HELENISMO. FILOSOFIA E CRISTIANISMO

IntroduccinCmo un conxunto de creencias que non son froito dunha investigacin senn da aceptacin dun dogma pretenden ser demostradas mediante o desenvolvemento de argumentos racionais e a investigacin? Qu relacin pode darse entre un discurso relixioso que se basea nunha creencia asumida dogmticamente e un discurso racional como a filosofa? Acaso filosofa e cristianismo non constituen discursos antagnicos?. Si posible que se relacionen cabe preguntarse cmo se relacionan e porqu chegan a relacionarse. Parece que hai un aspecto histrico que forneceu esta relacin e que foi a necesidade que tiveron os primeiros cristins de utilizar o saber filosfico para defender e expandir a f en Europa. Entn Qu papel cumpre a filosofa? Pois ben, o papel da filosofia consistira en dotar de intelixibilidade e consistencia a determinadas verdades, de feito moitos pasaxes bblicos non parecan ser convincentes para un auditorio que coecia as explicacins filosficas respeito das orixes e procesos da natureza, p.ex: O Xnese estaba revelado para un povo que non posua capacidade intelectual para comprender unha cosmoloxa cientfica; cando o cristianismo pretende expandirse por Europa en crculos intelectuais xa eran coecedores de cosmoloxias cientificas bastante desenvolvidas pola filosofa grega, por iso fxose necesario establecer un equilibrio entre o racionalismo grego e a revelacin relixiosa.Non obstante, a funcin instrumental otorgada filosofa non unha novidade en sentido estricto, senn que ten un claro antecedente na sustitucin por parte da filosofa helenstica da concepcin socrtica que identificaba a virtude co saber, por unha concepcin instrumental do saber servicio da felicidade. Pero tampouco cabe restrinxilo a un fenmeno especfico daquela coxuntura histrica; hoxenda temos unha variada oferta de casos de instrumentalizacin do saber cientfico servicio de certos intereses tal como veen denunciando entre outros correntes crticas como a Escola de Francfurt; ou, simplemente observamos polos medios de comunicacin como certos discursos relixiosos pretenden utilizar argumentos cientficos para defender os seus posicionamentos non s para dar un sentido existencia humana ou universo, senn tamn como defensa de postulados tico-morais ou mesmo polticos.

O fondo cultural do helenismo e o cristianismoA maior parte das escolas de pensamento helenstico, sitan dunha ou doutra forma , a felicidade no centro das suas preocupacins.Mis revelador si cabe resulta o modo negativo en que est entendida: aptheia (impasibilidade) os estoicos, ataraxia (ausencia de perturbacin) os epicreos, epokh (abstencin) os escpticos. Esto confirma a declaracin da inconsistencia de todo, e de que a busca do consistente non ten lugar como autoafirmacin do suxeito senn como puro baleiro, ou o que o mesmo, como remedio ou salvacin, como Deus remediador da falta de consistencia xeral do finito con crecente claridade aparecer como algo infinito, absoluto e trascendenteAs, cando os deuses estn desaparecidos, o divino ausente, salvacin haber acontecer por medio de algo distinto e especial diferenciado dos quefaceres profanos. Cun conxunto de accins e de crenzas especificamente dirixidas completaranse os ingredientes da nocin de relixin:unha idea de salvacin, un culto, un conxunto de crenzas compartidas e unha comunidade de adeptos.Polo tanto, a aparicin no mundo helenstico de novas formas de relixiosas non virn dadas tanto polo contacto co extra-grego, senn que sera resultado da inquietude ou acougo polo estrano da alma helenstica. A relixiosidade helenstica caracterzase por considerar a miseria o estado natural do home, frente o cal debe haber unha salvacin, que ter que vir dada por algo sobrenatural. Esto asumido polo cristianismo. Mentras que para o helenismo a presenza sensible do sobrenatural ten un sentido simblico, para o cristianismo o sobrenatural vez continxente ( eu son o camio e a vida) e coloca a salvacin nun enunciado dun feito que acaece nun tempo e lugar determinados a boa nova a figura de Xess como o logos que se fixo carne Deus fxose home.Por unha banda, a salvacin mesma e todo o que a rodea continxente, pero por outra banda flase da verdade, polo tanto, dunha validez universal que ter que ser congruente co saber mundano.Asemade, en relacin co anterior o coecemento da verdade concibido como a recepcin do don sobrenatural e graciosamente outorgado da revelacin, polo que a verdade non se coece, crese, Deus outorga a graza da fe a quen quere e porque quere.En resume, a pretensin de universalidade implicada na tese da incomprensibilidade, a continxencia e a sobrenaturalidade do cristianismo obrigaranlle a buscar unha formulacin nos termos que o saber mundano tia disponibles. Polo que helenismo e cristianismo no percorren camios diverxentes senn que estaban condenados a entenderse.

A relacin entre cristianismo e filosofia:novas ideas frente o mundo gregoA relixin cristi entrou en contacto coa filosofa no sculo II da nosa era, desde o momento que houbo conversos na cultura grega, mais o usar certos termos filosficos para expresar a sa fe, cedan a unha necesidade humana, anda que o sentido destes termos era sustituido por un sentido relixioso novo. A filosofa un saber que dirixe intelixencia dicindolle o que son as cousas. A relixin flalle home sobre o seu destino, mais a visin relixiosa influir no tipo de filosofa, as mentres os gregos constren un mundo rexido pola necesidade, os cristins describirannos un mundo rexido pola liberdade. Existen diferencias formais entre cristianismo e filosofa, o cristianismo unha relixin que se basea na aceptacin pola fe das verdades reveladas por Deus, a filosofa, non obstante, un coecemento natural que se gua pola razn xa que nicamente acepta a autoridade da demostracin; o resultado da primeira a fe, o da segunda aspirar a ser ciencia.A visin do mundo, do home e de Deus, que ofrece o cristianismo realizase nunha sntese entre fe e razn que propicia conceptos novedosos a partir da tradicin bblica como: creacin, trascendencia, historicidade lineal.1.- Aportacins que a relixin cristi fixo filosofa:Monoteismo: A primeira caracterstica do Deus xudeo-cristin a sa unidade, que non ten que ver coas concepcins de "ben" platnico ou do "motor inmovil" aristotlico. O cristianismo establece unha distincin radical entre o que Deus e o que non o porque creado. A revelacin a meta final da filosofa: acadar o coecemento de Deus que non unha abstraccin, senn un ser concreto e persoal (Deus-pai). Ese Deus admitido pola fe demstrase pola razn para argumentar contra os pagns.Creacin: O problema grego era o movemento, as cousas que mudaban entre o ser e o non ser, eran o centro do universo donde o ser se opua non ser. As, para un grego, a existencia das cousas non era cuestionable, para un cristin a existencia o verdadeiramente cuestionable, porque as cousas que o son por vontade divina poderan non ter sido pola mesma. A sa existencia precisa xustificacin.Deus crea "ex nihilo" a partir da nada.Concepcin antropolxica:A) Liberdade: outra aportacin filosofa polo cristianismo a idea dun home libre, non suxeito o seu destino, que ten capacidade para elexir as suas actuacins concretas conforme a uns fns, as aparece a creacin do mal no mundo, xa que Deus, facer home libre o fixo tamn capaz de elexir o mal, polo tanto, faise necesaria a lei moral que non pode ser inmanente home, senn transcendente, o cristin recibe as ordes directamete de Deus. As o centro de gravidade moral que recaa para os gregos no home desprzase atopando o seu lugar en Deus, ordenador de toda actividade humana.B) A Interpretacin da Historia: Segundo a teora grega dos ciclos, a historia reptese, segundo o cristianismo, a historia acbase coa resurreccin final. O proceso cclico interpretbanno os gregos como un proceso pechado en s mesmo. Un proceso no cal non posible a irrupcin de ningn factor extrahistrico que lle preste sentido. O cristianismo concibe a historia como un proceso lineal, aberto, no cal Deus irrumpe dotndoa de sentido.II. A RELACIN DA RAZN E A FE aparecer a relixin cristi, vese na necesidade de compaxinar o seu ensino co pensamento culto dominante en Occidente ( a filosofa grega) as o obxetivo da filosofa dos primeiros filsofos cristis non propriamente a filosofa, senn a apoloxa e a catequese da fe, por eso, utilizan a filosofa como instrumento argumentativo servicio da fe (philosophia ancilla teoloxa-filosofa escrava da teoloxa) frente s filsofos pagns.Este problema fe/razn foi un dos principais problemas da filosofa medieval. como prembulo o seu desenvolvemento, podemos en sntese elaborar catro fases:a) A razn e a fe teen mbitos distintos: Esta postura sustentada por Tertuliano (apoloxista de sculo I) que considera que a filosofa perxudicial para o cristianismo..b) Non hai porque distinguir entre os coecementos da razn e da fe, senn que son dous elementos complementarios, por medio dos cais o home chega coecemento da verdade. Esta postura a sustenta Agostio e Anselmo de Aosta; resumida na frase " Creo para entender e entendo para crer".c) A razn e a fe pertencen a dous dominios distintos anda que existen verdades que pertencen s dous mbitos. Esta a postura de Tom de Aquino.d) A f e a razn teen mbitos distintos, estn separadas e independentes.Esta postura defendida por Guillermo de Ockham.Despois desta exposicin sinttica, pasemos a desenvolver este problema no seu transcurso histrico.O perodo inicial da filosofa cristi denomnase filosofa patrstica e ten como figura cumio a Agostio, para ste a razn e a fe estn en ntima relacin, xa que Deus a nica verdade. mbalas das teen como misin, conxunta e solidariamente, o esclarecemento da verdade, que como xa dixemos non pode ser outra que a verdade cristi. Para chegar a tal obxetivo colaboran a razn e a fe do seguinte modo: 1.- Nun principio a razn axuda home a acadar a fe. En canto s teen f os seres racionais.2.- Posteriormente, a fe orientar e iluminar razn ( xa que sta limitada e imperfecta).3.- A razn, a sa vez, contribuir ulteriormente esclarecemento dos contidos da fe.Polo tanto, existe unha mtua colaboracin: "credo ut intelligas " (hai moitas verdades que non poden coecerse sen f) e tamn "Intellige ut credas" (unha razn lcida para poder fundamentar mellor a fe).Ate o sculo XII a orientacin platnica que asumiu Agostio domina amplamente o panorama intelectual de Occidente a travs dunha corrente denominada agustinismo filosfico. Para este movemento non hai separacin entre a filosofa e a teoloxa, entre fe e razn, mbalas das colaboran solidariamente no esclarecemento da verdade: a razn serve fe e a fe ilumina razn. A razn soa, sen a fe, non pode acadar a verdade (Deus).Non obstante, no sec. XI produciuse unha ruptura dentro desta corrente coa existencia de duas posturas enfrontadas en canto a determinar cal o peso e o campo que abarca cada unha:Dialcticos: postulaban un predominio da razn sobre a f, pretendian acadar as verdades reveladas exclusivamente con argumentacins racionais. Destaca Pedro Abelardo.Antidialcticos: Pretenden limitar mximo o papel da razn, xa que consideraban que as verdades estn por riba da comprensin humana sendo absolutamente indemostrables. Destaca Boaventura que considera que a filosofia por s mesma incapaz de acadar a verdade.Anselmo de Canterbury tenta encontrar unha solucin intermedia disputa entre os dialcticos e antidialcticos. Recolle o principio agustiniano "Credo ut intelligam" (a verdade non pode coecerse sen fe) e o leva ate o final. Non se trata de entender para poder crer, dicir, chegar fe mediante a razn, xa que a razn non descubre a verdade s a aclara, por eso postula a necesidade da fe para poder coecer a verdade. Sin fe non se pode acadar a verdade, xa que a verdade ven dada a travs da revelacin, pero o cristin debe tratar de entender o que cre na medida que sto sexa posible para a sua mente. Para eso utiliza o clebre argumento ontolxico que trata de probar a existencia de Deus a partir da mesma idea de Deus (argumento negado por Tom de Aquino). En definitiva, San Anselmo pretenda buscar un punto medio entre a postura dos dialcticos e os antidialcticos, xa que a corrente escolstica agustiniana confunda estes dous campos, ser, non obstante, o Averroismo latino o que coa sa doble verdade fara unha dilucidacin deste problema.A partir do s. XIII introdcese a filosofa aristotlica en Occidente, fundamentalmente a travs do aristotelismo rabe representado por Averroes. Entre outras atribuselle a tese de afirmar a doble verdade. Hai pois das verdades: teolxica e filosfica, dicer, a da fe e a da razn. Unha afirmacin pode ser verdade teolxica p. ex: a alma inmortal; e a sa contraria pode ser unha verdade filosfica, p. ex: a alma mortal. ste foi un intento de defender a autonoma da razn frente fe. De todos os xeitos parece que Averroes mis que afirmar a doble verdade limitbase a declarar que non era quen de resolver a contradiccin entre o que se lle presentaba como necesasrio pola razn e o que cra sinceramente pola fe.Tom de Aquino atopa a partir desta tese un punto de equilibrio. Tom parte do seguinte principio: a verdade non pode contradecir verdade; daqu dedcese que ningunha verdade da fe pode invalidar a unha verdade da razn; nin inversa.As, a sa solucin podera ser a seguinte: a) Neta distincin entre a razn e a fe. A razn natural carece de iluminacin divina e s pode coecer a partir dos datos, dos contidos, en cambio a fe coece a partir da revelacin divina, polo tanto, razn e fe son independentes e autnomas.b) Non contradiccin. As verdade racionais e as da fe non poden ser contradictorias, a verdade s unha, ademais os primeiros principios da razn natural estn contidos primeiro na sabidura divina e despois na nosa mente. dicer, ambas proceden de Deus, son distintas pero non contradictorias.Non pode haber logo doble verdade (para Averroes o que filosficamente verdadeiro pode ser teolxicamente falso), xa que sera levar a contradiccin mesmo Deus, de quen procede a verdade teolxica e filosfica, polo tanto, cando unha proposicin filosfica chase en contradiccin coa verdade revelada significa que hai un erro non na filosofa, senn do filsofo; xa que a razn humana dbil, as verdades da razn que contradigan s verdades da fe non constiten mais que un erro.c) Zona de confluencia: Contrariamente agustinismo a razn de por s suficiente para acadar a verdade. Hai verdades que sobrepasan a capacidade da razn humana, artculos de f p.ex: Deus un. Hai contidos que son estrictamente parte da razn natural, ou verdades racionais como p.ex: os teoremas matemticos, ou a composicin materia/forma. Pero existe unha lia de interseccin ou confluencia entre verdades comns que son mesmo tempo verdades de fe e verdades de razn denominados prembulos da f, stes cocense pola f e poden demostrarse coa razn p.ex: a existencia de Deus. sta , unha verdade que pode ser acadada pola razn natural; xa que foi demostrada polos filsofos guiados pola luz natural da razn pero sendolles revelada esas verdades por Deus, xa que a stas verdades non pode a razn coecelas por s soa, sendo uns poucos os que poden chegar a elas.d) colaboracin da razn coa fe. A razn axuda fe para construir a teoloxa como unha ciencia (con rigor cientfico) utilizando armas dialcticas para os que negan as proposicins da fe e aportando cantos datos colaboren esclarecemento da verdade revelada.A fe axuda razn como criterio extrnseco : si se chega as posicins contradictorias coa fe hai que revisar os razonamentos. A razn non chega a algunhas verdades pero as ve como non contradictorias.As bases do prantexamento tomista das relacins da fe e a razn, radican na autonoma (limitada) da razn como fonte de coecemento, e do presuposto de que as contradiccins que aparecen entre sta e a fe son debidos a erros da razn natural.A partir do Nominalismo de Ockham a separacin entre a fe e a razn vai ser total, eliminando a zona de interseccin entre ambas, xa que se trata de fontes distintas con contidos distintos. As contidos teolxicos como Deus, atributos divinos... son indemostrables por procedimentos filosficos ou racionais. Esta separacin vai permitir no Renacemento unha emancipacin do pensamento cientfico de tintes fideistas (da fe).Argumento ontolxico de Anselmo de Canterbury e esquema de zonas de confluencia entre f e razn en Tom de Aquino

TEMAS DA FILOSOFIA DE S. AGOSTIOVida e obras:Naceu en Tagaste (Numidia) o ano 354. Fillo de pai pagano e nai cristi, foi educado por sta no cristianismo, ensinou retrica en Cartago, e mantia as posturas da filosofia maniquea, ca que mis tarde polemizar. Converteuse cristianismo na sua estancia en Miln baixo a influencia de S.Ambrosio etapa na que leu a Plotino. No ano 388 volveu a frica para ser bispo auxiliar de Hipona; morreu no ano 430 cando os vndalos sitiaban Hipona.As suas obras mais importantes son Contra Acadmicos, A cidade de Deus, e Confesins.

RAZN -F Pregunta transversal medieval

A BUSCA DO INTERIORA filosofia de Agostio unha continua busca cara o interior de s mesmo. A sua doctrina unha sntese de cristianismo e neoplatonismo.

O pensamento que busca a verdade debe comezar pola evidencia de s mesmo. as como se pode superar a dbida dos escpticos. Na autoconciencia atpase un punto de partida irrebatible:

Nestas verdades danme de lado todos os argumentos dos acadmicos que dn: Qu? E si te enganas? Pois si me engano, existo(Si enim fallor sum). Logo si existo, si me engano, como me engano de que existo, cando certo que existo si me engano? Ainda que me engane, son eu o que me engano, e polo tanto en canto coezo que existo, non me engano. Como coezo existo, as coezo que coezo.

Pero a busca da verdade non se deten nesta primeira certeza. Seguindo a lia socrtico-platnica busca unha verdade necesaria, inmutable e eterna , a cal non pode ser facilitada polos obxectos sensibles, que sempre estn cambiando, e aparecen e desaparecen. Tamn a alma continxente e mudable dado que S Deus a verdade. Como se atopa? Mediante a iluminacin divia (Agostio rexeitou expresamente a reminiscencia platnica e a transmigracin da alma) A busca no interior culmina nun movemento cara o superior: o transcendemento da alma cara Deus, o mesmo tempo inmanente e transcendente alma. Esta iluminacin est inspirada en Platn (na Idea do Ben como sol do mundo intelexible) as como en imaxes neoplatnicas da luz e na doctrina evanxlica.

DEUS E A CREACIN DO MUNDO

Ainda que a luz divina excesiva para o coecemento humano non quere decir que non a poidamos coecer alo menos dun modo negativo: si as criaturas son mudables Deus debe ser inmutable. As cousas foron creadas por Deus (incluido o tempo que foi creado co mundo) a inmutabilidade divina esixe que a accin creadora non se desplegase desde sempre. Por iso, na mente divina estn as ideas ou modelos arquetipos de todas as cousas posibles. Deus creou o mundo ca sua palabra e depositou os xrmolos (rationes seminales) de todos os seres futuros que aparecern no momento querido por Deus.Deus non forma parte do mundo, trascendente e por outra banda elminanse outros elementos tipicamente platnicos como a materia eterna, , un demiurgo distinto de Deus,etc.Para Agostio, o mundo das ideas platnico transfrmase en mente divina.As ideas divinas convirtnse no exemplo modlico a partir do cal Deus crea.

O HOME

A natureza da alma

Ten unha influencia moi importante de Platonismo. No ser humano hai duas sustancias distintas unha espiritual e outra material. Para Agostio O home un alma racional que se sirve dun corpo mortal e terrestre. Na alma, a sua vez, .Agostio distingue dous aspectos: a razn inferior e a razn superior. A razn inferior ten como obxeto a ciencia: o coecemento das realidades mutables e sensibles, o coecemento do noso entorno fsico. A razn superior ten como obxeto a sabiduria, o coecemento do intelixible, das ideas, co fin de que sexa posible elevarse ata Deus.A necesidade de facer intelixible a doctrina cristi da transmisin da culpa orixinal levou a Agostio a defender o traducianismo, sostendo que as almas dos fillos proveen das dos pais.Os tres grandes dominios de todos os sistemas filosficos foron : a realidade, verdade e bondade. Estos tres dominios estn presentes en ns , sern tres as capacidades da alma que descubrir e que o prn en contacto con esos tres grandes reinos: a memoria, o entendemento e o vontade.

Memoria: Por ela accedemos conciencia de ns mesmos. S porque somos capaces de preservar as nosas experiencias adequerimos conciencia da nosa permanencia no tempo, da nosa identidade. Esta conciencia de ns mesmos intuitiva , pero por si fose necesaria maior demostracin , Agostio insiste na imposibilidade de enganarse sobre a existencia do propio pensamento, dado que enganarse un modo de pensar. Esta idea ser recuperada por Descartes. Agostio entende por tempo, unha sorte de distension ou estiramento da alma, que ten lugar como recordo do pasado e expectacin do porvir. Hai tempo pois, porque hai movemento e cambio; e hai movemento e cambio porque hai permanencia. A relacin entre o mutable e o inmutable , xa que logo, en ltima instancia, a do creado co Creador, que, como tal, ten lugar e se manifesta na alma humana como memoria, movemento e tempo.Entendemento: Pnnos en contacto ca existencia dun orde e ca posibilidade de coecelo.Agostio defender que, pesie a que compartimos cas demais criaturas vivas un alma que vivifica a materia, a dimensin racional da nosa alma o especfico e mis noble que hai en ns. Vontade: a terceira das capacidades da alma, Agostio segue a tendencia xa expresada no helenismo e que seguiu co cristianismo e Occidente: o desprazamento da prioridade desde o mbito do coecemento cara o da vontade, a terceira das capacidades.

A liberdade e o problema do malO cristianismo puxo en primeiro plano a liberdade individual como posibilidade de eleccin entre o ben e o mal frente os gregos que consideraban o mal como ignorancia para facelo ben. A tendencia do home na procura da felicidade ten como obxeto a Deus como ben inmutable, pero si carece dunha visin adecuada de Deus a natureza humana pode inclinalo a procurar a felicidade nos bens materiais e mutables. Estreitamente ligada o tema da liberdade est a cuestin da orixe e natureza do mal. Nun principio adoptou a postura maniquea de que existen dous principios o Ben e o Mal pero posteriormente adoptou a postura de Plotino (neoplatnico) de que o mal non algo positivo senn carencia ou privacin de ben. As, o mal no pode ser atribuido a Deus nin tampouco a unha causa ou principio de mal como facian os maniqueos.

O ESTADO E A HISTORIA. A CIDADE DE DEUSAgostio o primeiro pensador cristi que un filosofo da historia. Adoptando sobre a historia unha perspectiva moral. As concibe dous grandes grupos de seres humanos.-A cidade terrea: Amanse as mesmos ata o desprezo de Deus-A cidade de DeusAman a Deus ta o desprezo de s mesmosAinda que se poidese identificar a cidade terrea co Estado e a cidade de Deus ca Igrexa non parece exactamente as. O que Agostio insiste na imposibilidade de que o Estado poida acadar a autntica xustiza sen os principios morais do cristianismo. Desde este punto de vista, a teora agustiniana do Estado pode dar lugar a dusas interpretacins distintas:
a)Pode interpretarse como unha fundamentacin terica da primacia da Igrexa sobre o Estado.Dado que a Igrexa a depositaria na historia das verdades e principios do cristianismo, e nica sociedade perfecta. Esta interpretacin presidir as relacins Igrexa-Estado durante toda a Idade Media.b) Como unha minimizacin do papel do Estado. Cando o Imperio Romano adopta o cristianismo como relixin oficial habia moitos cristis que pensaban que o Estado era un instrumento esencial dos plans divinos na historia. esta conviccin a que S.Agostio quere destruir, reducindo o papel do Estado o seu papel de mero organizador da convivencia da paz e do benestar temporais.

A ESCOLSTICA E O XURDIMENTO DAS UNIVERSIDADES

A educacin na Alta Idade Media descansaba, sobre todo, no clero, decir, nos monxes. Ainda que as escolas monsticas foron centros de apendizaxe desde o sculo IX, foron rebasadas no curso do sculo XI polas escolas catedralicias, organizadas polo clero secular (monstico). As escolas catedralicias extendronse con rapidez no sculo XI, de apenas unhas vinte no ano 900 pasouse no ano 1000 ata unhas douscentas, xa que cada catedral sentiase na obriga de establecer unha. As mais famosas foron as de Chartres, Reims, Pars,Lyon e Soissons, ubicadas en Francia ainda que tamn hai que destacar en Espaa a Escola de traductores de Toledo (que tivo unha influencia fundamental na difusin do corpus aristotlico). Anda que o obxectivo principal da escola catedralicia era educar s sacerdotes para ser homes de Deus mis letrados, tamn atraeron a outros individuos que desexaban contar con algunha educacin, pero non queran ordenarse sacerdotes. Da agrupacin destas escolas van a nacer as Universidades que xurdiron como gremios ou corporacins de mestres e estudantes que fundamentalmente tian como finalidade defenderse da intransixencia dos bispos e seores eclesisticos. A sua importancia crecente e a necesidade de conservar o control da ortodoxia relixiosa, as como a oportunidade de reforzar o poder e a unidade espiritual do papado, fixo que o Papa Inocencio III (s. XIII) tmase a decisin de poelas baixo a sa proteccin.En 1158 fndase a Universidade de Boloa, en 1180 a de Pars, en 1214 a de Oxford. A de Pars ser a mis importante desta poca. Por ela pasaron os filsofos e telogos mis importantes, como Boaventura, Alberte Magno, Tom de Aquino, Sixer de Brabante, Raimundo Llull, Duns Escoto entre outros.As universidades dividanse en catro facultades: Dereito, Medicina, Artes e Letras, e Teoloxa (nestas duas sobresau a Universidade de Pars). As facultades estaban dirixidas por un decano. Franciscanos e dominicos competan polas ctedras mis importantes, s veces con formas nada pacficas. O idioma universitario era o latn.Coincidindo coa constitucin da Universidade de Pars,(que gozaba dun estatuto especial concedido polo Papa e o rei de Francia), produciuse a irrupcin da producin aristotlico-rabe, nun momento en que a obra aristtelica , ags o rganon, estaba prohibida a sua ensinanza nesa Universidade.Entrando no sculo XIII pesie a este prohibicin introdcese o novo aristteles a travs da facultade de artes(que abarcaba o que non se ensinaba nas outras tres). Esta posicin foise lentamente suavizando o foise permitindo s telogos analizar a Fsica para a sa depuracin, e na que Alberte de Colonia e Tom de Aquino realizaron os seus primeiros comentarios. Pesie a sto ata mediados do sculo XII, unha lxica herdeira da obra de Abelardo vai predominar sobre a Teoloxa.

TOM DE AQUINO: VIDA E OBRASFillo dunha familia noble italiana, nace a finais do 1224-25 en Roca-seca (castelo) en Aquino. A partir de 1230 realiza os seus primeiros estudos no mosteiro de Montecasino. Entre 1239-43 cursa Artes, Filosofa e Letras na Universidade de Npoles, s 20 anos ingresa na orde de predicadores, pero a nai que se opoa ante tal decisin, o recle durante mis duna ano na fortaleza militar. En 1245 logra fugarse para continuar su formacin en Pars e en Colonia, baixo o maxisterio de San Alberto Magno, en Colonia ordenado sacerdote e inicia a sa labor docente, a partir de 1252 atpase de novo en Pars adicado ensino donde consigue o ttulo de mestre. Desde 1259 permaneceu en varias cidades italianas e volve de novo a Pars, despois de nove anos, e continua o seu labor en Npoles. Finou o 7 de Marzo de 1274.Se determinan catro Etapas na sa evolucin doctrinal:1 Etapa (1245-56). bacharel sentenciario en Pars, ten influencias neoplatnicas (a travs de S. Agostio e Pseudodionisio), pero tamn do Aristotelismo de Avicena e Alberto Magono. Son desta poca: "Comentario sentencia de Pedro Lombardo", e un opsculo "De ente et esencia" que xa plenamente aristotlico e que contn o esencial da Metafsica Tomista.2 Etapa (1256-59). mestre en Pars. Pertence a est poca: "Quastio disputata de veritate" e "Comentario Tratado sobre a Trinidad de Boecio" e o libro 1 da "Suma Contra Gentiles".3 Etapa (1259-64). Mestre da curia pontificia en Anagni e Orvieto. Coece a Guillermo de Moerbeque, que lle facilita as traduccins latinas de casi todas as obras de Aristteles . un perodo decisivo donde comenza a comentar as obras de filsofos: "Comentario tica a Nikomaco" pero tamn comenta "Os nomes divinos do Pseudodionisio", e termina a "Suma Contra Gentiles".4 Etapa (1266-73). Mestre en Pars ate 1272, e logo en Npoles ate que en Decembro de 1273, trs unha visin mstica interrumpe a sa actividade como escritor. Nesta etapa predomina o Aristotelismo confusionado con elementos neoplatnicos. A esta poca pertence a "Suma Teolxica" inacabada, Comentarios a unha boa parte das obras de Aristteles e a "Liber de Causis". Algunhas cuestins disputadas como "De malo" o "De nima" e "Os opsculos" polmicos contra Averroistas, como o "De acteritate mundi" e o "De unitate intellectus".*Haba 3 titulacins: Bacharel, Licenciado, e Mestre.I. A RECEPCIN DOS PRINCIPIOS ARISTOTLICOS:AVERROSMO LATINO E TOM DE AQUINOAs obras de Aristteles, recuperadas na sa meirande parte polos rabes, causan gran conmocin no pensamento da Europa medieval.Coa chegada da obra aristotlica en versin ntegra e dos comentarios de Averroes creouse un movemento aristotlico coecido como Averroismo Latino que asumiron a tarefa de Averroesde pensar e ensinar a Aristteles , marxe da sua coincidencia ou non ca f, sen que iso supuxese cuestionar esta ltima : Por este procedemeno liberouse para a filosofa un espazo propio. En 1270 Estevo Tempier (obispo de Pars) fixo condena de 15 teses filosficas a sua meirande parte aristotlico-averrostas. Entre outras, distnguense as seguintes teses de orixe aristotlico como contrarias doctrina cristi.:- Eternidade do mundo que pareca atentar contra a afirmacin cristiana de que o universo foi creado por Deus. Para Aristteles, Deus o motor inmovil, que move eternamente un mundo sempre existente, que nin fixo nin siquera coece.- A alma de cada home non inmortal, senn perecedeira e corruptible, sendo somente inmortal o entendemento, que est presente en todos os homes, pero que nico para toda a humanidade (anda que para Aristteles fose acaso divino, ste para Averroes correspondase coa esfera celeste).Negando a inmortalidade da alma perde sentido o drama cristi da salvacin.-Deus non pode facer o que queira: dar a inmortalidade a unha cousa mortal, asemade afrmase que as accions humanas non estn rexidas pola providencia divina e ngase do libre albedro.-Dobre Verdade. Anda podendo ser das afirmacins contradictorias hai das verdades unha teolxica e outra filosfica ou da razn. As opoanse frontalmente a corrente platnico-agustiniana, defensora da subordinacin da razn f baixo a conviccin de que a verdade nica. Ben certo que tanto para Averroes como para os mestres de Pars que o siguen, a doble verdade non mis que un principio metodolxico sen ningunha outra aplicacin.A defensa destes postulados denominouse necesitarismo, polo que a creacin do mundo sera eterna e necesaria, e non dependera de acto de liberdade ningn, nin da libre omnipotencia divina. Deus produce o universo a travs da interposicin dunha xerarqua de principios ou intelixencias Os averroistas foron condenados e o seu mximo representante (Siger de Brabante) foi expulsado da universidade de Pars e condenado a cadea perpetua.Toms de Aquino rexeitou as teses averroistas :- O seu xuizo, nin o sistema aristotlico implica necesariamente a eternidade do mundo nin o concepto cristi de creacin excle tampouco a posibilidade de que este sexa eterno e creado.- En canto inmortalidade da alma, Aquino afirmou que o entendemento inmortal do que fala Aristteles non nico para todos os homes, senn a faculdade superior da alma que inmortal.- Considera inadmisible a doble verdade, xa que a verdade nica.Non obstante, ver na doctrina de Aristteles unha concepcin mis cientfica, mis racional que a concepcin platnico-agustiniana, tamn compatible coa f cristi.Ontoloxa e Cosmoloxaa) Teora do Movemento: definido en termos de potencia e acto e a clasificacin do movemento en cambio sustancial e cambios accidentais.b) A composicin Hilemrfica das sustancias naturais, dicer, as sustancias naturais son compostas de materia e forma. Frente agustinismo fiel aristotelismo, s hai unha forma sustancial e que as sustancias inmateriais son formas sin ningn tipo de materia.c) Distincin entre sustancia (1 e 2) e accidentes: as sustancias naturais son suxeto doutras formas accidentais.d) A T das 4 Causas (material, formal, eficiente e final).Teoloxaa) Acepta a demostracin aristotlica da existencia de Deus basendose no movemento (1 das Vas). Frente o Agustinismo que parta da inmutabilidade e necesidade das ideas que o home descubre dentroda sa alma mudable por medio da interiorizacin, Aquino parte da mutabilidade e continxencia dos seres do universo, coecidos por medio da experiencia.b) Acepta a definicin aristotlica de Deus como acto puro, as como pensamento cuxo obxeto l mesmo, como pensamento autopensante.Non obstante, segundo Aristteles, Deus non coece o mundo. A diferencia radical entre a teoloxa de Aristteles e a de Aquino provn de que ste acepta a creacin do mundo por Deus, e aquel non a acepta, xa que o mundo eterno.Segn Aquino, Deus creou o mundo, Deus, pois, o coece: o coece coecndose a s memo, en s mesmo.AntropoloxaConcepcin hilemrfica do ser humano frente o platonismo agustiniano, que identifica home coa alma e d que alma e corpo son das sustancias distintas accidentalmente unidos; o ser humano unha nica sustancia cuxos principios constitutivos son o corpo e a alma.Non obstante, non acepta o postulado aristotlico da negacin da inmortalidade da alma, e negan frente o agustinismo a composicin materia e forma nas criaturas espirituais.ticaAcepta os principios aristotlicos de que o fin ltimo do ser humano a felicidade, e de que a femicidade perfecta consiste na contemplacin, na actividade do coecemento (sendo o ben supermo a contemplacin beatfica de Deus).Desta afirmacin dervase a primaca da razn sobra a vontade, frente a concepcin voluntarista do agostinismo que sostia a primaca da vontade sobre a razn.Tamn recolle a concepcin teleolxica (finalista ou tendente cara un fin) que servir de ponto de partida para a formulacin da lei moral.Ademais recoller outros pricipios aristotlicos, as reinterpreta o principio de analoxa (os atributos que se predican de Deus non se predican da mesma maneira en Deus que nos seres). Defende unha lia empirista (todo coecemento comeza polos sentidos) ou tamn a distincin no home de dous intelectos (axente e polible) para enfrentarse as teses averrroistas.Non obstante, Sto. Toms manexa principios alleos aristotelismo.

II. Principios non aristotlicos. Non obstante, Sto. Toms non acepta o Aristotelismo na sa integridade, p.ex: a eternidade do mundo frente creacin, nin tampouco un Aristotelsimo puro, manexa eso si, principios alleos a ste:a) Distincin esencia-existencia: Esta distincin atpase tamn en Alexandro de hales e Boaventura e procede dos rabes Alfarabi e Avicena e os xudeos (Maimnides). En Sto. Toms un principio absolutamente fundamental dede a sa primeira poca.Aristteles estableceu dous estructuras fundamentais do ser: materia-forma e potencia-acto. Sto. Toms engade unha terceira: en todo ser, salvo en Deus, distinguense realmente a esencia e a existencia. A esencia tamn chamada "Quididad" ( igual a Natureza. Deus ten a caracterstica de posuir a sa existencia) significado da definicin que responde a pregunta qu ?. A esencia o equivalente aristotlico do composto materia e forma, ou pura forma para alma e os anxos, pero mentras a forma en Aristteles era necesaria e eterna, en Sto. Toms vai ser continxente, xa que para ste a esencia est en potencia respeito existencia, xa que pode existir ou non. Esta distincin non se atopa en Aristteles xa que as esencias eran necesarias e eternas (as en Aristteles a forma xnero ou especie tia prioridade sobre a materia, porque ademais de definir o que , era o que permaneca, as a especie home permanece independetemente da existencia de Scrates). Esta distincin ser fundamental, xa que, permite: -establecer a continxencia e creacin dun mundo por Deus.-establecer a existencia de Deus non s como motor inmvil, en sentido aristotlico, senn como creador do mundo.- permite tamn establecer a distincin entre Deus e o mundo, xa que Deus a sa existencia e as criaturas s ten a existencia. -o caracter limitado das sustancias espirituais xa que se compoen de esencia (potencia)-existencia, polo cal non son sustancias simples.- e por ltimo establece a primacia da existencia sobre a esencia, non s esencia o ser, senn que lle compete a existencia.b) Principio platnico de Participacin: As sustancias de Deus non son a sa existencia, senn que participan da existencia, polo tanto, todas as cousas se diversifican segn a sa distinta participacin na existencia (de tal modo que son mis ou menos perfectas) son causadas por un ser primeiro que perfectsimo. Por iso di Platn que antes da pluralidade dos seres preciso poer a unidade ("Suma Teolxica Libro 1 44).Aqu Sto. Toms une o concepto platnico de participacin co aristotlico de causalidade eficiente: ser causado e participar da causa.c) Principio platnico da causalidade exemplar:Deus o supremo modelo que imitan imperfectamente as criaturas. Sto. Toms acepta tamn conceptos tomados de S. Agostio "En Deus estn os modelos preexistentes das cousas" e do Pseudodionisio "En Deus preexisten todas as cousas", en relacin con estos dous conceptos de participacin ou semellanza, reinterpreta Sto. Toms o tema aristotlico da analoxa, xa que calquer perfeccin non se predica de Deus e das criaturas de un modo unvoco (non ten o mesmo significado) ou equvoco (nin ten un significado totalmente distinto) senn anlogo, dicer, por analoxa ou proporcin, no sentido de que Deus a perfeccin e os demais seres participan e imitan esa perfeccin.d)O Principio Neoplatnico dos graos do ser o perfeccin . Este principio atpase xa no Pseudodionisio, utilizado para trazar unha imaxe xerrquica do universo, incluso para demostrar a existencia de Deus. Os graos do ser estn determinados en maior ou menor cercana existencia primeira, (Deus).

Cadro Principios aristotlicos en Tom de Aquino: Xa nun breve opsculo da sa primeira poca titulado "Sobre os principios da natureza" (1255) adopta os principios do Aristotelismo:a) Teoria da Sustancia (1 e 2) e os accidentes.b) " " Materia e a Forma.c) " " Potencia e o Acto e o Movemento.d) " das Catro Causas.e) " da Analoxa.Desde esta poca xa se opn corrente agustiniana, non aceptando p. ex: a concepcin de materia e forma nos seres espirituais, (p. ex: na alma e nos anxos), nin a pluralidade das formas substanciais, e afirma que a individuacin procede da materia prima (concretada pola extensin e as 3 dimensins e non da forma). Pero acepta a iluminacin e a divisin das cousas nas razns ou verdades eternas. S mis tarde ou en gran parte debido loita contra os Averroistas, aceptar outros principios aristotlicos que son: a) O empirismo: Todo coecemento comenza polos sentidos.b)A distincin no home dos dous intelectos.Igualmente frente voluntarismo da tradicin franciscana opor o intelectualismo (primacia do intelecto sobre a vontade).

III. SISTEMA TEOLXICOToms de Aquino explica o seu sistema nas suas duas enormes Summas, e o expn en orde teolxico xa que o seu punto de vista teolxico cuxa finalidade Deus (principio e fin). Seguindo a Aristteles, Toms de Aquino pensa que todo coecemento humano comenza polos sentidos, por eso a demostracin da existencia de Deus, s pode facerse a partir das criaturas, ademais necesario facelo xa que a existencia de Deus anda que evidente en s mesma, pois en Deus coinciden esencia e existencia, non unha verdade inmediata de evidencia para o home, xa que ca nosa mente finita descoecemos a esencia infinita de Deus.Polo tanto, rexeita o argumento ontolxico de S. Anselmo de tipo apriorstico (anterior a calquer tipo de experiencia) xa que da existencia no pensamento non se deriva necesariamente a sa existencia real (sto non quere decir que non existe, o que Sto. Toms critica que sin demostracin, sexa evidente para ns)."Todos os homes, incluso o que non cree, ten unha idea, unha definicin de Deus: un ser tal que imposible pensar outro maior que l".Nesa definicin est incluida a existencia: do contrario se podera pensar noutro ser, igual que o anterior pero que existise (que tivese incluida a existencia na definicin), e entn sera maior que o anteior ( mis estar na mente e na realidade que s na mente), e polo tanto habera unha contradiccin na definicin: "imposible pensar outro maior que l". Logo... a definicin inclue a existencia.Para Toms de Aquino hai un salto ilextimo do orde lxico orde real, si partimos da definicin de Deus somente podemos chegar existencia pensada de Deus, pero non a sua existencia real. Polo tanto o argumento ontolxico non vale: unha cousa que exista a idea de Deus e outra cousa que exista na realidade , fora da mente.Para Sto. Toms, polo tanto, anda que a existencia de Deus non evidente para ns, si demostrable; por iso procede a demostrar a existencia de Deus non a partir do concepto de Deus, senn da existencia real das cousas.Formula as as cinco vas que poseen un idntico esquema:- Punto de partida: Un feito da experiencia- Recorrido: Todo feito ten necesariamente unha causa, dicer, utiliza o principio de causalidade "Todo o que se move movido por algo".- Imposibilidade dunha serie infinita de causa: Ten que haber unha primeira causa incausada. - Termino: Esa causa primeira Deus, logo Deus existe.As probas sobre a existencia de Deus desenvolvense nas das "Summas". As probas da "Summa Teolxica" se presentan de forma mais simplificadas e abordan o seu aspecto mis metafsico. A "Summa Contra Gentiles" as demostracins filosficas estn minuciosamente desenvolvidas, e apelan con mais frecuencia experiencia sensible.Na "Summa Teolxica" considera que hai das clases de demostracin, unha chamada "Propter quid" que se basea na causa, e outra chamada "Quia" que parte dos efectos, cuxa existencia coecida pola experiencia. Como descoecemos a causa, dicir, esencia divina; s queda a demostracin a partir dos efectos. Precisamente en base a este modelo de demostracin Sto. Toms vai desenvolver as 5 Vas: 1 Va: Desde o movemento do mundo, ate o motor inmvil (inspirada en Aristteles). Mover pasar da potencia acto, o paso de potencia a acto s pode selo por algo que est en acto, p.ex: o lume fai que o leo que quente en potencia sexa quente en acto. Pero unha cousa non pode estar mesmo tempo en acto e en potencia da mesma cousa senn de cousas distintas, xa que o que quente en acto non pode ser mesmo tempo quente en potencia. Polo tanto, o que se move non pode ser movido por s mesmo senn que ten que ser movido por outro. Pero este proceso non pode ser ad infinitum, xa que ten que haber un primeiro motor que move e que non movido, dicir, un primeiro motor que se identifica con Deus.2 Va: Desde as causas subordinadas ate a causa primeira (inspirada en Aristteles e Avicena). Neste mundo dos seres sensibles existe un orde de causas eficientes, pero non existe unha causa eficiente de s mesma, xa que entn sera anterior a s mesma.Pero non podemos remontarnos ate o infinito, xa que as non habera unha causa primeira, nin por conseguinte nin causa ltima nin causas intermedias. Por eso existe unha serie de causas eficientes ate unha primeira causa incausada, esta causa se identifica con Deus.3 Va: Desde a continxencia do mundo ate o ser necesario (inspirada en Maimnedes). Na natureza hai cousas que poden existir ou non. Tdalas cousas poden non ser xa que nalgn momento non existiron, xa que non existiu nada. Agora ben, si esto fose certo entn non habera agora nada xa que da nada non pode xurdir algo. Polo tanto, non tdolos seres son continxentes ten que haber algn ser necesario. Todo ser necesario ou ten a causa da sa necesidade fora de s ou non, pero non posible a existencia dunha serie de causas necesarias ate o infinito, necesario que haxa un ser que non afirme a sa necesidade fora de s mesmo, este ser Deus.4 Va: Desde os graos de perfeccin nas criaturas ate o ser infinitamente perfecto (inspiracin neoplatnica). Vemos nos seres que algns son mis ou menos bs, pero mis ou menos dise das cousas que se aproximan de diversa maneira a algo que o mximo.Ten que haber algo versimo, ptimo e nobilsimo, un ser supremo, pois o que verdadeiro en grao mximo tamn ser en grao mximo, da mesma maneira que o lume o grao mximo de calor. Polo tanto, existe algo que para todos causa do seu ser, causa suprema de bondade e perfeccin o cal chammoslle Deus.5 Va: Desde a orde do mundo. Todos os seres incluso os racionais actan por un fin ate a intelixencia suprema ordenadora. As cousas que carecen de coecemento actan por un fin, p.ex: os corpos naturais actan por un fin dado que actan da mesma maneira a fin de conseguir aquelo que mellor, por eso entendese que non chegan o seu fin por casualidade. Esto non sera posible senn estiveran gobernadas por un ser dotado de intelixencia, como a frecha dirixida polo arqueiro, este ser intelixente Deus. (Esta ordenacin racional do universo non excle a liberdade do home, xa que o home ten o libre albedrio que lle permite facer o ben ou o mal. O mal entendido como falta de ben, como gradacins inferiores de ser e de ben podendo afirmar que o proprio orde do mundo esixe o mal).Estas 5 Vas constiten un acceso esencia de Deus. Na "Summa Contra Gentiles" que se centra na proba de movemento, a meta caracterstica da esencia divina a inmutabilidade. En cambio a "Summa Teolxica" comeza pola simplicidade: En Deus non hai composicin algunha, non de materia e forma, nin de esencia-existencia, a sa esencia a sa existencia xa que Deus identificase coa sa propria esencia ou natureza.En realidade Sto. Toms anda que recoece que Deus en s mesmo o mis cognoscible (acto puro, sin mezcla algunha de potencialidade ou materia) sen embargo, para ns o mis incognoscible, por iso de Deus non podemos saber o que , senn mais ben o que non , desta maneira os atributos que se aplican a Deus son negativos: inmutabilidade, infinitude, incluso cando se expresan do modo positivo (simplicidade como ausencia de composicin) obtense negando de Deus o que achamos nas criaturas que sexa incompatible con l: Va da negacin. Non obstante se utiliza tamn a Va da eminencia para outorgar atributos positivos a Deus, p.ex: a bondade. Na medida en que as criaturas participan desa perfeccin. (Dado que Deus a causa e as criaturas os efectos, todas as perfeccins das criaturas deben estar en Deus. As, Deus b, intelixente, voluntario omnipotente, etc. Estos atributos predcanse de maneira analxica (semellanza), "b" non significa o mesmo na expresin os seres son bs, que na expresin "Deus b", Deus non b senn que a bondade mesma).Polo tanto, ademais das 5 vas afirmativas ou da causalidade Toms de Aquino establece outras duas vas para acceder a Deus: Va da negacin e a Va eminencia. IV. O MUNDO E O HOMEDeus creou o mundo da nada, sen contar con nada preexistente, conservando o mundo por medio da creacin continua. O cal non imnplica que Deus perda a sa trascendencia absoluta: Nin forma parte do mundo, nin entra en contacto co mundo.Con respecto home, adopta a concepcin aristotlica do home, pero realiza importantes modificacins. Frente dualismo platnico, afirma que o home unha soa sustancia composta de corpo e alma. A alma a forma sustancial nica do corpo por eso o principio radical da vida e de toda operacin vital, non obstante a alma en s mesma unha sustancia que pode existir independentemente do corpo ( espiritual e inmortal), pero est destinada a ser forma substancial de corpo, sendo s as como o home completo.A alma nica que vez vexetativa, sensitiva e intelectiva, frente da opinin de Avicena que consideraban que no home haba tres almas.VI. A TICACaben das concepcins diferentes da tica:1.- Concepcin Mecanicista: "que" o que move s homes a obrar de determinada maneira. As reflexionan os Sofistas, os Epicreos, etc. A consecuencia desta concepcin unha tica dos mviles que pretende descubrir os impulsos que de feito determinan a conducta humana.2.- Concepcin Finalista: "cal o fin" que est orientado o ser humano. sta a lia que comenzou Platn e perfeccionou Aristteles. sto da lugar a unha tica de fins que pretende descubrir cal a perfeccin humana.Tom de Aquino dos dous camios opta pola concepcin aritotlica, e as a sa tica ten as seguintes caractersticas:1.- tica eudemonista e teleolxica. Segn Aristteles o home acta por un fin, por un ben; o ben supremo a felicidade; e sta consiste no exercicio da virtude perfecta, dicer, na contemplacin do Motor Inmvil (o obxeto mis elevado do entendemento).Segn Tom de Aquino, os actos do home son actos libres e proceden da vontade, e o obxeto da vontade o ben, o ben supremo, o ben universal; non algo que est fora, nin dentro do home senn que ten que ser algo que est por riba, que sexa trascendente; dicer, en Deus.Entn todos os fins, todos os bens, estn subordinados a algo supremo, trascendente, que Deus. Deus o ben do que dependen todas as cousas.A felicidade que propn Aristteles imperfecta, porque non se pode alcanzar nesta vida. Polo contrario, a felicidade proposta por Sto. Toms perfecta, porque incle a visin beatfica de Deus. A felicidade perfecta consiste nun acto do entendemento, pero non nun coecemento natural de Deus, senn nun ver a Deus coecelo como l , por un don do mesmo Deus.2.- tica baseada na lei natural.Todo ser natural pose unhas tendencias que se derivan da sa natureza. O home tamn, e do seu coecemento derivan certas normas de conducta. Por iso podemos decir que a sa tica est baseada na lei natural:-Tendencia a conservar a sa propria existencia (deber moral de conservar a vida)-Tendencia a procrear (deber moral da parella e a educacin dos fillos)-Tendencia a coecer a verdade e a vivir en sociedade: (a sociedade a "ordenacin racional da convivencia" con vistas consecucin de certos fns. Xa que especficamente humana, non hai que confundila ca manada ou co rebao).Destas tendencias surxen as obrigas morais de buscar a verdade e respetar as esixencias da xustiza. Estos preceptos morais deben ser ulteriormente concretados. nesa concrecin donde surxen os maiores problemas desta teora Ate donde chega a esixencia natural de conservar a propia vida? lcito por en perigo a propia vida en caso de guerra?.3.- tica propria de todo ser humano.Universal: A natureza humana comn para todos os seres humanos pesie as suas diversidades culurais, raciais,etc.Evidente: Os preceptos da lei natural deben ser coecidos fcilmente por todos os homes.Inmutable: A natureza humana permanece sempre a mesma. S a lei natural o que permanece inalterado a travs de todos os cambio nas distintas sociedades.4.- tica orientada pola lei positiva.Os Sofistas afirmaron o carcter convencional das normas morais coa distincin entre fisis e nomos: a razn era a falta de unanimidade entre os diversos pobos.Tom de Aquino establece as seguintes distincins entre phisis e nomos: A lei positiva :Esixencia: unha esixencia da lei natural. A lei natural impn a vida en sociedade e sta s posible poendo unhas normas legais que regulen a convivencia humana.As, a lei positiva non un capricho dos gobernantes, senn que algo esixido pola mesma natureza. A lei positiva unha concrecin da lei natural e non pode ir en contra dela senn que debe especificar o que pertence por lei natural.Prolongacin: A lei positiva unha prolongacin da lei natural: concretar as normas morais naturais.Respeto: A lei positiva ten que respetar a lei natural. A norma a lei natural que a que sinala os lmites sobre os que se constre a lei positiva.Con esta interpretacin das relacin entre lei natural e lei positiva confirma que Tom de Aquino non concibe o mundo do dereito e o mundo da moral como dous reinos desconectados e independentes. O dereito se encardina na moral e o punto de incardinacin non outro quea idea xustiza. A xustiza tanto unha esixencia moral como tamn fundamento do dereito.5.- Unha tica trascendente:A felicidade do home non se acaba aqu; o seu ltimo fin o coecemento beatfico de Deus.Deus o gran ordenador do Universo: l infundiu unha lei en cada ser: a sa lei natural.As, Deus goberna o mundo mediante a Lei Eterna, que fonte de todas as demais, e que se atopa enraizada na natureza de todos os seres naturais. A lei natural a participacin da lei eterna nos seres racionais, un reflexo da Razn Divina na razn humana, unha luz ou centella divina (Sindresis) pola que todos os homes distinguen o que b do que malo. comn a todos os homes manifstase nas tendencias naturais (Conservar a vida, vivir en sociedade...)Os seres non intelixentes son rexidos polas leis fsicas; os seres intelixentes, s que Deus lle outorga a liberdade e a capacidade racional, por medio da lei moral (parte da lei eterna que se refire conducta humana que Aquino identifica ca lei natural). Esta conducta humana est rexida pola conciencia (acto polo que aplicamos estos principios que facemos) e tamn pola virtude (disposicin a obrar conforme ben).En resume, o home est dotado dunha razn coa que pode acceder en parte orde total do universo e desentraar o papel que nel lle corresponde, o que o Tom de Aquino denomina lei natural. sta, anda tendo caracer autnomo non pode contradecirse ca lei divina. Nesta lei natural atopa o seu fndamento a chamada lei humana ou positiva que responde s problemas coxunturais das sociedades concretas.Volvendo sobre o fin propio do obrar humano, Tom coincide con Aristteles que non outro que a felicidade. Felicidade entendida como plenitude natural, acabamento, etc.; e que seguindo neste punto a Aristteles esencialmente poltica ou comunitaria.Con esa dimensin social correspndese o que a lei natural tea como finalidade o ben comn. Pero a diferenza de Aristteles tamn ten a posibilidade dunha felicidade engadida, tamn sobrenatural. Para todo isto requrese poder recoecer o fin ltimo da orde csmica, ou o que o mesmo, a lei divina aln da lei natural, o cal excede a nosa capacidade, sendo precisa sa revelacin.VII. A POLTICAA doctrina poltica de Sto. Toms ten como base a estructura xeral da teora de Aristteles. Fai unha sntese entre a poltica aristotlica e as implicacins que comporta a creencia cristiana.Para Aristteles o fin do home realzase plenamente no Estado, que a forma natural superior de asociacin. Para Sto. Toms, o home ten un fin sobrenatural pero debe conseguilo mediante a sa actividade e a sa vida no Estado, anda que de forma completa, s o alcanza na outra vida. Tanto para un como para outro, o Estado unha institucinnatural fundamentada na natureza do home.O home un ser poltico que vive na comunidade. A evidencia mis clara da sa sociabilidade natural a capacidade de expresarse e comunicarse mediante a linguaxe. Si o vivir comunitariamente natural para o home, tamn o o goberno, xa que alguen debe encargarse de lograr o ben comn, por enriba dos intereses particulares e egoistas e aglutinar a actividade comunitaria para conseguilo.Tanto a sociedade como o goberno, por ser connaturais home, teen xustificada a sa existencia e autoridade en Deus, xa que o creador da natureza humana. O Estado unha institucin por dereito proprio, con un fin proprio e un mbito de competencia e medios que lle son proprios. Pero como o fin sobrenatural do home conseguir a beatitude eterna, a cal competencia da Igrexa, anda sendo autnomo o Estado, queda supeditado indirectamente Igrexa. As, o Estado debe lexislar para que os cidadns vivan virtuosamente e consiguan o fin que lles proprio: a salvacin eterna. As leis deben orientarse cara a consecucin do ben comn.Para Sto. Toms existen catro clases de lei: a lei eterna, a lei natural, a lei divina positiva e a lei humana positiva. O lexislador ten a funcin de definir, explicitar e aplicar a lei humana positiva, a cal se deriva e ten o seu fundamento de veracidade na lei natural. Fai efectiva a leie apoia o seu cumplimento mediante sancins.As leis xustas obligan en conciencia, xa que teen como marco de referencia ltimo a lei eterna, revelada positivamente por Deus. As leis inxustas non obligan en conciencia, pero deben cumplirse se a sa infraccin conleva un mal maior. Sen embargo nunca lcito observar unha lei que est en contra da lei divina.A soberana poltica procede de Deus e a ostenta o gobernante en canto representante do pobo. Anlogamente modo en que Deus goberna sobre todas as cousas creadas, o gobernante debe promover o ben comn por enriba dos intereses particulares. Si abusa convrtese en tirano e entn vlida a sa disposicin, non o seu asesinato.Existen tres formas boas de goberno: a democracia, a aristocracia e a monarqua, que a millor, pois representa por analoxa o goberno unitario de Deus sobre a cracin. En contraposicin a stas hai tres formas negativas: demagoxa, a oligarqua e a tirana.Sto. Toms opina que o goberno ptimo o constituido pola monarqua con participacin da aristocracia e a democracia. Desta maneira evtanse excesos e abusos do poder. Non obstante, o que importa non tanto a forma de goberno canto a promocin e consecucin do ben pblico.O Estado , pois, un medio natural, b e vlido, que facilita home a consecucin do seu fin sobrenatural.

O NOMINALISMOI. PROLEGMENOS:A) Ramimundo Lulio (1235-1315). Na sa "Ars magna ltima" establece unha especie de arte combinatoria dos trmos fundamentais de todas as ciencias, encamiadas a buscar unha verdade cientfica, unha lxica de sntese que ter grande influencia en pensadores renacentistas.B) A Escola de Oxford, cuxo mximo representante ROGERIO BACON (1210-1292): Seguen a tradicin agostiniana, pero unen, mesmo tempo, algo que pertence esencia do aristotelismo: a necesidade de partir da experiencia, a cal debe ser a base do coecemento da Natureza, como experiencia externa, pero tamn do coecemento do sobrenatural, baixo a forma de experiencia interna da ilumnacin divina. BACON tamn afirmou o valor das matemticas como instrumento lxico para todas as demais ciencias.C) Duns Escoto (1266-1308): un filsofo sistemtico como Aquino anda que o seu sistema diferente do deste, xa que Escoto franciscano. O sistema escotista pode ser contemplado desde unha doble perspectiva: o aristotelismo e o agostinismo.a) O coecemento das realidades singulares: Rexeita a doctrina agostiniana da iluminacin admitindo a tese aristotlica de que o coecemento universal ten lugar por medio dun proceso abstractivo a partir do coecemento da realidade sensible (coincidente con Aquino). Non obstante diferenciase deste en que si para Aquino o entendemento non coece as realidades singulares, para Escoto, o entendemento coece directamente as realidades singulares (este individuo, esta rbore concreta, etc) por medio dunha intuicin inmediata. O entendemento capta pois abstractiva , universal , directa, e intuitivamente o individual.b) A primaca da vontade e a liberdade: Mentras que para Aquino a vontade era unha potencia natural que tende necesariamente ben e a felicidade, Escoto proclama que a vontade non unha potencia natural senn que ten que ser libre e mais perfecta que o entendemento xa que ste non libre de asentir ou non as verdades que capta, unha potencia natural, mentras que a vontade non.II. O NOMINALISMO DE GUILLERMO DE OCKHAM (1295-1349)Distnguense das facetas no pensamento de Ockham: o filsofo-telogo e o escritor-poltico.2.1- O CRITICISMO DE OCKHAM:Si ben Escoto crtico cos grandes sistemas filosficos vixentes no sculo XIII ste amosou unha vocacin sistemtica. O criticismo unha nova forma de practicara filosofa, consecuencia da aparicin do aristotelismo que constite un sistema que nada debe a Biblia. sto forneceu a idea de que a razn e a filosofa son autnomos. ESta autonoma favoreceu criticismo, a filosofa crtica, e esta tarea crtica non pode ser bloqueada polo sometemento da razn f. Pero por outra banda a crtica tamn foi impulsada pola f cristiana. De certo moitos pensaban que tanto o aristotelismo como o averroismo poderan contaminar f, sto favoreceu o florecemento da mstica. No sculo XIV prevalece o criticismo na filosofa e o misticismo no relixioso.2.2- OS LMITES DA RAZN E O MBITO DA F:O pensamento do sculo XIV elimina a zona de interseccin entre a razn e a f. Para Aquino unha e outra son fontes de informacin distintas que en algns casos, proporcionan informacins comns, para Ockham trtase de fontes distintas con contidos distintos. As proposicins que Aquino consideraba comns a ambas son declaradas agora indemostrables racionalmente, e obxeto exclusivo da f relixiosa.Anda que xa Escoto nega que varios atributos divinos sexan estrictamente demostrables, Ockham vai moito mis al, non somente os atributos son indemostrables senn que a existencia mesma de Deus indemostrable pola razn. sto ven determinados pola peculiar forma que ten Ockham de interpretar a causalidade. Que os fenmenos posuen causas innegable, pero este principio xeral non basta para determinar cal a causa en cada caso. Somente a observacin nos permite saber cal a causa concreta de cada fenmeno. Esta interpretacin da causalidade fai imposible a demostracin da existencia de Deus: podemos estar seguros de que hai unha causa primira da cal provn o universo pro carecer de observacin necesaria non podemos concluir definitivamente que tal causa sexa o Deus creador obxeto da f cristiana. Nesta concepcin Ockham precursor dad teoras empiristas modernas e cabe consideralo como un precursor de Hume. Este proceso limitador da razn tamn sera aplicable existencia da alma xa que a existencia da alma sera indemostrable pola razn en sentido estricto.2.3- PRINCIPIOS FUNDAMENTAIS DA FILOSOFA DE OCKHAMEstos principios van a constituir as bases do que se chamou "va moderna":1.- Principio de Economa: Tamn coecido como "navalla de Ockham". un principio metodolxico que trata de simplificar mximo as explicacins, eliminando numerosos conceptos empregados pola escolstica anterior. Ockham pensaba que haba que eliminar todo aquelo que non fora evidente intuicin.2.- Todo o que existe singular. No mundo non existiu naturezas ou esencias universais comns a varios individuos; s hai cousas singulares.3.- Prioridade da experiencia. O obxeto proprio do entendemento humano para Toms de Aquino era a esencia comn e universal das cousas sensibles podendo s o singular ser coecido indirectamente (polo principio de individuacin), para Ockham non existe nada mis que o singular, constituindo ste o obxeto do entendemento.2.4- NOMINALISMO:Ademais do coecemento intuitivo, Ockham recoece a existencia dun coecemento abstrativo, que depende en todo, do intuitivo. Agora ben se todo o que existe singular qu valor pode ter o concepto universal?.O problema dos universais foi un dos grandes temas da filosofa medieval Problema que arranca desde Scrates e Platn. Houbo duas posturas esenciais: Realismo e Antirealismo.1) Realismo: Que ten a sua orixe en S. Agostio(defendido entre outros por Anselmo de Canterbury e Guillermo de Champeux).2) Antirealismo:(Roscelino).Pero estas posturas modificronse mis tarde. 3) Realismo Moderado, San Alberto MagnoToms de Aquino 4) Antirealismo moderado (Nominalismo): Abelardo Ockham contina a tradicin Nominalista de Abelardo. Non existe universal fora da alma. Ockham nega a existencia de ideas exemplares (universal Ante rem) tais ideas son as cousas mesmas que Deus pode producir, Non hai esencias ou naturezas universais que sexan comns a mltiples individuos. Non obstante entre os individuos hai semellanzas entre s, as Scrates se parece a Platn mis que a unha pedra. Nesta semellanza bsease a posibilidade de que haxa universais na mente.A este universal (Post rem) chmalle Ockham concepto. Este un acto mental polo que o entendemento se dirixe a unha pluralidade de individuos coecidos por medio da intuicin. Polo cal desta maneira a partir do mesmo acto co concepto de home englobo a Scrates e Platn, pero este acto mental nos da un coecemento confuso xa que o que nos permite un coecemento claro nest caso de Scrates e Platn sera o coecemento intuitivo.Para Ockham o concepto ten unha funcin lxica. Un concepto universal sustite (fai as veces de ) na proposicin a un conxunto de individuos semellantes. Esta funcin de concepto chmase suposicin. (Ockham non da s conceptos un carcter comprensivo, senn extensivo: a expresin Scrates home, non explica o concepto "home", senn que ten un sentido extensivo: Scrates pertence s que forman o conxunto home. Na proposicin o concepto aparece representado por un modo confuso (confuso porque o coecemento directo s intuitivo) .O trmino home abarca a pluralidade de individuos : Scrates, Platn,... pero non supn unha realidade fora deles.2.5- VOLUNTARISMO:O Nominalismo conduce a afirmar a absoluta preeminencia de Deus e polo tanto da vontade sobre a intelixencia. Con elo Ockham rompe co Deus grego, que era un Deus pensamento puro o que est subordinada a vontade divina, o Deus de Ockham caracterzase pola omnipotencia dacordo co primeiro artigo do credo apostlico. "Creo nun s Deus, pai todo poderoso". Non hai ideas divinas que llimiten ou encaucen ese poder. A omnipotencia divina o gran principio da teoloxico ockhamnista, daqu sguese a continxencia absoluta da orde do mundo: o mundo as porque as o quixo Deus, non en virtude de un orde natural e necesario. Esto implica que o orde do mundo non pode ser deducido a priori. Da, a importancia da intuicin que non fai coecer o que de feito existe.Como consecuencia a tica queda desvinculada de calquer principio racional (lei eterna ou natural) xa que todos os preceptos morais dependen da vontade divina. Xa que un acto b ou malo si Deus as o decide.Como consecuencia diremos que na poltica esta concepcin promover a neta separacin entre a Igrexa e o Estado, e no pensamento cientfico a valoracin da experiencia e a crtica fsica aristotlica suporn unha renovacin cientfica que abrir o camio ciencia do Renacemento.

HISTORIA DA FILOSOFIA- FICHA CURRICULAR 3 FILOSOFIA MEDIEVAL