coñece o ferrol dailustraciÓn · representación arquitectónica do estilo academicista e...

11
www.youtube.com/user/Ferrolturismo www.facebook.com/Ferrolturismo @marvisitFerrol Coñece o e navega entre séculos de historia FERROL ILUSTRACIÓN DA

Upload: hanhu

Post on 29-Sep-2018

218 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

www.youtube.com/user/Ferrolturismowww.facebook.com/Ferrolturismo @marvisitFerrol

Coñece o

e navega entre séculos de historiaFERROL ILUSTRACIÓNDA

www.ferrol.galwww.descubreferrol.es

Page 2: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

Ferrol es un producto de la Ilustración. El siglo XVIII marcó el punto de inflexión en la historia de la ciudad, convirtiéndola en la principal base marítima de España y vinculando su destino al del propio Estado. El diseño del barrio de A Magdalena es fruto del Racionalismo, está concebido con una trama urbana de calles paralelas y perpendiculares que le valieron el sobrenombre de “tableta de chocolate”. Ferrol fue pionera en el urbanismo moderno y la primera ciudad que introdujo en Galicia las hoy típicas galerías acristaladas.El Arsenal, de la misma época, es el único puerto de la Ilustración que continúa intacto y en activo en toda Europa. Entre el espacio destinado a la ciudad civil y el reservado para uso militar está el Cantón, la primera alameda urbana de Galicia, bordeada de plátanos que datan también del siglo XVIII y que siguen dando sombra este paseo.Esta publicación recoge algunas de las más importantes muestras de la profunda huella de la Ilustración en Ferrol, pero no son las únicas. Visitando la ciudad se pueden ver otros interesantes edificios del siglo XVIII como la iglesia de San Francisco, la antigua cárcel (hoy sede de la Fundación Abanca, que inició su construcción cuando finalizaba el Siglo de las Luces) o la Casa del Patín, espectacular biblioteca universitaria.

Ferrol is a product of the Enlightenment. The 18th century was a turning point in the town’s history. During this period, Ferrol became Spain’s major naval base, and so its destiny became linked to that of the Spanish State itself. The design of the town quarter of A Magdalena is a product of Rationalism. Its layout consists in a series of parallel and perpendicular streets which earned it the moniker of the “Chocolate bar”. Ferrol was a pioneer in modern town planning, and was the first city to introduce into Galicia the glazed window balconies commonly seen today. The Arsenal, dating back to the same period, is the only European harbour built in the Enlightenment that still remains active and intact. Between the area allocated for the civilian quarters and the space reserved for military use lies the Cantón, Galicia’s first urban boulevard. The boulevard is lined with plane trees -also dating back to the 18th century- to provide shadow along the avenue. This publication includes the most important examples of the Enlightenment’s profound impact on the town of Ferrol, though there are still many more examples to be seen. A visit to the town will reveal quite a number of interesting 18th century buildings such as the church of San Francisco; the old prison (currently the seat of the Fundación Abanca banking institution; its construction was started just as the Century of Lights was coming to an end); or the Casa del Patín, a magnificent university library.

Ferrol é un produto da Ilustración. O século XVIII marcou o punto de inflexión na historia da cidade, convertíndoa na principal base marítima de España e vencellando o seu destino ao do propio Estado. O deseño do barrio da Magdalena é froito do Racionalismo, está concibido cunha trama urbana de rúas paralelas e perpendiculares que lle valeron o sobrenome de “pastilla de chocolate”. Ferrol foi pioneira no urbanismo moderno e a primeira vila que introduxo en Galicia as hoxe típicas galerías de vidro. O Arsenal, da mesma época, é o único porto da Ilustración que continúa intacto e en activo en toda Europa. Entre o espazo destinado á cidade civil e o reservado para uso militar está o Cantón, a primeira alameda urbana de Galicia, bordeada de plátanos que datan, tamén, do século XVIII e que seguen a dar sombra a este paseo.Esta publicación recolle algunhas das máis importantes mostras da fonda pegada da Ilustración en Ferrol, pero non son as únicas. Visitando a cidade pódense ver outros interesantes edificios do século XVIII como a Igrexa de San Francisco, o antigo cárcere (hoxe sede da Fundación Abanca, que iniciou a súa construción cando remataba o Século das Luces) ou a Casa do Patín, espectacular biblioteca universitaria.

FERROL DAILUSTRACIÓN

Page 3: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

SALA DEARMAS

O edificio da Sala de Armas, coñecido como antigo Cuartel de Instrución, é unha excelente representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións áureas para unha construción que, a pesar da súa grandiosidade e impresionante fachada, naceu para dar apoio no armamento e desarmamento de barcos, é dicir, como almacén. Polo edificio pasaron no século XX miles de recrutas para cumprir o servizo militar obrigatorio. Hoxe é unha residencia para a mariñeiría.

El edificio de la Sala de Armas es una excelente representación arquitectónica del estilo academicista y clasicista de mediados del siglo XVIII. Su diseño matemático siguió las proporciones áureas para una construcción que, a pesar de su grandiosidad y de la impresionante fachada, nació para dar apoyo en el armamento y desarme de barcos, es decir, como almacén. Por el edificio pasaron en el siglo XX miles de reclutas para cumplir el servicio militar obligatorio. Hoy es una residencia para la marinería.

The building that houses the Weapons Room is a magnificent architectural representation of the academic and classical style that was common in the 18th century. Its mathematical design remains true to the Golden Ratio. Despite its grandiosity and its impressive façade, the construction was built merely as an aid to the loading and unloading of weapons onto ships; its function was that of a simple warehouse. Throughout the 20th century it received thousands of recruits who were sent there to comply with their mandatory military service. Today it is a home for navy personnel.

Before the 18th century, the docks of Curuxeiras -located in the old quarters of Ferrol (known as Ferrol Vello)- consisted of a small secluded fishing harbour. Today it provides shelter to leisure boats and cruise ships arriving from all over the world. This spot is the 0-kilometre mark for the English Pilgrim’s Road, the route along which pilgrims from the British Isles and the north of Europe would travel to Santiago during Medieval time. The top of the fort of San Juan -a garden area that used to be a part of the city walls- offers an excellent view of the harbour area, and of La Cortina, the defensive line of the Military Arsenal.

BALUARTE DE SAN XOÁNPEIRAO DE CURUXEIRAS

O peirao de Curuxeiras, en Ferrol Vello, era antes do século XVIII un pequeno e abrigado porto pesqueiro. Hoxe alberga embarcacións deportivas, as lanchas de pasaxe pola ría e os cruceiros turísticos que chegan a miúdo. Aquí está o quilómetro 0 do Camiño Inglés, o dos peregrinos que no Medievo chegaban por mar das illas británicas e o norte de Europa. Desde o Baluarte de San Xoán, un espazo con xardíns que foi parte das murallas da cidade, hai unha excelente vista da zona portuaria e de La Cortina, a liña defensiva de canóns do Arsenal Militar de Ferrol.

El muelle de Curuxeiras, en Ferrol Vello, era antes del siglo XVIII un pequeño y abrigado puerto pesquero. Hoy alberga embarcaciones deportivas, las lanchas de pasaje por la ría y los cruceros turísticos que llegan a menudo. Aquí está el kilómetro 0 del Camino Inglés, el de los peregrinos que en el Medievo llegaban por mar de las islas británicas y el norte de Europa. Desde el Baluarte de San Juan, un espacio con jardines que formaba parte de las murallas de la ciudad, hay una excelente vista de la zona portuaria y de La Cortina, la línea defensiva de cañones del Arsenal Militar de Ferrol.

Page 4: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

El Arsenal Militar de Ferrol es una magnífica muestra de lo que fue el diseño de la Ilustración. Su arquitectura, además de cumplir funciones defensivas, tenía como misión mostrar el poderío de la Corona a las Armadas extranjeras, por eso las mejores fachadas de los edificios son las que dan al mar. Este Bien de Interés Cultural data del siglo XVIII y se mantiene totalmente operativo en la actualidad, con la misma fisonomía. En su interior está el dique de la Campana, considerado la mejor obra hidráulica del siglo XIX y que hoy da nombre a la entrada principal del Arsenal. La Puerta del Dique es una de las imágenes más representativas de la ciudad, con su torre y su escudo real.

The Military Arsenal of Ferrol is a magnificent example of the design created during the Enlightenment. The purpose of its architecture, besides providing defensive functions, was to display the power of the Spanish crown to foreign armadas. That is why the best façades are the ones facing the sea. This Heritage of Cultural Interest (officially termed Bien de Interés Cultural in Spanish) dates back to the 18th century and remains operational to this very day while still preserving its original features. The structure houses the dry dock known as Dique de la Campana, which is considered to be the greatest work of hydraulics of the 19th century and is also the namesake of the main entrance to the Arsenal itself. The door of the dry dock, with its tower and royal coat of arms, is today one of the most representative images of the town.

3

O Arsenal Militar de Ferrol é unha magnífica mostra do que foi o deseño da Ilustración. A súa arquitectura, ademais de cumprir funcións defensivas, tiña a finalidade de amosar o poderío da Coroa ás Armadas extranxeiras, por iso os seus edificios teñen as mellores fachadas cara ao mar. Este Ben de Interese Cultural data do século XVIII e mantense totalmente operativo na actualidade, coa mesma fisionomía. No seu interior está o dique da Campá, considerada a mellor obra hidráulica do século XIX e que hoxe dá nome á entrada principal do Arsenal. A Porta do Dique é unha das imaxes representativas da cidade, coa súa torre e o seu escudo real.

ARSENALMILITAR

4

Page 5: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

The town of Ferrol that we know today, as well as the quarter of A Magdalena, were both born from the shipbuilding industry. By 1750, there were already settlements of people in three different areas: the old quarters of Ferrol Vello, the working-class Esteiro, and the residential neighbourhood of A Magdalena. Just like today, these areas were communicated with the Arsenal through a boulevard. Therefore, the area was plotted following a geometric pattern, a reflection of the spirit of the Enlightenment. Two town squares were also projected, one at each end of A Magdalena (Amboage and Armas), as well as several streets running in parallel and perpendicular to the Arsenal wall. The town quarter was listed as a Conservation Area in 1983, and stands out for its granite masonry constructions, its rows of glazed windows and the intricacy of its cast-iron balconies.

BARRIO DAMAGDALENA

A orixe do Ferrol que hoxe coñecemos e do barrio da Magdalena é a construción naval. No 1750 xa se contemplaba un asentamento da poboación baseado en tres zonas: o antigo Ferrol Vello, o Esteiro obreiro e o barrio residencial da Magdalena. Todas elas estarían, e están, comunicadas co Arsenal ao longo dunha alameda, ordenando o espazo segundo un trazado xeométrico que reflicte o espírito da Ilustración. Para A Magdalena concíbense dúas prazas nos extremos (Amboage e Armas) e rúas paralelas e perpendiculares ao muro do Arsenal. Declarado Conxunto Histórico Artístico no ano 1983, nos seus edificios son carácterísticos a cantería de granito, as galerías de vidro e os interesantes traballos en ferro nos balcóns.

El origen del Ferrol que hoy conocemos y del barrio de A Magdalena es la construcción naval. En 1750 ya se contemplaba un asentamiento de la población basado en tres zonas: el antiguo Ferrol Vello, el Esteiro obrero y el barrio residencial de A Magdalena. Todas ellas estarían, y están, comunicadas con el Arsenal a lo largo de una alameda, ordenando el espacio según un trazado geométrico que refleja el espíritu de la Ilustración. Para A Magdalena se conciben dos plazas en los extremos (Amboage y Armas) y calles paralelas y perpendiculares al muro del Arsenal. Declarado Conjunto Histórico Artístico en 1983, son característicos de sus edificios la cantería de granito, las galerías de cristal y los interesantes trabajos en hierro de los balcones.

Page 6: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

BARR

IO D

A M

AGDALENA

MAPA DE SITUACIÓN

ARSENAL MILITAR

MUS

EO NAVAL

MUSEO DA CONSTRUC

IÓN

NAV

AL

CUA

RTEL

DE D

OLORES

NAVANTIA

PAZO

DE C

APITANÍA

SALA

DE A

RMAS

BALU

ART

E DE

SAN XOÁN

PEIR

AO

DE C

URUXEIRAS

CAST

ELO

DE S

AN FELIPE

Datos de mapas: ©2018 Google, Inst. Geogr. Nacional

Page 7: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

The Maritime Museum is housed in the former prison of San Campio, in front of the Herrerías building. This building -appointed to the Ministry of Defence- dates back to the 18th century and holds over 2,600 catalogued items. Its exhibition of anchors is considered to be the best in the world with around a hundred different types ranging from several periods. The wreckage of the Magdalena frigate, the model of the training ship Galatea and a collection of nautical instruments are just a few of the gems concealed in the facility.

MUSEONAVALO Museo Naval ocupa o edificio da antiga prisión de San Campio, fronte ao das Ferrerías. Este inmoble, adscrito ao Ministerio de Defensa, data de mediados do século XVIII e alberga no seu interior máis de 2.600 rexistros catalogados. A súa exposición de áncoras está considerada a mellor do mundo, cun cento de tipos distintos de diferentes épocas. Os restos da fragata Magdalena, o modelo do buque-escola Galatea e a colección de instrumentos náuticos son algunhas das xoias que garda no seu interior.

El Museo Naval ocupa el edificio de la antigua prisión de San Campio, frente al de Herrerías. Este inmueble, adscrito al Ministerio de Defensa, data de mediados del siglo XVIII y alberga en su interior más de 2.600 registros catalogados. Su exposición de anclas está considerada la mejor del mundo, con un centenar de tipos distintos de diferentes épocas. El pecio de la fragata Magdalena, el modelo del buque-escuela Galatea y la colección de instrumentos náuticos son algunas de las joyas que guarda en su interior.

Este pazo, que foi sede da antiga Capitanía Xeral, utilízase hoxe para actos representativos e culturais da Armada. O edificio principal é de 1765, aínda que se lle engadiron, entre os séculos XIX e XX, outras dependencias. É unha construción sobria pero cun interior no que chaman a atención a monumental escaleira, as vidreiras e as madeiras utilizadas, así como as lámpadas e elementos decorativos. Os xardíns públicos destacan polas súas magnolias e outras especies arbóreas moi utilizadas no século XVIII, e pola impresionante vista sobre o Arsenal e sobre a ría de Ferrol.

Este palacio, que fue sede de la antigua Capitanía General, se utiliza hoy para actos representativos y culturales de la Armada. El edificio principal es de 1765, aunque se añadieron, entre los siglos XIX y XX, otras dependencias. Es una construcción sobria, pero con un interior en el que llaman la atención la monumental escalera, las vidrieras y las maderas utilizadas, así como las lámparas y elementos decorativos. Los jardines públicos destacan por sus magnolias y otras especies arbóreas muy utilizadas en el siglo XVIII, y por la impresionante vista sobre el Arsenal y sobre la ría de Ferrol.

A former seat of the General Military Government, this building is used today for holding special cultural events concerning the navy. The main building was constructed in 1765. Additional sections were built in the 19th and 20th centuries. Although the construction is simple in appearance, the interior features a magnificent flight of stairs, stained glass windows and quality woodwork, as well as lamps and decorative elements. The public gardens stand out for their magnolias and other tree species commonly cultivated in the 18th century, as well as the impressive views of the Arsenal and of the estuary.

PAZO DECAPITANÍA

Page 8: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

Navantia tiene sus raíces en los Reales Astilleros de Esteiro, levantados por orden de Fernando VI en 1749, siguiendo una decisión del Marqués de la Ensenada. El monte de Esteiro fue el lugar elegido para construir sus doce gradas, aprovechando la pendiente, junto con los edificios necesarios para la desarrollar la actividad industrial. Uno de los principales hitos fue la puesta de quilla simultánea de 12 navíos de línea que se conocieron popularmente como “Los doce Apóstoles” o “El Apostolado”. Hoy Navantia es un referente mundial en diseño y construcción de buques militares.

The roots of Navantia lead back to the Royal Shipyards of Esteiro, which were built by order of Ferdinand VI in 1749 following the decision of the Marquis of la Ensenada. The hill of Esteiro was the preferred place for setting up its twelve slipways while making use of the natural gradient. It also included the necessary buildings for carrying out the industrial activities. One of the greatest landmarks of this endeavour was the simultaneous keel installation on 12 ship-of-the-line vessels, which became popularly known as “The Twelve Apostles” or “The Apostolate”. Today Navantia is a world reference in the design and construction of military ships.

NAVANTIA

Navantia ten as súas raíces nos Reais Estaleiros de Esteiro, levantados por orde de Fernando VI en 1749, segundo a decisión do Marqués da Ensenada. O monte de Esteiro foi o lugar elixido para construír os seus doce chanzos, aproveitando a pendente, xunto cos edificios necesarios para desenvolver a actividade industrial. Un dos principais fitos foi a posta de quilla simultánea de 12 navíos de liña que se coñeceron popularmente como “Os doce Apóstolos” ou “O Apostolado”. Hoxe Navantia é un referente mundial no deseño e construción de buques militares.

Este edificio, de estilo clasicista e académico, construiuse para albergar as ferrerías da Armada, de aí o seu nome. Destacan as bóvedas do teito, soportadas por 132 arcos de pedra, e os dous patios interiores, así como as características chemineas do tellado, xa que a rehabilitación rematada no 2008 mantivo a estrutura orixinal deste inmoble industrial do século XVIII. Na actualidade é sede do Museo da Construción Naval, que xestiona a Fundación Exponav e que é a meirande exposición técnico-científica de España e unha das máis importantes de Europa sobre a materia.

Este edificio, de estilo clasicista y académico, se construyó en el siglo XVIII para albergar las herrerías de la Armada, que le dan nombre. Destacan las bóvedas de los techos, soportadas por 132 arcos de sillería, y los dos patios interiores, así como las características chimeneas del tejado. En la actualidad es la sede del Museo de la Construcción Naval, que gestiona la Fundación Exponav y que es la mayor exposición técnico-científica de España, con interesantes maquetas, planos, fotografías, utensilios e incluso embarcaciones reales.

MUSEO DA CONSTRUCIÓN NAVAL

This classical and academic style building was built in the 18th century for housing the ironworks (Herrerías) of the Arsenal, hence its name. It features vaulted roofs resting on 132 masonry arches, two indoor patios and typical chimneys. It is currently the seat of the Shipbuilding Museum (managed by Fundación Exponav) and offers the greatest technical and scientific exhibition in Spain, featuring miniature models, drawings, photographs, utensils and even real vessels.

Page 9: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

CASTELO DESAN FELIPE

Aínda que as súas partes máis antigas datan do século XVI, o Castelo de San Felipe é unha batería abaluartada deseñada no XVIII e levantada na zona máis estreita da boca da ría para protexer, xunto aos da Palma e San Martiño, situados fronte a el, o porto e a cidade de Ferrol. Ademais de cruzar fogo de artillería, ocasionalmente tendíase unha cadea de peche entre as fortificacións.

Aunque sus partes más antiguas datan del siglo XVI, el castillo de San Felipe es una batería abaluartada diseñada en el XVIII y levantada en la zona más estrecha de la boca de la ría para proteger, junto con los de La Palma y San Martín, situados frente a él, el puerto y la ciudad de Ferrol. Además de cruzar fuego de artillería, ocasionalmente se tendía una cadena de cierre entre las fortificaciones.

Although its oldest components date back to the 16th century, the castle of San Felipe consists of a fortified battery designed in the 18th century and built on the narrowest part of the entrance to the estuary for the purpose of protecting the town of Ferrol, in cooperation with the castles of La Palma and San Martin located on the opposite side. Besides using artillery crossfire, sometimes a chain would be tightened between each fort to close off the entrance.

O Cuartel de Dolores, sede do Tercio Norte de Infantería desde 1771, é o máis antigo de España. O edificio, de perfecta simetría, conta coa declaración de Ben de Interese Cultural e destaca polo seu elegante patio e pola súa fachada principal, de cantería de granito. Detrás están os restos de Fontelonga, a única das tres portas que daban ao mar na antiga muralla de Ferrol que se conserva.

El Cuartel de Nuestra Señora de Dolores, sede del Tercio Norte de Infantería de Marina desde 1771, es el más antiguo de España. El edificio, de perfecta simetría, cuenta con la declaración de Bien de Interés Cultural y destaca por su elegante patio y por su fachada principal, de cantería de granito. Detrás están los restos de Fontelonga, la única de las tres puertas que daban al mar en la antigua muralla de Ferrol que se conserva.

The Headquarters of Nuestra Señora de Dolores (Our Lady of Sorrow), seat of the Northern Marine Corps since 1771, are the oldest in Spain. They are listed as a Heritage of Cultural Interest and stand out for their elegant courtyard and main façade built in granite masonry. Behind the building are the remnants of Fontelonga, the only remaining door of the three that were facing the sea in the former city wall.

CUARTEL DEDOLORES

Page 10: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

DATOS DEINTERESE

Nas vacacións de verán e Semana Santa organízanse visitas guiadas ao Ferrol da Ilustración que inclúen un percorrido polo Arsenal Militar e Navantia e tamén o Castelo de San Felipe Para reservar praza hai que se poñer en contacto con Fertur Servicios Turísticos (teléfono 696 531 070 / [email protected]). É posible organizar visitas para grupos á marxe destas datas reservando con antelación e incluír no percorrido o Museo da Construción Naval, o Museo Naval e o Cuartel de Nuestra Señora de Dolores. Fertur Servicios Turísticos xestiona igualmente as visitas guiadas ao Pazo de Capitanía, que, ademais de nas datas vacacionais, se organizan tamén o primeiro sábado de cada mes.

VISITAS GUIADAS

Durante las vacaciones de verano y Semana Santa se organizan visitas guiadas al Ferrol de la Ilustración que incluyen un recorrido por el Arsenal Militar y Navantia y por el castillo de San Felipe. Para reservar plaza hay que ponerse en contacto con Fertur Servicios Turísticos (teléfono 696 531 070 / [email protected]). Es posible organizar visitas para grupos al margen de estas fechas reservando con antelación, e incluir en el recorrido el Museo de la Construcción Naval, el Museo Naval y el Cuartel de Dolores. Fertur Servicios Turísticos gestiona igualmente las visitas guiadas al Palacio de Capitanía, que, además de en vacaciones, se organizan el primer sábado de cada mes.

Guided tours are organised during the summer and Easter holidays as an introduction to the Ferrol of the Enlightenment. The visits include a walk through the Military Arsenal and Navantia as well as a trip to the castle of San Felipe. For reservations, please contact Fertur Servicios Turísticos (phone number 696 531 070 / [email protected]). Group visits can also be organised outside of the holiday periods by booking in advance. Visits may also include a trip to the Shipbuilding Museum, The Maritime Museum and the Headquarters of Dolores. Fertur Servicios Turísticos also organises guided tours of the Military Government Palace on the first Saturday of each month, besides holiday periods.

Page 11: Coñece o FERROL DAILUSTRACIÓN · representación arquitectónica do estilo academicista e clasicista de mediados do século XVIII. O seu deseño matemático seguiu as proporcións

www.youtube.com/user/Ferrolturismowww.facebook.com/Ferrolturismo @marvisitFerrol

Coñece o

e navega entre séculos de historiaFERROL ILUSTRACIÓNDA

www.ferrol.galwww.descubreferrol.es