1. ABSTRAK

Adat Resam Dalam Majlis Perkahwinan Masyarakat Kaum India Di Taman Kelubi Damai,

Jasin, Melaka.

Kajian ini dijalankan dibawah tajuk, “Adat Resam dalam Majlis Perkahwinan Masyarakat

India” di Taman Kelubi Damai. Kajian ini mengemukakan dua objektif. Objektif pertama

kajian ialah untuk mengenalpasti jenis-jenis adat resam dalam majlis perkahwinan

masyarakat India. Objektif yang kedua pula, mengenalpasti kepentingan mengekalkan adat

resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India di Taman Kelubi Damai. Kawasan kajian

ini terletak kira-kira 4 km dari Bandar Jasin dan 28 km dari Bandaraya Melaka. Kajian yang

digunakan ialah kajian tinjauan. Instrumen kajian yang digunakan dalam kajian ialah soal

selidik dan pemerhatian. Sampel kajian ialah seramai 25 orang responden yang tinggal di

Taman Kelubi Damai. Dapatan kajian menunjukkan bahawa penduduk di taman tersebut

masih mengamalkan adat resam dalam majlis perkahwinan India. Kajian ini merumuskan

bahawa adat resam perkahwinan masih diamalkan di sini kerana masih terdapat golongan

masyarakat yang mengamalkan adat resam dari turun-temurun.

2. KANDUNGAN

Bilangan

Butiran

Muka Surat

1 Penulisan : Abstrak 1

2 Kandungan 2

3 Penghargaan 3

4 Pengenalan 4 - 10

5 Objektif Kajian 11

6 Lokasi Kajian 12 - 15

7 Metodologi Kajian 16 - 17

8 Dapatan Kajian 18 - 29

9 Rumusan / Kesimpulan 30 - 32

10 Rujukan 33 - 34

11 Lampiran 35 - 38

3. PENGHARGAAN

Selamat sejahtera dan rasa kesyukuran saya ucapkan kepada Tuhan kerana dengan limpah

kurniaNya, dapat juga saya menyiapkan kerja kursus Pengajian Am kertas 4 (900/4) penggal

2 tahun 2015 yang bertajuk, “Adat Resam dalam majlis perkahwinan masyarakat kaum India

di Taman Kelubi Damai, Jasin, Melaka” dalam masa yang telah ditetapkan oleh guru

pembimbing iaitu Encik Sabaruddin Bin Ismail yang merupakan guru Pengajian Am di

sekolah.

Terlebih dahulu saya ingin merakamkan ucapan setinggi-tinggi terima kasih yang tidak

terhingga kepada Tuan Haji Abdul Bari Bin Ahmad yang merupakan pengetua Sekolah

Menengah Kebangsaan Datuk Bendahara, kerana telah memberi keizinan kepada saya untuk

menyiapkan tugasan ini dengan sempurna dan teratur.

Seterusnya, saya juga ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada guru mata pelajaran

Pengajian Am saya iaitu Encik Sabaruddin Bin Ismail kerana telah banyak meluangkan masa,

memberikan tunjuk ajar serta nasihat untuk membantu saya menyiapkan kajian ini, selain

memberikan semangat kepada saya untuk menjalankan tugasan ini dengan sebaik-baiknya.

Tidak dilupakan juga ribuan terima kasih yang tidak terhingga kepada kedua-dua ibu bapa

saya iaitu Encik XXX A/L XXX serta Puan XXX A/P XXX yang telah banyak berkorban

untuk saya dari segi tenaga, dorongan serta dari segi kewangan untuk memastikan kerja

kursus ini supaya berjalan dengan lancar.

Akhir sekali, di sini saya juga ingin mengucapkan terima kasih kepada rakan-rakan saya

serta pihak-pihak yang terlibat secara langsung ataupun secara tidak langsung dalam

membantu saya menyiapkan kerja kursus Pengajian Am ini.

Semasa saya menjalankan kerja kursus Pengajian Am ini, saya telah menghadapi banyak

kesukaran dan cabaran dalam menyiapkan kajian, akan tetapi dengan berkat kesabaran dan

doa yang tidak putus ke hadapan Tuhan, dapat juga saya menyiapkan kerja kursus ini dengan

jayanya.

4. PENGENALAN

Definisi “adat” menurut Kamus Dewan, adat bermaksud suatu peraturan yang diamalkan

secara turun temurun di dalam masyarakat sehingga merupakan hukum dan peraturan yang

harus dipatuhi. Adat juga didefinasikan sebagai suatu cara yang sudah menjadi kebiasaan.

Etimologi perkataan adat adalah dari bahasa Arab “Adah” yang bererti kebiasaan atau sesuatu

perbuatan yang dilakukan secara berulang-ulang lalu menjadi kebiasaan yang tetap dan

dihormati orang,maka kebiasaan itu menjadi adat. Kata majmuk adat ialah adat istiadat.

Apabila konsep adat dijadikan istilah Melayu perkataan ini boleh disamakan dengan

kebudayaan. Konsep adat dalam kalangan masyarakat India bukan sahaja bermaksud upacara

atau istiadat tetapi juga bermaksud seluruh sistem hidup seperti sistem sosial, kepercayaan

dan perundangan. Adat juga dikenali sebagai aneka kelaziman dalam sesebuah negeri

berdasarkan kepada keadaan dan situasi sesuatu masyarakat itu. Ringkasnya, adat adalah

peraturan hidup sehari-hari. Ia merupakan gagasan kebudayaan yang terdiri daripada nilai-

nilai kebudayaan, norma, kebiasaan, kelembagaan dan hukum adat yang lazim dilakukan di

sesuatu daerah.

Adat istiadat dalam masyarakat India tradisional ialah segala yang berkaitan dengan

proses kehidupan manusia bermula apabila seseorang itu lahir hingga beliau meninggal

dunia. Menurut Dr.Van Dijkmengatakan adat merupakan kesusilaan dan kebiasaan di semua

lapangan hidup dan semua peraturan dan tingkah laku. Menurut A.J.N Richard pula

menakrifkan adat sebagai “colloquially”. Adat boleh didefinisikan sebagai undang-undang,

fesyen , peribadi dan tingkah laku sosial.

Rasional kajian mengkaji adat resam masyarakat India dalam majlis perkahwinan di

Taman Kelubi Damai ini dilakukan kerana, pengkaji ingin memperkenalkan semula jenis-

jenis adat resam India yang semakin dilupakan oleh generasi muda. Selain itu, pengkaji

juga mahu mengenal pasti adakah masyarakat di Taman Kelubi Damai masih mengamalkan

adat resam dalam majlis perkahwinanan.

1. MERISIK

Adat merisik merupakan peringkat pertama dalam melangsungkan sebuah

majlis perkahwinan masyarakat India. Dalam peringkat merisik, beberapa aspek akan diberi

perhatian oleh keluarga kedua-dua belah bakal pengantin seperti faktor etnik, sub etnik, kasta

dan agama. Selain itu, faktor-faktor lain seperti status ekonomi dan status sosial merangkumi

aspek seperti umur, tahap pendidikan, jenis pekerjaan, etika dan moral, rupa paras dan latar

belakang keluarga juga turut diambil kira. Selalunya maklumat-maklumat ini diperolehi

secara langsung dari pihak yang terlibat dan juga secara tidak langsung menerusi sahabat-

handai dan saudara mara. Ada kalanya orang tengah yang dipanggil “tirumana taragar” akan

membantu dalam kerja-kerja merisik. Tetapi kini peranan tersebut telah diambil alih oleh

ejen-ejen perkahwinan yang berdaftar.

2. KUNJUNGAN KE RUMAH PENGANTIN

Adat ini dilakukan selepas adat merisik dilakukan. Bakal pengantin lelaki akan

mengunjungi bakal pengantin perempuan untuk melihat sendiri paras rupa dan perawakan

calon isterinya. Adat ini dikenali sebagai “pen paarttal” atau dalam bahasa Melayu dipanggil

sebagai melihat bakal isteri. Ketika itu wakil pihak lelaki perlu datang dalam jumlah ganjil

walaupun bilangan tersebut ramai. Buah tangan seperti kelapa, sirih, pinang, cendana, buah-

buahan, bunyi-bunyian serta serbuk kumkum akan dibawa. Barang-barang ini dibawa sebagai

tanda kedatangan mereka atas niat yang baik dan untuk mengeratkan lagi hubungan

kekeluargaan. Pihak bakal pengantin perempuan akan menerima hantaran tersebut sekiranya

bersetuju. Jika tidak, mereka hanya melayan orang yang datang sebagai tetamu dan tidak

akan mengambil barang-barang tersebut.

Bakal pengantin perempuan akan memakai sari dan dipertanggungjawabkan menghidang

air minuman. Pada masa itu bakal pengantin lelaki berpeluang melihat pengantin perempuan

dengan lebih dekat lagi. Oleh itu bakal pengantin perempuan perlu melayani para tetamu

yang bertandang termasuklah bakal suami. Kemudian kunjungan ini dibalas oleh wakil

perempuan. Kali ini pengantin perempuan tidak turut serta. Dalam masyarakat India, adat

“pen paarttal” juga bertujuan untuk mengetahui latar belakang bakal pengantin lelaki. Adat

penyesuaian bakal pengantin dikenali sebagai “Thirumanam Poruttam Paartal” dijalankan

terlebih dahulu. Dalam ajaran Hindu tidak terdapat konsep perceraian. Terdapat 21 aspek

perlu diambil kira untuk menentukan kesesuaian pasangan bakal pengantin dengan cara

tilikan dimanak Hindu. Diantara yang masih diamalkan oleh masyarakat Hindu iaitu „Tina

poruttam/Natcattira poruttam‟, „Kana poruttam‟, „Mahentira poruttam‟, „Pentiikka poruttam‟,

„Yooni poruttam‟, „Raasi poruttam‟, „Raasiyaati paati poruttam‟, „Vaiya poruttam‟, „Racau

poruttam‟ dan „Veetai poruttam‟.

3. IKAT JANJI

Ikat janji atau „niccayam‟ dilakukan selepas mendapat persetujuan kedua-dua belah

pihak. Wakil lelaki akan datang ke rumah pihak perempuan dalam jumlah bilangan yang

ganjil dengan membawa beberapa barangan seperti kelapa, sirih pinang, bunga-bungaan

buah-buahan, cendana dan kumkum untuk diberikan kepada wakil perempuan. Sebaik sahaja

sampai ke rumah bakal pengantin perempuan, bapa kedua-dua belah pihak akan berbincang

mengenai perkahwinan tersebut. Sekiranya bapa salah seorang bakal pengantin telah

meninggal dunia, perbincangan akan diadakan dengan saudara-mara. Sekiranya kedua-dua

belah pihak pengantin bersetuju, mereka akan mengikat janji. Bakal pengantin lelaki

seterusnya akan melafazkan ikat janji bagi menyatakan persetujuan untuk mengahwini bakal

pengantin perempuan. Seterusnya perkahwinan tersebut akan diumumkan kepada orang

ramai. Sebagai tanda ikatan, kedua-dua pengantin akan menukar sirih pinang yang

dinamakan taambuulan marrutal. Kemudian mereka akan membincangkan mengenai hari

perkahwinan dan tentang belanja untuk pengantin perempuan, kad jemputan dan sebagainya.

Kemudian upacara “niccayam” akan dilakukan dan lazimnya akan dijalankan dengan

bertukar-tukar kalungan bunga.

4. PARISAM

Adat parisam terbahagi kepada dua iaitu “parisam biasa” atau “udan parisam”. Parisam

biasa adalah pemberian hadiah yang dijalankan lebih awal daripada hari perkahwinan,

manakala udan parisam adalah pemberian hadiah yang dilakukan pada hari yang sama di

sebelah pagi sebelum perkahwinan dilangsungkan. Dalam masyarakat India, parisam

umpama sebuah majlis pertunangan. Adat pemberian parisam akan diadakan pada hari yang

telah dipersetujui oleh kedua-dua belah pihak. Pihak pengantin lelaki akan menyediakan

beberapa jenis hantaran dalam jumlah ganjil. Hantaran ini perlu disediakan oleh wanita

yang sudah bersuami sahaja dan mereka dipanggil „cumanggali‟. Parisam akan dibawa ke

rumah pengantin perempuan diketuai oleh bakal pengantin lelaki dengan memakai pakaian

tradisional masyarakat India. Pada masa yang sama alat muzik tradisional seperti

„naatasawaram dan meelam‟ dimainkan. Pihak perempuan akan menyediakan buyung yang

dikenali sebagai puurana kumbum yang diletakkan di ruang tamu. Lampu minyak yang

dipanggil sebagai „kuttu vilakku‟ diletakkan bersebelahan „puurana kumbum‟ sebagai tanda

menunjukkan kurniaan tuhan.

Bagi memulakan adat tersebut, upacara sembahyang akan dilakukan terlebih dahulu.

Kemudian bapa pengantin perempuan akan membawaparisam yang mengandungi sari dan

diberi kepada anaknya. Pada masa yang sama pengantin perempuan menulis sesuatu dengan

menggunakan kunyit sebagai meminta restu daripada tuhan. Setelah itu barulah pihak lelaki

dan jemputan lain boleh melihat „puurana kumbum‟ dengan lebih dekat lagi. Pada hari

tersebut, bakal pengantin perempuan memakai sari parisam dan dipimpin keluar oleh seorang

wanita lain ke ruang tamu. Pada masa ini beberapa orang saudara-mara boleh mengalungkan

kalungan bunga pada bakal pengantin perempuan. Ini dikenali sebagai „orrai-maalai‟ atau

kalungan tunggal. Pengiring akan memberi kad jemputan kepada kedua-dua pihak pengantin.

Tiga upacara penting iaitu mengunjungi rumah pengantin (pen paartal), adat ikat janji

(niccayam) dan pemberian hadiah (parisam) merupakan adat yang sering dilakukan oleh

masyarakat India. Namun begitu ada di kalangan mereka yang tidak lagi melakukan upacara

tersebut untuk mengelakkan pembaziran.

5. SEBELUM MAJLIS PERKAHWINAN

Sebelum majlis perkahwinan berlangsung, terdapat beberapa perkara penting yang perlu

dijalankan terlebih dahulu, antaranya :

A. Kad Jemputan

Kad jemputan memainkan peranan yang penting dalam perkahwinan masyarakat India. Kad

jemputan ini dibuat berdasarkan almanak Hindu. Sekiranya terdapat kesilapan, bermakna

perkahwinan tidak dapat dijalankan dengan lancar. Kad jemputan yang telah dicetak disapu

dengan serbuk kunyit cair sebagai lambang keharmonian. Beberapa keping kad

jemputan dalam bilangan ganjil akan dibawa bersama ke kuil untuk dibawa bersembahyang

(arccanai). Kad diletakkan di atas dulang bersama sirih, wang ringgit, kelapa, pinang dan

sebagainya sebagai lambang kekayaan. Upacara ini dinamakan sebagai „paanam paaku‟.

Kemudian dulang akan dibawa ke rumah pengantin perempuan untuk diberi kepada

pengantin lelaki dan begitulah sebaliknya. Pada masa yang sama sirih pinang akan diberikan

sebagai tanda jemputan perkahwinan secara rasmi.

B. Penyediaan Thaali (Tirumaanggalyam)

Thaali atau “tirumaangalyam” merupakan lambang suci perkahwinan yang dikalungkan pada

leher pengantin perempuan. Pada thaali itu diikat segumpal benang putih yang disapu dengan

kunyit. Terdapat pelbagai jenis thaali yang digunakan oleh masyarakat India seperti lingath

thaali, pottut thaali, tennant thaali dan sebagainya. Ini disebabkan terdapat pelbagai suku di

kalangan masyarakat India. Adat penyediaan thaali ini dilakukan tujuh atau sembilan hari

sebelum hari perkahwinan. Pihak lelaki akan membawa emas, cendana, kumkum, sirih

pinang, kelapa dan bayaran untuk pembuat thaali. Ini adalah untuk memastikan tukang thaali

mengetahui hari yang sesuai untuk membuat thaali. Tiga hari sebelum perkahwinan, thaali

akan diambil dan diletakkan di tempat sembahyang atas suruhan pembuat thaali. Pihak

pengantin adalah dilarang untuk menawar perkhidmatan yang dilakukan oleh pembuat thaali.

Selepas itu upacara sembahyang dilakukan dan ini dinamakan sebagai “thaalippadaiyal”.

Dalam upacara itu bubur manis dan nasi manis disediakan termasuklah dhoti dan sari untuk

pasangan pengantin. Secara umumnya thaali tidak diwajibkan diperbuat daripada emas. Ini

kerana thaali masih boleh dibuat daripada kunyit yang dikatakan lebih selamat dan tidak

dicuri orang.

6. MUKUURTTA KAAL

Adat ini dilakukan lima hari sebelum hari perkahwinan dilangsungkan. Adat “mukuurtta

kaal” ini diadakan pada hari yang baik mengikut firasat masyarakat India. Untuk

menjalankan adat tersebut sebatang pokok yang masih muda dan lurus akan ditebang untuk

dijadikan „mukuurtta kaal‟. Batang pokok tersebut berukuran dua atau tiga meter dan

mempunyai lilitan batang antara 20 hingga 30 sentimeter. Adat mendirikan mukuurtta

kaal adalah sebagai menandakan perkahwinan akan dilangsungkan di rumah tersebut. Bahan-

bahan lazim seperti sirih pinang, kumkum, kunyit dan sebagainya akan disediakan. Ahli-ahli

keluarga pengantin akan bermohon pada Tuhan supaya perkahwinan dapat dilangsungkan

tanpa gangguan. Batang kayu diambil dan dibersihkan serta dibuang kulitnya. Lima orang

perempuan yang sudah berkahwin akan menyapukan kunyit cair dan kumkum pada batang

kayu tersebut dari pangkal hingga hujung. Kemudian hujung kayu diikat dengan daun ara

atau mangga menggunakan kain bewarna merah. Kayu akan dipacak sedalam setengah meter

dan bahan-bahan tadi akan dimasukkan ke dalam lubang tersebut sebagai lambang kekayaan.

Kemudian upacara sembahyang dilakukan oleh pengantin beserta limaorang perempuan

tersebut. Sebanyak sembilan jenis bijirin ditabur pada batang kayu dan lampu minyak

dinyalakan. Pada masa yang sama pengantin berikrar akan menjaga alam sekitar sebagai

lambang persahabatan dengan alam sekitar. Kebiasaannya adat mendirikan mukuurtta kaal

dilakukan di rumah pengantin lelaki. “Thirumanam” bermaksud penyatuan atau ikatan suci

melalui perkahwinan antara pasangan suami isteri agar kekal hingga ke akhir hayat.

Terdapat tiga jenis perkahwinan dalam masyarakat India iaitu „Vaitikat Thairumanam‟,

„Tamil Thairumanam‟ dan „Diya Thairumanam‟ yang mana perkahwinan ini dijalankan

adalah berlandaskan aspek suku kaum. Majlis perkahwinan dimulakan dengan upacara

niccayam (ikat janji) dengan memberi hadiah seperti pakaian dan lain-lain. Kad undangan

disapu dengan air kunyit dibawa ke kuil dalam jumlah ganjil sebagai tanda rasmi undangan

perkahwinan. Upacara “Kanggenam” iaitu menanam sebatang pokok yang lurus dan disapu

dengan serbuk kunyit tiga hari sebelum hari perkahwinan dilangsungkan. Pengantin lelaki

tidak dibenarkan keluar selama tiga hari sebelum hari majlis perkahwinan.

7. MAJLIS PERKAHWINAN

Upacara perkahwinan dilakukan oleh pedanda dengan berdoa supaya pengantin hidup

bahagia hingga hingga akhir hayat. Pedanda akan menabur sembilan jenis bijirin setelah

selesai acara menyarung cincin. Pengantin lelaki akan mengalungkan thaali yang diperbuat

daripada benang yang disapu dengan kunyit dan hujungnya diikat dengan seketul kunyit

kepada pengantin perempuan hingga aras dada. Kedua mempelai memberi hormat kepada ibu

bapa atau mertua dengan menukar dulang berisi buah-buahan dan menyapu debu suci

pada dahi pengantin. Antara adat yang dilakukan untuk menghormati dan mendapat restu

termasuklah menyerah sebiji kelapa yang dilubangkan pada bahagian atasnya, menuang air

susu ke dalamnya, memberi sirih, mencium tapak kaki ibu bapa (membasuh kaki ibu bapa),

memberi hadiah dhoti (bapa mertua) serta sari (ibu mertua) dan wang. Biasanya pasangan

pengantin akan bertukar-tukar kalungan bunga sebanyak tiga kali dan berkongsi minum air

susu bercampur pisang di dalam sebiji gelas. Upacara ini menandakan pasangan ini secara

rasmi telah menjadi suami isteri. Beberapa faktor penting yang diambil kira sebelum upacara

perkahwinan dilangsungkan untuk mendapat kebahagiaan hidup, antaranya seperti masa yang

baik untuk melangsungkan perkahwinan, pengertian thaali,valatu kal, pemberian manisan,

hadiah, penghormatan kepada pengantin lelaki, simbol pokok pisang, jamuan perkahwinan

dan meroboh khemah perkahwinan.

8. SELEPAS MAJLIS PERKAHWINAN

Terdapat beberapa adat yang dijalankan oleh masyarakat India selepas berlangsungnya

sesuatu majlis perkahwinan. Antara adat tersebut ialah pengantin perempuan dikehendaki

pergi ke rumah pengantin lelaki sebagai menghormati suami selepas mereka disahkan sebagai

pasangan suami isteri. Kemudian pengantin lelaki pula dikehendaki pergi ke rumah pengantin

perempuan selama tiga hari. Pada masa itu ibu bapa mertua akan menghormati kedua-dua

pengantin dengan mengadakan jamuan. Pada hari ketiga selepas perkahwinan, khemah yang

dipasang untuk majlis perkahwinan lazimnya akan dirobohkan. Sebelum khemah dirobohkan,

ayam akan disembelih sebagai tanda menunjukkan tamatnya upacara perkahwinan. Namun

amalan tersebut tidak lagi dilakukan pada masa kini. Hanya jamuan ringan sahaja yang

diberikan kepada mereka yang merobohkan khemah perkahwinan. Jamuan perkahwinan tidak

ketinggalan diadakan selepas upacara perkahwinan dijalankan. Sekiranya perkahwinan

dilakukan di kuil, sayur-sayuran akan dihidangkan kepada para tetamu. Sekiranya jamuan

diadakan di dewan, makanan selain dari sayur-sayuran dihidangkan, kecuali daging kerana

daging amat dilarang dalam agama Hindu. Jamuan tersebut akan turut disertai oleh saudara

mara serta sahabat handai.

5. OBJEKTIF KAJIAN

Objektif kajian ini adalah untuk :

1. Mengenalpasti jenis-jenis adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India di

Taman Kelubi Damai, Jasin, Melaka.

2. Mengenalpasti kepentingan mengekalkan adat resam dalam majlis perkahwinan

masyarakat India di Taman Kelubi Damai, Jasin, Melaka.

6. LOKASI KAJIAN

Dalam membuat kajian, kawasan kajian adalah satu elemen yang sangat penting. Kawasan

kajian ini adalah berfokus di Taman Kelubi Damai yang mengamalkan adat resam

perkahwinan dalam kalangan masyarakat India. Kawasan ini terletak kira-kira diantara 3 km

dari Bandar Jasin dan 25 km atau 35 minit daripada Bandaraya Melaka. Infrastrukur yang

baik membolehkan kenderaan darat seperti motosikal, kereta, van dan lori boleh memasuki

kawasan perumahan taman ini.

PETA 1

Peta 1 : Peta Negeri Melaka (Sumber : Laman Peta Google)

PETA 2

Peta 2 : Peta Daerah Jasin (Sumber : Laman Peta Google)

PETA 3

Peta 3 : Peta Kawasan Taman Kelubi Damai (Sumber : Laman Peta Google)

Gambar Kawasan Perumahan Taman Kelubi Damai

7. METEDOLOGI KAJIAN

Bahagian ini membincangkan reka bentuk kajian, sampel kajian, instrumen kajian, cara

pengumpulan data dan cara analisis data.

7.1.1 Reka Bentuk Kajian

Kajian ini berbentuk kajian tinjauan. Kajian tinjauan ialah kaedah mengumpul maklumat

dengan bertanyakan satu set soalan kepada satu sampel individu yang dipilih daripada

populasi penduduk yang hendak dikaji. Kajian ini bertujuan untuk melihat sejauh manakah

perlaksanaan adat perkahwinan masyarakat India di Taman Kelubi Damai.

7.1.2 Sampel Kajian

Pemilihan sampel untuk kajian ini dilakukan secara rawak mudah yang melibatkan 25

orang penduduk di kawasan perumahan Taman Kelubi Damai. Bilangan sampel bersesuaian

dengan kajian kuantitatif yang memerlukan bilangan sampel yang besar untuk mewakili

populasi yang ingin dikaji.

7.2.1 Instrumen Kajian

Instrumen kajian yang digunakan semasa menjalankan kajian ini ialah borang soal selidik.

7.2.2 Pemerhatian

Pengkaji menyediakan borang pemerhatian untuk memerhati dan menganalisis bilangan

penduduk Taman Kelubi Damai mengikut jantina dan kelas umur.

7.2.3 Soal Selidik

Pengkaji menggunakan instrumen soal selidik yang dibina menggunakan (keep it short and

simple) iaitu mengemukakan soalan yang ringkas dan mudah difahami oleh responden.

Borang soal selidik ini mengandungi 2 bahagian iaitu mengenalpasti jenis-jenis adat resam

dalam majlis perkahwinan masyarakat India dan mengenalpasti kepentingan

mengekalkan adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India. Soalan borang soal

selidik merupakan soalan tertutup dan menggunakan skala biasa berserta skala linkert.

7.2.4 Temu Bual Secara Tidak Formal

Pengkaji menyediakan 23 soalan yang berkaitan dengan jenis-jenis adat resam dan

kepentingan mengekalkan adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India yang

dilaksanakan oleh masyarakat India untuk mendapatkan maklumat daripada responden.

7.3 Cara Pengumpulan Data

Data dan maklumat untuk kajian ini dikumpul menggunakan pelbagai cara seperti

dokumentasi, soal selidik dan temu bual secara tidak langsung. Pengkaji mempersembahkan

data dalam bentuk jadual statistik, graf dan carta pai.

8. DAPATAN KAJIAN

Bahagian ini menerangkan keputusan analisis data berdasarkan tindak balas

responden terhadap soal selidik yang telah dijalankan berkaitan tentang jenis-jenis adat

resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India dan kepentingan mengekalkan adat resam

dalam majlis perkahwinan masyarakat India di Taman Kelubi Damai, Jasin, Melaka.

8.1 Demografi Responden

Jadual 1 berikut menunjukkan peratus bilangan responden yang disoal selidik mengikut

umur.

Jadual 1: Demografi Responden Mengikut Umur.

Umur Bilangan ( responden) Peratus (%)

20 - 30 6 24%

31 - 40 4 16%

41 - 50 7 28%

51 - 60 8 32%

Peratus kajian tentang adat perkahwinan di Taman Kelubi Damai berdasarkan Umur.

Responden yang berumur antara 20 hingga 30 tahun adalah seramai 6 orang bersamaan 24%.

Bagi responden yang berumur 31 hingga 40 tahun pula adalah seramai 4 orang bersamaan

16%. Responden yang berumur 41 hingga 50 tahun adalah seramai 7 orang bersamaan 28%.

Akhir sekali, responden yang berumur 51 hingga 61 tahun adalah seramai 8 orang bersamaan

32%.

Jadual 2 berikut menunjukkan peratus bilangan responden berdasarkan tempoh mereka

menetap di Taman Kelubi Damai.

Jadual 2 : Demografi Peratus Bilangan Responden Berdasarkan Tempoh Mereka Menetap Di

Taman Kelubi Damai.

Tempoh Menetap Bilangan ( responden) Peratus (%)

Kurang dari 1 tahun 1 4%

1 – 5 tahun 14 56%

6 – 6 tahun 10 40%

Peratus kajian tentang adat Perkahwinan di Taman Kelubi Damai berdasarkan

tempoh responden menetap.

Bilangan responden yang menetap kurang dari satu 1 tahun di Taman Kelubi Damai iaitu

kawasan kajian ialah seramai seorang bersamaan 4%. Bilangan responden yang menetap di

kawasan kajian antara 1 hingga 5 tahun ialah seramai 14 orang bersamaan 56%. Akhir sekali,

bilangan responden yang menetap di kawasan kajian selama 6 hingga 10 tahun adalah

seramai 10 orang bersamaan 40%.

Jadul 3 berikut menunjukkan peratus bilangan responden yang disoal selidik mengikut

pekerjaan mereka.

Jadual 3 : Demografi Peratus Bilangan Responden Berdasarkan Pekerjaan.

Pekerjaan Bilangan ( responden) Peratus (%)

Ya ( bekerja) 15 60%

Tidak ( suri rumah) 10 40%

Peratus kajian tentang adat Perkahwinan di Taman Kelubi Damai berdasarkan tahap

pekerjaan responden.

Bilangan responden yang mempunyai pekerjaan adalah seramai 15 orang bersamaan 60%.

Juga, bilangan responden yang tidak memilki pekerjaan atau suri rumah adalah seramai

10 orang bersamaan 40%. Responden yang dipilih untuk menjalankan kajian ini mempunyai

pekerjaan yang berbagai jenis. Antaranya ialah, kakitangan kerajaan dan pekerja swasta.

Jadual 4 berikut menunjukkan bilangan peratus jumlah ahli dalam keluarga responden.

Jadual 1: Demografi Peratus Bilangan Jumlah Ahli Dalam Keluarga Responden

Jumlah Ahli Dalam Keluarga

Responden

Bilangan ( responden) Peratus (%)

1 - 5 14 56%

6 - 10 11 44%

Peratus kajian tentang adat Perkahwinan di Taman Kelubi Damai berdasarkan jumlah

ahli dalam keluarga responden.

Bilangan responden yang mempunyai ahli keluarga antara 1 hingga 5 adalah seramai 14

orang bersamaan 56%. Seterusnya, bilangan responden yang mempunyai ahli keluarga antara

6 hingga 10 adalah seramai 11 orang bersamaan 44%. Responden yang dipilih secara rawak

untuk menjalankan kajian ini mempunyai jumlah ahli keluarga masing-masing yang berbeza.

Jadual 5 berikut menunjukkan status perkahwinan responden.

Jadual 5 : Demografi Peratus Bilangan Responden Mengikut Status Perkahwinan.

Status Perkahwinan Bilangan ( responden) Peratus (%)

Sudah Berkahwin 25 100

Belum Berkahwin - 0

Peratus kajian tentang adat Perkahwinan di Taman Kelubi Damai berdasarkan status

perkahwinan responden.

Bilangan responden yang sudah berkahwin adalah 25 orang bersamaan 100%. Kesemua

responden kajian ini sudah berumahtangga. Pengkaji memilih mereka yang sudah

berumahtangga kerana boleh memperoleh maklumat kajian dengan lebih terperinci mengenai

adat perkahwinan serta dapat membuat kaedah temubual tidak formal dengan mereka.

Jadual 6 : Jenis-jenis adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India di Taman

Kelubi Damai, Jasin, Melaka.

Jenis – jenis adat resam

dalam majlis

perkahwinan India

Ya / Bersetuju

Tidak / Tidak Bersetuju

Bilangan

Responden

Peratus Bilangan

Responden

Peratus

1.Bakal pengantin lelaki

membawa hantaran

seperti sirih dan pinang

semasa mengunjungi

rumah bakal pengantin

perempuan.

25

100

0

0

2.Wakil pengantin lelaki

membawa hantaran

dalam jumlah bilangan

yang ganjil semasa

menghadiri upacara ikat

janji atau „niccayam‟.

25

100

0

0

3.Bertukar-tukar

kalungan malai di antara

kedua-kedua bakal

pengantin dalam upacara

„niccayam‟.

20

80

5

20

4. Memainkan alat

muzik tradisional seperti

„nataswaram‟ dan

„melam‟ dalam upacara

„parisam‟.

5

20

20

80

5. Pihak pengantin lelaki

memberi kumkum,sirih

dan pinang kepada

pembuat „thaali‟.

25

100

0

0

Jadual di atas menunjukkan jenis-jenis adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat

India yang masih diamalkan oleh penduduk di Tamank Kelubi Damai. Berdasarkan

pemerhatian yang dijalankan oleh pengkaji mendapati penglibatan masyarakat dalam majlis

perkahwinan mampu mengeratkan hubungan silaturahim antara saudara-mara mereka justeru

dapat menjayakan sebuah majlis perkahwinan.

Seterusnya, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik, didapati bahawa

penduduk Taman Kelubi Damai masih mengamalkan segala jenis adat resam dalam

melangsungkan sebuah majlis perkahwinan. Sebagai contoh, kesemua 25 responden bersetuju

bahawa bakal pengantin lelaki perlu membawa hantaran seperti sirih, pinang, dan buah-

buahan semasa mengunjungi rumah bakal pengantin perempuan buat pertama kali. Adat

resam ini diamalkan sejak zaman nenek moyang lagi kerana adat ini dianggap dapat

melahirkan hubungan baik antara kedua-dua belah bakal pengantin. Pernyataan ini mendapat

tanda setuju kesemua responden dengan kadar peratus 100.

Selain itu, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik oleh pengkaji di Taman

Kelubi Damai, didapati bahawa kesemua responden menyetujui dengan pernyataan wakil

pengantin lelaki perlu membawa hantaran dalam jumlah bilangan yang ganjil semasa

menghadiri upacara ikat janji atau dikenali sebagai “niccayam”. Pernyataan ini mendapat

tanda setuju kesemua responden dengan kadar peratus 100. Adat resam ini membawa maksud

bahawa kesemua rancangan dan majlis perkahwinan akan berjalan lancar jika ianya

diamalkan.

Di samping itu, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik di Taman Kelubi

Damai, didapati bahawa seramai 20 responden bersamaan 80 peratus dari penduduk kawasan

kajian bersetuju dengan pernyataan bertukar-tukar kalungan „malai‟ di antara kedua-dua

bakal pengantin itu penting dalam upacara “niccayam”. Manakala, seramai 5 responden

bersamaan 20 peratus tidak bersetuju dengan pernyataan ini kerana mereka berasa bahawa

pertukaran kalungan „malai‟ dapat dilakukan dalam majlis perkahwinan. Pertukarang

kalungan „malai‟ membawa maksud kedua-dua bakal pengantin sudah bersetuju untuk

menjadi pasangan masing-masing.

Selain itu, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik di kawasan

kajian, didapati bahawa seramai 17 orang responden bersamaan 68 peratus tidak bersetuju

dangan pernyataan memainkan alat muzik tradisional seperti „nataswaram‟ dan „melam‟

dalam upacara “parisam” sebagai satu aktiviti yang wajib untuk dilakukan. Manakala hanya

8 orang responden bersamaan 32 peratus bersetuju dengan pernyataan ini. Adat resam

memainkan alat muzik semasa upacara “parisam” tidak begitu diberi keutamaan

kerana ianya banyak melibatkan perbelanjaan. Jadi, hanya masyarakat yang terdiri daripada

golongan sederhana kaya dan senang sahaja akan melakukannya dalam majlis perkahwinan

keluarga mereka. Ramai responden berpendapat bahawa masyarakat India dapat

mengurangkan perbelanjaan sekiranya mereka tidak memainkan alat muzik semasa

mengadakan upacara “parisam”.

Seterusnya, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui dapatan soal selidik di Taman

Kelubi Damai, didapati bahawa kesemua 25 orang responden bersetuju dengan pernyataan

pihak pengantin lelaki boleh memberi kumkum, sirih, dan pinang kepada pembuat „thaali‟.

Pernyataan ini mendapat tanda setuju daripada kesemua responden dengan kadar peratus 100.

Adat resam ini diamalkan sejak dulu lagi dalam kalangan nenek moyang masyarakat India

kerana perlakuan ini dianggap sebagai tanda hormat dan berterima kasih kepada pembuat

„thaali‟ kerana beliau telah melakukan satu kerja yang mulia dengan membantu menyatukan

dua insan dalam alam perkahwinan.

Secara keseluruhanya, pengkaji mendapati semua adat dalam majlis perkahwinan masih

diamalkan oleh masyarakat di Taman Kelubi Damai dan objektif pengkaji tercapai untuk

memperkenalkan semula adat perkahwinan. Pegangan masyarakat India terhadap adat resam

dalam majlis perkahwinan masih utuh lagi bagi mewarisi adat yang dilakukan sejak turun

temurun.

Jadual 7 : Kepentingan mengekalkan adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India.

Kepentingan

mengekalkan adat

resam dalam majlis

perkahwinan India

Tidak Penting

Penting

Sangat Penting

Bilangan

(responden)

Peratus

(%)

Bilangan

(responden)

Peratus

(%)

Bilangan

(responden)

Peratus

(%)

1.Bakal pengantin

lelaki mengunjungi

rumah bakal

pengantin

perempuan sebelum

perkahwinan.

2

8

12

48

11

44

2.‟Pen paarthal‟

bertujuan untuk

mengetahui latar

belakang pakal

pengantin

perempuan dan

bakal pengantin

lelaki.

3

12

-

-

22

88

3.Menyapu serbuk

kunyit atau „manjal‟

pada kad jemputan

perkahwinan.

-

-

12

48

13

52

4.Penilikan

keserasian atau

„thirumanam

poruttam paarthal‟

penting untuk

dilakukan sebelum

perkahwinan.

2

8

6

24

17

68

5.Masa baik ditilik

sebelum

mengadakan majlis

perkahwinan.

-

-

-

-

25

100

Jadual di atas menunjukkan kepentingan amalan adat resam dalam majlis perkahwinan

masyarakat India di Taman Kelubi Damai. Berdasarkan pemerhatian yang dilakukan oleh

pengkaji, didapati bahawa kesemua adat resam mempunyai keistimewaan dan

kepentingannya masing-masing. Daripada temu bual secara tidak formal dengan beberapa

penduduk dan responden kajian, didapati bahawa mereka amat gembira dan senang hati

semasa menganjurkan dan mengadakan upacara-upacara keagamaan perkahwinan.

Seterusnya, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik oleh pengkaji,

mendapati bahawa seramai 23 bersamaan 92 peratus bersetuju dengan pernyataan pengantin

lelaki perlu mengunjungi rumah pengantin perempuan sebelum majlis perkahwinan walau

sekalipun. Daripada temu bual secara tidak formal dengan penduduk di Taman Kelubi

Damai, didapati bahawa kebanyakkan berpendapat bahawa pasangan bakal pengantin perlu

mengenali satu sama lain agar mereka dapat memahami satu sama lain dengan lebih baik dan

ianya akan merapatkan lagi perhubungan mereka kelak. Namun, sebilangan responden tidak

begitu bersetuju dengan pernyataan ini disebabkan mereka berpendapat pasangan bakal

pengantin boleh mengenali antara satu sama lain selepas perkahwinan dilangsungkan.

Berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik, pengkaji mendapati bahawa adat

resam “pen paarthal” atau dikenali sebagai berjumpa bakal pengantin adalah bertujuan untuk

mengenali latar belakang bakal pengantin perempuan. Seramai 22 orang responden

bersamaan 88 peratus bersetuju dengan pernyataan ini manakala seramai 3 orang responden

bersamaan 12 peratus tidak begitu bersetuju dengan pernyataan ini. Daripada temu bual

secara tidak rasmi dengan sekumpulan penduduk kawasan kajian, pengkaji mendapati

bahawa ramai yang berpendapat upacara „pen paarthal‟ membantu rombongan pengantin

lelaki untuk lebih mengenali keluarga serta latar belakang seseorang bakal pengantin itu. Jadi,

upacara ini masih diamalkan hingga hari ini oleh penduduk Taman Kelubi Damai demi

mencari bakal pengantin perempuan yang soleha.

Selain itu, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik pengkaji mendapati

bahawa adat resam menyapu serbuk kunyit atau “manjal” pada permukaan kad jemputan

perkahwinan itu penting untuk dilakukan dalam majlis perkahwinan masyarakat India.

Seramai 25 orang responden iaitu bersamaan 100 peratus bersetuju bahawa amalan ini

dilakukan kerana ianya tanda perasaan bahagia dan keamanan serta keindahan. Jadi,

penyapuan serbuk kunyit pada permukaan kad perkahwinan menunjukkan sesebuah majlis

perkahwinan itu akan berjalan lancar dan pasangan pengantin akan sentiasa bersama hingga

akhir hayat.

Di samping itu, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik oleh pengkaji,

didapati bahawa upacara penilikan keserasian kedua-dua bakal pengantin atau dikenali

sebagai “thirumanam poruttam paarthal” itu sangat penting. Hampir kesemua responden

bersetuju dengan pernyataan ini. Seramai 17 orang responden bersamaan 68 peratus sangat

bersetuju dan 6 orang responden bersetuju dan 2 orang responden tidak begitu bersetuju

dengan pernyataan ini. Daripada temu bual tidak formal dengan beberapa penduduk Taman

Kelubi Damai, didapat bahawa ramai yang berpendapat penilikan keserasian kedua-dua bakal

pengantin sangat penting untuk memastikan rumahtangga mereka tidak menghadapi sebarang

masalah kelak. Penilikan keserasian ini dilakukan untuk mengetahui kefahaman bakal

pengantin dalam alam perkahwinan mereka kelak.

Justeru, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui soal selidik di kawasan kajian,

didapati bahawa kesemua 25 orang responden bersetuju dengan pernyataan masa baik ditilik

sebelum majlis perkahwinan diadakan adalah sangat penting. Masa baik ditilik sebelum

melangsungkan sebuah majlis perkahwinan adalah bertujuan untuk memastikan tiada perkara

yang tidak diingini atau buruk berlaku semasa majlis perkahwinan dijalankan. Ianya juga

dilakukan untuk memastikan alam perkahwinan bakal pengantin penuh dengan kebahagiaan

dan kegembiraan sepanjang hayat.

Akhir sekali, berdasarkan penilaian yang dibuat melalui dapatan soal selidik, kesemua

responden bersetuju dengan pernyataan segala adat resam perlu dikekalkan dalam majlis

perkahwinan agar dikenali generasi akan datang. Adat resam juga perlu dikekalkan agar

identity bangsa terjamin dan dijaga sepanjang masa.

9.A. RUMUSAN

Kajian ini mengemukakan data bagi memenuhi objektif kajian. Bahagian ini akan

merumuskan hasil dapatan kajian.

9.1 Jenis-jenis adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India di Taman Kelubi

Damai, Jasin.

Dapatan kajian menunjukkan bahawa kebanyakkan penduduk di Taman Kelubi Damai

masih mengamalkan semua jenis-jenis adat perkahwinan dalam majlis perkahwinan

masyarakat India. Antara adat yang masih diamalkan adalah adat merisik, meminang,

bertunang, ikat janji, parisam, dan mukuurtta kaal. Adat ini masih diamalkan walaupun sudah

bertahun-tahun diwarisi oleh masyarakat India.

9.2 Kepentingan mengekalkan adat resam dalam majlis perkahwinan masyarakat India di

Taman Kelubi Damai, Jasin.

Dapatan kajian juga mendapati bahawa penduduk di Taman Kelubi Damai ini

memperoleh pelbagai faedah dan kesan positif melalui amalan adat resam perkahwinan yang

mereka amalkan. Menurut soal selidik yang telah dijalankan, masyarakat berpendapat bahawa

perkahwinan secara sederhana akan mengurangkan pembaziran serta kos perkahwinan.

Pembaziran berlaku apabila sesuatu majlis perkahwinan diadakan secara besar-besaran yang

mana boleh menelan perbelanjaan sehingga berpuluhan ribu. Contohnya, ramai penduduk

Taman Kelubi Damai tidak begitu bersetuju dengan pernyataan penyediaan alat-alat muzik

seperti „nataswaram‟ dan „melam‟ itu wajib untuk dimainkan semasa upacara „parisam‟.

Seterusnya, penduduk Taman Kelubi Damai juga bersetuju bahawa pelbagai jenis adat

resam perlu dilalui sebelum mengadakan sesuatu majlis perkahwinan. Pertama sekali, ibu

bapa si lelaki perlu berjumpa dengan ibu bapa si perempuan untuk menanyakan pendapat

mereka dan persetujuan mereka terhadap perkahwinan ini. Sekiranya, ibu bapa si perempuan

bersetuju dan ibu bapa si lelaki berkenaan dengan pilihan anak lelaki mereka, maka mereka

boleh mengadakan perbincangan antara keluarga bagi membincangkan tarikh pertunangan

dan perkahwinan yang akan diadakan. Semasa majlis pertunangan diadakan, keluarga kedua-

dua belah pengantin akan membincang mengenai perbelanjaan majlis perkahwinan

dan penghantaran dulang yang digelar „seer‟.

Bukan itu sahaja, kebanyakan penduduk Taman Kelubi Damai yang dipilh menjadi

responden kajian ini, bersetuju bahawa „thirumanam poruttam paarthal‟ atau dikenali sebagai

penilikan keserasian bakal pengantin itu perlu dan wajib untuk dilakukan sebelum majlis

pekahwinan. Ini adalah kerana keserasaian antara kedua-dua pengantin itu penting untuk

memastikan alam perkahwinan mereka kelak bahagia dan sentiasa harmoni. Penilikan

keserasian pengantin juga bertujuan untuk memastikan hubungan suami isteri mereka kekal

hingga ke akhir hayat.

Selain itu, kebanyakkan responden bersetuju dengan pernyataan mengadakan

perkahwinan sederhana bagi mengurangkan beban keluarga kedua-dua pengantin. Responden

juga berpendapat bahawa segala perbelanjaan majlis perkahwinan perlu dikongsi oleh kedua-

dua belah keluarga pengantin bagi memudahkan majlis perkahwinan berjalan lancar. Akhir

sekali, kebanyakkan responden berpendapat majlis perkahwinan perlu diadakan secara kecil-

kecilan untuk mengelak pembaziran tetapi cukup hanya majlis kecil yang penuh bermakna

kerana majlis perkahwinan hanya sekali seumur hidup bagi yang kurang berkemampuan.

9.B. KESIMPULAN

Hasil daripada kajian, didapati masyarakat India di Taman Kelubi Damai berada di tahap

yang sempurna dan teratur dari segi amalan yang dijalankan semasa majlis perkahwinan di

taman ini. Kebanyakkan penduduk yang berbangsa India di kawasan perumahan ini, memberi

keutamaan kepada segala adat resam semasa melangsungkan majlis perkahwinan.

Kepentingan utama pengamalan adat resam dalam majlis perkahwinan India adalah bagi

mewarisi adat yang diamalkan sejak dahulu lagi. Hal ini kerana, penduduk Taman Kelubi

Damai mempunyai pelbagai adat dalam sesebuah perkahwinan yang dijalankan. Jika generasi

muda zaman sekarang mengamalkan segala adat resam yang telah menjadi kebiasaan nenek

moyang mereka, maka adat resam masyarakat India dapat dikekalkan sampai bila-bila.

10. RUJUKAN

Cikgu karthik(2015).cikgukarthik.blogspot.Dicapai pada Februari 28,2015 , dari

http://cikgukarthik.blogspot.com/2015/01/kerja-kursus-pengajian-am-2015.html

Wikipedia(2012).wikipedia.org.Dicapai pada Mac,17,2015 , dari

http://ms.wikipedia.org/wiki/Adat

Sejarah-history(2010).blogspot.com.Dicapai pada Februari 28,2015 , dari

http://sejarah-history.blogspot.com/2010/09/definisi-adat.html

Adat Dalam Masyarakat Malaysia Dan Kepentingannya.Dicapai pada Mac 12,2015 , dari

https://zanas.wordpress.com/pembinaan-bangsa-dan-negara-malaysia-yang-berdaulat/adat-

dalam-masyarakat-malaysia-dan-kepentinganya/

Adat Perkahwinan Kaum India Di Malaysia.Dicapai pada Mac 12,2015 , dari

http://www.academia.edu/8240170/ADAT_PERKAHWINAN_KAUM_INDIA_DI_MALA

YSIA

Masyarakat India.Dicapai pada Mac 23,2015 , dari

http://www.jkkn.gov.my/ms/masyarakat-india-0

Perkahwinan Hindu.Dicapai pada April 1,2015 , dari

http://ms.wikipedia.org/wiki/Perkahwinan_Hindu

Siri Adat dan Budaya Kaum Utama Malaysia.Dicapai pada April 2,2015 , dari

http://maruwiah.com/2012/07/10/siri-adat-dan-budaya-kaum-utama-malaysia/#jp-carousel-

2740

Maruwiah Ahmat, Siri Adat Dan Budaya Kaum Utama : India,Penerbit GOODWILL

PUBLICATIONS (001671150-P),2013,hlm 34