ) ερωμένος ή ερωμένη. – β1. ο χαρακτήρας ή η συμπεριφορά ενός ανθρώπου:

• Έδειξε / φάνηκε το πραγματικό του πρόσωπο. • Άνθρωπος με δύο πρόσωπα., διπρόσωπος. • Το διπλό πρόσωπο του (τάδε)., για διπρόσω πο άνθρωπο.

– β2. η ταυτότητα ενός ανθρώπου: • Δεν ξέρουμε τίποτε για το πρόσωπο του δράστη. • Το πρόσωπο του συγγραφέα πολλών παλαιών κειμένων παραμένει άγνωστο. • || (θεολ. ) Τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, οι τρεις υποστάσεις.

γ. το θάρρος, η αυτοπεποίθηση που δίνει στον άνθρωπο η προσωπική του αξιοπρέπεια ή το κύρος, κυρίως σε εκφράσεις· μούτρα2γ: – Με ποιο / με τι πρόσωπο θα τον αντικρίσεις ύστερα από όσα έγιναν; Μας ρεζίλεψες, δεν έχουμε πρόσωπο να δούμε τον κόσμο. – || το καλό όνομα, η καλή φήμη:

• Δε θέλω να λερώσω το πρόσωπό μου. • Μουντζούρωσε το πρόσωπό του.

δ. (νομ. ) φυσικό πρόσωπο, το άτομο που έχει αστικά δικαιώματα και υποχρεώσεις. νομικό πρόσωπο, ομάδα προσώπων ή περιουσία που εξυπηρετεί ένα συγκεκριμένο σκοπό, στην οποία ο νόμος αναγνωρίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις φυσικού προσώπου:

– Τα σωματεία είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. – Τα ασφαλιστικά ταμεία είναι πρόσωπα δημοσίου δικαίου.

– 2. ήρωας διηγήματος, μυθιστορήματος ή θεατρικού έργου: Γυναικεία / αντρικά πρόσωπα. Κύρια / δευτερεύοντα πρόσωπα. Τα πρόσωπα του δράματος., και με επέκταση, όσοι έχουν σχέση με ένα δραματικό περιστατικό. || ο ρόλος ή ο ηθοποιός που παίζει κάποιο ρόλο:

– Έργο με δύο πρόσωπα. – Έργο με πολλά πρόσωπα., πολυπρόσωπο. – Βουβό* / βωβό πρόσωπο.

– 3. (γραμμ. ) καθένας από τους τύπους των προσωπικών αντωνυμιών και των ρημάτων, οι οποίοι φανερώνουν εκείνον που μιλά (α' πρόσ. ), εκείνον που του μιλούμε (β' πρόσ. ) και εκείνον ή εκείνο για το οποίο γίνεται λόγος (γ' πρόσ. ):

Ο συγγραφέας αφηγείται στο πρώτο / στο τρίτο πρόσωπο.

13/04/2322

ΙΙΙ. – α. τα εξωτερικά γνωρίσματα, η φυσιογνωμία ενός πράγματος

(χώρου, φαινομένου κτλ. ): Η Ελλάδα, χώρα νησιωτική και ορεινή, έχει πολλά πρόσωπα. Οι πόλεις, τις τελευταίες δεκαετίες, άλλαξαν πρόσωπο., όψη. Ο σοσιαλισμός / ο καπιταλισμός αλλάζει πρόσωπο. Το νέο πρόσωπο της τρομοκρατίας.

– β. (προφ. ) εξωτερική επιφάνεια, πρόσοψη: Το σπίτι έχει πρόσωπο στο δρόμο.

⃞ προσωπάκι το ΥΠΟΚΟΡ στη σημ. I: Tα παιδικά προσωπάκια. Έχει ωραίο ~.

[Ι: αρχ. πρόσωπον· ΙΙ: λόγ. < ελνστ. σημ. (1α2: λαϊκό, 1δ: & σημδ. γαλλ. personne, 2: & σημδ. γαλλ. personnage)· ΙΙΙα: λόγ. < ελνστ. σημ. & σημδ. γαλλ. face· IIIβ: σημδ. του λαϊκού φάτσα]