cÜmlenİn ÖĞelerİ
DESCRIPTION
CÜMLENİN ÖĞELERİ. İÇİNDEKİLER. 1)KONU ANLATIMI 2)ÖRNEKLER 3)DEĞERLENDİRME 4)KAYNAKLAR. CÜMLE. Cümle: Bir düşüncenin, bir duygunun,bir isteğin yargısal bütünlük içinde anlatımını sağlayan sözcük dizisidir. Dilde anlaşma bağımsız sözcüklerle değil cümleyle gerçekleşir. Örnek: - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/1.jpg)
CÜMLENİN ÖĞELERİCÜMLENİN ÖĞELERİ
![Page 2: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/2.jpg)
İÇİNDEKİLER
1)KONU ANLATIMI2)ÖRNEKLER3)DEĞERLENDİRME4)KAYNAKLAR
![Page 3: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/3.jpg)
CÜMLE Cümle: Bir düşüncenin, bir
duygunun,bir isteğin yargısal bütünlük içinde anlatımını sağlayan sözcük dizisidir.
Dilde anlaşma bağımsız sözcüklerle değil cümleyle gerçekleşir.
Örnek: 1) Babamın mavi gömleğini ütüledim.
2) Acele ile yapılan işler hep yarım kalır.
3) Hasta olduğu için doktora gitti.Ana sayfayaDön
![Page 4: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/4.jpg)
CÜMLENİN ÖĞELERİ
• Cümlede sözcükler ve söz öbekleri yargının bildirilmesinde çeşitli görevler üstlenir.kimisi yapılan eylemi bildirir, kimisi eylemi gerçekleştireni belirtir,kimisi eylemin yerini ve zamanını gösterir,kimisi de eylemden etkilenen yada eylem konu olan varlığı bildirir.
• Sözcükler cümlede bu görevlerinden birini üslendiklerinde “ÖĞE” adını alırlar.
![Page 5: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/5.jpg)
Cümlede 4 tür öğe bulunur.
ÖĞELER
YÜKLEM ÖZNE NESNE TÜMLEÇ
GERÇEKÖZNE
GİZLİÖZNE
BELİRTİLİNESNE
BELİRTİSİZNESNE
DOLAYLITÜMLEÇ
ZARFTÜMLECİ
Ana sayfayaDön
![Page 6: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/6.jpg)
YÜKLEM Cümlede yargıyı yüklenen çekimli sözcüğe
yüklem denir.
Yüklem cümlenin temel öğesidir.
Cümle yüklem olmadan kurulamaz.
Yüklemi bulmak için özel bir soru sorulmaz.Örnek: Seninle konuşmak istiyorum. ( yüklem)
![Page 7: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/7.jpg)
Kullanımına Göre Yüklemler
A)iki cümle tek bir yüklemle kurulabilir.Örnek:Duvarı nem, insanı gam yıkar.
B)Cümlede birden çok yüklem bulunabilir.Örnek:Kapıyı açtı,baktı,kapattı.
C)Yüklem başta sonda ve ortada bulunabilir.Örnek: Yaktı yüreğimi bu ateş. Yüreğimi yaktı bu ateş. Bu ateş yüreğimi yaktı.
![Page 8: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/8.jpg)
ÖZNE Yüklemin bildirdiği eylemi yapan yada anlatan
duruma konu alan varlığa “ÖZNE” denir.
Özneyi bulmak için “ne?”ve ”kim?” sorularından uygun olan sorulur.
Özne canlı bir varlık olduğu gibi cansız bir varlıkta olabilir.
Örnek: Postacı mektupları dağıttı.
Uçak havalandı.
![Page 9: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/9.jpg)
Postacı mektupları dağıttı. (Özne ) ( yüklem)
Dağıttı ; “Yüklem” Kim dağıttı? Kim dağıttı sorusuna cevap postacı
olduğu için postacı sözcüğü “özne”dir.
![Page 10: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/10.jpg)
Uçak havalandı. (özne) (yüklem)
Havalandı : “yüklem”Ne havalandı? Sorusuna cevap
veren uçak sözcüğü olduğundan uçak sözcüğü özne görevindedir.
![Page 11: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/11.jpg)
Yüklemin bildirdiği eylemi yapan özneye “gerçek özne” denir.
Özne her zaman açık olarak bulunmayabilir.
Bazen de gizli olarak bulunabilir.
Örnek:
Bahçede top oynuyorduk.
![Page 12: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/12.jpg)
Biz bahçede top oynuyorduk.(Özne) (yüklem)
Oynuyorduk: yüklemKim oynuyor? Cevap biz oynuyorduk olduğu için
“biz” cümlede gizli özne görevindedir.
![Page 13: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/13.jpg)
NESNE
Cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen varlığı gösteren öğeye “nesne” denir.
Nesne görevi üstlenen sözcükler ikiye ayrılır.
NESNE
BELİRTİLİ NESNE
BELİRTİSİZNESNE
Ana sayfayaDön
![Page 14: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/14.jpg)
Belirtili nesne: Cümlede “-i” durum ekini alan kelime nesnedir.
Belirtili nesneyi bulmak için “neyi?” ve “kimi?” soruları sorulur.
Örnek:Sizi dün çok bekledim.Bugün dolabı temizleyeceğim.
![Page 15: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/15.jpg)
Ben sizi dün çok bekledim. (nesne) Bekledim : “Yüklem”Kim bekledi? Ben “gizli özne”Kimi bekledim? Sorusuna cevap
sizi sözcüğü olduğu için nesne belirtili nesnedir.
![Page 16: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/16.jpg)
Ben Bugün dolabı temizleyeceğim. (özne) (nesne) (yüklem)
Temizleyeceğim; YüklemKim temizleyecek? ; Ben gizli özneNeyi temizleyeceğim; dolabı belirtili
nesne
![Page 17: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/17.jpg)
Belirtisiz nesne: Cümlede yükleme yalın olarak bağlanan nesnedir.
Belirtisiz nesneyi bulmak için “ne?” ve “neler?” soruları sorulur.
Örnek:Çocuklar top oynuyor.
![Page 18: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/18.jpg)
Çocuklar top oynuyor. (özne) (nesne) (yüklem)
Oynuyor :Yüklem Kim oynuyor? Çocuklar; özneNe oynuyor? Top ; belirtisiz nesne
görevindedir.
![Page 19: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/19.jpg)
TÜMLEÇYüklemin anlamını çeşitli yönlerden
belirtip nitelendiren açıklayan sözcük yada söz öbeklerine “tümleç” denir.
TÜMLEÇ
DOLAYLI TÜMLEÇ
ZARFTÜMLECİ
Ana sayfayaDön
![Page 20: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/20.jpg)
Dolaylı tümleç :Cümlede yüklemin yöneldiği,bulunduğu,çıktığı yeri ve yönü gösteren -e,-de,-den durum ekleriyle çekimlenen sözcük yada söz öbeklerine denir.
Dolaylı tümleci bulabilmek için yükleme şu sorular sorulur:
-neye,-nede,-neden,-nereye,-nerede,-nereden,-kime,-kimde,-kimden
![Page 21: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/21.jpg)
Bu hafta sonu Çanakkale’ye gideceğiz. (tümleç)
Gideceğiz : yüklemKim gidecek : biz ;gizli özneNereye gideceğiz? : Çanakkale’ye
dolaylı tümleç
![Page 22: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/22.jpg)
Zarf tümleci : cümlede yüklemi zaman, ölçü,durum,yer,yön,ve soru gibi özellikler yönünden tamamlayan öğelere “zarf tümleci” denir.
Cümlede zarf tümlecini bulmak için “ne zaman ?”,”ne zamana kadar?”, “nasıl?”, “ne kadar?” sorularından uygun olanı sorulur.
Örnek: Dün seni Ali aradı.
![Page 23: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/23.jpg)
Dün seni Ali aradı (tümleç) (nesne) (özne) (yüklem) Aradı : YüklemKim aradı? : Ali ; özneKimi aradı? :Seni ; belirtili nesneNe zaman aradı? : dün ; zarf tümleci
![Page 24: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/24.jpg)
ÖRNEKLER
Örnek 1
Örnek 2
Örnek 3
Örnek 4
Örnek 5
Örnek 6
Örnek 7
Örnek 8
Örnek 9
Örnek 10
An sayfayaDön
![Page 25: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/25.jpg)
Örnek 1 )Aşağıdaki cümleyi öğelerine nasıl ayrılır?
“Ödevimi bugün hazırlayamadım.”
Cevap : hazırlayamadım : “yüklem”Kim hazırlayamadı? : ben : “gizli özne”Neyi hazırlayamadım? :ödevimi: “belirtili
nesne”Ne zaman hazırlayamadım? : bugün:”
zarf tümleci”
![Page 26: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/26.jpg)
Örnek 2 )Cümledeki altı çizili olan kelime hangi öğedir öğrenelim.
Denizin üstünde beyaz martılar uçuşuyordu.
Cevap :Uçuşuyordu : “yüklem “Ne uçuşuyordu? : beyaz martılar :”özne”
Altı çizili olan kelime “özne” görevindeymiş.
![Page 27: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/27.jpg)
Örnek 3 )Aşağıdaki cümlede hangi kelime belirtisiz nesne görevindedir?
“Dün güzel bir çanta aldım.”
Cevap : Aldım : “yüklem” Kim aldı? :ben ; ”özne” Ben ne aldım? : güzel bir çanta ; ”belirtisiz
nesne” Cümledeki belirtisiz nesne güzel bir çanta
kelimesiymiş.
![Page 28: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/28.jpg)
Örnek 4 )Aşağıdaki cümlenin öğelerini öğrenelim.
“İnsan hep iyiyi arar.”
Cevap :Arar : “yüklem”Kim arar? : insan ; “özne” İnsan neyi arar : iyiyi ,”belirtili nesne” İnsan iyiyi ne zaman arar : hep ; “zarf tümleci”
![Page 29: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/29.jpg)
Örnek 5) Aşağıdaki cümlede özne hangi kelimedir?
“ İçeriden annesine sesleniyordu.” Cevap :Sesleniyordu : “yüklem”Kim sesleniyordu? : o sesleniyordu ; cümlede
özne açık olarak verilmediği için o “gizli özne”dir.
![Page 30: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/30.jpg)
Örnek 6) Cümledeki altı çizili olan kelime hangi öğedir.
Arkadaşlarıyla tek tek vedalaştı.
Cevap : Vedalaştı : “yüklem” Kim vedalaştı : o ; ” gizli özne” Nasıl vedalaştı : tek tek ; ”zarf tümleci” Altı çizili kelime cümlede zarf tümleci
görevinde yer alır.
![Page 31: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/31.jpg)
Örnek 7) ”Komşularımız bugün çim ektiler.” cümlesini öğelerine ayıralım.
Cevap :Komşularımız bugün çim ektiler. (özne) (tümleç) (nesne)
(yüklem)Ektiler : “yüklem”Kim ekti : komşularımız ; “özne”Ne ektiler? :çim ; “nesne”Ne zaman ektiler? : bugün ; “zarf tümleci”
![Page 32: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/32.jpg)
Örnek 8) “Anne sevgisini onda buldum.” cümlesinde nesne olan kelime hangisidir?
Cevap : Anne sevgisini onda buldum. (nesne) (yüklem) Buldum : “yüklem”Kim buldu : ben ; “gizli özne”Ne buldum? : anne sevgisi ; ”nesne”
![Page 33: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/33.jpg)
Örnek 9) “Oynayan çocukları pencereden seyrediyordu.” cümlesinde dolaylı tümleç hangi sözcüktür?
Cevap : Oynayan çocukları pencereden seyrediyordu. (tümleç) (yüklem) Seyrediyor : “yüklem” Kim seyrediyor : o ; “gizli özne” Nereden seyrediyor : pencereden ; “dolaylı tümleç”
![Page 34: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/34.jpg)
Örnek 10) “Öğretmen elindeki çiçeği bana uzattı.” cümlesini öğelerine ayıralım.
Cevap :Uzattı : “yüklem”Kim uzattı? : öğretmen ; “özne”Neyi uzattı? : elindeki çiçeği ; “nesne”Kime uzattı? : bana ; “dolaylı tümleç”
![Page 35: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/35.jpg)
DEĞERLENDİRME
SORU 1
SORU 2
SORU 5
SORU 4
SORU 3
![Page 36: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/36.jpg)
SORU 1) Aşağıdaki cümlelerden hangisinin
öğeleri “özne, dolaylı tümleç, belirtili nesne, yüklem” şeklinde sıralanmıştır?
Uçak alana sabaha karşı indi. İşçiler, pamuk tarlasından evlerine
döndüler. Çocuklar, okulun penceresinden maçı
seyretti. Okul takımımız bütün maçları kazandı.
A
B
C
D
![Page 37: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/37.jpg)
Yanlış cevap lütfen soruyu tekrar oku.
SORUYA GERİ DÖN
![Page 38: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/38.jpg)
Doğru cevap
“Çocuklar okulun bahçesinde maçı seyrettiler.” Seyrettiler : ”yüklem”Kim seyretti : çocuklar ; ”özne”Nerede seyrettiler : okulun
bahçesinde ; “tümleç”Neyi seyrettiler : maçı ; ”nesne”
![Page 39: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/39.jpg)
Soru 2“Karşıdan karşıya geçerken sağına soluna
bakmalısın.”cümlesindeki altı çizili söz öbeği hangi görevdedir.
Özne Dolaylı tümleç
Zarf tümleci
Nesne
A
B
C
D
![Page 40: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/40.jpg)
Yanlış cevap Lütfen soruyu tekrar oku.
SORUYA GERİ DÖN
![Page 41: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/41.jpg)
Doğru cevap
“Karşıdan karşıya geçerken sağına (zarf tümleci)soluna bakmalısın.”
Bakmalısın : “yüklem”Ne zaman bakmalısın : karşıdan
karşıya geçerken ; “zarf tümleci”
![Page 42: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/42.jpg)
Soru 3“Küçücük penceremden kocaman bir dünya
görüyorum” cümlesi yükleme sorulan hangi soruları
cevaplamaktadır?
A) nasıl,ne? B) ne zaman,nerede? C) neyi,ne zaman? D) nereden,ne ?
![Page 43: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/43.jpg)
Yanlış cevapLütfen soruyu tekrar oku.
SORUYA GERİ DÖN
![Page 44: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/44.jpg)
Doğru cevaptebrikler
“Küçücük penceremden kocaman bir dünya görüyorum.”
Görüyorum : “yüklem” Nereden görüyorum? : ”küçücük
penceremdenNe görüyorum? : “kocaman bir dünya”
![Page 45: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/45.jpg)
Soru 4“Kitaplarını masa üstüne yığmıştı.”cümlesinde aşağıdaki öğelerden hangisi
yoktur?
A) NesneB) Dolaylı tümleçC) Zarf tümleciD) Yüklem
![Page 46: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/46.jpg)
Yanlış cevapLütfen soruyu tekrar
oku.
SORUYA GERİ DÖN
![Page 47: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/47.jpg)
Doğru cevaptebrikler
“Kitaplarını masanın üstüne yığmıştı.”
Yığmıştı : “yüklem”Neyi yığmıştı? : kitaplarını ; ”nesne”Nereye yığmıştı? : masanın üstüne: ” dolaylı tümleç”
cümlede zarf tümleci yoktur.
![Page 48: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/48.jpg)
Soru 5“Anne sevgisini onda buldu.”cümlesinde nesne hangi kelimedir?
A) AnneB) Anne sevgisiniC) OndaD) Buldu
![Page 49: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/49.jpg)
Yanlış cevapLütfen soruyu tekrar
oku.
SORUYA GERİ DÖN
![Page 50: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/50.jpg)
Doğru cevaptebrikler
“ Anne sevgisini onda buldu.”
Buldu : ”yüklem”Neyi buldu? : anne sevgisini ;
”NESNE”Nerede buldu? : onda ; “tümleç”
![Page 51: CÜMLENİN ÖĞELERİ](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022081419/568145a4550346895db299aa/html5/thumbnails/51.jpg)