CS. VU DINH HOE

Sinhngay: 1.6.1912 Que quan: Lang LUdng Ngoc, xa Thuc Khang, Binh Giang, Hai DUdng. Ncfi d hien nay: So 7, dUdng Tran Hung Dao, khu pho' 2, phudng Hiep Phii, quan 9, TP. Ho Chi Mmh. Dien thoai nha rieng: 08.5395685 Qua trinh hoc tap / cong tac: • TrUdc 8.1945: Day hoc, tham gia sang

lap Tong hoi sinb vien, tiing lam Pho chii tich Hoi truyen ba Quo'c ngii, Tham gia xuat ban bao Thanh Nghi

(5.1941 - 3.1945), tham gia dang Dan chii trong Mat tran Viet Minh.

• Sau 8.1945: Tham gia Cbinh pbii Nban dan lam thdi, lam Bo trUdng Bo Qudc gia Giao due.

• 3.1946 - 1960: Bo trUdng Tu phap. • 1960 - 1975: Cong tac tai Vien Luat hoc thuoc Uy ban Khoa

hoc Xa hoi Nha nUdc. • 1975: Nghi huu. Nhufng dong gop chu yeu:

Da chi dao to chiic Le khai giang Dai hoc Quo'c gia Viet Nam, ngay 15.11.1945; Tham gia giang day mon Kinh te cho cac Idp Cbinh tri - Xa hoi dac biet tai Dai hoc Qudc gia Viet Nam trong nam hoc dau tien 1945 - 1946.

Nb-Qng tac pham chu yeu: "Nhitng phiiang phdp gido due d cdc nitdc vd van de edi cdch gido due" (1945); "Mot nen gido due binh dan" (1946); "Hap dong kinh te'' (1964); "Hoi ky Thanh nghi" (1991)... Khen thifofng:

Huan chUdng Doc lap hang Nbat (1996).

254

TlfSINH VIEN DAI HOC DONG Dl/dNC DEN Bp TRl/dNG

cuA Ni/6c VIIT NAM DOC LAP

Chuyen gia nghien ciiu ve tang Idp tri tbiic Viet Nam da dan than vao cong cuoc each mang dan toe dan chii

trong the ky XX, GS. Trinh Van Thao d Dai hoc Paris 7 goi Vu Dinh Hoe, DUdng Diic Hien, CCi Huy Can... la "nhitng ngudi thita ke cua Idp si phu yeu nitdc", "nhitng dong ho dd kinh qua phong trdo Cdn vitdng, phong trdo Duy Tan".

Vu Dinh Hoe la chit noi ciia TS. Vii Tong Phan, mot danh si Uu dan ai quo'c ("trung it dan" - Van bia trung tu mieu Hoa than, 30 Hang Dieu - Ha Noi), c6 con chau tham gia tich cUc phong trao van than chong Phap hoi cuoi the ky XIX. Nhung khi cau be Hoe ra ddi (1912) thi phong trao van than da that bai, ngUdi Phap da hoan toan thong tri Viet Nam, Nho hoc, bat luc trong cuoc ciiu nUdc. Tuy nhien, gia phong tri tbiic Nho giao cdn de lai cho Idp hau sinh mot chi khi va nban each thanh cao, mot y tbiic trach nhiem ciia ke si trUdc van menh dat nUdc cung tinb than canh tan ciia Dong Kinh Ngbia Thuc, khao khat doi mdi.

Cung nhu nbiifng ngUdi ban ciing trang liia nhu Phan Anb, Vu Van Hien, Do Diic Due... Vii Dinh Hoe quyet chi hoc hanh, trau doi cho minh mot von kien thiic mdi de c6 the lap than, ton tai doc lap trong xa hoi thUc dan niia phong kien va dong gdp dUde chut gi cho dan cho nUdc. Nha ngheo, cha chi lam ong do cap sach di day thue d cac lang, me chay chd, anh thanh nien Hoe day hoc tu, cham bai thue, kem cap cac cau am, c6 chieu nha giau de kiem tien an hoc bang binh thiic giii thu xin bai, nop bai sang tan Paris, het phan I tu tai Tay, roi dua tranh ngang ngiia vdi Tay dam d TrUdng Trung hoc Albert Sarraut de thi do phan II. Tu tai Tay luc ay da la hoc lUc cao, van bang c6

255

gia, d§ dang lap than dUdc roi, nhUng Yu Dinh Hoe quyet chi hoc len cao nufa: anb nop phi gbi ten vao Luat khoa ciia Dai hoc Dong Dudng. Hoc phi dai hoc rat cao, nbUng kbong sao. Diu con tre, 21 tuoi, anb da la mot thay giao day tu c6 tieng, nen dUdc mdi diing Idp d hai trUdng tU thuc danh gia dat Ha thanh la Thang Long va Gia Long. Anh chu dong dUde thdi gian vi hoc dai hoc tU hoc la cbinh, tuy moi tuan c6 5 buoi giang (moi budi 3 tiet) do cac giao sU tii Paris sang tien hanh, nhUng sinb vien kbong bat buoc phai den Idp, mien la hoan thanh dUdc bai vd qua tu nghien ciiu sach giao khoa, tai lieu tren thu vien, du thinh cac phien toa... Ngoai ra sinh vien dUdc phep xin gap rieng thay tai trUdng hoac tai tu gia de thao luan nhiing van de minh tU de xuat. Nha trUdng Phap thuoc dia, dau bi han che nhieu mat, song van c6 kbong it ngUdi thay Phap c6 dau 6c dan chii chan chinh nbu Giao sU Sii hoc Vaillande d TrUdng BUdi, Giao sU Hieu trUdng Dai hoc Luat Bienvenue, Giao sU Chinh tri Kinh te Kherian, Giao sU Dan luat Kamerlyneck. O tuoi tir lau da vUdt ngUdng "c6 lai by", Vii Dinh Hoe van nbd nhU in binh anh va nhiing Idi giang day xuc dong cua thay Vaillande ve Danton, mot lanh tu phai Giacobanh, tha len may chem chii quyet kbong chiu "keo le to qudc ditdi de gidy cua minh". Giao sU Kherian de tinh, rat ne sinh vien Vo Nguyen Giap ve hoc lUc kinh te - chinh tri mac xit nen hai thay tro thUdng gap nhau va tranh luan binh d^ng d ngay san trUdng. Cbinh nhuCng ngUdi thay ay cung nhiing ngUdi Phap chan chinh nhU Danton, nhU lanh tu Dang Xa hoi, nghi vien Jaures tifng diing giiia Quo'c hoi "m^u quo'c" d Paris boa le danh thep len an chinh sach hoc lot va dan ap tan bao d xii thuoc dia "Dong Phap", de roi phai nga xuong dudi tay ten sovanh sat nban, da md d\ibn% cho Idp thanh nien Vii Dinh Hoe den vdi Dai each mang Phap, vdi nhiing tU tUdng Tit do, Binh dang, Bdc di va phap quyen "Dan Ude".

Mac du thii tuc nhap hoc Dai hoc Dong Dudng kha di dang, chi doi hoi c6 b^ng tu tai (Tay hay ban xii deu dUde) va nop phi gbi danh, nhUng tru lai dUdc kbong phai de: khoa Luat khoa ciia Vu Dinh Hoe la khoa II, nhap hoc 18 sinh vien Viet,,5 sinh vien Phap. So sinh vien Phap tot ngbiep bao nhieu kbong ro,

256

nhUng sinh vien Viet chi c6 11 ngUdi dUdc nhan bang cii nhan Luat. Tuy hoc tap cang thang, nhUng sinh vien Dai hoc Dong DUdng la Idp thanh nien Uu tii tai hoa nen boat dong ciia ho rat da dang va soi noi. "Khach thinh" (nhU kieu cau lac bo bay gid) tai tu gia Vii Dinh Hoe tap hop nhieu anh tai thd ca, nghe thuat nhu Van Dai, The La, Doan Phii Tii, Vii Dinh Lien, Nguyin NhUdc Phap, Nguyen LUdng Ngoc, Nguyen Do Cung... Ban than sinh vien Vu Dinh Hoe cung tham gia dien kich "Ghen" ciia Doan Phii Tii, do The Li3 dan dUng tren san khau Nha hat Idn Ha Noi. Ngay Hoi sinh vien ho to chiic, vdi dieu xe hoa, mandcanh hoa trang, lam tUng bCfng khap pho' phUdng Ha Noi. Phong trao sinh vien do Tong hoi sinh vien ma Vu Dinh Hoe, Phan Anh, DUdng Diic Hien, Huy Can, Vu Van Can, Do Diic Due, Phan My... gop phan sang lap va lanh dao, c6 dinh budng xa hoi ro ret, phoi hdp ehat che vdi phong trao Hudng dao ciia cac huynh trUdng Hoang Dao Thuy, Ta Quang Buu. Ho ciing nhau tien hanh cac boat dong quy mo Idn, nham tap hdp Idp tre de hoc to chiic, quan ly, chi huy, nhU "trai thanh nien" d cac viing nong thon, giai thich luat le thUdng thiic, pho bie'n cho dong bao nong dan each diing phan boa hoc, ve sinh phong chong dau mat hot, chich thuoc, md Idp day chii quo'c nguC, co vii tinh than yeu nUdc vdi cac dem kich Hoi nghi Dien Hong, Lam Sdn tu nghia, chie'n thang Bach Dang, Chi Lang... Dau phai ngau nhien sinh vien, hoc sinh, hUdng dao sinb trd thanh mot trong nhiing lUc lUdng xung kich trong cuoc tong khdi nghia gianh cbinh quyen sau nay. Kbong it thii llnh trong to cbiie ciia ho dUdc each mang trao cho cac trong trach lanh dao bo, nganh, de bat thanh tUdng linh chi huy ve quo'c quan va tu ve chie'n dau.

Tam hkng cd nban luat thdi bay gid la tien de tot de dUdc tuyen lam quan hanh cbinh hoac tU phap trong bo may cai tri thuoc dia cua Phap. NhUng chi mot Ian v6 tinb c6 viec den Toa sii phai chiing kien canh ong "cha me dan" An Nam quan chung, ao dai sup lay trUde "Cu Idn" Cong sii Tay, cung dii de tan cii nhan luat, von noi si phu Bac Ha, Vii Dinh Hoe vinh vien tii bo y dinh lam quan vdi cbinh quyen thUc dan. Tiep noi truyen thong ciia gia toe da 6 ddi lien tuc giii ngbiep ong do, Vii

257

Dinh Hoe ebon nghe day hoc d cac trUdng tU thuc noi tieng Thang Long va Gia Long, lUdng dii nuoi gia dinh so'ng dang hoang, lai dam bao cho minh mot vi the tUdng doi doc lap vdi Nha nUdc "bao ho". Va phai noi thay Hoe da thanh cong trong sU ngbiep trong ngUdi neu nhU 60 - 70 nam da qua ma cac c6 cau hoc tro thud ay, gid ciing da 70 - 80, van nbd cac bai giang ciia thay ve Cach mang Phap, ve dao lam ngUdi va bang nam van den tu gia ebuc tho thay; kbong it biic thU am tinh thay tro giii ve tii khap dia phUdng trong nUde, tii Phap, My... Day, trich doan hai biic thU:

1. Tii Annanclack - USA, 22.10.1992: "...Con Id Nguyin Si Tin, hoc Idp 2-e annee (Lyceum Gia Long), nien khod 1942 -1943 vd ditOc thdy day hai mdn Francais vd Histoire de France... Ddu ndm hoc thdy gidng bdi Francais "La mort et le bucheron" (Than chei vd Ido tieu phu) that hay, trong nien hoc thdy day nhieu bdi sit Phdp rat sinh dong... Nhd cd thdy day md con cd cdn bdn thi dau Brevet Elementaire ngay ky thi thit nhdt... Con nhd thdy hay mac du phuc mdu ndu, deo kinh trang vd ludn thdt cravate do... Con mong nhan ditOe thU thdy de c6 dip ngdm lai net chit than thitcfng cua thdy. Neu ditOc thdy cho phep, con se tiep tuc lien lac vdi thdy de Idm trbn bdn phan mdn sinh...".

2. Tii Tan Binh, thanh pho Ho Chi Minh, 1.11.1993: "Con dd lit&ng lit nhieu, tit hoi cd nen lam ron tuoi gid cua thdy khdng... Song nhan dip thdng vd ngdy ciia nhd gido sap tdi, con cd dep moi mac cam de viet hau thdy, to tdm tinh an nghia phan ndo van dm tham trong tdm titdng. Hdn thdy la khi nhan ditac thu ndy, dii con cd xitng ten chdc thdy cung chang nhd mot hoc trd chi hoe thdy cd mot ndm d de tit vdi mdn dia dit, "Asie mains Asie russe" md chdng may khi thuoc bail Tuy hoe thdy it nhitng phong cdch thdy dd gUcfng mdu cho con sudi doc ditdng ddi tit ndm 18 tuoi cho den nay dd "eo lai hy" rdi..." (Ky ten Nguyen Chap Binh).

Vii Dinh Hoe kbong chi la thay giao ma con la mot ngUdi di tien phong trong nghien ciiu giao due d Viet Nam, tii trUde 1945 da viet nhieu bai ve giao due binh dan va cai each giao due, sau hdp bien thanh 2 cuon sach "Nhitng phU(Pig phdp gido due d cdc

258

nitdc vd van de cai cdch gido due" (1945) va "Mot nen gido due binh dan" (1946). Kbong it y tUdng nha giao due hoc Vu Dinh Hoe de xuat tii hdn niia the ky trUdc vSn con nguyen y nghia thdi sU, nhU: triet ly giao due vi nhan sinh, dinh hUdng thUc ngbiep, "lUu thong" (ngay nay n6i: lien thong) giiia pho thong trung hoc c6 chuyen ban va pho thong chuyen ngbiep, lap he Co hoc A Dong d bac pho thong chuyen ban va tiep noi len cao d^ng (dai hoc) Han Nom nhu mot chuyen nganh c6 y nghia "then chot quan trong" trong cong cuoc xay dUng van hoa dan toe.

Theo "Tdm gitcfng nhdn - tri ciia cu to Ld Am" (Vii Tong Phan), Vii Dinh Hoe cung ket hdp cong tac sU pham vdi boat dong van hoa - xa hoi, cung Phan Anh, Vii Van Hien boat dong tich cUc trong Ban Chap hanh Tong hoi sinh vien khi con dang hoc Khoa luat, ciing Phan Thanh, Hoang Minh Giam tham gia phan bo Dang Xa hoi Phap cua Jaures, cung nha van Nbat Linh va kien triic sU Nguyen Cao Luyen lap Hoi Anh sang chuyen dUng nha tranh tre hdp ve sinh cho dan ngheo, lam Pho cho Hoi trUdng Nguyen Van To d Hoi truyen ba Quoc ngii, chuyen trach cac Idp cao dang cho ngUdi Idn.

Nhiing tran trd phung sU dat nUde, bay lau nung nau tam can Vii Dinh Hoe va cac dong chi ciing the he, chi thUc sU tim dUde 16'i thoat tu" thang 5.1941, khi ho cho ra ddi bao Thanh Nghi, gan nhu dong thdi vdi sU thanh lap Mat tran Viet Minh tren chien khu Viet Bac, dat ra va nghien ciiu nhieu van de chinh tri, kinh te, xa hoi cap thiet trUde mat hoac van boa thie't yeu doi vdi cong cuoc kien thiet quo'c gia trong tUdng lai, nhUng dieu quan trong hdn la tap hdp dUde quanh minh mot doi ngii tri thiic yeu nUdc, san sang dan than cho sU ngbiep tranh thu doc lap dan toe, xay dUng nen dan chu.

Thdi cd "ddu cd ddi chdy Tritdng Scfn cdng phai gidnh cho ditOc doc lap" (Idi Ho Chii tich) da den. Bi hien binh Nbat v6 hut d Toa soan bao Thanh Nghi, Vii Dinh Hoe phai bat dau boat dong ban thoat ly, dau thang 7.1945, ong gia nhap Dang Dan chii trong Viet Minh. Ong nhan nhiem vu vao Bac Bo phu (nhd CO Nguyin Van Huyen gidi thieu) thuyet phuc Kham sai Phan Ke Toai tii chiic, sau do di Hue thuyet phuc hai ngUdi dong sang lap Thanh Nghi la Phan Anh va Vii Van Hien riit

259

ngay ra khdi chinh phu Tran Trong Kim. Vi thdi cd da den, mot ngay cudi thang 7.1945, Chii nhiem Thanh Nghi Wn Dinh Hoe va Thu ky toa soan Do Diic Due, vdi tu each cac uy vien Trung Udng Dan chu, dUdc cd di du Quoc dan Dai hoi Tan Trao. Cach mang thang Tam 1945 thanh cong, ong Vii Dinh Hoe, 33 tuoi, dUdc cii vao Chinh phii Nhan dan lam thdi, giii chiic Bo trUdng Quo'c gia giao due. Mot tuan sau Le doc lap, ong da trinh Ho Chu tich ky hai s^c lenh: ve thanh toan nan mii chii va ve thanh lap mot nganh hoc chinh thiic mdi trong he tho'ng giao due quo'c dan - Binh dan hoc vu. Chi non 3 thang sau ngay Tong khdi nghia thang Tam nam 1945, theo lenh cua Chinh phu Nhan dan lam thdi. Bo trUdng Hoe cho md ciia lai Dai hoc Dong Dudng, tii nay la Dai hoc Quo'c gia Viet Nam giang day hoan toan b^ng tieng Viet. NhU mot le tU nhien, ban than ong trd thanh mot trong nhiing vi giao sU dau tien cua nen dai hoc Viet Nam mdi, ciing ong Vo Nguyen Giap giang mdn Kinh te cho cac Idp xa hoi - chinh tri dac biet, dao tao chuyen gia cho cac cd quan chinh quyen nhan dan non tre. Vai thang sau, ong da trinh Ho Chu tich De an cai each giao due vdi muc tieu "giao due vi nhan sinh" va tren cac nguyen tac dan chu, dan toe va khoa hoc, ve cd ban phii hdp vdi cac phUdng cham dan toe, khoa hoc va dai chiing trong De cUdng van boa cua Dang Cong san Dong DUdng. Trong mot phien hop cua Chinh phii Nban dan lam thdi. Ho Chu tich bieu dUdng Bo Quo'c gia Giao due trong thdi gian ngan da lam dUdc nhieu viec.

Mac dii con muon van kbd khan do nan doi va giac ngoai xam de doa. Ho Chu tich van quyet dinh to chiic Tong tuyen cii dai doan ket moi lUc lUdng yeu nUdc, cung eo' nen doc lap va chinh quyen dan chii nhan dan. Luat gia Vu Dinh Hoe dUdc cii vao Ban dU thao dieu le Tong tuyen cii. Cuoc Tong tuyen cii da dUdc tien hanh ngay 6.1.1946 mot each thUe sU tu do, dan chu, binh dh\g, va th^ng Idi rUc rd bat chap sU pha dam cua bon phan dong trong - ngoai. Trong 74 ling cd vien d khu vUc thu do Ha Noi, cd tri bau dUdc 6 dai bieu, vdi cu Ho Chi Minh la ngUdi dan dau ve so' phieu, va 3 dai bieu la dang vien Dan chu trong Mat tran Viet Minh, ngUdi cao phieu nbat la Vii Dinh Hoe, phan anh vai tro cua tang Idp tri thiic trong each mang dan toe

260

dan chu. C6 le do ciing la mot ly do trUde khi Quoc hoi bop phien dau tien vao ngay 3.2.1946, Ho Chii tich dieu ong Vii Dinh Hoe sang n^m giii Bo Tu phap trong Chinh phu Lien hiep lam thdi, bdi vi liic ay mot so'phan tii Quo'c dan Dang trong Bo am mUu gianh lay cd quan chuyen chinh nay. Khi lap Chinh phii Lien hiep khang chie'n, de cU ong Hoe vao eUdng vi Bo trUdng Tu phap, Cu Ho gidi thieu trUdc toan the Quoc hoi: "Id mot trong ddm ngUdi tri thde vd dd hoat dong rat nhieu trong cdng cude cdch mang". Vii Dinh Hoe da hoan thanh sU uy thac cua Ho Chii tich, cung c6' Bo Tu phap, xay dung he thong cd quan tU phap tii trung Udng den dia phUdng, d^c lUe giiip NgUdi dat nen mong cho Nha nude phap quyen nhan nghia, trong suo't 14 nam (1946 - 1960) diing dau Bo, ong da kien tri nguyen t^c tu phap nhan dan va nguyen tac tU phap doc lap vdi hanh chinh cd ghi trong Hien phap 1946 ciia nUde Viet Nam Dan chii Cong boa.

Nam 1960, Bo Tu phap giai the (den nam 1981 mdi lap lai), ong Vii Dinh Hoe dUdc chuyen ve Vien Luat hoc thuoc Uy ban Khoa hoc Xa hoi Viet Nam, lam chuyen vien nghien ciiu luat phap. Ten tuoi quen thuoc mot thdi bong bien khdi cbinh trUdng. 15 nam ong lang le, miet mai lam cong tac nghien ciiu, chu bien va tham gia nhieu cong trinh luat hoc nhu "Tit dien thuat ngit luat hoc Nga - Trung • Phdp - Viet", "Nhitng van de nhd nitdc vd phdp luat", "Hap ddng kinh te", "Nhd nitdc vd cdch mang"; giang day Luat dan sU va Luat kinh te d TrUdng Dai hoc Kinh te, d cac Idp boi dUdng can bo quan ly ve hdp dong kinh te.

Nam 1975, ong ve hUu, kbong mot huan, huy chUdng. Tam tu thi nhieu, nhUng kbong mot Idi keu ca, th^c m^e, kbong mot Ian phien luy cac ed quan cua Dang va Chinh phii, ke ca nhiing Ian 6'm thap tii nbat sinh. Chi tii sau khi Dang c6 chinh sach doi mdi, ngUdi ta mdi lai thay danh tinh Via Dinh Hoe xuat hien trd lai. Dau Mc ay da ngoai 70, ong dem het tam huyet va tri tue phuc vu cong cuoc ddi mdi, tham dU va doc tham luan ve tU tUdng phap ly, tU tUdng giao due, tU tUdng phap quyen cua Chii tich Ho Chi Minh tai cac hoi thao do Bo Tu phap, Quo'c hoi va Bao tang Ho Chi Minh hoac Ban Khoa hoc Xa hoi - Thanh uy Ho Chi Minh mdi.

261

Nam 1996, GS. Vu Dinh Hoe dUdc Nha nUdc tang thUdng Huan chUdng Doc lap hang Nbat, roi dUdc cong nban la "can bo boat dong tien khdi nghia", dUdc hoa gia can nha cap 4 ma tii khi ong ve hUu con chau gdp tra tien nha de ong c6 ndi dUdng tuoi gia, bdi khi di theo each mang ong da hien bet nha ciia, trang trai cho Nong hoi.

Ciing tii day bao chi, truyen binh dUdng nhU phat hien lai vi nhan si tiing la mot trd thii dac lUc ciia Chii tich Ho Chi Minh. Hinh anh ong gia quae thudc ngoai bat tuan, roi ngoai ciiu tuan, nbUng giong noi van sang sang thay xuat hien ngay mdi nhieu tren trang bao, tren man anb nho. Tii nam 1991, GS. Vii Dinh Hoe, sau nhieu Ian lUdng lu, bat dau chap biit hoi ky va den nay da hoan thanh tren 1.500 trang: "Hdi ky Thanh Nghi, Phdp quyen nhdn nghia Ho Chi Minh" (Q.I), "Phdp quyen nhdn nghia Hd Chi Minh" (Q.II; Q.III con dang viet tiep). Chii de van la nhiing dieu tam huyet ciia ca mot ddi ke si phung sU ly tUdng rUc chay trong long tii thud trang nien, bat chap moi thang tram ciia cuoc ddi, nhu be ban dong tam qua Idi thd cua GS. Triet Diic d thanh pho Ho Chi Minh da miing tho cu nam 1992:

"Chan thanh kinh Ido tritdng nien cao

Trai titng vinh - ngot - ddng - gian lao

Thuy chung nhU nhdt: TAM THANH NGHI

Dan chii, dan quyen: Bdc Ddu sao".

Minh Thir

262