conference proceedings health sciences health sciences(tha).pdf · the 39th national graduate...

102
CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES

Upload: ngohuong

Post on 18-Feb-2018

217 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

CONFERENCE PROCEEDINGS

HEALTH SCIENCES

Page 2: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 219 ]

การเปลยนแปลงฤทธตานอนมลอสระของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ในชวงเวลาเกบเกยวทตางกน

(Alterations of Antioxidant Activity of Crude Proteins Extracted from

Kaempferia Parviflora in Different Months)

พชญา ลกษณะวลาศ1, ศรพร แสงสธรรม2*, และ พลกฤษณ แสงวณช3 1 หลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาชวเคมคลนกและอณทางการแพทย ภาควชาเคมคลนก คณะสหเวชศาสตร,

2 ภาควชาเคมคลนก คณะสหเวชศาสตร, 3 ภาควชาเคม คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพมหานคร 10330

ผน าเสนอผลงาน E-mail : [email protected] Corresponding author. Email: [email protected]

บทคดยอ กระชายด า (Kaempferia parviflora) เปนพชสมนไพรไทยวงศขง (ZINGIBERACERE) มสารทมฤทธทางชวภาพหลาย

ชนด เชน ฟลาโวน (Flavones) สารประกอบประเภทฟโนลก (Phenolic compound) ชาลโคน (Chalcone) และโปรตน เปนตน ซงสารเหลานมคณสมบตทส าคญในการเปนสารตานอนมลอสระ (Antioxidant) สารตานการอกเสบ (Anti-Inflammation) อยางไรกตาม ยงไมมการศกษาใดทศกษาการเปลยนแปลงฤทธตานอนมลอสระของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด าในชวงเวลาทเกบเกยวตางกน การวจยครงน ไดท าการทดสอบเปรยบเทยบฤทธในการตานอนมลอสระโดยวธ DPPH และ ABTS ของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ทงสน 9 เดอน พบวาสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด ามฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH และ ABTS มากทสดในเดอนธนวาคม เทากบ 811.08 ± 54.15 µg VCEAC/mg proteins และ 938.20 ± 4.78 µg VCEAC/mg proteins ตามล าดบ นอกจากน ยงพบวาสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด ามฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH นอยทสดในเดอน

พฤษภาคม ซงมคาเทากบ 11.10 ± 1.07 µg VCEAC/mg proteins ส าหรบสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด ามฤทธในการตาน

อนมลอสระชนด ABTS นอยทสดในเดอนเมษายน ซงมคาเทากบ 71.76 ± 5.57 µg VCEAC/mg proteins ดงนน ผลการทดลองทไดแสดงใหเหนวาฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH และ ABTS ของโปรตนในเหงากระชายด า มการเปลยนแปลงตามชวงเวลาเกบเกยวทตางกน ผลทไดนจะสามารถน าไปประยกตส าหรบงานวจยทตองการใชคณสมบตในการตานอนมลอสระของโปรตนในเหงากระชายด า เพอเลอกเกบตวอยางกระชายด าทจะน ามาศกษาในชวงเวลาทเหมาะสมตอไป ค าส าคญ: กระชายด า อนมลอสระ สารตานอนมลอสระ ABTS assay DPPH assay

บทน า เปนททราบกนดวา อนมลอสระ เชน ไฮโดรเจนเปอร

ออกไซด (H2O2) และ Reactive Oxygen Species (ROS) มความเกยวของกบโรคตางๆ มากมาย เชน การสะสมของ H2O2 เปนสาเหตหนงทสงผลใหเกดการท าลายของเซลลสมอง เชน โรคอลไซเมอร โรคมะเรงสมอง โรคพารกนสน [1] ROS ในผปวยเบาหวาน ท าใหเกดการออกซเดชนของไขมน (lipid peroxidation) การท าลายเยอหมเซลล โดยท ROS มบทบาทส าคญ ทท าให เกดภาวะแทรกซอนของ

โรคเบาหวาน เชน ตอกระจก ปลายประสาทอกเสบไตเสอม เป น ตน [2] จ าก ง าน ว จย พ บ ว า พ ช ท ใชบ ร โภค ในชวตประจ าวน รวมทงพชสมนไพร เปนแหลงส าคญของสารทมฤทธในการตานอนมลอสระ ซงสามารถน ามาใชปองกนและรกษาโรคทเกดจากอนมลอสระได [3] มงานวจยทสนบสนนวาพชในวงศขง (ZINGIBERACERE) หลายชนด มโปรตนทมฤทธทางชวภาพ ชวยตานการอกเสบ (Anti-Inflammation) ตวอยางเชน โปรตน β-turmerin ทพบในขมน (Curcuma longa) เปนสารตานอนมลอสระทมศกยภาพ

Page 3: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 220 ]

ไม เป น พษต อ เซลล ท ม ชวต และเซลล เม ด เลอดขาว lymphocytes [4] วานชกมดลก (Curcuma comosa Roxb.) มโปรตนทมฤทธในการตานอนมลอสระ คอ ซปเปอรออกไซดดสมวเทส (Superoxide dismutase, SOD) [5] ซงเปนเอนไซมทส าคญในการเรงก าจดสารอนมลอสระในระยะปฐมภม ชวยปองกนการเกดภาวะทสารอนมลอสระมมากเกนสมดล

พชวงศขงอกชนดหนงทนาสนใจ ไดแก กระชายด า (Kaempferia parviflora) ตามต ารบสมนไพรพนบาน เหงากระชายด าใชเปนสมนไพรสงเสรมสขภาพ และใชเปนยารกษาโรคตางๆ เชน อาการจกเสยดในกระเพาะอาหารและแผลในล าไสเลกสวนตน นอกจากน ในประเทศไทยยงใชเปนเครองดมชก าลง ซงเชอวาบรรเทาอาการไรสมรรถภาพทางเพศ [6] จากงานวจยทผานมาพบวา มสารออกฤทธทางชวภาพหลายชนดทสกดไดจากกระชายด า เชน สารสกด Flavonoids 5, 7, 4’ - trimethoxyflavone, 5, 7, 3’, 4’-tetramethoxyflavone และ3, 5, 7, 4’ - Tetramethoxyflavone สามารถยบย งเชอกอโรค ไดแก Plasmodium falciparum และ Candida albicans ได [6] ส าร 5-Hydroxy-3,7,3’,4’-tetramethoxyflavone มฤทธในการตานการอกเสบ โดยยบย งการผลตสาร PGE2 และสงผลยบย งการผลต TNF-α [7] เปนตน งานวจยจ านวนมากศกษาถงคณสมบตในการตานอนมลอสระของสารสกดจากเหงากระชายด า แตยงไมมการศกษาใดทศกษาถงปรมาณของสารตานอนมลอสระของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด าตามชวงเวลาเกบเกยวทแตกตางกน แมจะเปนททราบกนวาแตละชวงการเจรญเตบโตของพช จะมการสะสมสารพฤกษเคม (Phytochemical) ทแตกตางกนท งปรมาณและคณภาพ จากงานวจยท ศกษาถงผลของชวงเวลาทเกบเกยวแตกตางกนตอฤทธในการตานอนมลอสระ จากสารสกดใบแปะกวย (Ginkgo biloba) พบวาใบแปะกวยทเกบเกยวในชวงเวลาทแตกตางกน ใหผลของฤทธในการตานอนมลทแตกตางกน [8] เชนเดยวกบการศกษาฤทธในการตานอนมลอสระในสารสกดรงผง (propolis) ทางตอนใตของประเทศโปรตเกส โดยเกบเกยวในฤดทแตกตางกน 2 ฤดกาล ไดแก ฤดใบไมผล และฤดหนาว พบวาใหผลท

แตกตางกน ซงแสดงถงสารในพชทเปลยนแปลงไปตามฤดกาล [9]

ในงานวจยครงน จงมวตถประสงคเพอศกษาฤทธในการตานอนมลอสระโดยวธ 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl (DPPH) แ ล ะว ธ 2,2 -azinobis 3 -ethyl-benzothiazoline-6 -sulfonic acid (ABTS) โดยศกษาในสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ทเกบเกยวในพนทเดยวกน ในชวงเวลาทแตกตางกน เปนเวลา 9 เดอน นอกจากนผวจยยงท าการวคราะหเพอระบชนดของโปรตนในกระชายด าดวยดวยเทคนคลควดโครมาโทรกราฟ -แทน เด มแมสส เปกโทร เมท ร (Liquid Chromatography-Tandem Mass Spectrometer ( LC-MS/MS)) พรอมท งตรวจยนย นโปรตน ทสนใจ ไดแก Superoxide Dismutase (SOD) ซงเปนโปรตนทมฤทธตานอ น ม ล อส ระ ดวยว ธ Native-PAGE และ SOD Activity Staining

ระเบยบวธการศกษาวจย

เตรยมสารสกดโปรตนจากเหงากระชาย น าเหงากระชายด าสดมาปอกเปลอก ท าความสะอาด

และหนเปนชนเลกๆ ชงน าหนก 0.5 กโลกรม ผสมกบฟอสเฟตบฟเฟอร ความเขมขน 50 มลลโมลาร พเอช 7.0 ปรมาตร 100 มลลลตร ปนใหละเอยด ตกตะกอนโปรตนดวยแอมโมเนยมซลเฟตท 0-80 เปอรเซนต น าไปปนตกตะกอนโปรตนท 14,000 รอบตอนาท ท 4 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท และเกบโปรตนทเตรยมได ท -20 องศาเซลเซยส หรอน าไปหาปรมาณโปรตนดวยวธ Bradford โดยใช BSA (Bovine serum albumin) เปนสารมาตรฐาน 5 ความเขมขน คอ 0.0625, 0.125, 0.25, 0.5 และ 1 มลลกรมตอมลลลตร

การทดสอบฤทธในการตานอนมลอสระของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด าดวยวธ DPPH

น าสารสกดโปรตน(1 มลลกรมโปรตนตอมลลลตร) ทเตรยมไดมาสกดดวยเมทานอล ในอตราสวนสารสกดโปรตนตอตวท าละลาย เทากบ 9:1 น าสวนทสกดไดไประเหยแหง (Evaporation) จากนนละลายกลบดวยเมทานอล จากนน เตรยมสารละลาย DPPH ความเขนขน 2.5 มลลโมลาร และสารละลายมาตรฐาน กรดแอล-แอสคอรบก 6 ความ

Page 4: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 221 ]

เขนขน คอ 1.5625, 3.125, 6.25, 12.5, 25, 50 ไมโครกรมตอไมโครลตร ในการหาฤทธในการตานอนมลอสระ ใหผสมสารละลายมาตรฐาน สารสกดกระชายด า (1 มลลกรมโปรตนตอมลลลตร) อยางละ 20 ไมโครลตร สารละลาย DPPH 180 ไมโครลตร ให เขากน น าไปบมใน ท มด ทอณหภมหอง เปนเวลา 30 นาท จากน น น าไปวดคาการดดกลนแสงทความยาวค ลน 517 นาโนเมตร น าคาการดดกลนแสงทไดมาคดเปน %Radical scavenging activity

การทดสอบฤทธในการตานอนมลอสระของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด าดวยวธ ABTS

เตรยมสารละลาย ABTS ความเขนขน 7 มลลโมลาร และสารละลายมาตรฐาน กรดแอล-แอสคอรบก ความเขมขนเดยวกบ DPPH assay จากนนผสมสารละลายมาตรฐาน สารสกดกระชายด าในฟอสเฟตบฟเฟอร (1 มลลกรมโปรตนตอมลลลตร) อยางละ 20 ไมโครลตร สารละลาย ABTS 180 ไมโครลตร ใหเขากน น าไปบมในทมด ทอณหภมหอง เปนเวลา 30 นาท จากนนน าไปวดคาการดดกลนแสงทความยาวคลน 734 นาโนเมตร จากนนน าคาการดดกลนแสงทไดมาคดเปน %Radical scavenging activity

การวเคราะหขอมล การทดสอบฤทธตานอนมลอสระของโปรตนใน

กระชายด า แสดงผลเปน คาเฉลย ± คาความคลาดเคลอนมาตรฐาน (mean ± SEM) ของการท าการทดลอง 3 ครงซงเปนอสระตอกน และท าการทดสอบทางสถต โดยใชสถต One-Way ANOVA และ post hoc Tukey test ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต (p < 0.05) โดยใชโปรแกรมวเคราะหทางสถต IBM SPSS Statistics 22 การระบชนดของโปรตนในเหงากระชายด าดวยเทคนค LC-MS/MS

ก ารว เค ร าะ ห โป รต น ด วย SDS-PAGE (Sodium dodecyl sulphate-polyacrylamide gel electrophoresis)

สารสกดโปรตนจากเหงากระชายด าทเตรยมได จะถกน ามาวเคราะหดวย SDS-PAGE โดยใช Resolving gel 15% T และ Stacking gel 4% T โดยใชกระแสไฟฟาคงท 25 มลลแ อ ม แป รต อ เจ ล จ ากน น ย อ ม เจ ล ด ว ย ว ธ Colloidal Commassie blue G-250 เปนเวลา 16-18 ชวโมง และท าการ

ลางสยอมออกจนกระทงพนหลงของเจลไมมส และเหนแถบโปรตนสน าเงนชดเจน

การยอยโปรตนทวเคราะหจาก SDS-PAGE ตดแถบโปรตนทวเคราะหได น ามาลางสยอมออกดวย

สารละลายผสมระหวาง แอมโมเนยมไบคารบอเนต ความเขมขน 25 มลลโมลาร และอะซโตไนไตรล ความเขมขน 50 เปอรเซนต (v/v) จนกระทงแถบโปรตนใสไมมส จากน นน าไปยอยดวยทรปซน น าไปบมท 37 องศาเซลเซยส 16-18 ชวโมง หยดปฏกรยาของทรปซนดวยสารละลายผสมระหวางกรดฟอรมก ความเขมขน 5 เปอรเซนต (v/v) และอะซโตไนไตรล ความเขมขน 50 เปอรเซนต (v/v) จากนน ถายสวนใสท งหมดน าไประเหยแหง และเกบทอณหภม –20 องศาเซลเซยส จนกวาจะน าไปวเคราะหตอดวยเครอง LC-MS/MS

การระบชนดของโปรตน ดวย LC-MS/MS เปปไทดทเตรยมไดจากการยอยแถบโปรตนดวยทร

ปซน จะถกน าไปวเคราะหตอดวย LC-MS/MS ชนด nano Electrospray-Quadrupole-Time of Flight ( ESI-Q-ToF) (MicroToF Q II, Bruker, Germany) โดยใชคอลมน ชนด C18 (Acclaim PepMap RSLC, Thermo Scientific) ขนาด 75 ไ ม โ ค ร เม ต ร × 1 5 เซ น ต เม ต ร (Thermo Scientific, Waltham,MA) เปปไทดจะถกชะออกจากคอลมนโดยใชอตราการไหลของเฟสเคลอนท 300 นาโนลตรตอนาท และใชเฟสเคลอนท 2 ชนด ชนดท 1 คอ กรดฟอรมก ความเขมขน 0.1 เปอรเซนต (v/v) และอะซโตไนไตรล ความเขมขน 2 เปอรเซนต (v/v) ในน า ชนดท 2 คอ กรดฟอรมก ความเขมขน 0.1 เปอรเซนต (v/v) ในอะซโตไนไตรล โดยตงเวลาการชะดงตารางดานลาง

เวลา (นาท)

เฟลเคลอนทชนดท 1 (เปอรเซนต)

เฟลเคลอนทชนดท 2 (เปอรเซนต)

0 - 10 90 10 10 - 43 60 40 43-44 5 95 44-45 5 95

Page 5: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 222 ]

ในสวนของ MS จะท าการวเคราะหใน positive mode และตงโหมด MS/MS แบบอตโนมต โดยเลอกเปปไทดทมประจต งแต 2 ขนไป ผลทไดจาก LC-MS/MS จะถกน าไปประมวลผลโดยใชโปรแกรม Bruker® Data Analysis และ Bruker® BioTool และน าผล ท ไดไปท าการสบคนกบฐ า น ข อ ม ล ผ า น MASCOT (Matrix Science, USA) www.matrixscience.com เพอระบชนดของโปรตน

การตรวจยนยนเอนไซม Superoxide Dismutase (SOD) ในสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ดวยวธ Native PAGE และ SOD Activity Staining

สารสกดโปรตนจากเหงากระชายด าทเตรยมได จะถกน ามาวเคราะหดวย Native PAGE โดยใช Resolving gel 15% T และ Stacking gel 4% T โดยใชกระแสไฟฟาคงท 25 มลลแอมแปรตอเจล ยอมเจลดวย 50 มลลลตรของ Riboflavin-NBT solution ซงประกอบไปดวย Riboflavin 5 มลลกรม NBT 12.5 มลลกรม ทละลายอยในฟอสเฟตบฟเฟอร pH 7.0 ปรมาตร 50 มลลลตร เปนเวลา 15 นาทในทมด จากนนยาย Riboflavin-NBT solution ออก และลางสดวย 50 มลลลตรของ TEMED 0.1 เปอรเซนต (v/v) เปนเวลา 15 นาทในทมด จากนนเท TEMED ออก และใหแสงไฟแกเจลดวยหลอดไฟขนาด 25 วตต เปนเวลา 15 นาท แถบโปรตน SOD ทวเคราะหดวยวธน จะปรากฏเปนแถบสขาว (White band) เมอเทยบกบพนหลงสมวง

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล

การศกษาฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH และ ABTS ในสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ท งหมด 9 เดอน ไดแก เดอนมกราคม ถง เดอนสงหาคม 2558 และ เดอนธนวาคม 2558 พบวา สารสกดโปรตนจากเหงากระชายด ามฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH มากทสดในเดอนธนวาคม เท ากบ 811.080 ± 54.15 µg VCEAC/mg proteins และนอยทสดในเดอนพฤษภาคม เทากบ 11.10 ± 1.07 µg VCEAC/mg proteins (รปภาพท 1) ส าหรบฤทธในการตานอนมลอสระชนด ABTS พบมากทสดในเดอนธนวาคม เท ากบ 938.20 ± 4.78 µg VCEAC/mg proteins

และนอยท สดในเดอนเมษายน เทากบ 71.76 ± 5.57 µg VCEAC/mg proteins (รปภาพท 2)

รปภาพท 1 ผลการเปรยบเทยบฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH ในสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ในทกเดอนๆ เทยบกบเดอนพฤษภาคม

*บงชถงฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH ในแตละเดอนทแตกตางกบเดอนพฤษภาคมอยางมนยส าคญทระดบความเชอมน 95% (p < 0.05)

จากรปภาพท 1 การเปรยบเทยบฤทธตานอนมลอสระ

ชนด DPPH ในสารสกดโปรตนของกระชายด า เมอน าฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH ทนอยทสดในเดอนพฤษภาคม มาเปนตวเปรยบเทยบกบเดอนอนๆ จะพบวา ฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH ในสารสกดโปรตนของกระชายด า ทเกบเกยวในเดอนมนาคม เดอนเมษายน เดอนสงหาคม และเดอนธนวาคม มค ามากกวาเดอนพฤษภาคม อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบความเชอมน 95 % (p <0.05)

Page 6: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 223 ]

รปภาพท 2 ผลการเปรยบเทยบฤทธในการตานอนมลอสระชนด ABTS ในสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ในทกเดอนๆ เทยบกบเดอนเมษายน

*บงชถงฤทธในการตานอนมลอสระชนด ABTS ในแตละเดอนทแตกตางกบเดอนเมษายนอยางมนยส าคญทระดบความเชอมน 95% (p < 0.05)

จากรปภาพท 2 การเปรยบเทยบฤทธตานอนมลอสระ

ชนด ABTS ในสารสกดโปรตนของกระชายด า เมอน าฤทธในการตานอนมลอสระชนด ABTS ทนอยทสดในเดอนเมษายน มาเปนตวเปรยบเทยบกบเดอนอนๆ พบวา ฤทธในการตานอนมลอสระชนด ABTS ในสารสกดโปรตนของกระชายด า ทเกบเกยวในเดอนมกราคม เดอนกมภาพนธ เดอนมนาคม เดอนพฤษภาคม เดอนกรกฎาคม เดอนสงหาคม และเดอนธนวาคม มคามากกวาเดอนเมษายน อยางมนยส าคญทางสถต ทระดบความเชอมน 95 % (p <0.05)

จากผลการศกษาในครงน พบวาฤทธตานอนมลอสระทงชนด DPPH และ ABTS ของโปรตนจากเหงากระชายด า มการเปลยนแปลงไปในชวงเวลาทแตกตางกน เชนเดยวกบการศกษาของ Maria G.M., et al., (2010). ศกษาผลการออกฤทธในการตานอนมลอสระตามฤดกาลของสารสกดจากผวของรงผ งในประเทศโปรต เกส พบวา ในฤดใบไมผล (Spring) จะมสารประเภทฟนอลลก (total phenols, flavones, flavonols, flavanones and dihydroflavonols) ทถกตรวจพบในสารสกดจากผวของรงผ ง (hydro-alcoholic extracts) สงกวาในชวงฤดหนาว [9] แตจากการศกษาของ Priyanka S., et al., (2013) มการศกษาฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH และ ABTS ในสารสกดของใบแปะกวย (Ginkgo biloba) ตามฤดกาลในประเทศอนเดย 3 ฤดกาล ไดแก ฤด

ใบไมผล ฤดฝน และ ฤดใบไมรวง พบวา ฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH และ ABTS ในแปะกวยจะมคาสงทสดในชวงฤดใบไมรวง เนองจากปรมาณของสารตานอนมลอสระประเภทฟโนลก ในแปะกวยจะขนอยกบอยกบอณหภมและระยะการเจรญเตบโตของพช ซงฤดใบไมรวง ตนแปะกวยจะมการเจรญเตบโตชาลง หรอเจรญเตบโตเตมทแลว ท าใหมสารพฤกษเคม (Phytochemical) สะสมสงกวาในฤดอนๆ [8] ส าหรบกระชายด าพบวาชวงเดอนธนวาคมมฤทธในการตานอนมลอสระชนด DPPH และ ABTS สงกวาในทกๆเดอน แสดงวาในชวงเดอนธนวาคมนาจะเปนชวงทกระชายด าสะสม phytochemical สงกวาในชวงเดอนอนๆ และเพอพสจนวาในสารสกดจากกระชายด ามโปรตนทท าหนาทตานอนมลอสระ คณะผวจยจงไดน าสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ไปวเคราะหดวย SDS-PAGE และท าการระบชนดโปรตนดวยเทคนค LC-MS/MS โดยเลอกโปรตนทมจ านวน Peptides matched อยางนอย 2 เปปไทดและเลอก เฉพาะ unique peptide ไดผลดงแสดงในตารางท 1 พบวาโปรตนทพบในเหงากระชายด า ม 9 ชนด และพบโปรตน Superoxide Dismutase (SOD) ซงเปนเอนไซมทส าคญในการเรงก าจดสารอนมลอสระ และเพอเปนการยนยนวาในเหงากระชายด า ม SOD เปนองคประกอบจรง ผวจยจงไดท าการวเคราะหสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด าตอดวยวธ Native PAGE และ SOD Activity Staining [5] ซงจากผลการทดลองทได แสดงในรปภาพท 3 โดย SOD ทวเคราะหดวยวธน จะปรากฏเปนแถบสขาว (White band) เมอเทยบกบพนหลงสมวง (รปภาพท 3 ขวา) การวเคราะห SOD ดวยวธ Native PAGE และ SOD Activity Staining พ บ วา SOD มขนาดประมาณ 31 กโลดาลตน เมอเทยบกบ Protein marker ซง SOD ยงอยในรป native form เปน homodimer ทมมวล 32.5 กโลดาลตน ประกอบไป ดวย 2 หนวยยอย (subunits) ทแตละหนวยยอยมมวล 16.3 กโลดาลตน จาก SDS-PAGE (รปภาพท 3 ซาย) ซง

Page 7: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 224 ]

รปภาพท 3 การตรวจยนยน SOD จากสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ดวยวธ Native PAGE และ SOD Activity Staining (ขวา) เทยบกบ SDS-PAGE ยอมดวย Colloidal Coomassie blue staining (ซาย)

เปนการวเคราะห SOD ทถกท าใหเสยสภาพ SOD ท

วเคราะหไดจงมมวลเทากบ 1 หนวยยอยของ SOD จงท าใหเหนแถบโปรตนของ SOD ทมมวลประมาณ 15 กโลดาลตน มงานวจยทสนบสนนวา SOD พบไดพชวงศขงชนดอนๆ ไดเชนกน เชน วานมหาเมฆ (Curcuma aeruginosa Roxb.) [10] และขมน (Curcuma longa) [11] เปนตน

นอกจาก SOD แลว ยงพบโปรตนทมฤทธทางชวภาพทส าคญ อกชนดในเหงากระชายด า ไดแก Zingipain-1 มคณสมบตในการตาน เชอรา Collectotrichum cassiicola, Exserohilum turicicum แ ล ะ Fusarium oxysporum [12] นอกจากน ยงพบวาสาร Zingipain-1 มฤทธในการยบย งการ

เจรญ เตบโตของ hepatoma cancer (HEP-G2) และ colon cancer (SW620) human cell line อกดวย

สรปผลการวจย

งานวจยน เปนงานวจยแรกศกษาผลของระยะเวลาเกบเกยวตอฤทธในการตานอนมลอสระดวยวธ DPPH และ ABTS ของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า จากผลการทดลองแสดงใหเหนวาระยะเวลาเกบเกยวทตางกนมผลตอฤทธในการตานอนมลอสระของสารสกดโปรตนจากเหงากระชายด า ซงผลการทดลองทได สามารถน าไปประยกตส าหรบงานวจยทตองการใชคณสมบตในการตานอนมลอสระของโปรตนในเหงากระชายด า เพอเลอกเกบตวอยางกระชาย ท จะน าม าศ กษาใน เด อน ท เหมาะสมตอไป นอกจากน ผวจยไดท าการวเคราะหสารสกดโปรตนดวยเทคนค LC-MS/MS เพอระบชนดของโปรตน พบวามโปรตนทงหมด 9 ชนดทพบในเหงากระชายด า และมโปรตนทมการศกษาวามฤทธทางชวภาพ 2 ชนด ไดแก Zingipain-1 แ ละ Superoxide Dismutase (SOD) อ ย าง ไร ก ต าม ก ารทดสอบฤทธในการตานอนมลอสระครงน ไดท าการทดสอบในโปรตนสกดหยาบ (Crude proteins) จงยงไมอาจระบไดวาโปรตนชนดใดทใหฤทธในการตานอนมลอสระดวยวธ DPPH และ ABTS ซงตองมการศกษาเพมเตมตอไป

Page 8: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 225 ]

ตารางท 1 โปรตนทสกดจากเหงากระชายด า วเคราะหดวย SDS-PAGE และท าการระบชนดดวย LC-MS/MS

Uniprot ID Protein name Organism Sequence coverage (%)

Peptides matched

Theoretical MW (Da)

gi|449326850 hypothetical chloroplast RF19

Alpinia zerumbet 1.7 2 213922

gi|18202414 Zingipain-1 Zingiber Officinale 12.7 5 24228

gi|240253758 RpoB, partial (chloroplast) Curcuma attenuata 11 2 14703

gi|557637559 hypothetical chloroplast RF19

Curcuma roscoeana 1.7 3 216862

gi|449326227 hypothetical chloroplast RF21

Zingiber spectabile 1 3 260209

gi|256002665 Copper/Zinc superoxide dismutase

Curcuma aromatica 13.2 3 15168

gi|380467954 cytosolic glyceraldehyde-3-phosphate dehydrogenase, partial

Zingiber officinale 16.9 2 21221

gi|57118011 cysteine protease gp3b Zingiber officinale 6 2 50924

gi|669034081 ubiquitin-40S ribosomal protein S27a-like protein

Hedychium coronarium 8.3 3 17779

กตตกรรมประกาศ

งานวจยครงน ไดรบการสนบสนนจากทนอดหนนวทยานพนธส าหรบนสต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย และทนสนบสนนการวจย คณะสหเวชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ประจ าปงบประมาณ 2556

เอกสารอางอง [1] Barry, H. 2006. Reactive Species and Antioxidants.

Redox Biology Is a Fundamental Theme of Aerobic Life. Plant Physiology. 141, 312–322.

[2] Agardh CD, Stenram U, Torffvit O, et al. 2002. Effects of inhibition of glycation and oxidative stress on the development of diabetic nephropathy in rats.

Journal of diabetes and its complications. 16(6):395-400.

[3] Krishnaiah, D, Sarbatly, R.and Nithyanandam, R. 2011. A review of the antioxidant potential of medicinal plant species. Food Bioprod Process. 89, 217–33.

[4] S. Smitha, and B. L. Dhananjaya, et al. 2009. Purification and characterization of a w34 kDa antioxidant protein ( b-turmerin) from turmeric ( Curcuma longa) waste grits. Biochimie. 91(9):1156–1162.

[5] Apaporn, B., Chantragan, S., et al. 2011. An antioxidant protein in Curcuma comosa Roxb. Rhizomes. Food Chemistry. 24(2): 476-480.

Page 9: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 226 ]

[6] Chavi Yenjai, Khanchara Prasanphen, Supawadee Daodee, Varima Wongpanich and Prasat Kittakoop. 2004. Bioactive flavonoids from Kaempferia parviflora. Fitoterapia. 75(1): 89-92.

[7] Tewtrakul S, Subhadhirasakul S, Karalai C, et al. 2009. Anti-inflammatory effects of Boesenbergia pandurata. Food Chemistry. 115(2):534-8.

[8] Priyanka S. , Anita P. , Sandeep R. et al. 2013. Phytochemicals and antioxidant in leaf extracts of Ginkgo Biloba with reference to location, seasonal variation and solvent system. Journal of Pharmacy Research. 7: 804-809.

[9] Maria G.M. , Susana N. , Susana A. D. , et al. 2010. Phenols and antioxidant activity of hydro-alcoholic extracts of propolis from Algarve, South of Portugal. Food and Chemical Toxicology. 48: 3418-3423.

[10] Wanwisa, M., Ploypat, N., Ruethairat, B., et al.2012. A Superoxide Dismutase Purified from the Rhizome of Curcuma aeruginosa Roxb. as Inhibitor of Nitric Oxide Production in the Macrophage-like RAW 264. 7 Cell Line. Appli Biochem Biotechnol. 66(8): 2138–2155.

[11] Pulla Reddy AC, Lokesh BR.1994. Effect of dietary turmeric ( curcuma longa) on iron-induced lipid peroxidation in the rat liver. Food and Chemical Toxicology. 32(3):279-83.

[12] Aphichart K.et al.2011. Zingipain, a cysteineprotease from Zingiber ottensiivaleton rhizomes with antiproliferative activities against fungi and human malignant cell lines. Preparative Biochemistry and Biotechnology. 41:138–153.

Page 10: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 227 ]

การศกษาผลของสคนธบ าบดตอการลดความผดพลาดในการท างาน ของพนกงานโรงงานจวเวลร

(Effect of Aromatherapy on Human Error in Jewellery Factory Worker)

พรพมล คงกระจาง*, กานต วงศศภสวสด, อารยา สารกะภต, ธมมทวตถ นรารตนวนชย, อจจมา สวรรณจนดา รสมภม สเมธวทย, สมบรณ รงพรชย, ไพศาล รมณยธร และภครวรรธน สทธประภาพร**

ส านกวชาเวชศาสตรชะลอวยและฟนฟสขภาพ มหาวทยาลยแมฟาหลวง ถนนสขมวท แขวงคลองเตยเหนอ เขตวฒนา กรงเทพ 10110 * ผน าเสนอผลงาน email: [email protected]

** Corresponding author email: [email protected]

บทคดยอ งานวจยการศกษาการใชสคนธบ าบดผานการสดดมเพอชวยเพมประสทธภาพของงานทด (QA) ทชวยลดขอผดพลาดจาก

การท างาน โดยท าการศกษาถงผลของสคนธบ าบดดวยการสดดมน ามนหอมระเหยลาเวนเดอรความเขมขน 10% ทมผลตอการลดความผดพลาดในการท างานของพนกงานโรงงานจวเวลร ในอาสาสมครพนกงานเพศหญงทมอายระหวาง 20 - 45 ป ทท างานโรงงานจวเวลร จ านวน 18 คน ดวยการสดดมน ามนหอมระเหยลาเวนเดอรความเขมขน 10% จากหนากากกระดาษ กอนเขาท างานทแผนกบรรจภณฑทกวนเปนเวลา 4 สปดาห และรวบรวมขอมล QA ของแผนกบรรจภณฑกอนและหลงการสดดม ผลการศกษาพบวา กอนท าการวจยมอตราความสญเสยของชนงาน 1.13% แตหลงท าการวจย พบวา มคาความสญเสยลดลงเปน 0.90% หรอลดลง 0.9 เทา เมอพจารณารายชนงาน พบวา ชนงาน B1 กอนวจยมคาอตราความสญเสยของชนงาน 0.25% หลงท าการวจยมคาความสญเสยลดลงเปน 0.01% หรอลดลง 25 เทา ชนงาน B2 กอนวจยมคาอตราความสญเสยของชนงาน 0.19% หลงท าการวจยมคาความสญเสยลดลงเปน 0.12% หรอลดลง 1.5 เทา และชนงาน B3 กอนวจยมคาอตราความสญเสยของชนงาน 1.30% หลงท าการวจยมคาความสญเสยลดลงเปน 1.27% หรอลดลง 1.02 เทา ตมล าดบ ดงนนสรปไดวาผลของสคนธบ าบดดวยการสดดมน ามนหอมระเหยลาเวนเดอรความเขนขน 10%มผลตอการลดความผดพลาดในการท างานได ค าส าคญ: สคนธบ าบด, น ามนหอมระเหย, ลาเวนเดอร, สมาธ

บทน า ในสภาวะสงคมของคนในปจจบนทมกด าเนนชวตดวย

ความเรงรบและตองเผชญกบความกดดนตาง ๆ ทอยรอบตว สงผลใหเกดความเครยดซงเปนสาเหตหลกของความชราโดยท าใหเกดอนมลอสระเพมขน [1,2] สงผลกระทบตอสขภาพรางกาย จตใจ และการท างาน เชน ปวดศรษะ ทองอด ความดนโลหตสง รสกหดห สนหวง ไมมสมาธในการท างาน ประสทธภาพในการท างานลดลง หรอท าใหเกดความผดพลาดในการท างาน เปนตน [3] ซงงานนบวาเปนสงจ าเปนมากอยางหนงส าหรบมนษย ท าใหมชวตอยรอดและมคณคา การท างานเปนการแสดงออกของเชาว ปญญา

ความคดรเรมสรางสรรค การทจะท างานไดดนนตองอาศยปจจยหลายอยางและปจจยทส าคญมากอยางหนงคอ สมาธในการท างาน จตใจทมสมาธเปนจตใจทมพลงการท างานของสมองรวมไปถงรางกายทมประสทธภาพ สามารถดงศกยภาพทมมาใชไดอยางเตมท [5] สงผลใหท างานไดถกตอง รวดเรว และเกดขอผดพลาดลดลง วธสรางสามารถท าไดหลายวธ เชน การสวดมนต การนงสมาธ การบ าบดดวยกลนหอมทเรยกวา Aromatherapy หรอส คนธบ าบด [4,5]

สคนธบ าบด (Aromatherapy) ท าใหเกดความสมดลทงทางดานรางกาย จตใจ และอารมณ เปนวธการวทยาศาสตร

Page 11: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 228 ]

ของการใชน ามนหอมระเหยทางการแพทย เพอประโยชนตาง ๆ เชน เพอความงาม รกษาโรค ลดความเครยด หรอชวยเพมสมาธ การใชน ามนหอมระเหยจากธรรมชาตในสคนธบ าบดแบงเปน 2 กลมใหญๆ คอ สคนธบ าบดเพอการรกษาโรค (therapeutic หรอ clinical aromatherapy) และสคนธบ าบดเพอความงาม (beauty and aesthetic aromatherapy) [6] โดยมรปแบบการใชน ามนหอมระเหยไดแก การบ าบดโดยการดดซมทางผวหนง การบ าบดโดยการสดดม การสดดมโดยตรง การสดดมทางออม และการบ าบดโดยการเขาสรางกายโดยตรง [7] การไดกลนเกดขนในระดบจตใตส านก (subconscious) เมอกลนของน ามนหอมระเหยถกสดเขาสโพรงจมกผานทาง Olfactory area ผานเนอเยอในโพรงจมก (olfactory epithelium) และถกสงตอไปยงสมองสวนรบรกลน (Limbic system) ซงประกอบไปดวยสวนทส าคญ 2 ส วน ค อ Amygdala ม บทบ าทส าคญ เก ยวกบ อารม ณ ความรสกและการตอบสนองตออารมณทเกดขนมหนาทการส ร าง emotional memory ส วน hippocampus ม บ ทบ าทส าคญเกยวความจ าโดยเฉพาะความจ าระยะยาว [8]

ลาเวนเดอร มความปลอดภยและไมพบขอมลความเปนพษและการระคายเคองจงไดรบความนยมอยางแพรหลาย ขอบงใชดานระบบประสาทและอารมณ คลายเครยด ท าใหสงบ ลดความกระวนกระวายจตใจปลอดโปรง ลดอาการซมเศรา เปนน ามนส าหรบผทนอนไมหลบ โดยเฉพาะทมสาเหตจากความเครยด วตกกงวล บรรเทาอาการปวดศรษะ ไมเกรนชวยลดความดนโลหต ขอมลดานความ [9,10]

ปจจบนมการน าสคนธบ าบดถกน ามาใชรวมในการรกษาพยาบาลมากขน การใชสคนธบ าบดยงเปนทยอมรบใหใชบ าบดความเครยดโดยเฉพาะความเครยดจากการท างานเชน การศกษาการลดความเครยดของอาชพพยาบาลโดยการใช สคนธบ าบด [11] พบวาก ลนลาเวน เดอ ร ม ผลต อ Comfortable feeling และมความสมพน ธกบค ลนสมอง Alpha 1 เปนคลนสมองทแสดงถงความผอนคลาย รางกายและจตใจมความสงบ ซงงพบในขณะมความสนใจ หรอมสมาธในการท ากจกรรมอยางใดอยางหนง [12] มการศกษาน ามนลาเวนเดอรมผลตอการลดความดนโลหต อตราการเตนของหวใจและลดอณหภมผว พบวามผลการลดการท างานของระบบประสาทอตโนวต นอกจากนในงานวจย

ดงกลาวแสดงให เหนผลตออารมณความรสก โดยใหความรสกผอนคลาย สดชน และกระตอรอรน [13]

การท างาน ใน โรงงาน อตส าหกรรมท าให เก ดความเครยดซงจะสงผลกระทบตอตวบคคล สมาธในการท างาน และประสทธภาพของงานโดยตรง [3,14] งานวจยนผวจยจงมความสนใจศกษาการใชสคนธบ าบดผานการสดดมกลนลาเวนเดอรความเขมขน 10 % เพอชวยลดความเครยดและเพมสมาธในการท างาน ซงชวยในการลดความผดพลาดในการท างานและท าใหเกดประสทธภาพของงานทดขน โดยชวดจากการประกนคณภาพของสนคาตามมาตรฐานโรงงาน (QA)

ระเบยบวธการศกษาวจย

ประชากรและกลมตวอยาง อาสาสมครพนกงานเพศหญงทมอายระหวาง 20 - 45 ป

ท างานโรงงานจวเวลร จ านวน 18 คน ปฏเสธการมโรคประจ าตวหรอภาวะผดปกตทอาจสงผลกระทบตอการทดลอง ไดรบทราบขอมลตางๆและยนยอมเขารวมงานวจย ท งน งานวจยนไดผานการพจารณาจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย มหาวทยาลยแมฟ าหลวง (โครงการเลขท REH-59011)

วสดอปกรณ สารเคมทใช 1. น ามนหอมระเหยลาเวนเดอรความเขมขน 100% ทม

ใบรบรองคณภาพจากบรษทอตสาหกรรมเครองหอมไทย-จน

2. น ามนหอมระเหยอลมอนดทมใบรบรองคณภาพจากบรษทอตสาหกรรมเครองหอมไทย-จน เพอใชเปนตวท าละลายน ามนหอมระเหยลาเวนเดอรซงในงานวจยนใชความเขมขม 10%

เครองมอทใชในการวจย 1. แบบบนทกขอมลการวจยเพอคดเลอกกลมตวอยาง 2. แบบประเมนคณภาพสนคา (Quality Assurance)

ตามมาตรฐานควบคมคณภาพโรงงาน ประเมณโดยแผนกประกนคณภาพโรงงาน

Page 12: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 229 ]

3. หนากากกระดาษอนามย (MED-CON (Thailand) จ ากด ประเทศไทย)

วธด าเนนงานวจยและเกบขอมล 1. คดเลอกอาสาสมครทผานเกณฑตามก าหนดและ

ยนยอมเขารวมการศกษาวจยแบบสม 2. อาสาสมครไดรบค าชแจงเกยวกบวตถประสงคการ

ศกษาวจย ขนตอนวธด าเนนการ ประโยชนทจะไดรบอยางละเอยดจากนนลงชอยนยอมเขารวมการศกษาวจย

3. ซกประวต-บนทกขอมลทวไปและขอมลทางดานสขภาพ

4. จดเตรยมหนากากกระดาษส าหรบสดดมโดยหยดน ามนหอมระเหยกลนลาเวนเดอรความเขมขน 10% บรเวณดานขางหนากากกระดาษขางละ 1 หยด

5. อาสาสมครใสหนากากกระดาษและสดน ามนหอมระเหยกลนลาเวนเดอรความเขมขน 10% จากหนากากกระดาษนาน 5 นาท

6. อาสาสมครนงพก 1 นาท หลงจากน นเขาท างานทแผนกบรรจภณฑ

7. อาสาสมครสดดมน ามนหอมระเหยกลนลาเวนเดอรความเขมขน 10% จากหนากากกระดาษเปนเวลา 5 นาททกวนกอนเขางานทกวนศกรของสปดาหท 1 2 3 และ 4

8. รวบรวมขอมลชนงานของแผนกบรรจภณฑ ในแบบประเมณ คณภาพสนคาตามมาตรฐานของโรงงาน ซงประเมณโดยแผนกประกนคณภาพโรงงาน กอนและหลงการสดดมน ามนหอมระเหยกลนลาเวนเดอรความเขมขน 10%

สถตทใช น าขอมลและผลทไดมาท าการวเคราะหและสรปผล

โดยใชคาสถตความถรอยละ

ผลการศกษาวจย ขอมลทวไปของอาสาสมคร ผวจยท าการศกษาจากกลมอาสาสมครทตรงตามเกณฑ

จ านวน 18 คน ซงมอายเฉลย 31±6.8 ป (สงสด 42 ป ต าสด 21 ป ) น าหนก เฉ ลย 54.89±10.84 ก โลก รม (ส ง สด 82 กโลกรม ต าสด 43 กโลกรม) สวนสงเฉลย 156.72±6.01

เซนตเมตร (สงสด 167 เซนตเมตร ต าสด 143 เซนตเมตร) ดงcแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ผลการวเคราะหขอมลทวไป

อาย (ป) น าหนก (กก.) สวนสง (ซม.)

เฉลย 31.00 54.89 156.72

คา S.D. 6.886 10.846 6.018

คาสงสด 42 82 167

คาต าสด 21 43 143

ความผดพลาดในการท างานโดยวดจากผลตภณฑทไม

ผานมาตรฐานชวงกอนและหลงการศกษา ผลการศกษาชนงานกอนและหลงการวจย โดยเปรยบ

งานทเสยเมอเทยบกบงานทสงท งหมด เปรยบเทยบกนระหวางกอนวจยและหลงการวจย ผลการศกษาพบดงน เมอวเคราะหในภาพรวมของทกประเภทชนงาน พบวา กอนวจยมคาอตราความสญเสยของชนงาน 1.13% หลงท าการวจยพบวาม คาความสญเสยลดลงเปน 0.90% หรอลดลง 0.9 เทา เมอพจารณารายชนงาน มรายละเอยด ดงน

ชนงาน B1 กอนวจยมคาอตราความสญเสยของชนงาน 0.25% หลงท าการวจยพบวามคาความสญเสยลดลงเปน 0.01% หรอลดลง 25 เทา ดงแสดงในภาพท 1 และตารางท 2

0.25%

0.01%

25,000

30,000

ชนงาน B1 กอนและหลงวจย

ภาพท 1 แสดงอตราความสญเสยของชนงานของชนงาน B1

Page 13: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 230 ]

ตารางท 2 เปรยบเทยบประสทธภาพของชนงาน

ประเภทของงาน กอนวจย หลงวจย

จ านวนเทากอน/หลง งานทสงงหมด งานทเสย รอยละ งานทสงงหมด งานทเสย รอยละ

B1 24,147 61 0.25% 28,179 4 0.01% 25 เทา B2 24,812 47 0.19% 31,656 37 0.12% 1.5 เทา B3 266,168 3,463 1.30% 138,244 1,751 1.27% 1.02 เทา รวม 315,127 3,571 1.13% 198,079 1,792 0.90% 4.9 เทา

ชนงาน B2 กอนวจยมคาอตราความสญเสยของชนงาน 0.19% หลงท าการวจยพบวามคาความสญเสยลดลงเปน 0.12% หรอลดลง 1.5 เทา ดงแสดงในภาพท 2 และตารางท 2

ภาพท 2 แสดงอตราความสญเสยของชนงานของชนงาน B2

ชนงาน B3 กอนวจยมคาอตราความสญเสยของชนงาน

1.30% หลงท าการวจยพบวามคาความสญเสยลดลงเปน 1.27% หรอลดลง 1.02 เทา ดงแสดงในภาพท 3 และตารางท 2

1.30%

1.27%

100,000

200,000

300,000

ชนงาน B3 กอนและหลงวจย

ภาพท 3 แสดงอตราความสญเสยของชนงานของชนงาน B3

ผลการศกษาผลของสคนธบ าบด ดวยการสดดมน ามนหอมระเหยกลนลาเวนเดอรทมตอความผดพลาดความผดพลาดในการท างานโดยวดจากผลตภณฑ ทไมผานมาตรฐานจากพนกงานทปฏบตงานในโรงงานจวเวอรรน พบวา มความสอดคลองกบงานวจยทผานมา โดยเฉพาะอยางยง งานการศกษาของ Atsumi และ Tonosaki [4] ทไดรายงานวา การสดกลนลาเวนเดอรและโรสแมรสามารถเพม free radical scavenging activity และลด stress hormone (cortisol) ได ซงแสดงถงผลในการตานอนมลอสระจากการใชวธสคนธบ าบด จะเหนไดจากในปจจบนสคนธบ าบดจงไดถกน ามาใชเปนวธการรวมรกษา เชน น าไปใชในการรกษาผปวยโรคมะเรง [5] การใชลดความเครยดของผปวยหลงการผาตด [7] เปนตน

ผลการศกษานยงเปนสวนหนงทสนบสนนการใชสคนธบ าบดในปจจบน ทเปนทยอมรบในการใชเพอการบ าบดความเครยด โดยเฉพาะความเครยดจากการท างาน ดงเชนมการรายงานผลการศกษาทประจางชดในรายงานการศกษาของ Toda and Morimoto [8] และ Chen et al. [9] เปนตน ยงรวมไปถงการศกษาการลดความเครยดของอาชพพยาบาลโดยการใชสคนธบ าบด ทท าการศกษาโดย Jennings and Wilkinson [10]

นอกจากน สขมาล สานตะพงษ [12] ไดรายงานผลการวจยทชวยสนบสนนใหผลการศกษาของผวจยในครงนวา ผลของการสดดมน ามนหอมระเหยจากยคาลปตสนนมผลตอการเปลยนแปลงความไวในการตอบสนองและมผลตอการเปลยนแปลงคลนสมองชนด ธตา และอลฟา ไดดวย ในสวนของการศกษาผลของน ามนหอมระเหยตอคลนสมองดงกลาวนน Masago และคณะ [3] ไดรายงานผลการศกษาทชวยสนบสนนโดยการใหสดดมกลน 4 กลน พบวา กลนลา

Page 14: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 231 ]

เวนเดอรจะมผลตอ Comfortable feeling และมความสมพนธกบคลนสมองชนด Alpha 1 ดวย [3] ลาสด มรายงานผลการศกษาทไดศกษาในประเทศไทย โดย Winai Sayorwan et al. [13] ทท าการศกษาเรอง ผลของน ามนลาเวนเดอรตออารมณ ระบบประสาทอตโนวตและคลนไฟฟาสมอง พบวาน ามนลาเวนเดอรมผลตอการลดความดนโลหต อตราการเตนของหวใจและลดอณหภมผว ซงแสดงใหเหนวามผลการลดการท างานของระบบประสาทอตโนวต นอกจากนในงานวจยดงกลาวแสดงใหเหนผลตออารมณความรสก โดยใหความ ร ส กผอนคลาย สด ชน และกระ ต อ รอ รน ซ งความสมพนธกบการเปลยนแปลงของคลนไฟฟาสมองดวย

สรปผลการศกษา

งานวจยการศกษาการใชสคนธบ าบดผานการสดดมเพอชวยเพมประสทธภาพของงานท ด (QA) ท ชวยลดขอผดพลาดจากการท างาน พบวา หลงท าการวจยมคาความสญเสยลดลง ดงนนสรปไดวาผลของสคนธบ าบด แบบสดดมกลนลาเวนเดอรทมผลตอการลดความผดพลาดในการท างานได

เอกสารอางอง

[1] Atsumi T. & Tonosaki K. (2007) Smelling lavender and

rosemary increases free radical scavenging activity and decreases cortisol level in saliva. Psychiatry Res., 28;150(1),89-96.

[2] Toda, M. & Morimoto, K. (2 0 0 8 ) Effect of lavender aroma on salivary endocrinological stress markers. Arch Oral Biol., 53(10), 964-8

[3] จฑามาศ ปยจารลกษณ.(2555) การศกษาความพงพอใจและความ เค รยดกบประสท ธภ าพ ในการปฏบตงานของพนกงาน กรณศกษา บรษทในเครอ เจรญอกษร โฮลดง กรพ จ ากด. การศกษาเฉพาะบคคล.บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยกรงเทพ

[4] สนทร โอรตนสถาพร (2549) สมาธสความส าเรจ. www.nurse.tu.ac.th/สมาธสความส าเรจ.doc

[5] สขมาล สานตะพงษ (2556). ผลของการสดกลนน ามนหอมระเหยยคาลปตสตอการเปลยนแปลงคลนสมองหนวยความจ าท างานและความไวในการตอบสนอง. วทยาศาสตรมหาบณ ฑต ส านกบณฑตศกษา มหาวทยาลยแมฟาหลวง

[6] ฐาปนย หงสรตนาวรกจ (2555) น ามนหอมระเหยและการใช ใน ส คน ธบ าบ ด . คณ ะ เภส ชศ าสต ร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. นครนายก. 256 น.

[7] นภาลย หาญสนนทนนท. หลกการใชประโยชนจากน ามนหอมระเหยในสคนธบ าบด. ใน เทวญ ธานรตน. บรรณาธการ (2550). ต าราวชาการสคนธบ าบด.ส านกการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผน

[8] ชมพล ผลประมล, สรวฒน จรยาวฒน. (2552). สรรวทยา เลม 1 .เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน. กรงเทพฯ. 285 น.

[9] Koca, A., Emel, K. and Dilekcecen, Y. (2008) Effects of aroma inhalation on examination anxiety. Teach Learn Nursing, 3,125–130.

[10] กชพร พนจอกษร, วจนา สจรพงศสน. ชนดของน ามนห อ ม ร ะ เห ย (2 5 5 0 ) ใ น เท วญ ธ า น ร ต น บรรณาธการ. ต าราวชาการสคนธบ าบด.ส านกการแพทยทางเลอก กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยท าง เล อก .โรงพ มพอ งคก ารสงเคราะหทหารผานศก, กรงเทพฯ. 335 น.

[11] Maddocks-Jennings, W. & Wilkinson, J.M. (2 0 0 4 ) Aromatherapy practice in nursing: literature review. J Adv Nurs., 48(1), 93-103.

[12] Masago R., Matsuda T. & Kikuchi Y. (2000) Effects of inhalation of essential oils on EEG activity and sensory evaluation. J. Physiol. Anthropol. App Human Sci., 19(1), 35–42.

[13]Sayorwan, W., Siripornpanich, V., Piriyapunyaporn, T., Hongratanaworakit, T., Kotchabhakdi, N. & Ruangrungsi, N. (2 0 1 2 ) The effects of lavender oil inhalation on emotional states, autonomic

Page 15: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 232 ]

nervous system, and brain electrical activity. J Med Assoc Thai., 95(4), 598-606.

[14] อรวรรณ ศลปกจ และ เอมวด เกยรตศร. (2552) ความเครยดของพนกงานโรงงานอตสาหกรรม. วารสารสขภาพจตแหงประเทศไทย,179(1), 37 น

[15] Boehm, K., Bessing, A. & Ostermann, T. (2 0 1 2 ) Aromatherapy as an Adjuvant Treatment in Cancer Care - A Descriptive Systematic Review. Afr J Tradit Complement Altern Med., 9 ( 4 ) , 503–518.

[16] Palakawong na Ayuthaya, W. (2012) Effectiveness of Aromatherapy Massage on Relaxation among

Patients in Surgical Intensive Care Unit of Bhumibol Adulyadej Hospital, Directorate of Medical Services, Royal Thai Air Force. Royal Thai Air Force Medical Gazette, 58(2), 66-71.

[17] Chen, M.C., Fang, S.H. & Fang, L. (2 0 1 5 ) The effects of aromatherapy in relieving symptoms related to job stress among nurses. Int J Nurs Pract., 21(1), 87-93.

Page 16: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 233 ]

กรอบรายการยาและรปแบบการกระจายยาส าหรบรกษาความเจบปวยเบองตนในชมชนหางไกล:กรณศกษา อ าเภอดานซาย จงหวดเลย

(The List of Drug and Drug Distribution Model for the PrimaryTreatment of an

Illness in Remote Communities: A Case Study of Dansai District of Loei

Province)

อญชล พมพรตน 1* ชาญชย จารภาชน2 กรแกว จนทภาษา3 1,2,3 สาขาวชาการจดการเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ถ.มตรภาพ ต.ในเมอง อ.เมองขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002

*ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค (1) เพอคนหากรอบรายการยาส าหรบรกษาความเจบปวยเบองตนในชมชนทหางไกล (2)

เพอศกษารปแบบการกระจายยาส าหรบรกษาความเจบปวยเบองตนในชมชนหางไกล(3) เพอศกษาความเปลยนแปลงเรองการใชยาของประชาชนในชมชนหางไกลทงกอนและหลงการด าเนนโครงการ

ด าเนนการวจยโดยใช กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ศกษาในหมบานทต งอยในเขตอ าเภอดานซาย ระหวาง เดอนกนยายน 2558 ถง เดอนกมภาพนธ 2559 วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา และสถต เชงพรรณนาไดแกรอยละ

ผลการศกษาพบวา (1) กรอบรายการฯ มทงหมด 12 กลมยา ไดแก วสดการพทย 5 รายการ, ยา 32 รายการ ประกอบดวยยาสามญประจ าบาน ซงมความปลอดภยระดบ 5 จ านวน 22 รายการ และยาอนตรายทมความปลอดภยระดบ 4 จ านวน 10 รายการ โดยความปลอดภยระดบ 5 หมายถง ผานเกณฑความปลอดภย 5 ขอ ไดแก กฎหมาย , ฤทธทางเภสชวทยา ,สตรต ารบ, รปแบบยาและลกษณะภายนอก (2) รปแบบการกระจายยาฯ มขอตกลงคอ ผมสวนไดสวนเสยทางหมบาน รบผดชอบกจกรรม ไดแก ก าหนดตวผขายยา, ก าหนดเวลาการขายยา สวน รพร.ดานซายนนใหการดแล ไดแก สนบสนนยาตงตน มลคา 1,000 บาท , สนบสนนอปกรณชวยขายยา,เภสชกรจดอบรมใหความรและฝกทกษะใหแกผขาย,ใหความรชาวบานทวไป พรอมทงจดท าคมอการใชยา,ขายสงยา ใหสวนลด 30% , จดสงยาให เดอนละ 1 ครง ,เจาหนาทสาธารณสข เยยมดการขายยา เดอนละ 1 ครง ผขายยามหนาท ไดแก ตดตามผลการใชยานอกกรอบยาสามญประจ าบาน ,ขายยาพรอมค าแนะน าและตดฉลากยา,ซอยาจาก รพร.ดานซาย (3) ความรเรองยาทใช พฒนาขน 4 รายการ ความรทวไปในการใชยา พฒนาขน 8 ประเดน, จ านวนอาสาสมคร มความพงพอใจมากขนทกดาน ไดแก ความพงพอใจในภาพรวม, ความสะดวก, ความปลอดภยและ ความนาเชอถอ

ค าส าคญ กรอบรายการยา รปแบบการกระจายยา ชมชนหางไกล การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

บทน า พนทอ าเภอดานซาย เปนอ าเภอชายแดนตดตอกบ

ประเทศลาว ลกษณะภมประเทศเปนเทอกเขาสลบซบซอน มทราบแคบๆอยกลางหบเขาซงเปนภเขาทสงชน เฉลยแลวมทราบอยทงหมดประมาณ 20% ของพนททงหมด ท าใหปญหาเดนอยางหนงของอ าเภอดานซายคอปญหาดานการคมนาคมเนองจากถนนเชอมระหวางหมบานยงเปนถนนลกรงหรอ

ถนนดนมความยากล าบากในการเดนทางโดยเฉพาะในฤดฝน

ขณะทอ าเภอดานซายมหมบานทหางไกล เขาถงบรการของรฐไดยาก โดยพจารณาจาก ระยะทาง , ลกษณะการเดนทาง , คาใชจายในการเดนทาง อกท งกองทนยาใน ศสมช.ยงมลกษณะทไมสามารถตอบสนองความตองการตามความจ าเปนใหประชาชนในชมชน ไดขอมลจากการ

Page 17: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 234 ]

สมภาษณเจาหนาท รพ.สต. ประชาชนในชมชนจงไดเสนอความตองการใหทางโรงพยาบาลจดบรการยาจ าเปนในการรกษาความเจบปวยเบองตนใหเขาถงไดสะดวก เพอเปนทางเลอกในการดแลสขภาพตนเองอยางปลอดภย และลดภาระการเดนทางมารบบรการทสถานบรการสาธารณสขของรฐ ไดขอมลจากการส ารวจการพ งตนเองดานสขภาพ ของชมชน อ .ด านซ าย ในขณะท กรอบรายการยาท ท างโรงพยาบาลมใหเลอกยงไมเพยงพอตอการใหบรการในชมชน ซงเปนความทาทายในการทจะคนหาทางออกส าหรบประเดนน อกท งในปจจบน ประชาชนในพนทอ าเภอดานซายมการพงสถานบรการสาธารณสขของรฐเปนจ านวนมากทงทการเจบปวยบางอยางสามารถดแลตนเองไดหากมความรความเขาใจทถกตองและเพยงพอ สงผลใหประชาชนมภาระคาใชจายดานการเดนทาง โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชดานซายจงก าหนดยทธศาตรดานการสงเสรมการดแลสขภาพตนเองของประชาชน โดยทมน าทางคลนกรวมกบฝายเภสชกรรมชมชนจดท าโครงการรานขายยาสามญประจ าบานในชมชน เพอเปนทางเลอกในการดแลสขภาพตนเองทปลอดภย และลดภาระการเดนทางมารบบรการทสถานบรการสาธารณสขของรฐ ซงเปนความทาทายในการทจะคนหาทางออกส าหรบประเดนน สวนการจ าหนายยาในรานขายของช านนพบวาเปนยาอนตรายและประชาชนในชมชนมพฤตกรรมการบรโภคยาเพอรกษาตนเองยามเจบปวยอยางไมเหมาะสม ส าหรบประชาชนในชมชนทหางไกลน นการดแลสขภาพตนเองเมอเจบปวย โดยการซอยาจากรานขายของช าในหมบาน โดยยงเขาไมถงยาจ าเปนทปลอดภย นอกจากนยงพบวาประชาชน ไมรบรถงโทษของการบรโภคยาอนตราย สวนผประกอบการรานขายของช านนไมสะดวกในการทจะจดหายาจ าเปนทปลอดภยมาจ าหนาย ไดขอมลจากผลการส ารวจการพงตนเองดานสขภาพ ของชมชน อ.ดานซาย

ดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษากรอบรายการยาและรปแบบการกระจายยาจ าเปนส าหรบรกษาความเจบปวยเบองตนในชมชนหางไกล กรณศกษาพนทอ าเภอดานซาย จงหวดเลย เพอตอบสนองปญหาการใชยาของชมชน ในประเดนตางๆ ไดแก ประชาชนในชมชนทอยหางไกล

เลอกใชการรกษาความเจบปวยเบองตนดวยการซอยากนเองมจ านวนมากทสดเมอเทยบกบทางเลอกอน , ประชาชนตดสนใจเลอกซอยาจากรานขายของช ามากมากทสดเมอเทยบกบแหลงอน , รายการยาทจ าหนายในรานขายของช า พบวาเปนยาทไมปลอดภยในการบรโภค , ประชาชนและผ จ าหนายยาในรานช า ขาดความรความเขาใจ เรองการใชยาทปลอดภย

จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา ประชาชนทอยในพนทหางไกล รวมท งผทมฐานะทางเศรษฐกจไมด มความเชอมโยงกบปญหาการเขาไมถงบรการดานสาธารณสขรวมท งการเขาไมถงยาจ าเปนส าหรบรกษาความเจบปวยเบองตนและปญหาการบรโภคยาทมอนตราย [1],[2] สวนปญหาพฤตกรรมการใชยาของประชาชน มสาเหตมาจากขาดการเตรยมพรอมและความขาดขอมลเรองการใชยารวมถงขาดศกยภาพในการแสวงหาความร โดยผทตดสนใจรกษาตนเองไดตงใจและทบทวนแลววาการรกษาตนเองมผลดมากวาใหผ อนรกษา เพราะไมตองเดนทางไปไกลและเสยคาใชจายนอยกวา ซงการทประชาชนใชยารกษาตนเองนนเปนเพราะมฐานะยากจน[3]

โดยมวตถประสงคของการวจย ดงตอไปน - เพอศกษากรอบรายการยาและรปแบบการกระจายยา

จ าเปนส าหรบรกษาความเจบปวยเบองตนในชมชนทหางไกล - เพอ ศกษาความเป ลยนแปลงเรองการใชยาของประชาชนในชมชนหางไกลท งกอนและหลงการด าเนนกจกรรม

ระเบยบวธการศกษาวจย ใชรปแบบการวจย โดย วจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research-PAR) เก บ ร วบ รวมข อมลโดยการสมภาษณ ประชมกลมย อย วเคราะหข อมลดวยการวเคราะหเนอหา และสถต เชงพรรณนาไดแกรอยละ ท าการศกษาใน พนทของ หมบานใน อ าเภอดานซาย จ งหวด เลย ศกษาในชวง เดอน กนยายน 2558 ถ ง เ ด อ น ก ม ภ าพ น ธ 2559 ค ด เล อ ก ห ม บ าน ทท าการศกษาจากตวแทนหมบานในเขตอ าเภอดานซาย 1 หมบาน

Page 18: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 235 ]

โดยก าหนดขนตอนด าเนนการวจย ดงน 1. ขนเตรยมการวจย (1) ลงพน ท ชแจงใหก ลมผ ม ส วนไดสวน เสยใน

หมบานไดทราบถงวตถประสงค เปาหมาย ความตองการความมสวนรวมในโครงการ โดยการจดประชม

(2) ก าหนดพนทด าเนนการ โด ยผ ว จ ย แล ะท มเจ าหน า ท สาธารณสข ระด บต าบล รวมก นวเคราะ หห ม บ า น ท เ ข า เ ก ณ ฑ แ ล ะ ก า ห น ด ห ม บ า น เ พ อท าการศกษา

(3) ท าหนงสอขออนญาตผ น าชมชนในการท าวจยในหมบาน

(4) ศ ก ษ า ข อ ม ล พ น ฐ าน ข อ ง ช ม ชน ท ศ ก ษ า ประกอบดวย ปญหาสขภาพ การศกษา อาชพ สถานะทางเศรษฐกจ โดยการศกษาจากเอกสารทเจาหนาทสาธารณสขระดบต าบลจดท าไว

(5) การเขาสชมชน ส ารวจขอมลโดยภาพรวมของชมชน เกบขอมลจากการส ารวจชมชน

(6) การเตรยมคนในชมชน โดยการจดประชมชแจงแกชาวบานใหเขาใจในกระบวนการของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ผลประโยชนทชาวบานจะไดรบ ท าความตกลงเรองระยะเวลาในการด าเนนงาน จดเวทใหชาวบานรวมกนสะทอนความตองการทจะพฒนาหรอแกปญหาของชมชนในประเดนทเกยวกบการใชยารกษาความเจบปวยเบองตนใหชดเจน

(7) เตรยมผมสวนไดสวนเสย โดยการจดประชมสรางความเขาใจใหตรงกนในกระบวนการและกรอบของการวจย ,บทบาทของแตละคน รวมทงประสานความรวมมอ ในเรองการใชสถานท การวางแผนงานเรองระยะเวลา 2. ขนด าเนนการวจย

(1) วเคราะหปญหา โดยการสนทนาแลกเปลยนความคดเหนในกลมของผมสวนไดสวนเสย เพอประเมนความรนแรงของปญหา และคนหาความตองการในการแกปญหาของหมบาน

(2) ใหผ ม สวนไดสวนเสยไดตรวจสอบตวชว ด ทก าหนดไว และท าการปรบใหเหมาะสม ตามความเหนชอบของทกฝายทเกยวของ ในแตละดาน ดงน

ดานประชาชนในหมบาน

ความรทจ าเปนในการใชยารกษาอาการเจบปวยเบองตนของประชาชน

ความพงพอใจของประชาชนในการใชยารกษาตนเองเมอเจบปวยเบองตน

ดานผน าชมชน ,อาสาสมครสาธารณสข,เจาหนาทสาธารณสข

ความพงพอใจตอกรอบรายการยาและรปแบบการกระจายยารกษาอาการเจบปวยเบองตนของประชาชน

ดานผจ าหนายยาในชมชน

ระดบความรทจ าเปนในการจ าหนายยารกษาอาการเจบปวยเบองตนของประชาชน

ความพงพอใจตอกรอบรายการยา รปแบบการกระจายยาและมาตรการทก าหนด

(3) ประเมนตวชวดทก าหนดไว เพอเปนขอมลพนฐานกอนด าเนนโครงการ

(4) ใหขอมลแกชมชน ในเรองวชาการเกยวกบการใชยารกษาความเจบปวยเบองตน ทถกตองเหมาะสม, กฎหมายทเกยวของกบการจ าหนายยา, ปญหาจากการใชยารกษาความเจบปวยเบองตนทไมถกตองเหมาะสม

(5) พจารณาความเหมาะสมและความเปนไปไดของโครงการ มาก าหนดกรอบการพฒนา จากการระดมความคดเหนแบบมสวนรวม โดยด าเนนการภายใตการควบคมก ากบของคณะกรรมการ เภสชกรรมและการบ าบดโรงพยาบาลดานซาย ใหการควบคมก ากบในประเดนตางๆดงน ความเหมาะสมของกรอบรายการยาและรปแบบการกระจายยา ทชมชนรวมกนก าหนด ความปลอดภยในการใชตามกรอบรายการยาและรปแบบการกระจายยาดงกลาว

(6) ก าหนดแผนงานโครงการและการจดการ ใชวธการเสรมพลงอ านาจ ใหผมสวนไดสวนเสยมบทบาทหลกในการแกปญหาและการก าหนดรายละเอยดของกจกรรมในโครงการวาใคร ท าอะไร ทไหน อยางไร

(7) ปฏบตตามโครงการ 3. ขนตดตามและประเมนผลโครงการ

(1) วดผลส าเรจของโครงการ ตามตวชวดทก าหนดขนและประเมนกอนด าเนนโครงการไปแลว เสนอตอผบรหาร

Page 19: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 236 ]

โรงพยาบาล และผ ม สวนไดสวนเสยในโครงการเพอประเมนผลโครงการ

(2) น าผลการประเมนตวชวด มาวเคราะหถงความเปลยนแปลงเรองการใชยา

(3) ตรวจสอบความครบถวนถกตองของขอมลผลการวจย โดยการมสวนรวมกนระหวางผวจยและผมสวนไดสวนเสยทก าหนดไว

(4) น าเสนอผลการวจยตอเวทชาวบาน เพอตดสนใจรวมกน วาจะน าผลการวจยไปด าเนนการแกไขปญหาอยางตอเนองในชมชนหรอทบทวนโครงการ 4. ขนสรปผลการวจย

ผวจยรวมกบผ มสวนไดสวนเสยรวมกนจดท าและตรวจสอบผลการวจยวาประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด มปญหาอปสรรคอยางไรบาง รวมกนแสดงความคดเหนประกอบขอมลวาเพราะเหตใดจงสรปผลดงน ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล 1. กรอบรายการยาส าห รบ รกษาความ เจบ ป วยเบองตนในชมชนทหางไกล

ก าหนดทงหมด 12 กลมยา ประกอบดวยยา 32 รายการ เวชภณฑไมใชยา 5 รายการ ประกอบดวยยาสามญประจ าบาน ซงมความปลอดภยระดบ 5 จ านวน 22 รายการ และยาอนตรายทมความปลอดภยระดบ 4 จ านวน 10 รายการ เปนยาในบญชยาหลกแหงชาต 6 รายการ และเปนยานอกบญชยาหลกแหงชาต 4 รายการโดยระดบความปลอดภย หมายถง ผานเกณฑความปลอดภย 5 ขอ ไดแก ดานกฎหมาย ,ฤทธทางเภสชวทยา ,สตรต ารบ, รปแบบยาและลกษณะภายนอก[4] ดงรายละเอยดในตารางท1

ตารางท1 กรอบรายการยาจ าเปนส าหรบรกษาความเจบปวยเบองตนในชมชนทหางไกล

กลมยาและชอยา

ยาสามญประจ าบาน

ยาอนตราย ระดบความปลอดภ

ED NED

1.ยารกษาโรคทางเดนอาหาร - อลมเนยมไฮดรอกไซด เมด √ 5 - อลมเนยมไฮดรอกไซด น า √ 4

กลมยาและชอยา

ยาสามญประจ าบาน

ยาอนตราย ระดบความปลอดภ

ED NED

- มกซเจอร คารมเนตฟ √ 4 - ยาเหลองปดสมทรแกทองเสย √ 5 - ผงถานอดเมด แกทองเสย √ 4 - ผงน าตาลเกลอแร √ 5 - ยาระบายแมกนเซย ชนดน า √ 5 - ยาอนมา แบบสวนทวารหนก √ 5 2.ยาแกปวดกลามเนอ - ยานวด เมทลซาลไซเลต ครม √ 4 - พาราเซตามอล เมด 500 มก. แผง 10 เมด

√ 5

3.ยาส าหรบโรคปากและล าคอ - ฟาทะลายโจร แคปซล แผง 10 เมด

√ 5

- อมสมนไพร √ 5 - ยาไตรแอมซโนโลน ชนดขผงปายแผลในปาก

√ 4

- ยารกษาลนเปนฝา เยนเชยนไวโอเลต 15 มลลลตร

√ 5

4.ยาถายพยาธ - อลเบนดาโซน แผง 6 เมด √ 4 5.ยาใสแผลและอปกรณท าแผล - แอลกอฮอล 70% ขวด 60 ซซ √ 5 - โพวโดนไอดน ขวด 30 ซซ √ 5 - น าเกลอลางแผล 250 ซซ √ 5 - ไมพนส าล ปราศจากเชอ บรรจ หอละ 5 กาน

- ส าลหอเลก - ผากอสปดแผล 3 x 3 นว - เทปแตงแผล - พลาสเตอรยาปดแผล 6.วตามน บ ารงรางกาย แกชา - วตามน บ 1-6-12 แผง 10 เมด √ 4 7.ยาแกแพ แกหวด แกคน - คลอเฟนนรามน 4มก. แผง 10 เมด √ 5 -คาลาไมน โลชน ขวด 60 ซซ √ 5 8.ยาแกเวยนหว เมารถ - ไดเมนไฮดรเนท แผง 10 เมด √ 5 9.ยาแกไอ - ยาแกไอมะขามปอม 60 ซซ √ 5

Page 20: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 237 ]

กลมยาและชอยา

ยาสามญประจ าบาน

ยาอนตราย ระดบความปลอดภ

ED NED

- ยาแกไอน าด า ขวด 60 ซซ √ 5 10.ยาส าหรบเดก แกไข ลดน ามก แกไอ ขบลมเดก

- ยาพาราเซตามอล น าเชอม √ 5 - คลอเฟนนรามน น าเชอม √ 5 - น าเกลอหยอดจมก เดกต ากวา 1.5 ขวบ

√ 5

- แอมโมเนยม คารบอเนต ผสมกลเซอไรซามกซเจอร ขององคการเภสชกรรม

√ 5

- โซเดยมไบคารบอเนต น าเชอม ขวด 60 ซซ

√ 5

11. ยารกษาเชอรา - โคลไตรมาโซล ครม 5 กรม √ 4 - โคลไตรมาโซล 100 มลลกรม ชนดเมดสอดชองคลอด แผง 6 เมด ใชชดเดยวไมหายใหมาโรงพยาบาล

√ 4

12. ยาคมก าเนด ชนดเมดรบประทาน ในผหญงอายไมเกน 50 ป กลมเปาหมายททาง รพ.คดเลอกรายชอให

√ 4

2. รปแบบการกระจายยาส าหรบรกษาความเจบปวย

เบองตนในชมชนทหางไกล รปแบบการกระจายยาฯ จดท า โดยแบงเปน 4 ดาน

หลก ไดแก ดานผจ าหนายยา ดานงบประมาณ ดานการไดรบการสนบสนน ดานวธการจดการ โดยมรายละเอยดดงน

ดานงบประมาณ - งบประมาณเปนยาตนจาก รพร.ดานซาย มลคา 1,000

บาท - งบประมาณจากการลงทนของผขาย ดานการไดรบการสนบสนน - เภสชกรจดอบรมใหความรและฝกทกษะให ผขาย

และชาวบานทวไป พรอมทงจดท าคมอการขายยาและคมอการใชยา

- รพร.ดานซาย สนบสนนอปกรณชวยขาย ไดแก กลองพลาสตกมฝาปด เพอใหเกบยาไดเปนสดสวน แวน

ขยาย เพอสะดวกในการดวนหมดอายของยา ฉลากยาน า ซองยา ,ขายสงยาให มสวนลด 30% ,จดสงยาให เดอนละ 1 ครง

- เจาหนาทสาธารณสขประจ าหมบาน เยยมดการขายยา เดอนละ 1 ครง

ดานวธการจดการ - ซอยาจาก รพร.ดานซาย - ตดตามผลการใชยาของยานอกกรอบยาสามญประจ า

บาน - ขายยาพรอมค าแนะน าและตดฉลากยา - จดขายยา จดไว 3 จด - เวลาเปดขาย เปดขายตลอดวน โดยแจงเวลาปด

ลวงหนา - เกบยาเรยงเปนหมวดหมในต - ใหความรผานหอกระจายขาว โดย อสม. ดานผจ าหนายยา - จ าหนายโดย อสม. 1 คน และ รานช า 2 ราน 3. ความเปลยนแปลงเรองการใชยาของประชาชนท ง

กอนและหลงการด าเนนกจกรรม 3.1 การเปลยนแปลงดานความรจากยาทซอใชรกษา

ตนเองจากประชาชน พบวาหลงด าเนนกจกรรม ผ ใหสมภาษณ ใหขอมล

เกยวกบยาทใชไดสอดคลองกบขอมลชดความรทจดอบรมใหในกจกรรมตามรปแบบการกระจายยาตามขอตกลง ทงหมด 4 รายการไดแก ยาพาราเซตามอล, ยาคลอเฟนนรามน, ยาถายหรอยาฆาพยาธ, ยาแกอกเสบฆาเชอ ปลอกด า-แดง ในประเดนของ วธใชยา และผลขางเคยงจากยา

3.2 ความรทวไปในการใชยารกษาตนเอง ของผ ใหสมภาษณ

อาสาสมครผใหสมภาษณ มความรทวไปในการใชยารกษาตนเองทเปลยนแปลงไป ในทางทพฒนาขน ทงหมด 8 หวขอ ไดแก 1.)การรบประทานยาหลงอาหาร และกอนอาหาร , 2.)การผสมยาปฏชวนะแบบผง , 3.)การผสมผงน าตาลเกลอแร, 4.) การใชยาหยอดตา ,5.) ระบวนหมดอายของยา , 6.) ระบยา ทไมควรใสแผล ,7.) ปรมาตรของยา 1 ชอนชาม 5 ซซ ,8.) ปรมาตรของยา 1 ชอนโตะม 3 ชอนชา

Page 21: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 238 ]

3.3 ความพงพอใจตอการรกษาความเจบปวยเบองตน ของผใหสมภาษณ

สรปผลการประเมนความพงพอใจของผใหสมภาษณ หลงด าเนนกจกรรม พบวา พงพอใจสงขนในทกดาน ไดแก 1) ความเพยงพอสงขนจาก 10 คน เปน 35 คน , 2) ความพงพอใจในภาพรวมทระดบมาก สงขนจาก 4 คน เปน 20 คน และระดบมากทสด จาก 2 คน เปน 16 คน ,3) ความพงพอใจตอความสะดวกทระดบมากทสด สงขนจาก 4 คน เปน 35 คน , 4) ความพงพอใจตอความปลอดภยทระดบมาก สงขนจาก 12 คน เปน 33 คน , 5) ความพงพอใจตอความนาเชอถอทระดบมาก สงขนจาก 10 คน เปน 25 คน และทระดบมากทสด สงขนจาก 0 คน เปน 10 คน

4. ความพงพอของผน าชมชน อสม. และเจาหนาทสาธารณสขประจ าหมบาน กอนและหลงด าเนนกจกรรม

ผ ใหสมภาษณกลมผ น าชมชนฯ น น หลงด าเนนกจกรรม ความพงพอใจทมตอการใชยารกษาอาการเจบปวยเบองตนของประชาชนในหมบาน มแนวโนมสงขน มจ านวนคนทพงพอใจมากขนในทกดานทระบไว

4.1 ความพงพอใจภาพรวม ระดบมาก จ านวนคนสงขนจาก 4 คน เปน 8 คน

4.2 ดานความสะดวก ระดบมาก จ านวนคนสงขนจาก 7 คน เปน 10 คน

4.3 ดานความปลอดภย ระดบมาก จ านวนคนสงขนจาก 7 คน เปน 9 คน

4.4 ความนาเชอถอ ระดบมาก ไมเปลยนแปลงคอ จ านวน 9 คน ท งกอนและหลงด าเนนกจกรรม สวน ระดบมากทสด จ านวนคนสงขนจาก 0 คน เปน 2 คน

4.5 การสนบสนนจาก รพ. และ รพ.สต. ระดบมากจ านวนคนสงขนจาก 6 คน เปน 10 คน

4.6 คาตอบแทนหรอผลประโยชน ระดบมาก จ านวนคนสงขนจาก 4 คน เปน 8 คน

5. ผลการเปลยนแปลงเรองการจ าห นายยา ของผ จ าหนายยาในหมบาน กอนและหลงด าเนนกจกรรม

5.1 ขอมลความรของผจ าหนายยาในหมบาน มแหลงจ าหนายยา 2 แหง ไดแก รานคาช า 1 รานและ

บาน อสม. 1 แหง หลงจากด าเนนกจกรรม ความรของผ จ าหนายยาท ง 2 แหง มขอมลมากขน ไดแก การรบรดาน

กฎหมายเรองการจ าหน ายยา, การรบ รถงรายการยาทปลอดภยและไมปลอดภย, การใหค าแนะน าแกผซอ

5.2 ความพงพอใจของผจ าหนายยา จากการประเมนผจ าหนายพบวา หลงด าเนนกจกรรม ม

ความพงพอใจสงขน ไดแก ความพงพอใจในภาพรวม, ดานความเพยงพอของรายการยา , ดานสงสนบสนนจากภายนอก, ดานวธการจดหายา สวน ดานทไมเปลยนแปลง ไดแก ดานคาตอบแทนในการจ าหนายยา และดานมาตรการทก าหนด

จากผลการศกษาสามารถ อภปราย ไดตามประเดนตอไปน

1. กรอบรายการยา กรอบรายการยา มยาทไมใชยาสามญประจ าบาน

ก าหนดไวดวย ซงตาม พรบ. ยา กรณดงกลาว แสดงวาผดกฎหมาย ซงในการศกษาครงน จงเพมเตมกจกรรม เพอปองกนความเสยงจากการใชยาทอาจจะเกดขนกบชาวบาน ไดแก การก าหนดใหขายโดยมเงอนไข, ตดตามผลการใชยา , จ ากดการขายยา หากอาการไมดขน ใหไปรบการรกษาท โรงพยาบาล , เภสชกร จดอบรมความรใหผขายและชาวบานทวไป ในกรอบรายการทก าหนด , เจาหนาทสาธารณสข ตรวจเยยมดการด าเนนกจกรรม เดอนละ 1 ครง , ชาวบานและผขายยา ตดตอกบเภสชกรไดตลอดเวลา ทางโทรศพทและทางไลน, เภสชกรเขาไปเยยมอยางตอเนองและทกครงทมการรองขอ

ในสภาพปกตกอนทจะด าเนนกจกรรมใชกรอบรายการยาทก าหนดน ชาวบาน มการบรโภคยาอนตรายทมความเสยงตอความไมปลอดภย หลายรายการอยแลว จาก รถขายยาเร , รานคาช า , รานยาในตลาดซงผขายไมใชเภสชกร

ดงนนในการน ายานอกกรอบรายการยาสามญประจ าบาน มากระจายในหมบานครงน เมอเทยบความเสยงทอาจจะเกดผลกระทบตอสขภาพของชาวบานตอประโยชนทชาวบานจะไดรบ ในตนทนทต าไมตองเดนทางไปไกลซงจะมคาใชจายในการเดนทางทสงกวาและเสยเวลามากเนองจากระยะทางไกล อกท งทางคณะกรรมการเภสชกรรมและการบ าบดของโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชดานซาย ไดพจารณาและคดเลอกเฉพาะรายการยาทมความเสยงต าใหบรรจในกรอบรายการยาดงกลาว และเฝาระวงผลกระทบทจะเกดขนอยางตอเนอง จงมความเหมาะสมในการน ามาใช

Page 22: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 239 ]

2. รปแบบการกระจายยา รปแบบการกระจายยาท ก าหนดในการศกษาน

กจกรรมหลกทส าคญ ไดแก การก าหนดจดจ าหนายใหเหมาะสมกบสภาพของหมบาน, ความตองการพฒนาผขายและชาวบานทวไปเพอใหใชยารกษาตนเองไดอยางมประสทธภาพ ,ก าหนดใหหนวยงานพเลยงเขามาสนบสนนและดแล, ก าหนดมาตรฐานการขายยาโดยเนนการใหขอมลแกผซอ, โรงพยาบาลบรการเปนแหลงจ าหนายและจดสงยาใหผขายในหมบาน

พบวามความสอดคลองกบผลการศกษาทผานมา ไดแก การทประชาชน ขาดความศรทธาแกผท าหนาทจ าหนายยาในกองทนยานนเกยวของกบการท เจาหนาทสาธารณสข ออกตดตามและใหค าแนะน าไมเพยงพอ [5]การด าเนนงานของกองทนยาพบวามกองทนยาทไมไดจดประชมกรรมการสงถงรอยละ 49 ไมไดจดท าบญช รอยละ 49 ไมเคยตรวจบญชเลย รอยละ 88.2 และดานการหมนเวยนยาบางชนดทขายไมได พบวารายได ประสบการณการท างาน ทศนคตของกรรมการและระบบการสนบสนนและน เทศงานของเจาหนาทมความสมพนธตอการด ารงอยและลมเลกของกองทนยา [6]

ดงนนการก าหนดรปแบบการกระจายยาดงกลาว นาจะสงเสรมใหเกดความยงยน ความปลอดภย ความนาเชอถอและความศรทธาตอรปแบบการกระจายยาทก าหนดขนในการศกษาครงน

สรปผลการศกษาวจย

ผลการศกษาพบวา (1) กรอบรายการฯ มท งหมด 12 กลมยา ไดแก ว สดการพทย 5 รายการ, ยา 32 รายการ ประกอบดวยยาสามญประจ าบาน 21 รายการ และยาอนตรายทมความปลอดภยระดบ 4 จ านวน 11 รายการ (2) รปแบบการกระจายยาฯ มขอตกลงคอ ผ ม สวนไดสวนเสยทางหมบาน รบผดชอบกจกรรม ไดแก ก าหนดตวผ ขายยา, ก าหนดเวลาการขายยา สวน รพร.ดานซายน นใหการดแล ไดแก สนบสนนยาต งตน มลคา 1,000 บาท , สนบสนนอปกรณชวยขายยา,เภสชกรจดอบรมใหความรและฝกทกษะใหแกผขาย,ใหความรชาวบานทวไป พรอมทงจดท าคมอการใชยา,ขายสงยา ใหสวนลด 30% , จดสงยาให เดอนละ 1 ครง

,เจาหนาทสาธารณสข เยยมดการขายยา เดอนละ 1 ครง ผขายยามหนาท ไดแก ตดตามผลการใชยานอกกรอบยาสามญประจ าบาน ,ขายยาพรอมค าแนะน าและตดฉลากยา (3) ความรเรองยาทใช พฒนาขน 4 รายการ ความรทวไปในการใชยา พฒนาขน 8 ประเดน, จ านวนอาสาสมคร มความพงพอใจมากขนทกดาน ไดแก ความพงพอใจในภาพรวม, ความสะดวก, ความปลอดภยและ ความนาเชอถอ

กตตกรรมประกาศ

วทยนพนธฉบบน ส าเรจลลวงไดดวยความกรณาอยางยงจากผชวยศาสตราจารย ดร.ชาญชย จารภาชน อาจารยทปรกษา และ ผ ชวยศาสตราจารย ดร.กรแกว จนทภาษา อาจารยทปรกษารวม ทคอยใหความชวยเหลอ เอาใจใสใหค าปรกษาในการท าวทยานพนธ เปนอยางดเสมอมา ,ผใหขอมลในการวจย ทกๆทาน ทยนดใหขอมลเปนอยางดและโรงพยาบาลสมเดจพระยพราชดานซาย ทใหโอกาสในการศกษาครงนผวจยจงขอขอบพระคณอาจารยเปนอยางสง

เอกสารอางอง

การสาธารณสขมลฐาน [ออนไลน] 2552 [อางเมอ 16 กรกฎาคม 2555]. จากhttp://www.thaigoodview.com

สภนย ประเสรฐสข, วบลย วฒนนามกล. การใชยาในมตทางสงคมวฒนธรรมของชมชนเขตเมอง. ว. เภสชศาสตรอสาน 2554; 7(1): 52-61.

ลอชย ศรเงนยวง. มตทางสงคมวฒนธรรมของการใชยาในชมชน:การพฒนาองคความรจากทฤษฎและการวจย . นนทบร: สถาบนวจยระบบสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข; 2542

โกมาตร จงเสถยรทรพย, ลอชย ศรเงนยวง, วชต เปานล. ยากบชมชน:มตทางสงคมวฒนธรรม. นนทบร: บรษทหนงสอดวน จ ากด; 2550.

จ าเปน ชาญชย. ปจจยทมผลตอการยอมรบการจดต งกองทนยาและเวชภณ ฑประจ าห ม บ านของประชาชนในจงหวดตรง [วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต สาขาศกษาศาสตรเพอ

Page 23: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 240 ]

พฒ น าช ม ชน ]. ส งข ล า : บ ณ ฑ ต วท ย าล ย มหาวทยาลยสงขลานครนทร; 2535.

กรรณกา บญส าเรจ. สถานการณของกองทนยาและเวชภณ ฑ ประจ าห ม บ าน ใน เขตหนองจอก

ก ร ง เท พ ม ห าน ค ร [ว ท ย า น พ น ธป รญ ญ าแพทยศาสตรมหาบณฑต สาขาเวชศาสตรชมชน]. ก ร ง เท พ ฯ : บ ณ ฑ ต ว ท ย าล ย จ ฬ าล งก ร ณมหาวทยาลย; 2536.

Page 24: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 241 ]

การศกษาตนทนและผลตอบแทนทางการเงนของการผลตยาจากสมนไพร ในโรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

(Cost and Financial Benefit Study of Herbal Medicine Production of A regional

Hospital in The Northeastern Region)

กตตวฒน พรหมพนจ1* ชาญชย จารภาชน2 1นกศกษาหลกสตร เภสชศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร,

2ผชวยศาสตราจารย สาขาวชาเภสชศาสตรสงคมและการบรหาร คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อ.เมอง จ.ขอนแกน 40002 *ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาตนทน ผลตอบแทนและความคมคาในการลงทนผลตยาจากสมนไพรของ

โรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามหลกเกณฑวธการทด (GMP) ในการผลตยาจากสมนไพรเปนการวจยเชงพรรณนาแบบภาคตดขวาง ผลการวจย พบวาแหลงผลตผานเกณฑ WHO GMP หมวดท 3 สขาภบาลและสขอนามย มขอเสนอแนะในการพฒนาคอ พฒนาดานโครงสรางอาคารผลตใหไดมาตรฐาน จดหาบคลากร เครองมอทจ าเปนเพมเตม และมระบบควบคมคณภาพทครอบคลมทงระบบ การหาตนทนและผลตอบแทน แบงเปน 2 กรณ คอ กรณท 1 ใหกลมยาสมนไพรทใชทดแทนยาแผนปจจบน (กลมยาสมนไพรทดแทนฯ) มสวนแบงการตลาดเพมขนทกปและกลมยาจากสมนไพรอนมสวนแบงการตลาดเพมขนทก 2 ป โดยกลมยาสมนไพรทดแทนฯปท 1 มสวนแบงการตลาด 20 % ปสดทายม 70 % และกลมยาจากสมนไพรอนปท 1 มสวนแบงการตลาด 30 % ปสดทายม50 % มตนทนรวม 36,189,877 บาทและไดรบผลตอบแทนจากการขาย 39,716,734 บาท กรณท 2 ยาทงสองกลมมสวนแบงการตลาดเพมขนทกป โดยกลมยาสมนไพรทดแทนฯมสวนแบงการตลาดเหมอนกบกรณท 1 คอปท 1 มสวนแบงการตลาด 20 % ปสดทายสวนม 70 % และกลมยาจากสมนไพรอนในปท 1 มสวนแบงการตลาด 35 % ปสดทายมสวนแบงการตลาด 70 % มตนทนรวม 39,436,090 บาท และไดรบผลตอบแทนเทากบ 45,554,596 บาท

การประเมนความคมคา พบวา กรณท 1 มคา NPV เทากบ -34,680 บาท คา IRR เทากบ 2.93% คา PI เทากบ 0.99 และคา DPB มคามากกวา 10 ปและในกรณท 2 มคาNPV เทากบ 2,073,866 บาท IRR เทากบ 6.99 % PI เทากบ 1.37 และ DPB เทากบ 8 ป 10 เดอน สรปไดวากรณท 1 ไมมความคมคาในการลงทน สวนกรณท 2 มความคมคาในการลงทน ค าส าคญ ตนทน, ผลตอบแทน, ยาจากสมนไพร

บทน า ปจจบนการดแลรกษาผปวยในประเทศไทยสวนใหญ

ใชความรทางการแพทยแผนตะวนตกและใชยาแผนปจจบนในการรกษา สงผลท าใหมการใชยาและน าเขายาแผนปจจบนเพมขนเรอยๆโดยในป พ.ศ. 2550 มการน าเขายาแผนปจจบนส าห รบมนษย 53,000.10 ลานบาท และในป พ.ศ. 2554 เพมขนเปน 98,221.20 ลานบาท[1] อยางไรกตามไดมการสงเสรมใหมการใชแพทยแผนไทยในการรกษาโรคมาโดย

ตลอดเชนเดยวกน ในป 2522 ประเทศไทยไดมการน าหลกเกณฑ GMP มาใชกบโรงงานผลตยา ซงในป 2544 ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ไดประกาศใหใช GMP ฉบบ ท ยดต ามหลกของ WHO (World Health Organization) ซงถอไดวาเปนฉบบทยอมรบในระดบสากล และในป 2546 ไดประกาศให GMP-WHO เปนกฎหมาย [2] สถานทผลตยาทไดรบรองมาตรฐาน GMP เปนสงทท าใหผ บรโภคมความมนใจวายาทผลตมคณภาพและมความ

Page 25: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 242 ]

นาเชอถอ การพฒนาเพอยกระดบมาตรฐานของการผลตเพอใหได GMP น นท าใหสถานทผลตตองลงทนเพมขน จงหวดทท าการศกษาในครงน ประกอบดวย โรงพยาบาลศนย 1 แหง โรงพยาบาลชมชน 20 แหงและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต าบล (รพ.สต.) 209 แหง มแผนยทธศาสตรดานการแพทยแผนไทยทชดเจนคอ การพฒนาใหการแพทยแผนไทยเปนกระแสหลก (พ.ศ. 2557-2559) และไดมการก าหนดเปาหมายเพอใหระบบยาจากสมนไพรของจงหวดมความชดเจน โดยใชกลยทธสงเสรมความเขมแขงของระบบยาจากสมนไพรในระบบบรการสาธารณสข โดยมแหลงผลตยาจากสมนไพร 1 แหง คอ โรงพยาบาลศนย ท าหนาทผลตยาจากสมนไพรสนบสนนใหแกหนวยบรการในเครอขายทรบผดชอบ และมการพฒนามาอยางตอเนอง มแผนทจะพฒนาการผลตเพอใหไดรบการรบรองมาตรฐาน GMP การศกษาตนทน ผลตอบแทนและความคมคาในการลงทนการผลตยาจากสมนไพรของโรงพยาบาลศนยแหงนจะเปนขอมลเพอใชเปนแนวทางในการวางแผนด าเนนงานเกยวกบการผลตยาจากสมนไพรตอไป

ระเบยบวธการศกษาวจย

การว จ ยค ร ง น เป น ก ารว จ ย เช งพ รรณ น าแบ บภ า ค ต ด ข ว า ง ( Cross-Sectional Descriptive Research) ท าการศกษาหาตนทน ผลตอบแทนและความคมคาในการลงทนในการผลตยาจากสมนไพรของโรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยท าการพจารณาจาก ม ล ค า ป จ จ บ น ส ท ธ (Net Present Value; NPV) อ ต ร าผลตอบแทนของโครงการลงทน (Internal Rate of Return; IRR) ดชนความสามารถในการท าก าไร (Profitability Index; PI) และงวดระยะเวลาคน ทนแบบ คดลด (Discounted Payback Period; DPB) โดยก าหนดอายของโครงการ 10 ป ใชอตราคดลด 3% ไมมเจาหนและไมตองเสยภาษ

เครองมอทใชในการศกษาครงนประกอบดวย แบบประเมนมาตรฐานการผลตยาจากสมนไพร WHO GMP และแบบบนทกขอมลทผวจยสรางขนเองประกอบดวย แบบบนทกตนทนคาวตถดบและบรรจภณฑตอหนวยของยาจากสมนไพร แบบบนทกขอมลครภณฑและอาคารสงกอสราง

แบบบนทกคาแรงของเจาหนาท แบบบนทกคาใชจายในการควบคมคณภาพของยาจากสมนไพรและแบบบนทกการส ารวจปรมาณการใชยาจากสมนไพร ท าการประเมนงานผลตยาจากสมนไพรเบองตนโดยผเชยวชาญจากภายนอก ส ารวจปรมาณในการใชยาจากสมนไพรโดยรวบรวมขอมลป รม าณการใชยาจากสมน ไพรของโรงพยาบ าลในปงบประมาณ 2556 ถง 2558 จากแผนการจดซอยาประจ าปงบประมาณ 2559 ของแตละโรงพยาบาลในจงหวด ทท าการศกษาซงประกอบไปดวยโรงพยาบาลศนย 1 แหง โรงพยาบาลชมชน 20 แหง หาตนทน ผลตอบแทนและประเมนความคมคาของการลงทนการผลตยาจากสมนไพรของโรงพยาบาลศนย โดยแบงออกเปน 2 กรณ คอ กรณท 1 ใหกลมยาสมนไพรทใชทดแทนยาแผนปจจบนมสวนแบงการตลาดเพมขนทกปและกลมยาจากสมนไพรอนมสวนแบงการตลาดเพมขนทก 2 ป และ กรณท 2 ยาท งสองกลมมสวนแบงการตลาดเพมขนทกป

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล ผลการวจยแบงเปน 4 สวน ดงน สวนท 1 ผลการประเมน เบองตนงานผลตยาจาก

สมนไพรโรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคะวนออกเฉยงเหนอ

จากขอก าหนดของ WHO GMP 17 หมวดผานเกณฑ 1 หมวด คอ หมวดท 3 สขาภบาลและสขอนามย และมขอเสนอแนะในประเดนควรพฒนาดานโครงสรางของอาคารผลตใหไดมาตรฐานตามการรบรองของคณะกรรมการอาหารและยาและควรจดหาบคลากรเพมเตม อกทงควรจดหาเครองมอในการตรวจสอบคณภาพเบองตน และควรมการจดระบบการตรวจสอบคณภาพเพอใหครอบคลมท งกระบวนการผลตตงแตการรบวตถดบ ระหวางการผลต กอนปลอยผานยาส าเรจรปและการตรวจสอบความคงตว สอดคลองกบงานวจยของ ชเพญ วบลสนต (2550) [3] ทศกษา การประเมนมาตรฐานการผลตยาจากสมนไพรของสถานทผลตยาแผนโบราณในจงหวดเชยงใหม โดยผลการส ารวจสถานทผลตยาแผนโบราณในจงหวดเชยงใหมจ านวน 27 แหง พบวาม 22 แหงทยงท าการผลตแตทกแหงไมผานการประเมนตามเกณฑวธการทดในการผลตยาจากสมนไพร

Page 26: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 243 ]

เนองจากไมผานในหวขอท เปนขอบกพรองส าคญท ง 4 หมวด โดยเรยงล าดบจากมากไปหานอย คอ หมวดท 3 การจดท าเอกสาร, หมวดท 4 การด าเนนการผลต, หมวดท 1 เรองบคลากร, หมวดท 2 อาคารสถานท ตามล าดบและสอดคลองกบการศกษาของ ศรญญา ศรบตรดา (2555) [4] ไดท าการประเมนโครงการการผลตสมนไพรในโรงพยาบาลเสลภม โดยท าการตรวจประเมนสถานทผลตยาใหเปนไปตามหลกเกณฑวธการทดในการผลตยา (GMP) ตามทส านกงานคณะกรรมการอาหารและยาก าหนด พบวามขอ ทควรปรบปรงทส าคญ 3 ดาน คอ 1) ดานพนทและหองผลต มความคบแคบ ไมเปนสดสวน 2) ดานบคลากรมความไมเพยงพอตอการปฏบตงาน 3) ดานการจดท าเอกสาร

สวนท 2 ตนทนในการผลตยาจากสมนไพรของโรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ในการศกษาดานตนทนของการผลตยาจากสมนไพรในโรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบวา หนวยผลตยาจากสมนไพรโรงพยาบาลศนยแหงนมสดสวนของตนทนคาแรงงาน ตนทนวตถดบ และตนทนคาใชจายในการผลต (คาเสอมราคา + ตนทนคาน าประปา + ตนทนคาไฟฟา + ตนทนคาควบคมคณภาพ ตนทนคาบ ารงรกษา) ในกรณท 1 คดเปนรอยละ 32.29, 43.90 และ 14.72 ตามล าดบ และในกรณท 2 คดเปนรอยละ 30.80, 46.38 และ 13.73 ตามล าดบ เมอเปรยบเทยบกบการศกษาของ นฤมล เจรญกจภณฑ (2543) [5] ท าการศกษาวจยเรอง การวเคราะหตน ทนจากผลตภณฑสมนไพร : กรณ ศกษาโรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร พบวาตนทนคาแรงตอหนวยมคารอยละ 4.15-14.35 จะเหนวาตนทนในสวนคาแรงของโรงพยาบาลศนยแหงนมคาสงกวา อาจเนองมาจากโรงพยาบาลศนยแหงนมการปฏบตงานลวงเวลาทกวนเสาร

โดยมพนกงานผลตจ านวน 2 คน ซงใน 1 เดอนอาจมการปฏบตงานลวงเวลา 4-5 วนและการทมตนทนคาแรงสงอาจมาจากสวนของเงนเดอนของเภสชกรทปฏบตงานในงานผลตยาจากสมนไพร

สวนท 3 ผลตอบแทนในการผลตยาจากสมนไพรของโรงพยาบาลศนยแหงหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ผลตอบแทนจากการผลตยาจากสมนไพรหาไดจาก ปรมาณการขาย x ราคา ในกรณท 1 พบวา ไดรบรายไดเทากบ 39,716,734 บาท เมอปรบเปนมลคาปจจบนมคาเทากบ 32,377,119 บาท และไดรบเปนกระแสเงนสดเทากบ 7,217,267 บาท เมอป รบ เปน มลคาป จ จบน มค าเท ากบ 5,566,224 บาท ดงแสดงในตารางท 1 และในกรณท 2 พบวา ไดรบรายไดเทากบ 45,554,596 บาท เมอปรบเปนมลคาปจจบนมคาเทากบ 37,116,536 บาท และไดรบเปนกระแสเงนสดเทากบ 9,808,916 บาท เมอปรบเปนมลคาปจจบนมคาเทากบ 7,674,770 บาท ดงแสดงในตารางท 2

แมในปจจบนจะมการสนบสนนใหมการใชสมนไพรกนอยางแพรหลายอกทงทางภาครฐไดออกเปนนโยบายเพอเปนแนวทางในการปฏบตท าใหมความตองการใชยาจากสมนไพรเพมมากขน แมจะมความตองการในการใชสงแตผผลตเองกตองมการแขงขนเพอแยงสวนแบงการตลาด ซงเปนอกปจจยส าคญทควรค านงถง จากการศกษาของ ชเพญ วบลสนต (2550) [3] พบวาผผลตบางรายมการจ าหนายในลกษณะขายตรงและสงออกไปจ าหนายยงตางประเทศแสดงใหเหนวาการผลตยาจ าหนายนอกจากจะตองผลตยาใหไดคณภาพมาตรฐานแลวยงตองค านงเรองของการตลาดดวย

Page 27: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 244 ]

ตารางท 1 สรปรายไดทไดรบจากการขายยาจากสมนไพรในกรณท 1

ปท ตนทนทงหมด

(บาท) (1)

รายไดทงหมด (บาท)

(2)

ก าไร (บาท)

(3)=(2)-(1)

คาเสอมราคา (บาท)

(4)

กระแสเงนสด (บาท)

(5)=(3)+(4)

มลคาปจจบน

ตนทนทงหมด (บาท)

(1)

รายไดทงหมด (บาท)

(2)

ก าไร (บาท)

(3)=(2)-(1)

คาเสอมราคา (บาท)

(4)

กระแสเงนสด (บาท)

(5)=(3)+(4)

0 - 5,600,904 -5,600,904 1 2,018,419 1,044,960 -973,459 529,746 -443,712 1,959,630 1,014,524 -945,106 514,317 -430,789 2 2,234,746 1,443,541 -791,205 524,146 -267,058 2,106,462 1,360,676 -745,786 494,058 -251,728 3 2,521,546 2,041,680 -479,865 414,723 -65,142 2,307,572 1,868,427 -439,145 379,530 -59,614 4 2,829,657 2,632,044 -197,614 414,723 217,110 2,514,114 2,338,537 -175,577 368,476 192,899 5 3,299,747 3,484,436 184,689 367,695 552,385 2,846,391 3,005,705 159,315 317,177 476,492 6 3,800,373 4,339,168 538,795 344,695 883,490 3,182,752 3,633,985 451,232 288,677 739,909 7 4,199,921 5,055,325 855,405 277,795 1,133,200 3,414,920 4,110,442 695,522 225,873 921,395 8 4,534,711 5,672,075 1,137,364 272,795 1,410,159 3,579,743 4,477,588 897,845 215,347 1,113,192 9 5,112,584 6,599,201 1,486,617 272,295 1,758,912 3,918,370 5,057,738 1,139,368 208,692 1,348,059 10 5,638,173 7,404,303 1,766,130 271,795 2,037,925 4,195,330 5,509,497 1,314,167 202,241 1,516,408 รวม 36,189,877 39,716,734 3,526,857 3,690,410 7,217,267 30,025,284 32,377,119 2,351,835 3,214,388 5,566,224

Page 28: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 245 ]

ตารางท 2 สรปรายไดทไดรบจากการขายยาจากสมนไพรในกรณท 2

ปท ตนทนทงหมด

(บาท) (1)

รายไดทงหมด (บาท)

(2)

ก าไร (บาท)

(3)=(2)-(1)

คาเสอมราคา (บาท)

(4)

กระแสเงนสด (บาท)

(5)=(3)+(4)

มลคาปจจบน

ตนทนทงหมด (บาท)

(1)

รายไดทงหมด (บาท)

(2)

ก าไร (บาท)

(3)=(2)-(1)

คาเสอมราคา (บาท)

(4)

กระแสเงนสด (บาท)

(5)=(3)+(4)

0 -5,600,904 -5,600,904 1 2,062,361 1,138,580 -923,781 529,746 -394,034 2,002,292 1,105,418 -896,875 514,317 -382,558 2 2,333,353 1,653,625 -679,727 524,146 -155,581 2,199,409 1,558,700 -640,708 494,058 -146,650 3 2,632,182 2,277,395 -354,788 414,723 59,935 2,408,820 2,084,139 -324,681 379,530 54,849 4 3,106,939 3,028,751 -78,188 414,723 336,536 2,760,475 2,691,006 -69,469 368,476 299,007 5 3,512,308 3,929,542 417,234 367,695 784,929 3,029,748 3,389,658 359,910 317,177 677,087 6 4,207,783 5,005,046 797,263 344,695 1,141,958 3,523,952 4,191,647 667,695 288,677 956,372 7 4,558,176 5,802,440 1,244,265 277,795 1,522,060 3,706,214 4,717,915 1,011,701 225,873 1,237,574 8 5,125,495 6,719,904 1,594,409 272,795 1,867,204 4,046,113 5,304,754 1,258,641 215,347 1,473,988 9 5,656,965 7,539,732 1,882,768 272,295 2,155,063 4,335,592 5,778,577 1,442,985 208,692 1,651,676

10 6,240,528 8,459,580 2,219,051 271,795 2,490,847 4,643,539 6,294,722 1,651,183 202,241 1,853,424 รวม 39,436,090 45,554,596 6,118,506 3,690,410 9,808,916 32,656,155 37,116,536 4,460,381 3,214,388 7,674,770

Page 29: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 246 ]

สวนท 4 การประเมนความคมคาในการผลตยาจากส ม น ไพ รข อ ง โร งพ ย าบ าล ศ น ย แ ห งห น ง ใน ภ าคตะวนออกเฉยงเหนอ

4.1 กรณท 1 ใหกลมยาสมนไพรทใชทดแทนยาแผนปจจบนมสวนแบงการตลาดเพมขนทกปและกลมยาจากสมนไพรอนมสวนแบงการตลาดเพมขนทก 2 ป

จากขอมลตนทนและรายไดจากการขายน ามาประเมนความคมคาในการลงทนพบวา มลคาปจจบนสทธ (Net Present Value ; NPV) ม ค า เท ากบ -34,680 บ าท อต ร าผลตอบแทนของโครงการลงทน (Internal Rate of Return; IRR) มคาเทากบ 2.93 % ดชนความสามารถในการท าก าไร (Profitability Index : PI ) เทากบ 0.99 และ งวดระยะเวลาคนทนแบบ คดลด (Discounted Payback Period; DPB) ม ค ามากกวา 10 ป สามารถสรปไดวาไม มความคมคาในการลงทน ดงแสดงในตารางท 3

ตารางท 3 สรปผลการประเมนความคมคา

ในกรณท 1

หลกเกณฑในการประเมน

เกณฑการตดสนใจ

ยอมรบโครงการเมอ ผลทได

NPV NPV ≥ 0 -34,680 IRR IRR ≥ 3 % 2.93 % PI PI > 1 0.99

DPB ≤ 10 ป > 10 ป

4.2 กรณท 2 ยาทงสองกลมมสวนแบงการตลาด

เพมขนทกป ในการประเมนความคมคาในกรณท 2 มวธการหาและ

เงอนไขทเหมอนกนกบกรณท 1 แตกตางกนทการประมาณคาสวนแบงการตลาด โดยในกรณท 2 นจะมการประมาณการสวนแบงการตลาดใหยาทงสองกลมมสวนแบงการตลาดเพมขนทกป จากขอมลตนทนและรายไดจากการขายน ามาประเมนความคมคาในการลงทน พบวา มลคาปจจบนสทธ (Net Present Value; NPV) เท ากบ 2,073,866 บาท อตราผลตอบแทนของโครงการลงทน (Internal Rate of Return; IRR) มคาเทากบ 6.99 % ดชนความสามารถในการท าก าไร

(Profitability Index : PI ) เทากบ 1.37 และงวดระยะเวลาคนทนแบบคดลด (Discounted Payback Period; DPB) เทากบ 8 ป 10 เดอน สามารถสรปไดวา มความคมคาในการลงทน ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 สรปผลการประเมนความคมคาในกรณท 2

หลกเกณฑในการประเมน

เกณฑการตดสนใจ

ยอมรบโครงการเมอ ผลทได

NPV NPV ≥ 0 2,073,866 IRR IRR ≥ 3 % 6.99 % PI PI > 1 1.37

DPB ≤ 10 ป 8 ป 10 เดอน

สรปผลการศกษาวจย

จากการประเมนเบองตนตามเกณฑ WHO GMP มขอเสนอแนะใหงานผลตยาจากสมนไพรพฒนา คอ ดานโครงสรางของอาคารผลตใหไดมาตรฐาน จดหาบคลากร เค รองมอทจ าเปนเพมเตมและจดระบบในการควบคมคณภาพให ครอบคลมท งระบบ ใน สวนตน ทนและผลตอบแทน แบงออกเปน 2 กรณ คอ กรณท 1 ใหกลมยาสมนไพรทใชทดแทนยาแผนปจจบนมสวนแบงการตลาดเพมขนทกปและกลมยาจากสมนไพรอนมสวนแบงการตลาดเพมขนทก 2 ป และกรณท 2 ยาท งสองกลมมสวนแบงการตลาดเพมขนทกป โดยกรณท 1 มตนทนรวม 36,189,877 บาท ไดรบผลตอบแทนจากการขายเทากบ 39,716,734 บาท และกรณ ท 2 ม ตน ท น รวม 39 ,436 ,090 บ าท ได รบผลตอบแทนจากการขายเทากบ 45,554,596 บาท ในการประเมนความคมคาในการลงทนการผลตยาจากสมนไพร พบวา ในกรณท 1 มคา NPV เทากบ -34,680 บาท คา IRR เทากบ 2.93% คา PI เทากบ 0.99 และคา DPB มคามากกวา 10 ป และในกรณท 2 มคา NPV เทากบ 2,073,866 บาท คา IRR เทากบ 6.99 % คา PI เทากบ 1.37 และคา DPB มคา 8 ป 10 เดอน สรปไดวาในกรณท 1 ไมมความคมคาในการลงทน สวนกรณท 2 มความคมคาในการลงทน

Page 30: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 247 ]

เอกสารอางอง ส านกยา. (2557ก). มลคาการผลตและการน าสงยาเขามาใน

ราชอาณาจกร ส าหรบยาแผนปจจบน ตงแตป

2530-2554. คนเมอ 4 กรกฎาคม 2557, จาก

http://drug.fda.moph.go.th/zone_search/files/sea0

01_001.asp

องคการเภสชกรรม. (2558). หลกเกณฑวธการทดในการผลต

ยา (Good Manufacturing Practice:GMP). คน

เมอ 7 พฤศจกายน 2558, จาก

http://www.gpo.or.th/Default.aspx?PageContentMode=1&tabid=107#21

ชเพญ วบลสนต. (2550). การประเมนมาตรฐานการผลตยา

จากสมนไพรของสถานทผลตยาแผนโบราณใน

จงหวดเชยงใหม. วารสารการแพทยแผนไทยและ

การแพทยทางเลอก, 5(2), 151-165

ศรญญา ศรบตรดา. (2555). การประเมนโครงการการผลตสมนไพรในโรงพยาบาลเสลภม. รายงานการศกษาอสระปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรความงามและสขภาพ คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

นฤมล เจรญกจภณฑ, & มหาวทยาลยมหดล. (2543). การ

วเคราะหตนทนผลตภณฑจากสมนไพร:

กรณศกษาโรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร.

Page 31: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 248 ]

การรบรการตายอยางสงบในสงคมไทย: การตรวจสอบคณภาพเครองมอ (Peaceful Death Perception in Thai Society: Instrument Quality Test)

เนตรนภา มณรศยากร1 วราภรณ คงสวรรณ2 และ กตตกร นลมานต3 1นกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร,

2ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร, 3รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ต.คอหงส อ.หาดใหญ จ.สงขลา 10110

ผน าเสนอผลงาน E-mail:[email protected]

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอน าเสนอการตรวจสอบคณภาพเครองมอการรบรการตายอยางสงบ ซงเปนสวนหนงของการศกษาเรอง การรบรการตายอยางสงบตามมมมองของผปวย เครองมอการรบรการตายอยางสงบเปนเครองมอทสรางโดยผวจย จากการทบทวนงานวจยทเกยวของกบการตายอยางสงบหรอตายดในบรบทของสงคมไทย เครองมอนประกอบดวย 5 มต คอ ดานรางกาย ดานจตใจ ดานสงคม ดานจตวญญาณ และดานสถานท มท งหมด 30 ขอ มมาตรวดแบบตอเนอง ไดใชวธตรวจสอบคณภาพของเครองมอโดยการตรวจสอบความตรงตามเนอหาและความเทยงของเครองมอ การตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดย ผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ซงเปนผเชยวชาญดานการสรางเครองมอวจยและดานการดแลผปวยในระยะสดทายและการตายอยางสงบ ไดคาดชนความตรงตามเนอหา (content validity index: CVI) ของรายขอ (Item-level CVI: I-CVI) และโดยรวม (Scale-CVI-Average: S-CVI Ave) เทากบ เทากบ 0.67-1.00 และ 0.95 ตามล าดบ และน าเครองมอไปทดสอบความเทยงในกลมผปวยทรบการรกษาในโรงพยาบาล จ านวน 50 คน หาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค ไดคา 0.88 ผลการทดสอบแสดงวาเครองมอการรบรการตายอยางสงบมคณภาพอยในระดบสง สามารถน าไปใชในการส ารวจการรบรการตายอยางสงบในกลมประชากรไทยตอไปได

ค าส าคญ: การตายอยางสงบ; ความเทยง; ความตรง; คณภาพเครองมอวจย

บทน า

การตายอยางสงบเปนความคาดหวงของคนในทกเชอชาตและวฒนธรรม และเปนเปาหมายของการพยาบาลบคคลในระยะสดทาย มการศกษาเกยวกบมมมองหรอการรบรการตายอยางสงบในหลายๆ ประเทศ ท งในในแถบอเมรกา ยโรป หรอเอเชย ซงเปนการศกษาท งในเชงปรมาณและคณภาพ อยางเชน ผสงอายชาวอเมรกาทเขาสระยะสดทายของชวตตองการตายอยางสงบ ไมมความเจบปวดทกขทรมาน จากไปเหมอนการนอนหลบ ไดเตรยมตวกอนตายส าห รบการตายของตวเองและไดอยกบ ครอบค รว 1 สอดคลองกบการในประเทศเนเธอแลนด ศกษาการตายอยางสงบเปนการตายทปราศจากความเจบปวดทกขทรมาน ไดสงเสยบคคลอนเปนทรก และตดสนใจเลอกการรกษาในชวง

สดทายดวยตนเอง และการใหยาแกปวดเพอใหจากไปอยางสงบ2 คลายคลงกบการศกษาในกลมผสงอาย ประเทศกานา กลาวถงการตายอยางสงบ เปนการตายตามธรรมชาต ไดท าสงทคางคาใหเสรจสน เปนการจากไปทบานและสมาชกในครอบครวยอมรบ3 ในแถบเอเชย มการศกษาในฮองกงถงการรบรการตายอยางสงบ เปนความไมเจบปวด ไมมความวตกกงวล และสมพนธภาพทดกบครอบครว4 สอดคลองกบการศกษาการตายอยางสงบในมมมองของผสงอายทเปนมะเรงในประเทศญปน การตายอยางสงบ คอ ความสขสบายทางกายและใจการตายทเปนธรรมชาต มความหวงและความพอใจไมเปนภาระ มความสมบรณของชวตไดเตรยมตวกอนตาย มความสมพนธทดการสนบสนนจากคนรอบขาง ใน

Page 32: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 249 ]

สถานทชอบเปนสวนตว ไดท าตามความเชอทางศาสนาและจตวญญาณ5

ส าหรบในประเทศไทย การศกษาทพบจากการทบทวนวรรณกรรมเปนการศกษาในเชงคณภาพเกยวกบมมมองของพยาบาลและครอบครวเกยวกบการตายอยางสงบ อยางเชน การศกษาของประสบการณผดแลชาวพทธทดแลสมาชกในครอบครวทตายอยางสงบในหออภบาลผปวยหนก6 ผดแลมประสบการณมตของความสมพนธ 4 ดาน คอ มตของความสมพนธ มตของตวเอง มตของเวลา และมตของสถานท การศกษาถดมา การตายอยางสงบตามการรบรของครอบครวไทยพทธในหออภบาลผปวยหนก7 พบ 5 ประเดนการตายอยางสงบ คอ การรบรการตายทก าลงจะมาถง การเตรยมพรอมดานจตใจ การไมทกขทรมาน อยกบสมาชกในครอบครวไมโดดเดยว สมาชกในครอบครวโศกเศราอยางเหมาะสม คลายคลงการศกษาการพยาบาลเพอการตายดตามการรบรของพยาบาลวชาชพ8 พบวาการตายอยางสงบเปนการตายทปราศจากความทกขทรมานท งรางกายและจตใจ โดยพยาบาลท าหนาทตอบสนองความตองการของผปวยและญาตทมจดมงหมายเพอใหท งผปวยและญาตเกดความสงบ สอดคลองกบการศกษา การตายอยางสงบตามมมมองของพยาบาลไทยมสลม9 การตายอยางสงบประกอบดวย 6 ลกษณะ คอ ไมอยในความทกขทรมาน ไดปฏบตตามหลกศาสนาและความเชอ ไดอยกบความครวและคนทรกในสงแวดลอมทสงบ มการยอมรบความเจบปวยและการตายทก าลงจะมาถง ไมมการยอชวต และมการเตรยมการตายของตนเอง ซงการศกษาเชงคณภาพเหลาน ท าใหเขาใจการตายอยางสงบมากขน แตอยางไรกตามยงเปนการรบรของเฉพาะกลมทศกษาไมสามารถอางถงประชากรได ดงน นเพอใหเขาใจการตายอยางสงบของประชากรไทย จงจ าเปนทจะตองใชวธการศกษาเชงปรมาณโดยการส ารวจการรบรการตายอยางสงบ และในการส ารวจจะตองใชเครองมอประเมนการรบรการตายอยางสงบจากการทบทวนวรรณกรรม พบวา มการสรางเครองมอเพอประเมนการรบรการตายอยางสงบหรอตายด The White Peaceful Death Measure (WPDM)10

ในอ เม รกาห รอแบบสอบถาม Good death inventory (GDI)11ในประเทศญปน อยางไรกตาม การตายอยางสงบเปน

เรองทเกยวของกบศาสนา ความเชอและขนบธรรมเนยมประเพณของคนในสงคมนนๆ12 ซงการน าเครองมอทพฒนามาจากบรบทของสงคมอนจะมขอจ ากดในความตรงของเนอหาทอาจไมสอดคลองกบบรบทของสงคมทตองการศกษาน น ๆ และจากการทบทวนวรรณกรรมยงไมพบเครองมอทจะวดการรบรการตายอยางสงบทเฉพาะกบบรบทสงคมไทย ดงนนผวจยจงพฒนาเครองมอในการรบรการตายอยางสงบ เพอสรางเครองมอการวดการตายอยางสงบทสอดคลองกบบรบทของคนไทย ในการศกษาการตายอยางสงบ เพอสนบสนนใหเกดพฤตกรรมสงเสรมการตายอยางสงบตอไป

ในการพฒนาเครองมอการรบรการตายอยางสงบ จ าเปนทจะตองมการตรวจสอบคณภาพของเครองมอกอนทจะน าไปใช บทความนจงน าเสนอการตรวจสอบคณภาพของเครองมอการรบรการตายอยางสงบ ซงเปนสวนหนงของการศกษาวจยเรอง การรบรการตายอยางสงบตามมมองของผปวยในโรงพยาบาล

วตถประสงค

เพอศกษาการตรวจสอบคณภาพของเครองมอการรบรการตายอยางสงบในสงคมไทย

กรอบแนวคด

กรอบแนวคดทใชในการพฒนาเครองมอในการวด การรบรการตายอยางสงบของผปวยทไดรบการรกษาในโรงพยาบาลครงน ไดมาจากการทบทวนงานวจยในประเทศไทยทศกษาเกยวกบการตายอยางสงบ ผลการศกษาสามารถสรปเปนกรอบแนวคดของการตายอยางสงบตามมมมองของสงคมไทย โดยการตายอยางสงบประกอบไปดวย 5 มต ดงน

1. มตดานรางกาย การตายอยางสงบเปนการตายทไมมความเจบปวดทกขทรมาน การตายทเปนธรรมชาตไมมการยอชวต การตายในสภาพทรางกายสะอาดและมการแตงกายทเหมาะสม

2. มตดานจตใจ การตายอยางสงบเปนการตายทมการยอมรบการตายทก าลงจะมาถง การเตรยมจตใจใหสงบไมกงวลกอนตาย

Page 33: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 250 ]

3. ม ตดานสงคม การตายอยางสงบ เปนการตายทามกลางสมาชกในครอบครวหรอบคคลอนเปนทรกและไมโดดเดยว สมาชกในครอบครวแสดงภาวะเศราโศกเหมาะสม

4. มตดานจตวญญาณ การตายอยางสงบเปนการตายทไดท าบญหรอสะสมบญ การตายทไดรบการปฏบตพธกรรมทางศาสนา

5. มตดานสถานท การตายอยางสงบเปนการตายในสภาพแวดลอมทสะอาด สงบ และเปนสวนตวเกดขนไดทงทบานและโรงพยาบาล

ระเบยบวธการศกษาวจย

วสดและวธการ ผ วจยส รางเค รองมอการรบ รการตายอยางสงบ

ตรวจสอบคณภาพของเครองมอวดการรบรการตายอยางสงบโดยใชวธการตรวจสอบความตรงตามเนอหาและความเทยงของเครองมอ

กลมตวอยาง กลมตวอยางทใชในการศกษาความเทยงของเครองมอ

เปนผปวยทรบการรกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภมแหงหนงในจงหวดสงขลา จ านวนทงหมด 50 คน

ขนตอนการสรางเครองมอ 1. น ากรอบแนวคดของการตายอยางสงบทไดมาจาก

การทบทวนเอกสารมาใชสรางเครองมอ 2. สรางขอความหรอขอค าถามของเครองมอตาม

องคประกอบของการตายอยางสงบของแตละมต 3. ก าหนดมาตรวดระดบความคดเหนเปน 5 ระดบ จาก

เหนดวยกบขอความนอยทสด จนถงเหนดวยกบขอความมากทสด เพอประเมนการรบรการตายอยางสงบ

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ การตรวจสอบความตรง ผวจยตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยน าเครองมอท

สรางขนไปใหผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ซงเปนผเชยวชาญดานการสรางเครองมอวจยและดานการดแลผปวยในระยะสดทายและการตายอยางสงบ จากนนปรบแกขอค าถามตามค าชแนะและค านวณหาคาดชนความตรงตามเนอหา (content validity index: CVI)

การตรวจสอบความเทยง น าเครองมอการรบรการตายอยางสงบ ทปรบปรงความ

ตรงของเนอหาหลงจากทผทรงคณวฒแนะน าไปทดสอบความเทยงกบผปวยทรบการรกษาในโรงพยาบาล จ านวน 50 คน ซงมคณสมบตเชนเดยวกบกลมตวอยางทศกษา

การพทกษสทธกลมตวอยาง งานวจยไดรบความเหนชอบดานจรยธรรมการวจยจาก

คณะกรรม การประเมนงานวจยดานจรยธรรม คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทรตาม หนงสอเลขท ศธ 0521.1.05/3560 แบบสอบถามการรบรการตายอยางสงบผานจรยธรรมตามข นตอนของแหลงเกบขอมล และไดรบเอกสารรบรองทางจรยธรรม ใหสามารถเกบขอมลในแหลงเกบขอมลได ผ วจยได เขารบการอบรมและไดรบใบประกาศนยบตร การปฏบตการวจยทางคลนกทด(Good Clinical Practice: ICH-GCP) วนท 15-16 ตลาคม 2558 ซงผวจยเปนผเกบขอมลเพยงคนเดยว การเกบขอมลผวจยท าการพทกษสทธกลมตวอยางทกคน โดยค านงถงหลกการของการเขารวมวจยดวย ความสมครใจ และการรกษาความลบ ส าหรบกลมตวอยาง ผวจยแจงสทธในการถอนตว โดยไมกระทบกบการรกษาในปจจบน

การเกบรวมรวมขอมล ผวจยไดน าหนงสออนมตทไดรบจากโรง พยาบาลท

ศกษา โดยเขาพบหวหนาพยาบาล หวหนาหอผ ปวยทเกยวของและขออนญาตเกบขอมลจากกลมตวอยาง คอ กลมผปวยทไดรบการรกษาในโรงพยาบาลทมคณสมบตตามเกณฑ และเซนชอยนยอมในการตอบแบบสอบถาม หลงได ร บ ฟ งค า ช แ จ งแล ว ผ ว จ ย ใช ว ธ ส ม ภ าษ ณ ต ามแบบสอบถาม ในโรงพยาบาลระดบตตยภมในจงหวดสงขลา ในหอผปวยกลมอายรกรรม ศลยกรรม กระดกและขอ นรเวช ระหวางเดอนมกราคม พ.ศ. 2559

วธการวเคราะหขอมล 1.วเคราะหคณภาพของความตรงของเครองมอโดยการ

ค านวณหาคาดชนความตรงตามเนอหา (content validity

index: CVI) เ ป น ร า ย ข อ ( Item-level CVI: I-CVI) แ ล ะ

โดยรวม (Scale-CVI-Average: S-CVIAve)

Page 34: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 251 ]

2.วเคราะหคณภาพความเทยงของเครองมอโดยการหา

คาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s Alpha

Coefficient) เปนการวดความคงเสนคงวาภายใน ( internal

consistency) เนองจากเครองมอการรบรการตายอยางสงบ

เปนแบบวดความคดเหน ทมมาตรวดแบบตอเนอง (Likert

scale)

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล

ผลการตรวจสอบความตรงตามเนอหา แบบสอบถามการรบรการตายอยางสงบ จ านวน 23

ขอความ ไดผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดย ผทรงคณวฒ 3 ทาน ทมความเชยวชาญในการดแลผปวยระยะสดทาย หรอการตายอยางสงบ ผลการตรวจสอบความตรงของเครองมอดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1: แสดงการประเมนความสอดคลองของขอ

ค าถาม 23 ขอ จากผทรงคณวฒ ขอท

ผทรงคณวฒ คนท 1

ผทรงคณวฒ คนท 2

ผทรงคณวฒ คนท 3

Number in Agree (N=3)

Item CVI

1 √ √ √ 3 1.00 2 √ √ √ 3 1.00 3 √ √ √ 3 1.00 4 √ √ √ 3 1.00 5 √ √ √ 3 1.00 6 X √ √ 2 0.67 7 X √ √ 2 0.67 8 √ √ √ 3 1.00 9 √ √ √ 3 1.00 10 √ √ √ 3 1.00 11 √ √ √ 3 1.00 12 √ √ √ 3 1.00 13 √ √ √ 3 1.00 14 √ √ √ 3 1.00 15 √ √ √ 3 1.00 16 √ √ √ 3 1.00 17 √ √ √ 3 1.00 18 √ √ √ 3 1.00 19 √ √ √ 3 1.00 20 X √ √ 2 0.67 21 √ √ √ 3 1.00 22 √ √ √ 3 1.00 23 X √ √ 2 0.67

หมายเหต √ = เหนดวยกบขอความนน (ระดบ 3, 4) X = ไมเหนดวยกบขอความนน (ระดบ 1, 2)

ก าหนดระดบการแสดงความคดเหนของผเชยวชาญเปน 4 ระดบ คอ 1, 2, 3 และ 4 โดยแตละระดบมความหมาย ดงน

1 หมายถง ค าถามไมเกยวของกบกรอบแนวคด 2 หมายถง ค าถามเกยวของกบกรอบแนวคด บางสวน

ตองไดรบการพจารณาทบทวนและปรบปรง อยางมาก 3 หมายถง ค าถามคอนขางเกยวของกบกรอบ แนวคด

ตองไดรบการพจารณาทบทวนและปรบปรงเลกนอย 4 หมายถง ค าถามเกยวของกบกรอบแนวคด มาก จากผลการศกษาทแสดงในตารางท 1 น ามาหาคาดชน

ความสอดคลองรายขอของเนอหาและทงฉบบไดผลดงน 1.ดชนความสอดคลองรายขอ (I-CVI) จากสตร I - CVI = Nc /N เมอ; Nc แทน จ านวนผทรงคณวฒทประเมนขอ

ค าถามในระดบ สอดคลอง (ระดบความคดเหน 3 และ 4) N แทน จ านวนผทรงคณวฒทงหมด ก า ร ป ร ะ เ ม น ว า ม ค ว า ม ส อ ด ค ล อ ง ค ว า ม

เหน 2 ใน 3 ทานดงนนคาทได จะมคาเทากบ 0.67 จงเปนเกณฑทยอมรบได (acceptable) และเกณฑนควรจะเปนต าสดส าหรบคาดชนวดความสอดคลองเชงเนอหารายขอและระดบด เมอมคาต งแตะ 0.8 ขนไปและดเยยม เมอมคาเทากบ 1.013

จากตาราง 1 แสดงคา Item-level CVI ( I-CVI) ทกขอมคา 0.67-1.00 อยในระดบยอมรบได ถงระดบดเยยม มขอความ 4 ขอความ ทไดคะแนน 0.67 ท เห ลออก 19 ขอความ ไดคะแนน 1.00

2. ดชนความตรงตามเนอหาทงฉบบ ( S-CVI) วธท 1 ความตรงตามเนอหาทงฉบบ S-CVI / UA เมอ; S-CVI แทน จ านวนขอค าถามทผานการประเมน

จากผทรงคณวฒในระดบสอดคลอง UAแทน จ านวนขอค าถามทงหมด ดงนน = 19/23

Page 35: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 252 ]

= 0.82, คดเปนรอยละ 82 วธท2 ความตรงตามเนอหาทงฉบบ S-CVI/Ave การหาคา S-CVI/Ave เปนการหาคาเฉลยของ ดชนวด

ความสอดคลองของเครองมอวด จากสตร S-CVI/Ave = S(S-CVI)/p เมอ p แทนจ านวนขอค าถาม ดงนนจากขอมลในตาราง 1 แทนคา = (1.00)19 + (0.67)4 23 = 0.94, คดเปนรอยละ 94 เกณฑการพจารณาความสอดคลองเนอหาทงฉบบ S-

CVI ม 2 คา ดวยกน คอ S-CVI/UA และ S-CVI/Ave คาทไดควรมคาตงแต 0.8 ขนไป14

เค รองมอการรบ รการตายอยางสงบ มค าความสอดคลองท งฉบบ มค า S-CVI / UA = 0.82 และค า S-CVI/Ave = 0.94 ผลการตรวจสอบความตรงตามเนอหา แสดงใหเหนวา เครองมอการรบรการตายอยางสงบ มคาความสอดคลองทงฉบบ อยในระดบยอมรบได อยางไรกตามผ ทรงคณวฒไดใหขอแนะน าในการปรบภาษาและบางเนอหาของขอค าถาม โดยปรบใหแตละขอมเพยงหนงใจความส าคญ และใชภาษาทไมกระทบตอสภาพจตใจของผ ทท าแบบสอบถาม เชน เปลยนจากค าวา “ตาย” เปน “จากไป” และไมควรใชค าซ าเพราะจะท าใหตอกย าความรสกสญเสยของผท าแบบสอบถามได หลงจากปรบขอค าถามตามค าแนะน าของผทรงคณวฒ ไดขอค าถามหลงปรบแกท งหมด 30 ขอ ผวจยไดท าการหาความสอดคลองของขอค าถามของผทรงคณวฒ 3 ทาน อกครง

ผลคาเฉลยความสอดคลองรายขอ Item-level CVI ( I-CVI) ทกขอมคา 0.67-1.00 อยในระดบยอมรบได ถงระดบดเยยม โดยมเพยงจ านวน 4 ขอ ทมคา CVI เทากบ 0.67 คอ ขอท 7 เปนการจากไปทไดรบการแตงกายหรอสวมใสเสอผาในชดทตองการ ขอท 16 เปนการจากไปดวยความรสกพอใจทไดจดเตรยมสถานทและพธการส าหรบการจากไปดวยตนเอง ขอท 23 เปนการจากไปทมการท าบญอทศสวนใหกบผทจากไป ขอท 30 การจากไปอยางสงบสามารถเกดขนไดทงทบาน

และในโรงพยาบาล สวนใหญซงมจ านวน 26 ขอ มคา CVI เทากบ 1 และเมอน ามาค านวณคาดชนความตรงตามเนอหาทงฉบบไดคา S-CVI / UA ไดคาเทากบ 0.86 และไดคาเฉลยข อ งด ช น ว ด ค ว ามส อด ค ลอ งข อ ง เค ร อ ง ม อ วด S-CVI/Ave เทากบ 0.95 แสดงวาเครองมอการรบรการตายอยางสงบ มคาความสอดคลองทงฉบบ อยในระดบยอมรบได

ผลการตรวจสอบความเทยง (reliability) ผลการตรวจสอบคาความเทยงโดยสมประสทธแอลฟา

ของครอนบาค ดงแสดงในตารางท ตารางท 2: แสดงคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค

Cronbach’s Alpha N of Item 0.882 30

เกณฑในการพจารณาความเชอมน15 คาตงแต .00- .20 แสดงวามความเชอมนต ามาก คาตงแต .21- .40 แสดงวามความเชอมนต า คาตงแต .41- .70 แสดงวามความเชอมนปาน

กลาง คาตงแต .71-1.00 แสดงวามความเชอมนสง จากตารางท 2 คาความเทยงของแบบสอบถามการรบร

การตายอยางสงบในสงคมไทยมคา 0.88 เปนคาความเทยงทมความเชอมนอยในระดบมความเชอมนสง

สรปผลการศกษา

เครองมอวดการรบรการตายอยางสงบในสงคมไทยทสรางขนจากการทบทวนงานวจยเกยวกบการตายอยางสงบในประเทศไทยน ไดตรวจสอบคณภาพของเครองมอ โดยผทรงคณวฒจ านวน 3 ทาน ตรวจสอบความตรงตามเนอหา ไดคาดชนความตรงตามเนอหารายขอ (Item-level CVI: I-CVI) เทากบ 0.67-1 และโดยรวม (Scale-CVI-Average: S-CVIAve) เทากบ 0.95 และไดตรวจสอบคาความเทยงของเครองมอ โดยผปวยจ านวน 50 คน ค านวณคาความเทยงโดยใชสมประสทธแอลฟาของครอนบาค ไดคาความเทยงเทากบ 0.88 เปนคาความเทยงทมความเชอมนอยในระดบสง ซงสรปไดจากผลการตรวจสอบคณภาพของเครองมอวา

Page 36: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 253 ]

เครองมอการรบรการตายอยางสงบนมคณภาพสง และสามารถน าไปใชได

นอกจากเครองมอการรบ รการตายอยางสงบจะมคณภาพสงแลว เครองมอนยงมจดเดน คอ ขอค าถามไดพฒนามาจากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบการตายอยางสงบในประเทศไทย ดงน นเครองมอนเปนเครองมอทมความเหมาะสมในการน าไปใชในการส ารวจการรบรการตายอยางสงบในบรบทของสงคมไทย อยางไรกตามเครองมอการรบ รการตายอยางสงบน ย งไมมการวเคราะหปจจยรายดาน (factor analysis) ซงเปนประเดนทควรมการศกษาเพมเตมในพฒนาเครองมอวดการรบรการตายอยางสงบ

เอกสารอางอง

1. Vig EK, Davenport NA, Pearlman RA. Good death, Bad death, and preferences for the end of life: A qualitative study of geriatric outpatients. Journal of the American Geriatrics Society 2002;50(9):1541-1548.

2. Rietjen J, Heide A, Onwuteaka-Philipsen BD, Maas PJ, Wal G. Preference of the Dutch general public for a good death and associations with attitudes towards end-of-life decision-making. Palliative Medicine 2006; 20: 685-692.

3. Grant E, Murray SA, Grant A, Brown I. A good death in rural Kenya? Listening to meru patient and their families talk about care needs at the end of life. Journal of Palliative Care 2003; 19(3):159-167.

4. Wallance CC. Reseaching good death in a Hongkong palliative care program: a clinical data-mining study. OMEGA 2012;64(3): 203-222.

5. Akechi T, Miyashita M, Morita T, Okuyama T, Sakamoto M, Sagawa R, et al. Good death in elderly adults with cancer in Japan based on perspectives of the general populations. The American geriatrics society 2012;l60: 271-276.

6. Kongsuwan W, Chipeath O. Thai Buddhists‘s experiences caring for family members who died a peaceful death in intensive care. International journal of palliative Nursing 2011;17(7):329-336.

7. Kongsuwan W, Chipeath O, Matchim Y. Thai Buddhist families ‘s perspective of a peaceful death in ICUs. Nursing in Critical Care 2012; 17( 3) :151-159.

8. วลภา คณทรงเกยรต. การพยาบาลเพอการตายดตามการรบรของพยาบาลวชาชพ. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา 2557; 22(3):69-86.

9. รจนา คงด า, วราภรณ คงสวรรณ, กตตกร นลมานต. การตายอยางสงบตามมมมองของพยาบาลไทยมสลม. ว า ร ส า ร ค ณ ะ พ ย า บ า ล ศ า ส ต ร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2558;35(2):21-34.

10. White LR. The white peaceful death measure: development, refinement and psychometric testing of an instrument. ฐานขอมล ProQust Dissertations and Theses; 2554 [เขาถ ง เม อ 12 พฤศ จกายน 2554].

11. Miyashita M, Morita T, Sato K, Hirai K, Shima Y, Uchitomi Y. Good death Inventory: A measure for Evaluating Good death from the bereaved family member‘s perspective, ScienceDirect-Journal of pain and symptom Management 2007;35(5):486-498.

12. Granda-Cameron C, Houldin A. Concept analysis of good death in terminally ill patients. American Journal of Hospices & Palliative Medicine 2012;29(8):632-639.

13. อศรฏฐ รนไธสง. สถตทนาสนใจ statistic of the month: stat2 research [เขาถ ง เม อ 12 ธนวาคม 2558 ]. เขาถงไดจาก: https://sites .google.com /site/stats 2researchs/student-of-the-month

14. Polit DF, Beck CT. Nursing research: Generating and assessing evidence for nursing practice. 9th ed.

Page 37: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 254 ]

Philadelphia: PA: Lippincott Williams and Wilkins; 2012. p. 328-350.

15. Garrett HE. Testing for Teachers. 2d ed. New York : American Book Company; 1965.

Page 38: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 255 ]

การพฒนามาตรการทางการเงนเพอเพมประสทธภาพในการด าเนนงานของ โรงพยาบาลอยางยงยน: กรณศกษาโรงพยาบาลภเรอ

(The Development of Financial Measures to Enhance the Operational Performance

Sustainability: The Case Study of Phurua Hospital)

ศรรตน บนทจร1, ชาญชย จารภาชน2 1สาขาวชาการจดการเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อ.เมอง จ.ขอนแกน 40002 2สาขาวชาการจดการเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อ.เมอง จ.ขอนแกน 40002

ศรรตน บนทจร E-mail: [email protected]

บทคดยอ

การศกษาวจยครงน มวตถประสงคเพอวเคราะหมาตรการทางการเงนทท าใหโรงพยาบาลภเรอซงเคยประสบภาวะวกฤตทางการเงนในปงบประมาณ 2555 แตไมประสบภาวะวกฤตทางการเงนในปงบประมาณ 2556 และน าผลการวเคราะหขอมลทไดน ามาสรางฉากทศนทางการเงนเพอหาแนวทางใหโรงพยาบาลภเรอสามารถบรหารการเงนไดอยางมประสทธภาพและเกดความยงยนทางการเงน การศกษาวจยครงนใชรปแบบการวจยย อนหลง (Retrospective Research) เกบขอมลย อนหลงในชวงปงบประมาณ 2555 – 2557 วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา ท าการศกษาในโรงพยาบาลภเรอ ขอมลทน ามาวเคราะห ไดแก รายรบ – รายจายโรงพยาบาลจากบญชเกณฑคงคาง รายงานจดสรรงบประมาณจากส านกงานสาธารณสขจงหวดเลย ตนทนโรงพยาบาล และการบรหารการเงนโรงพยาบาลภเรอ

ผลการศกษาพบวาปจจยดานรายไดและรายจายของโรงพยาบาลมการปรบเปลยนไมแตกตางกนในชวงเวลาทท าการศกษา ดงนนปจจยทมผลท าใหโรงพยาบาลประสบภาวะวกฤตทางการเงน ไดแก การบรหารเงนสด และการบรหารระยะเวลาช าระหนการคา เพอปองกนมใหโรงพยาบาลขาดสภาพคลองและมความยงยนทางการเงนควรใชหลายมาตรการรวมกน ไดแก มาตรการเพมรายไดโดยเพมปรมาณผรบบรการประเภทผปวยใน มาตรการควบคมรายจายหรอตนทนบรการในผปวยทมคาเฉลยกลมโรคเดยวกนในปรมาณสงของทงแผนกผปวยนอกและผปวยใน และปจจยหลกทมผลตอระยะเวลาเรยกเกบเงนจากกองทน ค าส าคญ: มาตรการทางการเงน, ความยงยนทางการเงน

บทน า นบต งแตมการปรบเปลยนการสรางหลกประกนสขภาพท าใหประเทศไทยมระบบหลกประกนสขภาพ 3 ระบบหลก ไดแก หลกประกนสขภาพถวนหนา ประกนสขภาพสวสดการขาราชการ และประกนสงคม มการปรบรปแบบการบรหารงบประมาณดานสขภาพจากเดมดวยเชนกน จากเดมโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขบรหารงบประมาณโดยใชขอมลจากหมวดคาใชจายระบบบญ ชท างการ เงน (Financial accounting system) มาเป นจดสรรคาใชจายในการผลตบรการโดยใชรปแบบการเหมา

จายรายหว (Capitation) ซงเปนกลไกการจายเงนปลายปด (Closed-end payment mechanism) ส าห รบ ด แ ล ส ข ภ าพประชาชนทขนทะเบยนสทธหลกประกนสขภาพถวนหนา[1] การจายตามการเขารบบรการ (Fee for service) ผ ปวยนอกส าหรบกลมสวสดการขาราชการ วธเหมาจายรายหวผ ป วยนอกในก ลมประกนส งคม และ จายตามก ลมว น จ ฉ ย โ ร ค ร ว ม (Diagnosis Related Group: DRG) ในประเภทผปวยในของทง 3 กองทนหลกประกนสขภาพ การเปลยนแปลงการจดสรรงบประมาณท าใหโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงสาธารณสขตองปรบรปแบบการบรหารงาน[2]

Page 39: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[256 ]

รายงานสถานการณการเงนการคลง พบวาโรงพยาบาลในสงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขมปญหาขาดสภาพคลอง โรงพยาบาลประสบภาวะวกฤตทางการเงนระดบ 7 ซงเปนระดบทรนแรงทสด ในสนปงบประมาณ 2555 จ านวน 123 แหงและปงบประมาณ 2556 จ านวน 58 แหง[4] ซงโรงพยาบาลภเรอเปนหนงในโรงพยาบาลทประสบภาวะวกฤตทางการเงนระดบ 7 ในชวงไตรมาสท 1, 3 ในปงบประมาณ 2555 และไตรมาส 1 ปงบประมาณ 2556 และไมประสบภาวะวกฤตทางการเงนเมอสนไตรมาส 4 ปงบประมาณ 2556 และปงบประมาณ 2557

โรงพยาบาลภเรอ เปนหนวยบรการสาธารณสขในเขตบรการสขภาพท 8 อดรธาน เปนโรงพยาบาลชมชนขนาด 30 เตยง เปนหนวยบรการทตยภม (Secondary Care) ระดบตน ภารกจหลกในดานงานสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค ฟนฟสขภาพ รกษาโรคพนฐานท งประเภทผปวยนอกและผ ปวยในและดแลผ ปวยทสงตอจากหนวยบรการระดบ ปฐมภม (Primary Care) ในพนท จ านวนผขนทะเบยนสทธรวม ท ก สท ธหลกประกน ส ขภาพโรงพยาบ าล ภ เรอ ในปงบประมาณ 2555 จ านวน 21,328 คน ปงบประมาณ 2556 จ าน วน 21,641 ค น ค ด เป น ส ด ส ว น ร าย ส ท ธหลกประกนสขภาพไดแก หลกประกนสขภาพถวนหนา: สวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ: ประกนสงคม: แรงงานต า งด า ว ข น ท ะ เบ ยน ค ด เป น 85: 7.5: 7: 0.5 ด งน นงบประมาณทใชด าเนนงานจงเปนงบประมาณเหมาจายรายหวเปนหลก เนองจากโรงพยาบาลภเรอรบผดชอบดแลสขภาพประชาชนในกลมสทธหลกประกนสขภาพถวนหนา งบประมาณทไดจงไดรบจดสรรจากส านกงานหลกประกนสขภาพเปนหลก รปแบบการจดสรรเงนเหมาจายรายหว ท าใหงบประมาณทโรงพยาบาลไดรบลดลงจากเดมไมเพยงพอตอการด าเนนงานมผลท าใหโรงพยาบาลขาดสภาพคลองทางการเงน[3]

การศกษาวจยครงจงมงวเคราะหรายรบ – รายจายโดยศกษาจากตนทนบรการและรปแบบการบรหารการเงนโรงพยาบาล วตถประสงคเพอวเคราะหมาตรการทางการเงนทท าใหโรงพยาบาลภเรอซงเคยประสบภาวะวกฤตทางการเงนในปงบประมาณ 2555 แลวไมประสบภาวะวกฤต

ทางการเงนในปงบประมาณ 2556 และน าผลการวเคราะหขอมลทไดมาสรางฉากทศนทางการเงนเพอใหโรงพยาบาลภเรอสามารถบรหารการเงนไดอยางมประสทธภาพและเกดความยงยนทางการเงน

ระเบยบวธการศกษาวจย

รปแบบการศกษาวจยค รงน ใชรปแบบการวจยย อ น ห ล ง (Retrospective Research) เก บ ข อ ม ล ใน ช ว งปงบประมาณ 2555–2557 ว เคราะหขอมลดวยสถตเชงพรรณนา ท าการศกษาในโรงพยาบาลภเรอ

การเกบขอมล 1. ผลงานบรการฐานขอมล HosXP โรงพยาบาล 2. ขอมลรายได - รายจายจากบญชเกณฑ

คงคางโรงพยาบาล รายงานจดสรรงบประมาณจากส านกงานสาธารณสขจงหวดเลย และส านกงานหลกประกนสขภาพเขต 8 อดรธาน

3. ตนทนบรการโรงพยาบาลภเรอ ปงบประมาณ 2557

4. สถานการณการเงนการคลงและ ประสทธภาพการบรหารการเงน จากบญชเกณฑคง

คาง น ามาตรการทวเคราะหไดเปนขอเสนอแนะสรางฉาก

ทศนทางการเงนเพอหามาตรการทมประสทธภาพส าหรบโรงพยาบาลเพอใหเกดความยงยนทางการเงน

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล 1. ภาวะวกฤตทางการเงน: การบรหารการเงนโรงพยาบาล

ภเรอ เกณฑชวดทกระทรวงสาธารณสขใชประเมนภาวะ

วกฤตทางการเงนโรงพยาบาลในสงกด มระดบคะแนน 1 ถง 7 โดยระดบ 7 เปนระดบวกฤตรนแรงทสด คะแนน 0 ถอเปนภาวะปกต จากการรวบรวมรายงานภาวะวกฤตทางการเงนของโรงพยาบาลภเรอยอนหลงปงบประมาณ 2555 – 2557 โดยในปงบประมาณ 2555 ในไตรมาส 1 มคะแนนวกฤตระดบ 7 สวนในไตรมาส 2 การเปลยนแปลงผบรหารท าใหมการใชเงนสดเพอเรงช าระเจาหนการคา มผลท าใหเงนสดส ารองของโรงพยาบาลลดลงตอเนองถงไตรมาส 1 ของ

Page 40: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[257 ]

7

3

7

4

7

3 2

01

0 0 0

Risk Score

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

อตราสว

น(เทา)

เวลา(ไตรมาส)

Current Ratio Quick Ratio Cash Ratio

(4,000.00)

(2,000.00)

-

2,000.00

4,000.00

6,000.00

8,000.00

10,000.00

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

มลค า(x1

,000 บ

าท)

NWC NI+depleciation

ปงบประมาณ 2556 และมคะแนนวกฤตระดบ 7 เมอปรมาณเงนสดลดลงท าใหความสามารถช าระหนลดลงดวยเชนกน สงผลใหเจาหนการคามมลคาสงขนตอเนองในปงบประมาณ 2555 ตงแตไตรมาส 3 ถง ไตรมาส 1 ของปงบประมาณ 2556 และเมอโรงพยาบาลมเงนสดเพมขนในปงบประมาณ 2556 ตอเนองต งแตไตรมาส 2 ท าใหมความสามารถช าระหนการคาไดท าให เจาห นการคาม มลคาลดลงตอเนองในปงบประมาณ 2556 ตงแตไตรมาส 2 ดวยเชนกน เมอเงนสดเพมขนท าใหคะแนนวกฤตเปลยนจากระดบ 7 จนเขาสภาวะปก ต ใน ไตรม าส 4 ป งบป ระม าณ 2556 และ ส นปงบประมาณ 2557 ดงน นเมอพจารณาคะแนนวกฤตทางการเงนพบวาสวนของเงนสดมสวนส าคญทมผลท าใหคะแนนภาวะวกฤตของโรงพยาบาลผานเกณฑชวด ดงแสดงในภาพท 1 และ 2

ภาพท 1 คะแนนภาวะวกฤตทางการเงนปงบประมาณ 2555-2557

ภาพท 2 เป รยบ เท ยบ เงนสดและการ เจาห น ก ารคา ปงบประมาณ 2555-2557

คะแนนภาวะวกฤตทางการเงน ห รอ risk score ม

ความสมพนธแปรผกผนกบเกณฑชวดระยะวกฤต เมอคา

คะแนนภาวะวกฤตเขาส ระดบปกต คอ risk score เปน 0 คะแนน อตราสวนสภาพคลองทางการเงนมคาสงจนผานเกณฑชวด เชนเดยวกบทนส ารองสทธและก าไรรวมคาเสอมราคา ดงแสดงในภาพท 3 และ 4

ภาพท 3 เปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบสภาพคลองทางการเงนปงบประมาณ 2555-2557

ภาพท 4 เปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบทนส ารองสทธและ ก าไรรวมคาเสอมราคาปงบประมาณ 2555-2557

เมอเปรยบเทยบคะแนนวกฤตทางการเงนเปรยบเทยบกบรายได-รายจาย พบวาท งรายไดงบประมาณรวมผลการด าเนนงานและรายจายรวมคาเสอมมแนวโนมเปลยนแปลงเพมขนตอเนองในชวงเวลาทท าการศกษา ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 แสดงรายไดงบประมาณรวมผลการด าเนนงานและรายจาย รวมคาเสอม ปงบประมาณ 2555-2557

ปงบประมาณ 2555 2556 2557

รายได (บาท) 48,191,864.09 49,301,689.84 54,146,437.24

(+) 2.30 (+) 9.83

7

3

7

4

7

32

01

0 0 00

2

4

6

8

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

คะแน

น (ri

sk sc

ore) risk score

- 1,000.00 2,000.00 3,000.00 4,000.00 5,000.00 6,000.00 7,000.00 8,000.00 9,000.00

10,000.00

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

มลค า(x1

,000 บ

าท)

เงนสด เจาหนการคา

7

3

7

4

7

3 2

01

0 0 0

Risk Score

Page 41: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[258 ]

- 2,000.00 4,000.00 6,000.00 8,000.00

10,000.00 12,000.00 14,000.00 16,000.00 18,000.00 20,000.00

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

มลค า (x

1,000

บาท)

รายได

รายจาย (บาท) 45,226,673.89 46,667,959.31 49,628,886.82

(+) 3.19 (+) 6.34

รายไดทเพมขนมผลท าใหคะแนนภาวะวกฤตเขาส

ภาวะปกต แตพบวารายไดในไตรมาส 2, 3 ปงบประมาณ 2556 ไมแตกตางกบไตรมาส 3, 4 ป งบประมาณ 2557 ในขณะทคะแนนภาวะวกฤตเขาสระดบปกตในไตรมาส 2- 4 ในปงบประมาณ 25557 ดงแสดงในภาพท 5

ภาพท 5 เปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบรายไดรวม

เมอเปรยบเทยบคะแนนวกฤตทางการเงนกบรายจายรวมคาเสอมพบวารายจายมแนวโนมเพมขนตอเนองทกป แตในขณะทรายจายในปงบประมาณ 2556 ไตรมาส 1 ต ากวาทกไตรมาสในชวงเวลาทท าการศกษา แตกลบพบวาคะแนนวกฤตทางการเงนเปลยนจากระดบ 7 เปนเขาสระดบปกตในสนปงบประมาณ 2556 และ 2557 ดงแสดงในภาพท 6

ภาพท 6 เปรยบเทยบคะแนนภาวะวกฤตกบรายจายรวมคาเสอม ราคาปงบประมาณ 2555-2557

ดงนนภาวะวกฤตทางการเงนสมพนธกบการบรหารเงนสด และการบรหารหนการคาของโรงพยาบาล มากกวารายไดและรายจายของโรงพยาบาล ท เกด ขน ใน ชวงปงบประมาณทท าการศกษา 2. รายไดโรงพยาบาลภเรอ

ศกยภาพของโรงพยาบาลภเรอท าหนาทดแลสขภาพดานรกษา สงเสรม ปองกนและฟนฟโรคทไมซบซอน รายไดหลกจากกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา รายไดรวมผลการด าเนนงานจากแตละกองทนตอปงบประมาณแต ก ต างกน ไ ม ม ากน ก ค ด เป น ส ด ส วน ค ง ท ท ง 3 ปงบประมาณ คอ กองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา(UC): กองทนสวสดการขาราชการ(CSMBS) : กองทนประกนสงคม(SSS) คดเปนรอยละ 89 : 8 : 3 ตามล าดบ รายไดจากกองทนสขภาพดงแสดงในตารางท 2

- 2,000.00 4,000.00 6,000.00 8,000.00

10,000.00 12,000.00 14,000.00 16,000.00

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

รายจาย(x

1,000

บาท)

รายจายรวมคาเสอมราคา

73

7 4 73 2

0 10 0 0

Risk Score

73

7 4 73 2

0 10 0 0

Risk Score

Page 42: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[259 ]

ตารางท 2 แสดงรายไดจากกองทนสขภาพ ป 2555-2557

กองทน ป 2555 ป 2556 ป 2557

มลคา (บาท)

รอยละ มลคา (บาท)

รอยละ มลคา (บาท)

รอยละ

UC 25,719,378.28 89.48 26,933,333.62 88.62 26,035,741.73 88.64

(+4.72) (-3.33)

CSMBS 2,248,381.95 7.82 2,304,076.73 7.58 2,599,272.80 8.85 (2.48) (12.81)

SSS 773,894.94 2.69 1,155,533.05 3.80 739,028.00 2.52 (49.31)

(-36.04)

รายไดรวม

28,741,655.17 100.00 30,392,943.40 100.00 29,374,042.53 100.00

(5.75)

(-3.35)

รายไดจากเงนกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนาจากกองทนผปวยนอก กองทนผปวยในและกองทนสงเสรมส ขภ าพ แ บ งจดส รร เป น ร ายงวดจ าน วน 4 ค ร ง ต อปงบประมาณ รวมกบมรายไดจากผลงานบรการจดสรรในระหวางป การศกษาพบวาระยะเวลาทไดรบจดสรรแตกตางกนในแตละปงบประมาณ โดยมการจดสรรงวดท 1 ในเดอนต ล าคม และงวด ท 4 ใน เด อน ก รกฎ าคม ขอ งท ง 3 ปงบประมาณ ระยะหางจากการจดสรรงวดสดทายของแตละปงบประมาณของทกป ดงแสดงในตารางท 3

ตารางท 3 ระยะเวลาการจดสรรงบประมาณรายงวด ป 2555-2557 ปงบประมาณ งวดท 1 งวดท 2 งวดท 3 งวดท 4

2555 90 วน 120 วน 30 วน 120 วน 2556 90 วน 90 วน 90 วน 90 วน 2557 90 วน 60 วน 120 วน 90 วน

เมอนบระยะเวลาทไดรบจดสรรเงนเหมาจายรายหว ณ

สนไตรมาส ระยะหางระหวางงวดจดสรรกบตนงวดของเดอนทสนไตรมาส หรอชวงระยะเวลาทโรงพยาบาลมเงนสดระหวางการจดสรรงวดตอไป ดงแสดงในตารางท 4

ตารางท 4 ระยะเวลารบจดสรรเงนเหมาจายรายหว ป 2555-2557 ปงบประมาณ งวดท 1 งวดท 2 งวดท 3 งวดท 4

2555 60 วน 30 วน 90 วน 60 วน 2556 60 วน 60 วน 60 วน 60 วน 2557 30 วน 90 วน 60 วน 60 วน

พบวาในไตรมาส 1 ของปงบประมาณ 2555 - 2557

คะแนนวกฤตทางการเงนมคะแนนประเมนสงกวาไตรมาสอน ๆ ใน ป งบป ระม าณ โดยใน ป งบป ระม าณ 2557 โรงพยาบาลไดรบเงนจดสรรระหวางงวดท 1 และ 2 ภายใน 30 วนจงท าใหคะแนนวกฤตลดจากระดบ 7 เปนระดบ 1 ในชวงเวลาเดยวกนของปงบประมาณ ภาพท 7 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตทางการเงนกบงบประมาณเหมาจายรายหวปงบประมาณ 2555-2557

Page 43: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[260 ]

ภาพท 7 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบงบประมาณเหมาจายรายหว ปงบประมาณ 2555-255

รายไดจากการใหบรการผปวยนอก กองทนสวสดการขาราชการขนกบปรมาณบรการ กองทนประกนสงคมขนกบปรมาณผขนทะเบยนสทธทเขารบบรการและรายไดจากการใหบรการผปวยในจดสรรตามกลมวนจฉยโรครวมของทง 2 กองทน นอกจากงานบรการแลวยงมการจดสรรตามเกณฑคณภาพขอมลดานความถกตอง ครบถวน ทนเวลา ในปงบประมาณ 2555 รายไดตอเดอนของกองทนสวสดการขาราชการไมสม าเสมอ เมอมการปรบปรงระบบงานทงดานการลงขอมล การตรวจสอบความถกตองและการสงเบกทน เวลาท าให รายได ตอ เดอน ม มลค าเพ ม ขนคงท ในปงบประมาณ 2556 – 2557 ดงแสดงในภาพท 8-9

ภาพท 9

ภาพท 8 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบงบประมาณกองทนสวสดการขาราชการ ปงบประมาณ 2555-2557

ภาพท 9 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบงบประมาณ กองทนประกนสงคม ปงบประมาณ 2555-2557

เมอเปรยบเทยบระยะเวลาการไดรบจดสรรกบภาวะวกฤตทางการเงน พบวาในไตรมาส 1 ท ง 3 ปงบประมาณเปนชวงเวลาทตองพจารณาการส ารองเงนสดและพจารณาการช าระหนใหเหมาะสม เนองจากโรงพยาบาลมลกษณะขาดสภาพคลองในชวงตนปงบประมาณ และภาวะวกฤตทางการเงนสมพนธกบการไดรบจดสรรเงนจากกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนามากกวากองทนสวสดการขาราชการและกองทนประกนสงคม แตควรพจารณาโครงสรางการคดอตราคาบรการของหนวยงานหากคดอตราสงกวารายไดต งเบกอาจท าใหระยะเวลาถวเฉลยการเกบลกห นค ารกษาส งกวาเกณฑ ชว ด เน องจากรายไดค ารกษาพยาบาลจากกองทนสวสดการขาราชการและกองทนประกนสงคมทางบญชน ารายไดคารกษามาหกหนสญหรอหนสงสยจะสญ รายละเอยดดงแสดงในภาพท 10 และ 11

1/2555 2/2555 3/2555

4/2555

1/2556

2/2556 3/2556

4/25561/2557 2/2557

3/2557 4/2557

(2,000.00)

(1,000.00)

-

1,000.00

2,000.00

3,000.00

4,000.00

5,000.00

6,000.00

7,000.00

0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 390

รายได (

x 1,00

0 บาท)

วน

ป 2555ป 2556ป 2557

73 4

77

3 201 0 0 0

1 2 3 4

Risk

Score

เวลา(ไตรมาส)

ป 2555 ป 2556 ป 2557

73 4

77

3 201 0 0 0

1 2 3 4

Risk

Score

เวลา(ไตรมาส)

ป 2555 ป 2556 ป 2557

-100

0

100

200

300

400

500

0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 390

มลค า (x

1,000บาท)

เวลา(วน)

ป 2555 ป 2556 ป 2557

-

100.00

200.00

300.00

400.00

30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360

มลค า(x1

,000 บ

าท)

เวลา(วน)

ป 2555 ป 2556 ป 2557

73 4

77

3 201 0 0 0

1 2 3 4

Risk

Score

เวลา(ไตรมาส)

ป 2555 ป 2556 ป 2557

73 4

77

3 201 0 0 0

1 2 3 4

Risk

Score

เวลา(ไตรมาส)

ป 2555 ป 2556 ป 2557

Page 44: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[261 ]

90

120

30

12090 90 90 90 90

60

120

90

0

50

100

150

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

ระยะเวล

า(วน)

เวลา(ไตรมาส)

ประกนสขภาพถวนหนา

0

100

200

300

400

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

ระยะเวล

า(วน)

เวลา(ไตรมาส)

คายา

-1000

-500

0

500

1000

1500

2000

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7ระยะเวล

าถวเฉ

ลย(วน

)

เวลา(ไตรมาส)

ประกนสงคม สวสดการขาราชการ

0

50

100

150

200

250

300

350

1/255

5

2/255

5

3/255

5

4/255

5

1/255

6

2/255

6

3/255

6

4/255

6

1/255

7

2/255

7

3/255

7

4/255

7

ระยะเวล

า(วน)

เวลา(ไตรมาส)

คายา

ภาพท 10 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบระยะเวลา(วน) ไดรบจดสรรเงนกองทนฯ ปงบประมาณ 2555-2557

ภาพท 11 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบระยะเวลาถวเฉลยเกบลกหนคารกษา(วน)กองทนประกนสงคมและ สวสดการขาราชการ ปงบประมาณ 2555-2557

เนองจากรายจายคายาเปนรายจายทมมลคาสงเปนอนดบสองรองจากรายจายหมวดคาแรงของโรงพยาบาล เมอเปรยบเทยบคะแนนภาวะวกฤตกบระยะเวลาถวเฉลยการช าระหนคายาพบวาระยะเวลาช าระหนลดลงตอเนองท าใหโรงพยาบาลขาดสภาพคลองและขาดทนส ารองในไตรมาส 3 ปงบประมาณ 2555 ตอเนองถงไตรมาส 1 ปงบประมาณ 2556 เชนเดยวกบไตรมาส1 ปงบประมาณ 2557 มการช าระหนคายาปรมาณมากท าใหอตราสวนเงนทนหมนเวยนเรว มค า 1.39 เท า ท าใหค าคะแนนวกฤตทางการเงน เปน 1 คะแนน ดงแสดงในภาพท 12

ภาพท 12 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบระยะเวลาถวเฉลยช าระเจาหนคายา(วน) ปงบประมาณ 2555-2557

ดงน นมาตรการทมผลท าใหโรงพยาบาล ภเรอไมประสบภาวะวกฤตทางการเงน ไดแก การบรหารปรมาณเงนสดทไดรบจดสรรจากงบประมาณกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนาใหสมพนธกบการช าระเจาหนการคาโดยเฉพาะอยางยงเจาหนการคาคายาซงมมลคาสงรองจากหมวดคาแรง ดงแสดงในภาพท 13

ภาพท 13 แสดงการเปรยบเทยบคะแนนวกฤตกบระยะเวลาถวเฉลยช าระเจาหนคายา(วน) และการไดรบจดสรรจากกองทนหลกประกนสขภาพถวนหนา ปงบประมาณ 2555-2557

การสรางฉากทศนทางการเงนเพอใหโรงพยาบาลมความยงยนทางการเงน ประกอบดวยหลายปจจยรวมกนเพอใหไดมาตรการควบคมคาใชจาย เพมรายไดและเพมประสทธภาพการบรหารการเงนการคลง[5]

73 7 4 7 3 2 0 1 0 0 0

risk score

7 37

4 73 2

0 1 0 0 0

risk score

90 120

30

120 90 90 90 90 9060

12090

ประกนสขภาพถวนหนา

7 3 7 4 7 3 2 0 1 0 0 0

risk score

73 7 4 7 3 2 0 1 0 0 0

risk score

Page 45: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[262 ]

(2,000.00)

(1,000.00)

-

1,000.00

2,000.00

3,000.00

4,000.00

5,000.00

6,000.00

7,000.00

0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 390

มลค า(x1

,000 บ

าท)

เวลา(วน)

ป 2555 ป 2556ป 2557 Linear (ป 2555)Linear (ป 2556) Linear (ป 2557)

(200.00)

-

200.00

400.00

600.00

800.00

1,000.00

1,200.00

0 30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 390

มลค า(x1

,000 บ

าท)

เวลา(วน)

ป 2555 ป 2556 ป 2557

Linear (ป 2555) Linear (ป 2556) Linear (ป 2557)

3. ตนทนบรการ

จากการศกษาตน ทน ปงบประมาณ 2557 พบวาโรงพยาบาลภเรอสดสวนตนทนคาแรง: คาวสด: คาเสอมราคา คดเปน 65.74: 26.13: 8.12 และเนองจากรอยละ 80 เปนบคลากรทอายงานมากกวา 10 ป ดงนนการควบคมสวนของคาแรงจงควรควบคมการจางเพมในสวนทไมจ าเปนกบงานบรการผปวย

การศกษาอตราคนทนพบวารายไดจากการเรยกเกบสวนใหญต ากวาคาใชจาย การศกษาอตราคนทน 10 อนดบโรคทเขารบบรการรกษาทแผนกผปวยนอก มเพยงโรคความดนโลหตสงทมอตราคนทนมากกวา 1 ในเกอบทกสทธยกเวนกลมแรงงานตางดาว โรงพยาบาลควรทบทวนการปรบประสทธภาพการเรยกเกบคารกษาพยาบาลและควบคมตนทนในการใหบรการโดยเฉพาะกลมโรคทเขารบบรการสงสดในประเภทผปวยนอกและผปวยใน

การศกษาจดคมทน พบวาโรงพยาบาลภเรอ ควรเพมปรมาณบรการประเภทผ ปวยในท ง 3 สทธหลกประกนสขภาพ เพอเพมรายไดคารกษาใหกบโรงพยาบาล ปรมาณบรการทจดคมทนโรงพยาบาลภเรอดงแสดงในภาพท 14

หนวยตนทน ปงบประมาณ 2557 ณ จดคมทน

UC CSMBS SSS UC CSMBS SSS

ผปวยนอก 38,727 6,510 2,241 19,093 3,486 1,520

ผปวยใน 449 59 19 1,654 146 61

ภาพท 14 ปรมาณบรการทจดคมทนโรงพยาบาลภเรอ ป 2557

4. การสรางฉากทศนทางการเงน การสรางฉากทศนภายใตมาตรการเพมรายได ควบคม

คาใชจาย และใชรปแบบการบรหารการเงนการคลง โดยพบวาโรงพยาบาลจะมรายไดจากการด าเนนงานรวมเพยงพอตอการช าระหนการคาเฉลยตอเดอน ระหวางวนท 60 – 90 วน แสดงดงภาพท 15

ภาพท 15 รายไดคารวมคารกษาและรายจายหนการคา เฉลยตอเดอน

รายไดจากการรบจดสรรเงนกองทน UC มแนวโนมลดลงชวงปลายปงบประมาณ การบรหารเงนสดในการช าระห น จ งค ว ร พ จ ารณ าก าร ใช งบ ป ระม าณ ช ว งท า ยปงบประมาณ

ภาพท 16 แนวโนมการรบจดสรรเงนกองทน UC มลคาหนคายาทงปงบประมาณเมอท าการแบงช าระหน

คายาเฉลยตอเดอนๆ ละ 400,000 บาท และเดอนละ 300,000 บาทในไตรมาสท 4 และโรงพยาบาลควรส ารองเงนสดส าหรบช าระหนรวมหนคายาเฉลยเดอนละ 1,500,000 บาท เพอปองกนปญหาขาดสภาพคลอง หนคายาดงแสดงในภาพท 17

7

ภาพท 17 แนวโนมการแบงช าระหนคายา

-

10,000.00

20,000.00

30,000.00

30 60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360

มลค า (x

1,000

บาท)

เวลา(วน)

รายไดรวมเจาหนการคา

Page 46: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[263 ]

น าเสนอการจ าลองฉากทศนโดยน ามาตรการดานรายได รายจายและรปแบบบรหารการเงน พบวาคะแนนภาวะวกฤตทางการเงนในไตรมาส 1 เปนผลจากรายไดนอยกวารายจายห รอก าไรสท ธ เปนลบ ท าให เกณฑ ชว ด NI+Depreciation, แ ล ะ NWC/ANI ไ ม ผ าน เก ณ ฑ ซ งสอดคลองกบการศกษาทพบวาโรงพยาบาลมกขาดเงนสดในไตรมาสแรกของปงบประมาณ

ตารางท 5 การจ าลองฉากทศนทางการเงนโรงพยาบาลภเรอ

ภาพท 18 การจ าลองฉากทศนทางการเงนโรงพยาบาลภเรอ

สรปผลการศกษาวจย 1. เนองจากรายได และรายจายของโรงพยาบาล

ชมชนมการปรบเปลยนไมแตกตางกนในแตละปงบประมาณ ดงน นมาตรการทมผลท าใหโรงพยาบาลไมประสบภาวะวกฤตทางการเงน ไดแก รปแบบการบรหารเงนสดและการบรหารระยะเวลาช าระหนการคา

2. มาตรการทมผลท าใหโรงพยาบาลเกดความยงยน

ทางการเงน ควรปรบประสทธภาพการบรหารงานเพอใหสามารถเพมรายได ควบคมรายจายหรอตนทนบรการ และรปแบบการบรหารเงนสดเพอใหโรงพยาบาลไมขาดสภาพคลอง

กตตกรรมประกาศ การศกษาวจยครงนส าเรจลลวงไดดวยดเพราะไดรบ

การใหค าแนะน าจากอาจารยทปรกษา ไดแก ผศ.ดร.ชาญชย จารภาชน และขอขอบพระคณคณาจารย สาขาวชาการจดการเภสชกรรมทกทานทใหความรทหลากหลาย รวมทงบคลากรโรงพยาบาลภเรอทกทานทมสวนชวยเหลอในงานวจยครงน

เอกสารอางอง 1. สมชาย สขสรเสรกล. การก าหนดตนทนและการจดสรร

ในบรบทของวธการเหมาจายบรการสขภาพ . ก ร ง เท พ ฯ : ส าน ก ง าน ว จ ย เพ อ ก ารพฒ น าหลกประกนสขภาพไทย; 2551.

2. ดเรก ปทมศรวฒนและคณะ. ประสทธภาพตนทนของถานพยาบาล ในสงกดส านกงาน ปลดกระทรวงสาธารณสข. การวจยระบบารเงนการคลงสขภาพ: การประเมนผล กระทบของระบบประกนขภาพถวนหนาตอการคลงของสถานพยาบาล. กรงเทพฯ: ส านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพไทย; 2551.

3. ภษต ประคองสาย, วลยพร พชรนฤมล, กญจนา ดษยธคม, วโรจนต งเจรญเสถยร. อตราเหมาจายรายหวในโครงการหลกประกนสขภาพ ปงบประมาณ 2546. วารสารวชาการสาธารณสข 2545 : 11 : 509-613.

4. บญชา คาของ, อมรรตน พระพล. แนวทางการตรวจราชการและนเทศงานระดบกระทรวงประจ าปงบประมาณ 2556. เอกสารประกอบการประชมวช าการ เรองการประชม ชแจงแนวทางการ ตรวจราชการและนเทศงานกระทรวงสาธารณสขป 2556; 28 มกราคม 2556; นนทบร.

ระยะเวลาการช าระหน ระยะเวลาเรยกเกบหน

1. แบงระยะเวลาช าระหนการคา 1. ระยะเวลาเรยกเกบหน 30 วน 60 - 90 -120-90 วน 2. รายไดเรยกเกบเพมเตมจาก 2. หนคายาเฉลย สทธเบกได ไตรมาส 1-3 มลคา 400,000 บาทตอเดอน

ไตรมาส 4 มลคา 300,000 บาทตอเดอน

เงอนไข + เงนสด คงเหลอเฉลย 1,500,000 บาทตอเดอน

0.00

5.00

ไตรมาส 1 ไตรมาส 2 ไตรมาส 3 ไตรมาส 4

CR QR Cash

3

0 0 001234

ไตรมาส 1 ไตรมาส 2 ไตรมาส 3 ไตรมาส 4

(20,000.00)

-

20,000.00

ไตรมาส 1 ไตรมาส 2 ไตรมาส 3 ไตรมาส 4

NWC NI+Depreciation

Page 47: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand

[264 ]

5. ปาหนน กนกวงศนวฒน. รปแบบการบรหารโรงพยาบาลทประสบภาวะวกฤตทางการเงน. ว.ศนยการแพทย

การศ กษ าแพทยศาสต รคล น ก โรงพยาบ าลพระปกเกลา. 2556; 30(2): 106-22.

Page 48: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 265 ]

การอธบายความเจบปวยและความลาชาในการแสวงหาการรกษาของสตรทเปนมะเรงเตานม (Explanation of Illness and Delay Seeking for Treatment Among Women with

Breast Cancer)

ศราพรรณ ชโสด1* หทยรตน แสงจนทร2 และ โขมพกตร มณวต3 1นกศกษาปรญญาโท สาขาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร,

2อาจารย คณะพยาบาลศาสตร, 3ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร ต.คอหงส อ.หาดใหญ จ.สงขลา 90110

*ผน าเสนอผลงาน E-mail:[email protected]

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบการอธบายความเจบปวยของสตรทเปนมะเรงเตานมระหวางกลมทลาชาและไมลาชาในการแสวงหาการรกษา โดยใชรปแบบการอธบายความเจบปวยของไคลนแมนเปนแนวทางศกษา กลมตวอยางเปนสตรทเปนมะเรงเตานมและเขารบการรกษาในโรงพยาบาลทวไป 50 ราย เกบขอมลดวยแบบสอบถามขอมลทวไปและการเจบปวย แบบสมภาษณระยะเวลาการแสวงหาการรกษา และแบบสมภาษณการอธบายความเจบปวย ไดรบการตรวจสอบความตรงจากผทรงคณวฒ 3 ทาน และมคาสมประสทธสมพนธของครอนบาคเทากบ .76

ผลการวเคราะหขอมลพบวา กลมตวอยางรอยละ 80 ไมมความลาชาในการแสวงหาการรกษา และรอยละ 20 มความลาชา โดยคาเฉลยของการอธบายความเจบปวยของกลมตวอยางทไมมความลาชากบกลมตวอยางทมความลาชาในการแสวงหาการรกษาแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (t = -2.33, p = .024) ผลการศกษาครงนแสดงใหเหนวาการอธบายความเจบปวยของสตรทพบอาการผดปกตของเตานมมความแตกตางกนและสมพนธกบการตดสนใจแสวงหาการรกษา ดงนนการก าหนดแนวทางเพอสงเสรมเขาถงการวนจฉยและรกษาในระยะแรกเรมจงควรเขาใจถงความคดความเชอและการรบรของสตรในบรบททแตกตางกน

ค าส าคญ รปแบบการอธบายความเจบปวย ความลาชาในการแสวงหาการรกษา สตรทเปนมะเรงเตานม

บทน า มะเรงเตานมเปนปญหาดาน สขภาพทส าคญ ใน

ประชากรสตรทวโลกเนองจากมอบตการณสงเปนอบดบหนงของโรคมะเรงในเพศหญง รายงานขอมลผปวยมะเรงเตานมทวโลกในป ค.ศ. 2012 พบวามผปวยรายใหมประมาณ 1.6 ลานคน และมผเสยชวตจากโรคมะเรงเตานมประมาณ 521 ,000 คน [10] ส าหรบประเทศไทยจากรายงานในปเดยวกนนพบวามสตรทมะเรงเตานมรายใหม 939 รายและเปนโรคมะเรงในสตรทพบมากทสด [3] อยางไรกตามผลการศกษาในป พ.ศ. 2557 ยงคงพบวาสตรทเขารบการรกษาดวยโรคมะเรงเตานมไดรบการวนจฉยวาเปนมะเรงในระยะ

ท 2 และ ระยะ ท 3 ถ ง รอยละ 32.6 และ รอยละ 22.9 ตามล าดบ [8] แฮนเซน[4]ไดใหแนวคดเกยวกบความลาชาในการรกษาโรคมะเรง ไว 3 ลกษณะ ไดแก 1) ความลาชาจากตวผปวย (patient delay) 2) ความลาชาจากแพทยผใหการรกษา (doctor delay) และ 3) ความลาชาจากระบบบรการ (system delay) โดยความ ล าชาจ ากตวผ ป วยหมายถ ง ชวงเวลาทผปวยเรมพบอาการผดปกตของตนเองครงแรกจนกระทงมาพบแพทยเพอตรวจวนจฉยครงแรก มระยะเวลานานกวา 3 เดอนซงระยะเวลาดงกลาวอาจท าใหโรคมะเรงเกดการแพรกระจายได การศกษาทผานมาพบวา ความลาชาจากตวผปวยเกดจากปจจยส าคญ 3 ดาน ไดแก ลกษณะสวน

Page 49: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 266 ]

บคคล (personal) เศรษฐกจ (economic) และดานบรบทสงคมวฒนธรรม (sociocultural) [9]

สตรทเปนมะเรงเตานมแตละราย มประสบการณการเจบปวยและการดแลสขภาพแตกตางกบไปในแตละบคคล สงสมใหมความคดความเชอการรบรและการอธบายการเจบปวยทแตกตางกน โดยเฉพาะการเจบปวยทเปนความผดปกตของเตานมซงเปนอวยวะเฉพาะในสตร การอธบายสาเหตของอาการผดปกตทเกดขนกบตนเอง อาการผดปกต ผลกระทบ ความ รนแรง และว ธการดแล รกษา เป นกระบวนการคดดวยเหตผลจากประสบการณของสตรเองเปนผลใหคดและตดสนใจเลอกการแสวงหาการรกษาโดยเรวหรอชาแตกตางกน ความเขาใจการอธบายการเจบปวยของกลมสตรทตดสนใจเขารบการวนจฉยและรกษาในระยะแรกและกลมสตรทมความลาชาในการเขารบการวนจฉยและรกษา จะเปนประโยชนตอการพฒนาแนวทางการสงเสรมและสนบสนนใหสตรทเปนมะเรงเตานมไดรบการรกษาตงแตระยะเรมแรก อนจะชวยใหการรกษามประสทธภาพและเพมอตรารอดชวตในประชากรกลมน

วตถประสงค 1. เพอศกษาระยะเวลาในการแสวงหาการรกษาของ

สตรทเปนมะเรงเตานม 2. เพอศกษาการอธบายความเจบปวยของสตรทเปน

มะเรงเตานม 3. เพอเปรยบเทยบการอธบายความเจบปวยของสตรท

เปนมะเรงเตานมระหวางกลมทมความลาชาและไมมความลาชาในการแสวงหาการรกษา

กรอบแนวคด กรอบแนวคดทใชในการศกษาครงนประกอบดวย

ความลาชาในการแสวงหาการรกษาโรคมะเรงของแฮนเซน

[4] ซงใหความหมายของความลาชาจากตวผ ปวยในการรกษามะเรง วาเปนชวงเวลาตงแตผปวยเรมพบอาการผดปกตครงแรกจนกระทงมาพบแพทยครงแรก โดยระยะเวลานานมากกวา 3 เดอน ถอเปนความลาชาในการแสวงหาการรกษา และแนวคดรปแบบการอธบายความเจบปวย (Explanatory Model of Illness) ของไคลนแมน (Klienman) [5] ทอธบาย

เกยวกบระบบการดแลสขภาพซงเชอวาการอธบายความเจบปวยของประชาชนผรบบรการสขภาพหรอผปวยถกสงสมมาจากประสบการณทไดรบในสงแวดลอมและบรบททางวฒนธรรม โดยการอธบายการเจบปวยประกอบดวยองคประกอบ 5 ดาน ไดแก 1) การอธบายสาเหตของการเจบปวย 2) การอธบายอาการผดปกต 3) การอธบายผลกระทบจากการเจบปวย 4) การอธบายความรนแรงของความเจบปวย และ 5) การอธบายวธการดแลรกษา โดยไคลนแมนไดขยายการท าความเขาใจของการอธบายการเจบปวยของผปวยดวยการใชค าถาม 8 ขอ ไดแก 1) คณเรยกปญหาของคณวาอะไร มชอเรยกวาอะไร (What do you call your problems? What name does it have?) 2) คณคดวาปญหาของคณเกดจากสาเหตใด (What do you think has caused your problem?) 3) ท าไมคณถงคดวามนเรมเกด ขนแลว (Why do you think it started when it did?) 4) ความเจบปวยทเกดขนมนท าอะไรกบคณ มนท างานอยางไร (What does your sickness do to you? How does it work?) 5) มนมความรนแรงอยางไร มนจะมระยะสนหรอมระยะยาวใชห ร อ ไ ม (How severe is it? Will it have a short or long course?) 6) อะไรทคณกลวมากทสดเกยวกบการเจบปวยของคณ (What do you fear most about your sickness?) 7) ปญหาหลกทเกยวกบการเจบปวยของคณคออะไร (What are the chief problems your sickness has caused for you?) และ 8) คณคดวาคณควรไดรบการรกษาอยางไร คณคาดหวงอะไรจากการ รกษ า (What kind of treatment do you think you should receive? What are the most important results you hope to receive from the treatment?)

ระเบยบวธการศกษาวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive

Research) ท าการศกษาในกลมประชากรสตรทเปนมะเรงเตานม ด าเนนการวจยดงน กลมตวอยาง

เลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง จ านวน 50 คน ซงเปนสตรทเปนมะเรงเตานมและเขารบการรกษาทโรงพยาบาลทวไปในภาคใต

Page 50: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 267 ]

เครองมอทใชในการวจย แบงออกเปน 3 สวนไดแก 1. แบบสอบถามขอมลทวไปและการเจบปวย เกยวกบ

อาการผดปกตของเตานมทพบครงแรก 2. แบบสมภาษณระยะเวลาการแสวงหาการรกษา

หลงจากพบอาการผดปกตของเตานมครงแรก ซงระยะเวลานานมากกวา 3 เดอน นบเปนกลมตวอยางทมความลาชาในการแสวงหาการรกษา

3. แบบสมภาษณการอธบายความเจบปวยเกยวกบอาการผดปกตของเตานมทพบครงแรก ซงผวจยดดแปลงขอค าถามมาจากค าถามปลายเปดท ง 8 ขอของไคลนแมน แบงเปน 5 องคประกอบ ไดแก 1) การอธบายสาเหตของการเจบ ปวย 2) การอธบายอาการผดปกต 3) การอธบายผลกระทบจากการเจบปวย 4) การอธบายความรนแรงของความเจบปวย และ 5) การอธบายวธการดแลรกษา รวมทงหมด 35 ขอ ลกษณะค าถามเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ คอ เหนดวยอยางยง (5) เหนดวย (4) ไมแนใจ (3) ไมเหนดวย (2) และไมเหนดวยอยางยง (1)

การตรวจสอบคณภาพเครองมอวจย

แบบสอบถามทงชดไดรบการตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒ 3 ทาน ซงเปนอาจารยพยาบาลซงมประสบการณการสอนและการดแลผปวยมะเรงเตานม 2 ทาน และพยาบาลผปฏบตการทมประสบการณการดแลผปวยมะเรงเตานม 1 ทาน หลงจากปรบปรงขอค าถามตามขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒค านวณคา content validity index: CVI ได เท ากบ .88 และค าความ เท ยงของแบบสมภาษณการอธบายความเจบปวยเกยวกบอาการผดปกตของเตานมทพบครงแรกค านวณโดยสมประสทธสมพนธของครอนบาคเทากบ .76

การพทกษสทธกลมตวอยาง ผวจยขออนญาตเกบขอมลตามขนตอนการพจารณา

จรยธรรมการวจยในคนจากโรงพยาบาลทวไปสองแหงในภาคใต และเมอไดรบอนญาตแลวจงด าเนนการเขาพบหวหนาพยาบาลประจ าหอผปวยศลยกรรมหญง หอผปวยพเศษ และคลนกศลยกรรม เพอชแจงวตถประสงคของ

การศกษาและอธบายแผนการด าเนนการเกบขอมล หลงจากนนจงท าการเกบขอมลดวยตนเอง โดยชแจงวตถประสงคและรายละเอยดของการเกบขอมลใหกลมตวอยางทราบพรอมทงสอบถามความสมครใจ หากกลมตวอยางยนยอมจงลงลายมอชอเปนลายลกษณอกษร ขอมลทงหมดผวจยจดเกบไวเปนความลบ ไมเปดเผยชอผปวยในทกขนตอนการวเคราะหและน าเสนอขอมล การน าเสนอหรอเผยแพรท าในภาพรวมและเพอประโยชนดานการศกษาเชงวชาการเทานน

วธการวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณาและ เปรยบเทยบ

คะแนนเฉลยของการอธบายความเจบปวยระหวางกลมตวอยางทลาชาและไมลาชาดวยสถต independent t-test

ผลการศกษา

กลมตวอยางมอายระหวาง 27-78 ป อายเฉลย 53.88 ป รอยละ 76 นบถอศาสนาพทธ และรอยละ 24 นบถอศาสนาอสลาม รอยละ 58 มสถานภาพค รอยละ 22 มสถานภาพโสด และรอยละ 20 เปนหมาย รอยละ 46 ไมไดเรยนหรอจบการศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 20 จบการศกษาระดบมธยมศกษาหรออนปรญญา และรอยละ 34 จบการศกษาระดบปรญญาตรหรอสงกวา รอยละ 56 มรายไดนอยกวา 15,000 บาทตอเดอน รอยละ 42 เปนแมบาน รอยละ 16 เปนเกษตรกร รอยละ 24 รบจางหรอคาขาย และรอยละ 18 เปนเจาของธรกจหรอรบราชการหรอเปนพนกงานของรฐ รอยละ 64 ใชสทธการรกษาบตรประกนสขภาพถวนหนา รอยละ 24 มสทธเบกคารกษา และรอยละ 12 ใชสทธประกนสงคมหรอมประกนสขภาพ

ตารางท 1 แสดงขอมลเกยวกบประวตการมอาการผดปกตของเตานม พบวากลมตวอยางพบอาการผดปกตของเตานมครงแรกเมออาย 27 – 78 ป เฉลย 51.68 ป โดยรอยละ 6 พบเมออายนอยกวา 30 ป รอยละ 68 พบเมออาย 31 – 60 ป และรอยละ 26 พบเมออายมากกวา 60 ป โดยอาการผดปกตของเตานมทพบมากทสดรอยละ 62 คอมกอนบรเวณเตานม และผลการวนจฉยจากแพทยครงแรก รอยละ 50 เปนมะเรงเตานมระยะท 2 รอยละ 38 เปนมะเรงเตานมระยะท 1 รอยละ 12 เปนมะเรงเตานมระยะท 3 โดยกลมตวอยางรอยละ 80 ใช

Page 51: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 268 ]

ระยะเวลาในการแสวงหาการรกษาตงแต 1 วนจนถง 90 วน เฉลย 16 วน และรอยละ 20 ใชระยะเวลาตงแต 91 วนจนถง 910 วน เฉลย 315.5 วน

ตารางท 1 อาการผดปกตของเตานมและระยะเวลาการแสวงหาการรกษาของกลมตวอยาง (N = 50) ขอมล จ านวน รอยละ

อายเมอพบอาการผดปกตของเตานมครงแรก 20-30 ป 31-60 ป 61 ปขนไป อาการผดปกตของเตานมทพบครงแรก มกอนบรเวณเตานม ปวด/เจบทเตานม ลกษณะหวนมผดปกต/มน าหรอเลอดไหลออกมาจากหวนม เตานมบวมตง มมากกวา 1 อาการ ระยะเวลาในการแสวงหาการรกษา นอยกวา 3 เดอน (ไมลาชา) มากกวา 3 เดอน (ลาชา) ระยะของโรคมะเรงเตานมทพบครงแรก ระยะท 1 ระยะท 2 ระยะท 3

3

34 13

31 1 4 1

13

40 10

19 25 6

6

68 26

62 2 8 2

26

80 20

38 50 12

ตารางท 2 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนการอธบายความเจบปวยของกลมตวอยาง (N = 50) และผลการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมตวอยางทไมลาชาในการแสวงหาการรกษา (N = 40) และกลมตวอยางทมความลาชา (N = 10) โดยใชสถต independent t-test การอธบายความเจบปวย

กลมตวอยางทงหมด กลมตวอยางทไมลาชาในการแสวงหาการ

รกษา

กลมตวอยางทลาชาในการแสวงหาการรกษา

t- score

P-value M SD M SD M SD

สาเหตของความเจบปวย 2.76 .57 2.79 .57 2.63 .59 .779 .440 อาการผดปกต 2.36 .71 2.23 .63 2.87 .79 -2.708 .009** ผลกระทบ 2.49 .61 2.46 .58 2.61 .72 -.697 .489 ความรนแรง 2.79 .66 2.76 .71 2.90 .42 -.586 .561 วธการดแลรกษา 2.81 .48 2.73 .44 3.13 .52 -2.430 .019* โดยรวม 2.63 .33 2.58 .32 2.84 .31 -2.33 .024* นยส าคญทางสถต * P < .05 , ** P < .01

Page 52: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 269 ]

ตารางท 2 แสดงผลการวเคราะหขอมลพบวา กลมตวอยางมคะแนนเฉลยของการอธบายความเจบปวยโดยรวมเทากบ 2.63 (SD = .33) โดยมคะแนนเฉลยในดานการอธบายวธการดแลรกษามากทสดเทากบ 2.81 (SD = .48) รองลงมาเปนดานการอธบายความรนแรง ดานการอธบายสาเหต ดานการอธบายผลกระทบ และดานการอธบายอาการผดปกต โดยมคะแนนเฉลยเทากบ 2.79 (SD = .66), 2.76 (SD = .57), 2.49 (SD = .61), และ 2.36 (SD = .70) ตามล าดบ และเมอวเคราะหเปรยบเทยบคาเฉลยของการอธบายความเจบปวยระหวางกลมตวอยางทไมมความลาชาในการแสวงหาการรกษาและกลมตวอยางทมความลาชาในการแสวงหาการรกษาพบวาคาเฉลยโดยรวมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท p < .05 รวมทงมความแตกตางการทางสถตในดานการอธบายอาการความผดปกตและการอธบายวธการดแลรกษาท p < .01 และ p < .05 ตามล าดบ

อภปรายผลการวจย จากผลการศกษาครงนจะเหนไดวากลมตวอยางรอยละ

80 ไมมความลาชาในการแสวงหาการรกษาโดยมระยะเวลาเฉลย 16 วน ซงสวนใหญมอาการความผดปกตของเตานม คอ มกอนบรเวณเตานมรอยละ 65 และผลการวนจฉยในกลมตวอยางนพบวา เปนมะเรงเตานมในระยะท 2 รอยละ 52.5 เปนมะเรงเตานมระยะท 1 รอยละ 37.5 ในขณะทพบเปนมะเรงเตานมระยะท 3 เพยงรอยละ 10 แสดงใหเหนวาสตรทวไปมความเขาใจและรบรเกยวกบอาการเรมแรกของโรคมะเรงเตานม ซงอาจเปนเพราะปจจบนมการเผยแพรขอมลขาวสารดานสขภาพมากขน รวมถงบคคลทวไปสามารถเขาถงขอมลดานสขภาพและคนหาความรเกยวกบโรคและอาการผดปกตไดตามความตองการ ชวยสงเสรมใหประเมนอาการความผดปกตทเกดขนกบตนเองและเลอกวธการดแลตนเองไดอยางเหมาะสม นอกจากนยงพบวากลมตวอยางกลมน รอยละ 60 มสทธการรกษาบตรประกนสขภาพถวนหนา ท าใหไมมอปสรรคดานเศรษฐกจและการเขาถงการรกษาจากสถานบรการทมแพทยผเชยวชาญเฉพาะทาง

อยางไรกตามกลมตวอยางรอยละ 20 มความลาชาในการแสวงหาการรกษา โดยมระยะเวลาเฉลยถง 315.5 วน คอประมาณ 1 ป เมอพจารณาจากขอมลทวไปของกลมตวอยางกลมนพบวารอยละ 30 ของกลมตวอยางมอาชพเปนแมบานมากทสด ท าใหมภาระตองดแลงานบานและครอบครว จงอาจท าใหไมมเวลาไปพบแพทยเมอพบอาการผดปกตทเตานม สอดคลองกบการศกษาทวา อปสรรคของการมารบการรกษา คอการมภาระหนาททตองปฏบต [6] และจากขอมลอาการความผดปกตของเตานมในกลมตวอยางกลมนพบวา มกอนบรเวณเตานมรอยละ 50 และผลการวนจฉยในกลมตวอยางนพบวา เปนมะเรงเตานมในระยะท 1 และ 2 รอยละ 40 และเปนมะเรงเตานมในระยะท 3 รอยละ 20 แสดงใหเหนวากลมตวอยางไมทราบวาอาการดงกลาวเปนอาการส าคญ และเปนอาการเรมแรกของโรคมะเรง เตานม สอดคลองกบการศกษาในตางประเทศเรองปจจยความลาชาในการมารบการรกษาโรคมะเรงเตานมของกลมตวอยางสตรชาวยกนดา ซงพบวารอยละ 65 ไมคดวาอาการผดปกตของเตานมทพบจะเปนมะเรงจงไมพบแพทยเพอตรวจรกษา มเพยงรอยละ 7 เทานนทไปพบแพทยทนท [7]

เมอพจารณาผลการวเคราะหเปรยบเทยบคาเฉลยของคะแนนการอธบายความเจบปวยระหวางกลมตวอยางทไมมความลาชาในการแสวงหาการรกษา และกลมทลาชา ในการศกษาครงนพบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต โดยพบวากลมท ลาชาในการแสวงหาการรกษามคาเฉลยของคะแนนการอธบายความเจบปวยโดยรวมสงกวา และมคาเฉลยของคะแนนการอธบายอาการความผดปกตและดานการอธบายวธการดแลรกษาสงกวา สอดคลองกบกรอบแนวคดของไคลนแมนซงเชอวา ความคดความเชอทถกสงสมจากประสบการณของบคคล เปนพนฐานใหบคคลรบรและอธบายความเจบปวยทเกดขนกบตนเองแตกตางกน และสงผลตอการคดพจารณาเลอกหรอแสวงหาการรกษา และสอดคลองกบการศกษาทผานมา ดงเชน ผลการศกษาในกลมสตรทมอายมากขนพบวามการรบรความรนแรงของโรคมะเรงเตานมมากขน เนองจากเชอวาอายทมากขน จะท าใหรางกายออนแอลง [2] จงตองรบมาพบแพทยเพอรบการรกษา และการศกษาพฤตกรรมการตรวจเตานมดวยตนเอง

Page 53: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 270 ]

ของสตรวยทองของโรงพยาบาลในสามจงหวด ชายแดนภาคใต พบวาปจจยทมอทธพลของการตรวจเตานมดวยตนเอง ไดแกการรบรประโยชนของการตรวจเตานมดวยตนเอง และการไดรบขอมลจากสอวทยโทรทศน [1]

ขอเสนอแนะ การวจยเชงพรรณาครงนท าการศกษาในกลมตวอยาง

จ านวน 50 ราย และเปนสตรเฉพาะกลมทอยในพนทภาคใต ซงนบวาเปนการศกษาในกลมตวอยางขนาดเลกและมลกษณะเฉพาะ จงมขอจ ากดในการอางองผลการศกษาไปสกลมประชากรสตรทวไป การวจยครงตอไปจงควรศกษาในกลมตวอยางขนาดใหญและเปนสตรทความหลากหลายของบรบททางวฒนธรรม รวมถงควรศกษาถงประสบการณหรอการไดรบขอมลทท าใหสตรมความคดความเชอและการรบรทแตกตางกน นอกจากนอาจท าการศกษาการอธบายความเจบปวยของกลมสตรทวไปทไมมอาการความผดปกตของเตานม ซงจะชวยใหไดขอมลรอบดานและเปนประโยชนตอการน าไปใชในการสงเสรมใหสตรตระหนกถงความส าคญของการตรวจคดกรองมะเรงเตานม การเขารบการตรวจวนจฉยอาการความผดปกตและเขารบการรกษามะเรงเตานมในระยะเรมแรกตอไป

เอกสารอางอง [1] ดารน โตะกาน, บญยง ทองคปต, และ ประดงพร ทม

มาลา. 2552. ปจจยทมอทธพลตอการตรวจเตานม

ดวยตนเองของสตรทมารบบรการในคลนกวยทอง

ของโรงพยาบาลในสามจงหวดชายแดนภาคใต.

วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ,1-6.

[2] ปยะนช จตตนนท, สมาล วงธนากร, วรรณ จนทรสวาง.

2552. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการตรวจเตา

นมดวยตนเองของสตรในเทศบาลต าบลคอหงส

อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สงขลานครนทร

เวชสาร ,27(2), 153-165.

[3] สถาบนมะเรงแหงชาต. ทะเบยนมะเรงระดบโรงพยาบาล

พ .ศ .2555 hospital- based cancer registry annual

report 2012. 2557. กรงเทพ:โรงพมพตะวนออก.

[4 ] Hansen, R. P. (2008). Delay in the diagnosis of cancer

,Doctoral Dissertation, Faculty of Health Science,

University of Aarhus, Denmark .

[5 ] Kleinman A, Eisenberg L, Good B. ( 1978) . Culture,

illness, and care: Clinical lessons from

anthropologic and cross cultural research, Annual

of Internal Medicine, 88, 251-258.

[6 ] Lauver D, Coyle M, Panchmatia B. ( 1995) . Women’

reason for and barriers to seeking care for breast

cancer symtoms, Womens Health Issues, 5 ( 1 ) ,

27-35.

[7] Odongo, J. Makumbi, T. Kalung , S. & Galukande ,M.

( 2015) . Patient delay factors in women

presenting with breast cancer in a low

income country. BMC Research Notes, 467,

2-6.

[8] Preechawittayakul P. (2015). Breast cancer (excluding

in situ) Hospital- Based Cancer Registry

Songklanagarind Hospital Annual Report 2 5 5 5 .

Songklanagarind hospital Faculty of Medicine

Prince of Songkla University, p. 27-28.

[9] Sharma K, Costas A, Shulman LN, Meara JG. A (2012).

systemic review of barriers to breast cancer care

in developing countries resulting in delayed

patient presentation, Journal of Oncology, Jun 17,

1-8.

[1 0 ]World Health Organization. ( 2014) . World cancer

factsheet 2 0 1 4 Jan: [4 screene]. Available from

URL: http://publications.cancerresearchuk.org/

downloads/Product/CS_REPORT_WORLD.pdf

Accessed May 29,2016.

Page 54: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 271 ]

ความสมพนธของโปรแกรมการฝกสมองกบการเพมความสามารถดานการค านวณ

(Relation of Brain Training to Improve Arithmetic Ability)

จฑามาศ มานะญาณกจ*, กานต วงศศภสวสด, อารยา สารกะภต, ธมมทวตถ นรารตนวนชย, อจจมา สวรรณจนดา รสมภม สเมธวทย, สมบรณ รงพรชย, ไพศาล รมณยธร และภครวรรธน สทธประภาพร**

ส านกวชาเวชศาสตรชะลอวยและฟนฟสขภาพ มหาวทยาลยแมฟาหลวง ถนนสขมวท แขวงคลองเตยเหนอ เขตวฒนา กรงเทพ 10110

* ผน าเสนอผลงาน email: [email protected] ** Corresponding author email: [email protected]

บทคดยอ

การน าเอาหลกการค านวณเลขคณต เปนวธการหนงทสามารถกระตนสมองทมส าคญในการการประมวลผลและการเรยนร วตถประสงคของการวจยนเพอศกษาผลของการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ตอการเปลยนแปลงดานความสามารถในการค านวณ กลมตวอยางเปนพนกงาน บรษทเอกชนทสมครใจเขารวมโครงการวจย จ านวนทงสน 15 คน แบบฝกสมองทใชในการวจยเปนโปรแกรมสปดแมท โดยจดโปรแกรมการฝกเปนเวลา 4 สปดาห ดานการค านวณบวกและลบ เลข 2 หลก โดยจะรวมคะแนนและประเมนผลการพฒนาในแตละสปดาห ผลการศกษาพบวา คลนสมอง ชนดเดลตา ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท ในชวงสปดาหท 1 – 4 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และมการเปลยนแปลงในแตละสปดาห ซงเปนการเปลยนแปลงของคลนสมองขน-ลงไมคงท ในขณะทคาเฉลยคลนสมองชนดธตา อลฟา เบตาและแกมมา ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต แสดงใหเหนวา คลนสมองในแตละชนดมการเปลยนแปลงทไมคงท ผลการศกษานท าใหทราบวาการฝกสมองดวยการค านวณจะสามารถบงบอกไดถงผลทมตอการพฒนาสมองดวยการวดคลนสมองเพอดการเปลยนแปลงทเกดขนดวย ค าส าคญ: สมอง, พฒนาการสมอง, โปรแกรมการฝกสมอง, คณตศาสตร, การค านวณ

บทน า ปจจบนผสงอายไทยมแนวโนมเพมขนอยางรวดเรวท ง

จ านวนและสดสวน จากการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาตในป 2537 มจ านวนผสงอายคดเปนรอยละ 6.8 ของประชากรทงประเทศ และเพมขนเปนรอยละ 10.7 และรอยละ 12.2 ในป 2550 2554 และในป 2557 เพมเปนรอยละ 14.9 ของประชากรทงหมด [1] โดยมการคาดการณวาในป 2564 ไทยจะกลายเปนสงคมสงวยอยางสมบรณ และอก 20 ป ไทยจะเปนสงคมสงวยระดบสดยอด คอ มสดสวนผสงอาย 65 ปขนไป เมออายมากขน รางกายของกจะเรมมการเสอมถอยลงระบบการท างานในรางกาย โดยเฉพาะอยางยงสมองทเปนอวยวะส าคญมหนาท ควบคมและสงการการเคลอนไหว, พฤตกรรม และภาวะธ ารง

ดล (homeostasis) เชน การเตนของหวใจ , ความดนโลหต , สมดลของเหลวในรางกาย และอณหภม การร อารมณ ความจ า การเรยนรการเคลอนไหวและความสามารถอน ๆ ท างานลดลง ซงสงผลตอการเรยนร [2] เกดเปนปญหาตอเนองจากการทมผสงอายจ านวนมากขนคอปญหาดานสขภาพ และปญหาภาวะสมองเสอมในผสงอายกเปนปญหาดานสาธารณสขทวโลก ในทกๆปจะมปรมาณผทประสบปญหาภาวะสมองเสอมเพมมากขน มการประมาณการวาจ านวนผปวยในประเทศสหรฐอเมรกา เพมจาก 35 ลานคนในป 2000 เปน 70 ลานคนในป 2030 ในปจจบนมผปวย Dementia 27 ลานคนทวโลก และจะมผปวยใหมประมาณ 5 ลานคนตอป โดย Alzheimer’s dementia พบมากทสดประมาณ 65% ของผปวย Dementia ทงหมด [3]

Page 55: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 272 ]

ในปจจบนไมเพยงแตกลมผสงอายเทานนทเสยงตอโรคความจ าเสอม ประชากรกลมวยท างานชวงอายอยระหวาง 25-60 ป นน มกตองพบกบสภาพการท างานทเครงเครยด และอกปจจยทส าคญคอ เทคโนโลย จากการศกษาวจยจากประเทศเกาหลใตพบโรคใหมท เกดจากเทคโนโลยซงเรยกวาโรค “ความจ าเสอมจากสอดจทล” (digital dementia) ซงเกดขนไดกบคนทวไปทใชอปกรณส าหรบสอสารเชน สมารทโฟน แทบเลต หรอเครองคอมพวเตอรมากเกนไป ซงผลท าใหมปญหาความจ าเสอมถอย จนจดจ ารายละเอยดในชวตประจ าวนตางๆ ไมได เชน หมายเลขโทรศพท โดยสาเหตหลกๆ เกดจากการทสมองถกใชพลงไปกบการใชสอดจทลมากเกนไป เชน การใช social media บนสมารทโฟน หรอการตดเกมออนไลนบนคอมพวเตอรเปนอยางมาก ท าใหพฒนาการของสมองชะงกงน โดยสมองซกซายจะมการพฒนามากกวาซกขวา หรออกนยหนง สมองซกขวามการพฒนาต ากวาทควรจะเปน ซงสมองซกขวาน นนบวามความส าคญ เนองจากเปนสวนทรบผดชอบเกยวกบการใชสมาธ รวบรวมขอมล และความจ า การพฒนาทต าจงกระทบตอความจ าและความสนใจ ท าใหมอาการความจ าเสอมกอนวย 15% [4]

การน า เอ าห ลกก ารค าน วณ เลขค ณ ต (Arithmetic Calculation) เปนวธการหนงทสามารถกระต นสมองสวน Angular Gyrus ทบทบาทในส าคญการประมวลผลเกยวกบภาษา การประมวลผลเกยวกบ [5] ตวเลข การรจ าปรภม (spatial cognition) การคนคนความจ า ความใสใจ และการรใจตนและผอน การออกก าลงกายสมองจงเปนกลวธอยางหนงทกระตนสมองไดออกก าลง เพราะเมอฝกออกก าลงสมองบอยๆ สมองจะมการหลงสารทเรยกวา นวโรโทรฟนส (Neurotrophins) เปรยบเสมอน “อาหารสมอง” ทท าใหเซลลโดยเฉพาะอยางยงใน สวนของ เดนไดรต (Dendrite) ท เช อมระหวาง เซลลประสาทท างานดขน จงเปนปจจยทท าใหเนอเซลลเจรญเตบโตและเซลลสมองแขงแรง เมอเซลลสมองสวนใหญแขงแรง กจะท าใหเกดความจ า การรบร และการท างานของสมองระดบสง คอ การคดค านวณ การวเคราะห การสงเคราะห แกปญหา การตดสนใจ และการวางแผนทดขน ท าใหการท างานของสมองยงคงประสทธภาพด แขงแรง และชะลอความเสอม [6]

จากงานวจย ท ผานมาพบวาการฝกแกโจทยปญหาคณตศาสตรจะชวยพฒนาประสทธภาพของสมองสวน Prefrontal Cortex [7] คาดวาผ ท ฝกสมองดวยการแกโจทยปญหาคณตศาสตรผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) จะชวยพฒนาสมองสวน Prefrontal cortex ซงท าหนาทควบคมการเรยนรและจดจ า [8] การศกษาคนควาอสระนจะเนนศกษาผลของการฝกสมองดวยโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ทมผลตอความไว (Speed) ความถกตอง (Accuracy) รวมกบการเปลยนแปลงของคลนสมอง (Brain wave) ซงคาดวาในระยะยาวจะสามารถกกระตนสมองและชวยเพมประสทธภาพในการเรยนรและจดจ าของผฝก และนาจะเปนอกแนวทางหนงในการชวยชะลอความเสอมของสมองได ซงกจะสามารถน าไปตอยอดเพอฝกสมองในสวนอนๆตอไป วตถประสงคของการวจยนเพอศกษาผลของการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ตอการเปลยนแปลงดานความสามารถในการค านวณ

ระเบยบวธการศกษาวจย

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรเปนพนกงาน บรษทเอกชน ทอาสาสมครเขา

รวมโครงการวจยโดยกลมตวอยางเปนพนกงานเพศชายหรอหญง จ านวน 15 คน จากอาสาสมครเขารวมโครงการ โดยใชสตรการค านวณจ านวนอาสาสมครทเขารวมในการศกษา ดงน

โดยใชสตรการค านวณจ านวนอาสาสมครทเขารวมในการศกษา ดงน

σ = สวนเบยงเบนมาตรฐานของประชากรกลมทดลอง=

11.9 โดยอางองจากงานวจยของ Uchida et al. (2007) = 1.64 เมอทดสอบ one tail, = 0.05, ความเชอมน

95% = คาความคลาดเคลอนทมากทสด ทยอมใหเกดขนเมอ

น าคาตวอยางไปประมาณคาประชากร ก าหนดให = 5.05

Page 56: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 273 ]

ดงนนตองสมตวอยางทงหมด 15 คน

เครองมอทใชในการวจย แบบฝกสมอง โปรแกรมสปดแมท (Speed Math) โดยจด

โปรแกรมการฝกเปน 4 สปดาห ดานการค านวณ ผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) โดยจะเลอกเฉพาะการค านวณเลขบวกและลบ เลข 2 หลก โดยจะรวมคะแนนและประเมนผลการพฒนาในแตละสปดาห วธการเรมโปรแกรมหลงจากทเลอกระดบแลว โปรแกรมจะขนปมใหกดเลอก เรมตนการใชงาน (Start) หลงจากนนจะขนโจทยค าถาม โดยผ ฝกจะตองกรอกค าตอบทถกตอง โจทยจะเปลยนตอเมอค าตอบถกตองแลวเทานน การแสดงผลจะแสดงผลคะแนน จ านวนขอทถกและผด หลงจากจบการทดสอบผลคะแนนจะถกประมวลผลและสรปโดยมรายละเอยด ดงน (1) ผลคะแนนทไดรบ (2) จ านวนขอทตอบถก (3) จ านวนขอทตอบผด น าผลของโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) โดยน าคะแนน จ านวนขอทถกและ จ านวนขอทผดมาหาคาเฉลยของสปดาห 1 – สปดาหท 4 และน าเอาคาเฉลยของแตละสปดาหมาเปรยบเทยบเพอหาคาความเปลยนแปลง ซงจะสามารถประเมณประสทธภาพของสมองในดานทกษะการค านวณ น าผลของคลนสมองวดดวยเครองวดคลนสมองไฟฟาเคลอนทรน Neurosky โดยประมวลผลผานโปรแกรม Mind Wave Mobile ทแสดงคาเฉลยระดบคลนสมองจ านวน 5 คลนความถ และน าคาเฉลยของคลนสมองชนดตางๆ 1 อาทตยกอนฝก ขณะฝกสมองในวนท 1 ของสปดาหท 1-4 การเกบรวบรวมขอมล ใหผรวมทดลองท าแบบสมองดวยโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) วนละ 10 นาทระยะเวลา 5 วน/สปดาห ตดตอกนนาน 4 สปดาห โดยมรายละเอยดการวดคาตางๆดงน 3.3.3.1 การวดคลนสมอง (Brain Wave) ครงท 1 วดวน1 ของสปดาหท 1 ขณะค านวณโจทยผานโปรแกรมสปดแมท ครงท 2 วดวน1 ของสปดาหท 2 ขณะค านวณโจทยผานโปรแกรมสปดแมท ครงท 3 ว ดว น1 ของสปดาห ท 3 ขณะค านวณโจทยผานโปรแกรมสปดแมท ครงท 4 วดวน1 ของสปดาหท 4 ขณะ

ค านวณโจทยผานโปรแกรมสปดแมท โดยจะวดน าผลทไดมาค านวณหาคาเฉลยของแตละสปดาห เพอเปรยบเทยบหาการเปลยนแปลง การวดคะแนนค านวณ (Speed Math) วดหลงการทดสอบในทกวน โดยจะน าคะแนนดานความไว และความถกตองในการค านวณ ไปหาคาเฉลยเปนคะแนนของแตละสปดาห และจะน ามาเปรยบเทยบผลการเปลยนแปลงของคะแนนหลงสนสดการทดลอง

การวเคราะหขอมล ในการวจยครงน ผวจยจะท าการวเคราะหขอมลโดยการ

น าผลการวดการเปลยนแปลงของคลนสมองดวยเครองรน Neurosky และผลของการเปลยนแปลงดานทกษะการค านวณมาท าการว เคราะหและประมวลผลทางสถ ตดวยเค รองคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมส าเรจรปเพอการวจยโดยสถต ประกอบดวย (ก) การวเคราะหขอมลพนฐานทวไป ของอาสาสมครโดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Analysis) ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (ข) การเปรยบเทยบความแตกตางของคลนสมองโดยหาคาเฉลยเปรยบเทยบกอนท าการทดลอง และ เปรยบเทยบผลความเปลยนแปลงสปดาหท 1 - สปดาหท 4 โดยใชคาสถต Repeated Measurement ในการทดสอบ โดยพจารณาระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 (p≤ 0.05) และ (ค) การเปรยบเทยบความแตกตางของทกษะการค านวณเปรยบเทยบผลความเปลยนแปลงส ป ด า ห ท 1 - ส ป ด า ห ท 4 โ ด ย ใช ค าส ถ ต Repeated Measurement ในการทดสอบ โดยพจารณาระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 (p≤ 0.05)

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล ผลการเปลยนแปลงของคลนสมองชนดเดลตา (Delta

wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math)

Page 57: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 274 ]

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยของคลนสมองชนดเดลตา (Delta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math)

สปดาห คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

สปดาหท 1 0.1221 0.0535

สปดาหท 2 0.1528 0.0435

สปดาหท 3 0.0995 0.0498

สปดาหท 4 0.1149 0.0336

p-value test of within subject effects p= 0.013

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05

จากตารางท 1 การเปรยบเทยบคาเฉลยคลนสมอง ชนดเดลตา (Delta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาห ท 1 – 4 พบวา คาเฉ ลยค ลนสมอง ชนดเดลตา ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณ เลขคณ ตผ านโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของแตละสปดาหทท าการวดซ า พบวา คลนสมอง ชนดเดลตา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดในสปดาหตาง ๆ โดยคลนสมอง ชนดเดลตา (Delta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) มการเปลยนแปลงในแตละสปดาห ซงการเปลยนแปลงของคลนสมองขน-ลงไมคงท เมอพจารณาเปนรายค พบวา คลนสมองชนดเดลตาระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในสปดาหท 2 แตกตางกบสปดาหท 3 และสปดาหท 4

ผลการเปลยนแปลงของคลนสมองชนดธตา (Theta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ตารางท 2 เปรยบเทยบคาเฉลยของคลนสมองชนดธตา (Theta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math)

สปดาห คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

สปดาหท 1 0.0287 0.0127

สปดาหท 2 0.0432 0.0252

สปดาหท 3 0.0276 0.0138

สปดาหท 4 0.0351 0.0282

p-value test of within subject effects p= 0.138

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05

จากตารางท 2 การเปรยบเทยบคาเฉลยคลนสมอง ชนดธตา (Theta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 พบวาคาเฉลยคลนสมองชนดธตาระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ใน ชวงสปดาห ท 1 – 4 ไม มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของแตละสปดาหทท าการวดซ า พบวา คลนสมอง ชนดธตา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดในสปดาหตาง ๆ โดยคลนสมอง ชนดธตา (Theta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) มการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยในแตละสปดาห ซงการเปลยนแปลงของคลนสมองในสปดาหท 2 มการเปลยนแปลงมากทสด

Page 58: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 275 ]

ผลการเปลยนแปลงของคลนสมอง ชนดอลฟา (Alpha

wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยของคลนสมองชนดอลฟา (Alpha wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math)

สปดาห คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

สปดาหท 1 0.0095 0.0033

สปดาหท 2 0.0144 0.0100

สปดาหท 3 0.0100 0.0071

สปดาหท 4 0.0108 0.0089

p-value test of within subject effects p= 0.225

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05 จากตารางท 3 การเปรยบเทยบคาเฉลยคลนสมอง ชนดอลฟา (Alpha wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 พบวา คาเฉลยคลนสมองชนดอลฟาระหวางการฝกสมองดวยการค านวณ เลขคณ ตผ านโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของแตละสปดาหทท าการวดซ า พบวา คลนสมอง ชนดอลฟา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาท มการวดในสปดาหต าง ๆ โดยคลนสมอง ชนดอลฟา (Alpha wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) มการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยในแตละสปดาห ซงการเป ล ยน แป ลงของค ลน สมองในส ป ด าห ท 2 ม ก ารเปลยนแปลงมากทสด

ผลการเปลยนแปลงของคลนสมอง ชนดเบตา (Beta

wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ตารางท 4 เปรยบเทยบคาเฉลยของคลนสมองชนดเบตา (Beta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math)

สปดาห คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

สปดาหท 1 0.0066 0.0020

สปดาหท 2 0.0075 0.0032

สปดาหท 3 0.0058 0.0024

สปดาหท 4 0.0081 0.0108

p-value test of within subject effects p= 0.711

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05 จากตารางท 4 การเปรยบเทยบคาเฉลยคลนสมอง ชนดเบตา (Beta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 พบวา คาเฉลยคลนสมองชนดเบตาระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของแตละสปดาหทท าการวดซ า พบวา คลนสมอง ชนดเบตา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดในสปดาหต าง ๆ โดยคลนสมอง ชนดเบตา (Beta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณ เลขคณ ตผ านโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) มการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยในแตละสปดาห สปดาห ซงการเปลยนแปลงของคลนสมองในสปดาหท 4 มการเปลยนแปลงมากทสด

Page 59: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 276 ]

ผลการเปลยนแปลงของคลนสมอง ชนดแกมมา (Gamma wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ตารางท 5 เปรยบเทยบคาเฉลยของคลนสมองชนดแกมมา (Gamma wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math)

สปดาห คาเฉลย สวนเบยงเบน

มาตรฐาน

สปดาหท 1 0.0034 0.0021

สปดาหท 2 0.0035 0.0016

สปดาหท 3 0.0032 0.0021

สปดาหท 4 0.0032 0.0023

p-value test of within subject effects p= 0.952

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05 จากตารางท 5 การเปรยบเทยบคาเฉลยคลนสมอง ชนดแกมมา (Gamma wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 พบวา คาเฉลยคลนสมองชนดแกมมา ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณ เลขคณ ตผ านโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของแตละสปดาหทท าการวดซ า พบวา คลนสมอง ชนดแกมมา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดในสปดาหตาง ๆ โดยคลนสมอง ชนดแกมมา (Gamma wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) มการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยในแตละสปดาห ซงการเป ล ยน แป ลงของค ลน สมองในส ป ด าห ท 2 ม ก ารเปลยนแปลงมากทสด

ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคลนสมอง ชนดเดลตา (Delta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 พบวา คาเฉลยคลนสมอง ชนดเดลลตา ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของแตละสปดาหทท าการวดซ า พบวา คลนสมอง ชนดเดลตา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดในสปดาหต าง ๆ โดยคลนสมอง ชนดเดลตา Delta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณ เลขคณ ตผ านโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) มการเปลยนแปลงในแตละสปดาห ซงการเปลยนแปลงของคลนสมองขน-ลงไมคงท แสดงใหเหนวา คลนสมองมการเปลยนแปลงเนองจากสมองไดรบการกระตนและมการเรยนรสงใหม ๆ ซงผลการมความสอดคลองกบ [9] กลาววา การออกก าลงสมอง (Brain Fitness) เปนการแสดงสมมตฐานทวาความสามารถในการเรยนรคด (Cognitive abilities) สามารถทจะคงไวหรอวาพฒนาใหด ขนไดดวยการออกก าลงสมอง เชนเดยวกบผลลพธทการออกก าลงรางกายชวยสงเสรมความแขงแรงของรางกาย นอกจากน ยงมหลกฐานอกมากมายทแสดงใหเหนวาโครงสรางของสมองมการสรางขนใหมตลอดชวชวตของคนเรา และการออกก าลงสมองกจะเปนการชวยลดระดบความเสยงตอการเปนโรคทเกยวกบความชรา เชน โรคความจ าเสอม (Dementia) สวนผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคลนสมอง ชนดธตา (Theta wave), ชนดอลฟา (Alpha wave), ชนดเบตา (Beta wave) และชนดแกมมา (Gamma wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 พบวาคาเฉลยคลนสมอง ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) ในชวงสปดาหท 1 – 4 ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของแตละสปดาหทท าการวดซ า พบวา คลนสมอง ชนดเดลตา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดในสปดาหตาง ๆ โดย คลนสมอง ระหวางการฝก

Page 60: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 277 ]

สมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท (Speed Math) มการเปลยนแปลงเพยงเลกนอยในแตละสปดาห แสดงใหเหนวา คลนสมองในแตละชนดมการเปลยนแปลงไมคงท ท งทการฝกสมองดวยการค านวณ ไดผลตอการพฒนาสมอง โดยการวดคลนสมองทใหไดผลดทสด ตองท าการวดคลนสมองประมาณ 14 ครงระหวางการฝกสมอง ซงในการศกษาครงนมการวดคลนสมองเพยง 2 ครง ซงผลใหคาการวดคลนสมองมความคาดเคลอนไมมการเปลยนแปลงอยางทเหนไดชดเจน ซงผลการศกษามความสอดคลองกบ [10] กลาววา การออกก าลงสมองเปนสงคนใหความสนใจมาก โดยมวธการตางๆทถกคดคนและทดลองเพอน ามาพฒนาเซลลสมองในสวนตางๆ โดยจะยกตวอยางวธการฝกทมการทดลองแลววาไดผลตอการพฒนาเซลลสมอง Arithmetic Math เปนแขนงหนงของวชาคณตศาสตรเกยวเนองกบการค านวณพนฐานเชน บวก ลบ คณ และหาร โดยมหลายงานวจยทน าเอาวธการฝกค านวณเลขมาทดสอบฝกสมองรวมกบการใช Functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI) ส าห ร บ ส แ ก น ส ม อ ง แ ล ะ วด ก า รเป ลยนแปลงของกระแสเลอดทไหลเวยนเขาสสมอง เทคโนโลยนสามารถบอกไดวาสมองเปลยนแปลงการท างานไปอยางไรบาง การฝกดวยว ธการ (Intensive Adaptive Training of Working Memory Using Mental Calculations IATWMMC) เทยบกบผทไมไดท าการทดสอบ พบวา การท างานของสมองสวนทเกยวของกบการค านวณมอตราทเพมขน แตสวนทเกยวของกบดานความคดสรางสรรคท างานลดลง

สรปผลการศกษา การฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสป ด แ ม ท (Speed Math) ต อ ก า ร เป ล ย น แ ป ล ง ด า นความสามารถในการค านวณ โดยจดโปรแกรมการฝกเปนเวลา 4 สปดาห ดานการค านวณบวกและลบ เลข 2 หลก โดยจะรวมคะแนนและประเมนผลการพฒนาในแตละสปดาห พบวา คลนสมอง ชนดเดลตา (Delta wave) ระหวางการฝกสมองดวยการค านวณเลขคณตผานโปรแกรมสปดแมท มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต และมการ

เปลยนแปลงในแตละสปดาหขน-ลงไมคงท ในขณะทคลนสมองชนดอนๆไมมความแตกตางกน แสดงใหเหนวา คลนสมองในแตละชนดมการเปลยนแปลงทไมคงท การฝกสมองดวยการค านวณจงมผลตอการพฒนาสมองจากการวดคลนสมองเพอดการเปลยนแปลงทเกดขน

เอกสารอางอง [1] ส านกงานสถตแหงชาต. (2558). ป 57 ไทยมประชากร

ผสงอายเพมขน. คนเมอ 10 สงหาคม 2558 จาก http://service.nso.go.th/nso/nsopublish/news/activity/A02-02-58-2.pdf

[2] วกพเดย. (2558). สมอง. คนเมอ 10 สงหาคม 2558 จาก https://th.wikipedia.org/

[3] Yotin, P. (2013). การตรวจวนจฉยโรคสมองเสอมหรอผปวยทเรมมความผดปกตดานความจ าเบองตนใหถกตองแมนย า. คนเมอ 10 สงหาคม 2558 จากhttp://thailandneurology.com/dementia-diagnosis/

[4] Julian, R. (2013). Surge in 'digital dementia'. Retrieved 14 August 2015 from http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/southkorea/10138403/Surge-in-digital-dementia.html

[5] Wikipedia (2015). Theory of mind. Retrieved 13 August 2015 from https://en.wikipedia.org/

[6] หางขายยาตราเสอมงกร. (2012). ปองกนสมองเสอมดวยการออกก าลงสมอง. Retrieved 14 August 2015 from http://www.tigerdragon.in.th/?p=2373

[7] Uchida, S., & Kawashima, R. (2008). Reading and solving arithmetic problems improves cognitive functions of normal aged people: a randomized controlled study. Age, 30(1), 21-29.

[8] Wikipedia. (2015). Prefrontal cortex. Retrieved 20 August 2015 from https://en.wikipedia.org/wiki/Prefrontal_cortex

[9] Aamodt, S., & Wang, S. (2007). Exercise on the brain. The New York Times.

Page 61: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 278 ]

[10] Takeuchi, H., Taki, Y., Sassa, Y., Hashizume, H., Sekiguchi, A., Fukushima, A., & Kawashima, R. (2011). Working memory training using mental calculation impacts regional gray matter of the

frontal and parietal regions. PLOS One, 6(8), e23175.

Page 62: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 279 ]

ประสทธผลของการครอบแกวตอการลดอาการปวดศรษะ

(Efficacy of Cupping to Reduce Headache Symptom)

เพญกมล มนตเทยมเกษม*, กานต วงศศภสวสด, อารยา สารกะภต ธมมทวตถ นรารตนวนชย, อจจมา สวรรณจนดา รสมภม สเมธวทย, สมบรณ รงพรชย, ไพศาล รมณยธร และภครวรรธน สทธประภาพร**

ส านกวชาเวชศาสตรชะลอวยและฟนฟสขภาพ มหาวทยาลยแมฟาหลวง ถนนสขมวท แขวงคลองเตยเหนอ เขตวฒนา กรงเทพ 10110 * ผน าเสนอผลงาน email: [email protected]

** Corresponding author email: [email protected]

บทคดยอ

การครอบแกวจะเปนทางเลอกหนงในการรกษาหรอบรรเทาอาการปวดศรษะไมเกรน ซงผวจยท าการศกษานเพอศกษาประสทธผลของการครอบแกวตอการลดอาการปวดศรษะไมเกรน โดยการใชจ านวนความปวดไมเกรน ระดบความปวดไมเกรนซงวดโดยมาตรวดความปวดแบบตวเลขและจ านวนยาทใชในการบรรเทาอาการปวดศรษะไมเกรน เปนตวชวด กลมตวอยางเปนกลมอาสาสมคร ทมอาการปวดศรษะไมเกรนเรอรงอยางนอย 1 ป ทมชวงอายระหวาง 20-45 ป จ านวน 16 คน ท าการครอบแกวทงหมด 8 ครง ในแตละครงทท าการครอบแกวจะเวนชวง 3-4 วน ผลการศกษาพบวา การเปรยบเทยบจ านวนความปวดไมเกรน, ระดบความปวดไมเกรนและจ านวนยาแกปวดทใชกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของระยะเวลาทท าการวดซ า พบวา มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดตางๆดวย ท าใหการรกษาดวยวธการคอบแกวไดผลและมประสทธภาพดขน ค าส าคญ: ปวด, ปวดศรษะ, ไมเกรน, การแพทยทางเลอก, ครอบแกว

บทน า อาการปวดศรษะหรออาการปวดหว เปนอาการท

สามารถพบไดบอยไมวาจะทงในเดกหรอผใหญ โอกาสในการเกดในชายและหญงมเทาๆกน มความรนแรงตงแตเพยงเลกนอยไปจนถงมความรนแรงมากจนรบกวนความสามารถในการท ากจกรรมตางๆ อาจจะเปนเพยงแคครงคราวจนถงพฒนาไปเปนแบบเรอรงทางสมาคมปวดศรษะนานาชาต และองคการอนามยโลก ไดแบงอาการปวดศรษะตามสาเหตออกเปนอาการปวดศรษะปฐมภม อาการปวดศรษะทตยภมและอาการปวดศรษะจากเสนประสาทและอนๆ [1]

เนองจากอาการปวดศรษะปฐมภม เปนลกษณะอาการปวดศรษะทพบไดบอยทสด ไดแก การปวดศรษะจากความเครยดและไมเกรนเปนอาการปวดศรษะทพบไดถง

90% ของอาการปวดศรษะ โดยไมเกรนจะพบไดบอยรองเปนอนดบ 2 รองจากการปวดศรษะจากความเครยด อาการปวดศรษะมความรนแรงตงแตเลกนอยจนถงรนแรงมากจนรบกวนความสามารถในการท ากจกรรมตางๆได ซงอาจจะพบไดในผปวยทมอาการปวดศรษะจากความเครยดแบบครงคราว จนพฒนาไปเปนแบบเรอรงมากขน ซงเปนสาเหตส าคญอยางหนงทท าใหมการใชยาแกปวดในปรมาณทมากขนเรอยๆ และตดตอกนเปนเวลานาน [2]

ส าห รบอาการปวดศรษะไมเกรน ซ งเปนโรค ทกอใหเกดอาการปวดศรษะเรอรงชนดหนง เปนโรคทางระบบประสาท ซงองคการอนามยโลกประมาณการวาพบไดมากถงรอยละ 90 ของโรคระบบประสาท พบในผ หญงมากกวาผชายประมาณ 2-3 เทา [3] สวนใหญเรมมอาการครง

Page 63: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 280 ]

แรกตอนชวงวย รน ถงวยกลางคน และสวนใหญจะมผลกระทบตอผทมอายระหวาง 35-45 ป การปวดศรษะไมเกรนมความรนแรง มสาเหตมาจากการเสยหนาทของระบบประสาท สารเคม และหลอดเลอดในสมอง จะมอาการปวดตง ราวบรเวณกลามเนอรอบๆกะโหลกศรษะ หนวงบรเวณขมบ [4]

ในปจจบนนแนวทางการดแลรกษาพยาบาลผทเปนไมเกรนในปจจบนแบงออกเปน 2 กลมใหญ คอ การรกษาโดยใชยาและการรกษาโดยไมใชยา โดยทการรกษาโดยไมใชยาน น สงทส าคญทสด คอ การปรบเปลยนการด าเนนชวตรวมกบการหลกเลยงปจจยกระตนใหเกดอาการปวดศรษะ หรอการรกษาโดยน าวธการแพทยทางเลอกมาใชรวมกบการรกษาโดยใชยา ซงเรยกวาการแพทยแบบผสมผสาน เชน การใชยารวมกบการใชวารบ าบด สคนธบ าบด การฝงเขม การนวดและประคบสมนไพร การครอบแกว กเปนอกทางเลอกห นงท ใชในการบรรเทาอาการปวดมานาน จงไดน าการแพทยทางเลอกมาผสมผสานกบการแพทยแผนปจจบน เพอใหผปวยมทางเลอกท งสองดานในการบ าบดรกษาโรคและดแลสขภาพแบบองครวม [3]

การครอบแกว จดอยในการบ าบดเสรมและการบ าบดทางเลอก ซงเปนอกหนงวธการรกษาในศาสตรการแพทยแผนจนทมมาตงแตสมยสองพนกวาปทแลว การครอบแกวจะใชแกวเปนอปกรณหลก แลวใชความรอนจากไฟเพอดดอากาศออกเพอใหเปนสญญากาศ แลววางไปยงบนผวหนงในต าแหนงทตองการ จนผวหนงและกลามเนอถกดดเขาไปในแกว อาจจะมการใชน ามนหรอวาสลนทาผวหนงกอนการครอบแกว เพอใหสามารถเคลอนแกวไดงายขน การครอบแกวนนจะท าทงไวประมาณ 5-15 นาท หลงจากนนเมอน าแกวออกผวหนงบรเวณทครอบแกวจะมลกษณะแดงหรอแดงช า นนแสดงถงมการเลอดคงทบรเวณนน ซงเปนการจงใจเพอการรกษาโรค การครอบแกวมวตถประสงคหลก คอ ปองกนและรกษาโรค และท าใหรางกายแขงแรง [5] โดยอาศยหลกการทางแพทยแผนจน คอ การครอบแกวชวยท าใหการไหลเวยนของเลอดและลมปราณดขน ผวจยเชอวา การครอบแกวจะเปนทางเลอกหนงในการรกษาหรอบรรเทาอาการปวดศรษะไมเกรน ผวจยจงท าการศกษานเพอศกษา

ประสทธผลของการครอบแกวตอการลดอาการปวดศรษะไมเกรน โดยการใชจ านวนในการปวดศรษะไมเกรน ระดบความปวดไมเกรนซงวดโดยมาตรวดความปวดแบบตวเลข และจ านวนยาทใชในการบรรเทาอาการปวดศรษะไมเกรน เปนตวชวด

ระเบยบวธการศกษาวจย

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรเปาหมาย คอ ประชากรชายหรอหญง ทม

อาการปวดศรษะไมเกรนเรอรง ทมชวงอายระหวาง 20-45 ปกลมตวอยาง คอ กลมอาสาสมคร ทมอาการปวดศรษะไมเกรนเรอรงอยางนอย 1 ป ท มชวงอายระหวาง 20-45 ป ทงหมด 16 คน

เกณฑการคดเลอกอาสาสมครเขารวมการศกษาวจย 1. เพศ ชาย หรอ หญง สญชาตไทยทไดรบการวนจฉย

จากแพทยแผนปจจบนมาแลววาเปนโรคปวดศรษะไมเกรน โดยมอาการปวดศรษะไมเกรนเรอรงอยางนอย 1 ป และมจ านวนในการปวดศรษะอยางนอย 2 ครงตอเดอน

2. อาย 20-45 ป 3. สขภาพรางกายแขงแรงปกตด 4. ไมมปญหาดานจตเวช 5. ไมเสพสงเสพตด 6. รบทราบขอมลและเซนยนยอมเขารวมวจย เกณฑทใชในการคดออกอาสาสมครทเขารวมการ

ศกษาวจย 1. มประวตรบประทานยาหรอวตามนในกลมตานการ

แขงตวของเกลดเลอด เชน warfarin, omega 3, ใบแปะกวย เปนตน ในระยะเวลา 1 สปดาหกอนเขารวมวจย

2. ผ ทมภาวะเลอดออกงายหรอผปวยโรคฮโมฟเลย รวมถงผทมไขสง

3. ตงครรภ 4. เปนผทบรเวณผวหนงในชวงดานหลงมแผล 5. เคยไดรบการรกษาดวยการครอบแกวมากอนภายใน

4 สปดาหกอนเขารวมวจย 6. ดมเครองดมแอลกอฮอล คาเฟอน และสบบหร

ภายใน 8 ชวโมงกอนเขารวมงานวจย

Page 64: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 281 ]

เครองมออปกรณทใชในการวจย แบบบนทกขอมลสวนบคคล ไดแก อาย เพศ สญชาต

ประวตการเจบปวย มาตรวด ความปวดแบบตวเลข แกวทใชในการครอบแกว โดยมลกษณะคลายลกบอล มกนแกวขนาดใหญ แตปากแกวแคบ และขอบแกวมขนาดหนา คบไฟทท าขนเองโดยใชอปกรณจบเขมเยบแผล มาหนบส าล ไฟแชค แอลกอฮอล 95% เพอใชในการจดไฟและเบบออย เพอใชในการหลอลน

วธด าเนนการวจย คดเลอกอาสาสมครทมสขภาพดซงมอาการปวดศรษะ

ไมเกรนแลวไดรบการวนจฉยจากแพทยแผนปจจบนมาแลว ตามเกณฑการคดเลอก ซงชวงเวลาทท าการครอบแกวจะท าใน ชวง ท อาส าสมค รไม มอ าการป วด ศ รษะ โดยใหอาสาสมครมาท าการครอบแกวทแมนดารนคลนก สาขาพระราม 4 หรอสาขารามอนทรา ตามทอาสาสมครเดนทางสะดวก ผวจยเกบรวบรวมขอมลของอาสาสมคร และ อธบาย รายละเอยดและชแจงวตถประสงค วธการด าเนนงานวจย รายละเอยดข นตอนการวจย และประโยชน ทจะไดรบ ผลขางเคยงทอาจจะเกดขน ผวจยใหอาสาสมครเซนเอกสารยนยอมเพอเขารวมงานวจย นดใหอาสาสมครมาท าการครอบแกวทงหมด 8 ครง ในแตละครงทท าการครอบแกวจะเวนชวง 3-4 วน แลวกลบมาครอบแกวครงตอไป หากมอาการปวดศรษะไมเกรนในชวงเวลาท าการวจย อาสาสมครสามารถทานยาแกปวดไดตามปกต โดยการครอบแกวน นผวจยจะเปนผลงมอท าการครอบแกวดวยตนเอง (ผวจยมใบอนญาตในการประกอบโรคศลปะสาขาการแพทยแผนจน, เลขใบอนญาต พจ. 582)

ขนตอนการด าเนนงานวจย ใหอาสาสมครประเมนความปวดในชวง 3 เดอนทผาน

มาโดยใชมาตรวดความปวดชนด Numerical Rating Scale พรอมท งระบความถในชวง 3 เดอนทผานมาในการปวดศรษะไมเกรน ซงผวจยจะน าคะแนนและความความถมาเฉลยตอเดอนเพอน าไปเปรยบเทยบกบหลงจากการทดลองสนสด (ครงท 0) เมอครอบแกวครบ 8 ครงแลว หลงจากนน 1 เดอน ใหอาสาสมครประเมนความปวดโดยใชแบบประเมนความปวด ชนด Numerical Rating Scale น าผลท

ไดมาท าการวเคราะหและสรปผลตอไป ภายหลงการทดลองกบกลมตวอยางท งหมด 16 คน อาสาสมครจะไดรบการประเมนการใหคะแนนมาตรวดความปวด เปรยบเทยบระหวางกอน-หลงท าการครอบแกว

การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลทวไปของกลมตวอยาง โดยใชสถต

พรรณนา ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน เปรยบเทยบระดบความปวดโดยใชสถต repeated Measure ANOVA โดยระดบความ เชอมน ท ใชในการวเคราะหผลทไดจากการศกษาครงนคอ รอยละ 95 (p≤0.05)

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล

ผลการวเคราะหขอมลทวไป

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามเพศ

เพศ จ านวน รอยละ ชาย หญง

5 11

31.25 68.75

รวม 16 100.00

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศ

หญง จ านวน 11 คน คดเปนรอยละ 68.75 และเพศชายจ านวน 5 คน คดเปนรอยละ 31.25

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามอาย

อาย จ านวน รอยละ 21 – 24 ป 25 – 29 ป 30 – 34 ป 35 – 39 ป 40 – 44 ป

6 3 3 2 2

37.50 18.75 18.75 12.50 12.50

รวม 16 100.00

Page 65: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 282 ]

จากตารางท 2 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมอายระหวาง 21 – 24 ป จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 37.50 ล าดบถดมามอายระหวาง 25 – 29 ป 30 – 34 ป จ านวนชวงอายละ 3 คน คดเปนรอยละ 18.75 และอายระหวาง 35 – 39 ป 40 – 44 ป จ านวน ชวงอายละ 2 คน คด เปน รอยละ 12.50 ตามล าดบ

ตารางท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามระยะเวลาทเปนไมเกรน

ระยะเวลาทเปนไมเกรน จ านวน รอยละ

1 – 5 ป 6 – 10 ป 11 ปขนไป

9 1 6

56.25 6.25 37.50

รวม 16 100.00

จากตารางท 3 พบวา กลมตวอยางสวนใหญระยะเวลา

ทเปนไมเกรนระหวาง 1 – 5 ป จ านวน 9 คน คดเปนรอยละ 56.25 ล าดบถดมาระยะเวลาทเปนไมเกรนตงแต 11 ปขนไป จ านวน 6 คน คดเปนรอยละ 37.50 และระหวาง 6-10 ป จ านวน 1 คน คดเปนรอยละ 6.25 ตามล าดบ

ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงจ านวนความปวดไม

เกรนกอนและหลงครอบแกว ตารางท 4 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกวระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 3 เดอน

ระยะเวลา คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

3 เดอนกอนครอบแกว 3.19 1.797 ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว 0.75 0.931 หลงครอบแกว 1 เดอน 0.94 1.289 หลงครอบแกว 2 เดอน 1.06 1.340 p-value test of within subject effects p= 0.000

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05

จากตารางท 4 พบวา การเปรยบเทยบจ านวนความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน พบวา จ านวนความเจบปวดไมเกรนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของระยะเวลาทท าการวดซ า พบวา จ านวนความปวดไมเกรนมการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดตาง ๆ เมอพจารณาเปนรายค พบวาความปวดในระยะเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว มจ านวนความเจบปวดแตกตางกบความปวดในระยะเวลา ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน

ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงระดบความปวดกอน

และหลงครอบแกว

ตารางท 5 เปรยบเทยบคาเฉลยระดบความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 3 เดอน

ระยะเวลา คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

3 เดอนกอนครอบแกว 6.13 1.025 ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว 2.63 2.986 หลงครอบแกว 1 เดอน 2.13 2.941

Page 66: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 283 ]

หลงครอบแกว 2 เดอน 2.88 3.074 p-value test of within subject effects p= 0.000

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05

จากตารางท 5 พบวา การเปรยบเทยบจ านวนความปวด

ไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน พบวา ระดบความเจบปวดไมเกรนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของระยะเวลาทท าการวดซ า พบวา ระดบความปวดไมเกรนมการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดตาง ๆ เมอพจารณาเปนรายค พบวา ระยะเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว มระดบความเจบปวดแตกตางกบระดบความปวดในระยะเวลาระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน

ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงจ านวนยาแกปวดไม

เกรนทใชกอนและหลงครอบแกว

ตารางท 6 เปรยบเทยบคาเฉลยจ านวนยาแกปวดไมเกรทใชกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3เดอนกอนครอบแกวระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลง ครอบแกว 3 เดอน

ระยะเวลา คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

3 เดอนกอนครอบแกว 3.06 2.323 ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว 0.38 0.855 หลงครอบแกว 1 เดอน 0.81 1.471 หลงครอบแกว 2 เดอน 0.56 1.031 p-value test of within subject effects p= 0.000

หมายเหต : p-value ไดจากการวดคาสถตแบบ repeated Measure ANOVA; p< 0.05

จากตารางท 6 พบวา การเปรยบเทยบจ านวนจ านวนยา

แกปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน พบวา จ านวนแกปวดไมเกรนทใชมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 และเมอท าการพจารณาประเดนของระยะเวลาทท าการวดซ า พบวา จ านวนยาแกปวดไมเกรนมการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลาทมการวดตาง ๆ เมอพจารณาเปนรายค พบวาการใชยาแกปวดใน ระยะเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว มจ านวนยาแกปวดไมเกรนแตกตางกบการใชยาแกปวดไมเกรนระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน

Page 67: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 284 ]

จากการทดสอบการเปลยนแปลงผลการวเคราะหการเปลยนแปลงจ านวนความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกว ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงจ านวนความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกว พบวา เปรยบเทยบจ านวนความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน พบวา จ านวนความเจบปวดไมเกรนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05

ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงระดบความปวดกอนและหลงครอบแกว พบวา เปรยบเทยบจ านวนความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน พบวา ระดบความเจบปวดไมเกรนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 ซงจะเหนไดวามการเปลยนแปลงของระดบความเจบปวดไมเกรนลดลงหลงการครอบแกว สอดคลองกบงานวจยของ Ahmadi et al. [6] พบวา การครอบแกวรวมกบการเจาะปลอยเลอดในการรกษาผปวยทมอาการปวดศรษะจากความเครยดและปวดศรษะไมเกรนเรอรงมความรนแรงในการปวดลดลง 66% หลงจากการท าการรกษา ซงจากงานวจยนไดอธบายถงกลไกของการครอบแกววาไปกระตนการท างานของ 3 ระบบ คอ ระบบประสาท ระบบเลอด และระบบภมค นกน โดยการครอบแกวจะกระตนใหสารสอประสาทกลบมาอยในสภาวะปกต ชวยเพมการหมนเวยนของเลอดและน าเหลองใหดขน ท าให มออกซเจนไปเลยงอวยวะตางๆไดมากขน และสอดคลองกบงานวจยของ พชรา เรองวงศโรจน [5] ไดน าเสนอการน าการครอบแกวมาใชในการรกษาผปวยทมอาการปวดกลามเนอบรเวณบา สะบก หลง สะโพก และขา และในบางรายทมอาการชารวมดวย พบวา ผปวยมากกวารอยละ 50 มอาการปวดลดลง คะแนนความตงของกลามเนอลดลงมากกวารอยละ 50

ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงจ านวนยาแกปวดไมเกรนทใชกอนและหลง ครอบแกวพบวา เปรยบเทยบจ านวนจ านวนยาแกปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว

หลงครอบแกว 1 เดอน และ หลงครอบแกว 2 เดอน พบวา จ านวนยาแกปวดไมเกรนทใชมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต 0.05 ซงจะเหนวามการเปลยนแปลงของจ านวนการใชยาแกปวดไมเกรนลดลง

สรปผลการศกษา

การเปรยบเทยบจ านวนความปวด ระดบความปวดไมเกรนกอนและหลงครอบแกวและจ านวนการใชยาแกปวด ในชวงเวลา 3 เดอนกอนครอบแกว ระหวาง 1 เดอนทครอบแกว หลงครอบแกว 1 เดอน และหลงครอบแกว 2 เดอน พบวามความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต มการเปลยนแปลงไปตามระยะเวลา ท าใหการรกษาดวยวธการครอบแกวไดผลและมประสทธภาพดขน

ขอเสนอแนะ

เน องจากในการศกษาค รงน ผ วจยไดศกษาการเปลยนแปลงของจ านวนความเจบปวดไมเกรน ระดบความเจบปวดไมเกรน จ านวนการใชยาแกปวดไมเกรน ดงนนจากผลการศกษาดงกลาว ผวจยมขอเสนอแนะเพอใหการศกษาค รงตอไปมความสมบรณ ยง ขนโดยควรมการศกษาเปรยบเทยบในกลมทรกษาอาการปวดศรษะโดยการฝงเขม,กลมทรกษาโดยการครอบแกวและกลมทรกษาโดยการฝงเขมรวมกบการครอบแกว เพอใหเหนประสทธภาพการรกษาไมเกรนในวธการทแตกตางกน

เอกสารอางอง

[1] พวงทอง ไกรพบลย. (2558). ปวดหว ปวดศรษะ Headache-หาหมอ.com. คนเมอ 1 กนยายน 2558 จาก http://haamor.com

[2] สภารตน สขโท, อไรวรรณ ชชวาลย, วชย องพนจพงศ, และ สมศกด เทยมเกา. (2555). ผลทนทของการนวดไทยตอการบรรเทาอาการปวดในการบ าบดกลมอาการปวดศรษะจากความเครยดแบบเรอรงและไมเกรน . วารสารเทคนคการแพทยและกายภาพบ าบด, 24(2), 220-234.

Page 68: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 285 ]

[3] ศรศกด ศรสงวรณ, ลดาวลย อนประเสรฐพงศ นชโรจน, และนพวรรณ เปยซอ. (2557-2558). ผลของการนวดประคบสมนไพรเพอบ าบดเสรมการรกษาตออาการปวดศรษะไมเกรนและความตงตวของกลามเนอในผ ท เปนไมเกรน. วารสารวทยาลยพยาบาลพระปกเกลา, 26(1), 39-52.

[4] รจนา ปณโณทก, กณฑล จรยาปยกตเลศ, นภาพร เอยมละออ, และ นพนธ วรเมธกล. (2550). ผลของการนวดตออาการปวดศรษะแบบไมเกรนและความสข

สบายในผ ปวยไมเกรน. วารสารคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 15(4), 76-89.

[5] พชรา เรองวงศโรจน. (2550). การครอบกระปกรกษาโรค. Lanna Public Health Journal, 117-124.

[6] Ahmadi, A., Schwebel, D. C., & Rezaei, M. (2008). The Efficacy of Wet-Cupping in the Treatment of Tension and Migraine Headache. The American Journal of Chinese Medicine, 36(1), 37-44.

Page 69: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 286 ]

ผลของการฝงเขมทจด Shenmen (TF4) ตอการลดระดบความเครยด (Effect of Shenmen (TF4) Acupuncture Point on Stress Level Reduction)

กลางดาว ชรณวาณช*, วจตร บณยะโหตระ, อารยา สารกะภต, ธมมทวตถ นรารตนวนชย, อจจมา สวรรณจนดา, รสมภม สเมธวทยสมบรณ รงพรชย, ไพศาล รมณยธร และภครวรรธน สทธประภาพร**

ส านกวชาเวชศาสตรชะลอวยและฟนฟสขภาพ มหาวทยาลยแมฟาหลวง ถนนสขมวท แขวงคลองเตยเหนอ เขตวฒนา กรงเทพ 10110 * ผน าเสนอผลงาน email: [email protected]

** Corresponding author email: [email protected]

บทคดยอ ในปจจบนปญหาของความเครยดสงผลเสยตอสขภาพมากมาย ในทางการแพทยมวธผอนคลายความเครยดดวยวธการตางๆหลายวธไมวาจะเปนการท าสมาธ การฟงเพลง หรอแมกระทงรกษาดวยการฝงเขม งานวจยฉบบน ผวจยตองการทจะศกษาการเปลยนแปลงของระดบความเครยดทมตอการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) โดยใชแบบทดสอบวดความเครยดส าหรบคนไทย เปนเครองมอชวดการเปลยนแปลงทเกดขนจากผลการเปรยบเทยบการท าแบบทดสอบวดความรสกดานอารมณและระดบความเครยดจากแบบวดระดบความเครยดส าหรบคนไทย ภายหลงจากการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) พบวา ผลการท าแบบทดสอบวดความรสกดานอารมณและระดบความเครยดในแบบทดสอบความรสกดานลบหลงไดรบการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) 4.23 (±3.27) เปรยบเทยบกบการไดรบการฝงเขมหลอก 5.39 (±3.73) นนมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (t(9) = 2.48; p<0.05) ในขณะทผลการท าแบบทดสอบความรสกดานบวก เมอเปรยบเทยบระหวางการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) 26.69 (±7.42) กบการฝงเขมหลอก 25.23 (±10.93) ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (t(9) = -0.56; p =0.59) ยงพบอกวา ผทมความเครยดอยในระดบเครยดมาก จากรอยละ 8.63 ลดนอยลง หรอ “ไมมความเครยดเลย” คดเปนรอยละ 0.00 ผทอยในเกณฑระดบความเครยดเลกนอย จากรอยละ 42.25 ลดลงเปนรอยละ 12.38 ผทอยในเกณฑปกต จากรอยละ 43.46 เพมขนเปนรอยละ 64.18 และผทอยในเกณฑดมาก จากรอยละ 5.66 เพมขนเปนรอยละ 23.44 ตามล าดบ สรปไดวาการฝงเขมจด Shenmen (TF4) สามารถชวยใหเกดการผอนคลายและคลายเครยดได

ค าส าคญ : การฝงเขม, จด Shenmen (TF40), ความเครยด

บทน า ในส งคมไทยยค ป จจบน ปญหาความ เค รยดได

กลายเปนปญหาสขภาพจตทส าคญของคนทกเพศทกวยความเครยดในมมมองของบคคลทวๆไปมกจะกลาวถงความเครยดในเชงลบ แตเมอพจารณาความเครยดตามผลทเกด กลแลงเกอร กลาววา ความเครยดมประโยชนมากถามนษยไดท างานอยภายใตความเครยดทเหมาะสม แตถาความเครยดของคนอยเกนระดบปกต ซงอาจเปนผลจากการท าง าน ท ม าก เกน ไป ห รอน อ ย เก น ไป จ ะ ส งผลต อประสทธภาพการท างานได [1] ความเครยด จงเปรยบเหมอนไฟทมทงคณอนนตและโทษมหนต ไฟทควบคมไดท าใหเกด

พลงงาน ความสวางไสว ความอบอนแกรางกาย ไฟทไมสามารถควบคมไดกไหม ท าลายบานเรอน สงของ และทรพยสมบต ความเครยดทพอเหมาะท าใหคนลกทะยานขนส มพลงทจะสรางให เกดผลส าเรจตามทคาดหวง แตความเครยดทสงเกนไปและไมสามารถควบคมได จะเปนผลรายท าใหคนสนหวง ไมมความคดสรางสรรค เกดความทดถอย หดห หมดความทะเยอทะยาน ท าลาย สมพนธภาพกบคนรอบขาง หรอขนรายแรงดวยการท ารายรางกาย และท าลายชวตตนเอง [2]

จากผลส ารวจของ กรม ส ขภาพ จต ใน รายงานสถานการณความเครยดของคนไทยใน 16 จงหวด จากการ

Page 70: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 287 ]

เฝาระวงความเครยดจ านวน 12 ครง ต งแตในชวงเดอนเมษายน 2552–มกราคม 2555 พบวา มแนวโนมคอยๆ ลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 16.3 ในเดอนมกราคม2553 ลดลงเหลอรอยละ 8.4 ในเดอน มกราคม 2555 และพบวาคนกรงเทพฯ มความเครยดสงสด เมอเทยบกบภาคอน สาเหตของความเครยดสวนใหญมาจากปญหาการเงน-การงาน ปญหาความขดแยงทางการเมองและปญหาครอบครว [3] จากสถานการณและแนวโนมความเครยดของคนไทยเมอว เคราะห จากส านกงานสถตแห งชาต ผลการส ารวจสถานการณสขภาพจตของคนไทยในเดอนกรกฎาคม 2557 พบวาจ านวนประชากรอาย 15 ปขนไปขนไปมคะแนนเฉลยสขภาพจต เทากบ 31.47 (สขภาพจตเทากบคนทวไป) หากเปรยบเทยบ เดอนพฤษภาคมกบกรกฎาคม 2557 พบวาคะแนนเฉลย สขภาพจตเพมขน 0.17 คะแนน (จาก 31.30 คะแนนเปน 31.47 คะแนน) และเมอพจารณากบผลการส ารวจครงทผานมาโดยป 2551-2553 คะแนน สขภาพจตมแนวโนมเพมขนสวนป 2554 มคะแนนสขภาพจตเรมลดลงเนองจากหลายพนทในประเทศไทยประสบภาวะน าทวม ส าหรบป 2555 คะแนนสขภาพจตเรมขยบเพมขน และมแนวโนมลดลงอกครงในป 2556 – 2557 จากภาวะปญหาทางการเมองภายในประเทศและเศรษฐกจทถดถอยลงตามไปดวยและในป 2557 ไดด าเนนการส ารวจเพอตดตามถงสขภาพจตของคนไทยเปนรายเดอนโดยเรมต งแตเดอนกมภาพนธ เปนตนมา พบวาสขภาพจตคนไทยมแนวโนมเพมขนเลกนอย [4]

ส าหรบผลกระทบของความเครยดจะน าไปสอาการตาง ๆ ทเกดขนทงทางรางกายและจตใจ เชน มอาการปวดศรษะไมเกรนเรอรง ปวดทองจากโรคกระเพาะอาหารอกเสบเรอรง ความดนโลหตสง โรคหวใจ โรคเบาหวาน โรคผวหนง หอบหด ขออกเสบ เปนตน นอกจากน การเปลยนแปลงทเกดขนจากความเครยด ไมเพยงแตสงผลตอรางกายแตมผลกระทบตอจตใจ น าไปสความวตกกงวลซมเศรา กลวอยางไรเหตผล อารมณไมมนคง เป ลยนแปลงงาย หรอโรคประสาทบางอยาง [5] นอกจากนความเครยดยงสงผลตอการเปลยนแปลงคลนไฟฟาสมองในมนษยดวยโดยมการทดลองใหผทมความเครยดมาท าสมาธ ท าจตใจใหผอนคลาย พบวา

มการเปลยนแปลงของคลนไฟฟาสมองเกดขน [1] ดงน น หากมวธการใดกตามทชวยก าจดความเครยดได ยอมสงใหเกดผลดตอตวผปฏบต ท าใหด ารงชวตไดอยางมความสข ซงวธการก าจดความเครยดนนมหลากหลายวธ การแพทยแผนปจจบนจะใชการรกษาผปวยโรคเครยดดวยการรบประทานยาคลายเครยด อาจมการรกษารวมกบการบ าบดจตใจ ผอนคลายกลามเนอ นงสมาธ ออกก าลงกาย หากจกรรม งานอดเรกท า นอกจากนน ในการดแลสขภาพกายและสขภาพใจใหดอยางแทจรงจะเนนทการปองกนกอนจะเกดโรคเครยด วธทดทสดคอ การปรบรางกายและจตใจใหอยในสภาวะสมดล มสขภาวะทดนนคอการมสขภาพด มความรสกเปนสข ความสมดล ความเปนองครวมในสมต คอ กาย จต สงคม หรอจตวญญาณทบรณาการอยในการพฒนามนษยและสงคม เพอความอยเยนเปนสข [5]

การปรบสภาพรางกายและจตใจใหอยในสภาวะสมดลน น วธการรกษาทมบทบาทมากในปจจบนคอการแพทยทางเลอกแบบผสมผสาน โดยการแพทยผสมผสาน คอ การแพทยทใชการแพทยแผนปจจบน (แผนตะวนตก) รวมกบการแพทยทางเลอกหรอการแพทยเสรมอนๆทมหลกการทางการแพทยทชดเจนเปนวชาการและมหลกฐานพสจนทราบถงผลการรกษาทแนชดการฝงเขมเปนการปรบการท างานของระบบตางๆ ในรางกายใหอยในภาวะสมดล โดยมผลจากการกระตนการหลงสารตางๆ ทมอยแลวเปนปกตในรางกายของเราตามธรรมชาต มผลท าใหเกดการเปลยนแปลงในระบบประสาท กลไกของรางกายท งหมด เกดผลในการระงบความเจบปวด ลดการอกเสบ ลดการเกรงของกลามเนอ ปรบปรงการท างานของระบบประสาท และสมอง ท าใหจตอารมณแจมใสและทส าคญสารทหลงออกมาจะมกลไกควบคมของรางกายไมให หลงสารตางๆ ทออกมามากเกนขนาด คอ ปรบรางกายใหอยในภาวะสมดลนนเอง [3]

ปจจบนมการศกษาวจยและรกษาโรคดวยการฝงเขมในกวา 140 ประเทศและยงคงเพมมากขนทวโลก จนกลาวไดวา การฝงเขม เปนการแพทยทมมาตรฐานและเหนผลทางการรกษาชดเจนในหลายๆโรคจนเปนทยอมรบของวงการแพทยในปจจบน ส าหรบการพจารณาผลของการฝงเขมทมตอ

Page 71: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 288 ]

ระบบประสาทและสมอง เพอน าไปสความเขาใจในศาสตรการฝง เขม ท เปนสากลและเปนวท ยาศาสต รมาก ขน นอกจากนยงพบวามการศกษาวจยเรองของการฝงเขมกบการลดระดบความเครยดในผปวยจตเวช ซงเกดภาวะซมเศราหลงจากไดรบผลกระทบทางจตใจอยางรนแรง พบวา การฝงเขมชวยลดอาการเครยดและภาวะซมเศราได [1] ส าหรบประเทศจนไดมการศกษาวจยมากมายเกยวกบศาสตรการฝงเขมเพอลดความเครยดและวตกกงวล เชน Yuxin et al. [6] ไดศกษารายงานเกยวกบการฝงเขมทศรษะ ในการลดภาวะวตกกงวลในคนไข พบวาการฝงเขมสามารถลดภาวะวตกกงวลไดด Weng et al. [7] จากแผนกวสญญ แผนกเดก และ จต เวช เด กของมห าวท ยาลย เยล ในป ระ เท ศ จน ไดท าการศกษาวจยเกยวกบการฝงเขมบ ร เวณใบห ท จด Shenmen (TF4) เพอลดภาวะเครยดและความวตกกงวลในคนไขกอนเขารบการผาตด พบวา การฝงเขมสามารถลดความวตกกงวลกอนการผาตดไดด ส าหรบในประเทศไทย ไดมการศกษาผลของการฝงเขมตอการเป ลยนแปลงคลนไฟฟาสมองในหลายงานวจย ตวอยางเชน การฝงเขมและพทธปญญา [8] และ มการศกษาการฝงเขมทจด Baihui (GV20) ต อ ระดบ ความ เค รยดและการ เป ล ยนแปลงคลนไฟฟาสมอง [9] ซงพบวา การฝงเขมบรเวณศรษะทจด Baihui (GV20) น นสามารถผอนคลายความเครยดได แตเนองจากยงมจดฝงเขมอกหลายต าแหนง ทศาสตรแผนจนไดกลาววา สามารถชวยการผอนคลายและลดความเครยดไดดเชนกน ดงนน หากมการศกษาวจยเพมเตมเรองการฝงเขมในต าแหนงอนๆทเกยวของกบการผอนคลายความเครยด ยอมเกดประโยชนในการน าศาสตรฝงเขมนไปใชลดความเครยดตอไปในอนาคตดวยเหต น ผ วจยจงตองการทจะศกษาประสทธผลของการฝงเขมบรเวณใบหทจด Shenmen (TF4) ตอการเปลยนแปลงระดบความเครยด ภายใตสมมตฐานวาการฝงเขมในจดนจะสามารถชวยลดระดบความเครยดได อกทงจดฝงเขมทบรเวณใบหยงเปนจดทท าการฝงเขมไดงาย ซงผลการศกษาทไดรบจะชวยสนบสนนใหการฝงเขมเปนอกหนงทางเลอกในการรกษาและดแลผทอยในสภาวะเครยดระยะเรมตนได

ระเบยบวธการศกษาวจย ประชากรและกลมตวอยาง คดเลอกอาสาสมครจากบคลากรเจาหนาท แผนก

ฉกเฉนและแผนกผปวยวกฤต รพ.มกดาหารอนเตอร ชาย-หญง ทมอายระหวาง 20-50ป ปฏเสธโรคประจ าตวหรอภาวะอนๆทมผลตอการทดลองรบทราบขอมลและยนยอมเขารวมการวจยตามเกณฑการคดเขาและคดออก ขนาดกลมตวอยางทใชในการวเคราะหจรง คด เลอกจากจ านวนบคลากรเจาหนาทแผนกฉกเฉนและแผนกผปวยวกฤต รพ.มกดาหาร จากจ านวน 30 คนแบบสม โดยมสตรการค านวณประชากร ดงน n = (Zα + Zβ)2 (σ12+ σ22) (µ1 - µ2)2

= (1.96 + 0.842)2 (25.8522 + 18.2122) (77.27 – 109.69)2

= (7.851) (668.22 + 331.60) (-32.42)2

= (7.851) (999.82) 1051.056

= 7849.587 051.056 = 7.468 = 8 คน (+ 20% drop out = 10 คน)

การค านวณกลมตวอยางอางองจากงานวจยของ Konrad et al. (2007) โดยท n = Number sampled Zα/2 = Confidence Level set at 95% Zβ = The power of test set at 80% σ1 = Average deviation of control group σ2 = Average deviation of positive

treatment group µ1 = Average of parasitemia in percentage

of control group µ2 = Average of parasitemia in percentage of treatment group

Page 72: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 289 ]

เครองมอและอปกรณทใชในการวจย แบบบนทกขอมลสวนบคคล ไดแก อาย เพศ สญชาต

ประวตการเจบปวยเขม sterile acupuncture needle ขนาด 0.25 long x 0.40 mm diameter พรอมส าลและแอลกอฮอลล และแบบวดความเครยดส าหรบคนไทย (Thai Stress Test ) ข อ ง ส ช ร า ส ช ร า ภ ท ร ย ต ว ร รต น แ ล ะ ค ณ ะ [10] แบบสอบถามประกอบไปดวยเนอหา 2 สวนสวนท 1 ขอ 1-12 บอกความรสกดานลบสวนท 2 ขอ 13-24 บอกความรสกดานบวก

วธด าเนนการวจย คดเลอกอาสาสมครจากบคลากรเจาหนาท แผนก

ฉกเฉนและแผนกผปวยวกฤต รพ.มกดาหารอนเตอร ชาย-หญง ทมอายระหวาง 20-50 ป ปฏเสธโรคประจ าตวหรอภาวะอนๆทมผลตอการทดลองสมอาสาสมครจากกลมทเขาเกณฑตามเงอนไขขอก าหนด ทงสน 10 คน ซกประวตขอมลสขภาพทวไป เพอท าการคดออกกรณทไมเขาเกณฑการพจารณาชแจงวตถประสงค วธการด าเนนการวจย รายละเอยดข นตอนการวจย และประโยชน ทจะไดรบ ผลขางเคยงทอาจจะเกดขนจากการวจยอยางละเอยด ใหอาสาสมครลงนามยนยอมเขารวมการวจย เรมการวจยโดยท าการกระตนใหผเขารวมวจยเกดความเครยดโดยการดคลปวดโอภยพบต และใหอาสาสมครท าแบบสอบถาม วดความ เค รยด ม 2ชด ชดละ12ขอ ชดแรกเปนแบบวดความรสกดานลบ ชดสองเปนแบบวดความรสกดานบวก จากน น ฝงเขมจรง ณ จด Shenmen (TF4) โดยฝงเขมผานผวหนงคางไวประมาณ30นาท เมอครบก าหนดใหผเขารวมการวจยท าแบบสอบถามวดความเครยดอกครง

วนตอมา ท าการทดลองเชนเดมแตใชการฝงเขมหลอก โดยท าการกระตนใหผเขารวมวจยเกดความเครยดดวยการดคลปวดโอภยพบต และใหอาสาสมครท าแบบสอบถาม วดความเครยด ม 2 ชด ชดละ 12 ขอ ชดแรกเปนแบบวดความรสกดานลบ ชดสองเปนแบบวดความรสกดานบวก จากน น ฝงเขมหลอก (Placebo acupuncture)โดยไมมการฝงเขมผานผวหนงแตใชไมจมฟนแตะคางไวบนผวหนงทต าแหนงจด Shenmen (TF4) เปนเวลาประมาณ30นาท เมอ

ครบก าหนดใหผ เขารวมการวจยท าแบบสอบถามวดความเครยดอกครง

การเกบรวบรวมขอมล ภายหลงการทดลองกบกลมทดลองทงหมด 10คน โดย

อาสาสมครแตละคนจะท าแบบทดสอบความเครยดส าหรบคนไทยและบนทกผลเปรยบเทยบระหวางการฝงเขมบรเวณใบห หรอ จด Shenmen (TF4) กบการฝงเขมหลอก โดยเปรยบเทยบผลการทดลองทงหมด 3 ชด ไดแก (1) เปรยบเทยบขอมลคะแนนระดบความเครยดในแบบสอบถามบอกความรสกดานลบและแบบสอบถามความรสกดานบวก ระหวางการฝงเขมจรงทจด Shenmen (TF4) (2) เปรยบเทยบขอมลคะแนนระดบความเครยดในแบบสอบถามบอกความรสกดานลบและแบบสอบถามความรสกดานบวก ระหวางการฝงเขมหลอก (3) เปรยบเทยบขอมลคะแนนระดบความเครยดในแบบสอบถามบอกความรสกดานลบและแบบสอบถามความรสกดานบวก ระหวางการฝงเขมจรงทจด Shenmen (TF4) เทยบกบการฝงเขมหลอก

การวเคราะหขอมล ในการวจยครงน ผวจยไดท าการวเคราะหขอมลโดยน า

ผลการวดระดบความ เค รยดมาท าการว เคราะหและประมวลผลทางสถตดวยเครองคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรมส าเรจรปเพอการวจยส าหรบสถตทใชมดงนวเคราะหขอมลพนฐานทวไปโดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และเกณฑการแปลคาดวยตารางเมตรกของแบบวดความเครยดส าหรบคนไทย ระดบความเชอมนทใชในการวเคราะหผลทไดจากการศกษาครงนคอ รอยละ 95 (p≤0.05)

ระยะเวลาทใชในการวจย ตงแตเดอน สงหาคม 2557 - พฤษภาคม 2558

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล

ในการศกษาผลของการฝงเขมทมตอการลดระดบความเครยดไดท าการศกษาในกลมตวอยาง จ านวน 10 ราย มอายระหวาง 27-45 ป โดยมอายเฉลยอยท 33.0 (+3.27) ป

Page 73: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 290 ]

แบงเปนเพศชายจ านวน 4 คน และเพศหญงจ านวน 6 คน กลมตวอยางทงหมดมผลการตรวจรางกายอยในเกณฑปกต 100%ดงแสดงในตารางท 1, 2 และ 3 ตารางท 1 รอยละความถของขอมลอาย

N Min Max Mean Std. Deviation

10 27 45 33 3.27

จากตารางท 1 พบวา กลมตวอยางทใชในการศกษาทงหมด 10คน มขอมลเกยวกบอายอยในชวง 27-45 ป โดยเฉลยมอาย 33 (±3.27) ป ตารางท 2 รอยละความถของขอมลเพศ

เพศ จ านวน รอยละ

หญง 6 60 ชาย 4 40

รวม 10 100

จากตารางท 2 พบวากลมตวอยางทใชในการศกษาทงหมด 10 คน เปนเพศหญง รอยละ 60 เพศชาย รอยละ 40 ตารางท 3 รอยละความถของขอมลผลการตรวจรางกายทวไป

ผลการตรวจรางกายทวไป จ านวน รอยละ

อยในเกณฑปกต 10 100 ไมอยในเกณฑปกต 0 0

รวม 10 100

จากตารางท 3 พบวากลมตวอยางทใชในการศกษาทงหมด 10 คน ผลการตรวจรางกายทวไปพบวา อยในเกณฑปกตทง 10 คน คดเปนรอยละ 100

ผลของการฝงเขมทมตอระดบความเครยด จากผลการเป รยบ เท ยบการท าแบบทดสอบวดความรสกดานอารมณและระดบความเครยดจากแบบวดระดบความเครยดส าหรบคนไทย ของกลมตวอยางทง 10 คน

ภายหลงจากการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) และการฝงเขมหลอก พบวา ผลการท าแบบทดสอบวดความรสกดานอารมณและระดบความเครยดในแบบทดสอบความรสกดานลบหลงไดรบการฝงเขมจรง 4.23 (±3.27) เปรยบเทยบกบการไดรบการฝงเขมหลอก 5.39 (±3.73) นน มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (t(9) = 2.48; p<0.05) ในขณะทผลการท าแบบทดสอบความรสกดานบวก เมอเปรยบเทยบระหวางการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) 26.69 (±7.42) กบการฝง เขมหลอก 25.23 (±10.93) ไม มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (t(9) = -0.56; p =0.59) ดงแสดงในตารางท 4 ตารางท 4 ผลการประเมนแบบทดสอบความเครยดความรสกดานลบและความรสกดานบวก เปรยบเทยบระหวางหลงการไดรบการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) และการฝงเขมหลอก

การฝงเขม การฝงเขม t df p จด Shenmen หลอก

ความรสกดานลบ 5.39 (±3.73) 4.23 (±3.27) 2.48 9 0.03* ความรสกดานบวก 25.23 (±10.93) 26.69 (±7.42) -0.56 9 0.59

* หมายถง มนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 นอกจากน เมอไดน าผลการวดระดบความรสกดานอารมณจากกลมตวอยางทง 10 คน มาแปรผลตามวธการแปลผลแบบวดระดบความเครยดผลการศกษา พบวา เมอเปรยบเทยบระดบความเครยดของกลมทไดรบการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) กบกลมทไดรบการฝงเขมหลอก พบวา ผ ทมความเครยดอยในระดบเครยดมาก จากรอยละ 8.63 ลดนอยลง หรอ “ไมมความเครยดเลย” คดเปนรอยละ 0.00 ผทอยในเกณฑระดบความเครยดเลกนอย จากรอยละ 42.25 ลดลงเปนรอยละ 12.38 ผ ทอยในเกณฑปกต จากรอยละ 43.46 เพมขนเปนรอยละ 64.18 และผทอยในเกณฑดมาก จากรอยละ 5.66 เพมขนเปนรอยละ 23.44 ดงแสดงในตารางท 5

Page 74: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 291 ]

ตารางท 5 รอยละความถของกลมตวอยางจากการท าแบบวดระดบความเครยดเปรยบเทยบระหวางหลงไดรบการฝงเขมหลอกและการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4)

ระดบความเครยด ฝงเขมหลอก ฝงเขมจด Shenmen

สขภาพจตดมาก 5.66 23.44 ปกต 43.46 64.18 เครยดเลกนอย 42.25 12.38 เครยดมาก 8.63 0.00

ในขณะทผลคะแนนรวมของแบบทดสอบความเครยดหลงไดรบการฝงเขมหลอก 34.28(±8.03) เปรยบเทยบกบหลงไดรบการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4) 34.15(±9.15) นนไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (t(9)= -0.17; p =0.54) ดงแสดงในตารางท 6 ตารางท6 ผลการประเมนคะแนนรวมของแบบทดสอบความเครยดเปรยบเทยบหลงไดรบการฝงเขมหลอกและการฝงเขม ณ จด Shenmen (TF4)

คะแนนความเครยดหลงฝงเขม

ฝงเขมหลอก ฝงเขมจรง t df p จด Shenmen

34.28±8.03 34.15±9.15 -0.17 9 0.54 จ ากการวจย ศ กษ าผลของการ ฝ ง เขมต อระดบความเครยดทจด Shenmen (TF4) โดยการท าแบบทดสอบวดความรสกดานอารมณและระดบความเครยดจากแบบวดระดบความเครยดส าหรบคนไทย ของ สชรา ภทรยตวรรตนและคณะ [10] พบวา จดฝงเขม Shenmen (TF4) ท าใหระดบความเครยดของอาสาสมครลดลงอยางชดเจน จากการทดลองยงพบวาหลงจากฝงเขมกระตนทจด Shenmen (TF4) ยงสอดคลองกบงานวจยทผานมาวาอาจจะมความสมพนธกบการเกดคลนสมองอลฟา ขนในขณะท าแบบทดสอบกเปนได ซงเปนทยอมรบกนวา คลนสมองอลฟา จะเกดขนเมอรางกายอยในสภาวะผอนคลายในขณะทรางกายยงรสกตวดอย [6]

จงอาจจะเปนหนงในหลายๆปจจยทยนยนไดวาการฝงเขมสามารถชวยลดระดบความเครยด ท าใหรางกายรสกผอนคลาย และมทศนคตในการใชชวตดขน นอกจากน เมอพจารณาถงทฤษฎเกยวกบความเครยดตามแนวของเซลเย (Selye Stress Theory) ว า เ ม อ ร างก าย ถ ก ค วบ ค ม ด ว ยความเครยดหรอท าใหเกดความเครยดท าใหรางกายของเราเปลยนแปลงไปขาดสมดลและเมอรางกายถกคกคามจะท าใหเกดการตอบสนองมการเปลยนแปลงทางสรรวทยาชววทยาและชวเคมของรางกายและการตอบสนองตอสงเรากอใหเกดความเครยดในแตละบคคลแตกตางกนตามปจจยภายในเชนอายเพศพนธกรรมสวนปจจยภายนอกเชนการรกษาดวยฮอรโมนยาและอาหารนอกจากนความเครยดหลายๆชนดทเกดขนพรอมๆกนซงจะเพมการกระตนความเครยดมผลท าใหการตานทานตอสงเราทท าใหเกดความเครยดลดลงได [1] นอกจากนผลการศกษายงสอดคลองกบการศกษาวจยเรองผลของการฝงเขมกบการลดระดบความเครยดในผปวยจตเวช ซงเกดภาวะซมเศราหลงจากไดรบผลกระทบทางจตใจอยางรนแรง ทพบวาการฝงเขมสามารถชวยลดอาการเครยดและภาวะซมเศราได [1] ตลอดจนยงสอดคลองกบรายงานผลการวจยทมรายงานเกยวกบศาสตรการฝงเขมเพอลดความเครยดและวตกกงวล เชน Yuxin et al.[6] ไดศกษารายงานเกยวกบการฝงเขมทศรษะ ในการลดภาวะวตกกงวลในคนไข พบวาการฝงเขมสามารถลดภาวะวตกกงวลไดด อยางไรกตามเนองจากยงมจดฝงเขมอกหลายต าแหนง ทศาสตรแผนจนไดกลาววา สามารถชวยการผอนคลายและลดความเครยดไดดเชนกน ดงน น หากมการศกษาวจยเพมเตมเรองการฝงเขมในต าแหนงอนๆทเกยวของกบการผอนคลายความเครยด ยอมเกดประโยชนในการน าศาสตรฝงเขมนไปใชลดความเครยดตอไปในอนาคต

สรปผลการศกษา

ผลการเปรยบเทยบการท าแบบทดสอบวดความรสกดานอารมณและระดบความเครยดจากแบบวดระดบความเครยดภายหลงจากการฝงเขม จด Shenmen (TF4) และการฝงเขมหลอก ระดบความ เค รยดในแบบทดสอบความรสกดานลบหลงไดรบการฝงเขมจรงมความแตกตาง

Page 75: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 292 ]

กนสวนความรสกดานบวกไมมความแตกตางกน ระดบเครยดมากลดลงเลกนอย และระดบความเครยดเลกนอยลดลงไปในเกณฑปกต ดงน นการฝงเขมท จด Shenmen (TF4) สามารถชวยใหเกดการผอนคลายและคลายเครยดได

เอกสารอางอง [1] Benson, H. (1993). The relaxation response, mind

body medicine: How to use your mind for better health. New York: McMillanInc.

[2] นเทศ ตนณะกล. (2547) สงคมกบความเครยด ใน สมนทพย ใจเหลก ม บก. รวมบทความสงคมวทยาและมานษยวทยา พ : โครงการผลตต าราและเอกสารการสอน คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

[3] วรวรรณ จฑา, ดวงกมล ลมจนทรและกมลกวรรณ จทรโชต. (2555). สถานการณและแนวโนมความเครยดของคนไทยในชวงเดอนเมายน552-มกราคม2555. กรงเทพมหานคร:กลมงานระบาดวทยาสขภาพจต ส านกสขภาพจตสงคม กรมสขภาพจต.

[4] ส านกงานสถตแหงชาต (2557). สถานการณและแนวโนมความเครยดของคนไทย.กรงเทพ: ส านกงานสถตแหงชาต

[5] สมบต ดาปญญา. (2526). คมอคลายเครยด ความรเรองความเครยด การปองกนและแกไข .พมพครงท 2 เหรยญบญการพมพ : กรงเทพ

[6] Yuxin, H. (2014). Scalp Acupuncture Treatment Protocol for Anxiety Disorders: A Case Report. Glob Adv Health Med., 3(4), 35–39.

[7] Weng, C.S., Hung, L.Y. Shyu, Y.L. &Chang, Y.H. (2004). A study of electrical conductance of meridian in the obese during weight reduction. Am. J. Chin. Med., 32, 417–425.

[8] อรวรรณ ศลปะกจและชชวาลย ศลปะกจ (2003). การ ฝงเขมและพทธปญญา การศกษาAuditory Evoked Potential P300. วารสารสมาคมจตแพทยแห งประเทศไทย, 48(2), 93-98.

[9] พรประภา หรประกายอกษร. (2014) ผลของการฝงเขมทจด Baihui (GV20)ตอระดบความเครยดและการเป ล ยน แป ลงของค ลน ไฟ ฟ าสมอง .ป รญญ าวทยาศาสต รมหาบณ ฑต ส านกบณ ฑ ต ศกษา มหาวทยาลยแมฟาหลวง

[10] สชรา ภทรายตวรรตน, เธยรชย งามทพยวฒนา และ กนกรตน สขะตงคะ. (2543). การพฒนาแบบวดความเครยดในคนไทย. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 45(3), 237-250

Page 76: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 293 ]

ผลเฉยบพลนของการบรโภคสารสกดสาหรายไกตอระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนก (Acute Effects of Cladophora Glomerata Extract on Time to Exhaustion during

Severe Intensity Exercise)

เอกภาพ สวางภกด1* โตมร ทองศร2 และวระพงษ ชดนอก1 1 ภาควชากายภาพบ าบด คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000

2กลมงานอายรกรรม โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 *ผน าเสนอผลงาน E-mail:[email protected]

บทคดยอ การวจยนมจดมงหมายเพอศกษาผลระยะเฉยบพลนของการบรโภคสารสกดสาหรายไกตอระยะเวลาการออกก าลงกายและอตราการเตนของหวใจสงสดขณะออกก าลงกายทระดบหนก อาสาสมครเพศชายสขภาพด จ านวน 8 คน อายเฉลย 23.6±3.1 ป น าหนกเฉลย 67.9±6.8 กโลกรม สวนสงเฉลย 174.7±4.4 เซนตเมตร และคาดชนมวลกาย 22.2±1.8 กโลกรมตอตารางเมตร เขารวมการศกษาวจยในครงน รปแบบการศกษาเปนลกษณะ double-blind, balance randomized และ crossover อาสาสมครไดรบการทดสอบ Ramp incremental exercise เพอประเมนหาคาอตราการใชออกซเจนสงสด (VO2Peak) และ Gas exchange threshold (GET) เพอค านวณแรงตานของจกรยานขณะออกก าลงกายทระดบหนก จากนนใหอาสาสมครบรโภคสารสกดสาหรายไก (CG) หรอสารหลอก (PLB) ตดตอกนเปนระยะเวลา 6 วน (ปรมาณ 250 มลลกรมตอแคปซล 4 แคปซลตอวน รวม 1,000 มลลกรมตอวน) หลงการไดรบบรโภคสารในวนท 6 อาสาสมครไดรบการทดสอบออกก าลงกายทระดบหนก ดวยการอบอนรางกาย 3 นาท ดวยความหนก 0 วตต จากนนงานของจกรยานเพมขนทความหนก 80 เปอรเซนตของงานจกรยานชวงระหวาง GET และงานจกรยานสงสด ท าการบนทกคาระยะเวลาการออกก าลงกายและอตราการเตนของหวใจสงสดขณะออกก าลงกาย วเคราะหขอมลโดยใชสถตทดสอบคาเทยบแบบรายค (Paired t-tests) ก าหนดระดบนยส าคญทางสถต 0.05 ผลการศกษาพบวาระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนกไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p>0.05) ระหวางชวงทไดรบ CG (231±32วนาท) และชวงทไดรบ PLB (216±31 วนาท) และอตราการเตนของหวใจสงสดไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p>0.05) ระหวางชวงทไดรบ CG (187±12 ครงตอนาท)และชวงทไดรบ PLB (184±14 ครงตอนาท) การศกษาครงนสรปไดวาการบรโภคสารสกดสาหรายไกในระยะเวลาสน ไมมผลตอการเปลยนแปลงอตราการเตนของหวใจสงสดและระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนกในเพศชายสขภาพด ค าส าคญ สาหรายไก,time to exhaustion, gas exchange threshold

บทน า การเคลอนไหวของมนษยเกดจากการหดตวของ

กลามเนอโครงราง เปนกระบวนการทเกดขนภายในใยกลามเนอ โดยการท างานของกลามเนอแบบซ าๆ ขณะออกก าลงกายขนอยกบความตอเนองของแหลงพลงงานทใชในการท างาน [1] โดยพลงงานหลกทใชในการหดตวของกลามเนอคอ Adenosine triphosphate (ATP) การเคลอนไหวของรางกายขณะท ากจกรรมสามารถเหนยวน าใหเกดภาวะเครยดออกซเดชน (oxidative stress) ขนภายในเซลลหรอเนอเยอ โดยการเพมระดบของสารอนมลอสระ (free radical)

และ/หรอลดสารตานอนมลอสระ (antioxidant)[2] โดยในสภาวะปกตรางกายสามารถสรางสารตานอนมลอสระขนเอง ไดแก สารทเปนเอนไซม ประกอบดวย เอนไซมซเปอรออกไซดดสมวเตส (superoxide dismutase, SOD), คาตาเลส (catalase, CAT) แ ล ะ ก ล ต าไ ธ โ อ น เป อ ร อ อ ก ซ เด ส (glutathione peroxidase, GPx) และสารตานอนมลอสระทไมจดเปนเอนไซม เชน กลตาไธโอน (glutathione)[3]

สาหรายไก“Cladophora glomerata” เปนสาหรายสเขยว มลกษณะเปนเสนสายยาว ในปจจบนมการน าสาหรายไกมาแปรรปเปนผลตภณฑอาหารจ านวนมาก คณคาของ

Page 77: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 294 ]

สาหรายไกมสวนประกอบทหลากหลายและอดมไปดวยคณประโยชน นอกจากนย งมผลยบย งการหดเกรงของกลามเนอเรยบ มฤทธขยายหลอดลม ตานการอกเสบ ระงบการปวดและลดความดนโลหตได ในสาหรายไก มกลมสารประกอบฟโนลคเปนสารประกอบหลกและมฤทธตานอนมลอสระ[4] จากการศกษาผลของสารสกดสาหรายไกตอภาวะเบาหวานในหนทดลองพบวาเมอไดรบสารสกดจากสาหรายไกในปรมาณ 0.25 และ 0.5 กรมตอกโลกรมน าหนกตว เปนเวลา 12 สปดาห สามารถลดระดบน าตาลในเลอด และไตรกลเซอไรด อกทงยงมผลชวยเพมประสทธภาพการท างานของไต[5] และผลของการไดรบสารสกดสาหรายไกปรมาณ 500 มลลกรมตอกโลกรมน าหนกตว เปนเวลา 48 ชวโมง พบวาสามารถลดภาวะแผลในกระเพาะอาหารของหนทดลองได[6]

ปจจบน ยงไมมการรายงายการวจยทศกษาผลของสารสกดสาหรายไกตอความทนทานการออกก าลงกายในมนษย ซงเปนทนาสนใจวาสาหรายไกทสามารถพบไดมากบรเวณทางภาคเหนอของประเทศไทย ซงนยมน ามาแปรรปประกอบอาหารและรบประทานกนมายาวนาน รวมถงมผลตภณฑแปรรปตางๆ ของชมชน เชน สาหรายแผนทรงเครอง และทส าคญ มฤทธทางเภสชวทยาในการเปนสารตานอนมลอสระ

ดงน น ว ต ถป ระสงคของงานวจย น คอ ศกษ าผลเฉยบพลนของการบรโภคสารสกดสาหรายไกตออตราการเตนของหวใจสงสดและระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนกในเพศชายสขภาพด

ระเบยบวธการศกษาวจย

กลมตวอยาง กลมอาสาสมครเพศชายสขภาพดทเขารวมศกษาใน

ครงน มจ านวน 8 คน อายระหวาง 18 – 35 ป ทสมครใจยนยอมเขารวมการวจย โดยลงนามในแบบฟอรมใบยนยอมเขารวมการวจยซงโครงการวจยไดผานการพจารณาและรบรองจากคณะกรรมการจรยธรรมเกยวกบการวจยในมนษย มหาวทยาลยนเรศวร เลขท 318/57 วนท 16 กมภาพนธ2558 ผ วจยไดท าการอธบายวตถประสงคของการวจยและวธ

ปฏบตขณะเขารวมการวจยใหอาสาสมครทราบกอนเขารวมงานวจย

เกณฑการคดเลอกผเขารวมการศกษา (Inclusion criteria) คอ1) เปนเพศชายทมสขภาพด 2) มคาดชนมวลกายปกต อยระหวาง 18.5 – 24.9 กโลกรมตอตารางเมตร 3) ออกก าลงกายเปนประจ า อยางนอย 3 ครงตอสปดาห ตดตอกนเปนเวลาอยางนอย 3 เดอน และ 4) สามารถปฏบตตามขอตกลงของการเขารวมวจยได

เกณฑการคดออก (Exclusion criteria) คอ 1) มความผดปกตของคลนไฟฟาหวใจ และ 2) มภาวะการท างานของตบผดปกต โดยประเมนจากปรมาณเอนไซม Aspartate aminotransferase (AST) แ ล ะ Alanine aminotransferase (ALT) สงกวาคาปกต

สารสกดสาหรายไก การเตรยมสารสกดสาหรายไกน าสาหรายไกแหงมาบด

ใหละเอยดจากนนน ามาแชในน าเขยาเปนเวลา 24 ชวโมงทอณหภมหองสาหรายไกถกกรองและเกบสารสกดสวนบนน ากากสาหรายทเหลอไปสกดซ าดวยวธเดยวกนอก 3 ครง สารสกดถกน ามารวมกนจากน นระเหยเอาน าออกดวย Rotary evaporator ท 60 องศาเซลเซยสและท าใหแหงโดยใชเครอง Freeze dryer และบรรจลงแคปซลทบสเขยวในปรมาณแคปซลละ 250 มลลกรมส าหรบสารหลอก (Placebo) ถกบรรจผงแปง (Powder starch) ลงแคปซลทบส เขยวในปรมาณแคปซลละ 250 มลลกรมเชนกน

ขนตอนการด าเนนการวจย หลงจากท าการคดเลอกอาสาสมครเปนทเรยบรอย

ผ วจยท าการทดสอบ Ramp incremental exercise โดยใชจกรยานวดงาน (Braked cycle ergometer) โดยใชเค รองทดสอบและฝกออกก าลงกาย (Cortex Biophysik, Metalyzer 3B) โดยใหอาสาสมครปนจกรยานอบอนรางกายเปนเวลา 3 นาท ทระดบความหนกของจกรยาน 0 วตต จากนนงานของจกรยานเพมขน 30 วตตตอนาท โดยก าหนดความเรวรอบจกรยานท 80 รอบตอนาท เกณฑการหยดทดสอบคออาสาสมครไมสามารถรกษาระดบความเรวรอบจกรยานทก าหนด โดยระดบความเรวรอบจกรยานลดลงต ากวา 70 รอบตอนาท ท าการบนทกงานจกรยานสงสด และคา GET และ

Page 78: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 295 ]

ค านวณแรงตานของจกรยานขณะออกก าลงกายทระดบหนก จากสตรค านวณคาแรงตานของจกรยานท 80% ของความแตกตางระหวางงานจกรยานทจด GET และงานจกรยานสงสด

จากนนท าการสมล าดบการไดรบสารสกดสาหรายไกหรอสารหลอก ในการทดลองครงท 1 อาสาสมครจ านวน 4 คน ไดรบสารสกดสาหรายไกและอาสาสมครอกจ านวน 4 คน ไดรบสารหลอก โดยใหอาสาสมครรบประทานสารสกดสาหรายไกหรอสารหลอกเปนระยะเวลา 6 วน เชา-เยน มอละ 2 แคปซล แคปซลละ 250 มลลกรม (รวมปรมาณสารสกดสาหรายไก 1,000 มลลกรมตอวน)ในระหวางการบรโภคสาร อาสาสมครท าการบนทกขอมลโภชนาการอาหารและไมมเปลยนแปลงการบรโภคอาหารทแตกตางไปจากเดมในชวงทท าการทดสอบในวนท 5 ของการไดรบสารสกดสาหรายไกและสารหลอก ท าการเกบตวอยางเลอดด าบรเวณขอพบแขน ปรมาณ 12 มลลลตร เพอวเคราะหคาร ะ ด บ เอ น ไซ ม Aspartate aminotransferase(AST) แ ล ะ Alanine aminotransferase (ALT)

หลงจากอาสาสมครรบประทานสารสกดสาหรายไกห รอสารหลอกครบระยะเวลาทก าหนดแลว ใน ชวงระยะเวลา 90 นาท หลงจากรบประทานสารสกดสาหรายไกและสารหลอก อาสาสมครไดรบการทดสอบออกก าลงกายทระดบหนกโดยใหอาสาสมครปนจกรยานอบอนรางกายเปนเวลา 3 นาท ทระดบความหนกของจกรยาน 0 วตต จากนนเพมความหนกแรงตานจกรยานอยในระดบหนกทไดจากการค านวณ เกณฑการหยดทดสอบคออาสาสมครคอไมสามารถรกษาระดบความเรวรอบจกรยานทก าหนด โดยระดบความเรวรอบจกรยานลดลงต ากวา 70 รอบตอนาท ท าการบนทกระยะเวลาการออกก าลงกาย (time to exhaustion) ทอาสาสมครท าไดและอตราการเตนของหวใจสงสดชวง 5 วนาทสดทายของการออก าก าลงกาย ดงรปท 1

รปท 1 แสดงขนตอนการทดสอบการออกก าลงกายทระดบหนก

จากน นอาสาสมครเวนระยะเวลาการทดสอบเปน

ระยะ เวลาอยางนอย 10 วน เรมการทดลองค ร ง ท 2 อาสาสมครจ านวน 4 คนแรก ไดรบสารหลอก และอาสาสมครอกจ านวน 4 คนไดรบสารสกดสาหรายไก โดยใหอาสาสมครรบประทานสารสกดสาหรายไกหรอสารหลอกเปนระยะเวลา 6 วน และท าการเกบตวอยางเลอดและทดสอบการออกก าลงกายและบนทกขอมลเชนเดยวกบการทดลองครงท 1

การวเคราะหทางสถต ขอมลทไดแสดงในรปแบบ Mean ± SD เปรยบเทยบ

อตราการเตนของหวใจสงสดและระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนก ระหวางชวงทไดรบสารสกดสาหรายไกและชวงทไดรบสารหลอก โดยใชสถตทดสอบคาเทยบแบบรายค (Paired t-tests) และก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล

อาสาสมครเพศชายทเขารวมการศกษาวจยครงนและสามารถปฏบตตามขอตกลงของการศกษาวจยครงนจนสนสดโครงการวจยมจ านวนทงหมด 8 คน คณลกษณะทางกาย ประกอบดวยคาอายเฉลย 23.6±3.1 ป น าหนกเฉลย 67.9±6.8 กโลกรมสวนสงเฉลย 174.7±4.4 เซนตเมตร และคาดชนมวลกาย 22.2±1.8 กโลกรมตอตารางเมตร

จากผลการตรวจเลอดทางหองปฏบตการ เพอประเมนการท างานของตบ พบวาอาสาสมครทไดรบสารสกด

Warm up

3 min

Severe exercise

80%∆ Until exhaustion

Page 79: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 296 ]

สาห รายไกมค า AST 22.8±3.7 units และ ALT 15.2±6.4 units และอาสาสมครทไดรบสารหลอกมคา AST 23.2±6 units และ ALT 20.8±21.7 units ซงอยในระดบปกต การศกษาวจยครงนชวยเปนหลกฐานยนยนความปลอดภยในการบรโภคสารสกดสาหรายไกระยะเฉยบพลนครงแรกในมนษยวาไมแสดงอาการเปนพษตอการท างานของตบดวยผลการตรวจวดระดบเอนไซม AST และ ALT

ตารางท 1 อตราเตนของหวใจสงสดและระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนกชวงระหวางไดรบสารสกดสาหรายไก (CG) และสารหลอก (PLB)

ตวแปร CG PLB P value

ระยะเวลาการออกก าลงกาย (วนาท)

231±32 216±31 0.256

อตราการเตนของหวใจสงสด (ครงตอนาท)

187±12 184±14 0.715

ค าระยะ เวลาการออกก าลงกายท ระดบหนกของ

อาสาสมครทไดรบสารสกดสาหรายไกมคาเฉลย 231±32 วนาท สวนคาระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนกของอาสาสมครทไดรบสารหลอกมคาเฉลย 216±31 วนาท ซงไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p>0.05) ดงแสดงตารางท 1 และรปท 2

รป ท 2 แสดงระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนกระหวางไดรบสารสกดสาหรายไก (CG) และสารหลอก (PLB)

คาอตราการเตนของหวใจสงสดของอาสาสมครในชวงทไดรบสารสกดสาหรายไกมคาเฉลย 187±12 ครงตอนาท และในชวงทไดรบสารหลอกมคาเฉลย 184±14 ครงตอนาท ซงไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p>0.05) ดงแสดงตารางท 1

งานวจยนเปนการศกษาครงแรกในมนษยเกยวกบผลของการบรโภคสารสกดสาหรายไกตอสมรรถนะการออกก าลงกาย ซงผลการศกษาพบวาการบรโภคสารสกดสาหรายไกระยะสนไมมผลตอการเปลยนแปลงระยะเวลาในการออกก าลงกาย ซงอาจเปนผลจากการไดรบสารสกดสาหรายไกในปรมาณทไมเพยงพอ และ/หรอระยะเวลาทไดบรโภคสารสกดสาหรายไกสนเกนไป ซงปรมาณทอาสาสมครไดรบจากการทดลองครงน เปนปรมาณขนต าทไมมผลเสยและการเปลยนแปลงตออวยวะภายในจากการทดลองในหน โดยการไดรบสารสกดสาหรายไก ปรมาณ 500 มลลกรมตอกโลกรม[7] เนองจากยงไมมการศกษาในมนษย ผ วจยจงค านงถงความปลอดภยของอาสาสมคร จงก าหนดปรมาณของการทดลองครงนทปรมาณ 1,000 มลลกรมตอวน อยางไรกตาม หากค านวณตามสมการ Human equivalent dose (HED) เทยบเคยงจากการศกษาในหน[8] ปรมาณสงสดทสามารถรบประทานสารสกดสาหรายไกมคาเทากบ 5,976 มลลกรมตอกโลกรมน าหนกตว ดงนนควรท าการศกษาผลของสารสกดสาหรายไกในปรมาณตางๆ ตอสมรรถนะการออกก าลงกายในมนษยตอไปในอนาคต

ผลการศกษาวจยครงนมความสอดคลองกบผลการวจยเกยวกบผลของการบรโภค quercetin ซงมสารประกอบโฟโนลคเชนเดยวกบสารสกดสาหรายไก โดยอาสาสมครสขภาพดรบประทานเปนปรมาณ 1,000 มลลกรมตอวน ตดตอกนเปนเวลา 5 วน และท าการทดสอบดวยการวงแบบเพมความหนก[9] รวมถงการศกษาของ Davis และคณะ ป คศ 2010 ไดท าการศกษาผลของการรบประทาน quercetin เปนปรมาณ 1,000 มลกรมตอวน ตดตอกนเปนเวลา 7 วน แลวท าการทดสอบดวยการปนจกรยาน โดยทงสองงานวจยพบวา quercetin ไม มผลตอการเพมความทนทานและระยะเวลาในการออกก าลงกายเชนเดยวกน[10] ดงน นการบรโภคสารฟโนลคทประกอบอยในสารสกดสาหรายไกใน

Page 80: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 297 ]

ระยะส นๆ อาจยงไมเพยงพอและมผลตอการเปลยนแปลงความทนทานการออกก าลงกายในมนษยเพศชายสขภาพด

อยางไรกตามเปนท นาสนใจวา หากรบประทาน quercetin ในปรมาณ 1,000 มลลกรมตอวน ตดตอกนเปนระยะเวลา 8 สปดาห พบวาเมอท าการทดสอบการปนจกรยานแบบเพมความหนก มผลเพมระยะเวลาการออกก าลงกาย[11] รวมถงการศกษาของ Kalafati และคณะทท าการศกษาผลของไดรบสารสกดสาหราย spirulina ปรมาณ 6 ก รมตอวน เปน เวลา 4 สปดาห พบวาสามารถเพ มระยะเวลาในการออกก าลงกายจากการทดสอบดวยการวงได[12]

ดงนนการรบประทานสารสกดสาหรายไกหรออาหารท มสวนประกอบหลกจ าพวกสารฟโนลค อาจจะตองรบประทานอยางตอเนองเปนระยะเวลานานๆ เพอใหเพยงพอตอการเปลยนแปลงระดบสารตานอนมลอสระและความทนทานในการออกก าลงกาย ซงควรท าการศกษาตอไปในอนาคต เพอเปนขอมลพนฐานทเปนประโยชนในการน าไปใชเปนแนวทางในการสงเสรมปองกนและรกษาสขภาพ รวมทงเปนการพฒนาใหสาหรายไกเปนผลตภณฑเพอเพมมลคาไดในอนาคต

สรปผลการวจย

การศกษาวจยครงนสรปไดวา การไดรบสารสกดสาหรายไกปรมาณ 1,000 มลลกรมตอวน ตดตอกนเปนระยะเวลา 6 วน ไมมผลตอการเปลยนแปลงอตราเตนของหวใจสงสดและระยะเวลาการออกก าลงกายทระดบหนกในเพศชายสขภาพด

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบการสนบสนนจากทนอดหนนการวจย

จ าก ท น ว จ ยป ระ จ า ป งบ ป ระม าณ 2559 ส าน ก ง านคณะกรรมการวจยแหงชาต

เอกสารอางอง Reid. 2001 Invited review: redox modulation of skeletal

muscle contraction: what we know and what we don’t. Journal of Applied Physiology;90:724-31.

Chattopadhyay KaC, B. D. . 2008 Effect of nicotine on lipid profile, peroxidation & antioxidant enzymes in female rats with restricted dietary protein. 127: 571-576. J Res Educ Indian Med;127:571-6.

Sies H, Cadenas E. 1985 Oxidative stress: damage to intact cells and organs. Philos Trans R Soc Lond B Biol SciDec 17;311(1152):617-31.

Sorrachat T, Ga Hun B, Sung Min B, Yuwadee P. 2012 Diversity of Edible Cladophora (Cladophorales, Chlorophyta) in Northern and Northeastern Thailand, Based on Morphology and Nuclear Ribosomal DNA Sequences. Chiang Mai J Sci;2012:300-10.

Srimaroeng C, Ontawong A, Saowakon N, Vivithanaporn P, Pongchaidecha A, Amornlerdpison D, et al. 2015 Antidiabetic and renoprotective effects of Cladophora glomerata Kutzing extract in experimental type 2 diabetic rats: a potential nutraceutical product for diabetic nephropathy. J Diabetes Res;2015:320167.

Yuwadee P, Doungporn A, Chaiyong R, Duangta K. 2006 Two Endemic Species of Macroalgae in Nan River, Northern Thailand, as Therapeutic Agents. ScienceAsia;32:71-6.

Prannapus F, Kanokporn S, Yuwadee PS, A. 2006 Toxicological evaluation of Cladophora glomerata Kützing and Microspora floccosa Thuret in albino rats. Southeast Asian J Trop Med Public Health;37:206-9.

Page 81: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 298 ]

Reagan-Shaw S, Nihal M, Ahmad N. 2008 Dose translation from animal to human studies revisited. FASEB JMar;22(3):659-61.

Bailey SJ, Winyard P, Vanhatalo A, Blackwell JR, Dimenna FJ, Wilkerson DP, et al. 2009 Dietary nitrate supplementation reduces the O2 cost of low-intensity exercise and enhances tolerance to high-intensity exercise in humans.J Appl Physiol (1985)Oct;107(4):1144-55.

Davis JM, Carlstedt CJ, Chen S, Carmichael MD, Murphy EA. 2010 The dietary flavonoid quercetin

increases VO(2max) and endurance capacity. Int J Sport Nutr Exerc MetabFeb;20(1):56-62.

Daneshvar P, Hariri M, Ghiasvand R, Askari G, Darvishi L, Mashhadi NS, et al. 2013 Effect of eight weeks of quercetin supplementation on exercise performance, muscle damage and body muscle in male badminton players. Int J Prev MedApr;4(Suppl 1):S53-7.

Kalafati M, Jamurtas AZ, Nikolaidis MG, Paschalis V, Theodorou AA, Sakellariou GK, et al. 2010 Ergogenic and antioxidant effects of spirulina supplementation in humans. Med Sci Sports ExercJan;42(1):142-51.

Page 82: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 299 ]

ผลของสารสกดกระชายด าตออตราการใชออกซเจนขณะออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลาง (Effects of Kaempferia Parviflora Extract on Oxygen Consumption during

Moderate Intensity Exercise)

ธารารตน กตตตระการ1* จนทรจรา วสนธราวฒน2 โตมร ทองศร3 และ วระพงษ ชดนอก1 1ภาควชากายภาพบ าบด คณะสหเวชศาสตร,

2ภาควชาสรรวทยา คณะวทยาศาสตรการแพทย มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก 65000 3กลมงานอายรกรรม โรงพยาบาลพทธชนราช จงหวดพษณโลก 6500

ผน าเสนอผลงาน E-mail: [email protected]

บทคดยอ วตถประสงค เพอศกษาผลระยะสนการไดบรโภคสารสกดกระชายด าตออตราการใชออกซเจนขณะการออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลางในอาสาสมครเพศชายสขภาพด วธด าเนนการวจย อาสาสมครเพศชายสขภาพดจ านวน 10 คน อายเฉลย 21±4 ป น าหนกเฉลย 66±6 กโลกรม สวนสงเฉลย 173±5 เซนตเมตร คาดชนมวลกายเฉลย 22±2 กโลกรมตอตารางเมตร เขารวมการศกษาครงนในรปแบบ double-blind, balance randomized และ crossover อาสาสมครไดรบการทดสอบ Ramp incremental exercise เพอประเมนหาคาอตราการใชออกซเจนสงสด (VO2Peak) และ Gas Exchange Threshold (GET) โดยใชจกรยานวดงาน (Braked cycle ergometer) จากนนใหอาสาสมครรบประทานสารสกดกระชายด า (KP) หรอสารหลอก (PLB) เปนระยะเวลาตดตอกน 6 วน (ปรมาณ 90 มลลกรมตอแคปซล 4 แคปซลตอวน รวม 360 มลลกรมตอวน) โดยในวนสดทายหลงจากไดรบบรโภคสารตามก าหนด อาสาสมครเขารบการทดสอบการออกก าลงกายดวยการอบอนรางกายทระดบความหนก 0 วตต เปนเวลา 3 นาท ตอดวยการออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลาง (80% GET) เปนระยะเวลา 6 นาท และท าการบนทกคาอตราการใชออกซเจนขณะออกก าลงกาย ท าการวเคราะหขอมลโดยใชสถต Paired Student’s t-tests ก าหนดระดบนยส าคญทางสถต 0.05 ผลการวจย โดยผลการศกษา พบวาระดบความหนกของงานจกรยานทระดบปานกลางในการทดสอบออกก าลงกาย มคา 70±18 วตต อตราการใชออกซเจนในชวง 30 วนาทสดทายของการออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลางของอาสาสมครในชวงทไดรบสารสกดกระชายด ากบชวงทไดรบสารหลอกไมมความแตกตางกน (PLB = 1.31±0.26 vs KP = 1.34±0.26 Lmin-1, P-value >0.05) สรปผลการวจย การศกษาครงน สรปไดวาการบรโภคสารสกดกระชายด าในระยะเวลาสนไมมผลตอการเปลยนแปลงอตราการใชออกซเจนขณะออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลางในอาสาสมครเพศชายสขภาพด ค าส าคญ สารสกดกระชายด า/อตราการใชออกซเจน

Page 83: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 300 ]

บทน า กระชายด า (Krachai Dum) มชอทางวทยาศาสตรวา

Kaempferia parviflora อ ย ใ น ส ก ล Zingiberaceae ว ง ศเดยวกบขงและขา เปนสมนไพรทมสรรพคณหลากหลายและใชกนมายาวนาน ในทางการแพทยแผนไทย กระชายด าไดชอวาเปนโสมไทย กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอกไดคดเลอกกระชายด าเปนหนงในสมนไพรไทยทรฐบาลควรสนบสนนการพฒนาสมนไพรไทยสผลตภณฑสรางมลคาทางเศรษฐกจของประเทศไทย (Thailand Champion Herbal Products: TCHP) [1] ผ ล จ ากการวเคราะหสารประกอบใน Kaempferia parviflora ดวย Gas chromatographic พบวาประกอบดวยสาร Flavonoid 11 ช น ด โ ด ย ม ส า ร ห ล ก ส า ค ญ 2 ช น ด ค อ 5,7-dimethoxyflavone และ 5,7,4’-trimethoxyflavone [2],[3]

จากรายงานการวจยพบวากระชายด ามผลตอการท างานของเซลลชนผนงทบหลอดเลอดโดยฤทธการสรางการเพมไนตรกออกไซดในหลอดเลอดอมบลคอลของมนษย เกดการขยายตวของหลอดเลอด [4] เปนเหตทสนบสนนความเชอวากระชายด าอาจจะมผลตอสมรรถภาพการออกก าลงกายในมนษย ซงสาร Flavonoid อาจมฤทธตอการขยายตวของหลอดเลอดเหมอนกบสาร Ginsenosides ทสกดจากโสม โดยผานกระบวนการสงสญญาณระบบไนตรกออกไซด ซงอาจจะมผลในการลดการลาโดยเพมอตราการขนสงออกซเจนและสารอาหารไปทกลามเนอทใชในการออกก าลงกาย [5] อกทงยงมฤทธตานการอกเสบดวย [6]

ปรมาณในการบรโภคกระชายด าท เหมาะสมของสถาบนการแพทยแผนไทย คอ 1.2 กรมของหวกระชายแหงหรอ 20 กรม จากหวกระชายสดตอวน โดย Wasuntarawat และคณะ ป คศ. 2010 ไดท าการศกษาการบรโภคกระชายด าในลกษณะผงแหงบดละเอยด ปรมาณ 1.35 กรมเพยงครงเดยวในเพศชายสขภาพด [7] อกทง Wattanathorn และคณะป คศ. 2012 ไดท าการศกษาการบรโภคสารสกดกระชายด าปรมาณ 90 มลลกรมตอวน เปนเวลา 8 สปดาหในผสงอายส ข ภ าพ ด [8] แ ล ะ Kreeta แ ล ะคณ ะ ป ค ศ . 2015ไดท าการศกษาการบรโภคสารสกดกระชายด าปรมาณ 180

มลลกรมตอวน เปนเวลา 12 สปดาหในนกกฬาฟตบอล [9] พบวาไมมความเปนพษตอตบและแสดงอาการขางเคยงใดๆ

ในสวนของการศกษาวจยเกยวกบผลของ Kaempferia parviflora ตอสมรรถภาพการออกก าลงกายในมนษย จากรายงานการศกษาของ Wasuntarawat และคณะ ป คศ. 2010 พบวากระชายด าในรปแบบแคปซลผงบดละเอยด ไมมผลตอเปอรเซนตความลาและระดบกรดแลกตกในการออกก าลงกายแบบไมใชออกซเจน จากการทดสอบการปนจกรยานแบบไมใชออกซเจนดวยวธการ Wingate และระยะเวลาออกก าลงกายทระดบ Submaximal [7] อยางไรกตาม จากผลการศกษาวจยของ Wattanathorn และคณะ ป คศ. 2012 พบวาการบรโภคกระชายด าในรปแบบของสารสกดแกผสงอายในปรมาณ 90 มลลกรม เปนเวลา 8 สปดาห มผลตอสมรรถภาพทางกายโดยเพมความแขงแรงของกลามเนอขาจากการทดสอบลก ยน 30-วนาทและความทนทานของระบบทางเดนหายใจและหวใจจากการทดสอบเดน 6-นาท [8] อกทงการศกษาวจยของ Kreeta พบวาการการบรโภคสารสกดกระชายด าปรมาณ 180 มลลกรมตอวน เปนเวลา 12 สปดาหมผลเพมตอความแขงแรงของกลามเนอแขนจากการทดสอบแรงบบมอในนกกฬาฟตบอล [9] ทงนผลของกระชายด าตอสมรรถภาพทางกายและความทนทานในการออกก าลงกายจากการศกษาของงานวจยทผานมามความแตกตางกน เนองจากความหลากหลายของวธการทดสอบ ปรมาณและระยะเวลาทบรโภคกระชายด า รวมทงกลมประชากรทศกษา อยางไรกตามการศกษาวจยผลของสารสกดกระชายด าทผานมายงมนอย ดวยมขอจ ากดดานอปกรณการทดสอบและวธการทดสอบเกยวกบสมรรถภาพการออกก าลงกาย จงยงไมมขอมลเกยวกบผลสารสกดกระชายด าตออตราการใชออกซ เจนขณะออกก าลงกาย ดงน นการวจยค รง น มวตถประสงคเพอศกษาผลระยะส นการบรโภคสารสกดกระชายด าตออตราการใชออกซเจนขณะออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลางในอาสาสมครเพศชายสขภาพด

ระเบยบวธการศกษาวจย

การศกษาครงน เปน รปแบบ double-blind, balance randomized และ crossover และผานการพจารณาจรยธรรม

Page 84: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 301 ]

งานวจยจากคณะกรรมการจรยธรรมงานวจย มหาวทยาลยนเรศวร เลขท 55/57 เมอวนท 5 มถนายน พ.ศ. 2557

กลมอาสาสมครเพศชายสขภาพดทเขารวมศกษาในครงน มจ านวน 10 คน ไดลงนามลงนามในแบบ ฟอรมใบยนยอมเขารวมการวจย ผวจยท าการอธบายวตถประสงคของการวจยและวธปฏบตขณะเขารวมการวจยใหอาสาสมครทราบ

เกณฑการคดเขารวมวจย ประกอบดวย 1. เปนเพศชายสขภาพด 2. ออกก าลงกายเปนประจ า อยางนอย 3 ครงตอสปดาห

ตดตอกนเปนเวลาอยางนอย 3 เดอน 3. มค าดชนมวลกายปกต อยระหวาง 18.5 – 24.9

กโลกรมตอตารางเมตร 4. มคลนไฟฟาหวใจในเกณฑปกต 5. ม ค า เอน ไซม Aspartate aminotransferase (AST)

และ Alanine aminotransferase (ALT) อยในชวงปกต 6. ไมมอาการแพตอสารสกดกระชายด าหรอผงแปงใน

สารหลอก 7. สามารถปฏบตตามขอตกลงของการเขารวมวจยได เกณฑการคดออกจากงานวจย ประกอบดวย 1. มคลนไฟฟาหวใจผดปกตหรอมคาเอนไซม AST

และ ALT เกนคาปกต 2. ตองการถอนตวหรอไมเขารวมการทดลองตอ

ขนตอนการด าเนนการวจย

แพทยท าการตรวจประเมน ประกอบดวยความดนโลหต อตราการเตนหวใจ และอตราการหายใจ แลวท าการทดสอบคณลกษณะทางกายโดยการชงน าหนก วดสวนสง อาสาสมครมสญญาณชพปกตและคาดชนมวลกายอยในเกณฑการคดเขาทก าหนด ตรวจคลนไฟฟาหวใจ (EKG) แ ล ะ ต ร ว จ ห ว ใ จ ด ว ย ค ล น ส ะ ท อ น เห น อ เ ส ย ง (Echocardiogram) จากน นท าการ เกบตวอยาง เล อดด า ป รม าณ 12 ม ล ล ล ต ร เพ อ ว เค ร าะ ห ห าค า Aspartate aminotransferase ( AST) แ ล ะ Alanine aminotransferase (ALT)

จากน น ผ ว จยท าก ารทดสอบ Ramp incremental exercise โดยใชจกรยานวดงานเพอหาคา Peak VO2 และ Gas exchange threshold (GET) โดยใชเครองทดสอบและฝกออกก าลงกาย (Cortex Biophysik, Metalyzer 3B) ท าการบนทกอตราการใชออกซ เจนและงานจกรยานสงสด โดยใหอาสาสมครปนจกรยานอบอนรางกายเปนเวลา 3 นาท ทระดบความหนก 0 วตต จากนน แรงตานของจกรยานเพมขนในอตรา 30 วตตตอนาท โดยก าหนดใหรกษาความเรวรอบจกรยานอยระหวาง 80 หรอ 90 รอบตอนาทตามแตความตองการของอาสาสมคร เกณฑการยตการทดสอบคออาสาสมครไมสามารถรกษาระดบความเรวรอบจกรยานทก าหนด โดยระดบความเรวรอบจกรยานนอยกวา 10 รอบตอนาทของความเรวรอบจกรยานทก าหนด ท าการบนทกคา VO2peak และ GET เพอน าไปค านวณความหนกของการออกก าลงกายทระดบปานกลาง (80% GET)[10]

จากนน สมล าดบการบรโภคสาร โดยแบงเปนไดรบการบรโภคสารสกดกระชายด า (KP) จ านวน 5 คน และสารหลอก (PLB) จ านวน 5 คน ในการทดลองครงท 1และเวนระยะการทดสอบอยางนอย 10 วน (wash out) ส าหรบการทดลองครงท 2 ท าการสลบการบรโภคสารสกดกระชายด า (KP) และสารหลอก (PLB)

โดยใหอาสาสมครบรโภคสาร ปรมาณ 90 มลลกรมตอแคปซล รบประทานหลงอาหารเชาและเยน ค รงละ 2 แคปซล วนละ 4 แคปซล รวมปรมาณ 360 มลลกรมตอวน ตดตอกนเปนระยะเวลา 6 วน โดยวนท 5 ของการไดรบสาร ท าการเกบตวอยางเลอดด าบ รเวณขอพบ ป รมาณ 12 มลลลตร เพอวเคราะหหาคา AST และ ALT เพอตรวจสอบความปลอดภยของอาสาสมครในการไดรบสารทงสองชนด และในวนท 6 หลงจากอาสาสมครรบประทานสารสกดกระชายด า (KP) หรอสารหลอก (PLB) เปนระยะเวลา 90 นาท ท าการทดสอบสมรรถภาพการออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลาง โดยใหอาสาสมครปนจกรยานอบอนรางกายเปนเวลา 3 นาท ทระดบความหนกของจกรยาน 0 วตต จากนนเพมแรงตานของจกรยานทระดบความหนก 80 % ของแรงตานจกรยานของคา GET เปนเวลา 6 นาท โดยก าหนดความเรวรอบจกรยานเทากบการทดสอบ ramp

Page 85: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 302 ]

incremental exercise ท าการบนทกคาอตราการใชออกซเจนขณะทดสอบ

จากนนเวนระยะการทดสอบอยางนอย 10 วน แลวเรมการทดลองครงท 2 วธบนทกขอมล

อตราการใชออกซเจน (Oxygen consumption: VO2) ถกบนทกและวเคราะหดวยเครองทดสอบและฝกออกก าลงกาย (Cortex Biophysik, Metalyzer 3B) ทกๆครงของการห ายใจ (breath by breath) โดยค านวณค าอต ราการใชออกซเจน ในชวง 90 วนาทสดทายของการอบอนรางกาย (baseline VO2) และคาอตราการใชออกซเจน ในชวง 60 วนาทสดทายของการออกก าลงกาย (end exercise VO2)

การวเคราะหทางสถต

แสดงคาในรป Mean ± SD และน าขอมลมาวเคราะหผลทางสถต เปรยบเทยบอตราการใชออกซเจนทระดบความหนกปานกลางระหวางการบรโภคสารสกดกระชายด าและสารหลอก โดยใชสถตทดสอบดวยคาเทยบแบบรายค (Paired t-tests) ก าหนดระดบนยส าคญทางสถต 0.05

ผลการศกษาวจยและการอภปรายผล

อาสาสมครทเขารวมการศกษาวจยครงนและสามารถปฏบตตามขอตกลงของการศกษาวจยครงนจนสนสดโครงการวจยมจ านวนท งหมด 10 คน คณลกษณะทางกายประกอบดวยค าอาย เฉ ลย 21±4 ป น าหนก เฉ ลย 66±6 กโลกรม สวนสงเฉลย 173±5 เซนตเมตร และคาดชนมวลกาย (BMI) 22±2 กโลกรมตอตารางเมตร ตารางท 1 แสดงคาเอนไซม AST และ ALT ของอาสา สมครเปรยบเทยบระหวางชวงทไดรบสารสกดกระชายด า (KP) และสารหลอก (PLB)

เอนไซม KP PLB P-value AST (U/L) 27.2±9.2 24±6.0 0.275 ALT (U/L) 17.8±7.9 15.7±5.4 0.245

ผลการตรวจทางหองปฏบตการในชวงทบรโภคสาร KP และสาร PLB พบวาในชวงทบรโภคสาร KP อาสาสมครมค าเฉ ลยเอนไซม AST และ ALT เฉ ลย 27.2±9.2 และ 17.8±7.9 Unit/L ตามล าดบ ชวงทบ รโภคสาร PLB มค าเอนไซม AST และALT เฉลย 24±6 และ 15.7±5.4 Unit/L ตามล าดบ ซงไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P-value >0.05) ดงแสดงในตารางท 1โดยพบวาไมมความเปนพษตอตบและแสดงอาการขางเคยงใดๆ ซงชวยเปนหลกฐานยนย นความปลอดภยในการบรโภคสารสกดกระชายด าระยะเวลาส นปรมาณ 360 มลลกรมตอวน เปนเวลา 6 วนในมนษย ซงสอดคลองกบการศกษาทผานมาโดยใหบรโภคกระชายด าในรปของผงแหงบดละเอยด ปรมาณ 1.35 กรม เพยงครงเดยวในอาสาสมครเพศชายสขภาพด [7] และจากการบรโภคกระชายด าในรปของสารสกดปรมาณ 90 มลลกรมตอวน ตดตอกนทกวน เปนระยะเวลา 8 สปดาหในผสงอาย [8] อกทงจากการศกษาการบรโภคสารสกดกระชายด าปรมาณ 180 มลลกรมตอวน เปนเวลา 12 สปดาหในนกกฬาฟตบอล [9] ตารางท 2 แสดงผลของอตราการใชออกซเจนในการออกก าลงกายระดบความหนกปานกลางเปรยบเทยบระหวางชวงทไดรบสารสกดกระชายด า (KP) และสารหลอก (PLB)

VO2 (Lmin-1)

PLB KP P-value

Baseline 0.74±0.11 0.68±0.13 0.07 End exercise 1.31±0.26 1.34±0.26 0.26

คาเฉลยอตราการใชออกซเจนชวง baseline VO2 (KP =

0.68±0.13 แ ล ะ PLB = 0.74±0.11 Lmin-1) แ ล ะ end exercise VO2 ( KP = 1.34±0.26 แ ล ะ PLB = 1.31±0.26 Lmin-1) ในระหวางไดรบสารสกดกระชายด าและสารหลอกของการออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลาง ไมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (P-value >0.05) ดงแสดงในตารางท 2 และรปท 1

Page 86: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 303 ]

รปท 1 แสดงกราฟอตราการใชออกซเจนในการออกก าลงกายระดบความหนกปานกลางเปรยบเทยบระหวางชวงทไดรบสารสกดกระชายด า (KP) และสารหลอก (PLB)

งานวจยนเปนการศกษาแรกทท าการทดสอบผลระยะสนของการไดรบสารสกดกระชายด า ปรมาณ 360 มลลกรมตอวน เปนระยะเวลา 6 วน ตอปรมาณการใชออกซเจนของรางกายในการออกก าลงกายระดบความหนกปานกลางโดยท าการวดอตราการใชออกซเจนดวยวธโดยตรง ผลการศกษานพบวาผลระยะสนของการบรโภคสารสกดกระชายด าไมมผลตอการเปลยนแปลงอตราการใชออกซเจนในการออกก าลงกายระดบความหนกปานกลาง โดยอตราการใชออกซเจน แสดงถงปรมาณของการใชออกซเจนของรางกายตอนาทในการท ากจกรรมขณะใดขณะหนง โดยออกซเจนจะถกน าไปสนดาปกบกลโคส ไขมน หรอโปรตน เพอใหไดพลงงานออกมาในรปของ Adenosine Triphosphate (ATP) ส าหรบการท างานของกลามเนอขณะออกก าลงกาย และเปนตวแปรทบงบอกถงประสทธภาพการใชออกซเจนของรางกาย (oxygen economy) ขณะออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลาง เชน การเดน การวง การปนจกรยานระยะสน [11],[12] ดงนนการบรโภคสารสกดกระชายด าระยะส นจงไมมผลตอการน าออกซเจนไปใชในการสนดาปสรางพลงงาน ATP และประสทธภาพการใชออกซเจนของรางกายขณะการท ากจกรรมระดบความหนกปานกลาง

ผลการศกษาครงนมผลสอดคลองกบการศกษาทผานมาของ Wasuntarawat และคณะ ป คศ. 2010 โดยท าการทดสอบผลเฉยบพลนของกระชายด าตอการออกก าลงกายดวยวธการปนจกรยานจนหมดแรงในนสตชาย 16 คน พบวา

คาระยะเวลาการออกกก าลงกายจนลา (Time to exhaustion) และอตราการเตนของหวใจในการออกก าลงกายระดบหนกต ากวาสงสดไมแตกตางกนระหวางกลมทไดบรโภคกระชายด าและสารหลอก อาจเปนเพราะวาผลการไดรบกระชายด าเพยงครงเดยวในเพศชายสขภาพด อาจไมเพยงพอทจะสงผลตอการเพมสมรรถนะการออกก าลงกาย [7] อยางไรกตามจากรายงานการศกษาวจยของ Wattanapitayakul เกยวกบส า ร Trimethoxyflavone, Pentamethoxyflavone แ ล ะ Dimethoxyflavone ทพบไดในกระชายด าพบวามฤทธในการเพมการไหลเวยนของเลอดมความส าคญตอกระบวนการเมทาบอลซม โดยการขนสงสารอาหารและออกซเจนเพมขน น าไปสการท างานของกลามเนอทดขน [13] และการลดภาวะเครยดออกซเดทพ สงผลดตอกระบวนการสรางพลงงาน ATP ในไมโทรคอนเดรย [14] โดยการศกษาของ Wattanathorn พบวา การไดรบสารสกดกระชายด าปรมาณ 90 มลลกรมตอวนเปนเวลา 8 สปดาหชวยเพมสมรรถภาพในผสงอายสขภาพด จ านวน 45 คน จากการทดสอบแบบยน-นง บนเกาอ 30 วนาท และทดสอบระยะทางการเดนในเวลา 6 นาท อกท งยงเพมระดบการท างานของสารตานอนมลอสระอกดวย [8] อกท งจากผลการศกษาของ Kreeta และคณะ ป คศ. 2015 พบวาการการบรโภคสารสกดกระชายด าปรมาณ 180 มลลกรมตอวน เปนเวลา 12 สปดาหมผลเพมตอความแขงแรงของกลามเนอแขนจากการทดสอบแรงบบมอในนกกฬาฟตบอล [9] ดงนน จะเหนไดวาผลระยะสนเพยง 6 วนของการบรโภคสารสกดกระชายด าอาจยงไมเพยงพอตอการเปลยนแปลงอตราการใชออกซเจนและสมรรถนะการออกก าลงกาย ซงระยะเวลาทไดรบสารสกดกระชายด าอาจยงไมเพยงพอตอการเพมปรมาณการขยายตวของหลอดเลอดเพอเพมการขนสงสารอาหารและออกซเจนไปยงกลามเนอขณะออกก าลงกายมากขน จงไมมผลตอการเปลยนแปลงสมรรถนะการออกก าลงกาย ดงนน จงควรมการศกษาผลของการได รบสารสกดกระชายด าระยะยาวต อการเปลยนแปลงการใชออกซเจนและสมรรถนะการออกก าลงกายในมนษยตอไปในอนาคต

Page 87: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 304 ]

สรปผลการศกษาวจย การไดรบสารสกดกระชายด าในระยะเวลาสนไมมผล

ตออตราการใชออกซเจนในการออกก าลงกายทระดบความหนกปานกลางในเพศชายสขภาพด

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนไดรบการสนบสนนจากทนอดหนนจากทนนกวจยใหม (วท.) ศนยประสานงานนกเรยนทนรฐบาลทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

เอกสารอางอง

อญชล จฑะพทธ. 2556. กระชายด า: สมนไพร Champion product. ว ารส ารก ารแ พ ท ยแ ผ น ไท ยแ ล ะการแพทยทางเลอก, 11(1),4-16.

Patanasethanont D, Nagai J, Matsuura C, Fukui K, Sutthanut K, Sripanidkulchai BO, et al. 2007. Modulation of function of multidrug resistance associated-proteins by Kaempferia parviflora extracts and their components. Eur J Pharmacol, 566(1-3):67-74.

Patanasethanont D, Nagai J, Yumoto R, Murakami T, Sutthanut K, Sripanidkulchai BO, et al. 2007. Effects of Kaempferia parviflora extracts and their flavone constituents on P-glycoprotein function. J Pharm Sci, 96(1):223-33.

Wattanapitayakul SK, Chularojmontri L, Herunsalee A, Charuchongkolwongse S, Chansuvanich N. Vasorelaxation and antispasmodic . 2008. Effects of Kaempferia parviflora ethanolic extract in isolated rat organ studies. Fitoterapia, 79(3):214-6.

Achike F.I. and Kwan C.Y. 2003. Nitric oxide, human diseases and the herbal products that affect the nitric oxide signaling pathway. Clinical

Experimental Pharmacology and Physiology. 3 0 , 605-15.

แคทารยา สทธานช บงอร ศรพานชกลชย 2550. การศกษากลไกปรบภมคมกนและฤทธตานการอกเสบผานเอนไซม cyclooxygenase-2 ของกระชายด า. ใน บ งอร ศ รพานชกล ชย และคณ ะ . รายงานชดโครงการวจย การศกษาแบบบรณาการเพอพฒนาผ ลตภณฑ ส ขภ าพจากกระชายด าและข อ ย ป ง บ ป ร ะ ม าณ 2549 ค ณ ะ ก าร ส าน ก ง านคณะกรรมการวจยแหงชาต.

Wasuntarawat C, Pengnet S, Walaikavinan N, Kamkaew N, Bualoang T, Toskulkao C, et al. 2010. No effect of acute ingestion of Thai ginseng (Kaempferia parviflora) on sprint and endurance exercise performance in humans. J Sports Sci, 28(11):1243-50.

Wattanathorn J, Muchimapura S, Tong-Un T, Saenghong N, Thukhum-Mee W, Sripanidkulchai B. 2012. Positive Modulation Effect of 8-Week Consumption of Kaempferia parviflora on Health-Related Physical Fitness and Oxidative Status in Healthy Elderly Volunteers. Evidence Based Complement Alternat Med, 2012:1-7.

Kreeta P, Wichai E, Bungorn S, Uraiwan C. 2015. Effect of Kaempferia parviflora Extract on Physical Fitness of Soccer Players: A Randomized Double Blind Placebo-Controlled Trial. Med Sci Monit Basic Res,21: 100-108

Beaver WL, Wasserman K, Whipp BJ. 1986. A new method for detecting anaerobic threshold by gas exchange. J Appl Physiol, 60(6):2020-7.

Boone T. 2014. Introduction to exercise physiology. USA. World Headquarters Jone&Bartlett Learning.

นฤมล ลลายวฒน. 2553. สรรวทยาของการออกก าลงกาย

Page 88: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 305 ]

Physiology of exercise. ข อน แ ก น . โ ร ง พ ม พมหาวทยาลยขอนแกน.

Wattanapitayakul, S.K., Suwatronnakorn, M., Chularojmontri, L., et al. 2005. Kaempferia parviflora ethanolic extract promoted nitric oxide production in human umbilical vein endothelial cells. Journal of Ethnopharmacology. 30(5), 554-575.

Chaturapanich, G., Chaiyakul, S., Verawatnapakul, V. and Pholpramool, C. 2008. Effects of

Kaempferia parviflora extracts on reproductive parameters and spermatic blood flow in male rats. Reproduction. 136(4), 515-522.

Page 89: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 306 ]

ผลการลดระดบของความเครยดจากการรบประทานสารสกดใบบวบก ชนดแคปซล (Effect of Gotu Kola (Centella Asiatica) Extract Capsules Consumption to Stress

Reduction)

ศรนนท แสงทอง*, อารยา สารกะภต, ธมมทวตถ นรารตนวนชย, อจจมา สวรรณจนดา, รสมภม สเมธวทย, สมบรณ รงพรชย, ไพศาล รมณยธร และภครวรรธน สทธประภาพร**

ส านกวชาเวชศาสตรชะลอวยและฟนฟสขภาพ มหาวทยาลยแมฟาหลวง ถนนสขมวท แขวงคลองเตยเหนอ เขตวฒนา กรงเทพ 10110 * ผน าเสนอผลงาน email: [email protected]

** Corresponding author email: [email protected]

บทคดยอ ใบบวบก (Gotu kola) เปนสมนไพรพนบานทหางาย ราคาไมแพง และอดมไปดวยคณประโยชนหลายอยางทชวยเพม

ประสทธภาพการท างานของสมองและอารมณผอนคลาย โดยชวยเพมการหลงของกาบา (GABA) ซงเปนสารทมผลในการผอนคลายและลดความเครยด ปจจบนพบวาประชากรมความเครยดเพมขนและยงไมพบงานวจยทพบวา สารส าคญในใบบวบกทจะชวยลดความเครยดไดในการทดลองระยะสน อกทงการรบประทานใบบวบกระยะยาวอาจมผลตอการท างานของตบได จงเปนทมาของการการวจยเชงทดลองในครงน โดยศกษาผลของใบบวบกทมตอการลดระดบของความเครยด โดยกลมตวอยางเปนพนกงานในโรงพยาบาลสหวทยาการมะล เพศ ชายและหญง ทมสขภาพดแขงแรง ม อายระหวาง 20-50 ป จ านวน 38 คน แบงออกเปน 2 กลม คอกลมทดลอง จ านวน 19 คน รบประทานสารสกดใบบวบกชนดแคปซลจ านวน 4 แคปซล (800 มก.) และกลมควบคมจ านวน 19 คน รบประทานยาหลอก จ านวน 4 แคปซล (800 มก.) ผลการศกษาพบวา ผลของระดบความเครยดทวดดวยแบบทดสอบความเครยด ทงภายในกลมและระหวางกลมมความเครยดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต แตทงนกลบพบวา ความดนโลหต อตราการเตนของหวใจ และอตราการหายใจ ลดลงอยางมนยส าคญทางสถต จงสามารถสรปไดวา สารสกดใบบวบกมผลตอการเปลยนแปลงของความเครยดและการผอนคลายในระยะสน และมผลในการลดความดนโลหต อตราการเตนของหวใจ และอตราการหายใจดวย ค าส าคญ: สารสกดใบบวบก, ความเครยด, ความดนโลหต

บทน า ในสภาวะปจจบน ความเครยดเปนสาเหตโรคเรอรงอนดบ

ตนๆของคนในสงคม โดยเฉพาะสงคมทเตมไปดวยการแขงขน ความเครยดปรากฏในลกษณะอาการของการนอนไมหลบ หงดหงดงาย อารมณแปรปรวน พฤตกรรมกาวราว โกรธงาย หวาดระแวง รสกวาตนเองไรคา ซมเศรา บางคนไมยอมปลอยวางยดกบอารมณนนไวจนสงผลกระทบตอสขถาพรางกาย เชน ปวดทอง ปวดขอ ปวดศรษะหรอไมเกรน ใบหนามอาการแปลกๆ ทเรยกวาไซโคโซมาตก (Psychosomatic disorder) อาการไซโคโซมาตก ทเกดขนบางครงกอใหเกดพฤตกรรมทไมด พอนานเขาจนเปนนสยและบคลกภาพทไมด กลายเปนเอกลกษณของแตละคนไป จนเขาสงคมหรอท างานรวมกบคนอนไมได

หรอกอใหเกดความผดปกตอนๆ ทเปนบอเกดของโรคเรอรงทอนตรายตอสขภาพ เชน บางคนเครยดแกไขดวยการดมน าอดลม รบประทานอาหารทบนทอนสขภาพ กนมากจนอวน การดมสรา หรอสบบหรเพอลดความเครยด ซงในหลายๆประเทศทวโลกกไดเผชญปญหาทตางกนไมวาจะเปนปญหาดาน ปญหาการเงนทเปนปญหามากทสด รองลงมาคอ ปญหาการงาน ปญหาความไมสงบของบานเมอง ปญหาครอบครว ปญหาสงคมสงแวดลอม เปนตน ลวนแลวแตสงผลตอสขภาพจตท งสน และมแนวโนมทจะสงขนเรอยๆทกป [1]

จากรายงานกรมสขภาพจต พ.ศ. 2557 ระบวา ทวโลกมผประสบปญหาสขภาพจตมากกวา 450 ลานคน ตนเหตของปญหาเกดจากหลายสาเหต หนงในนน คอ การเปลยนแปลง

Page 90: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 307 ]

อยางรวดเรวของสงคม ในรอบ 5 ปทผานมา ประเทศไทยมจ านวนผปวยทางจตเพมมากขน โดยแตละป พบวา มจ านวนผปวยเขารบการรกษาไมนอยกวา 1.4 ลานราย [1] กลาวไดวา อารมณและความเครยดทางจตมสมพนธ เกยวกบการเกดโรคทางกายรางกาย ท าใหมหลงของฮอรโมนในรางกายไดแก คอรต ซอล (Cortisol Hormone) ซ ง เป น ฮอ ร โมน ท ต อ ส ก บความเครยด โดยปกตคอรตซอลจะถกสรางมากขนในตอนเชา เพอชวยใหรางกายตนตว ชวยใหหวใจบบตวแรงขน ท าใหเลอดไปเลยงสมอง และชวยเพมระดบน าตาลในกระแสเลอดดวย เพอใหเราพรอมทจะรบมอกบปญหาระหวางวน กอนทระดบของฮอรโมนจะคอย ๆ ลดลง จนกระทงตกเยน และนอนหลบไป หากคนทอดหลบอดนอน นอนไมหลบ ยงท าใหรางกายออนแอ และเกดภาวะเครยด นอกจากฮอรโมนแลว ยงมสารสอประสาททมผลตอการควบคมอารมณหรอมผลตอความเครยดอาทเชน นอรอพเนฟรน (Norepinephrine) เซโรโตนน (Serotonin) กรดอะมโนหลายชนดอยางเชนไกลซน (Glycine) กลตามคแอซด (Glutamic acid) แกมมา-อะมโนบวทรค แอซด (γ-aminobutyric acid) เปนตน [2]

ในทางเวชศาสตรชะลอวย กลาววา ความเครยดสงผลตอการหดส นของทโลเมยร (Telomere) ซงเปนปลอกหมทอยสวนปลายสดของโครโมโซม ปกตทโลเมยรจะยาวประมาณ 10,000 คเบส และจะมการหดสนตามอายขย แตหากวามสงเรา เชน การดมแอลกฮอล มลภาวะ อาการนอนไมหลบ ขาดการออกก าลงกาย การใชชวตแบบเรงรบจนไมมเวลารบประทานอาหารเชา พกผอนไมเพยงพอ สบบหร ความเครยดเปนปจจยเรงอยตลอดเวลา ท าใหเกดความเสอมของเซลลและสงผลท าใหทโลเมยรสนกวาปกตไดเรวขน [3] ดงนน การปองกนและการดแลสขภาพเพอใหมชวตทยนยาวขนนอกจากจะใสใจในการดแลสขภาพกายแลว เชน รบประทานอาหารทมสารอาหารตามท รางกายตองการ หลากหลาย ไม รบประทานเยอะจนเกนไป รบประทานเพยง 80 % ของกระเพาะ ผกและผลไมในปรมาณครงหนงตอจาน จ ากดปรมาณแคลอรของอาหารในแตละวน 20-30 % ออกก าลงกายอยางสม าเสมอ 5-6 ชม. ตอสปดาห การดมน าบรสทธอยางนอยวนละ 1.5-2 ลตร นอนหลบทมคณภาพและเพยงพอวนละประมาณ 6-8 ชม. การผอน

คลายสมองและอารมณ [2] ซงการผอนคลายสมองและอารมณ เปนสงจ าเปนทตองดแลและค านงถงเปนอยางมาก

ในปจจบนนกจะมการบ าบดความเครยด บ ารงผอนคลายสมอง โดยวธการตางๆ เชน การออกก าลงกาย การฟงเพลง การรองเพลง การท าสมาธ การหวเราะบ าบด การพกผอนในธรรมชาต แลวยงมการผอนคลายสมองและความเครยด ดานสมนไพร เชน ใบ แป ะกวย (Ginkgo biloba), เส าวรส (Passion Fruit), โสม (Gingseng), พรมม(Brahmi), ปวยเลง (Spinach) และใบบวบก(Gotu kola) เปนตน สมนไพรเหลานยงชวยการท างานของสมอง บ ารงสมอง ท าใหสมองและอารมณผอนคลายดวย ใบบวบกเปนสมนไพรไทยทหางาย ราคาไมแพง และอดมไปดวยคณประโยชนหลายอยางทเรามกจะเคยไดยนกนบอยๆคอ ลดอาการช าใน บ ารงเลอด แกเจบคอได ท าใหมความสดชน แกออนเพลย กระหายน า ชวยขบปสสาวะ รกษาบาดแผล แกปวดเมอย ลดน าตาลในเลอด เปนตน แตทนาสนใจไปกวานนคอ ใบบวบกชวยบ ารงสมอง ชวยเรอง การจ า การเรยนร การผอนคลายโดยชวยเพมการหลงของกาบา (GABA) ซงเปนสารทมผลในการผอนคลายและลดความเครยดโดยมผลตอการเพมขนของคลนสมองแอลฟาและมการลดลงของคลนสมองเบตา [4]

ผวจยจงเหนความส าคญในประโยชนจากใบบวบกซงเปนผลตภณฑพนบานใหมการรบประทานเปนผกสดจมน าพรก หรอเปนน าใบบวบกเปนสวนใหญ สามารถจะท าใหไดรบประโยชนสงสดจากการรบประทานใบบวบกได ซงในปจจบนเราสามารถหาซอผลตภณฑจากใบบวบกไดงายใน ซปเปอรมารเกต รานยาสมนไพร หรอ รานขายยาทวไป ดงนน ผวจยจงสนใจศกษาผลของใบบวบกทสกดแบบแคปซลทมผลตอการลดระดบของความเครยด

ระเบยบวธการศกษาวจย

รปแบบการวจย การศกษาน เปนการวจยเชงทดลอง แบบ randomized

single blind control trial โดยทผ ท าวจยจะทราบวาสารทใชทดลองและอาสาสมครทานใดไดรบสารสกดใบบวบก หรอยาหลอก (Placebo ) แตอาสาสมครจะไมทราบโดยใหอาสาสมครจบสลาก 2 อยาง ประกอบดวย สญลกษณ T (Treatment) คอ

Page 91: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 308 ]

กลมทดลอง ท ได รบประทานสารสกดใบบวบก และสญลกษณ C (Control ) คอ กลมควบคมทไดรบประทานยาหลอก (Placebo)

ประชากรและกลมตวอยาง พนกงานในโรงพยาบาลสหวทยาการมะล เพศ ชายและ

หญง ทมสขภาพดแขงแรง ม อายระหวาง 20-50 ป โดยไมมประวต เจบปวยดวยโรคทางระบบประสาทและสมอง โรคหวใจ โรคหลอดเลอด โรคความดน โรคเบาหวาน ไมมประวตการใชสารเสพตด หรอ ตดสรา ไมเปนบคคลทมความผดปกตทางจต หรอมพฤตกรรมรนแรง กลมอาสาสมครทมคณสมบตตามเกณฑเขารวมการศกษา จ าวน 38 คน แบงเปน 2 กลม คอ กลมแรก เปนกลมทดลองทใหรบประทานสารสกดใบบวบกชนดแคปซล จ านวน 19 คน และกลมทสอง เปนกลมควบคมทใหรบประทานยาหลอก จ านวน 19 คน ขนาดของกลมตวอยาง ใชสตรการค านวณโดย

n = จ านวนตวอยาง = เปนคาจากตาราง ทความนาจะเปน α ² = ความแปรปรวนของขอมลในประชากร = ความคลาดเคลอนทมากทสดในการประมาณคา การค านวณคา อางองจากผลงานวจยของ

อษา เทพอบล [5] อางอง = 0.0046 (S.D. = 0.068) ก าหนด α = .05, Zα/2 = 1.96 ก าหนดค า =

0.034

=

= 16.05 สมกลมตวอยาง 17 คน และเผอ Drop out อก

10% ปองกนขอมลผดพลาดระหวางทดลอง ดงนน n = 19

เครองมอทใชในการวจย แบบประเมนความเครยดสวนปรง (Suanprung Stress

Test-20, SPST) [6] เปนเครองมอวดความเครยดทมหนวยวดประเมน แบบเรยงอนดบ (Ordinal Rating Scale) 1-5 คะแนน จ านวน 20 ขอ การทดสอบใชเวลา 5 นาท ซงใหคะแนนเปนชวงคะแนนแบงเปน 5 ระดบ ดงน คะแนน 1 หมายถง ไมรสกเครยด คะแนน 2 หมายถง รสกเครยดเลกนอย คะแนน 3 หมายถงรสกเครยดปานกลาง คะแนน 4 หมายถง รสกเครยดมาก และคะแนน 5 หมายถง รสกเครยดมากทสด ตามล าดบ

แบบส ารวจความเครยดของ Health Opinion Survey (HOS) [7] เปนเครองมอประเมนระดบความเครยดของแตละบคคล ซงมทงหมด 20 ขอ เปนค าถามทเกยวกบอาการตาง ๆ ทางรางกายอนเปนผลเกดจากปฏกรยาเมอรางกายไดรบความเครยด แบบส ารวจนสามารถวดความเครยดไดอยางมประสทธภาพ และเปนเครองมอส ารวจทท าไดงายและรวดเรว ซง บรรจง สบสมาน กองจตเวชและประสาทวทยา รพ.พระมงกฏเกลา ไดดดแปลงและน ามาใชในประเทศไทยเปนทานแรก ซงค าถามนมท งค าถามเชงบวก (Positive) คอ ขอ 18, 19 และค าถามเชงลง (Negative) คอ ขอท 2-20 (ยกเวน 18, 19) การแปรผล HOS จะแปลผลโดยการนบคะแนนรวม จากค าถาม 20 ขอ ซงจะมคะแนนต าสด 20 คะแนน และคะแนนสงสด 60 คะแนน ผทคะแนนรวมมาก กแสดงวามความเครยดรนแรง มากกวาผทไดคะแนนรวมต า การตดสนใจวาผใดมความเครยดปกตหรอสง ใชหลกพจารณาโดยการองกลม คอ ใชคาเฉลย (Mean) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (SD) ของกลมตวอยาง มาเปนจดแบง ( Cut-off point) ดงน โดยจ าแนกบคคลออกเปน 2 กลม ดงน กลมท 1 คอ ความเครยดระดบปกต หมายถง ผทมคะแนนความเครยดรวมต ากวา หรอเทากบ ผลรวมของคาเฉลยกบสวนเบยงเบนมาตรฐานของกลม และกลมท 2 คอ ผทมความเครยดสง หมายถงผทมคะแนนความเครยดรวมสงกวาขนไป ส าหรบการแปลผลคะแนนของ HOS น เพอเปนการเปรยบเทยบใหฐานเทากน กบแบบวดความเครยดสวนปรง จงมการเทยบบญญตไตรยางศ

แบบบนทกความดนโลหต อตราการเตนของหวใจ อตราการหายใจ และเครองวดความดนโลหต ผลตภณฑสารสกดจากใบบวบก ขนาด 200 มก. และผลตภณฑยาหลอก คอ

Page 92: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 309 ]

คารบอกซ เมท ลเซลล โลสหรอซ เอมซ (Carboxymethyl Cellulose, CMC) หรอโซเดยมคารบอกซ เมทลเซลลโลส (Sodium Carboxymethyl Cellulose)

วธการด าเนนการวจย สมอาสาสมครทตรงตามเกณฑทก าหนดทงสน จ านวน

38 คน แบงออกเปน 2 กลม คอ กลมทดลองและกลมควบคม จ านวน 19 คน/กลม โดยทผท าวจยทราบวาสารทใชทดลองและอาสาสมครทานใดไดรบสารสกดใบบวบก หรอยาหลอก(Placebo ) แตอาสาสมครไมทราบโดยใหอาสาสมครจบสลาก 2 อยาง ท มสญลกษณ T (Treatment) คอ กลมทดลอง หากอาสาสมครจบไดสลากนกใหรบประทานสารสกดใบบวบก และสญลกษณ C (Control ) คอ กลมควบคม หากอาสาสมครจบไดสลากนกใหรบประทานยาหลอก (Placebo)

ซกประวตการเจบปวยทางกายตามเกณฑ เชน การเจบปวยดวยโรคทางระบบประสาทและสมอง โรคหวใจ โรคหลอดเลอด โรคความดน โรคเบาหวาน ประวตการใชสารเสพตดหรอตดสรา หรอประวตความผดปกตทางจต หรอมพฤตกรรมรนแรง หรอสตรตงครรภและใหนมบตรเพอท าการคดออก จากนนจะชแจงวตถประสงครายละเอยดขนตอนการด าเนนงานวจย ประโยชน ทจะไดรบและผลขางเคยงจากงานวจยโดยละเอยด พรอมใหลงนามยนยอมในการเขารวมการวจยดวยความเตมใจ พรอมทงตรวจรางกาย ประเมนสญญาณชพ ในอาสาสมครทกราย กอนและหลงท าการทดลอง

การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย ขอมลทวไป ไดแก

อาย เพศ คะแนนแบบประเมนความเครยดสวนปรง แบบบนทกสญญาณชพ ไดแก ความดนโลหต อตราการเตนของหวใจ อตราการหายใจ และน าขอมลระดบความเครยดทไดไปวเคราะหผล โดยอาสาสมครกลมทดลองจะรบประทานใบบวบก 800 มก. สวนกลมทควบคมจะรบประทานยาหลอก อาสาสมครจะไดรบการประเมนความระดบความเครยดดวยแบบวดความเครยดสวนปรง (Suanprung Stress Test-20, SPST) และประเมนแบบทดสอบความเครยดของ Health opinion Survey (HOS) อกครงหนง

การวเคราะหขอมล

จากการศกษาวจยในครงน ผ ท าวจยจะน าผลขอมลท งหมดของขอมลทวไป ผลของความเครยด มาท าการวเคราะหและแปรผลทางสถตโดย ใชโปรแกรมส าเรจรป เพอประมวลผลการวจย โดยใชสถต ดงน (ก) วเคราะหขอมลทวไปโดยใชสถตเชงพรรณนา ไดแก จ านวน รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน (ข) วเคราะหขอมลความดนโลหตระหวางกลม ดวยสถต t-test และขอมลความดนโลหตกอน-หลงดวย สถต paired t-test ก าหนดคาความเชอมนท 95% (p ≤ 0.05) (ค) วเคราะหแบบวดระดบความเครยดระหวางกลม ดวยสถต t-test และวดระดบความเครยดกอน-หลงดวย สถต paired t-test ก าหนดคาความเชอมนท 95% (p ≤ 0.05)

ผลการศกษาวจย

ขอมลทวไปดานเพศของกลมทไดรบสารสกดใบบวบก พบวา เปนเพศชาย 31.6% และเพศหญง 68.4% สวนกลมทไดรบยาหลอก เปนเพศชาย 26.3% และเพศหญง 73.7% เมอทดสอบความแตกตางของอายอาสาสมครระหวางสองกลม พบวา แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p = 0.587) โดยคาเฉลยของอายในอาสาสมครกลมทไดรบสารสกดใบบวบก คอ 33.58±7.81 ป และกลมทไดรบยาหลอก คอ 32.05±9.27 ป

ผลการวเคราะหดานความดนโลหต กอนการทดลอง ความดนโลหตตวบนระหวางกลมท

ไดรบสารสกดใบบวบก (114.16±13.54) และกลมยาหลอก (117.47±13.26) มคาเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต ( p= 0.451) หลงการทดลอง ความดนโลหตตวบนระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบก (106.58±15.67) และกลมยาหลอก (115.74±11.89) มคาเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต ( p=0.050) สวนผลการเปรยบเทยบคาเฉลยของความดนโลหตตวบน (Systolic Blood Pressure) กอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทไดรบสารสกด ใบบ วบก ความดน โล ห ตตวบน (Systolic Blood Pressure) มคาเฉลยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (114.16±13.54 และ 106.58±15.67, p= 0.005) และกลม ทไดรบยาหลอก พบวา ความดนโลหตตวบน มคาเฉ ลย

Page 93: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 310 ]

แตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (117.47±13.26 และ 115.74±11.89, p= 0.327)

ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยความดนโลหตตวลาง (Diastolic Blood Pressure) ระหวางกลมท รบประทานสารสกดใบบวบกและยาหลอกของอาสาสมคร พบวากอนการทดลอง ความดนโลหตตวลางระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบก (70.32±13.01) และกลมยาหลอก (70.42±8.73) มคาเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p=0.977) หลงการทดลอง ความดนโลหตตวลางระหวางกลมทไดรบส ารส กด ใบ บ วบ ก (63.26±6.81) แ ล ะก ล ม ย าห ลอ ก (72.26±10.17) มคาเฉลยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p= 0.003) สวนการเปรยบเทยบคาเฉลยของความดนโลหตตวลาง กอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวา กลมทไดรบสารสกดใบบวบก ความดนโลหตตวลาง มคาเฉลยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (70.32±13.01 และ 63.26±6.81, p= 0.019) และกลมทไดรบยาหลอก มคาเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (70.42±8.73 และ 72.26±10.17, p= 0.271)

ผลการวเคราะหดานอตราการเตนของหวใจ ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยของอตราการเตนของหวใจ

(Pulse Rate) ระหวางกลมทรบประทานสารสกดใบบวบกและยาหลอกของอาสาสมคร พบวากอนการทดลอง อตราการเตนของหวใจระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบก (74.42±9.3) และกลมยาหลอก (77.89±12.44) มค าเฉ ลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p = 0.336) หลงการทดลอง อตราการเตนของหวใจระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบก (69.26±8.75) และกลมยาหลอก (74.84±11.65) มคาเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p = 0.104) สวนการเปรยบเทยบคาเฉลยของอตราการเตนของหวใจ (Pulse Rate) กอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทไดรบสารสกดใบบวบก อตราการเตนของหวใจ มคาเฉลยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (74.42±9.3 และ 69.26±8.75, p= 0.002) และกลมยาหลอกมคาเฉลยแตกตางกน อ ย า ง ไ ม ม น ยส าคญ ท างส ถ ต (77.89±12.44 แล ะ 74.84±11.65, p= 0.086)

ผลการวเคราะหดานอตราการหายใจ ผลการเปรยบเท ยบค าเฉ ลยของอตราการหายใจ

(Respiratory Rate) ระหวางกลมทรบประทานสารสกดใบบวบกและยาหลอกของอาสาสมคร พบวากอนการทดลอง อตราการหายใจระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบก (16.84±2.03) และกลมยาหลอก (16.74±3.07) มค าเฉ ลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p=0.902) หลงการทดลอง อตราการหายใจระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบก (14.74±2.02) และก ลมยาหลอก (16.53±2.39) มคาเฉลยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (p=0.018) สวนการเปรยบเทยบคาเฉลยของอตราการหายใจ กอนและหลงการทดลองภายในกลม พบวากลมทไดรบสารสกดใบบวบก อตราการหายใจ มคาเฉลยแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (16.84±2.03 และ 14.74±2.02, p< 0.001) และกลมยาหลอก อตราการหายใจ มคาเฉลยแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (16.74±3.07 และ 16.53±2.39, p= 0.578)

ผลการวเคราะหระดบความเครยดของอาสาสมครระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบกและยาหลอกจากแบบประเมนความเครยดสวนปรง

กอนการทดลอง อาสาสมครกลมทไดรบสารสกดใบบวบกมความ เค รยดระดบ ส ง (52.6%) รองลงมา ค อ ความเครยดระดบรนแรง (21.05%) ความเครยดระดบปานกล าง (21.05%) แล ะค ว าม เค ร ยด ระดบ น อ ย (5.3%) ตามล าดบ และอาส าสมค รก ลม ท ได รบ ยาห ลอก มความเครยดระดบสง (57.9%) รองลงมา คอ ความเครยดระดบปานกลาง (36.8%) และความเครยดระดบรนแรง (5.3%) ตามล าดบ สวนหลงการทดลอง อาสาสมครในกลมทไดรบสารสกดใบบวบกมความเครยดระดบสง (79.0%) รองลงมาคอ ความ เค รยดระดบ รนแรง (10.5%) และความ เค รยดระดบปานกลาง (10.5%) ตามล าดบ และอาสาสมครในกลมทไดรบยาหลอกมความเครยดระดบสง (84.2%) รองลงมา คอ ความเครยดระดบรนแรง (10.5%) และความเครยดระดบปานกลาง (5.3%) ตามล าดบ

Page 94: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 311 ]

ผลการวเคราะหระดบความเครยดของอาสาสมครระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบกและยาหลอกจากแบบส ารวจความเครยดของ Health Opinion Survey (HOS)

กอนการทดลอง กลมทไดรบสารสกดใบบวบก (48.21±15.74) และกลมยาหลอก (46.42±11.46) มคาเฉลยของความเครยดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p=0.691) และหลงการทดลอง ระหวางกลมทไดรบสารสกดใบบวบก (51.05±7.08) และกลมยาหลอก (52.37±7.92) มคาเฉลยของความเครยดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (p=0.593) เมอเปรยบเทยบคาเฉลยของความเครยดกอนและหลงการทดลองภายในกลมทไดสารสกดใบบวบก พบวา มคาเฉลยของความเครยดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต (48.21±15.74 และ 51.05±7.08, p=0.417) ในขณะทคาเฉลยของความเครยดกอนและหลงการทดลองภายในกลมทไดยาหลอก พบวา มคาเฉลยของความเครยดแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถต (46.42±11.46 และ 52.37±7.92, p=0.035)

อภปรายผลการศกษาวจย

จากสมมตฐานการรบประทานใบบวบกมผลตอการลดระดบของความเครยดพบวาและแบบประเมนความเครยดสวนปรง กอนการทดลอง และแบบส ารวจความเครยดของ Health Opinion Survey (HOS) หลงการทดลองเปรยบเทยบขอมลระหวางกลมและเปรยบเทยบเทยบขอมลกอน-หลง ทงกลมทไดรบสารสกดใบบวบกและยาหลอกไมมความแตกตางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงอาจเกดจากอาสาสมครทราบวาตนเองก าลงอยในขนตอนการทดลอง จงอาจรสกเกรงหรอตนเตนขณะท าการทดลอง รวมท งปรมาณสารสกดใบบวบกทกลมตวอยางไดรบอาจมปรมาณไมเหมาะสมในการทดลองแบบใชsingle dose (ในการทดลองครงนใช 800 มลลกรม) ตอการลดระดบความเครยด อาจตองใชเครองมอชนดอนทใชวดระดบความเครยดหรอวตกกงวลทเหนผลชดเจนมากกวาแคการซกประวต หรออาจตองใหในระยะเวลาทนานขน (ในการทดลองครงน ใชระยะเวลา ประมาณ 2 .5 ชวโมง) ซงมการวจยทผานมาทไดมการทดลองเปนระยะเวลา 3 เดอน ของ Wattanathorn and colleagues [8]

ศกษาดประสทธภาพของสารสกดบวบก ตอสมองในดานความจ าและการตอบสนองดานอารมณ ทแสดงถงการประเมนความวตกกงวลและความเครยด และ Bradwejn and colleagues [9] ศกษาประสทธผลของใบบวบกโดยทดลองแบบสมระหวางกลมทดลองและกลมควบคมตอการตอบสนองตอเสยงเพอประเมนภาวะความวตกกงวล ซงใชระยะเวลาทดลอง 2 เดอน และมการใชเครองมอวดแอมพลจด ทแสดงดานอารมณไดชดเจนวามผลลดความกลวและความวตกกงวล เมอมนษยมภาวะเครยดหรอวตกกงวล จะกระตนระบบประสาทอตโนมตใหรางกายมการสนองทแตกตางกน บางคนอาจเจบหนาอก เปนลม หนามอ ความดนโลหตสง หวใจเตนเรว หายใจเรว [10] แตผลของการทดสอบนมผลตอการเปลยนแปลงความดนโลหต อตราการเตนของหวใจ และอตราการหายใจ ลดลงหลงจากทไดสารสกดใบบวบกอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ซงสอดคลองกบการออกฤทธของใบบวบกทมผลตอการขยายหลอดเลอด ซงสาร triterpenes ในใบบวบกจะยบย งการท างานของ angiotensin converting enzyme (ACE enzyme) ท าใหหลอดเลอดขยาย ลดความตานทานเสนเลอดทไตท าใหเลอดไปเลยงไตมากขน และยบยงการหลงของโดปามน ซงยบย งการท างานของระบบประสาทซมพาเทตคดวย ท าใหความดนโลหตลดลง อตราการเตนของหวใจ และอตราการหายใจลดลงดวย ซงอาจเปนประโยชนในทางการแพทยทชวยปองกนภาวะความดนโลหตสงไดในอนาคต

อยางไรกตาม ในการศกษาครงน ผวจยไดท าการศกษาผลการเปลยนแปลงของความเครยดจากการรบประทานสารสกดใบบวบกจากผลการศกษาดงกลาว ผวจยมขอเสนอแนะ คอ (ก) ควรมการศกษาสมนไพรอนเปรยบเทยบทมฤทธคลายสารสกดใบบวบกในเรองผลการเปลยนแปลงตอระดบความเครยด (ข) ควรมการศกษาเรองผลการเปลยนแปลงของระดบความเครยดจากการรบประทานสารสกดใบบวบก ในปรมาณสารสกดใบบวบกทเพมขนแตอยในระดบทปลอดภยตอรางกาย มากกวา 800 มลลกรม ถาเปนการทดลองแบบ single dose (ค) ควรศกษาเพมเตมในเรองฤทธของใบบวบกทมผลตอการลดความดนโลหต และผลขางเคยง และน าไปพฒนาเปนผลตภณฑทชวยปองกนการเกดโรคความดนโลหตสงใน

Page 95: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 312 ]

ปจจบนซงเปนโรคเรอรงทกอใหเกดอนตรายตอชวต และ (ง) ในการศกษาครงตอไปควรเลอกใชเครองมอในการวดระดบความเครยดทวดไดชดเจน

สรปผลการศกษา การศกษาเรอง ผลการเปลยนแปลงของระดบความเครยด

จากการได รบสารสกดใบบ วบกตามสมม ต ฐาน การรบประทานใบบวบกมผลตอการลดระดบของความเครยด พบวา ท งภายในกลมและระหวางกลมมค าเฉ ล ยของความเครยดแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต และผลตอการเปลยนแปลงความดนโลหต อตราการเตนของหวใจ และอตราการหายใจ ลดลงหลงจากทไดสารสกดใบบวบกอยางมนยส าคญทางสถต

เอกสารอางอง

[1] กรมสขภาพ จต . (2557). กรม สขภาพจต เป ด เวทสขภาพจตนานาชาตชประเดนสงคมเปลยนไวใสใจสขภาพจต. คนเมอ 2 พฤศจกายน 2558, จาก http://www.dmh.go.th/ebook/files/09_2557.pdf.

[2] ธมมทวตถ นรารตนวนชย. (2557). เวชศาสตรชะลอวยจากพนฐานสแนวปฏบต. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง แอนด พบลชชง.

[3] Klatz, R. (2 0 1 3 ) . Mechanisms of aging and disease and lifespan research literature review. Guild to Anti-Aging and Regenerative Medicine (2013-2018 editions). USA: n.p.

[4] Abdou, M. A., Higashiguchi, S., Horie, K., Kim, M., Hatta, H. & Yokogoshi, H. (2006) . Relaxation and immunity enhancement effects of Gamm aminobutyric acid administration in humans. Biofactors, 26, 201-208.

[5] อษา เทพอบล. (2557). การศกษาผลของคลนสมองจากการดมน าขาวกลองงอก. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรชะลอวยและฟนฟสขภาพ. มหาวทยาลยแมฟาหลวง.

[6] สวฒน มหตนรนดรกล, วนดา พมไพศาลชย และพมพมาศ ตาปญญา. (2540). แบบวดความเครยดสวนปรง. เชยงใหม: โรงพยาบาลสวนปรง.

[7] McMillan, A. ( 1957) . The health opinion survey: technique for estimating prevalence of psychoneurotic and related types of disorder in communities. Retrieved November 28, 2 0 1 5 , from http://www.amsciepub.com/doi/pdf/10.2466/pr0.1957.3.h.325

[8] Wattanathorn, J., Mator, L., Muchimapura, S., Tongun, T., Pasuriwong, O., Piyawatkul, N., Yimtae, K., Sripanidkulchai, B. & Singkhoraard, J. (2008) . Positive modulation of cognition and mood in the healthy elderly volunteer following the administration of Centella asiatica. J. Ethnopharmacol., 116(2):325-32.

[9] Bradwejn, J., Zhou, Y., Koszycki, D. & Shlik, J. (2000). A double-blind, placebo-controlled study on the effects of Gotu Kola (Centella asiatica) on acoustic startle response in healthy subjects. J Clin Psychopharmacol., 20(6):680-684.

[10] อรพรรณ ลอบญธวชชย. (2545). การพยาบาลสขภาพจตและจตเวช. กรงเทพฯ:

ดานสทธาการพมพ.

Page 96: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 313 ]

ศกษาเอนไซม OXA-type Carbapenemase และ Integron ในเชอ Acinetobacter Baumannii ดอยาหลายชนดในสถาบนบ าราศนราดร จงหวดนนทบร ประเทศไทย

(Study of OXA-type Carbapenemase and Integron in Multidrug Resistant

Acinetobacter Baumannii from Bamrasnaradura Infectious Diseases

Institute, Nonthaburi, Thailand)

ทพวรรณ หมนหน1*และ รชนพร ตยะวสทธศร 2 1หลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรระดบโมเลกลทางจลชววทยาทางการแพทยและวทยาภมคมกน ภาควชาเวชศาสตรการ

ธนาคารเลอดและจลชววทยาคลนก คณะสหเวชศาสตร, 2 ภาควชาเวชศาสตรการธนาคารเลอดและจลชววทยาคลนก คณะสหเวชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

* ผน าเสนอผลงาน Email: [email protected]

บทคดยอ

Acinetobacter baumannii เปนเชอแบคทเรยแกรมลบ รปกลมแทงไมสามารถหมกยอยน าตาลกลโคส กอใหเกดการตดเชอในหลายระบบ ไดแก ทางเดนปสสาวะ ปอด เยอหมสมอง เยอบชองทอง การตดเชอในกระแสเลอด เนอเยอออน สายสวนหลอดเลอด และแผลผาตด เปนตน นบเปนเชอทเปนปญหาส าคญในระบบสาธารณสขทวโลก รวมถงประเทศไทย นอกจากนยงพบอตราการดอยาสง ท าใหยากลมส าคญทใชรกษาการตดเชอไดแก carbapenem ถกใชอยางมขอจ ากด กลไกหลกทส าคญทท าใหเชอดอตอยาในกลมนคอ การสรางเอนไซม β-lactamase มาท าลายยา ซงเชอนจะพบการสรางเอนไซมกลม OXA-type carbapenem-hydrolyzing class D β-lactamases (CHDLs) เปนจ านวนมาก ในการศกษานไดท าการทดสอบหาเอนไซม CHDLs และยน class 1 integron โดยวธลกโซพอลเมอเรส (Polymerase Chain Reaction) ในเชอ A. baumannii จ านวน 50 สายพนธ จากสถาบนบ าราศนราดร จ.นนทบร โดยท าการเกบตวอยางแบบสม ตงแตป พ.ศ. 2555-2556 ผลการศกษาพบวาเชอ A. baumannii ทกสายพนธเปนเชอดอยาตานจลชพหลายขนาน (multidrug resistant) โดยพบวาเชอนทกสายพนธทน ามาทดสอบ (รอยละ 100)ดอยาในกลมยา carbapenem (imipenem และmeropenem) cefotaxime, ceftazidime, gentamycin, piperacillin และยา ciprofloxacin ในการศกษาครงนตรวจพบยน blaOXA-51 รอยละ 100 (50/50) รองลงมาคอยน blaOXA-23 รอยละ 98 (49/50) แตไมพบยน blaOXA-24 และ blaOXA-58 นอกจากนยงพบยน class1 integron รอยละ 30 (15/50) การพบยน blaOXA-51 มความชกสงสดในเชอ A. baumannii อาจเปนผลมาจากยนนเปน intrinsic carbapenemase gene ซงพบไดตามธรรมชาต ดงนนการพบยน blaOXA-23 นาจะมความส าคญส าหรบการดอยาในกลม carbapenem ของเชอ A. baumannii ค าส าคญ Acinetobacter baumannii, OXA-type carbapenemase

บทน า Acinetobacter baumannii เปนเชอแบคทเรยทเปน

ปญหาทางสาธารณสขทส าคญทวโลกรวมทงในประเทศไทย เปนสาเหตของการตดเชอในโรงพยาบาลทวโลกและพบปรมาณเพมขน ส าหรบประเทศไทยพบวาเชอ A. baumannii ทพบในโรงพยาบาลมปรมาณเพมขนเชนกน โดยในชวง 15 ปทผานมาพบวาเพมขนจากรอยละ 2 - 4 เปนรอยละ 10 - 30 [1] และจากขอมลสถานการณการตดเชอ A. baumannii ใน 5

ปทผานมาตงแต พ.ศ. 2552 - พ.ศ. 2557 ของศนยเฝาระวงเชอดอยาตานจลชพแหงชาต กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข (National Antimicrobial Resistant Surveillance in Thailand : NARST) พบวาผปวยมการตดเชอ A. baumannii เพมขนจากรอยละ 8.85 มาเปน 10.94 และพบวาเชอ A. baumannii เปนจลชพพบบอยโดยเปนสาเหตของการตดเชอในอนดบท 3 ของเชอกอโรคทงหมดทตรวจพบ [2] เชอชนดนมกดอยาตานจลชพหลายชนด ท าใหผปวย

Page 97: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 314 ]

ทตดเชอ A. baumannii มอตราตายสง [3] การดอยาตานจลชพของเชอ A. baumannii พฒนาการดอยาจากหลายกลไกผานท งทางโครโมโซมและพลาสมด [1] ปจจบนพบวาปญหาทส าคญคอเชอ A. baumannii มกมการดอยาหลายชนด (Multidrug resistant : MDR)โด ยก าร ด อ ย าข อง เช อน นสามารถเกดไดจากหลายกลไกดวยกน ซงในชวงเวลาทผานมา การรกษาการตดเชอ A. baumannii แพทยมกเลอกใชยาในกลม Carbapenem จนเปนเหตใหปจจบนมการดอยาในกลมนมากขน [4] ดงนนหากมการดอยาในกลมนจะท าใหเกดความยงยากในการรกษาเนองเปนยาขนานสดทาย (last resort antibiotic) ทใชในการรกษาการตดเชอ A. baumannii ดอยาตานจลชพหลายชนด [5] ท าใหตองเปลยนยาตานจลชพชนดใหม ซงในปจจบนแทบจะไมมยาตานจลชพทใชในการรกษาอาจตองรอการพฒนายาใหมๆทใหการรกษาไดผลด มประสทธภาพสงสด นอกจากนยงกอใหเกดการสญเสยทรพยากรทใชในการรกษามากขนกวาปกต เนองจากผปวยตองรกษาในโรงพยาบาลเปนระยะเวลานานขน จงนบวาเชอ A. baumannii น เปน เชอ ท ส าคญ ท ควรจะควบ คมการแพรกระจายของเชอและลดอตราการกอโรคในผปวยเปนอยางยง กลไกการดอยาของเชอ A. baumannii นนมหลายกลไก ไดแก การสรางเอนไซมมาท าลายยา การลดการน ายาเขาสบรเวณทเปนเปาหมาย การเปลยนแปลงบรเวณเปาหมายซงยาจะเขาไปจบ และการขบยาออกจากเซลล ซ งเชอสามารถเกดการดอยาตานจลชพโดยอาศยกลไกใดกลไกหนง หรออาจเกดพรอมๆกนในหลายๆกลไกได [3]โดยกลไกทบอยและส าคญ ท สดคอการสรางเอนไซมมาท าลายยา เอนไซมทส าคญไดแก เอนไซม β-lactamase [4]ซงสามารถท าลายโครงสรางของยาในกลม β - lactam บรเวณ ring ท าใหยาเปลยนโครงสรางทางเคมไมสามารถจบกบ target proteins ซ งไดแก Penicillin-binding proteins (PBPs) ทอยบน cell membrane ของเชอ สงผลใหยาไมสามารถท างานตอไปได และไมสามารถออกฤทธในการฆาเชอได ท าใหเชอทสรางเอนไซม β-lactamase เกดการดอยากลม β-lactam [6] ป จ จบน เอนไซม β-lactamase สามารถจ าแนกตามโครงสรางระดบโมเลกล (Molecular classification) ตามระบบของ Amber ออกเปน 4 กลมคอ A, B, C และ D โดย

เอนไซม class B ต าแหนงออกฤทธตองอาศย Zn2+ เปนตวเรงป ฏ ก รยา เรยก เอนไซม class น วา metallo β-lactamase (MBL) [7] เอนไซมนจะถกยบย งไดดวย Ethylene diamine tetra-acetic acid (EDTA) ตวอยางของเอนไซม MBL ไดแก NDM-1, IMP, SPM, VIM, SIM เปนตน [8] สวนเอนไซม class A, C และ D มต าแหนงออกฤทธทประกอบดวยกรดอะมโน serine (serine β-lactamase) เนองจากยากลมส าคญทใชในการรกษา A. baumannii ดอยาตานจลชพหลายชนดคอ ยา carbapenem ดงนนเอนไซม β-lactamase ทเกดจากการดอยา carbapenem นจะมชอเรยกวา Carbapenemase โดยในเชอ A. baumannii ดอยาตานจลชพหลายชนดทส าคญม 2 ชนดไดแก OXA-type carbapenem-hydrolyzing class D β-lactamases (CHDLs) แ ล ะ metallo-β-lactamases (MBLs) [ 3 ] โ ด ยเอนไซมกลม CHDLs พบไดบอยในเชอ Acinetobacter spp สามารถแบงเปนกลมยอยไดมากกวา 10 กลม แตทพบบอยใน เ ช อ A. baumannii ไ ด แ ก blaOXA-2 3 like blaOXA-2 4 /4 0 like blaOXA-51 like blaOXA-58 like และ blaOXA-143 like [9] จากการศกษาหาความชกของยนทสรางเอนไซม CHDLs ( OXA) ในแตละภมภาคในโลกจะใหผลทแตกตางกนออกไป ส าหรบการศกษาในประเทศไทยยงมการรายงานไมมากนกและสายพนธทศกษามจ านวนนอย โดยทมรายงานไดแก blaOXA-23 blaOXA-24 blaOXA-51 และ blaOXA-58 [10,11] และนอกจากนยงพบวาเชอแบคท เรยแกรมลบ ไดแ ก A. baumannii มกถายทอดยนทสรางเอนไซม β-lactamases ทางยนทอยบนหนวยพนธกรรมทเคลอนทได (mobile genetic element) โดยเฉพาะ integron [12] ซงจะชวยใหเกดการดอยาเพมมากขนอยางรวดเรวเพยงไมกปทผานมา โดยพบ class 1 integron มากทสด [13] ดวยเหตนในงานวจยนจงไดท าการศกษาความช ก ข อ ง ย น ท ผ ล ต เอ น ไ ซ ม OXA-type carbapenem-hydrolyzing class D β-lactamases OXA-type β-lactamases ไดแ ก ยน blaOXA-23 blaOXA-24 blaOXA-51 และ blaOXA-58 ซ งเกยวของกบการดอยาตานจลชพกลม carbapenem ซงเปนยากลมส าคญทใชในการรกษาการตดเชอ A. baumannii และหายนของ integron โดยเฉพาะ class 1 integron ไดแกยน IntI1 ยน qacE∆1 และยน sul1 ดวยวธ polymerase chain reaction (PCR)

Page 98: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 315 ]

ระเบยบวธการศกษาวจย

เชอตวอยาง A. baumannii เชอ A. baumannii จ านวน 50 สายพนธ ท าการเกบตวอยาง

แบบสม ตงแตป พ.ศ. 2555-2556 โดยเชอ A. baumannii ทศกษาในงานวจยครงนไดผานการเพาะเลยงตามมาตรฐานงานจลชววทยา จ าแนกชนดของเชอดวยวธทางชวเคม เชอทงหมดเพาะเลยงไดจากสงสงตรวจตางๆไดแก เสมหะ ปสสาวะ เลอด หนองจากแผลบรเวณตางๆ เปนตน โดยไดรบการอนเคราะหจากงานจลชววทยาคลนก กลมงานเทคนคการแพทย สถาบนบ าราศนราดร จ.นนทบร

ทดสอบ ความ ไว ต อย าต าน จล ชพ ขอ ง เช อ A. baumannii

การทดสอบความไวตอยาตานจลชพของเชอ A. baumannii ดวยวธ disk diffusion แปลผลโดยอางองคามาตรฐานตาม clinical laboratory standards institute (CLSI) โดยทดสอบกบยาตานจลชพจ านวน 11 ชนด ไดแก amikacin gentamycin cefotaxime ceftazidime cefepime imipenem meropenem ciprofloxacin piperacillin และ Ampicilin-sulbactam (Oxoid, Basingstoke, UK)

ตรวจห ายน OXA-type carbapenem-hydrolyzing class D β-lactamases และ class 1 integron

น าเชอมาสกดสารพนธกรรม (DNA) ดวยวธการตม จากน นท าการทดสอบ เพอหายน OXA-type carbapenem-hydrolyzing class D β-lactamases 4 ชนดไดแกยน blaOXA-23 blaOXA-24 blaOXA-51 และ blaOXA-58 และยน class 1 integron ไดแกยน IntI1 ยน qacE∆1 และยน sul1 ดวยวธลกโซพอลเมอเรส (Polymerase Chain Reaction)

การตรวจหายน blaOXA-23 blaOXA-24 blaOXA-51 และ blaOXA-58 โดยรายละเอยดไพเมอรทใชมดงน OXA-23F; GAT CGG ATT GGA GAA CCA GA OXA-23R; ATT TCT GAC CGC ATT TCC AT OXA-24F; GGA ATG TTG GCC CCC TTA AA OXA-24R; AGT TGA GCG AAA AGG GGA TT OXA-51F; TAA TGC TTT GAT CGG CCT TG OXA-51R; TGG ATT GCA CTT CAT CTT GG OXA-58F; AAG TAT TGG GGC TTG TGC TG OXA-58R; CCC CTC TGC GCT CTA CAT AC

ในปรมาตรรวม 25 µL ประกอบดวย 1X thermobuffer 0.2 mM dNTPs 0.5 µM forward primer 0.5 µM reverse primer 1.25 U ของ Taq DNA polymerase และ ดเอนเอทสกดไว [14] เครอง MJ mini personal thermal cycler (Bio-Rad Laboratories, USA) โดยสภาวะทเหมาะสมทใชท าปฏกรยาประกอบดวยขนตอนดงน initial denaturation ท 94 oC นาน 2 นาท denaturation ท 94 oC นาน 30 วนาท annealing ท 60 oC นาน 40 วนาท extension ท 72 oC นาน 90 วนาท จ านวน 40 รอบ และขนตอน extension ท 72 oC นาน 10 นาท จากนนน าผลตผล PCR ทไดมาตรวจสอบ โดยแยกขนาดดวยกระแสไฟฟาบน 1.5 % Agarose gel เทยบกบดเอนเอมาตรฐาน 100 bp และสองดแถบดเอนเอภายใตแสง UV

ส าหรบการทดสอบการแสดงออกของยนในกลม class 1 integron (ยน Intl1, ยน qacE∆1, และยน Sul1) ดวยปฏกรยาลกโซพอลเมอเรสแบบ multiplex [23] โดยรายละเอยดไพเมอรทใชมดงน Int-F; GGC GCG CTG AAA GGT CTG GT Int-R; CCG CTG CGT TCG GTC AAG GT qacE-F; TTG CCC CCT CCG CCG TTG TC qacE-R; CCT CCG CAG CGA CTT CCA CG Sul-F; GAC GCG AGG CCT GTA TCG CC Sul-R; TCC GTC GCA AGG CGG AAA CC โดยสภาวะทเหมาะสมประกอบดวยขนตอนดงน initial denaturation ท 94 oC นาน 5 นาท denaturation ท 94 oC นาน 30 วนาท annealing ท 60 oC นาน 40 วนาท extension ท 72 oC นาน 50 วนาท จ านวน 36 รอบ และขนตอน extension ท 72 oC นาน 5 นาท จากนนน าผลตผล PCR ทไดมาตรวจสอบ โดยแยกขนาดดวยกระแสไฟฟาบน 1.5 % Agarose gel เทยบกบดเอนเอมาตรฐาน 100 bp และสองดแถบดเอนเอภายใตแสง UV

ผลการศกษาวจยและอภปรายผล

ทดสอบความไวตอยาตานจลชพของเชอ A. baumannii

จากการทดสอบเชอ A. baumannii จ านวน 50 ตวอยาง พบวาสวนใหญมาจากเสมหะรอยละ 60 (30/50) รองลงมาคอ ปสสาวะ เลอด หนอง ชนเนอ และ Traceal Aspiration โดยพบรอยละ 18 (9/50) รอยละ 8 (4/50) รอยละ8 (4/50) รอยละ 4 (2/50) และรอยละ2 (1/50) ตามล าดบ ผลทดสอบความไวตอยาตานจลชพของเชอ A. baumannii พบวาเชอตวอยางดอ

Page 99: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 316 ]

ยาแทบทกชนดทน าทดสอบ โดยพบดอยารอยละ 100 (50/50) ในกลมยา carbapenem (imipenem และmeropenem) cefotaxime ceftazidime gentamycin piperacillin แ ล ะ ย า ciprofloxacin รองลงมา ไดแก cefepime และ amikacin พบดอยารอยละ 98 (49/50) สวนยา ampicilin-sulbactam พบดอยารอยละ 90 (45/50) จากผลการศกษาครงนแสดงวา เชอ A. baumannii ท น าม า ศ ก ษ า เป น เช อ ด อ ย าห ล ายขน าน (multidrug resistant)

ต รวจห าย น OXA-type carbapenem-hydrolyzing class D β-lactamases และ class 1 integron

ผ ล ก า ร ท ด ส อ บ ห า ย น OXA-type carbapenem-hydrolyzing class D β-lactamases (CHDLs) ดวยวธ ลกโซพอลเมอเรส พบวาเชอ A. baumannii ทกสายพนธใหผลบวกกบยน blaOXA-51 รอยละ 100 (50/50) รองลงมาคอยน blaOXA-23 รอยละ 98 (49/50) (รปท 1 และ2) แตไมพบยน blaOXA-24 และ ยน blaOXA-58 จากการศกษาในครงน สวนยน class1 integron พบรอยละ 30 (15/50) โดยท ง 15 สายพนธนพบท งสามยนไดแก ยน Intl1 ซงอยสวน 5’conserved segment (5’-CS) ยน qacE∆1 และยน Sul1 จะอยดาน 3’conserved segment (3’-CS)

รปท1: ผลการทดสอบยน blaOXA-23 ซงมขนาด 501 ค เบส โดย L คอ Ladder หรอ Marker ขนาด100 คเบส เลข 31-45 คอหมายเลขตวอยางทดสอบ และ NC คอ Negative Control

รปท2: ผลการทดสอบยน blaOXA-51 ซงมขนาด 353 ค เบส โดย L คอ Ladderหรอ Marker 100 ค เบส เลข 31-45 คอหมายเลขตวอยางทดสอบ และ NC คอ Negative Control

จากการวจยในครงนไดศกษาเชอ A. baumannii จ านวน

50 สายพนธ มาท าการศกษาความไวตอยาตานจลชพพบวาเปนเชอดอยาหลายขนาน (multidrug resistant) และพบวาทกสายพนธดอตอยาในกลม carbapenem โดยกลไกทส าคญทท าใหเกดการดอยากลม carbapenem คอการสรางเอนไซม carbapenemase เมอทดสอบหาความชกของยน ทส ร างเอนไซม CHDLs (OXA) ในการศกษานพบยน blaOXA-51 สงทสดคอ รอยละ 100 blaOXA-23 พบสงมาก (รอยละ 98) แตไมพบยน blaOXA-24 และ blaOXA-58 ซงผลการวจยนสอดคลองกบการศกษาของ Lean SS และคณะจากประเทศมาเลเซย พบวายน blaOXA-51 มความชกสงสด รองลงมาคอ blaOXA-23 โดยพบรอยละ100 และรอยละ 75.9 ตามล าดบ แตตรวจไมพบยน blaOXA-24 และ blaOXA-58 เชนเดยวกน [17] นอกจากนยนทพบไดบอยมากในเชอ A. baumannii ดอยาในกลม carbapenem คอยน blaOXA-51 และ blaOXA-23 ซงผลการวจยทเปนไปในทางเดยวกนกบการศกษาวจยน ไดแก การศกษาของ Ehlers MM และคณะจากประเทศแอฟรกาใต พบความชกของยน blaOXA-

51 สงทสดคอรอยละ 80 ในขณะทยน blaOXA-23 blaOXA-24 และ blaOXA-58 พบ รอยละ 52 , 2 และ 1 ตามล าดบ [15] สวนการศกษาของ Amudhan SM และคณะจากประเทศอนเดย พบวามความชกของยน blaOXA-51 และ blaOXA-23 สงคอรอยละ 85.34 และ 81.89 ตามล าดบ สวนยน blaOXA-24 และ blaOXA-58

พบนอยเพยงรอยละ 1.72 และ 0.86 เทาน น [16] จากการตรวจพบ ว ายน blaOXA-51 ม ค ว าม ช ก ส ง ส ด ใน เช อ A. baumannii อ า จ เ ป น ผ ล ม า จ า ก ย น น เ ป น intrinsic carbapenemase gene ซ งพบ ไดต ามธรรมชาต ใน เช อ น

Page 100: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 317 ]

[19,20] สวนการศกษายน class1 integron พบรอยละ 30 ซงนอยกวาการศกษาในประเทศจน และ สหราชอาณาจกร ทตรวจพบ class1 integron รอยละ 52.8 และ 60.0 ตามล าดบ [21,22] การพบยน integron ของเชอน อาจท าใหเกดการดอยาไดหลายชนดและสามารถแพรไปสเชอแบคทเรยแกรมลบตวอนไดเนองจากยนนเปนหนวยพนธกรรมทเคลอนทได (mobile genetic element) สามารถบรรจยนดอยาไดหลาย gene cassette จงเปนผลใหเกดการดอยาตานจลชพหลายขนาน อยางไรกตามในอนาคตควรมการศกษาเกยวกบ mobile element ชนด อนไดแก insertion sequence ISAba1 ซงเกยวกบ Horizontal gene transfer

สรปผลการศกษาวจย

เชอ A. baumannii เปนเชอทมความส าคญ และเปนปญหาทางสาธารณสข เนองจากมการดอยาตานจลชพหลายชนดในอตราทสง ท าใหเกดขอจ ากดในการเลอกใชยาตานจลชพเพอท าการรกษา จงเปนสาเหตใหมรายงานอตราการเสยชวตจากการตดเชอชนดน สงตามไปดวย จากการศกษาวจยนพบวาเชอ A. baumannii จ านวน 50 สายพนธ เปนเชอท ดอยาหลายชนด (multidrug resistant, MDR) ซงเชอทงหมดใหผลดอยาในกลม carbapenem (imipenem และmeropenem) โดยพบยน blaOXA-51 รวมกบ blaOXA-23 ในอตราทสงมาก นอกจากนยงตรวจพบยน class1 integron อกดวย ซงผลการศกษาในครงน ผวจยหวงวาจะท าใหผทเกยวของตระหนกถงความส าคญของแบคทเรยดอยาในประเทศไทย โดยเฉพาะเชอ A. baumannii และเฝาระวงการแพรกระจายและระบาดของเชอ A. baumannii ภายในหออภบาลผปวย นอกจากนยงตองค านงถงการควบคมและปองกนการตดเชอในโรงพยาบาลอกดวย

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนไดรบการสนบสนนทนจาก “ ทน90ปจฬาลงกรณมหาวทยาลย กองทนรชดาภเษกสมโภช” ผวจยขอขอบคณ หองปฏบตการจลชววทยาคลนก สถาบนบาราศนราด ร เป น อยาง ส ง ท ไดอ น เค ราะ ห ตวอยาง เชอ A.

baumannii และขอขอบคณ คณะสหเวชศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทสนบสนนอปกรณ/เครองมอ และสถานท

เอกสารอางอง 1. Vattanavanit V, Chayakul P. Acinetobacter Infections

in the Intensive Care Unit. Songkhla Med. 2013;31:91-100.

2. National Antimicrobial Resistance Surveillance Thailand Antibiogram 2009-2013. National Antimicrobial Resistance Surveillance Center, Department of Medical Sciences, Ministry of Public Health, Thailand, 2013 Available from http://narst.dmsc.moph.go.th/.

3. วชย สนตมาลวรกล, สทธพร ภทรชยากล , โพยม วงศภวรกษ. สถานการณการตดเชอและกลไกการดอยาโดยเชอ Acinetobacter baumannii. ไทยไกษชยนพนธ. 2552 ;4:1-16.

4. Singh H, Thangaraj P, Chakrabarti A. Acinetobacter baumannii : A Brief Account of Mechanisms of multidrug Resistance and Current and Future Therapeutic Management. J Clin Diagn Res. 2013 ;7:2602-5.

5. Bonomo RA. New Delhi Metallo-β-lactamase and Multidrug resistance:A Global SOS? Clin Infect Dis. 2011;52:485-7.

6. Singh R, Saxena A, Singh H. Identification of group specific motifs in Beta-lactamase family of proteins. J Biomed Sci. 2009;16:1-7.

7. Michael G. Smith TAG, Pukatzki S, et al. New insights into Acinetobacter baumannii pathogenesis revealed by high-density pyrosequencing and transposon mutagenesis. Genes Dev. 2007;21:601-14.

8. Higgins PG, Poirel L, Lehmann M, Nordmann P, Seifert H. OXA-143, a Novel Carbapenem-

Page 101: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 318 ]

Hydrolyzing Class D β-lactamases in Acinetobacter baumannii. Antimicrob Agents Chemother. 2009 ;53:5035-8.

9. Benjamin A. Evans, Sebastian G. B. Amyes. OXA β-lactamase –Lactamases. Clin Microbiol Re. 2014;27:241–263.

10. Thapa B, Tribuddharat C, Srifuengfung S, Dhiraputra C. High Prevalence of BlaOXA-23 in Oligoclonal Carbapenem-Resistant Acinetobacter baumannii from Siriraj Hospital, Mahidol University, Bangkok, Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2010 ;41:625-35.

11. Jumroon N, Santanirand P; Multiple Combination Patterns of OXA-type Carbapenemase Hydrolyzing and Metallo-B-Lactamase Encodeing Genes Among Clinically Isolated Acinetobacter baumannii. Int J. Pharm Bio Sci. 2013;4:908-17.

12. Poirel L., Nass T., Nordmann P; Diversity, Epidemiology, and Genetics of Class D β-Lactamase. Antimicrobial Agents Chemother. 2010;54:24-38.

13. Koeleman JG, Stoof J, Van Der Bijl MW, Vandenbroucke-Grauls CM, Savelkoul PH. Identification of epidemic strains of Acinetobacter baumannii by integrase gene PCR. J Clin Microbiol. 2001;39(1):8-13.

14. Woodford N., Ellington J.M., Juliana M.C., Turtion F.J., Ward E.M., Brown S; Multiplex PCR for gene encoding prevalent OXA carbapenemase in Acinetobacter spp. Antimicrobial Agents 2006;27:351-53.

15. Ehlers MM, Hughes JM, Pana M. Prevalence of Carbapenemases in Acinetobacter baumannii: Antibiotic Resistant Bacteria-A Continuous

Challenge in the New Millennium. South Africa: InTech 2012:214-39.

16. Amudhan SM, Sekar U, Arunagiri K, Sekar B. OXA beta-lactamase-mediated carbapenem resistance in Acinetobacter baumannii. Indian Journal of Medical Microbiology 2011;29:269-274.

17. Lean SS, Zarizal S, Ismail S, Rahman NIA, Othman N, Abdullah FH., Jusoh Z, et al; Prevalence and Genetic Characterization of Carbapenem- and Polymyxin-Resistant Acinetobacter baumannii Isolated from a Tertiary Hospital in Terengganu, Malaysia. ISRN Microbiol. 2014; 2014: 953417.

18. Zhen M, Luqiu Z, Hui W, L Liangping L. Investigation on the genomic diversity of OXA from isolated Acinetobacter baumannii: Int J Clin Exp Med 2015;8(3):4429-4432

19. Turton JF, Gabriel SN, Valderrey C, Kaufmann ME, Pitt TL. Use of sequence-based typing and multiplex PCR to identify clonal lineages of outbreak strains of Acinetobacter baumannii. Clin Microbiol Infect. 2007;13(8):807-15.

20. Opazo A, Domínguez M, Bello H, Amyes SGB, González-Rocha G. OXA-type carbapenemases in Acinetobacter baumannii in South America. J Infect Dev Ctries. 2012; 6(4):311-316.

21. Gu B, Tong M, Zhao W, Liu G, Ning M, Pan S, Zhao W. Prevalence and characterization of class I integrons among Pseudomonas aeruginosa and Acinetobacter baumannii isolates from patients in Nanjing, China. J Clin Microbiol. 2007 45(1):241-3.

22. Turton JF, Kaufmann ME, Glover J, Coelho JM, Warner M, Pike R, et al. Detection and typing of integrons in epidemic strains of Acinetobacter baumannii found in the United Kingdom. J Clin Microbiol 2005 43 (7):3074-3082.

Page 102: CONFERENCE PROCEEDINGS HEALTH SCIENCES Health Sciences(THA).pdf · The 39th National Graduate Research Conference Assumption University of Thailand [ 219 ] การเปลี่ยนแปลงฤทธ์ิต้าน

The 39th National Graduate Research Conference

Assumption University of Thailand

[ 319 ]

23. Piyakul C, Tiyawisutsri R, Boonbumrung K. Emergence of metallo-β-lactamase IMP-14 and VIM-2 in Pseudomonas aeruginosa clinical

isolates from a tertiary-level hospital in Thailand. Epidemiol Infect 2012 ;140(3):539-41.