cuceloglu - yetiskin cocuklar

7/29/2019 Cuceloglu - Yetiskin Cocuklar

1/126

DOAN CCELOLUALE ORTAMI VE OCUK YETTRMEZERNE YAKUP BEYLE SYLELER

YETKN OCUKLAR


2/126

Tarayan Yaar MutluBu ekitap taslak halindedir. Okumay zorlatrc tarama hatalar ierebilir. Bu taslak srmokurken dzeltir ve dzeltilmi srm bizimle paylamak isterseniz memnun oluruz.

WEB: http://ayrac.org

letiim: [email protected]

2
http://ayrac.org/mailto:[email protected]://ayrac.org/mailto:[email protected]


3/126

MANFESTO

Ayra, 2005in Austos aynda mevcut yaynevlerinin, kitap fiyatlarn srarla ok yksektutmas temelinde, teknolojinin de nimetlerinden yararlanarak, merakl okuyucuyu bazkitaplarla kolay buluturabilme dncesinden hareketle, kitaplk.madpage.comalan adnda,

Kitaplk adyla yayna balad. Ksa bir sre, kitaplik.wordpress.com alan adnda yineWordPress temelli olarak yayn hayatna devam etti. Buradaki mrmz de ksa olmad amaolduka iyi bir kitleyle bulutuk WordPresste Mart 2007de de kendimize ait bir alan adndave Ayra olarak yolculua devam ediyoruz.Ayra oluturan ekip, yaynevi deneyimi olan kitapseverlerdir.ncelikle baz konulara aklk getirelim:1. Trkiyede Orhan Pamuk dnda hibir yazar, kitap satlarndan %20den daha yksek birtelif hakk alamazlar. Hatta ou yazar, kitab iin yaymcdan telif creti almaz, alamazAldnz bir kitabn gelirinin byk blm yaynevilerine, kitabevlerine ve aracdatmclara gitmektedir.2. Kafka, Joyce, Poe gibi telif hakk olmayan yazarlarn kitaplarnn satndan elde edilen gelir

tamamen yayncya ve yukarda saydmz gruba (evirmene eviri bitince bir kerelik czi bircret verilir) kalr.3. Kitaplarn basmnda dolayl da olsa aalar kullanlr.4. Trkiyede yaynclk sektr, bir kitap iin istedii creti karlamayacak kalitede ktbask yapmaktadr. Penguin Booksun ucuz seri retimi kitaplar bile, bizim yaynevilerindenok daha kaliteliler. Bir kitabevine gidip karlatrn5. Ayran amac yazara zarar vermek deildir. Buradan kitabn okuyup beendiiniz biryazara gereken ekilde destek olacak kadar duyarl insanlar olduklarn biliyoruzkitapseverlerin6. Ayrata kitab yaynlanan ve bundan rahatsz olan yazarlar bize istedikleri [email protected] adresinden ulaabilirler.7. Ayrata yaynlanan ekitaplar, okunabilir dzeydirler. Dzelti ve n okumas yaplmtr.

Buna ramen buradan linkini aldnz ve okumas srasnda hatalar grdnz kitaplar bizeyukardaki eposta adresinden bildirebilir ya da ilgili baln altna yazabilirsiniz.Dzelttiiniz ya da paylamak istediiniz ekitaplar da bize eposta ile ulatrabilirsiniz.Sayglarmzla

Ayra Ekibi

Baz yararl okumalar:Fikir ve Sanat Eserleri KanunuKorsan Kitap Korsan YayneviKltr Hizmetiymi

Korsan Yayna Gzellemeekitap?

3
http://ayrac.org/http://var/www/apps/collegelist/repos/collegelist/trunk/collegelist/tmp/scratch4/ayra?:%20eski%20alan%20ad?http://var/www/apps/collegelist/repos/collegelist/trunk/collegelist/tmp/scratch4/ayra?:%20eski%20alan%20ad?http://var/www/apps/collegelist/repos/collegelist/trunk/collegelist/tmp/scratch4/ayra?:%20eski%20alan%20ad?http://www.penguin.com/http://ayrac.org/kunye/http://tr.wikisource.org/wiki/Fikir_ve_Sanat_Eserleri_Kanunuhttp://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=104660&tarih=01/02/2004http://www.radikal.com.tr/veriler/2004/02/24/haber_107266.phphttp://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=104720&tarih=02/02/2004http://www.radikal.com.tr/2000/03/24/yazarlar/zekcos.shtmlhttp://ayrac.org/http://var/www/apps/collegelist/repos/collegelist/trunk/collegelist/tmp/scratch4/ayra?:%20eski%20alan%20ad?http://www.penguin.com/http://ayrac.org/kunye/http://tr.wikisource.org/wiki/Fikir_ve_Sanat_Eserleri_Kanunuhttp://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=104660&tarih=01/02/2004http://www.radikal.com.tr/veriler/2004/02/24/haber_107266.phphttp://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=104720&tarih=02/02/2004http://www.radikal.com.tr/2000/03/24/yazarlar/zekcos.shtml


4/126

DOAN CCELOLU, istanbul niversitesi Psikoloji Blmnden mezun olduktan sonraABDde Illinois niversitesinde Bilisel Psikoloji (alglama, dnme, iletiim) alanndadoktorasn yapmtr.Daha sonra Trkiyede Hacettepe ve Boazii niversitelerinde grev yapan Ccelolu,Fulbright bursuyla bir yl sreyle Berkeleydeki Kaliforniya niversitesinde ziyareti retim

yesi olarak almalarda bulunmutur.19801996 yllar arasnda ABDde Fullerton ehrindeki Kaliforniya Eyalet niversitesindegrev yapan Ccelolunun, krk akn Trke ve ingilizce bilimsel makalesi yaynlanmtr.1996 ylndan bu yana Trkiyede niversite rencilerine, retmenlere, anababalara veiadamlarna ynelik seminerlere, konferanslara ve atlye almalarna arlk vermitir.1990dan bu yana kitaplarn Trke olarak yaynlamaya zen gsteren Ccelolu, Trkinsannn dnce, duygu ve davranlarn bilimsel psikoloji kavramlar iinde inceleyenkitaplar yazmaktadr.

4


5/126

Remzi Kitabevi, 2001birincion dokuzuncu basm: Sistem Yaynclk, 19942001yirminci basm: Remzi Kitabevi, Nisan, 2002yirmi ikinci basm: Kasm, 2002

5


6/126

Bu kitab, son otuz yl iinde yakndan tanma olana bulduum; tandka sevgi, sayg vehayranlk duygularmn artt; glyle iindeki ocuun, safln ve yaama sevincini;deer ve ilkeleriyle iindeki anababann bilgeliini ve faziletini yanstan, dostu olmaktan gururduyduum, Ahmet Dervioluna sunuyorum.

6


7/126

indekilerTeekkr ve Sunu................................................................91 Bir Daha Gitmeyeceksin Onlara........................................112 Recep Enite.........................................................................193 Hatice Teyzem.....................................................................26

4 ki Tr iliki..........................................................................325 ocuk Anababa .......................................................496 Aylann Gzyalar.............................................................627 Aile Sistemi...........................................................................678 Aile Sisteminin Gereksinimleri.........................................789 Be Temel zgrlk............................................................9610 Lemann Evlilii...............................................................10611 Utanca Boan Aile.............................................................11812 Sava Tutumu.................................................................13213 Leman Nusretf Anlatyor................................................14714 Gelimi Olgun nsan........................................................15715 Lemann Yantlar.............................................................172

16 Safiye Hanmm Dzeni...................................................19117 Yakup Bey Dinliyor...........................................................20618 Yakup Bey Hatice Teyzem............................................21119 Hatice Teyzemin Evinde..................................................21720 Balak Kiilik...................................................................233Szlk..................................................................................253Kaynaklar............................................................................261

7


8/126

Teekkr ve SunuYetikin ocuklar, bildiimiz, fakat zerinde dnme gereini pek duymadmz bir ykyanlatyor. Bu yknn kahramanlarn tandka umarm ocukluunuzu, ailenizi,evrenizdeki insanlar, en nemlisi kendinizi daha iyi anlayacaksnz.Yetikin ocuklar yksnn daha iyi anlatlmasnda bana yardmc olan Ergun Akleman,

Mehmet Slfi k, Ertan Funda, Okan Klkylolu, stn ngel, Funda Soydemir, erminYenice, Erdoan Yenice ve Hlya Yetikene;Kitabn gzden geirilmi bu yeni basksnda en ok emei geen, hem ierik hem de slupynnden nemli katklarda bulunan asistanm Sabiha Kocabaka;Remzi Kitabevinden kapak dzenini oluturan mer Erdurana ve emei geen dierkitabevi personeline;Teekkrlerimi sunuyorum.1Bir Daha Gitmeyeceksin OnlaraHatice teyzem yedi yandaki olu Erolu dverken, Ben sana onlara bir daha gitmeyeceksindemedim mi, ha?! Seni pi kurusu, seni. Senin kemiklerini kraym da gr, hayvann dl. Gelburaya! Kama diyorum, gel buraya eekk! diye baryordu.

Sanki benim orada olduumu unutmutu. Erol annesine yakalanmamak iin oturmaodasndaki yemek masasnn etrafnda kouyor, bir yandan, Anne oraya gitmedim; birazbahede oynadk, biraz da matematik altk. Annesi pencereden bakyordu, diyor, biryandan da alyordu. Hatice teyzem elindeki, tencereyi kartrmak iin kulland byk tahtaka ocua frlatt. Kak Erolun omzuna arpt, yere dt. ocuun aya kaa takld, oda dt. Annesi zerine ulland, eliyle kafasna, yzne, omzuna vurmaya balad. Erol,Anam off, yeter, vurma, ok acyor, diyor, bir yandan da alyordu. Hatice teyzem ocuuiyice dvdkten sonra, Git, defol odana, gzm grmesin seni, it! diyerek bir tekme att. Erolhngr hngr alayarak odasna yneldi.Hatice teyzem benim odada olduumun sanki o zaman farkna varmt. Bana izah etmekzorunluluunu hissetmi olmal ki, Safiye Hanm kendi ocuunun Eroldan akll olduunu

sanyor. Halbuki hi de akll deil. etin ile almamasn12YETKN OCUKLARka kere tembihledim. Gidip onlarn evinde devlerini yapyor. etin benim olandanreniyor, sonra Safiye Hanm yararlanan Erolmu gibi konu komuya anlatyor. HerkesErolu aklsz sanacak. Ka kere syledim onlara gitme diye, beni hi hesaba almyor. AmaSafiye Hanm ne sylerse olu etin onu yapar. Erol beni hi hesaba almaz. Gidip kafasngzn yarasm geliyor. Eek. Bu yata szm dinlemiyor. Onun kemiklerini kracam.Babas gelsin, bir de ona dvdrecem. Anlasn bakalm benim szm dinlememek naslm!dedi.Son aydr Hatice teyzemlerin evinde kalyorum. Annem Hatice teyzemle konumu, Drtodal daireniz var, bir odasnda Timur kalsn. Hem masraflarnzn birazn karlayacakkatkda bulunur, hem de Ayla ile Erola aabeylik yapar. Sen kocanla konu, bir itiraz olmazsaTimura telefon et, sizde kalmaya balasn, demi. Hatice teyzem hem ablasnn sznkramadndan, hem de benim vereceim bir miktar parann dorudan kendi cebinegideceini bildii iin bu ie gnll. Kocas Recep enite beni sever. Ayrca ocuklaraaabeylik yapmama nem veren biri. O nedenle bir itiraz olmam.O gnden beri onlarn yannda kalyorum.Safiye Hanm, Hatice teyzemin alt kattaki komusu. Safiye Hanmn kocas Hikmet BeyTe,teyzemin kocas Recep enite arasnda herhangi bir sorun olmad halde, tantklar ilkgnden beri Hatice teyzem Safiye Hanm sevememi. Bu husumet kendini aka ortayakoyan bir duygu deil; yz yze geldikleri zaman birbirlerine hal hatr sorarlar; ne var ki, itenie devam eder.

Erolu byle bir nedenle bu kadar insafszca dvmesi benim iimi burkmutu. Ne yapacambilemiyordum. Erolun yerine kendimi koyduum zaman iimde kaynamaya balayan

8


9/126

duygunun fke mi, yoksa hzn m olduunu anlayamyordum.Aslnda bu, tank olduum ilk olumsuz olay deildi. Teyzemlerin ailesinde sk sk kavga oluyor.On alt yandaki kzlar Ayla ile yedi yandaki Erol srekli azarlanyor, sk sk tokatlanyor veBR DAHA GTMEYECEKSN ONLARA13

hakaret gryor. ou kere odama ekiliyor, kendimi derslere vermeye alyorum; amaailenin iletiim tarz beni olumsuz etkiliyor. Derslerimi alamaz oldum, srekli bu konuyudnyorum.Yakup Beyle bu durumu konumak istedim. Telefon ettim; Sah gn bulualm, dedi. YakupBeyle greceime memnundum. Heyecanla sal gnn bekledim.Yetikin ocuklarUzun sre gremedik, herhalde youn bir alma devresine girdin, diyerek Yakup Beybeni karlad. Kendisine, arhk yurtta deil, Fatihteki teyzemlerin yannda kaldm syledim.Teyzen iyi yemek piiriyor mu? diye aka yollu biraz kilo aldm ima etti. Gerekten deteyzemin piirdii yemekleri seviyordum.Eer zaman varsa kendisiyle biraz konumak istediimi syledim. Ne o, NesrinTe yineayevine mi gittiniz? (*} diye glerek yzme bakt. Szlerini, durumu ciddi bir havaya

sokmadan, yumuak tutmak iin sylediini ikimiz de biliyorduk. Ciddi, ilgili, anlayan biriningzleriyle bakyordu.Her zamanki gibi Beyazt Camiinin yanndaki ayevine gittik. ayc bizi tand. Biraz sonrahlamurlarmz nmze konmutu.Sizi dndren bir konu var, diyerek ilk konuan Yakup Bey oldu.Evet, dedim; Teyzemlerin evinde hem rahatm, hem de rahatsz.Biraz aman gerekecek; anlamadm, diyerek yzme bakt.Teyzem annemin k, diyerek sze baladm ve devam ettim; Hem teyzem, hem dekocas Recep enite beni se(>) yi Dn Doru Karar Ver kitabnda, Yakup Bey ile Timur Bey arasnda yer alankonumalara atfta bulunulmaktadr.

14YETKN OCUKLARver. Kendi odam var. alma masam var. Artk ev yemei yiyebiliyorum. Bu ynlerdenrahattm. Ama evlerinde srekli bir gerginlik, didime, huzursuzluk var. iki ocuklar var. Aylaon alt, Erol yedi yanda. ocuklar srekli azarlanyor, dvlyor, hrpalanyor. Ayrcateyzemle kocas da mutlu deil; srekli didime ve srtme halindeler. Bu durum benizyor. Sadece zlmyorum, sanrm iimde bir kzgnlk da var.Yakup Bey beni dikkatle dinliyordu. Hzn ve kzgnlk duygularnn yan sra sululukduygusu da var m? diye sordu.Evet, sanrm sululuk duygusu da var. Bana iyi davranyorlar, evlerinde kalyorum,yemeklerini yiyorum. Minnet duymam gerekirken kzgnlk duyuyorum. Kzdm iin kendimisulu hissediyorum ve kafam karyor.Yakup Bey, Sizin durumunuzda olsam benim de kafam karrd, dedi ve teyzemin adnsordu. Hatice, diye yant verdim.Hatice Hanmin ve kocas Recep Beyin ocuklarn yetitirme tarz sizin hi inolmadnz, daha nce grmediiniz, bilmediiniz bir ey mi? diye bana bir soru yneltti.Aslnda deil, dedim ve, Galiba bu durumun beni bu kadar derinden etkileyiinin nedeni deo olacak. Byrken grdm muameleleri teyzem ve kocas aynen ocuklarna yapyorlar.Ayla ve Erolun yerine kendimi koymamak elimde deil, diye devam ettim.Yakup Bey, Hzn, kzgnlk ve sululuk duygunuz yalnz onlarn ocuklarna yaptklarndandeil, byrken size yaplanlardan da kaynaklanyor olabilir, diye benim sylediklerimionaylad.Sanrm yle. Kafam karmakark. Kendimi derslere veremiyorum; bu beni daha da

gerginletiriyor, diyerek hissettiklerimi paylatm.Sizin durumunuzda olsam, ben de ayn eyleri hisseder, ayn gerginliin iine girerdim, dedi.

9


10/126

BR DAHA GTMEYECEKSN ONLARA15Yakup Beyin beni anlayla karlamas houma gitmiti, paylamaya devam ettim. Onlarayardmc olmak istiyorum. Durup dururken kendilerine bir cehennem yaratyorlar; oysa mutluolmak iin hibir eyleri eksik deil.

Teyzenizle kocasna pek yardmc olabileceinizi sanmyorum. Onlar iki yetikin ocuk,diyerek sylediklerimi yantlad.Bu kavram ilk defa duyuyordum; biraz aknlkla, Yetikin ocuk mu? diye sordum.Bunda hayrete dlecek bir durum yok, diyerek aklamaya balad. Toplumun bykounluu yetikin ocuk. Teyzeniz ve eniteniz iin bir eyler yapmak zor. Belki Aylaya veErola daha ok yardmc olabilirsiniz. Onlara yardmc olabilmeniz iin nce yetikin ocukkimdir? yetikin ocuklar nasl ve hangi ortamda byr? gibi sorularn cevabn bilmenizgerekiyor, diyerek yzme bakt.Gerekten yetikin ocuk kime denir? diye sordum.Bedenen byd halde, duygu ve heyecanlar bakmndan geliip olgunlamayan insanlaradenir, diyerek soruma yant verdi. Daha sonra, Hatice Hanm ve Recep Bey anladmkadaryla krk yalarndalar; ama, be alt yalarndaki ocuklarn duygusal geliim

dzeyindeler, gzlemini yapt.Niin geliemiyorlar? diye sordum.Yakup Bey glmseyerek, nk onlar yetitirenler de gelimemilerdi, dedi ve devam etti:Anababas ve ilikide bulunduu yakn evresi yetikin ocuklarla evrili kklerin kendileride ister istemez yetikin ocuk olarak yetiirler. Bu ksr dng kuaklar boyu srer gider.Aklma taklan soruyu sormann sras diyerek sordum: Birinin yetikin ocuk olduunu naslanlarz?Hznl bir mizah ifadesiyle, Duygusal olgunluunu tamamlayamam kiinin iinde,kendinin de tam anlayamad doldurulamayacak bir boluk vardr, dedi. Bir sre sustuktansonra, Bu boluk, mutsuzluk olarak kiinin yaamna yansr. Kii mutsuzdur. Bu mutsuzluunkaynan ise darda bir nes

16YETKN OCUKLARnede, olayda ya da kiide bulur, diyerek aklamasn bitirdi.Bu noktada Yakup Beye, Erolun annesi tarafndan dvln ve daha sonra teyzemin banayapt aklamay anlattm.Yakup Bey, Hatice Hanm mutsuz bir kadn. Anlattnzdan anlalyor ki, teyzenizinmutsuzluunun kayna Safiye Hanm ve konu komunun ocuunu aklsz greceikorkusu, yorumunu yapt.Peki, Safiye Hanmla ilikisi dzelse, bu mutsuzluk ortadan kalkar m? diye aklmdan geensoruyu ynelttim.Hayr, dedi ve, mutsuzluk ortadan kalkmaz. Daha nce sylediim gibi yetikin ocukmutsuzdur ve mutsuzluunun kaynan darda bir nesnede, olayda ya da kiide bulur,diyerek szne devam etti.Bir rnek vererek konuyu daha da at: Mutsuz olan kii, bir arabam olsa, Avrupa gezisinekabilsem, Safiye Hanm Erolun ne kadar akll olduunu kabul etse, ne kadar mutluolurum, diyebilir.Fakat olanaklar ve koullar el verip arabay nesne alnca, Avrupa gezisine olay gidinceya da Safiye Hanm kii Erolu akll bir ocuk olarak grnce mutluluu uzun srmez. Budefa mutsuzluunun nedeni olarak baka nesneler, olaylar veya kiiler bulur.Yakup Bey glmseyerek devam etti; Bu anlamda yetikin ocuklarn iindedoldurulamayacak bir boluk vardr. Mutsuzluklarnn gerek nedenini hibir zamananlayamadan, srekli bir daldan dierine atlayarak mrlerini geirirler. Bir sre durdu,durgunlat ve, Tabii mutsuz olan sadece kendileri deildir. Elerini ve ocuklarn da mutsuz

yapmak iin ellerinden gelen her eyi yaparlar, dedi.Yakup Beyi dinledikten sonra daha da hznlendim. Gzmn nnde oynayan bir trajedi

10


11/126

vard. Hatice teyzem ve Recep enite sadece birbirlerini mutsuz etmekle kalmyorlar, iki zavalBlR DAHA GTMEYECEKSN ONLARA17l ocuun mutsuz bir yaam geirmesi iin gereken kt temelleri de atyorlard. Erol ve Aylada yetikin ocuk olarak byyecekler ve kendileri gibi birer yetikin ocukla evlenerek, yine

kendileri gibi yetikin ocuklar yetitireceklerdi. Yakup Beye sordum:Ne yapmam tavsiye edersiniz?Ne yapacanza kendiniz karar vermelisiniz,yle soraym: Siz benim yerimde olsaydnz, ne yapardnz?Gzmn iine bakarak, Bama gelenlerin, iinde bulunduum durumlarn benim en iyiretmenim olduunu dnrdm, dedi. Bir sre sustuktan sonra,Yaammn temelamacnn renmek, bilinlenmek olduuna inandm iin, bama gelenlere bir renmefrsat olarak bakardm, diyerek cmlesini tamamlad.Bu ekilde herhalde ilk reneceim ey onlarn gzyle olaylar grmek, yani onlar anlamakolurdu. Onlar anlarken herhalde ben de kendimi de daha iyi anlamaya balardm, dedim.Zaten reniminizin temelini bu anlay oluturacak, dedi. Sonra zerine basa basa, Onlartanma ve anlama sreci iindeyken kendi duygu, dnce ve davranlarnz daha iyi

anlayacaksnz. Bu nemsenecek bir kazantr, dedi.Ama, ben yine de ilk adm nasl atacam bilemiyorum, dedim. Yani teyzemi ya da Recepenitemi tanmak iin nasl bir adm atacam bilmiyorum. diyerek szm bitirdim.Yakup Bey, Size bu konuda yardmc olabilirim, dedi. Beraber kitabevine gittik. Dkknnarka taraflarndaki bir raftan bir dosya ald. Dosyay bana verirken, Bunu dikkatle okuyun.inde uygulamanz iin sorular var. Uygun grdnz sorular Recep enitenize ve Haticeteyzenize sorun. Konumak istediiniz zaman gelin, bulgularnz beraber gzden geiririz,dedi.Yakup Beyin yanndanyeni bir maceraya atlacak kiinin heY218

YETKN OCUKLARyecan iinde ayrldm. Hatice teyzemi, Recep enitemi, Aylay ve Erolu yarglamadangzlemleyecek, onlarla konuarak i dnyalarn anlamaya alacaktm. Ayrca kendi idnyam kefetme frsatn bulduumu dndm. Bylece bu hzn ve kzgnlktankurtulabileceimi umuyordum.Recep EniteYakup Beyin verdii malzemeler iinde kiinin kendini daha iyi tanyabilmesi iin baz sorularvard. Bu sorular gzden geirdim. Hatice teyzeme ve Recep eniteme sorabileceim sorulariki ayr liste halinde yazdm.Recep enite niversite ten ayrlm, askerlikten sonra bugn orta boy bir market olarakadlandrlabilecek bir dkkn am, kendini ve ailesini rahatlkla geindirebilecek geliri olanbir insan. Teyzemle grc usulyle evlenmi. kisi de ayn kasabadan olduklar iin ailelerbirbirlerini tanyorlarm.Bir akam yemekten sonra, Recep enite gazetesini okurken onunla konumaya baladm.Kendisine, okumakta olduum psikoloji blmnde verilen bir devi tamamlamak iin hemHatice teyzemle, hem de kendisiyle konumam gerektiini syledim.Gerekte byle bir devi niversite deil, Yakup Bey vermiti. Ama bu sorular eitimsrecimin bir paras olarak grdm iin yalan sylediim gibi bir duygu iinde deildim.Ne konuacaksn? diye sordu. Benim sorduum baz sorulara, onun iinden geldii gibi,Evet ya da Hayr biiminde yant vermesini istediimi syledim. Sor bakalm! dedi.Bakasnn yannda sorulacak trden sorular olmadn, eer sakncas yoksa, benim odamdakonumamz istedim. Surda rahat rahat oturuyoruz, rahatmz bozacaksn, diye sylenerekkalkt, beraber benim odaya getik. O benim yatamn stne

20YETKN OCUKLAR

11


12/126

oturdu, ben alma masamdaki sandalyeye oturdum. Daha nceden hazrladm sorularsormaya baladm.Yeni bir ey yapmay dndnz zaman bir gerginlik duyar ve kayglanr msnz?soruma Recep enite, Tabii biraz kayglanrm; sen kayglanmaz msn? yantn verdi.Aslnda verdii yantta bir de soru vard.

Beni iin iine katmayalm, dedim ve niin kayglandn sordum.Recep enite, Yeni bir ey yaptma gre, o alanda pek tecrbem yok demektir, iibeceremezsem millet bana gler, alay eder. Bakasnn kendisine glmesini, alay etmesini kimister? diye yant verdi.Sylediini doru anladmdan emin olmak iin, Bakasnn gznde baarsz olmak, alayedilmek korkusu gerginliinizin ve kaygnzn kaynan oluturuyor; doru anlam mym?diye anladm ifade ettim.insan baka neden korkar ki? diye sze balad ve devam etti; Kimse bilmese, grmeyecekolsa, istediin kadar dene, hata yap, baarsz ol. Kim bilecek?Doru anlamm, diye dndm ve ikinci soruma getim. Kendinizi srekli bakalarnmemnun etmeye alan biri olarak grr msnz?Adamna bal, dedi. Eer karmdaki gl ve bana ktlk edebilecek biri ise, kpry

geinceye kadar ayya day demek babndan, gler yz gsteririm. Ama, mevkisi, gcolmayan zprn tekine de gler yz gsterecek halimiz yok herhalde. O beni memnun etmeyealsn. Aksi halde dalarm herifi! Nasl dalarsnz?Yani basarm fray, azarlarm, insan yerini bilmeli. Anladklarm akla kavuturmakiin, Yani bakasna gler yz gstermeniz ya da gstermemeniz, o insann sizden gl ya dagsz olmasna bal, diyerek kendimce bir zetleme yaptm.Recep enite, Evet, diyerek devam etti; Ne demiler, BRECEP ENTE21yk balk, kk bal yutar! Kendinden byk balk grdn m ka; kk balk grdnm, zerine atla. Akll adam byle yapar!

imdi nc sorumu soruyorum: Kendinizi isyankr biri olarak grr msnz? Yani biriylebir atma iine girince kendinizi yayor hisseder ve canlanr msnz?Erkek adam psrk olmaz. Ben psrk deilim. Kendime yan baktrmam. Belki dikkatetmisindir, ister Hatice teyzen, ister ocuklar olsun, bana dikleneni tepelerim, dedi ve birsre sustuktan sonra gzmn iine bakarak, hafif bir glmsemeyle, Bu da senin kulanakpe olsun, ile szn tamamlad. Ben de glmseyerek, Anlyorum enite, dedim. Recepenite, baka sorum olup olmadn sordu. Evet, var, dedikten sonra Devam edebilirmiyim? diye sordum.Et, et! Houma gitmeye balad.Kalbinizin en gizli kesinde, kendinizde bir eksiklik, bir tuhaflk olduunu hisseder misiniz?Kendinizin acayip biri olduunuzu dnr msnz?Recep enite, Olum, Allah deiliz ya! Tabii ki her insann eksii olacak. Ne soruyorsun senyani? diye bu soruyla ilgili skntsn dile getirdi.Kendinizde bir eksiklik hisseder misiniz? diye tekrar sordum.Cevab yle oldu:Yok hissetmem. Kendinde eksiklik hisseden insanlar da sevmem. Sen kendinde eksiklikhisseder misin?Recep enite, beni ie kartrmayacaktk, biliyorsun, dedim. Gld; sen bana gcklkyaparsan, ben de sana gcklk yaparm, diyen bir yz ifadesi vard.imdi baka bir soruya geiyorum, dedim. Dinlemeye hazrd; Deerli, deersiz her eyibiriktirir misiniz? Eski eyleri atmakta zorluk eker misiniz?Ne demiler, Sakla saman gelir zaman. Ben kolay kolay22

YETKN OCUKLARbir ey atmam. Allahtan o konuda Hatice teyzenle birbirimize benzeriz; o da kolay kolay

12


13/126

atmaz. ocuklara da retmeye alyoruz; ama onlar ok tutumsuz. nlerine geleniatyorlar.Bir baka soru enite: Kendinizi kat ve mkemmelliyeti olarak grr msnz?Yaplan iin mkemmel olmas gerekir, diye Recep enite sze balad ve kendisi iin nemlibir konuda konutuumu anlamam istercesine devam etti: Bu konuda msamaha yok.

Benim ocuklara retmek istediim bu. Bir trl anlamyorlar. Bakasnn ocuu snftapekiyi ald halde benim ocuum ondan dk alrsa pataklarm. Hi affetmem.ocuunuz, Ayla ya da Erol, elinden geldii kadar ok alt halde pekiyi alamazsa, yine dedver misiniz?Daha ok alsnlar. Neleri eksik? alsnlar. Snfta onlardan yksek not alan olmayacak!Yeni bir soru: Yaamdan ne istediinizi biliyor musunuz? Yani gnlnzden geenhayalleriniz var m?Bu soruya hemen yant vermedi; bir sre sessiz kald, dnd, daha sonra yant verdi.Herkes nasl mutlu oluyorsa ben de yle mutlu olurum. Allaha kr bir marketimiz var,geimimizi temin ediyor. Bir apartman dairemiz var. Dnya gzeli olmasa da yzne baklacakbir karm var. u ocuklar adam edemiyorum. Onlar adam gibi hareket etseler. Hayalle,meyalle geirecek zaman yok.

Bunlar sylerken Recep enite sadece benim soruma yant vermiyordu; ayn zamanda benimnasl olmam gerektii, nasl dnmem gerektii konusunda da bana ders veriyordu.Yzndeki ifade, Kzm sana sylyorum, gelinim sen anla ifadesiydi.Recep enite, bu soru biraz farkl, affna snarak soruyorum, dedim ve biraz sklarak,Kadna kza laf atmaktan holanr msnz? diye sordum.Recep enite gld. Etrafta hi kimse olmad ve beni de erkek milletinden biri olarakgrd iin yantlamakta sakncaRECEP ENTE23grmedi, iimden geiyor, ama bu yata, bu ortamda uygun deil. Bizimki serbest i. Marketegelen kadna sulanacak olsam mteri kaybederim. Admz kar. Bunlar teyzene syleme ha!

Tabii ki sylemem; gvenle konuabilirsiniz! Size unu da soraym: Porno magazinlerebakmaktan holanr msnz?Erkek iin normaldir. Ama, porno magazini nereden bulaym, nerede bakaym? Daha danemlisi nerede saklayaym? Mmkn deil. Bazen arkadalarn elinde grnce yle bir gzatyorum.Recep enite imdi daha farkl bir soru soruyorum: nsanlara gvenir misiniz?Kendim de dahil, hi kimseye gvenmem. Ne demiler, babama gvendim, o da anam s...Bu konudaki kanaatinizi rendim: ok net. Kimseye gvenmemek gerektiinisylyorsunuz. imdi baka bir konuya geiyorum: Ne zamandan beri sigara iiyorsunuz?Lise te baladm; ite yirmi be yldr, bu mereti hl ierim. Brakmaya gcm yok.Yani gcnz olsa brakmay isterdiniz?Tabii canm, isterdim. Ama, brakamyorum.Peki, bir baka soru: Yalnz kalmaktan holanr msnz?Timur, dedi ve biraz ters bir ifadeyle, Yalnz kalmaktan kim holanr? diye devam etti.Yalnzlk Allaha mahsustur. Yalnz kalmaktan nefret ederim ve yalnz kalmamak iin elimdengelen her eyi yaparm.Peki, bir baka soru daha: Genellikle bakalarnn sizden beklediklerini mi yaparsnz?Glmseyerek, Karmdakinin kim olduuna bal. Mevkisi olan, hatr saylr, saydmbirinin beklediklerini yapmaya alrm. Karmdaki benden daha aa mevkide, hatrsaylan biri deilse, onun benden ne bekledii umurumda bile olmaz, diye konutu.Recep enite imdiki sorum u: Bakalarn dinlerken, onlarn ne sylediine mi, yoksa nekastettiine mi bakarsnz?24

YETKN OCUKLARNe kastettiine bakarm. Arif olan anlar, demiler. Biz de kendimize gre ariflik yaparz.

13


14/126

Peki, anne ve babanz kendinize yakn hisseder misiniz?Nereden buluyorsun bu sorular Timur; bitmeyecek mi?Recep enite az kald. Evet, sorum anne ve babanz kendinize yakn hissediphissetmemenizle ilgili.Kendilerine saygm vardr. Allah raz olsun, bizi byttler. Babamdan hl korkarm ve

onun yannda bacak bacak stne atamam. Annemden ok dayak yedim ama ondan korkmam.Yalanp elden ayaktan derlerse, zerimize den grevi yaparz. Geri Hatice teyzen benimannemi babam sevmez, ama o istese de istemese de ben anama, babama baktrrm.imdi duygularla ilgili bir soru soracam: Sevgi ve acma duygularn birbirinden kolaylklaayrt edebilir misiniz?insan acd insana da yardm eder, sevdii insana da. Ben Hatice teyzenle nianlandm.Nianlandktan bir sre sonra ne mal olduunu anladm. Nian bozacaktm. Ama, kkkasaba. Kzn istikbali kararr. Acdm. Evlendim. Evlendiime gre demek seviyorum.Bu cevab duyunca hayret ettim; acma ve sevgi duygularnn bir yetikinde hl birbirindenayrmadn gzlyordum. Ama, benim grevim tartmak deil, soru sormak ve sorulansorularn cevabn kaydetmekti. Ondan sonraki sorumu sordum:Buna benzer bir soruyu daha nce sormutum; ama bu biraz farkl, yine soraym. Hata yapan

kendiniz de olsanz kk grr ve ona onur krc szler syler misiniz?Aynen bildin, diye yantlad Recep enite. Birisi hata yapnca hi gznn yana bakmam.Ya tokad patlatrm ya da kfrederim. Kendim hata yapnca ok bozulurum; iim iimi yer.Recep enite son sorumu soruyorum: Grup iinde olduunuz zaman, gruptakilerin ounluuynnde fikirlerinizi deitirir misiniz?Grupta kimlerin olduuna bakarm. Mevki sahibi, hali hatr saylr insanlar varsa onlarndediklerine dikkat ederim. Ama,RECEP ENTE25bir sr akal bir araya gelmise, onlarn dediinin tam tersini yaparm. Dedim ya herkeshaddini bilmeli.

Recep eniteye teekkr ettim. Ne yapacaksn bunlar? diye sordu, insanlarn kiilikyaplarn anlamaya alyorum, diye yant verdim.Peki benim kiiliim naslm, imdi rendin mi? diye merakn dile getirdi. Henz onunkiilik yapsn bilmediimi, verdii yantlar zerinde dnerek incelemem gerektiinisyledim. Ayrca bu konuda bilgi ve deneyimi zengin olan Yakup Bey adnda birinin de banayardmc olacan belirttim. Yahu senin iin uzunmu. dedikten sonra, imdi tamam m,iimiz bitti mi? diye sordu.Kendisine teekkr ettim. O odadan ktktan sonra aldm notlar temize ekmeye baladm.ilk frsatta Recep enitenin yantlarn Yakup Beye gsterdim. Yakup Bey, Bunlar, zerindekonumaya deer, nemli veriler, ama, nce Hatice teyzenle konu. Ondan elde ettiin verileride getir. Beraber gzden geirelim, dedi.Hatice TeyzemHatice teyzeme de Recep eniteye sorduum trden sorular sormak istedim. Hem heyecanl,hem de tedirgin bir hali vard. Recep enitenin sorularma yant verdiini bildii iin,kendisinin de sorularma yant vermesinde bir saknca olmadn hissediyordu. Ancak,Sorularna doru yant verebilecek miyim? diye kaygya kaplyordu. Ayrca, bir yandangnlk yaamn tekdzeliine bu tr bir etkileimin bir eni getireceini dnyor, biryandan da kendini merakl bir bekleyi iinde buluyordu.Bir gn ocuklar okuldayken konumaya baladk ve ilk sorumu sordum: Yeni bir eyyapmay dndnz zaman gerginleip kayglanr msnz?Yantn bildii bir soru duymann i rahatl iinde konumaya balad: Ben kendi bamayeni bir ey yapmam. rendiim ne ise onu yaparm. Aadaki komum Safiye Hanm,yemek piirirken herkesin yapt gibi yapmaz, her yemek piiriinde kendine gre bir eyler

katar, yeni tarifeler uydurur. Ben yle deilim; annemden nasl renmisem, yemei yleyaparm. Kendi bama bir ey yapma durumunda kalsam, herhalde ok kayglanr, tedirgin

14


15/126

olurdum.Hatice teyze ikinci sorum u: Kendinizi srekli bakalarn memnun etmeye alan biriolarak grr msnz? Yani kendi isteinizden ziyade bakalarnn istei sizce daha mnemli?Mahcup bir glmsemeyle yant verdi: Galiba yleyim ben.

HATCE TEYZEM27Ama kimseye de yaranamam. Ne Recep enitene yaranrm, ne de ocuklara. Hep onlarmemnun etmeye alrm. Geen gn grdn ite. Ka kere syledim Safiye Hanmlaragitmeyeceksin, etinle oynamayacaksn diye, ama beni dinleyen kim! Bizim Erol yine gitmi,etinle oynam. Safiye Hanm ok bencil bir kadn; ne kocasna, ne de ocuuna aldrr. oukere doru drst yemek piirmez, ilgilenmez. Ama kocas ona tapar. ocuk da onundediinden kmaz.Hatice teyzem sorularma yant vermekten zevk almaya balamt, hemen nc sorumusordum; Kalbinizin en gizli kesinde, kendinizde bir eksiklik, bir tuhaflk olduunu hissedermisiniz? Kendinizi acayip biri olarak grr msnz?Bu sorudan pek holanmam bir yz ifadesiyle, Ne bileyim, bilmiyorum. Pek kendimi

dinlemesini sevmem, diye yantlad.imdi baka bir soruya geiyorum. Deerli, deersiz her eyi biriktirir misiniz? Eski eyleriatmakta zorluk eker misiniz?Bu soru da onun ilgisini ekmiti. Yeni kefettii bir eyi paylamann heyecan iindekonutu; Evet, biriktiririm. Neden bilmiyorum, hibir eyi atamam. Safiye Hanm ise hibirey saklamaz. Eline frsat gese kocasn da ocuunu da atacak sanki. Ben, on be yandagiydiim gmlei dahi atamyorum. Aylaya giydirmeye altm, ama zamane kz. Rengiuymuyormu. Giymiyor. Her eyi biriktiririm, atamam.Hatice teyze gayet iyi gidiyoruz. imdi soracam soru da u: Kendi haklarnz korumak iinkonutuunuzda iinizde bir sululuk hisseder misiniz? Keke kendimin deil, karmdakinin istediini yapsaydm! duygusuna kaplr msnz?

Kendi istediim bir eyde diretirsem sonradan pimanlk duyarm. Nedamet hissi beni rahatbrakmaz. Esasnda brnn dediini yaptm zaman da iim rahat olmaz. Ne yapaym,bilemiyorum. Kendi istediimi yapsam, bakalarnn gnln krdm diye sululuk duyarm.Onlarn istediini yapsam, Hep onlarn dedii oluyor, ben de artk ayak paspas oldum,duygusuna kaplr, yine rahatsz olurum. Ben niye byleyim?I28YETKN OCUKLARYantn bilmiyorum. Eer renirsem, size syleyeyim mi?Syle tabii yeenim, neden sylemeyeceksin? Sen niversitede okuyorsun. renince bana dasyle.Peki, sylerim Teyze. Bir baka soru: Kendinize zg bir dnceniz ya da grnzolmadn dnr msnz?Ben neyim ki, kendime mahsus dncem ya da grm olsun. Dediim gibi beni kimsehesaba almyor zaten. Recepe tek bir sz syleyemem. Kar ksmnn lafn dinlemem, ben!der kar iin iinden. Bak, kck olan bile benim szm dinlemiyor.Ne dediinizi anlyorum Teyze. imdi sorum u: Srekli yetersizlik duygusuna kaplr vekendinizi eletirir misiniz?Timurcuum ben kadnm, erkek deilim ki. Kadn tabii yetersiz. Banda bir erkek olmaslazm. Allah beni kadn yaratm, eksik etek. Neyimi eletireyim? Kaderim bu benim.Evet, anlyorum. Yani bu soruyu sormak bile abes demek istiyorsunuz. Peki baka bir sorusoraym: Kendinizi kat ve mkemmeliyeti olarak grr msnz?Yani yaplan iin iyi olmasn ister miyim, diye soruyorsun deil mi?

Evet.Yaplan iin hatasz olmas gerekir. ocuklar bu ynden hi bana ekmemi. Annem bana

15


16/126

nak retirken ben hata yapnca samdan eker yerde srklerdi. Ben Aylaya tokat bileatmyorum. Ondan oluyor belki. Aylann doru drst bir i yaptn henz grmedim.Elinden doru drst bir i kmaz.Dersleri de yle mi?Dersleri de pek iyi deil. Geri babalar ders konusunu takip ediyor. Recep onlar korkutuyor.

Onun korkusundan alyorlar.Recep enite ocuklar snfta en iyi notu almazlarsa onlar dvdn syledi, doru mu?Evet, dver. aydr bizde kalyorsun, sen de grdn. Babalarnn korkusu olmasa onlar dersalmazlar.HATCE TEYZEM29Yeni bir soru: Yaamdan ne istediinizi biliyor musunuz? Yani gnlnzden geenhayalleriniz var m?Gen kzken vard. Ama artk hayal meyal kalmad. Alan ald, satan satt. Kavga dv,yayoruz; srtmz pek, midemize ekmek giriyor. Allah bamzdan eksik etmesin, ocuklarnbanda babalar var. Allahtan baka ne isteyeyim? Halime kretmem gerek.imdi size bir ey syleyeceim. fade u: Kim olduumu pek bilmiyorum. Temel yaam

ilkelerimin ne olduunu ve hayatmn hangi ynde gelimesi gerektiini kestiremiyorum. Buifadenin sizin dncenizi ve duygunuzu ifade edip etmediini bana syler misiniz?Ben kim olduumu biliyorum. Kocamn kars, ocuklarmn anasym. Temel yaam ilkelerine demek? Onu pek kestiremedim. Hayatm hangi ynde geliecek, onu da bilemem.Kaderimiz ne ise o olacak, insan alnna yazlan yaar. Onu deitirmek elimizde deil.nsanlara gvenir misiniz?Gvenilecek olan da var, gvenilmeyecek olan da. Ama Allah kimseye muhta etmesin.Elden ayaktan dsem, Recep de bir tekme vurur, ocuklar da. Hibirine gvenmem.Recep enitenin sigara imesi sizi rahatsz etmiyor mu?Ediyor, ediyor ama, elimden ne gelir? Adamn evi. Bazen, ocuklarn odasnda ime, zift gibisigara duman iinde uyuyorlar, dediimde, Kapa eneni, diyor. Ne diyeyim? Elimden ne

gelir?imde bir szyla Hatice teyzemi dinledim. Elimden ne gelir? dedii zaman yznde hzn,korku, aresizlik, mutsuzluk, bovermilik, fke karm bir duygu belirdi. Kadn olmannilesi, ezilmilik, hepsi bu yz ifadesinde kendini buluyordu.

imden geenleri bir tarafa brakp soru sormaya devam ettim: Yalnz kalmaktan holanrmsnz?ocuklar okula gidince sakinlik houma gidiyor. Ama bi30YETKN OCUKLARraz sonra sklmaya balyorum. Sklnca komuya giderim. Evvelden Safiye Hanmagiderdim, ama imdi ona gitmiyorum. Yeni arkadalar edindim.Genellikle bakalarnn sizden beklediklerini mi yaparsnz?Hatice teyzem hi tereddt etmeden yant verdi; Evet, buna benzer bir soruyu biraz ncesormutun galiba. Kendi istediimi yapsam da mutlu deilim, bakasnn istediini yapsamda.Bakalaryla atmaya girmemek iin elinizden geleni yapar msnz?Evet. Mesela, Safiye Hanmm hal ve hareketlerinden hi holanmyorum. Fakat bunu birtrl yzne syleyemedim.Bakalarn dinlerken, onlarn ne sylediine mi, yoksa ne kastettiine mi bakarsnz?Tabii szlerin arkasndaki kaste bakmak lazm. Safiye Hanma bir ey sylemedim, amakendisinin iyi bir komu olmadn ima ettim. Pek imadan anlayacak bir insan deil, amabenim iin byle konumak uygun derdi.

Herhangi bir grup iinde konuulan bir eyi anlamadnz zaman, akla kavuturmak iinsoru sorar msnz?

16


17/126

Recepin bulunduu bir toplant ise, azm amam. Ayp olur. Kendi samimi arkadalarmarasnda isem, sorarm. Duruma bal. Yabanclar arasnda pek soru sormam. Utangacmdr.Kendinizi anne ve babanza yakn hisseder misiniz?nsan anasn, babasn sevmez mi? Pek yakn hissetmem ama, saygm vardr anneme,babama. Allah raz olsun, beni byttler. Annemden ok dayak yedim ama ondan korkmam.

Babam pek dvmezdi ama, ondan hepimiz korkardk. Recep benim annemi babam skgrmemi istemiyor. Onun iin sk gremiyoruz. Zaten biz stanbuldayz, onlar kasabada.Mesafe ok. stesek de pek gremeyiz.Hatice teyze, imdi duygularla ilgili bir soru soracam: Sevgi ve acma duygularnbirbirinden kolaylkla ayrt edebilir misiniz?HATCE TEYZEM31nsan sevdiine acr, acdn sever. Ben ikisini pek ayrt edemem. Sen ayrt eder misin?Ben ayrt ederim, ama beni iin iine katmayalm. imdi baka bir soruya geiyorum. Bu soruhataya kar sizin takndnz tavr renmek iin soruluyor. Hata yapan kendiniz deolsanz kk grr ve ona onur krc szler syler misiniz?Hata yapnca annem beni ok dverdi. Herhalde bir bildii vard. Benim de hataya

tahammlm yok. ocuklar hata yapnca ya kendim dverim ya da babalarna dvdrrm.Dikkat etmesini rensinler.Yine iim acd. Bu lkenin ocuklar, bu lkenin kadnlar ve hatta bu lkenin erkekleri iinalamak istiyordum; hem de hngr hngr. Soru sormaya devam ettim.Grup iinde olduunuz zaman, gruptakilerin ounluu ynnde fikirlerinizi deitirirmisiniz?Arkadalarmn dncesi ynnde fikrimi deitiririm. Onlarn dedii ynde oyumukullanrm.Hatice teyzeme teekkr ettim. Nasl buldun beni? diye sordu. nsanlarn kiilik yaplarnaratryorum, diye yantladm. Onun yantlarn incelemem gerektiini syledim,inceledikten sonra bana da anlat! dedi. Kendisine anlatacama sz verdim. Yeniden

teekkr ettim. O odadan ktktan sonra aldm notlar temize ekmeye baladm.ki Tr ilikiErtesi hafta Yakup Beyle bulutum. Yine Beyazt Camisinin yanndaki ayevine gittik.Ihlamurlarmz yudumlarken yazdklarm dikkatle okudu. Sizin sorularnza samimiyetleyant verdiklerini sanyorum, dedi ve devam etti: Recep Beyin ve Hatice Hanmnyantlarn beraberce gzden geirip deerlendirebiliriz. Ne var ki, bu deerlendirmeyi neyegre yapacamz konusunda bir ngrye sahip olmamz gerek. Benim nerim, onlarnyantlarn kendileriyle ve bakalaryla ilikileri ynnden incelemek.Bo bir kt zerine iki ekil izdi. ekilde kiinin benlik snrlan byk bir daire ilegsteriliyordu. Kiinin z, yani kiinin kendi gznde kim olduu, zbenlii byk daireniniinde ufak bir daire olarak gsterilmiti.D dnya, toplum, bakalarnn kiiden beklentileri bir birim olarak ego snrlarnn tesindeizilmiti. Kiinin bilinci ego snrlar iinde yer alyordu.Yakup Bey, Gryorsunuz, buraya iki ekil izdim, diyerek aklamasna balad. Dikkatederseniz, birinci ekilde kiinin kendi zyle olan ilikisi daha baskn, daha birinci planda,daha nemli. D dnya ile ilikisinin bilincinde ama, bu iliki ilki kadar baskn deil. Bu emagelimi zgn insan temsil ediyor. Gelimi zgn insandan ne kastettiimi anlyorsunuz,deil mi?Yakup Beyin, yi Dn Doru Karar Ver adyla yaynladmK TUR LK33o sekil 4.1: Gelimi insann kendi zyle olan ilikisi, d dnya, toplum ve bakalarnn

beklentileriyle olan ilikisinden daha baskndr.ekil 4.2: Kalplanm insann d dnya, toplum ve bakalarnn beklentileri ile olan ilikisi,

17


18/126

kendi zyle olan ilikisinden daha baskndr.kitapta yer alan bulumalarmza ve bu bulumalardaki konumalara atfta bulunduunubiliyordum.Daha nceki bulumalarmzda tanmlamtnz, dedim, kendi zdeerlerini dnce vedavranna yanstan insan.

Evet, doru, dedi ve ekli aklamaya devam etti. kinci ekilde ise kii, d dnyaya,topluma, bakalarnn beklentilerine daha ok nem vermektedir. Kii kendi zyle zayf biriliki iindedir. Bu da kalplanm insann ilikisi.imdi Recep Beyin ve Hatice Hanmn sizin sorularnza verdikleri yantlar, bu ekillerleakladm iliki trlerine gre gzden geirelim.lk soruyu her ikisine de sormusunuz: Yeni bir ey yapmay dndnz zaman birgerginlik ve kayg yaar msnz?Y334YETKN OCUKLARYakup Bey bana bakt ve, Bu soru sizce neyi aratryor? diye sordu.Kiinin yeni eylerden korkup korkmadn, deil mi? Yakup Bey evet anlamnda belli

belirsiz bir ba hareketi yapt ve daha ok aklk getirmek iin konutu; Soru, kiinin ddnyasnn baskn olup olmadn aratryor. Recep Beyin cevabna bak, ne diyor: Yeni birey yaptma gre o alanda pek tecrbem yok demektir. i beceretnezsem millet bana gler,alay eder. Bakasnn kendisine glmesini, alay etmesini kim ister? Kimse bilmese,grmeyecek olsa, istediin kadar dene, baarsz ol. Kim bilecek?Ayn soruya teyzenizin verdii yant daha da ilgin. O, yeni bir ey yapma durumunu dahiyaratmak istemiyor: Ben kendi bama yeni bir ey yapmak istemem. rendiim ne ise onuyaparm... Kendi bama bir ey yapma durumunda kalsam herhalde ok kayglanr, gerginolurum.Demek oluyor ki, bakalarnn ne diyecei, onlarn yeni bir eyi deneme heyecanndan dahanemli. Yeni bir ey deneyecekleri zaman ilk akla gelen baarszlk ve bakalarnn alay etmesi

korkusu oluyor.Yakup Beyin sylediini ak seik anlayabiliyordum. Bir sre sustu, hlamurundan bir yudumald, yzme bakt, sylediini anladmdan emin olarak konumasna devam etti.ikinci soru, Kendinizi srekli bakalarn memnun etmeye alan biri olarak grr msnz?idi.Recep Bey, yine d dnyaya nem verdiini belirten bir yant veriyor; ne var ki, ddnyadaki insanlar temelde iki grup iinde gryor: Kendisinden gl ve gsz olanlar. Nediyor: Eer karmdaki gl ve bana ktlk edebilecek biri ise, kpry geinceye kadarayya day demek babndan, gler yz gsteririm. Bu gler yzn tabii o insann deeriylehibir ilikisi yo^ Kendi zyle de bir ilgisi yok. Tamamiyle adam kullanma tavr iindegsterilen bir gleryz.Byle bir dnya gr iinde insann, insan olduu iin bir deeri yok. insan ancak mevkii vegcne gre deer kazanr.M 1 UK LKBu grn... Mevkisi, gc olmayan zprn tekine de gler yz gsterecek halimiz yokherhalde. O beni memnun etmeye alsn. Aksi halde dalarm herifi... nsan yerini bilmeli!szleriyle belirtiyor.Bu tutumun toplumdaki erkek kltr iinde daha yaygn olduu kansndaym. Kadnlar,zellikle erkeklerle karlatrdklarnda kendilerini gsz grrler ve bunu doal kabulederler. Belki baka kadnlarla ve kendilerinden gsz olan ocuklar ve genlerle ilikilerindebu mevki ve g yarmasnn bilinciyle davranlarn biimlerler.Bu ynden Hatice Hanmn ayn soruya verdii cevab gzden geirmekte yarar var: Galibayleyim ben. Ama kimseye de yaranamam. Ne Recep enitene yaranrm, ne de ocuklara.

Hep onlar memnun etmeye alrm. Geen gn grdn ite...Bu yantta Hatice Hanmn acizlik duygusu ortaya kmaktadr. Btn bekledii takdir

18


19/126

edilmek, bunu bile ona ok gryorlar.ilgin bir yn de Safiye Hanmla olan rekabeti, dedikten sonra, Hatice teyzemin cevabnnbir blmn yksek sesle okudu: Safiye Hanm ok bencil bir kadn; ne kocasna ne deocuuna aldrr. Yemek piirmez, ilgilenmez. Ama kocas ona tapar. ocuk da onundediinden kmaz. Yakup Bey bir sre sustu, biraz solukland, sonra, Hatice Hanmn

Safiye Hanmla rekabet iinde olduunu, daha nce Erolu nasl dvdn, neler sylediinianlattnzda hissetmitim, dedi.Nasl hissetmitiniz? diye sordum.Konuyu saptrmamak iin bunun ayrntlarna girmek istemiyorum. Daha ileride ele alrz,dedi ve yle devam etti: Ksaca unu sylemek istiyorum: Erol, annesiyle Safiye Hanmarasndaki rekabetin ve husumetin arasnda kalm durumda, insann ii szlyor.Yakup Beye onun iini szlatan eyi benim tam anlayamadm syledim.Hafife glmseyerek, zr dilerim, dedi. Bu aamada anlayamamakta haklsnz. Erol ileannesinin ilikisini ilerde gz36YETKN OCUKLARden geireceiz. O zaman anlayacaksnz. imdi yantlar gzden geirmeye devam edelim.

Ama, Erolun yedii dayan sebebini gerekten merak ediyorum, dedim.Yakup Bey, Evet, o konuya mutlaka dneceiz, dedi ve devam etti. Soru: Kendinizi isyankrbiri olarak grr msnz? Yani biriyle bir atma iine girince kendinizi yayor hisseder vecanlanr msnz?Recep Beyin cevab: Erkek adam psrk olmaz. Ben psrk deilim. Kendime yanbaktrmam. Hatice Hanmin cevab... Bana soran gzlerle bakt ve, Hatice Hanma busoruyu sormadnz m? dedi.Hayr, sormadm, dedim ve aklama yapma gereini hissettim; Yani sormak gereinihissetmedim. Kadncazn isyankr olmakla hi ilgisi yok. Ne yant vereceini bilemezdi.Yakup Bey anlayan bir ifadeyle, Baka sormadnz sorular var m? dedi.Evet, cinsellikle ilgili baz sorular vard, o sorularn bazlarn ne Recep eniteme, ne de

teyzeme sorabildim.Yakup Bey, Evet, anlyorum. Eminim o durum iinde en dorusunu yaptnz, dedi. Bu sonsoruyu Hatice Hanma sormak gerei bile duymamanz, kltrmzde erkek ve kadnnisyankrlkla ilgili ne kadar farkl tutumlar gelitirebileceini kantlyor. Recep Beyin Erkekadam psrk olmaz. Ben psrk deilim. Kendime yan baktrmam trnden verdii yant,yalnz erkein deil kadnn roln de tanmlyor. Burada vurgulanan, toplumun gerekkadndan, gerek erkekten beklentileri. Her insan iin evvelden konmu kalplar var. Kiininkendi z iinde, kendi gemi yaants iinde neler olabilecei bir kalemde silinip atlyor.Birey kendi teklii ve muhteemlii iinde alglanmyor.Yani kalplar konuuyor, dedim.Yakup Bey, Evet, dedi. insann teklii, farkll, zbenlii deil, bakalarnn beklentileribirinci planda. Yakup BeyinM TR LK37bu konuya yreinde ayr bir nem verdiini seziyordum. Ama, yapmamz gereken bir grevolduunu dnyor olmalyd ki, derin bir soluk aldktan sonra, Sorulara verilen tepkileriincelemeye devam edelim mi? dedi ve devam etti:Kendinizde bir eksiklik, bir tuhaflk olduunu kalbinizin en gizli kesinde hisseder misiniz?Kendinizin acayip olduunuzu dnr msnz? sorusuna Recep Bey, tutarl bir yantveremiyor. nce; Allah deiliz yal Tabii ki her insann eksiklii olacak, diyor, daha sonra, Yokhissetmem. Kendinde eksiklik hisseden insanlar da sevmem, diyor.lk bata bilge bir insan gibi sze balyor. Hemen arkasndan syledii szler, ilk sznn birkalp olduunu, bilinli bir sz olmadn ortaya koyuyor. Hatice Hanmn, Ne bileyim,

bilmiyorum. Pek kendimi dinlemesini sevmem, szlerinden kendini gzlemeyi peksevmediini, bu soruyu pek anlaml bulmadn anlyoruz.

19


20/126

Niin anlaml bulmuyor? diye sordum. Anlaml deil de onun iin! yantn verdi. Ama busoru benim iin anlaml. Ona niin anlaml gelmiyor?Sizin kendi znzle olan ilikiniz iinde bu soru anlaml. Daha nceki bulumalarmzda,d dnyada olan bitenlerin kendi bana bir anlam yok; olaylara, insanlara, nesnelere anlambiz veriyoruz, demitiniz. Bu nedenle kiilerin kendi paradigmasn anlamann ok nemli

olduunu srekli vurgulamtnz. O nedenle benim iin anlaml, Hatice teyzem iin anlamsz.Bunu mu demek istiyorsunuz? diye sordum.Yakup Bey, Bu sorulara verilen yantlar inceleyerek aslnda Recep Beyin ve Hatice Hanmnparadigmalarn anlamaya alyoruz, dedi, bir sre beni szd ve, Deil mi? diye sordu.Evet, dedim, Esas amacmzn o olduunu imdi anlyorum. Demek oluyor ki, kiininkendini gzlemesi, gl ve zayf ynlerinin farkna varmas, Hatice teyzemin umurunda deil.Bu tr dncelerin onun dnyasnda anlam yok.38YETKN OCUKLARYakup Bey, Doal olarak kz Ayla ve olu Erolun bu ynlerden gelimesinin de anlam yok,diye karlk verdi.Yani, dedim, Ayla ya da Erol, igr gerektiren yazarlk, tiyatro, mzik gibi sanat dallarna

ynelirlerse anababalar tarafndan srekli engellenirler. nk bu tr eilimler mevcutkalplara uymuyor.Yakup Bey, Kendi zleriyle iliki gelitirip birey olarak bamsz bir insan olmaya ynelirlerseonlarn gazabna urarlar, dedi ve ilave etti; Kalplarn dna kmaya cesaret ettikleri zamancezalandrlrlar.Duygularm dile getirerek, Zavall Erol, zavall Ayla. Onlar dnnce iim burkuluyor,dedim.Yakup Bey, Annesi ve babas yetikin ocuk olan herkes iin ayn duyguyu tayorum, dedi.Bir sre sessiz kaldk; bu, paylalan bir hznn sessizliiydi. Daha sonra Yakup Bey, Devamedelim mi? diye sordu.Evet, ltfen Yakup Bey, benim iin ok retici oluyor, dedim.

Yakup Bey konumasn srdrd: Deerli, deersiz her eyi biriktirir misiniz? Eski eyleriatmakta zorluk eker misiniz? sorusuna Recep Bey, Ben kolay kolay bir ey atmam. Allahtano konuda Hatice teyzenle benzeriz; o da kolay kolay atmaz, diyor. Hatice Hanmin verdiiyant da bunu onaylyor: Evet, biriktiririm. Neden bilmiyorum, hibir eyi atamam.Bu yantlarn anlam ne? diye sordum. Yakup Bey, Yetikin ocuk, kendi iindeki psikolojikboluu sanki kendisine ait eski eyalar tutarak telafi etmeye alr. Bu nesnelere bir trbamllk gelitirir, diye yantlad. Bunun nedeni? diye irdelemek istedim. ocukluundabulamad gven duygusunu, in olduu eyalar toplayarak gidermeye alr, diyeyantlad.Aklmdan, mala mlke ok dkn insanlar iin de bu aklama geerli olmal diye dndm,ama konuyu datmamak iin bir ey sylemedim.K TR LK39Yakup Bey, imdi teki soruya geelim, diyerek soruyu okudu: Kendinizi kat vemkemmelliyeti olarak grr msnz?Yakup Bey soruyu okuduktan sonra bir aklama yaptm: Sizin verdiiniz listede bu sorudannce baka sorular vard, ne var ki, bunlar Recep eniteye sormay pek anlaml bulmadm.Hatta sorarsam kzard diye dndm. Ama Hatice teyzeme sordum.Yakup Bey, O zaman ona sorduunuz sorulara dnelim, dedi ve devam etti: Soru: Kendihaklarnz korumak iin konutuunuzda iinizde bir sululuk duygusu hisseder misiniz?Keke kendimin deil, karmdakinin istediini yapsaydm! duygusuna kaplr msnz? Busoruyu Recep Beye sormaktan niin ekindiniz?Yakup Bey, dedim, Recep enitenin istedii trden erkek adam bu tr igrye nem

vermemeli. Erkek ne istediini bilmeli ve istedii eyi alabilmeli. Bu soruyu sorarsam, onunerkeke tavrndan, kiiliinden phe ediyormuum gibi gelir. O nedenle sormamay

20


21/126

yeledim. Yakup Bey beni anladn ifade eden bir tarzda hafife bayla tasdik ediyordu;devam ettim: Ayrca, Recep enite, karsndaki insann mevkisinden ve gcnden sz ederdiye dndm. Yani, o gl olann dediini yapar, ama, kardaki zayfsa, o zaman kendisznn yaplmasn bekler. Byle tahmin ettim.Yakup Bey, Sanrm haklsnz, dedi ve devam etti: Bu soruya Hatice Hanm yle yant

vermi: Kendi istediim bir eyde diretirsem sonradan pimanlk duyarm. Nedamet hissibeni rahat brakmaz. Esasnda brnn dediini yaptm zaman da iim rahat olmaz. Neyapaym, bilemiyorum. Kendi istediimi yapsam, bakalarnn gnln krdm diye sululukduyarm. Onlarn istediini yapsam, hep onlarn dedii oluyor, ben de artk ayak paspasoldum, duygusuna kaplr, yine rahatsz olurum.Bana niin byle olduunu sordu.Ne yant verdiniz?Bilmediimi syledim. renince kendisine sylememi iste40YETKN OCUKLARdi. Sonra kendisiyle konumam uygun olur mu? Yani sizden rendiklerimi kendisineaktarmamda bir saknca var m?

Hayr.Yakup Bey belirgin bir glmsemeyle, Bu konumalarmz da bir kitap haline getirmeyidnyor musunuz? diye sordu.Daha nce aklma gelmemiti, ama imdi siz syleyince, neden olmasn! diye dndm.Bence iyi edersiniz. Byle bir kitabn birok insana yararl olacandan eminim, dedi.Kitap yazma olasl iime ayr bir heyecan katt; konutuklarmz daha bir can kulayladinlemeye baladm ve Yakup Beye sordum: Hatice teyzemin her iki durumda da rahatszolmasnn nedeni ne?Yakup Bey, ekil zerinde Z ve TOPLUMla ilikileri gsteren oklara iaret etti ve unlarsyledi: Aslnda Hatice Hanmn her iki durumdan rahatsz olmas hem i hem de ddnyayla ilikisi olduunu gsterir. Kendi zne ulamak, iindeki ocukla iliki kurmak

istiyor. Salkl bir gelime. Ne var ki, bu gelimenin o kadar kuvvetli olmadn bir sonrakisoruya verdii yanttan anlyoruz.Kendinize zg bir dnceniz ya da grnz olmadn dnr msnz? sorusunaverdii cevaba dikkat edin Timur Bey, dedi ve okumaya devam etti: Ben neyim ki, kendimezg dncem ya da grm olsun. Dediim gibi beni kimse hesaba almyor zaten. Recepetek bir sz syleyemem. Kar ksmnn lafn dinlemem, ben! der kar iin iinden. Bak,kck olan bile benim szm dinlemiyor.Yakup Bey aklamaya devam etti: Bu yant Hatice Hanmm kendiyle ilikisinin yan sra,kocas ve ocuklaryla olan ilikilerini nasl grd hakknda da bize bilgi veriyor.yle sanyorum Yakup Bey, dedim, Hatice teyzem, sadece kendini deil, tm kadnlar naslgrdn ya da toplumu nasl grdn dile getiriyor. Bundan sonraki soru, srekliyetersizlik duygusuna kaplr ve kendinizi eletirir misiniz? idi. VerdiiK TR LK41yant, Timurcuum ben kadnm, erkek deilim ki. Kadn tabii ki yetersiz. Banda bir erkekolmas lazm. Allah beni kadn yaratm, eksik etek. Neyimi eletireyim? Kaderim bu benim,ifadesi sadece kendini deil, tm kadnlar kapsyor.Yakup Bey, Evet Timur Bey, katlyorum, dedi. Bylesine kapsaml duygu, dnce vedavranlarla karlanca bunlarn kaynaklarn o toplumun kltrnde ararz. HaticeHanmn iinde yetitii ailenin, ailenin iinde yer ald toplumun, toplumu kapsayan kltrkalplarnn onun duygu, dnce ve davranlarn biimlemede, daha dorusu kalplamadaetkili rol oynam olduu grlyor.yle bir dnce geldi aklma, diyerek dndm heyecanla Yakup Beye syledim:

Bizim kltrde kadn ve erkein rolleri ok belirgin biimde birbirinden farkl olaraktanmlanm. Bu nedenle, kadnn yetikin ocukluu ile, erkein yetikin ocukluu

21


22/126

birbirinden farkl grnmler gsterecektir. Recep enitenin yetikin ocukluu, erkeeyakan bir yetikin ocukluk. Hatice teyzemin yetikin ocukluu da, kadna yakan biryetikin ocukluk. Bana yle grnyor.Evet, doru. Yani kadn iin bir kalp, erkek iin daha farkl bir kalp gelitirme durumu var,diyerek hemfikir olduunu belirtti. Bu gerekten nemli bir yn. Tartma ve

deerlendirmeleri yaparken bunun srekli gz nnde tutulmas gerekir.Yakup Bey sandalyesinden kalkt, yle bir gerindi, etrafna baknd; daha sonra oturarak,imdi mterek sorulara geldik, dedi. Yani hem Recep Beye hem de Hatice Hanmasorduunuz sorular. imdi o sorulara verilen yantlara bir gz atalm. Soruyu okuyacakkendurdu, bana bakt ve, Siz de ayaa kalkp biraz kaslarnz gevetmek ister misiniz? diyesordu. Kendimi konumalara kaptrmtm ve devam etmek istiyordum. Bir ey sylememegerek kalmadan anlad ve soruya geri dnd.Kendinizi kat ve mkemmelliyeti olarak grr msnz? sorusuna verdikleri yantlardaikisi arasndaki benzerlik aka grnyor. Her ikisi de yaplan iin mkemmel olmasnistiyor.42YETKN OCUKLAR

Recep Bey, Yaplan iin mkemmel olmas gerekir. Bu konuda msamaha yok, diyor.Bu noktada durdu, bana bakt ve glmseyerek, Siz ok yerinde bir soru yneltiyorsunuz,dedi ve szne devam etti: Ayla ya da Erol, elinden geldii kadar ok alt halde pekiyialamazsa, yine de dver misiniz? sorunuza verdii yant tamamiyle d baarya dnk; kiinini dnyasna, gayretine, itenliine ve azmine nem vermeyen bir insann grn yanstyor:Daha ok alsnlar. Neleri eksik? alsnlar. Snfta onlardan yksek not alan olmayacak.Hatice teyzemin verdii yant onun ocukluu hakknda da bir fikir vermiyor mu? diyeYakup Beye sordum. Annem bana nak retirken ben hata yapnca samdan eker yerdesrklerdi, diyor. Kendisi Aylaya dayak atmyormu, ama Recep enitenin dayak atmasndanmemnun; hatta ocuklar dvmeyi kocasnn grevlerinden biri olarak gryor.Timur Bey, daha nce de belirttiimiz gibi, yetikin ocuklar, yetikin ocuk olan

anababalarm rndrler. Eer aile yaamlarnda bir deiiklik olmazsa Erol ve Ayla da aynanababalar gibi dnmeye ve davranmaya balayacaklardr. Onlarn ocuklar dakalplanacak ve bylece kuaktan kuaa yetikin ocukluk aktarlacaktr.Bu noktada, Ayla ve Erol iin bir ey yapabilir miyim? diye sordum. Onlarn hayatlarnnkararmasn istemediimi syledim.Yakup Beyin yz ciddileti ve benim gzlerimin iine bakarak, Bu sorunun altnda yatansorumluluun farknda msnz? Bir anlamda onlarn ikinci anababas olmak istiyorsunuz,dedi.Onlarn kendi zlerini bulup, kendi yaamlarn kurmasna, bamsz, zgr insanlar olmasnakatkda bulunmak istediimi syledim.Yakup Bey, dnceli bir tarzda her bir kelimeyi tane tane sylemeye zen gstererek, Kendizlerini bulup, kendi yaamlarn kuran, bamsz, zgr insanlar olmann onlar daha mutIK TR LK43lu yapacandan emin misiniz? diye sordu ve devam etti; Belki de kalplanm, anababasnnkalplarna kr krne inanan insanlar olarak yetimeleri onlarn Trkiyedeki hayatn dahada kolaylatracak. Recep Bey ya da Hatice Hanmdan birinin gelimi bir insan olduunudnn. Evliliklerinde imdiki dengeyi bulabilirler miydi?Yakup Beyin bu sz hem artt, hem de byk bir karamsarla gtrd. Sylediindebirok hakl yn gryordum. Ama, bir insann kendi zn anlayarak, kendi yaamnzgrce gelitirmesinin kt olabileceini kabul edemiyordum. Ayla ve Erol ac eke ekekalplanrken, insanlk onurlar gzmn nnde ayaklar altna alnrken, hibir eyyapmamamn daha doru olacan kabul edemiyordum. Dncelerim karmakarkt; ayrp

seemiyordum. Ama aklma bir soru geldi.Peki siz bana niin yardm ettiniz? diye sordum. lk karlatmz zaman bana el uzattnz,

22


23/126

merhaba, dediniz ve yaamm ok derinden etkileyen bir etkileim iine girdik.Ben sorumluluumun bilincindeyim, dedi. Btn istediim ne yapmak istediinizinbilincinde olmanz.Aradaki fark gremiyorum, diye Yakup Beyi yantladm. Siz bana uzandnz, ufkumuamaya altnz. Kalplanm bir insan olmaktan kmam iin zaman verdiniz, aba

gsterdiniz. imdi aynsn ben, yapmak istediim zaman niin yanl oluyor?Yakup Bey glmsedi ve, Yanl yaparsnz, demedim. Bu sorunun altnda yatansorumluluun farknda msnz? Bir anlamda onlarn ikinci anababas olmak istiyorsunuz,dedim. Bence bu konuda sorumluluunuzun snrn ve yapacanz etkinin doasnbilebilmeniz iin zaman henz erken. sterseniz salksz, kalplayan aile dzenini incelediktensonra salkl, gelitiren aile dzenini incelemeye balarz. Bu incelemelerden sonra dahabilinli olarak kararnz verebilirsiniz.Bu kadar nemli mi, Yakup Bey?Yakup Bey ciddiyetle aklamasna devam etti; nsan temel44YETKN OCUKLARden etkileyen her eyin byk sorumluluu vardr. nsan, bilinci gelitike bu sorumluluun

farkna varmaya balar.Glmsedi. Ayla ve Erola yardm etmek istememden mutlu olan ve tasvip eden birinin sevgidolu glmseyiini grdm. Yardm etmenin sorumluluunu daha da pekitirmek isteyenbirinin bilinci iinde konuuyordu. Bir sre sustuk. Sylenmemi szlerin anlamlarnbelirginletiren srenin getiine inanm olmal ki, Bu konuyu da daha sonra konumakzere imdi yeni soruya geelim, dedi.Soru: Yaamdan ne istediinizi biliyor musunuz? Yani gnlnzden geen hayalleriniz varm? Bu soruyu da her ikisine soruyorsunuz.Recep Bey tamamiyle d baar ve kalplar erevesinde yantlandryor. Kendi i dnyasylailgili hibir belirti yok: Herkes nasl mutlu oluyorsa ben de yle mutlu olurum. Allaha krbir marketimiz var, geimimizi temin ediyor. Bir apartman dairemiz var. Dnya gzeli olmasa

da yzne baklacak bir karm var. u ocuklar adam edemiyorum. Onlar adam gibi hareketetseler. Hayalle, meyalle geirecek zaman yok.te yandan Hatice Hanm i dnyasnn daha ok farknda ama, bu i dnya artk ondanyldzlar kadar uzak, eriilmez bir dnya: Gen kzken vard. Ama artk hayal meyal kalmad.Alan ald, satan satt. Kavga d, yayoruz; srtmz pek, midemize ekmek giriyor. Allahbamzdan eksik etmesin, ocuklarn banda babalan var. Allahtan baka ne isteyeyim?Halime kretmem gerek.Gryorsunuz, gen kzln renkli dnyas ve cvltlar gsz de olsa hl yayor. Byle bircvltya Recep Beyde rastlamyoruz.Yakup Bey aklaynca Recep enitemin ve Hatice teyzemin sylediklerinin anlamn belirginolarak grebiliyordum. Bundan sonraki sorunun yantndaki anlam ben aklamak istedim ve,Porno ile ilgili soruya Recep enitenin verdii yant, onun kadnlar cinselliklerinin tesindekendi kiilikleri ve zgrlkleriyle tanmaya hazr olmadn gsteriyor, dedim.IKI TUR LK45Devam ettim, Kadna kza laf atmaktan holanr msnz? sorusuna Recep enite, imdengeiyor, ama bu yata, bu ortamda uygun deil. Bizimki serbest i. Markete gelen kadnasulanacak olsam, mteri kaybederim. Admz kar, diye yant verdi.Recep enitenin Porno magazinlere bakmaktan holanr msnz? sorusuna verdii yant dauydu: Erkek olup da, porno magazinden holanmayan olur mu? Bu yant da imdiye kadarRecep enite ile ilgili sylenenlerle tutarl. Ortada beklenmedik bir durum yok.Yakup Bey, glmseyerek, Bu soruyu teyzenize niin sormadnz? dedi.Ben de glmseyerek yant verdim; Zavall kadn ne diyeceini arrd. ok utanrd. Ben de

mahcup olurdum.Yakup Bey, Biliyorum; muziplik olsun diye sordum, dedi. Hatice Hanma kendisinin kim

23


24/126

olduunu, temel yaam ilkelerinin ne olduunu bilip bilmediini ve hayatnn hangi yndegelimesi gerektiini kestirip kestiremediini, sormusunuz. Bu soruyu Recep Beyesormamsnz.Sormama gerek yoktu. Ne yant vereceini biliyordum. Ayrca erkek ksmna sorulacak sorudeildi, bu.

Yakup Bey o tatl tebessmlerinden biriyle, Teyzenizin verdii cevab nceden kestiremedinizmi? dedi. Kalplanm insann verecei en kalp yantlardan birini vermi: Ben kim olduumubiliyorum. Kocamn kars, ocuklarmn anasym. Temel yaam ilkeleri ne demek? Onu pekkestiremedim. Hayatm hangi ynde geliecek, onu da bilemem. Kaderimiz ne ise o olacak.nsan alnna yazlan yaar. Onu deitirmek elimizde deil Bu yantta kendisi yok. Evli, ikiocuklu bir kadnn kalplanm cevab var. Btn kalplanm evli, iki ocuklu kadnlarnverecei cevab vermi.Kalplanm insanlarn en temel zelliklerinden biri, kimseye gvenmemeleridir. Bundansonraki soruya verdikleri yantta bu aka grlyor, insanlara gvenir misiniz? sorusuna,Recep Bey, Kendim de dahil, hi kimseye gvenmem, diyerek; Hatice Hanm da, Allahkimseye muhta etmesin. Elden ayaktan dsem,46

YETKN ^ULUKLAKRecep de bir tekme vurur, ocuklar da. Hibirine gvenmem, diyerek kimseyegvenmediklerini ak seik belirtiyorlar.Tabii bu gvensizliin verdii bir i yalnzlk var. Kalplanm insann i yalnzl mr boyudevam eder.Gzlerimin nne serilen bu i yalnzlk bana ac veriyor, iim szlyordu. Duygularm YakupBeyle paylatm.Yakup Bey, Gerekten iler acs, dedi. Tabii grene, bilene. Onlar hibir eyin farkndadeil. Ayrca, bu durumun deimemesi iin ellerinden geldiince abalarlar. Ne bu durumunfarkna varmak isterler; ne de deimek.ok ilgin, dedim. Anlamakta glk ekiyorum.

Yakup Bey, yi Dn Doru Karar Ver kitabnda yaynlanan daha nceki grmelerimizdeparadigmay deitirmenin zorluundan sz etmitik, dedi. Hatta kiilerin paradigmatutkunluu gelitirdiini sylemitik, ite bu da bir tr paradigma tutkunluu.Evet, anlyorum, dedim ve sigara ile ilgili konuya dikkatini ektim. Sigara konusunda erkekve kadm arasndaki davran farkn gryoruz. Recep Bey sigara tutkunluunu kendiiradesinden daha gl gryor. ocuklarn odasnda sigara imeme gibi, ocuklarmm ya dakarsnn sal ile ilgili bir davran deiiklii yapmak ise aklna bile gelmiyor.Yakup Bey sylediklerimi bayla onaylayarak benimle hemfikir olduunu belirtiyordu. Dahasonra, Yalnz kalmaktan holanr msnz? sorusunun niin sorulduunu anladnz m? diyebana bir soru yneltti.Bu soruyu, Kalplanm insan psikolojik bakmdan zaten ok yalnz. Onun iin sosyalbakmdan yalnz kalmak istemez. evresinde srekli insan bulundurmak ister, diyeyantladm.Yakup Bey, Gerekten de yle, dedi. Kendi i dnyasyla dostluk kuramam insan iindekiyalnzl bakalaryla kurduu ilikilerle doldurmak ister. Hem Recep Beyin, Yalnzkalmaktan nefret ederim ve yalnz kalmamak iin elimden gelen her eyi yaparm, hem deHatice Hanmn, ocuklar okula gidince sakinlikIKI TUR LK47houma gidiyor. Ama biraz sonra sklmaya balyorum. Sklnca komuya giderim, yantlarbu gr destekliyor.Bu noktada Yakup Beye bir soru ynelttim; Bakalarn dinlerken, onlarn ne sylediine mi,yoksa sylenilen szlerin arkasndaki niyete mi bakarsnz?, sorusuyla neyi yakalamaya

alyoruz?Yakup Bey, Yetikin ocuun gven sorunu vardr; kendine gveni yoktur ve bunu dierlerine

24


25/126

yanstr. Gvenmedii iin insanlarn sylediklerinin onlarn gerek duygu ve dnceleriolduunu kabul etmez. Kendisi yle olduu iin insanlarn da art niyetli olduunu dnr vesrekli kukuludur.Gerekten de, Recep enite, bir baka soruyu yantlarken, Bakalarnn ne sylediine deilneyi kastettiine nem verir ve cevabm ona gre veririm. Arif olan anlar, demiler. Biz de

kendimize gre ariflik yaparz, diyerek Yakup Beyin aklamasn dorulamaktayd. Haticeteyzem, Tabii szlerin arkasndaki kasta bakmak lazm, diyerek yine ayn gvensizlii dilegetiriyordu.Yakup Bey, Sanrm, sorduunuz sorularn neleri kefetmek istediini anlamdurumdasnz, diyerek devam etti; Hemen hemen her soruda kalplanm insann, kendizyle olan ilikisinden ok, d dnya ile, bakalarnn beklentileriyle olan ilikisine nemverdiini gryoruz. Kalplanm insann yaamnda baskn olan, toplumun kendindenbeklediidir. Bu beklentileri srekli birinci planda tuttuu iin i dnyasnda olup bitenleriikinci plana atar. Recep Beyin ve Hatice Hanmn yantlarndan, erkek ile kadnn konu vederece itibariyle birbirinden farkl kalplar olabileceini de gryoruz.rnein, grup iinde olduunuz zaman, gruptakilerin ounluu ynnde fikirlerinizideitirir misiniz? sorusuna Recep Bey, Grupta kimlerin olduuna bakarm. Mevki sahibi, hali

hatr saylr insanlar varsa onlarn dediklerine dikkat ederim, diye yant verirken, HaticeHanm, Recepin bulunduu bir toplant ise, azm amam. Ayp olur. Kendi samimiarkadalarm arasnda isem, sorarm. Duruma bal. Yabanclar arasnda pek soru sormam.Utangacmdr,48YETKN OCUKLARdiyerek erkek ve kadnn farkl beklentilerin, kalplarn etkisi altnda olduunugstermektedir.Evet Yakup Bey, teyzemin ve enitemin kalplanm insan zelliklerini, verdikleri tmyantlarda grmek mmkn. Kendinizi anne ve babanza yakn hisseder misiniz? sorusunaverdikleri yantta, kiilerin zlerinin iin iine girdii zel bir ilikiden ok, kltrel kalplarn

baskn olduu grnyor. Bu kalpsal ilikiyi, Recep enite, Kendilerine saygm vardr. Allahraz olsun, bizi byttler. Babamdan hl korkarm ve onun yannda bacak bacak stneatamam. Annemden ok dayak yedim ama ondan korkmam. Yalanp elden ayaktanderlerse zerimize den grevi yaparz, eklinde ifade ederken, Hatice teyzem, insananasn, babasn sevmez mi? Pek yakn hissetmem ama, saygm vardr anneme, babama. Allahraz olsun, beni byttler, diyerek belirtmektedir.Dier sorulan da ksaca gzden geirerek, kalplanm insanlarn acma ve sevgi duygularnbirbirlerinden pek ayrt edemediklerini gzledik. Kalplanm insann mkemmelliyetiolduunu yeniden vurguladk.Yakup Bey, Ben kalplanm insan ve yetikin ocuk kavramlarn ayn anlamlardakullanyorum. Umarm bu sizi yanltmaz, diye beni uyard. Bunun farknda olduumusyledim.nmzdeki bulumada, yetikin ocuklarn baz tipik davranlar zerinde durmakistiyorum. Ayrca, bugn izdiimiz ekli biraz deitirerek, d dnyay, toplumu, bakalarnnbeklentilerini kiinin iine yerletirerek yeniden izeceiz, dedi.nmzdeki perembe gn bulumaya karar verdik. Ihlamurumu bitirince ayrldm. ocuk AnababaYakup Beyle konumamdan sonra aldm notlar zerinde altm ve perembe gnnsabrszlkla bekledim.Nihayet perembe gn geldi ve Yakup Beyle bulutuk. Her zamanki gle yzyle benibekliyordu. ayevindeki masamza oturduk. Daha nce izmi olduu bir ekli nme koydu.O anda ne kadar mutlu olduumu hissettim. Gzel bir Mays gnyd. Gne l sld. okkr salklydm. Yakup Bey gibi bilge bir insanla dostluum vard. Ve bana zaman vererek,

nemli eyler renmeme olanak salyordu.imdeki mutluluun farknda olarak, onun hazz ile masann stndeki ekle baktm. Daha

25


26/126

nce zerinde konutuumuz, kiinin i ve d dnyasyla olan ilikilerini gsteren ekildi.Yakup Bey, Bugn yeniden bu ekilden sz edeceiz, diyerek konumaya balad.ocuun yetitii ortamda d dnyay, toplumu, kltr genellikle anababa temsil eder.ocuk byrken anababa onun sosyallemesinin trn ve derecesini, yeni deyimiyle,sosyallemenin niteliini ve niceliini, nemli lde etkiler. ocuk iinde yaad toplumun

deerlerini, beklentilerini, doru ve yanl anababasndan renir. Zamanla anababa,toplumla, kltrle, sosyal yaamla ilgili beklentileri temsil eden simgeler haline dnr.ocuk anababasm iselletirerek iinde tamaya balar. anababa srekli ocuunyaamnn bir paras olur ve toplum kurallarnn bekiliini yapmaya balar. ocuk toplumY450YETKN OCUKLARkurallarna uymayan bir ey yapt zaman i anababa onu sulu hissettirir. Bu nedenle,ocuun i anababasyla ilikisinin kuvvetli ya da zayf olmas sz konusu olabilir.Yakup Bey bir sre sustu, hlamurundan bir yudum ald ve konumasna devam etti; ocuundoutan gelitirmeye balad kendine zg bir psikolojik yaam vardr. Psikolojikyaamnn farkllk ve karmaklnda ocuk, kendi zelliini, tekliini ve emsalsizliini bulur.

Bu ze i ocuk adn veriyoruz. Eer anababa ocuun zn besler, gelitirir ve yardmcolursa i ocuk salkl geliir.Gzmn iine bakarak konumasn srdrd; Demek oluyor ki her insann iinde bir iocuk ve bir i anababa var. anababa ve i ocuk birbirleriyle iletiim halindeler. Eer ocuksalkl bir geliim ortamnda bymse, i ocuk ile i anababa arasndaki iletiim karlklsaygya ve sevgiye dayanr. Her iki taraf birbirini dinler ve birbirlerinin isteklerini ciddiyealarak, nemseyerek bir denge kurmaya alr.Dier yandan, ocuk salkl bir geliim ortamnda bymemise, i ocuk ile i anababaarasnda iletiim karlkl sayg ve sevgiye dayanmaz. Denge ya i anababa lehine ya da iocuk lehine bozuktur. anababa, i ocuu basks altna alm ve tamamyla sindirmise,onu hemen hemen yok sayar. Ya da i ocuk, i anababanm denetiminden tamamiyle kmtr

ve i anababay yok sayar. Her iki durum da salksz bir psikolojik yaama iaret eder.Yakup Bey bunlar sylerken ekil zerinde deiiklikler yaparak i ocuu ve i anababay egosnrlar adn verdii emberin iine koydu.Yakup Bey szlerine yle devam etti. Salkl gelimi insann bilinci hem i ocuuyla hemde i anababasyla tmden iliki halindedir. Bu bilin i ocuk ve i anababay srekli iletiimiinde tutar. Bu iletiim neelidir, oyuncudur, gerekidir, gvene ve koulsuz sevgiyedayanr.Yakup Beyin yzne ocuksu bir glmse yayld; bu glmI OCUK ANABABA51ekil S. 1: Her insann iinde bir i ocuk, bir de i anababavardr, i ocuk kiinin zn, i anababa toplumunbeklentilerini simgeler.semeyle gzlerime bakarak konumasna devam etti; Byle insann yz gler, gzleri ldarve enerjiktir. Yaamdan zevk alr. Kimseyi yarglamaz. ikyet etmez. Yaamnda ortaya kanzorluklar karamsarlk kayna yapmaz; aksine bu zorluklan yenmesini renerek daha glbir insan olacan dnr.Suratn ast; karamsar bir yz ifadesiyle, te yandan kalplanm insann bilinci pekgelimemitir ve ou kere ya i ocuunu ya da i anababasn birinci plana kartr ya dagerilere iter. Bu gelimemi bilin ortamnda, i anababa ve i ocuk salksz bir iliki veiletiim iindedirler. imizdeki ocuun geliimi nasl kstekleniyor, i ocukla i anababaarasndaki denge nasl bozuluyor gibi sorular ilerki bulumalarmzda ele alacaz. Buradabelirtmek istediim u: ocuunun geliimi duran kii bedenen bymeye devam eder,

ancak psikolojik olarak, zellikle duygusal ynden geliemez. Bu nedenle i ocuugeliememi insanlara yetikin ocuk ad verilir.

26


27/126

Bu noktada Yakup Beyin yz her zamanki sevecen ifadesine brnmt; bana bakt ve,Yetikin ocuklarn baz tipik davranlarnn neler olduunu merak ediyor musunuz? diyesordu.52YETKN OCUKLAR

Tabii ki merak ediyordum. Bu duygumu ifade ettim.Yakup Bey bir sre sessiz kald; bu srede nndeki kt zerine sratle bir liste yapt velisteye yazd her davran aklamaya balad.Tipik Yetikin ocuk DavranlarNeesizkskn insan: Ksknlk, neesizlik, hibir eyden zevk alamama tipik yetikinocuk davranlarndan biridir. Yetikin ocuk, yaamn cokulu bir yann gremez. Hayatonu ezer. Yaamak onun iin bir yktr.Ask suratlkzgn insan: Baz yetikin ocuklar her eye kzmaya hazrdr. Salkl birinsann sakin sakin konuaca bir konuya onlar kzarlar. Hemen fkelenirler.Gergin insan: Srekli gergin, kaygl ve tedirgindir. En basit grnen yemek hazrlamak,komuyu ziyarete gitmek gibi gnlk olaylar bile ona gerginlik ve kayg verir.Saldrgan insan: Yetikin ocuun en belirgin zelliklerinden biri saldrgan olmasdr. Bir

anlamazl szle, konuarak, tartarak, diyalog yoluyla deil, saldrganlkla zmeye alr.Bu saldr szlerine ve hareketlerine yansr. En sakin ortamlarda bile saldrrcasma iletiimkurar.Psrk insan: Saldrgan tipin zdddr. Hakl olsa dahi, ne szleriyle, ne de davranlarylahakkn savunabilir. Srekli alttan alr; amac bakalarn memnun etmektir. Kendisinin neistedii pek nemli deildir.Aklma bir soru geldi ve Yakup Beye, bir kiinin hem saldrgan, hem de psrk olupolamayacan, sordum. Bence olabilir, diye yant verdi ve yle devam etti: Recep enitenidn. Sizin sorduunuz sorulara yant verirken sk sk, karmdakine bal, karmdaki glise yle davranrm, karmdaki gsz ise byle davranrm/ demedi mi? Recep Bey hemsaldrgan, hem de psrk davranabilir.

Yakup Bey ciddi bir yz ifadesiyle, Onun yapmasnn imknsz olduu ey nedir, biliyormusunuz? diye sordu. O andaI OCUK ANABABA53bir soru beklemiyordum, biraz aknlk geirdim ve daha sonra bilmediimi syledim. RecepBey insanlara eit, onurlu kiiler olarak davranmakta ok zorluk eker, diye kendi sorduusoruyu yantlad ve, Hatta byle davranmas imknsz denecek kadar zordur, diye devametti. Karsndaki kiiye gre saldrgan olur ya da alttan alr.Yakup Bey bir sre sustu ve nemli bir ey syleyen insann edasyla, nsanlara gerekten,iten sayg duymak bambaka bir eydir, dedi.Bir sre daha sustuktan sonra, imdi yetikin ocuun dier davran zelliklerini gzdengeirmeye devam edelim, diyerek elindeki listeye dnd.Yobazbanaz insan: Belirli bir dnce ya da inan sistemine kr krne balanan vebunun dnda hibir dnceyi dinlemeyen kiidir. Yobaz, hem cahil hem de okumu olabilir.Cahil yobaz, kendi ailesinden ve evresinden gelen inanlar hibir eletiriden geirmedenkabul eder ve bakalarna da kabul ettirmeye alr. Okumu yobaz, belirli bir dnbiimini, ideolojiyi eletirisiz kabul eder ve onun tesinde hibir dnceyle ilgilenmez. Bunlartek yolculardr.Bu noktada Yakup Beye, Cahil ve okumu yobazlar arasndaki ortak yn, eletirel dncenineksiklii mi? diye sordum. Evet, dedi, her trl yobazln temelinde eletirel dncenineksiklii yatar. Yalnz bu pasif bir eksiklik deildir. Yani bilmemenin tesinde, renmemek vednmemek iin son derece saldrgan bir biimde diren vardr.nsanlarn renmeye ve dnmeye diren gsterebileceini o ana kadar hi dnmemitim.

Bir insann, Ben renmeyeceim; ben dnmeyeceim, diye diretmesini aklm almyordu.Bir insann, imdi sahip olduu inanlar ve dnceleri sorgulamaktan kanmasn

27


28/126

anlayabiliyordum. Byle bir tutumun altnda, Benim inanlarm ve dncelerim dier tmdnce ve inanlardan daha doru/ kans saplant haline gelmise, bu kii yeni fikirlere akolamazd.54YETKN OCUKLAR

Ben bunlar dnrken Yakup Bey aklmdan bir eyler getiini yzmden anlamt ve budnce srecini tamamlayp kendisiyle konumama olanak salamak iin sustu, yzndehafif bir glmsemeyle benim konumam bekledi. Aklmdan geenleri paylatm.Beni dinledikten sonra, Aslnda ben de onu demek istiyorum; kendi dnce ve inanlarnkorumak iin saldrgan bir biimde direnirler, diyerek, bir sre sustu. Yzndekiglmsemeden benim dncemden etkilendiini gryordum. Yakup Beyin benimlekonumaktan zevk aldn dndm; bu dnce beni mutlu etti.Bir sre sustuktan sonra Yakup Bey nndeki listeye bakarak, Tutkunluu olan insananlataym biraz da, dedi.Tutkunluu olan insan: evremizde en sk grebileceimiz insan trlerinden biridir. Szkonusu tutkunluun iki tr vardr: d nesnesi olan ve d nesnesi olmayan tutkunluklar.Sigara dkn, iki dkn insanlarn yan sra, yiyecek dkn insanlar da evremizde

bol miktarda vardr. Sigara dkn gnde biriki paket sigaray tketir; iki dkn de herakam keyif iin ier. Yiyecek dkn yaamn anlamn yerken bulduundan, srekli yer.Bunlarn yan sra, uyuturucu ve seks dknlnden de sz edilebilir. Bu tr tutkunluklarnbir nesnesi vardr.Bu noktada srf muziplik olsun diye, Sizin de hlamura tutkunluunuz var, deil mi? diyesordum, ikimiz de gldk. Yakup Bey, Eer hlamursuz yapamyorsam, hlamur imediimzamanlar gerginleiyor ve gnlk yaamm srdrmek iin hlamura ihtiya duyuyorsam,evet, bu bir tutkunluk olur, dedi ve yle devam etti. Baz tutkunluklar kiiye yararl olabilir.Amerikada niversitedeki alma arkadalarmdan biri her gn 8 kilometre koma alkanledinmiti. le tatilinde zamann koarak geirirdi. Baz gnler toplantlar nedeniylekoamadmda, akama doru gerginletiini sylerdi. O akam komas gerekirdi. Bu yararl

bir tutkunluk. Ama, yine de bir tutkunluk.I OCUK ANABABA55Ihlamurundan bir yudum aldktan sonra, Bizim burada szn ettiimiz tutkunluklar kiininhem bedensel hem de psikolojik salna zararl tutkunluklar, dedi. Bir sre sustu,hlamurundan bir yudum daha ald, yznde muzip bir glmsemeyle, Ben bunsuzyaayamam! dedi. ikimiz de gldk.Daha sonra yle devam etti: Baz dncelere ve davranlara bal olarak gelitirilentutkunluklarn d nesneleri yoktur. rnein, kimi insanda mkemmeliyetilik tutkusu vardr,yani durum ve koullar ne olursa olsun bu insanlar mkemmel bir sonu almay beklerler.Recep enite bence buna rnek, dedim. Yakup Bey benimle hemfikir olduunu ifade eden birkafa iaretiyle konumasna devam etti; Mkemmelliyetilie tutkunlar olduu gibi,bakalarn denetlemeye tutkun, srekli g peinde koan kiiler de vardr.Bir sre sustuktan sonra Yakup Bey, yine izdii ekli nmze koydu. imdiye kadarsylediklerim, kiinin i ocuuyla i anababas arasndaki salksz ilikinin davranayansmalaryla ilgiliydi. Salkl i ocukla salkl i anababa birbirleriyle iletiim kurduklarzaman, birbirlerini tamamlarlar ve daha dengeli bir davran ortaya kar. Bu dediimi iyianlayabilmek iin i ocuun ve i anababann zelliklerine bir gz atalm, dedi. Anababann ve t ocuun zellikleriYakup Bey sanda i ocuk, solunda i anababa oturuyormu gibi bu iki kiininzelliklerinden sz etmeye balad.Sa tarafna bakarak, i ocuk duygusaldr, dedi. Kiinin yaam enerjisi i ocuktadr. Bunakarlk, durdu ve sol tarafna dnerek, i anababa mantkldr, dedi ve devam etti: ocuk

duygularyla tepki verirken, i anababa mantyla tepki verir.56

28


29/126

YETKN OCUKLARYakup Beyden bir rnek vermesini istedim. Aramzdaki konuma yle geliti:Yakup Bey, Sizin bilgisayarnz var m? diye sordu. Olmadn syledim. Almak istermisiniz? Evet, isterim, ama...Szm bitirmeme izin vermeden konumaya balad, ite burada, Evet isterim, diyen

ynnz i ocuunuz. Heyecanl olan, hayal eden, smr tanmadan bilgisayar almak vehemen kullanmak isteyen o.Glmsedi ve bir sre sonra ciddileerek, inizde bir de ama/ diyen ynnz var. te buynnz i anababanzdan kaynaklanyor. anababa ile i ocuun dengesinden sz edebilir miyiz? diye sordum.Bayla, evet, dedi.Sizce benim i dnyam dengeli mi Yakup Bey? diye sordum.Byle bir soruyu hi beklemiyor olmalyd ki nce hayret etti, daha sonra glmeye balad.Bilgisayar satn alma rneinde dengeli gzkyor. ocuk bireycidir; yani sadece kendinidnr. Sadece kendinizi dnseniz bilgisayar alr mydnz?Sanrm alrdm. Ama baka gereksinmelerim var ve bunlar baka sorumluluklar yklyor.Tm param bilgisayara ayramayacamn farkndaym.

Yakup Bey gzlerini aarak, imdi i anababanz konuuyor, dedi. Sorumluluklarnbilincinde olan odur. inizdeki ocuk hayalcidir.Bir sre sustu ve, Timur Bey hayaller, dedi, yeniden bir sre sustu, dnd ve konumasnadevam etti; Hayal kurmann yaammzda bizim sandmzdan ok daha nemli bir yerivardr. nsanln tm yenilikleri i ocuun hayalleriyle balar. anababa bu hayallerigereki bir zemin zerinde deerlendiI OCUK ANABABA57rir. Hayalcilik i ocuun, gerekilik i anababanm zelliidir. Beraberce salkl bir davranortaya kar.Hayallerin nemi stnde durmak istiyordu; ona bu konuda frsat vermek iin, Yani insanlk

tm geliimini i ocuuna m borlu? diye glmseyerek sordum.nce ne dediimi pek anlayamad; daha sonra aka yapyorum sanarak glmsedi. Bir sresonra gzlerini ksarak beni szd ve, Bravo, dedi. nsanln i ocuuna ne kadar borluolduunu ben pek dnmemitim. Evet, btn gelimeler bir hayalle balar. Ve hayal kuran,i ocuumuzdan bakas deil!Sylediim szn Yakup Bey tarafndan takdir edilmesi beni iten ie coturmutu. Coanynmn i ocuum olduunun far kndaydm. Peki, i anababam ne diyor? diye dndm.ok heyecanlanp kendini kaptrp koyverme; burada nemli bir renme ortam yaratlmdurumda; bu ortamdan alabileceinin en ounu almaya odaklan, diyordu. Evet, iimde herikisi de konuuyordu ve ne mutlu bana ki, her ikisinin sesini de duyabiliyordum.Yakup Bey, tuvalete gitmek iin zr dileyerek ayrld. Geldikten sonra, i ocuun deneyimsizve saf olduunu, buna karlk i anababanm deneyimli olduunu belirterek konumasnadevam etmek istedi, ama benim aklma bir soru takld ve onu Yakup Beye sordum;Deneyimsiz ve saf olmann insana faydas var m? Saflk zayflk deil mi?Yakup Bey, bu soru da nereden aklna geldi, dercesine yzme bakt. nsanln tm geliiminiborlu olduu i ocuun saf ve deneyimsiz olmas bir eliki deil miydi?Yakup Bey, Ben kendi saf ynm kaybetmek istemem. Sevdiim dostlarm arasnda en okzlediim insanlardan biri safln kaybetmemi bir insandr. Kendisi elektrik fakltesindeprofesrdr; dnyaya baknda, olaylara gsterdii merakta, cvl cvl salkl bir i ocuunmerak, safl vardr. Onun yannda kendimi yenilenmi hissederim. Onun gl, benidinlendirir.58YETKN OCUKLAR

Demek kiinin saf olmas, onun profesrlk gibi entellektel baar isteyen bir mevkiyegemesini engellemiyor, dedim.

29


30/126

Yakup Bey, Saflk ile ahmakl kartrmayn, dedi. Gltk.Nedense daha nce konutuumuz konular, zellikle Nesrinle ilgili konumalarmz aklmageldi ve damdan dercesine, Evleneceim kiide bu safl ararm, dedim. Nesrinle evlenmeyiime sevinmemin nedenlerinden biri de bu. Nesrinin safl yoktu. Her ey ll bicili,hesapl kitapl idi. Ne skc bir hayat olurdu.

Yakup Bey neden konutuumu hemen anlad ve, Gerekten de yle, diyerek konumasnadevam etti; i ocuk saflnn yan sra, oyuncudur, akacdr, evklidir, heyecanldr, cvlcvl enerji doludur. Bu zellikleri Nesrinde grm mydnz?Hayr grmemitim, dedim. Bir sre sustuktan sonra, Ama, yukarda saydnz i ocukzelliklerini Nesrin de bende grmedi, dedim.Yakup Bey, Bunun farknda olmanza sevindim, dedi ve, Sezarn hakkn Sezara vermekgerekir, diyerek glmsedi.Yakup Beye, i ocuun yaammzdaki nemini imdi daha iyi anladm syledim. Dahasonra, Bir yandan cvl cvl enerji dolu i ocuu olan, ama ayn zamanda ciddi olmasnbilen, sras gelince, arbal i anababas sahneye kan bir insanla beraber olabilmek okzevkli olsa gerek, dedim.Yakup Bey, Evlenmeyi dndnz zaman bunlar unutmayn, dedi. ocuu gerekten

salkl ve i anababa ile dengeli iliki iinde olan gelimi bir insanla evlenebilmek kiininbyk baarlarndan biridir veya bu onun talihidir de denilebilir.O an iimde Yakup Beyin kendi evlilii ile ilgili sorular olutu. Bu konuda hi sz almamtve bu konuda konumak isteyeceini sanmyordum. Merakm iime gmdm.Yakup Bey bir sre sustuktan sonra i ocuk ve i anababa karlatrmasna geri geldi ve satarafna dnerek, i ocuk OCUK t ANABABA59srece yneliktir, ve sol tarafna ynelerek, i anababa sonuca, dedi.Ben de gzlemimi paylatm; Recep enite ocuklarnn her dersten en yksek notlaralmasn istiyordu. Bu, sonuca ynelik bir tutum deil mi?

Yakup Bey, Evet, dedi. Recep Beyin i ocuu ok zayf, gsz, iinde sadece i anababannhkimiyeti var. Bir dengesizlik var. Zamanla bunu daha iyi greceksiniz. Bu nedenle ocuklarne kadar alrsa alsnlar, nemli deil. O srece nem vermiyor. nem verdii, sonu, yanialdklar not. Bylece ocuklarn geliimi iin ok salksz bir ortam yaratm oluyor.Recep Bey iin bakasnn ne diyecei nemli, diyerek kendi gzlemimi ekledim.Yakup Bey, benim sylediimi onaylayan bir bakla, i anababa iin sosyal yaam n plandaolduundan, bakalarnn ne diyecei ok nemlidir, dedi ve devam etti; i ocuk ise, yaptfaaliyetten alaca cokuya, hazza nem verir, i ocuu bask altma alnm insanlarn sreklihznl, ask suratl, gergin olmalarnn nedenlerinden biri budur.D Dnyann tsellemesi: DiyaloglarYakup Bey yeni gelen hlamurundan birka yudum aldktan sonra, ister salkl ister salkszolsun, her insann bir i diyalogu vardr, diye yeni bir konuya girdi.i ocuk ile i anababa arasnda yer alan i diyalog bu, yle deil mi? diyerek Yakup Beye birsoru ynelttim.Evet, ondan sz ediyorum, diyerek szne devam etti. Salkl psikolojik yaam olaninsanlarda her iki taraf yani i ocuk ve i anababa birbirini tanr, snrlarn bilir vedierine saygldr.Bir sre dnd ve konuya daha fazla aklk getirmek istercesine konumasna devam etti; diyalog, ocuk byrken60YETKN OCUKLARonun evresinde yer alan d konumann, d diyalogun zamanla isellemi halinden bakabir ey deildir. Aynen d dnyada olduu gibi, i ocuun ve i anababanm da kendilerine

zg bir slubu ve iletiim tarz vardr.Eliyle dediini pekitirerek, t diyalog, derindir, her yerde ve her zaman devam eder, dedi.

30


31/126

Kiinin kendi i diyalogunun farkna varabilmesi iin bilinli gzlem yapmas gerekir; nkbelli belirsiz bir enerji dzeyinde yer alr.Daha nce kendi i diyalogumun farkna vardm sylemek aklmdan gemiti; fakat kendimituttum, sylemedim. Bunu bana syletmeyenin de i anababam olduunun farkna vardm.Kendimle ilgili gzlemlerim yerine, Yakup Beye, Recep enitenin ve Hatice teyzemin i

diyaloglarnn farknda olduunu sanmadm syledim. Yakup Bey, Hatice Hanm bellibelirsiz bir farknda olua sahipmi gibi gzkyor, ama yanlabilirim, diye yant verdi. yledevam etti: Kii salkl bir aile yaam iinde bymse, hem iindeki anababay, hem iocuunu duyar ve ikisi arasnda bir denge kurar. Salkl aile ortamnda bymeyen kiinin ianababas ve i ocuu arasnda bir denge yoktur; kiiliinde ya i anababa ya da gelimesidurmu, salksz bir i ocuk baskn rol oynar. Recep Beyin ve Hatice Hanmin sizin vebenim anladm trde salkl bir geliim ortamndan geldiini herhalde syleyemeyiz.Bir sre sustuktan sonra Yakup Bey szne yle devam etti: indeki ocuu salkl gelimibireylerin kiilii zgndr; nk bu kiilik, bireyin kendine zg dnce, duygu vedavrann belirtir. zgn bireylerin ilerindeki ocukla ilikileri kuvvetlidir; her an i ocuklailetiim halindedirler. ocuu horlama, aa grme, deersiz bulma yoktur.Her ey dnp dolap ocuun iinde yetitii ailede dmleniyor, diyerek Yakup Bey

sandalyesinde geriye yasland. Bir sre sessiz kald. Daha sonra, Aile iindeki etkileimtrlerini ele alalm; nmzdeki bulumay ona ayralm, ne dersiniz?I OCUK ANABABA61diyerek benim fikrimi sordu. Herhangi bir hazrlk yapmam gerekir mi, diye sordum. Hayr,bir hazrlk yapmanza gerek yok. Sadece iinde bulunduunuz aile iindeki etkileimlerigzlemleyin. Gzlemlerinizi burada ele alrz, dedi. Bir hafta sonra bulumak zere oradanayrldm.Aylann GzyalarYakup Beyle konutuum perembe gnnn akam aldm notlar temize ektikten sonrasalona ktm. Yemek vakti yaklamt.

Ayla akam yemeinden nce annesine, ertesi gn okuldan sonra arkadalaryla berabersinemaya gitmek istediini sylemi. Annesi, Babana soralm, o izin verirse gidersin, demi.Yemekte Hatice teyzem, Ayla yarn okuldan sonra arkadalaryla sinemaya gitmek istiyor, nedersin? diye kocasna sordu. Aylann yznden gerginlik, umutsuzluk ve kayg okunuyordu.Recep enite, kzgn bir tavrla, Hangi filme? diye sordu. Ayla, Henz karar vermedik, yarnarkadalarla kararlatracaz, diye yantlad. Aralarnda yle bir konuma geti:Arkadalarn kim?Okuldan arkadalar.Kim onlar?Zeynep, Ayten, Nusret, Deniz, Hlya. Snf arkadalarm.Bu Zeynep Haluk Beyin kz Zeynep mi?Evet.Recep enite yzn buruturarak, Zeynep ve Nusret hep bir arada imi. Haluk Bey iyi ocukyetitirmesini bilmiyor. Kzn ok babo brakyor. Zeyneple seni bir yere gndermem,dedi.Sadece Zeynep yok ki, baka arkadalar da var.AYLANIN GZYALARI63Olsun. Onun arkadalar da kendine benzer. Bir daha konumayacaksn onlarla.Onlar benim arkadam. Onlarla konumazsam, hi arkadam kalmaz.Kendine yeni arkadalar bul.Ayla alamakl olmutu. Sinemaya gitmesine izin verilmedii gibi, arkadalaryla bulumasnada izin verilmiyordu.

Ne zaman bir arkadam olsa, mutlaka bir kusur buluyorsunuz.Doru drst arkada bulursan kusur bulmayz.

31


32/126

Btn arkadalarm sinemaya, konserlere gidiyorlar, ben bir yere gidemiyorum.Recep enite gittike sinirlendiini belli ederek, Kz ksmnn sinemaya, konsere gitmesinegerek yok. Evde otur derslerine al, ilerde evlenince kocanla beraber sinemaya da gidersin,konsere de, deyince Ayla, Sanki sen annemi sinemaya, konsere gtryorsun, diye cevapverdi ve bu cevap azndan karken annesine bakt.

Hatice teyzem kendinin sz konusu edilmesinden ok rahatsz olmu durumda hemen szekart, Benim sinema, konser filan istediim yok kzm, ite televizyon var. Sinemas da var,konseri de.Recep enite, Yarn okuldan sonra eve geleceksin. O arkadalarnla hibir yere gitmeniistemiyorum, dedi.Ayla, Ama, baba... diyerek itiraz edecek oldu.Recep enite, Amas mamas yok. Eer szm dinlemezsen, senin ayaklarn krarm,diyerek son kararn aklad.Ayla alayarak masadan kalkmak istedi. Recep enite, Otur kz oturduun yerde. Yemeinibitirmeden hibir yere gidemezsin, diyerek onu zorla yerine oturttu. Aylann gzyalar iplikgibi szlyordu, tekrar masaya oturdu. Azndaki lokmalar yutmakta zorluk ektii belliydi,iim burkuldu. Yemeimi bitirir bitirmez odama gittim.

Ertesi gn Ayla okuldan ge geldi. Annesi Nerelerde kal64YETKN OCUKLARdm baban duyarsa seni ldrr/ diye kzn karlad. Ayla, ldrrse ldrsn. Zaten benyaamyorum ki, diye yantlad ve odasna gitti, gm diye kapsn kapad.Bir sre sonra Ayla benim odama geldi, Timur abi seninle konumak istiyorum, diyereksandalyeye oturdu.Sandalyede bir sre sessiz oturduktan sonra, Ben bu evden kaacam, dedi.Bunu duyunca iimi bir korku kaplad, iinde bulunduu ruh halini anlyordum ama, Durumbenim sandmdan da tehlikeliymi, diye dndm.Korkunun etkisinden kurtulunca alttaki ikinci duygum olan Aylaya acma duygusunun farkna

vardm. Genliinin en gzel yllarn cehennemde geiriyordu sanki. Elimden geldiincebilinli olmaya karar verdim. Yakup Beyin tavryla onu dinleyecektim.Bunaldn bu evden, deil mi Ayla? dedim. Ayla, Evet, bunaldm, diye sze balad vedevam etti; Babamn bana hi gveni yok. Her davranm denetleniyor. Liseyi bitirdiktensonra belki niversiteye bile gndermeyecek. Belki grc usulyle evlendirecek. Sanki beninsan deilim de evin bir malym.Bir birey olarak sana sayg gsterilmiyor... Ayla, Ne sayg gsteriyorlar, ne de beni anlamakistiyorlar, dedi ve kararn aklad; Kamaya karar verdim. Nereye kaacaksn? diyesordum. Arkadam Hlya, Gel bizde kal, diyor. Bunun zerine, Hlya annesi ve babasylakonumu mu? diye sordum.Ayla, Bilmem, herhalde konu

cuceloglu - yetiskin cocuklar

Documents