culturele atlas 2008
DESCRIPTION
'Samenspel vindt goed gehoor', Culturele Atlas van de provincie Overijssel 2008. Hierin lees je alle feiten en cijfers rondom cultuur in Overijssel. Inhoud: het cultuurbeleid van Rijk en provincie, cultuurparticipatie, cultuur & gemeenschap, cultuur & erfgoed, cultuur & educatie, cultuur & kunstuitingen, cultuur & economie en cultuur in gemeenten.TRANSCRIPT
april
2009
Culturele Atlas Overijssel 2008Samenspel vindt goed gehoor
Culturele Atlas Overijssel 2008
Samenspel vindt goed gehoor
Culturele Atlas Overijssel 2008 Samenspel vindt goed gehoor
april 2009
Provincie Overijssel
4 Culturele Atlas Overijssel – Colofon
Colofon
Uitgave
Provincie Overijssel, april 2009
Oplage
1.250
Onderzoek en tekst
STOGO onderzoek + advies
www.stogo.nl
mr. drs. Ellen Jonkman
drs. Matthijs de Vries
Coördinatie en redactie
Provincie Overijssel Team Beleidsinformatie
Provincie Overijssel Eenheid Zorg en Cultuur
Fotografie
Job Boersma
Productie kaarten
Provincie Overijssel Team Beleidsinformatie
STOGO onderzoek + advies
Ontwerp en vormgeving
Henk-Jan Panneman
www.panneman.nl
Druk
Advadi drukkerij, Westervoort
Project/kenmerk
ZC/2009/Culturele Atlas Overijssel
Inlichtingen
Petra Arends, Team Beleidsinformatie
Adresgegevens
Provincie Overijssel
Luttenbergstraat 2
Postbus 10078
8000 GB Zwolle
Telefoon (038) 499 88 99
Fax (038) 425 48 11
www.provincie.overijssel.nl
De gegevens uit deze atlas zijn tevens gepubliceerd
op deze website.
Copyright
© 2009, Provincie Overijssel
Alle rechten voorbehouden. Ondanks alle zorg die
is besteed aan de totstandkoming van deze uitgave,
kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor
o nvolledige of onjuiste informatie in deze publicatie.
5 Culturele Atlas Overijssel – Inhoudsopgave
Inhoudsopgave
Voorwoord 7
De atlas samengevat 8
Inleiding 11
Cultuur in thema’s 13
Gemeenten in klassen 15
Cultuurbeleid Rijk en provincie 17
Cultuur in Overijssel 21
Cultuurparticipatie 27
Cultuur per thema 33
Cultuur & Gemeenschap 33
Cultuur & Erfgoed 36
Letteren & Educatie 39
Openbare Kunstuitingen 43
Cultuur & Economie 48
Cultuur in gemeenten 53
Bijlagen 104
6 Culturele Atlas Overijssel
7 Culturele Atlas Overijssel – Voorwoord
In 2004 verscheen de eerste culturele atlas van
Overijssel. Interessant, omdat daarmee de inzet van
de gemeenten en de provincie op het brede terrein
van cultuur inzichtelijk werd gemaakt. Dankzij de
medewerking van de Overijsselse gemeenten zijn
wij erin geslaagd de tweede atlas op te stellen. Dat
geeft een mooi beeld van de inzet anno 2008 én de
ontwikkeling in de afgelopen periode.
We maken een culturele atlas, omdat goed beleid
alleen ontwikkeld kan worden als we regelmatig de
inzet in kaart brengen. Cultuuraanbod, maar ook
acties op het terrein van monumenten, bewust-
wording rond erfgoed en monumenten en kwaliteit
van leefomgeving zijn belangrijk voor het provinciale
beleid.
Het cultuurklimaat en het culturele aanbod zijn ook
belangrijke afwegingen voor mensen die zich oriën-
teren op een nieuwe woonplek. Uit de gegevens van
de gemeenten blijkt dat zij zich bewust zijn van dit
belang. Ondanks grote en kleine verschillen tussen
de Overijsselse gemeenten en de twaalf provincies
kunnen we constateren dat we goed aansluiten
op het totale cultuurbeleid in Nederland, en ons
op sommige terreinen onderscheiden. We scoren
bovengemiddeld waar het gaat om bibliotheken en
amateurkunst. De programma’s Cultuur en Ruimte
en Cultuur en Economie maken Overijssel bijzonder.
Ook de succesvolle ontwikkeling van Kulturhusen
mag genoemd worden: het eerste Kulturhus werd
geopend in 2003. Inmiddels zijn het er 22, verspreid
over zeventien gemeenten. Bovendien wordt op min-
stens twintig plaatsen aan nieuwe multifunctionele
accommodaties gewerkt.
De komende beleidsperiode 2009-2012 legt de
provincie de nadruk op drie onderwerpen: culturele
infrastructuur, profilering en erfgoed. Wij verwach-
ten dat de uitvoering van ons cultuurparticipatieplan
OVERAL! OVERIJSSEL een sterke impuls geeft aan het
culturele leven. Alle Overijsselse gemeenten kunnen
dit plan bij de uitvoering van hun eigen beleid betrek-
ken, waardoor we gezamenlijk aan de versterking
van de culturele activiteit in onze provincie bijdragen.
Samenwerking vinden wij van groot belang.
De complete weergave van deze atlas kunt u
downloaden vanaf onze website. Hierop gaan we ook
jaarlijks de gegevens publiceren en actualiseren in de
databank Overijssel.
Dick Buursink
Gedeputeerde Cultuur, Europa en Stedelijke
Netwerken Provincie Overijssel
Voorwoord
8 Culturele Atlas Overijssel – Samenvatting
De atlas samengevatl De provincie Overijssel geeft in 2009 ruim
31,5 miljoen euro uit aan kunst en cultuur. Dat is
per inwoner 28 euro. Het meeste geld gaat naar
regio nale en lokale omroepen, cultuurhistorie en
biblio theken. Doelen van het cultuurbeleid van de
provincie Overijssel zijn: bevordering van sociale
cohesie en cultuurparticipatie, profilering van
Overijssel.
l De provincie heeft de afgelopen twee jaar fors geïn-
vesteerd in cultuur. Die investeringen zijn terug te
vinden in tal van projecten, activiteiten en inspan-
ningen. Voorbeelden zijn het provin ciaal Meerjaren
Programma voor het platteland (gericht op res-
tauratie van monumenten) en het actie programma
Cultuur en Economie, dat een impuls biedt aan de
creatieve industrie in Overijssel. Dankzij steun van
de gemeente Zwolle en de provincie heeft museum
De Fundatie zich na restauratie en verbouwing
kunnen ontwikkelen tot een goedbezochte cultuur-
trekker met een aantrekkelijke programmering. In
Enschede is het Muziekkwartier ontstaan, waarin
zes podiumkunstinstellingen samenwerken. Door
deze bundeling ontstaan veel mogelijkheden voor
interactie, uitwisseling van ervaringen, nieuwe
initiatieven en bijzondere producties.
l Ten opzichte van 2004 zijn de cultuurbestedingen
van de provincie met negentien procent gestegen.
In 2007 gaf Overijssel voor elke burger bijna 25
euro uit; daarmee realiseert de provincie een tiende
plaats op de ranglijst van Nederlandse provincies.
Op de eerste plaats staat Zeeland, met 153 euro
per inwoner.
l Gemeenten in Overijssel geven in 2008 ruim 91
miljoen euro uit aan kunst en cultuur; gemiddeld
82 euro per inwoner. Kleine gemeenten beste-
den gemiddeld 50 euro per inwoner; middelgrote
gemeenten gemiddeld 85 euro. De drie grote
gemeenten (Enschede, Zwolle en Deventer) geven
gemiddeld 118 euro uit per inwoner.
l Kampen geeft per inwoner het meeste geld uit
aan kunst en cultuur, gevolgd door Deventer en
Zwolle. Zwartewaterland, Dalfsen en Twenterand
zijn de hekkesluiters. De cultuuruitgaven van de
Overijsselse gemeenten zijn sinds 2004 gestegen
met bijna twaalf procent. Haaksbergen liet de
grootste stijging van bestedingen zien, met een
verdrie voudi ging van het budget tot 109 euro per
inwoner. Losser laat absoluut en relatief de grootste
afname zien.
l Cultuurparticipatie (gebruik van cultureel aanbod
door de burger) ligt in Overijssel boven het
landelijk gemiddelde voor de thema’s Cultuur
& Gemeenschap en Letteren & Educatie; op de
andere drie thema’s scoort Overijssel onder het
lande lijk gemiddelde. Op de cultuurparticipatie -
ranglijst van provincies staat Overijssel op de
zevende plaats.
l De middelgrote gemeenten in Overijssel kennen
op alle vijf thema’s de hoogste participatiecijfers
binnen de provincie. De grote gemeenten laten
een relatief hoge participatie zien voor Cultuur
& Economie en Openbare Kunstuitingen. Kleine
gemeenten scoren bovengemiddeld op Letteren &
Educatie, ook in vergelijking met kleine gemeenten
in de rest van Nederland, maar scoren vrij laag op
Cultuur & Economie.
9 Culturele Atlas Overijssel – Samenvatting
Top 5 gemeenten naar cultuurbesteding per inwoner aan kunst & cultuur (2008)
Cultuurbesteding Afwijking t.o.v.
Gemeente (euro per inwoner) Gemeenteklasse de gemeenteklasse
Kampen 134 middelgroot 58%
Deventer 134 groot 14%
Zwolle 125 groot 6%
Hengelo 111 middelgroot 30%
Haaksbergen 109 klein 117%
Top 5 gemeenten naar stijging van cultuurbesteding per inwoner (2004-2008)
Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare
Rangorde Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen
1 Haaksbergen Haaksbergen Kampen Hardenberg Zwolle
2 Kampen Borne Deventer Hellendoorn Kampen
3 Enschede Olst-Wijhe Haaksbergen Deventer Hellendoorn
4 Hardenberg Hengelo Enschede Enschede Enschede
5 Oldenzaal Oldenzaal Tubbergen Ommen Oldenzaal
l Overijssel kent 110 amateurkunstverenigingen en
44 professionele beeldend kunstenaars op elke
100.000 inwoners.
l 96 procent van de Overijsselaars heeft een
bibliotheek voorziening op loopafstand. 26 procent
van de Overijsselaars leent boeken.
l 84 procent van de Overijsselaars woont op maxi-
maal 15 km van een groot theater en 94 procent
woont op maximaal 10 km van een klein theater.
l 73 procent van de Overijsselaars heeft een bioscoop
of filmhuis op fietsafstand (5 km).
l 3,5 procent van de werkgelegenheid en
8 procent van de bedrijven in Overijssel valt onder
de creatieve industrie (kunst, creatieve diensten,
media).
Gemeentelijke bestedingen per gemeenteklasse en per cultuurthema (bedragen in euro)
Totale
besteding Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &
Gemeenteklasse Inwoners totaal Kunst & Cultuur Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie
Kleine gemeenten 447.300 50 7 3 30 10 0
Middelgrote gemeenten 304.200 85 4 8 45 27 0
Grote gemeenten 368.500 118 3 27 46 39 3
Totaal gemeenten 1.120.000 82 5 12 39 24 1
10 Culturele Atlas Overijssel
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwarte- waterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o - l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236020
Gemeenten in Overijssel
11 Culturele Atlas Overijssel – Inleiding
InleidingDeze publicatie is een vervolg op de Culturele Atlas
Overijssel 2004. De atlas geeft een beeld van het
cultuurbeleid van de 25 Overijsselse gemeenten.
Net als in de eerste editie vormen de gemeentelijke
bestedingen aan de verschillende culturele sectoren
daarbij de leidraad.
Daarnaast is in deze nieuwe atlas aandacht besteed
aan het culturele aanbod en daarbij is waar moge-
lijk een vergelijking gemaakt tussen de gemeenten.
Nieuw is ook dat de cultuurparticipatie van inwoners
van Overijssel in beeld is gebracht. Zowel de vraag- als
de aanbodkant wordt op deze wijze dus belicht.
Wij hebben ervoor gekozen om de culturele secto-
ren te bundelen in vijf thema’s, die elk apart worden
besproken. Per thema komen de afzonderlijke cultu-
rele sectoren aan bod. Tot slot wordt de informatie
overzichtelijk gepresenteerd aan de hand van een
aantal kaarten en grafieken.
De atlas is samengesteld op basis van een brede
enquête onder de 25 Overijsselse gemeenten.
Daarnaast is informatie ontleend aan nota’s, onder-
zoeken en andere publicaties. Tenslotte zijn via het
internet aanbodgegevens verzameld.
Opbouw van de atlasOp de volgende pagina’s wordt de indeling in cultuur-
thema’s en gemeenteklassen toegelicht. Aansluitend
wordt het beleidskader van het Rijk en de provincie
Overijssel geschetst, gevolgd door een overzicht van
cultuur in Overijssel. Hierbij wordt naast het culturele
aanbod ook de cultuurparticipatie van de burgers van
Overijssel besproken. Vervolgens wordt de provincie
Overijssel gekarakteriseerd aan de hand van de vijf
thema’s. Het afsluitende hoofdstuk presenteert de
gemeenten in alfabetische volgorde. In de bijlage
zijn aanvullende tabellen en een bronnenoverzicht
opgenomen.
12 Culturele Atlas Overijssel
13 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in thema’s
Letteren & EducatieBibliotheken vormen de ruggengraat van dit thema.
Het is de plek waar veel Nederlanders kennis maken
met literatuur en andere vormen van cultuur. Ook
leeskringen en literaire instellingen maken deel uit
van dit thema. Daarnaast valt cultuureducatie, zowel
binnenschools als buitenschools, hieronder. De nauwe
relatie met onderwijs is evident en dit thema vormt
dan ook een van de vaste onderdelen in vrijwel alle
culturele beleidsprogramma’s.
Openbare KunstuitingenHet cultureel aanbod binnen dit thema bestaat uit
beeldende kunst & vormgeving (BKV), podium-
kunsten, films en filmhuizen, culturele manifestaties &
festivals. Net als erfgoed vormt omvang en diversiteit
van het aanbod op dit thema een belangrijke indica-
tor van de aantrekkelijkheid van een plaats of regio
voor inwoners, bezoekers en bedrijven.
Cultuur & Economie Een aantrekkelijk aanbod van kunst en cultuur bevor-
dert (cultuur)toerisme en vormt daarmee een impuls
voor lokale economische ontwikkeling. Daarnaast
wordt met een attractief cultuurklimaat een broed-
plaats gecreëerd voor talent, creatief ondernemer-
schap en innovatie.
Het brede scala aan culturele sectoren is gegroepeerd
in vijf thema’s.
Cultuur & Gemeenschap Dit thema omvat amateurkunst, de lokale en regio-
nale omroep en Kulturhusen. Daarnaast worden
gemeentelijke cultuurprijzen en culturele raden of
commissies tot dit thema gerekend. Het gaat veelal
om cultuuruitingen op lokaal niveau, waarbij vooral
de participatie door de inwoners een belangrijke rol
speelt.
Cultuur & Erfgoed Musea, streekcultuur, (streek)archieven en cultuur-
historie vormen samen het palet dat het cultureel
erfgoed inkleurt. Cultureel erfgoed vormt een sterk
onderdeel van de infrastructuur voor een plaats
of regio. Dit is bepalend voor de kwaliteit van het
leefklimaat voor de eigen burgers, geeft vorm aan de
identiteit van plaats of streek en is van invloed op de
attractiviteit van het gebied in de ogen van bezoekers
of verhuizers van buiten de regio. Cultureel erfgoed
bepaalt het imago van een gemeente en draagt daar-
mee bij aan de profilering.
Cultuur in thema’s
14 Culturele Atlas Overijssel
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o - l a n d
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236023
Gemeenten naar inwoneraantal
groot (meer dan 90.000 inwoners)middelgroot (40.000 - 90.000 inwoners)klein (minder dan 40.000 inwoners)
15 Culturele Atlas Overijssell – Gemeenten in klassen
Indeling gemeenten in klassen
Gemeenteklasse Aantal inwoners
kleine gemeenten < 40.000
middelgrote gemeenten 40.000 tot 90.000
grote gemeenten 90.000 tot 200.000
G5 (Amsterdam, Rotterdam,
Den Haag, Utrecht, Eindhoven) > 200.000
Overijssel kent drie grote gemeenten (Enschede,
Zwolle en Deventer); er zijn vijf middelgrote gemeen-
ten (Kampen, Hardenberg, Almelo, Steenwijkerland
en Hengelo) en zeventien kleine gemeenten.
In deze atlas zijn de gemeenten gegroepeerd naar
aantal inwoners. De grootte van een gemeente
blijkt een belangrijke factor bij de omvang van
gemeentelijke cultuurbestedingen per inwoner én de
cultuurthema’s waaraan prioriteit wordt gegeven.
Gemeenten worden daarom niet alleen vergeleken
met het gemiddelde van de provincie Overijssel, maar
waar dat relevant is ook met het gemiddelde van de
gemeenteklasse waartoe ze behoren. Daarnaast kan
met deze groepsindeling ook inzicht worden gegeven
in de cultuurparticipatie en een vergelijking worden
gemaakt met gemeenten in de rest van Nederland.
Gemeenten in klassen
16 Culturele Atlas Overijssel
Culturele Atlas Overijssel – Cultuurbeleid van Rijk en provincie 17
gevuld met investeringen door de lagere over heden
(matching). Het Fonds kent daarnaast regelingen
voor landelijke voorbeeldprojecten en continueert de
directe rijksfinanciering van een aantal instellingen op
het gebied van amateurkunst en cultuureducatie.
Nederlandse provinciesHet Interprovinciaal Overleg is een samenwerking
van de twaalf provincies van Nederland. Het IPO
houdt een aantal kerndata bij, waaronder beste-
dingen van provin cies op diverse beleidsthema’s. In
2007 besteedde Overijssel 27,5 miljoen euro aan
kunst en cultuur; gemiddeld 24,70 euro per inwoner.
De gemiddelde besteding voor het totaal van de
provincies (Noord-Holland niet meegerekend) bedroeg
toen ruim 29 euro. In 2008 bedraagt de Overijsselse
cultuur besteding 27,20 euro per inwoner (totaal
30.365.000 euro), terwijl voorzien wordt dat in 2009
per inwoner 28 euro wordt uitgegeven.
Provincie OverijsselHet Overijsselse cultuurbeleid is vastgelegd in de nota
Samen & Overijssel! (2008) waarin integraal beleid ten
aanzien van jeugd, sociale infrastructuur en cultuur
voor 2009-2012 wordt beschreven. Het cultuur beleid
van Overijssel heeft als centraal doel versterking
van sociale cohesie (het vergroten van solidariteit
in de samenleving), bevordering van participatie en
daarnaast verdere profilering van de eigenheid en
verscheidenheid van de provincie. Onderdeel hiervan
vormt de rol die cultuur speelt bij een aantrekkelijk
RijkDe ambities van het kabinet ten aanzien van kunst en
cultuur in Nederland zijn door minister Plasterk van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen verwoord in
zijn nota Kunst van Leven. Het motto van de nota is
“een hoge top, een brede basis”, waarmee de kern-
thema’s zijn benoemd: excellentie, innovatie en e-cul-
tuur, cultuurparticipatie, “mooier Nederland” en “een
sterke cultuursector”. Voor deze sectoren wordt de
komende jaren een groeiend budget vrij gemaakt dat
moet leiden tot een structurele begrotingspost van
100 miljoen euro per jaar vanaf 2011. Een belangrijk
deel ervan (twaalf procent) komt ten gunste van het
Nationaal Historisch Museum. Dit nieuw te stichten
museum komt in Arnhem en krijgt een expliciete
functie ten aanzien van cultuur educatie en de invul-
ling van de historische canon van Nederland.
Om invulling te geven aan deze beleidsvoornemens
heeft het Rijk een Fonds voor Cultuurparticipatie
ingesteld. Dit fonds is vanaf 2009 actief en vormt een
voortzetting van het actieprogramma Cultuurbereik
dat in de periode 2001 – 2008 werd uitgevoerd. Het
fonds kent drie pijlers: amateurkunst, cultuureducatie
en volkscultuur. Met het fonds worden zowel instel-
lingen als gemeenten en provincies ondersteund bij
het bevorderen van cultuurparticipatie. Daarnaast
initieert het zelf ook projecten. Grondslag voor het
fonds vormt de samenwerking tussen Rijk, provincies
en gemeenten, waarbij de rijksbijdrage wordt toe-
gekend op basis van een bedrag per inwoner en aan-
Cultuurbeleid Rijk en provincie
Cultuurbestedingen Nederlandse provincies (2007)
Provincie totaal (*1.000 euro) euro per inwoner ranking
Zeeland 58.100 153,00 1
Friesland 42.400 66,10 2
Drenthe 21.000 43,20 3
Flevoland 15.700 42,00 4
Groningen 18.200 31,70 5
Limburg 34.000 30,10 6
Gelderland 56.700 28,70 7
Utrecht 30.700 25,70 8
Noord-Brabant 59.900 24,80 9
Overijssel 27.500 24,70 10
Zuid-Holland 37.600 10,90 11
Noord-Holland* – – –
Totaal (excl. NH) 401.900 29,20
Bron: IPO, www.watdoetjeprovincie.nl (cijfers afgerond op honderdtallen)
* Geen volledige cijfers beschikbaar
18 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurbeleid van Rijk en provincie
Binnen kunst en cultuur onderscheidt de provincie
Overijssel in de nota Samen & Overijssel! de volgende
aandachts velden, gerubriceerd onder drie noemers:
• culturele infrastructuur: podiumkunsten;
cultuureducatie; amateurkunst; cultuur en jeugd;
beeldende kunst en vormgeving; bibliotheken en
archief, media en film
• profilering: festivals en evenementen; musea;
streekcultuur; cultuur, ruimte en economie
• erfgoed: monumenten en cultureel erfgoed
Inzet op de culturele infrastructuur heeft tot doel de
cultuurparticipatie en daarmee de sociale cohesie
te bevorderen; de provincie ziet dat ook als een
middel om de solidariteit in een gemeenschap te
vergroten. Daarbij gaat veel aandacht uit naar talent-
ontwikkeling, regionale uitstraling en samenwerking.
Voor de profilering van de provincie kiest Overijssel
expliciet voor festivals en evenementen en zet actief
in op het bevorderen van een festivalcultuur. Het rijke
culturele erfgoed van Overijssel draagt bij aan beide
doelen en bevordert het leefklimaat en de attracti-
viteit van de provincie voor bezoekers en nieuwe
inwoners afkomstig uit andere delen van Nederland.
leef- en vestigingsklimaat. De kwaliteit van de leef-
omgeving beïnvloedt immers de aantrekkingskracht
van een gebied. Kunst en cultuur zijn gerelateerd aan
innovatie en creativiteit, ze versterken het creatieve
vermogen van inwoners en bedrijven en zorgen voor
onderscheid. Daarmee draagt cultuur indirect bij aan
economische doelstellingen.
Het provinciale beleid zet ook in op samenhang
en zelfredzaamheid, vanuit de overtuiging en het
vertrouwen dat inwoners en instellingen zelf in staat
zijn veel te organiseren en te bereiken. De provincie
draagt wel zorg voor de aanwezigheid van de cultu-
rele infrastructuur. Naast deze ondersteunende rol
voor actieve partijen en samenwerkingsverbanden is
zij een stimulerende en aanjagende kracht om part-
ners uit te dagen een actievere rol op zich te nemen.
Op deze manier kan de doelstelling dat zoveel moge-
lijk mensen de gelegenheid krijgen om met kunst en
cultuur in aanraking te komen worden bereikt.
In vergelijking met 2004 zijn er weinig beleids doelen
veranderd. Wel worden er nu andere accenten gelegd.
Hoofdpunten uit de nota Sociale Actie 2005-2008
waren: bereik en educatie, cultuur en ruimte,
ontwikkeling en spreiding van kunst en cultuur.
Provinciale begroting (bedragen afgerond op hele euro’s)
Culturele sector 2009 2004* mutatie 2004 - 2009
Steunfunctie Algemeen (KCO) 517.000 539.000 96%
Bibliotheken (OBD, wetenschappelijke steunfunctie) 3.513.000 3.662.000 96%
Beeldende Kunst 808.000 1.041.000 78%
Podiumkunsten, de accommodaties (incl Kulturhusen) 2.376.000 4.860.000 49%
Podiumkunsten, de productie (orkesten, programmering) 1.663.000 1.315.000 126%
Cultuureducatie 1.662.000 1.614.000 103%
Amateurkunst (KCO, verenigingen, projecten) 846.000 461.000 184%
Omroep 10.458.000 9.326.000 112%
Streekcultuur en streekcultuurinstituten 698.000 296.000 236%
Musea 1.801.000 650.000 277%
Cultuurhistorie (monumenten, archeologie) 3.139.000 1.553.000 202%
Archieven (audiovisueel documentatiecentrum) 34.000 36.000 94%
Programma Cultuurparticipatie 1.057.000 1.083.000 98%
Overig (debat en publicaties) 11.000 21.000 52%
Festivalbeleid 1.900.000 0
Productiefonds 1.000.000 0
Digitaal loket 48.000 0
Totaal 31.531.000 26.453.000 119%
Bron: opgave provincie Overijssel (cijfers 2009); Culturele Atlas Overijssel 2004
(* cijfers 2004 zijn gecorrigeerd voor inflatie (CBS-CPI) )
19 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurbeleid van Rijk en provincie
De samenhang en interactie tussen leefklimaat,
economie, ruimte en cultuur wordt door de provin-
cie steeds benadrukt en nagestreefd in haar beleid.
Deze prioriteiten vormen de grondslag voor het
actie programma Cultuur & Ruimte (2007-2014). Het
program ma is gericht op het gebruik van cultuur-
historie, crea tivi teit, beeldende kunst, vormgeving en
architectuur bij ruimtelijke ontwikkelingsprocessen.
Op financieel gebied onderscheidt de provincie
infrastructuur, steunfunctietaken en productie. De
inzet op infrastructuur betreft met name subsidies aan
gezelschappen en bijdragen aan musea en instel-
lingen. Steunfuncties worden verzorgd door zelfstan-
dige instellingen, die hierna worden toegelicht. Onder
productie vallen bijdragen aan theaterproducties,
uitvoeringen en festivals, educatie, stimulering van
amateurkunst, projecten en uitvoerende taken gericht
op onder meer erfgoed en monumenten.
De provincie heeft de afgelopen twee jaar fors
geïnvesteerd in cultuur. Die investeringen zijn terug
te vinden in tal van projecten, activiteiten en inspan-
ningen. In het hoofdstuk Cultuur per thema worden
deze toegelicht.
Provinciale bestedingen OverijsselDe provincie heeft voor 2009 in totaal ruim 31,5 mil-
joen begroot als bijdrage aan de culturele sector. Dit
betekent een besteding van ruim 28 euro per inwo-
ner. De grootste post binnen de provinciale begroting
is de regionale publieke omroep, RTV Oost, waarvoor
10,5 miljoen is gereserveerd. De provincie heeft de
wettelijke taak minimaal één regionale omroep in
stand te houden. Ook de zorg voor bibliotheken volgt
uit rijksregels en afspraken. Het grootste deel van
het budget van 3,5 miljoen euro wordt besteed aan
en via de Overijsselse Bibliotheek Dienst (OBD). Voor
monumenten en archeologie (cultuurhistorie) wordt
voor 2009 een totaaluitgave van meer dan
3,1 miljoen voorzien.
In 2004 werd er door de provincie 24,7 miljoen
euro uitgegeven aan cultuur; 22,5 euro per inwoner.
Rekening houdend met de inflatie betekent dat in
euro’s van 2008/2009 bijna 26,5 miljoen euro, ofwel
ruim 24 euro per inwoner van Overijssel. Vergeleken
met 2004 zijn de provinciale uitgaven aan cultuur
gestegen met negentien procent. Tussen de verschil-
lende culturele sectoren bestaan grote verschillen; er
zijn duidelijk nieuwe (financiële) speerpunten.
Omdat aan festivals in het kader van de profilering
van Overijssel veel belang wordt toegekend, is hier-
voor apart budget vrijgemaakt: 1,9 miljoen. Duidelijk
is verder dat de provincie sterk inzet op het thema
Cultuur & Erfgoed. Zowel voor streekcultuur, cultuur-
historie als musea is het budget meer dan verdubbeld.
Deze sectoren vallen dan ook onder de provinciale
aandachtspunten profilering en erfgoedbehoud.
In vergelijking met 2004 is de post accommodaties
gehalveerd. De accommodaties voor podium kunsten
worden niet langer gefinancierd vanuit cultuur maar
uit het grotestedenbeleid, waardoor alleen het bedrag
voor Kulturhusen (bijna 2,4 miljoen) overblijft.
SamenwerkingRijk, provincie en gemeenten zijn natuurlijke partners
als het gaat om stimulering van kunst en cultuur en
bevordering van cultuurparticipatie. Op hoofdlijnen
kan de rolverdeling als volgt worden geschetst: het
Rijk ondersteunt de (landelijke) productie van kunst,
biedt financiering via fondsen en richt zich in alge-
mene zin op de bevordering van een divers cultureel
aanbod. De provincies zijn verantwoordelijk voor
kwaliteitsbevordering, regionale spreiding, financie-
ring en organisatie van voorzieningen als bibliotheek-
diensten. Ook speelt de provincie een belangrijke rol
bij de afstemming met andere beleidsvelden (met
name ruimtelijke ordening). De gemeenten hebben
een primaire rol als het gaat om accommodaties,
basisprogrammering en lokale voorzieningen. De
provincie Overijssel wil met (clusters van) gemeen-
ten arrangementen opstellen om het provinciale en
het gemeentelijke cultuurbeleid beter op elkaar te
laten aansluiten en te versterken. Regionale samen-
werking vindt daarnaast plaats met Oost-Nederlandse
partners, zoals de provincie Gelderland.
Voor de uitvoering van cultuurbeleid zoekt de
provincie waar mogelijk samenwerking met derden,
meestal provinciaal opererende organisaties. Voor de
komende jaren maakt de provincie daarin de slag naar
prestatiegerichte subsidiëring, gecombineerd met
verminderde regelgeving en administratieve lasten.
Verschillende organisaties verzorgen steun functie-
taken in de provincie op het gebied van informatie &
advies, onderzoek en innovatie, professionalisering &
deskundigheidsbevordering en het onderhouden van
netwerken. De organisaties die voor de provincie
steunfunctietaken uitvoeren zijn KCO, genootschap
Het Oversticht en de OBD (zie kader pag. 20).
20 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurbeleid van Rijk en provincie
musea dat zij hun expertise inzetten en ter beschik-
king stellen ter ondersteuning van andere musea in
Overijssel.
Voor de profilering van Overijssel heeft de provin-
cie het voornemen met een marketingconcept het
aanbod aan festivals aantrekkelijker te maken en
daarbij niet alleen samen te werken met gemeen-
ten en culturele organisaties maar ook met private
partners (bedrijfsleven). Bovendien richten Gelderland
en Overijssel gezamenlijk een Productiefonds Oost-
Nederland in, waaruit eenmalige, spraakmakende
producties gesubsidieerd kunnen worden. Dit fonds
staat open voor alle kunst- en cultuuruitingen.
Samenwerking tussen culturele organisaties vormt
een rode draad in het provinciale beleid en uitgangs-
punt voor subsidieverlening. De realisering van
samen werking wordt daardoor vooral een verant-
woordelijkheid van de organisaties zelf; zij zullen
bij hun prestatievoorstellen moeten kijken met wie
afstemming en samenwerking nodig dan wel mogelijk
is. Als voorbeeld kan gelden het beleid ten aanzien
van de musea De Fundatie en Natura Docet, die door
de provincie rechtstreeks worden ondersteund. Deze
twee Overijsselse musea genieten buiten Overijssel
bekendheid en zijn dus ook voor profilering en
cultuurtoerisme van belang. De provincie stuurt aan
op meer samenwerking en verwacht van deze twee
OBD (Overijsselse Bibliotheek Dienst) is een expertise-
centrum en dienstverlener voor bibliotheken, scholen, culturele
en zorg instellingen bij het verspreiden van informatie, cultuur en
educatie in Overijssel. Zij ondersteunt bibliotheken bij bedrijfs-
voering, personeelszorg en professionalisering, bijvoorbeeld door
trainingen en cursussen. Daarnaast speelt OBD een rol in projec-
ten gericht op leesbevordering, cultuureducatie en erfgoed.
In 2007 verzorgde OBD in Overijssel het leesbevorderingsproject
Leesvirus, bestemd voor leerlingen van groep 6 van de basis-
school. OBD werkt samen met erfgoedinstellingen in het project
De Identiteit van Overijssel en verzorgt in dat kader het onderdeel
Typisch Overijssel, waarin historische verenigingen en oudheid-
kamers tegen elkaar strijden in een “krakercompetitie”, gericht
op kennis van het Overijssels erfgoed.
Genootschap Het Oversticht is een expertisecentrum voor
ruimtelijke kwaliteit en erfgoed. De vereniging stelt zich “bevor-
dering en instandhouding van stedelijk en landelijk schoon” ten
doel. Zij draagt bij aan ruimtelijke kwaliteit door advisering bij
ruimtelijke planvorming en toetsing van kwaliteit van bouw-
projecten via welstandscommissies welke zij voor gemeenten
organiseert.
Het Oversticht adviseert gemeenten, organisaties en particu-
lieren ten aanzien van landinrichting, monumenten en bodem-
schatten (archeologie). Zij initieert daarnaast in het kader van
erfgoed educatie verschillende projecten en verzorgt educatieve
publicaties en cultuurhistorische wandel- en fietsroutes.
KCO (Kunst en Cultuur Overijssel) is een onafhankelijk kennis-
centrum en steunfunctieinstelling voor kunst- en cultuurbeleid.
KCO voert opdrachten uit voor zowel gemeenten als voor de
provincie. Daarnaast ondersteunt zij culturele organisaties en
intergemeentelijke samenwerking op cultureel gebied.
Belangrijke aandachtsvelden van KCO zijn amateurkunst,
beeldende kunst en vormgeving, cultuureducatie, film, musea,
erfgoed en popmuziek. Actuele speerpunten zijn cultuur &
educatie, culturele infrastructuur, de ontwikkeling van een
Overijsselse festivalcultuur en streekcultuur.
In de periode 2004-2008 voerde KCO het project Amateurkunst
in de Lift uit. Amateurkunstenaars kregen op projectbasis inten-
sieve begeleiding van professionele kunstenaars of deskundigen
op het gebied van pr, marketing, communicatie en ledenwerving.
KCO maakte de coachingstrajecten en huurde voor de uit voering
deskundigen in. Dit succesvolle project wordt in de periode
2009-2012 voortgezet.
KCO is gehuisvest in een monumentaal pand in Zwolle, waar ook
een uitgebreide infobalie voor actuele informatie voor kunst en
cultuur in Overijssel is ondergebracht en kleinschalige kunst-
tentoonstellingen worden gehouden.
Organisaties die voor de provincie steunfunctietaken uitvoeren
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o -
l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236021
Bevolkingsdichtheid
1000 - 1500500 - 1000250 - 500150 - 250minder dan 150
aantal inwoners per km²
21 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in Overijssel
voorzieningen voor de burger staat voorop. Cultuur
wordt daarnaast door veel gemeenten gezien als
een middel om de identiteit en eigenheid tot uiting
te brengen en zich te profileren naar buiten toe. Het
lokaal cultureel erfgoed wordt daarvoor ingezet en
krijgt bij de meeste Overijsselse gemeenten veel aan-
dacht. De jeugd wordt door een aantal gemeenten
als specifieke doelgroep voor cultuurbeleid benoemd,
vooral in relatie tot bibliotheken en leesbevordering,
amateurkunst en podia.
In beleidsmatig opzicht richten de gemeenten met
minder dan 40.000 inwoners zich vooral op het
thema Letteren & Educatie, waar bibliotheken,
cultuureducatie en literatuurbeleid onder vallen. Acht
gemeenten noemen dit thema expliciet als speerpunt
van beleid. Ook in financieel opzicht blijkt deze focus:
met 29 euro per inwoner vormt dit meer dan de helft
Gemeentelijk cultuurbeleidDe meeste Overijsselse gemeenten hebben een aantal
duidelijke speerpunten van beleid geformuleerd;
slechts twee gemeenten onderscheiden geen speci-
fieke prioriteiten binnen het beleidsveld van kunst en
cultuur. Twintig gemeenten hebben het cultuurbeleid
in een specifieke nota of in een actieplan neergelegd.
Almelo, Borne, Enschede, Hengelo en Oldenzaal
vormen samen Netwerkstad Twente en hebben
naast hun eigen nota samen een regionale (concept)
nota Kunst en Cultuur in Netwerkstad Twente
opgesteld, waarin zij een gezamenlijke visie hebben
geformuleerd.
Veel van de gemeentelijke beleidsprioriteiten sluiten
aan bij die van de provincie. Gemeenten besteden
relatief veel geld en vaak ook aandacht aan de
infrastructuur, met name bibliotheken. De zorg voor
Cultuur in Overijssel
22 Culturele Atlas Overijssell – Cultuur in Overijssel
van de totale uitgaven voor cultuur. Kleine gemeen-
ten richten de beleidsaandacht meer op Cultuur &
Gemeenschap dan middelgrote en grote gemeenten;
voor vier gemeenten is het zelfs een speerpunt. Ook
investeren zij relatief veel in dit thema, hoewel dit in
belangrijke mate bepaald wordt door enkele kleine
gemeenten die een investering in een Kulturhus op de
begroting hebben opgenomen. Opvallend is verder
dat enkele kleine gemeenten cultuurtoerisme als
speerpunt van hun beleid noemen en vier ervan hier
ook budget aan spenderen. Wierden maakt hiervoor
het hoogste budget vrij.
Het beleid van middelgrote gemeenten kent geen
duidelijke uitschieters. Er is aandacht voor alle thema’s
en ook in financieel opzicht is dit het geval.
Bij de grote gemeenten (Enschede, Zwolle en
Deventer) is er veel beleidsaandacht voor Letteren &
Educatie en Cultuur & Erfgoed. Enschede legt finan-
cieel gezien nadruk op het thema creatief onderne-
merschap (Cultuur & Economie). Zwolle zet vooral in
op cultuurhistorie, streekcultuur en musea (Cultuur &
Erfgoed). Deventer onderscheidt zich door haar grote
bijdrage aan streekarchieven en musea (Cultuur &
Erfgoed) en Cultuur & Economie.
Tot slot valt op dat tien gemeenten geld uitgeven
aan de sector Kulturhusen (vallend onder Cultuur &
Gemeenschap), maar dat geen van hen dit als apart
aandachtspunt in het gemeentelijke beleid noemt.
23 Culturele Atlas Overijssell – Cultuur in Overijssel
inflatie); in de afgelopen periode is daarmee een
stijging te zien van 11,5 procent.
Het gemiddelde verhult net als in 2004 een grote
bandbreedte: de gemeentelijke besteding loopt uiteen
van 32 euro tot 134 euro per inwoner.
Cultuurbestedingen door gemeentenGemeenten vormen van de drie overheidslagen
degenen die relatief het meest investeren in kunst
en cultuur. Gemiddeld geven de 25 Overijsselse
gemeenten hier aan 82 euro per inwoner uit. In 2004
bedroeg dat 73 euro per inwoner (gecorrigeerd voor
Gemeentelijke bestedingen per gemeenteklasse en per cultuurthema (2008; bedragen in euro’s)
Totale
besteding Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &
Gemeenteklasse Inwoners totaal Kunst & Cultuur Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie
Kleine gemeenten 447.300 50 7 3 30 10 0
Middelgrote gemeenten 304.200 85 4 8 45 27 0
Grote gemeenten 368.500 118 3 27 46 39 3
Totaal gemeenten 1.120.000 82 5 12 39 24 1
Gemeentelijke besteding aan kunst & cultuur (2008)
Cultuurbesteding in euro Gemeenteklasse Afwijking t.o.v.
Gemeente per inwoner in 2008 (naar aantal inwoners) de gemeenteklasse
Kampen 134 middelgroot 58%
Deventer 134 groot 14%
Zwolle 125 groot 6%
Hengelo 111 middelgroot 30%
Haaksbergen 109 klein 117%
Enschede 103 groot -13%
Hellendoorn 72 klein 44%
Almelo 64 middelgroot -25%
Oldenzaal 63 klein 26%
Hof van Twente 59 klein 17%
Hardenberg 57 middelgroot -33%
Steenwijkerland 54 middelgroot -37%
Rijssen-Holten 47 klein -6%
Borne 46 klein -8%
Staphorst 46 klein -9%
Ommen 45 klein -9%
Tubbergen 45 klein -10%
Raalte 45 klein -11%
Wierden 41 klein -17%
Losser 40 klein -21%
Dinkelland 39 klein -22%
Olst-Wijhe 39 klein -22%
Zwartewaterland 35 klein -29%
Dalfsen 33 klein -33%
Twenterand 32 klein -36%
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o -
l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie mrt.2009 nr.09236022
Besteding cultuurbeleid
€110 - €135€70 - €110€50 - €70€40 - €50minder dan €40
gemeentelijke besteding per inwoner (2008)
24 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in Overijssel
de kleine gemeenten vormt Haaksbergen een sterke
uitschieter, die ruim het dubbele spendeert van het
klasse gemiddelde. Twenterand geeft relatief het minst
uit aan cultuurbeleid. Afgezet tegen het gemiddelde
van de gemeenteklasse blijft Steenwijkerland het
meest achter met haar bestedingen.
Haaksbergen laat de grootste groei per inwoner
zien: bijna 73 euro per inwoner méér dan in 2004.
De bijdrage aan de realisatie van een Kulturhus heeft
daarbij een grote invloed. In totaal zijn er zeven
gemeenten met een afgenomen besteding; acht-
tien gemeenten lieten de uitgaven stijgen. In de
bijlage is een overzicht opgenomen van alle gemeen-
ten, gerangschikt naar de groei danwel afname
van de cultuur bestedingen, voor het totaal en per
cultuurthema.
De grootte van een gemeente is mede bepalend voor
de omvang van de gemeentelijke bestedingen aan
cultuurbeleid. Om beter te kunnen vergelijken zijn
de gemeenten daarom verdeeld in de categorieën
kleine gemeenten, middelgrote gemeenten en grote
gemeenten. Grote gemeenten geven per inwoner
het meeste uit: gemiddeld 118 euro. De middelgrote
gemeenten liggen daar iets onder met 85 euro gemid-
deld, terwijl door de kleine gemeenten gemiddeld 50
euro per burger wordt besteed.
De gemeente Kampen geeft het meest uit per
inwoner; 134 euro per burger, per jaar. Dit bedrag is
ruim de helft meer dan het gemiddelde voor middel-
grote gemeenten in Overijssel. Deventer volgt daar
direct op met een vrijwel identieke besteding, waar-
mee de gemeente veertien procent meer uitgeeft dan
het gemiddeld bedrag voor grote gemeenten. Van
25 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in Overijssel
26 Culturele Atlas Overijssel
27 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurparticipatie
kunnen vier van de vijf cultuurthema’s uit deze atlas
geanalyseerd worden. Het thema Cultuur & Economie
laat zich minder goed vergelijken dan de andere vier,
omdat er minder duidelijk sprake is van aanbod en
vraag; voor dit thema is dan ook gebruik gemaakt van
een andere indicator welke hierna wordt toegelicht.
Voor Cultuur & Gemeenschap, met amateurkunst als
één van de belangrijke sectoren, is er een indicator
samengesteld op basis van lidmaatschap van kunst-
zinnige of culturele verenigingen. Onderscheiden
zijn: muziek- zang- en toneelverenigingen, hobby-
verenigingen en verenigingen voor beeldende kunst.
De indicator geeft het aantal lidmaatschappen per
100 inwoners weer. Gemiddeld zijn er in Nederland
14 lidmaatschappen op 100 inwoners.
Voor Cultuur & Erfgoed zijn twee indicatoren
gemaakt. Bezoek aan musea en stads-, dorp- of
streekarchieven vormt de eerste pijler. Op basis van de
bezoekfrequenties uit de AVO-enquête is een raming
gemaakt van het aantal bezoeken per jaar. Gemiddeld
bezoekt de Nederlander bijna 1,3 maal per jaar een
museum of archief. De tweede pijler is ook gebaseerd
op het aantal lidmaatschappen, ditmaal van oudheid-
kundige verenigingen, vriendenkringen van musea
en organisaties voor cultuurbehoud. Ook hier zijn er
gemiddeld 14 lidmaatschappen op 100 Nederlanders.
Binnen het thema Letteren & Educatie spelen biblio-
theken een cruciale rol. De participatie-indicator
sluit hierop aan en bestaat uit het lidmaatschap
van bibliotheken. In de praktijk blijkt dat een deel
van de leden zelden of nooit gebruik maakt van de
bibliotheek. Als aanvullende indicator is daarom het
aandeel van de leden, dat minimaal één boek per jaar
leent, gebruikt. Uit het AVO volgt dat 31 procent van
de Nederlanders lid is van een bibliotheek; 69 procent
daarvan leent daadwerkelijk één of meer boeken per
jaar. Daaruit kan worden afgeleid dat ruim 21 procent
van de Nederlanders jaarlijks één of meer boeken
uit de biblio theek leent. Voor de provincie Overijssel
zijn vanuit de Overijsselse Bibliotheek Dienst cijfers
beschikbaar over leden en lenen. Deze worden toege-
licht in de betreffende paragraaf over dit thema.
Openbare Kunstuitingen vormt een cultureel thema
waarvan de participatie regelmatig wordt onderzocht
en waarover meermaals is gerapporteerd. Voor deze
atlas is als indicator het aantal bezoeken aan toneel,
cabaret, opera, klassiek concert, pop-/jazzconcert/
De provincie heeft sociale cohesie en cultuur-
participatie tot centraal thema van haar cultuurbeleid
gemaakt en wil door haar beleid zoveel mogelijk
mensen de gelegenheid bieden in aanraking te komen
met kunst en cultuur. Het vierjarige programma
cultuur participatie met titel OVERAL! OVERIJSSEL
speelt hierin een prominente rol. De provincie beoogt
met dit plan de amateurkunst, de cultuureducatie en
de streek cultuur een stevige impuls te bieden. Een
belangrijke doelstelling is dat in 2012 het percentage
amateurkunstenaars, cursisten van centra voor kunst-
zinnige vorming en het aantal Overijsselaars dat actief
met volkscultuur bezig is met zes procent is gestegen.
Cultuurparticipatie is daarmee een belangrijk beleids-
thema voor zowel Rijk als lagere overheden. Toch is er
relatief weinig onderzoek naar gedaan en is er feitelijk
geen compleet beeld voorhanden van de mate waarin
burgers actief dan wel passief gebruik maken van
diverse culturele voorzieningen. De belangrijkste
informatiebron is een periodiek onderzoek van het
Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), dat elke vier jaar
het Aanvullend Voorzieningengebruik Onderzoek
(AVO) laat uitvoeren. Dit onderzoek bestaat uit een
grootschalige enquête onder ruim 6.400 Nederlandse
huishoudens en brengt de deelname aan sociale,
maatschappelijke en culturele voorzieningen in beeld.
In 2007/2008 is het meest recente AVO uitgevoerd,
maar de resultaten daarvan zijn nog niet beschikbaar.
Voor deze atlas zijn daarom gegevens uit het AVO
2003 gebruikt. Uit een eerste verkenning van het
SCP is echter gebleken dat er geen grote verschui-
vingen worden verwacht in de cultuurparticipatie in
Nederland tussen 2003 en 2008.
De steekproefomvang van het AVO laat geen uit-
spraken toe over gemeenten op individueel niveau.
Ruimtelijk gezien zijn er echter grote verschillen
tussen de mate van cultuurparticipatie; de omvang en
mate van verstedelijking van gemeenten is daarin een
belangrijke factor. Daarom zijn ook voor de benade-
ring van cultuurparticipatie de gemeenten gegroe-
peerd in grootteklassen. Deze indeling is toegelicht in
het hoofdstuk ‘Gemeenten in klassen’.
Indicatoren per themaVanuit de AVO data zijn indicatoren ontwikkeld om
cultuurparticipatie te meten: in welke mate maken
burgers gebruik van het aanbod aan culturele
voorzieningen? Aan de hand van deze indicatoren
Cultuurparticipatie
28 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurparticipatie
Cultuurparticipatie: Overijssel in profielDe resultaten zijn in onderstaande tabel in beeld
gebracht in de vorm van indexcijfers ten opzichte van
het Nederlands gemiddelde (NL=100). Onmiddellijk
valt op dat Overijssel zich duidelijk onderscheidt op
twee thema’s: zowel op Cultuur & Gemeenschap als
op Letteren & Educatie kent de provincie een hoge
participatiegraad. Op het thema Cultuur & Economie
ligt de score daarentegen beduidend onder het natio-
nale gemiddelde, en ook bij Openbare Kunstuitingen
en Cultuur & Erfgoed laat Overijssel een lagere
participatie zien. Over het geheel genomen blijkt dat
de participatiegraad in Overijssel hoger is op thema’s
waar kleine en middelgrote gemeenten een hogere
score laten zien; op de cultuurthema’s waar de grote
en zeer grote steden een hoge deelname laten zien,
laat Overijssel een lager cijfer zien.
De verschillen tussen provincies zijn groot. Zo wordt
er in Overijssel relatief veel gebruik gemaakt van
bibliotheken (Overijssel scoort hier zelfs het hoogst
van alle provincies), maar het bezoek aan Openbare
Kunstuitingen ligt juist lager dan in de meeste andere
provincies.
musical en ballet gedefinieerd. De gemiddelde
Nederlander bezoekt bijna 2,7 keer in het jaar een
openbare kunstuitvoering uit (één van) deze catego-
rieën. Popconcerten en musicals worden het meest
bezocht, gevolgd door toneelvoorstellingen. Als
tweede indicator is de filmsector opgenomen, geope-
rationaliseerd als het aantal bezoeken aan bioscoop
en filmhuis per jaar. De Nederlander ziet gemiddeld
drie films per jaar op het grote scherm; filmhuizen
hebben een marktaandeel van circa veertien procent
in het aantal bekeken films in Nederland.
Cultuur & Economie is zoals gezegd een apart
thema. De relatie tussen deze twee begrippen valt
niet eenduidig te vervatten in termen van aanbod
en gebruik. Wel is er bijvoorbeeld het beroemde
onderzoek van Richard Florida (2002) waarin een
duidelijke relatie tussen het culturele klimaat, het
aandeel creatieve professionals en bedrijven én de
economische ontwikkeling werd geconstateerd. Als
indicator voor dit thema is daarom gekozen voor
het aandeel van banen in de creatieve sector en het
aandeel bedrijven dat actief is in deze sector. Voor
Nederland zijn die cijfers respectievelijk 5,3 procent
en 11,5 procent. Hiervoor zijn cijfers gebruikt van het
LISA, het landelijk register met bedrijfsvestigingen en
werkgelegenheidscijfers, en het CBS. Voor Overijssel
zijn deze cijfers ook per gemeente bepaald. Bron hier
is het BIRO (Bedrijven Informatie Register Overijssel).
Cultuurparticipatie per thema: Overijssel vergeleken met Nederland
Index cultuurparticipatie Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &
(Nederland = 100) Gemeenschap Erfgoed Educatie kunstuitingen Economie
Overijssel 106 84 105 77 67
Overijssel-kleine gemeenten 105 88 108 70 50
NL-kleine gemeenten 112 96 102 84 n.b.*
Overijssel-middelgrote gemeenten 109 97 108 72 62
NL-middelgrote gemeenten 94 95 102 95 n.b.*
Overijssel-grote gemeenten 106 69 100 88 82
NL-grote gemeenten 95 102 99 112 n.b.*
NL- G5 gemeenten (>200.000 inw) 66 124 91 153 n.b.*
Top 3 provincies Friesland Noord-Holland Overijssel Noord-Holland Noord-Holland
Drenthe Utrecht Gelderland Utrecht Utrecht
Limburg Groningen Noord-Holland Zuid-Holland Groningen
Stand Overijssel in rangorde
provincies (1 tot 12) 6 9 1 10 10
Brongegevens: AVO 2003, Sociaal Cultureel Planbureau; LISA (Cultuur & Economie) – bewerking: STOGO 2009
* geen cijfers beschikbaar
29 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurparticipatie
Participatie per thema en sector Deelname aan amateurkunst (Cultuur &
Gemeenschap) is in Nederland duidelijk hoger in
de kleine gemeenten. De vijf grote steden laten de
laagste score zien in deze categorie. In Overijssel
kennen vooral de middelgrote gemeenten een hoge
deelname. Deelname aan het verenigingsleven ligt
het laagst in de vijf grote steden in ons land. Van de
provincies kent Friesland de hoogste participatie op
dit thema.
Museum- en archiefbezoek (Cultuur & Erfgoed) ligt
in Overijssel onder het landelijke niveau. Alleen de
middel grote gemeenten in de provincie laten hier een
iets hoger niveau zien dan middelgrote gemeenten
landelijk. Opvallend is dat de grote gemeenten in
Overijssel een duidelijk lager aantal bezoeken kennen
dan grote gemeenten elders in het land. Het lidmaat-
schap van culturele en historische verenigingen is
in Overijssel vergelijkbaar met het landelijke beeld.
Het Overijsselse cijfer is echter een gemiddelde van
een fors hogere score bij middelgrote Overijsselse
gemeenten en juist een laag participatiecijfer in de
grote gemeenten. Noord-Holland laat op dit thema
het hoogste cijfer zien, dat vooral tot stand komt
door een hoog aandeel lidmaatschappen van vereni-
gingen voor cultuur en historie.
Er wordt in Overijssel vaker gebruik gemaakt van de
bibliotheken dan elders in Nederland. De hogere score
wordt met name bereikt door een hoger aandeel
De provinciesDe provincies laten een gemengd beeld zien waar het
gaat om cultuurparticipatie.
Noord-Holland staat bovenaan de lijst, als het
totaalbeeld wordt bezien. Mede door de bijzondere
positie van Amsterdam scoort deze provincie vooral
hoog op Cultuur & Erfgoed, Openbare Kunstuitingen
en Cultuur & Economie. Deze laatste twee cultuur-
thema’s kennen een hoge deelname in de Randstad-
provincies, terwijl Cultuur & Gemeenschap, met
Friesland, Drenthe en Limburg op de eerste drie
plaatsen, zich manifesteert als een thema in minder
verstedelijkte gebieden, zoals ook al bleek uit de
scores van de verschillende gemeenteklassen.
Deze participatiecijfers per provincie mogen niet
zonder meer worden afgezet tegen het overzicht van
bestedingen, zoals dat door het IPO is opgesteld en
hiervoor is gepresenteerd. Niettemin valt op dat er
grote verschillen zitten in de posities die de verschil-
lende provincies op de twee ranglijsten innemen.
Zeeland staat bovenaan in de bestedingen, en onder-
aan bij de cultuurparticipatie. Ook voor Drenthe lopen
de scores sterk uiteen (plaats drie voor bestedingen,
op tien voor participatie). Utrecht en Gelderland laten
in positieve zin verschillende rankings zien: relatief
laag in de bestedingen (acht, respectievelijk zeven)
en relatief hoog op participatie (twee, respectievelijk
drie). Overijssel staat op een zevende plaats in de
participatietabel, terwijl zij naar bestedingen gemeten
een tiende plaats inneemt.
Cultuurparticipatie per provincie; rangorde per thema en totaal
Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur & Totaal
Provincie Gemeenschap Erfgoed Educatie kunstuitingen Economie Rangorde
Noord-Holland 9 1 3 1 2 1
Utrecht 7 2 10 2 1 2
Gelderland 4 5 2 7 7 3
Groningen 8 3 4 9 4 4
Zuid-Holland 10 4 5 3 5 5
Friesland 1 8 6 11 9 6
Overijssel 6 9 1 10 10 7
Flevoland 12 6 9 5 3 8
Noord-Brabant 5 10 12 4 6 9
Drenthe 2 7 7 12 11 10
Limburg 3 12 11 8 8 11
Zeeland 11 11 8 6 12 12
Brongegevens: AVO 2003, Sociaal Cultureel Planbureau; LISA (Cultuur & Economie) – bewerking: STOGO 2009
30 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurparticipatie
bezoeken per 1.000 inwoners het dubbele of meer is
van de laagst scorende provincies.
Op het thema Cultuur & Economie laat Overijssel
een lager participatiecijfer zien dan Nederland als
geheel. Zowel het aandeel creatieve banen als het
aandeel creatieve bedrijven ligt onder het gemid-
delde. Bij beide wordt met name door een laag
cijfer in de kleine gemeenten het gemiddelde naar
beneden gehaald. Het aandeel creatieve bedrijven is
in Enschede, Zwolle en Deventer vergelijkbaar met
Nederland als geheel, het aandeel “creatieve profes-
sionals” in de werkgelegenheid in deze steden ligt
op 87 procent van het landelijke cijfer. Voor deze
indicator zijn geen vergelijkingscijfers per gemeente-
klasse voor heel Nederland beschikbaar. De hoogste
participatie op dit thema wordt gerealiseerd door
provincie Utrecht, waar met name het aandeel banen
in creatieve en culturele sectoren veel hoger lag dan
bij de laagst scorende provincies.
leden dat daadwerkelijk leent: 74 procent. Opvallend
is dat het percentage leners in de drie grote gemeen-
ten in Overijssel het hoogst is. Enschede, Zwolle en
Deventer kennen dus relatief weinig bibliotheekleden,
maar deze lenen wel bovengemiddeld vaak een boek.
Overijssel staat in de landelijke participatietabel voor
het thema Letteren & Educatie bovenaan.
De Overijsselse burger gaat gemiddeld bijna twee
keer per jaar naar een voorstelling of concert;
minder dus dan de gemiddelde Nederlander. Net
als in de rest van Nederland zijn in Overijssel het
pop- en jazzconcert en de musical het populairst.
Het bezoek aan deze kunstuitingen ligt vrijwel op het
landelijke niveau, vooral in de drie grote steden. Het
bezoek aan klassieke kunstuitvoering (opera, klassiek
concert) en ballet ligt echter op de helft of minder
van het landelijke niveau. Ook het bezoek aan film-
vertoningen blijft achter in Overijssel. De indexscore
voor Openbare Kunstuitingen wordt vooral beïnvloed
door de lagere participatiegraad bij filmhuisbezoek:
50 procent van het landelijke cijfer. De grote steden
in Overijssel kennen een score van 94 procent van het
landelijk bezoekcijfer. Noord-Holland kent de hoogste
cultuurparticipatie op dit thema, waarbij het aantal
Beleidsevaluatie van het (landelijk) Actieplan
Cultuurbereik 2001-2004:
Verschillen in cultuurbereik tussen gemeenten en provincies
berusten op een combinatie van factoren: het niveau en de varië-
teit van culturele voorzieningen (infrastructuur en programme-
ring); de samenstelling van de bevolking naar opleiding, inkomen
en soort beroepen; en waarschijnlijk ook de aanwezigheid van
een dynamisch cultureel klimaat dat in grootstedelijke agglome-
raties gemakkelijker tot ontwikkeling komt dan elders. Culturele
dynamiek is een zichzelf versterkend proces. Het betekent dat
initiatieven die elders met veel moeite tot stand komen en voort-
durend ondersteuning nodig hebben van overheidswege hier
gemakkelijker tot ontwikkeling komen, sneller groeien en sneller
veranderen. Naast dit algemene verschijnsel wijst de vergelijking
tussen gemeenten en provincies echter ook op de invloed van
specifieke lokale voorzieningen en regionale karakteristieken op
het bereik van cultuur.
Opvolger van dit actieplan is het Fonds Cultuurparticipatie.
Bron: IVA 2005
31 Culturele Atlas Overijssel – Cultuurparticipatie
EnschedeEen afstudeeronderzoek uit 2008 onder Enschedese
jongeren (Eertink, 2008) laat zien dat bezoek aan
culturele voorstellingen door deze groep zeer beperkt
is en vrijwel alleen populaire cultuuruitingen als
popconcerten en musicals betreffen. Wel heeft een
relatief hoog aandeel van de jongeren een culturele
hobby als dansen of het bespelen van een muziekin-
strument. Cultuurdeelname door hun moeders kan in
enige mate de cultuurparticipatie van jongeren voor-
spellen. De culturele belangstelling van de jongeren
in de onderzoeksgroep gaat vooral uit naar cross-over
tussen kunstvormen en “events”.
HengeloHengeloërs zijn volgens de gemeente erg betrok-
ken bij kunst en cultuur in hun woonplaats. Jaarlijks
wordt naar hun cultuurdeelname gevraagd in de
Omnibusenquête en daaruit blijkt onder andere dat
bijna driekwart van de respondenten het afgelopen
jaar minimaal één keer per jaar naar een culturele
voorstelling is geweest en dat iets meer dan de helft
een museum, archief, galerie of ander bezienswaar-
dig gebouw heeft bezocht. Het Rabotheater en de
bibliotheek zijn de meest bezochte culturele instellin-
gen. Ongeveer de helft van de respondenten gaf aan
tevreden te zijn met het culturele aanbod in Hengelo.
Bijna 40 procent is zelf actief op cultureel vlak, dertien
procent doet dit zelfs in georganiseerd verband.
Cultuurparticipatie: enkele gemeenten uitgelicht
AlmeloIn 2005 is er onder het Almelose internetpanel,
bestaande uit ruim 500 inwoners van Almelo, onder-
zoek gedaan naar het gebruik van de aanwezige
culturele instellingen. Hieruit bleek dat tweederde
van dit panel afgelopen jaar een culturele instel-
ling had bezocht. Een kwart van de panelleden had
Hof88 bezocht, en dan vooral het theater. Bijna
tweederde had (ook) een andere culturele instelling
bezocht, zoals de bibliotheek, het Theaterhotel en het
Beeklustpark. 60 procent van het panel was tevreden
met het huidig aanbod, gemist werden winkels voor
kunst en design, architectuur en historie.
DeventerDe gemeente Deventer laat elke twee jaar een
inventarisatie maken van de cultuurparticipatie in de
gemeente. Daarbij worden diverse culturele instel-
lingen geëvalueerd aan de hand van bekendheid,
het al dan niet bezoeken en de frequentie van die
bezoeken. Uit het meest recente onderzoek (2005)
blijken de openbare bibliotheek en de schouwburg
de meest bekende instellingen te zijn. Zij kennen ook
het hoogste aandeel recente bezoekers (degenen die
korter dan een jaar geleden de instelling voor het
laatste bezocht hebben). Andere culturele instellingen
met veel recente bezoekers zijn het Filmhuis de Keizer,
het Burgerweeshuis, de Bergkerk en het Historische
Museum. Het percentage Deventenaren dat in 2004
een culturele instelling in Deventer bezocht ligt hoog:
78 procent. Vijftien procent van de bevolking is zelf
actief op het gebied van kunstbeoefening, meestal
gaat het om het bespelen van een muziekinstrument.
32 Culturele Atlas Overijssel
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o - l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie febr.2009 nr.09236024
Cultuur & Gemeenschap
aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners
meer dan 200150 - 200125 - 150100 - 12550 - 100
in bedrijfin ontwikkeling
Kulturhus en multifunctionele accommodatie
33 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
versterkt daarmee de regionale binding en identiteit.
Zowel binnen gemeenten als op regionaal niveau
wordt ontmoeting en samenwerking bevorderd door
culturele prijzen. Input en draagvlak voor gemeentelijk
beleid wordt versterkt door adviesraden of culturele
commissies.
Op de provinciale begroting beslaat Cultuur &
Gemeenschap een derde van de totale bestedingen
aan cultuur; dit bedrag wordt echter vooral bepaald
door de financiering van RTV-Oost. De gemeen-
ten hechten veel belang aan het thema Cultuur &
Gemeenschap maar geven er een relatief beperkt deel
van hun begroting aan uit: gemiddeld zes procent van
het totaal.
Cultuur & Gemeenschap
sectoren: amateurkunst
Kulturhusen
omroep
cultuurprijzen
culturele raden
Amateurkunstbeoefening is een actieve vorm van
cultuur participatie, die met name op lokaal niveau
een sterke sociale rol speelt via het verenigings-
leven. De aanwezigheid van een Kulturhus kan hierin
een grote invloed hebben en vormt vaak een sterke
impuls voor de lokale gemeenschap. De regionale
omroep biedt wereldnieuws én streekactualiteiten en
Cultuur per thema
34 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
commerciële dienstverlening (winkel, horeca). Deze
multi functionaliteit is kenmerkend.
Het concept is een groot succes in Overijssel, en de
provincie is daarmee uniek in Nederland. Ook elders
zijn Kulturhusen te vinden, bijvoorbeeld in Gelderland
en Utrecht, maar slechts incidenteel en niet in
dezelfde mate als in de provincie Overijssel, welke
hierin een voortrekkersrol vervult.
Het eerste Overijsselse Kulturhus werd opgericht in
2003 in Zwartewaterland. In 2004 waren de meeste
gemeenten bezig met plannen. Anno 2008 kent
de provincie 22 Kulturhusen in zeventien van de 25
gemeenten. In 2009 wordt de realisatie verwacht van
de 23e vestiging, in Holten.
In veel gemeenten bestaan er dorpshuizen of multi-
functionele accommodaties (MFA). Zij worden niet
specifiek als Kulturhus benoemd, maar opzet en
functies komen vaak in veel opzichten overeen met
de Kulturhusen. Een voorbeeld is de MFA Carrousel,
in Ommen.
In een twintigtal gemeenten bestaan plannen voor
een Kulturhus, sommige in een gevorderd stadium,
andere in een verkenningsfase. Uit de praktijk blijkt
dat niet alle initiatieven slagen en er soms een meerja-
rig proces aan realisatie vooraf gaat. In de eerste jaren
lag de focus op realisatie van gebouwen. Inmiddels
heeft men veel ervaring met het concept opgedaan
en vormt vooral gebruik, samenwerking en een brede
programmering van diensten punt van aandacht.
De provincie Overijssel heeft een stimuleringsregeling
opgezet en ondersteunt initiatieven met expertise.
In 2007 is de regeling voor Kulturhusen aangepast
op basis van de ervaringsgegevens van de afgelopen
bestuursperioden. De provincie verleent onder voor-
waarden subsidie aan gemeenten voor haalbaarheids-
onderzoek, realisatie, pilots en experimenten en voor
(extra) programmering en/of het gezamenlijke beheer
van een Kulturhus. Voor 2009 is op de provin ciale
begroting een bedrag van bijna 2,4 miljoen euro gere-
serveerd. Gemeentelijke beste dingen voor Kulturhusen
lopen sterk uiteen en kunnen soms grote uitschieters
vertonen door incidentele bijdragen aan de stichtings-
kosten. Haaksbergen heeft bijvoorbeeld bijna 1,4
miljoen euro gebudgetteerd. In totaal hebben acht
gemeenten een bijdrage voor Kulturhusen opgenomen
in hun begroting voor cultuur.
Top 5 gemeenten (bedragen in euro per inwoner) (2008)
Bestedingen Cultuur & Gemeenschap
1 Haaksbergen 60
2 Borne 12
3 Olst-Wijhe 10
4 Hengelo 8
5 Tubbergen 6
gemiddeld Overijssel 5
AmateurkunstDriekwart van de gemeenten heeft specifiek beleid
geformuleerd ten aanzien van amateurkunst. Het
beleid is veelal gericht op het bevorderen van
mogelijk heden voor de bevolking om muziek, zang,
dans en theater te beoefenen. Een aantal gemeen-
ten heeft ook de samenhang van amateurkunst met
professionele kunstbeoefenaars als aandachtsveld
benoemd. Gemiddeld besteedden de gemeenten in
2008 twee euro per inwoner aan ondersteuning van
amateurkunst, vooral via subsidies aan verenigingen.
Overijssel kent een sterk verenigingsleven. De pro-
vincie telt bijna 1250 verenigingen die zich richten
op muziek, zang, toneel, dans, fotografie of beel-
dende kunst. Bijna de helft ervan bestaat uit koren of
zangverenigingen, 27 procent uit muziek verenigingen
en dertien procent uit toneelverenigingen. Vooral
Steenwijkerland kent veel verenigingen.
In Overijssel zijn relatief veel mensen lid van een
amateur kunstvereniging. De provincie kent
vijftien lidmaatschappen op de 100 inwoners, en dat
is zeven procent hoger dan gemiddeld in Nederland.
Ruim de helft van het aantal lidmaatschappen betreft
muziek- en zangverenigingen.
Kulturhusen en Multifunctionele Accommodaties Een Kulturhus is een van oorsprong Scandinavisch
concept dat bestaat uit een multifunctionele
gemeenschapsvoorziening in een dorp of stadswijk.
Kenmerkend is dat bij beheer en exploitatie door
meerdere partijen wordt opgetrokken, vaak zowel
publiek als privaat, commercieel en non-profit.
In veel gevallen kunnen verenigingen gebruik maken
van aanwezige vergaderruimtes en een podium.
De bibliotheek maakt bijna overal deel uit van het
Kulturhus. Andere veel voorkomende functies zijn
maatschappelijke dienstverlening, vergader faciliteiten,
welzijn (onderwijs, kinderopvang, eerstelijns
gezondheidszorg), sport, podiumvoorziening en
35 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
en activeren burgers tot deelname aan het (politieke)
debat.
Cultuurprijzen, culturele radenMeer dan de helft van de gemeenten reserveert
budget voor een lokale cultuurprijs en investeert in
een cultuurcommissie of culturele raad. Gemiddeld
wordt hiervoor 29 eurocent per inwoner uitgegeven.
OmroepRTV Oost is de regionale omroep van Overijssel
met zowel een tv- als radiostation. Het aantal
lokale omroepen is in Overijssel hoog. Samen met
Gelderland heeft Overijssel de hoogste dekkingsgraad
van Nederland. Van de 25 gemeenten hebben er 24
een lokale omroep. Zij informeren, opiniëren, bieden
een platform voor discussie en expressie, geven de
politiek een gezicht, volgen ontwikkelingen kritisch
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
Enschede
Hof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o - l a n d
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236025
Cultureel erfgoed
stads-, dorps- of streekarchiefmuseum
36 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
dit cultuurthema; ongeveer achttien procent van het
totaal cultuurbudget. De Overijsselse gemeenten
geven zestien procent van hun budget uit binnen dit
thema; gemiddeld twaalf euro per persoon.
Top 5 gemeenten (bedragen in euro per inwoner) (2008)
Bestedingen thema Cultuur & Erfgoed
1 Deventer 42
2 Zwolle 35
3 Kampen 33
4 Enschede 12
5 Staphorst 11
gemiddeld Overijssel 12
Cultuur & Erfgoed
sectoren: musea
streekcultuur
archieven
cultuurhistorie
Het cultureel erfgoed bestaat uit monumenten,
cultuurlandschappen, natuurhistorie, archeolo gische
bodemschatten en de geschreven historie zoals
bewaard wordt in archieven. Ook streekcultuur wordt
tot het cultureel erfgoed gerekend. Musea spelen een
belangrijke rol bij behoud en het toegankelijk maken
van erfgoed, waarbij ook jong erfgoed en moderne
kunstuitingen nadrukkelijk worden betrokken.
De provincie Overijssel heeft in haar cultuurbegroting
voor 2009 bijna 5,7 miljoen geprogrammeerd voor
37 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
heeft specifiek museumbeleid geformuleerd. Ruim
80 procent heeft ook budget hiervoor gereserveerd,
meestal ten behoeve van subsidie aan een museum.
Gemiddeld geven de gemeenten zeven euro per
inwoner uit voor museumbeleid. De provincie
ondersteunt gemeenten op dit beleidsterrein met een
museumconsulent.
Een opzienbarende ontwikkeling heeft zich voor-
gedaan bij Museum de Fundatie, het provinciale
museum voor moderne en hedendaagse beeldende
kunst. De Fundatie beheert, onderhoudt en exposeert
MuseaOverijssel kent circa honderd musea. Een opval-
lende concentratie van musea is te vinden in
Steenwijkerland, waar tien (kleinere) musea zijn
gehuisvest. Het museum bezoek door burgers van
Overijssel ligt ondanks dit aanbod onder het landelijke
gemiddelde. Per 1.000 inwoners worden er jaarlijks
ruim 750 bezoeken afgelegd, ongeveer tweederde
van het landelijke beeld.
Alle gemeenten hebben één of meer musea op hun
grondgebied. Meer dan de helft van de gemeenten
38 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Deventer en Kampen besteden relatief veel aan
archieven (respectievelijk 25 en tien euro per inwo-
ner). De meeste andere gemeenten hebben slechts
een klein bedrag of zelfs niets hiervoor gereserveerd.
CultuurhistorieDe provincie heeft de restauratieachterstand bij
rijksmonumenten verkleind door bij ruim 30 grotere
restauratieprojecten de begroting sluitend te maken.
Ook in de komende jaren gaat de provincie hiermee
door. Via het provinciaal Meerjaren Programma voor
het platteland (pMJP) stimuleert de provincie de
gebiedsgerichte gebundelde aanpak van restauratie
en herstelwerkzaamheden waardoor de karakteris-
tieken en de identiteit van een streek of gebied naar
voren komen. Bijvoorbeeld in de streekeigen huis en
erfprojecten in en rond de polder Mastenbroek en de
IJsselstreek en de rietendakenprojecten in Markelo en
Arrien. Met het programma Re-animatie Agrarisch en
Industrieel Erfgoed begeleidt de provincie eigenaren
bij herbestemming van gebouwen die hun oorspron-
kelijke functie hebben verloren.
De provincie ziet erfgoed als een van de dragers
van de identiteit van de provincie en wil daarom
dit erfgoed bereikbaar en zichtbaar laten zijn voor
de inwoners. Het door de provincie gesubsi dieerde
Steunpunt Cultureel Erfgoed Overijssel helpt gemeen-
ten bij de uitvoering van hun taken op het gebied
van monumenten en archeologie. Daarnaast verleent
de provincie subsidies voor archeologisch voor-
onderzoek, archeologische waardenkaarten en het
zichtbaar maken van archeologie. Het provinciaal
archeo logische depot richt zich niet alleen op de
opslag van archeologische vondsten maar ook op
publieks activiteiten en het stimuleren van bruikleen
zodat zoveel mogelijk mensen in aanraking kunnen
komen met deze onderdelen van de Overijsselse
geschiedenis. Ook probeert de provincie met kennis
en inspiratie anderen te verleiden om het waardevolle
culturele erfgoed te waarderen, er zorgvuldig mee
om te gaan en het te gebruiken als kans voor nieuwe
ontwikkelingen. Dit doet de provincie met kennis-
en stimuleringsprojecten als Naoorlogs Bouwen in
Overijssel en het beschikbaar stellen van informatie
via de online cultuurhistorische atlas van Overijssel.
Voor cultuurhistorie heeft het merendeel van de
gemeenten een uitgave begroot, gemiddeld bijna
drie euro per inwoner. Zwolle is een uitschieter met
een bestedingspost van ruim elf euro per inwoner.
ook de provinciale kunstcollectie. Dit museum bevond
zich na een drietal ingrijpende operaties - restauratie
locatie Wijhe, verbouw locatie Zwolle en de verzelf-
standiging van de organisatie - in zwaar weer. Het
museum heeft een ommezwaai gemaakt en een ver-
nieuwingsplan opgesteld. Dankzij extra middelen van
de gemeente Zwolle en de provincie èn vooral dankzij
de inspanning van de Fundatie zelf staat er nu een
stevig museum met een aantrekkelijke programme-
ring waarvan de bezoekersaantallen gestaag stijgen.
StreekcultuurOverijssel kent een sterk cultuurbewustzijn, dat tot
uiting komt in zorg voor streektaal, tradities en streek-
cultuur. De provincie heeft streekcultuur als speerpunt
benoemd bij de profilering van Overijssel. Zij wil
nieuwe en jonge Overijsselaars met streekcultuur in
aanraking brengen via het programma Streekcultuur
leeft. Dit programma zal door de provincie worden
ontwikkeld maar door de gemeenten worden aange-
boden. Een opvallend initiatief is Twentse Welle, een
innovatieve mix van kennis, exposities en activiteiten
dat is opgestart in het nieuwe cultuurcluster Het
Rozendaal in Roombeek (Enschede). Voor 2009 heeft
de provin cie bijna 700.000 euro begroot voor streek-
cultuur en streekcultuurinstituten; ruim een verdubbe-
ling ten opzichte van 2004.
Relatief veel Overijsselse burgers zijn lid van een
oudheidkundig genootschap of een historische vereni-
ging. Met 5,4 leden per 100 inwoners ligt dit aandeel
ruim 40 procent hoger dan het landelijke cijfer.
Meestal is streekcultuur geen specifiek beleids-
speerpunt voor gemeenten, de gemiddelde besteding
voor deze sector bedraagt elf eurocent. Wel vormt
streekcultuur in veel gevallen onderdeel van andere
beleidsthema’s zoals educatie.
Archieven Het Historisch Centrum Overijssel (HCO) en genoot-
schap Het Oversticht zijn instellingen die kennis
over streekcultuur en cultuurhistorie verzamelen en
uitdragen. Het HCO is een modern archief dat het
rijksarchief in Overijssel, het provinciaal archief en
enkele gemeentelijke archieven beheert. Daarnaast
is in veertien van de 25 gemeenten een of meerdere
archieven gevestigd. Overijsselse burgers leggen per
1.000 inwoners gemiddeld bijna 100 bezoeken af
aan archieven. Dit aantal ligt duidelijk lager dan het
landelijke cijfer (158).
39 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
belangrijkste financiers van het bibliothekenaanbod.
Samen geven zij ruim 44 miljoen euro hieraan uit.
Gemiddeld ruim 40 procent wordt hiervan besteed
aan cultuureducatie, een gering bedrag is specifiek
voor literatuur en de rest aan bibliotheken. Per inwo-
ner gaat dit om een gemiddeld bedrag van 39 euro;
Kampen en Hengelo steken daar ver boven uit.
Top 5 gemeenten (bedragen in euro per inwoner) (2008)
Bestedingen thema Letteren & Educatie
1 Kampen 58
2 Hengelo 56
3 Deventer 48
4 Enschede 47
5 Hellendoorn 45
gemiddeld Overijssel 39
Letteren & Educatie
sectoren: bibliotheken
literatuur
cultuureducatie
“De openbare bibliotheken zijn een toegangspoort tot
informatie, maar ook een plek waar mensen elkaar
ontmoeten. Door hun verankering in lokale netwer-
ken kunnen zij goed inspelen op de behoeften in een
gemeenschap. Ook hebben bibliotheken een belang-
rijke rol bij cultuureducatie, debatten en integratie.
(...) Vaak zijn die verbonden aan een Kulturhus of aan
een andere culturele instelling. Wij werken samen met
gemeenten, omdat die voor de lokale bibliotheken de
opdrachtgever zijn.” (Samen & Overijssel!, 2008).
De provincie besteedt in 2009 ruim 5,1 miljoen euro
aan dit cultuurthema. De gemeenten zijn echter de
40 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
van Overijssel lid zijn van een bibliotheek dan gemid-
deld in Nederland en dat ook meer leden daad-
werkelijk lenen. Vooral de middelgrote en kleinere
gemeenten in Overijssel kennen een relatief hoog
aandeel leden onder hun inwoners.
Naast de cijfers van het SCP biedt ook de OBD infor-
matie over lidmaatschap en leengedrag. Het aantal
“lenende leden” afgezet tegen het aantal inwoners
is een goede graadmeter voor actieve participatie.
Vanuit het SCP kan dit voor Nederland en Overijssel
worden berekend. Landelijk gezien is ruim 21 procent
van de bevolking een lener; in Overijssel is dit bijna
24 procent. Uit meer recente cijfers van de OBD
(2007) kan een participatiegraad van gemiddeld
26 procent worden berekend, waaruit een stijgende
lijn in het actief gebruik van de bibliotheken kan
Bibliotheken / LiteratuurOverijssel kent een dicht netwerk van bibliotheken.
Bij een aantal gemeenten komt in de kleine kernen de
bibliobus, die meestal één dag in de week circa twee
uur op een bepaalde plaats staat. De Overijsselse
Bibliotheek Dienst (OBD) speelt een belangrijke rol
voor de lokale bibliotheken. Zij ondersteunt hen bij
het verspreiden van cultuur, informatie en educatie en
verzorgt daarnaast ook belangrijke bedrijfsvoerings-
taken voor de bibliotheken, waaronder het werk-
geverschap voor bibliotheekpersoneel. Ook ten
aanzien van literatuur en leesbevordering speelt zij
een belangrijke rol.
Uit het onderzoek van het Sociaal Cultureel
Planbureau (AVO) blijkt dat gemiddeld méér inwoners
Participatie bibliotheekaanbod Overijssel (2007)
aantal aantal leningen aandeel
Gemeente aantal leners uitleningen per lid inwoners 2007 lenende leden
Almelo 18.130 *514.145 *30 72.096 25%
Borne 5.816 216.506 37 20.521 28%
Dalfsen 8.020 376.488 47 26.541 30%
Deventer 25.751 880.756 34 96.617 27%
Dinkelland 6.474 344.808 53 26.061 25%
Enschede 34.399 1.449.258 42 154.476 22%
Haaksbergen 6.110 239.810 39 24.348 25%
Hardenberg 15.930 716.952 45 58.105 27%
Hellendoorn 10.485 356.380 34 36.046 29%
Hengelo 22.520 771.946 34 81.429 28%
Hof van Twente 9.154 417.556 46 35.137 26%
Kampen 15.006 593.274 40 49.359 30%
Losser 5.071 204.128 40 22.485 23%
Oldenzaal 8.204 303.509 37 31.416 26%
Olst/Wijhe 4.392 209.171 48 17.327 25%
Ommen 4.129 193.746 47 17.311 24%
Raalte 10.770 406.684 38 37.311 29%
Rijssen/ Holten 10.230 473.220 46 36.584 28%
Staphorst 4.663 234.277 50 15.899 29%
Steenwijk 10.519 422.802 40 43.127 24%
Tubbergen 5.549 311.164 56 20.724 27%
Twenterand 9.073 375.279 41 33.461 27%
Wierden 5.622 225.649 40 23.439 24%
Zwartewaterland 5.789 229.898 40 21.919 26%
Zwolle 29.770 1122.342 38 114.635 26%
Totaal 291.576 1.1075.603 38 1.116.374 26%
Bron: OBD
* Cijfers afkomstig van de gemeente Almelo
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
BorneOldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o -
l a n d
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236026
Bibliotheken
98 - 100%95 - 98%90 - 95%85 - 90%77 - 85%
aandeel van de inwoners met een bibliotheek-vestiging binnen bereik van 3km of met eenbibliobushalte binnen 2km
bibliotheek bibliobushalte3km bereik van bibliotheek en 2km bereik van bibliobushalte
41 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
voorziening binnen hun bereik heeft. Uitgegaan is van
drie kilometer als acceptabele afstand: een half uur
lopen, dan wel circa tien minuten fietsen. In verband
met de beperktere openingstijd is voor bibliobus-
locaties een maximale afstand van twee kilometer
aangehouden. In de grote gemeenten kan vrijwel
iedereen binnen dit bereik één of zelfs meerdere
bibliotheken bezoeken. In de meer rurale gemeen-
ten in de provincie is de bereikbaarheid minder: in
Tubbergen bijvoorbeeld moet bijna een kwart van de
inwoners meer dan drie kilometer afleggen om een
boek te kunnen lenen.
worden afgeleid. Binnen Overijssel zijn er wel duide-
lijke regionale verschillen. Uit cijfers van de gemeente
Almelo blijkt dat zowel het ledental als het gemid-
deld aantal leningen per lid in de afgelopen periode
jaarlijks met één tot twee procent is afgenomen. Het
aandeel lenende leden op de totale bevolking ligt in
Almelo in 2007 daarmee net onder het gemiddelde
van Overijssel. Kampen en Dalfsen laten de hoogste
participatie zien (30 procent).
Participatie wordt mede bepaald door beschikbaar-
heid. In onderstaande kaart is in beeld gebracht welk
aandeel van de Overijsselse burgers een bibliotheek-
42 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Cultuureducatie krijgt aandacht binnen het cultuur-
participatieprogramma OVERAL!OVERIJSSEL en het
project kunstmenu. Een kunstmenu is een samen-
hangend activiteitenprogramma waarbij kinderen
gedurende hun tijd op de basisschool kennismaken
met zes kunstdisciplines: muziek, dans, film, literatuur,
theater en beeldende kunst. Cultureel erfgoed vormt
daarbij tevens een aandachtspunt. Genootschap Het
Oversticht is actief op het gebied van erfgoededucatie
met verschillende projecten en verzorgt educatieve
publicaties voor omgevingsonderwijs in de provincie
Overijssel. Bibliotheken spelen ook een belangrijke
rol bij cultuureducatie. De OBD ondersteunt de lokale
bibliotheken met educatief materiaal en projecten.
Voorzieningen net over de provinciegrens kunnen
ook een rol spelen voor inwoners van Overijssel.
Bibliotheekvestigingen in Drenthe en Gelderland,
gelegen in het grensgebied met Overijssel, zijn
daarom bij de analyse betrokken en in het kaartbeeld
opgenomen.
CultuureducatieCultuureducatie wordt onderscheiden naar buiten-
schoolse en binnenschoolse activiteiten. Scholen
worden vaak ondersteund bij cultureel onderwijs met
projecten of projectmateriaal. De provincie geeft ruim
1,6 miljoen uit aan cultuureducatie; ongeveer een
derde van het budget voor Letteren & Educatie.
43 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Dit cultuurthema heeft veel verbindingen met andere
terreinen, zoals economie, openbare ruimte, onder-
wijs en amateurkunst. De provincie zet met haar
beleid in op versterking van een goed netwerk van
kunstenaars, vakopleidingen en instellingen die ten-
toonstellingen en presentaties organiseren. Zo initieert
zij bijvoorbeeld een aanmoedigingsprijs voor afge-
studeerden van Oostnederlandse kunst opleidingen.
In haar beleid voor podiumkunsten onderscheidt de
provincie accommodaties en producties. De priori-
teit wordt gelegd bij producties met jongeren als
doelgroep, bijvoorbeeld jeugdtheater. De provincie
stelt zich ten doel het cultuurbereik van deze sector te
vergroten en het culturele aanbod op de Overijsselse
Openbare Kunstuitingen
sectoren: beeldende kunst & vormgeving (BKV)
podiumkunsten
film/filmhuizen
culturele manifestaties en festivals
Kunstwerken, beelden, concerten, voorstellingen,
optredens, filmvertoningen, manifestaties en festi-
vals zijn openbare kunstuitingen, waarbij het publiek
kennis neemt en geniet van de kunstzinnigheid en
creativiteit van (semi-)professionele kunstenaars.
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o -
l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.00236027
Kleine theaters
theater
10km bereik van klein theater
meer dan 90%70 - 90%50 - 70%30 - 50%minder dan 30%
aandeel van de inwoners met een klein theaterbinnen bereik van 10km
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
Enschede
Hof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
44 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Beeldende kunst & vormgeving / PodiumkunstenDoor de oprichting van het productiefonds Oost-
Nederland realiseren Gelderland en Overijssel samen
een langdurig sterke impuls voor het artistieke klimaat
in Oost-Nederland. Overijssel doneert jaarlijks
1 miljoen euro.
Het Enschede Muziekkwartier is de resultante van
de samenwerking en gezamenlijke huisvesting van
zes in Enschede gevestigde podiumkunstinstellingen.
Het zijn Podium Twente, de Nationale Reisopera, het
Orkest van het Oosten, Poppodium Atak, het Artez
Conservatorium en de Muziekschool Twente. Het
podia in de periode tot 2013 met 35 procent te laten
toenemen. Het totaalbudget voor dit cultuurthema is
ruim 7,7 miljoen euro.
Top 5 gemeenten (bedragen in euro per inwoner) (2008)
Bestedingen thema Openbare Kunstuitingen
1 Zwolle 43
2 Kampen 41
3 Hengelo 40
4 Enschede 38
5 Deventer 34
gemiddeld Overijssel 24
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
Enschede
Hof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o -
l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236028
Grote theaters
theater
15km bereik van groot theater
meer dan 90%70 - 90%50 - 70%30 - 50%minder dan 30%
aandeel van de inwoners met een groot theaterbinnen bereik van 15km
45 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
grootste deel is bestemd voor podiumkunsten (negen-
tien euro). Naar stimulering van beeldende kunst &
vormgeving gaat gemiddeld vier euro. Kampen is op
dit onderdeel een uitschieter, met ruim elf euro per
inwoner.
Afgaand op de cijfers vanuit het AVO van het Sociaal
Cultureel Planbureau moet worden vastgesteld dat
de participatiegraad van de burger van Overijssel op
het thema Openbare Kunstuitingen op driekwart van
het landelijke niveau ligt. Toch kan worden gesproken
van een goed voorzieningenniveau. 94 procent van
de Overijsselse burgers kan binnen tien kilometer
van zijn woonomgeving een kleiner theater (tot 500
nieuwe gebouw, vlak bij het station van Enschede,
is in november 2008 geopend. Deze bundeling van
instellingen biedt veel mogelijkheden voor interactie,
uitwisseling van ervaringen, nieuwe initiatieven, bij-
zondere producties en dergelijke. De provincie heeft
in voorgaande jaren financieel bijgedragen aan de
totstandkoming van dit bijzondere Muziekkwartier.
Podiumkunsten vormen vooral voor grote gemeen-
ten een specifiek beleidsthema. De helft van de
gemeenten in Overijssel heeft van beeldende kunst
& vorm geving (BKV) een beleidsspeerpunt gemaakt.
Gemiddeld besteden gemeenten 24 euro per burger
aan het thema Openbare Kunstuitingen, waarvan het
46 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Culturele manifestaties en festivalsFestivals zijn een belangrijk speerpunt, ook vanuit
het oogpunt van profilering. De provincie steunde in
voorgaande jaren diverse festivals met subsidie. In
2009 is gekozen voor een nieuwe koers, waarbij ook
het budget aanzienlijk is verruimd tot 1,9 miljoen per
jaar in de periode 2009 – 2012.
Eén van de festivals die de provincie de komende vier
jaren voor het eerst structureel met € 150.000,- subsi-
dieert is Deventer op Stelten. Deventer onderscheidt
zich in Overijssel als echte festivalstad. De stad trekt
internationale spelers en internationaal publiek,
een trend die de provincie graag wil versterken en
verspreiden over de hele provincie. Met het grote
muziekfestival in Enschede, het festival Zwart in
Zwolle, het Straattheaterfestival Kunsten op Straat,
dat de hele provincie doortrekt, en de verbindende
producties onder leiding van een intendant, heeft
stoelen) bezoeken. Vanuit de veronderstelling dat
grotere theaters een breder aanbod kunnen bieden
en daarom een grotere reisafstand rechtvaardigen,
geldt voor grote theaters een reisafstand van vijftien
kilometer. 84 procent van de Overijsselaars heeft
een groot theater binnen deze afstand. Daarbij
zijn wel grote verschillen te constateren tussen de
gemeenten. Vanuit Ommen of Steenwijkerland moet
men ver reizen om een groot theater te bezoeken.
De grote steden daarentegen bieden hun gehele
bevolking theatervoorzieningen (groot of klein,
meestal beiden) binnen de aangehouden afstanden.
Dit geldt ook voor kleine gemeenten die dichtbij een
grotere stad liggen, zoals Olst-Wijhe en Borne. In de
kaarten zijn theater vestigingen weergegeven met
een voorzieningen bereik zoals hierboven toegelicht.
Theaters in Drenthe, Flevoland en Gelderland kunnen
ook een rol spelen in het voorzieningenniveau van
Overijssel en zijn daarom ook in de kaart opgenomen.
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
Enschede
Hof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o - l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236029
Bioscopen en filmhuizen
aandeel van de inwoners met filmvoorzieningbinnen bereik van 5km
95 - 100%90 - 95%50 - 90%10 - 50%minder dan 10%
bioscoop of filmhuis
5km bereik van bioscoop of filmhuis
47 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Bijna driekwart van de Overijsselse burgers heeft
een bioscoop of filmhuis binnen zijn directe woon-
omgeving. Nog meer dan bij de theaters zijn er grote
verschillen tussen gemeenten te zien. De gemeenten
zijn thematisch ingekleurd naar het aandeel burgers
dat bioscoop of filmhuis op maximaal vijf kilometer
van hun huis kan bezoeken. Voor vijf gemeenten
(Zwartewaterland, Staphorst, Dalfsen, Ommen en
Twenterand) geldt dat géén van de inwoners onder
die voorwaarden een filmvertoning kan bijwonen.
Geen enkele gemeente haalt 100 procent, maar de
grote gemeenten komen daar wel dicht bij in de
buurt.
de provincie een evenwichtig geografisch gespreid
festival aanbod in Overijssel. Grote publiekstrekkers
zijn Sail Kampen en Stoppelhaene (Sallands oogst-
feest in Raalte), die beide meer dan 200.000 bezoe-
kers trekken. De tien grootste festivals trekken samen
jaarlijks meer dan 1,3 miljoen bezoekers.
FilmVoor filmvertoningen is de jeugd vanouds een belang-
rijke doelgroep. Omdat in deze atlas verondersteld
wordt dat participatie in belangrijke mate door reistijd
kan worden beïnvloed is uitgegaan van een accep-
tabele reisafstand naar een bioscoop/filmhuis van vijf
kilometer – een kwartier tot een half uurtje fietsen.
In de kaart is deze reisafstand weer gegeven als zone
rondom de bioscoopvestigingen en filmhuizen.
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o - l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236030
Professionele kunstenaars
meer dan 8060 - 8040 - 6020 - 40minder dan 20
aantal geregistreerde beeldend kunstenaarsper 100.000 inwoners
48 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Toerisme vormt een belangrijke pijler onder de econo-
mie van Overijssel. Een aantrekkelijk aanbod van
kunst en cultuur bevordert (cultuur) toerisme en vormt
een impuls voor de lokale en regionale economische
ontwikkeling. Naast de bijzondere natuurgebieden
waaronder vooral de nationale parken Weerribben-
Wieden en De Sallandse Heuvelrug, vormen ook de
historische Hanzesteden, de landgoederen en kas-
telen, boerderijen, molens en de fraaie cultuurland-
schappen aanleiding voor toeristen om de regio te
bezoeken. Recreatief toerisme en cultuurtoerisme zijn
daarom verweven met elkaar en het cultureel erfgoed
versterkt beide. Ook moderne cultuur en economische
ontwikkeling kennen een sterke interactie. Een hoog
niveau van culturele voorzieningen draagt bij aan een
Cultuur & Economie
sectoren: cultuurtoerisme
creatief ondernemerschap
De provincie zet de mogelijkheden van kunst en
cultuur in bij het bereiken van ruimtelijke, econo-
mische en sociale doelen en maakt deze nadrukkelijk
onderdeel van een integrale aanpak van ruimtelijke
en economische ontwikkeling. In het actieprogramma
Cultuur & Ruimte (2007–2014) is een aantal projecten
op dit thema gebundeld. Daarnaast heeft de provincie
in dit kader speciale cultuur & ruimtevouchers ontwik-
keld, waarmee gemeenten een beroep kunnen doen
op dienstverlening van een aantal instellingen met
expertise op het gebied van cultuurhistorie, kunsten,
architectuur en vormgeving.
49 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
KunstenaarsHet aandeel professionele kunstenaars op de totale
bevolking is in deze atlas gebruikt om regionale
verschillen in het professioneel aanbod van beel-
dende kunst & vormgeving inzichtelijk te maken.
In een landelijk samenwerkingsverband hebben
regionale kunstinstellingen, waaronder KCO (Kunst
en Cultuur Overijssel), een website opgezet waarin
circa 6.500 beeldende kunstenaars zijn opgenomen
(www.kunstenaars.nu). De kunstenaars zijn door de
deelnemende instellingen getoetst op hun professio-
naliteit. Gemiddeld kent Nederland 44 kunstenaars
op 100.000 inwoners en hetzelfde aandeel geldt voor
Overijssel. In vergelijking met andere provincies neemt
Overijssel een plaats in het middenveld in. Uitschieters
zijn Gelderland en Groningen, met een hoge
“kunstenaars index” van respectievelijk 141 en 115.
attractief leef- en werkklimaat. Clusters van cultuur
trekken creatieve en ondernemende mensen, wier
werk leidt tot dynamiek, vernieuwing en economische
groei. Met het Actieprogramma Cultuur en Economie
(2006-2007) is een eerste impuls gegeven aan de
creatieve industrie in Overijssel. Dit heeft geleid tot
vier (nog volop in ontwikkeling zijnde) initiatieven
in Deventer (Havenkwartier), Hengelo (Creatieve
fabriek), Enschede (De Launch) en Zwolle (KIZ). Deze
zijn enerzijds gericht op het realiseren van creatieve
broedplaatsen en anderzijds op het investeren in net-
werken en verbinden van de creatieve bedrijfstak met
het reguliere bedrijfsleven. Een creatief en cultureel
klimaat creëert kansen voor innovaties op economisch
gebied. De verbinding van de creatieve industrie met
het reguliere bedrijfsleven (maakindustrie) is daarom
speerpunt van beleid.
Het thema Cultuur & Economie is lastig te vangen
in financiële kaders; er is ook hier een duidelijke
samenhang met de beleidsvelden toerisme en econo-
mische zaken. Gemeentelijke investeringen die met
het thema samenhangen worden daarom niet altijd
opgenomen in een cultuurbegroting. De gemeente
Almelo benoemt in haar kadernota voor de periode
2008-2011 zowel cultuur & economie als cultuur &
ruimte als expliciete programmalijnen, maar geeft
onder dit thema geen bestedingen op.
Top 5 gemeenten (bedragen in euro per inwoner) (2008)
Bestedingen thema Cultuur & Economie
1 Deventer 5
2 Wierden 3
3 Enschede 3
4 Zwartewaterland 3
5 Steenwijkerland 3
gemiddeld Overijssel 1
Tien gemeenten hebben een bedrag specifiek voor
Cultuur & Economie benoemd. De grootste investe-
ring wordt gedaan door Enschede, dat voor crea-
tief ondernemerschap een half miljoen euro heeft
opgenomen. Relatief gezien staat Deventer echter
bovenaan; deze gemeente reserveert ruim twee ton
voor cultuurtoerisme en drie ton voor creatief onder-
nemerschap, resulterend in een besteding van 5 euro
per inwoner.
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o -
l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236031
Creatieve bedrijven
meer dan 8%7 - 8%6 - 7%5 - 6%minder dan 5%
aandeel t.o.v. totaal aantal bedrijven
50 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
ook wel creatieve industrie genoemd. Op hoofdlijnen
gaat het om een bundeling van een aantal bedrijfs-
klassen uit de sectoren Media & Entertainment,
creatieve zakelijke diensten en kunsten. Het gaat
daarbij om een indeling die dwars door de traditio-
nele Standaard Bedrijfsindeling (SBI) heen gaat en dus
deels overlapt met andere indelingen van bedrijvig-
heid (met name zakelijke diensten en ICT).
Creatieve ondernemers en de meestal kleinschalige
bedrijven in deze sector hebben een voorkeur voor
bedrijfshuisvesting in de eigen omgeving met een
uitstraling die aansluit bij hun activiteiten en bedrijfs-
profiel. Hoewel veel van de zelfstandige ondernemers
in deze sector vanuit huis werken, geeft een deel de
voorkeur aan geclusterde huisvesting in verzamel-
gebouwen. Door de nabijheid van anderen ontstaat
Tussen de gemeenten in Overijssel zijn duidelijke ver-
schillen te constateren. Uit de kaart kan worden afge-
lezen dat vooral de grote en middelgrote gemeenten
een sterkere concentratie van kunstenaars kennen. De
kleine gemeente Olst-Wijhe springt er uit met gemid-
deld 81 kunstenaars op 100.000 inwoners, bijna twee
keer zoveel als het provinciale gemiddelde; de op een
na hoogste score. Alleen Zwolle komt nog hoger met
een index van 84. Gemiddeld zijn de kleine gemeen-
ten (tot 40.000 inwoners) een thuis voor negentien
kunstenaars op 100.000 inwoners.
Creatief ondernemerschapBij een aantal bedrijfssectoren in Nederland speelt
crea tiviteit een bovengemiddelde rol of is het zelfs
core business. Deze bedrijven worden gegroepeerd in
de creatieve sector, of naar Angelsaksisch voorbeeld
Raalte
Hardenberg
OmmenDalfsen
Steenwijkerland
Kampen
Zwolle
Dinkelland
Losser
EnschedeHof van Twente
Staphorst
Tubbergen
Deventer
WierdenOlst-Wijhe
Hellendoorn
Almelo
Twenterand
Haaksbergen
Hengelo
Rijssen-Holten
Zwartewaterland
Borne Oldenzaal
D U I T S L A N D
F r i e s l a n d
D r e n t h e
G e l d e r l a n d
F l e v o -
l a n d
Zutphen
MeppelEmmeloord
Hoogeveen
Apeldoorn
Emmen
Beleidsinformatie jan.2009 nr.09236032
Creatieve banen
meer dan 5%4 - 5%3 - 4%2 - 3%minder dan 2%
aandeel t.o.v. totale werkgelegenheid
51 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur per thema
Creatieve klasseDe creatieve klasse bestaat uit mensen die een
creatief beroep hebben of werkzaam zijn bij bedrij-
ven in de creatieve sector. Voor veel van deze vaak
hoger geschoolde professionals geldt dat zij bij de
keuze voor een woon- en werkomgeving het cultu-
rele klimaat sterk laten meewegen. Tegelijkertijd
mag worden verondersteld dat een concentratie
van deze beroepsgroep een sterke impuls is voor
datzelfde culturele klimaat. Het gaat in veel geval-
len om consumenten én producenten van kunst en
cultuur. Het aandeel creatieve banen op de totale
werk gelegenheid is in Nederland 5,3 procent. Voor
Overijssel is dit 3,5 procent.
De grotere steden laten hier een gemengd beeld
zien, maar Deventer steekt duidelijk boven de andere
gemeenten uit met een aandeel van 8,3 procent.
uitwisseling en vernieuwing; een “creatieve” omge-
ving biedt vaak een sterke impuls aan startende
ondernemers en functioneert voor een dergelijk
verzamel gebouw als broedplaats. Overijssel kent een
aantal van dit soort broedplaatsen, waarvan sommige
landelijk bekend zijn. Met name in de grote gemeen-
ten zijn zij terug te vinden: de Creatieve Fabriek in
Hengelo, Launch in Enschede, het Havenkwartier
in Deventer en de Oude Ambachtsschool (DOAS) in
Zwolle.
In Nederland behoort 11,5 procent van de bedrijven
tot de creatieve industrie. In Overijssel is dat aandeel
bijna 8 procent. Deventer kent de grootste concen-
tratie creatieve bedrijven (12,6 procent).
52 Culturele Atlas Overijssel
53 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Enkele praktische opmerkingen:
• De cijfers van 2004 zijn gecorrigeerd voor inflatie
(op basis van Consumentenprijsindex van het CBS).
• Voor 2004 zijn geen cijfers bekend voor het thema
Cultuur & Economie. In de tabel is dit aangegeven
met n.b. (niet bekend).
• Bij Hardenberg, Olst-Wijhe en Staphorst lijkt
de absolute bijdrage voor het thema Cultuur &
Economie 0 (nul) euro, terwijl de grafiek wel een
bijdrage laat zien. In werkelijkheid is dit bedrag
geen 0, maar door afronding op hele euro’s wel.
Voor de gebruikte bronnen wordt verwezen naar het
bronnenoverzicht achterin de atlas.
In dit deel van de atlas worden de 25 gemeenten van
Overijssel in alfabetische volgorde nader uitgelicht.
Elke gemeente beslaat twee pagina’s: rechts de
cijfers, links de toelichting. Eerst wordt een algemene
schets van de betreffende gemeente gegeven. Daarna
wordt kort het cultuur beleid besproken en tenslotte
komt het voorzieningen niveau aan de orde.
Deze gemeentelijke karakterisering wordt visueel
ondersteund door een tweetal tabellen en een figuur.
Hierin zijn de bestedingen per inwoner per cultuur-
thema en de aanwezige voorzieningen opgenomen.
Het gaat hierbij zowel om de gemeentelijke cijfers als
die van Overijssel als geheel, zodat een vergelijking
kan worden gemaakt en kan worden beoordeeld hoe
de betreffende gemeente scoort ten opzichte van de
rest van de provincie.
Cultuur in gemeenten
Almelo
54 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
hoger scoren op de ranking van de Atlas Nederlandse
gemeenten, waar ze nu qua culturele voorzieningen
onderaan de top50 staat. Zij is voornemens dat in
de komende jaren vorm te geven op de producten
amateurkunst, kunsteducatie, beeldende kunst, podia
en evenementen, mediabeleid en cultureel erfgoed.
De Raad voor de Cultuur is in 2007 opgeheven –
advisering van het bestuur verloopt nu via andere
gremia, zoals de Adviescommisie Beeldende Kunst en
Vormgeving.
De begroting voor 2008 laat zien dat Almelo op
elk van de vijf culturele thema’s toch heeft bezui-
nigd. Voor het thema Openbare Kunstuitingen is in
absolute zin een hoger bedrag gebudgetteerd, maar
vergeleken met het provinciale gemiddelde zijn de
Almelose bestedingen beneden gemiddeld. Dit geldt
ook voor het thema Cultuur & Gemeenschap, met
uitzondering van de sector amateurkunst. Hier scoort
Almelo wel hoog; met €2,74 per inwoner ruim een
derde hoger dan gemiddeld in Overijssel. Ook aan
bibliotheken (thema Letteren & Educatie besteedt
Almelo relatief veel. Cultuur & Erfgoed ligt daaren-
tegen ver beneden het gemiddelde. Ook in beleids-
opzicht vormt dit thema geen aandachtspunt.
VoorzieningenniveauWat betreft voorzieningen scoort Almelo gemiddeld.
Het aantal inwoners dat de beschikking heeft over
een bioscoop/filmhuis binnen vijf kilometer en over
een theater binnen 10/15 kilometer ligt iets boven het
gemiddelde, maar dit past bij de omvang van de stad.
Het aantal amateurverenigingen ligt beneden het
gemiddelde voor Overijssel.
AlgemeenAlmelo heeft ruim 70.000 inwoners. De gemeente
kent een landelijke faam door cultureel boegbeeld
cabaretier Herman Finkers. Almelo heeft daarnaast
een van de weinige grootschalige, commercieel geëx-
ploiteerde theaters in Nederland: het Theaterhotel,
een Van der Valk project met jaarlijks een brede
programmering. Daarnaast heeft Almelo met Hof88
een cluster van culturele voorzieningen gerealiseerd
voor theater, film, tentoonstellingen en educatie.
Diverse vormen van cultuureducatie en expressie
vinden hier onderdak, waaronder de muziekschool
en het Kreatief Centrum, een instelling die cursussen
verzorgt op het gebied van beeldende vorming en
drama. Muziekscholen, basis- en middelbaar onder-
wijs, bibliotheek en gemeente hebben hiervoor een
samenwerking opgezet onder de naam KEPA: Kunst
Educatie Platform Almelo. De muziekschool Twente
kent ruim 1.500 leden, merendeels jongeren.
De geschiedenis van Almelo en bescherming van het
culturele erfgoed zijn thema’s die op grote belang-
stelling kunnen rekenen. Diverse instellingen houden
zich hiermee bezig, zoals de Stichting Historische
Kring Stad en Ambt Almelo, het Stadsmuseum en
Stadsboerderij Het Wevershuisje.
CultuurbeleidDe gemeente benoemt de autonome rol van kunst en
cultuur expliciet en benadrukt daarnaast het belang
ervan voor de maatschappelijke, economische en
ruimtelijke ontwikkeling. De gemeente profileert zich
graag met kwalitatief hoogwaardig en kleinschalig
cultuuraanbod en de integratie van professionele en
amateurkunst. Almelo wil in de komende drie jaren
Cultuur in gemeenten
Almelo
0
20
4060
80
100120
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
55 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Almelo Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 77 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 95 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 25 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 97 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 47 44
Aandeel personen met creatief beroep (t.o.v. totale werkgelegenheid) (%) 2,6 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 7,1 7,9
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
69
3
3
44
19
n.b.
2008
64
3
1
39
20
0
Borne
56 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
en cultuur ontwikkeling zijn centrale doelstellingen.
Borne’s beleid focust op kernactiviteiten en kern-
voorzieningen in plaats van verbreding van het
aanbod aan culturele voorzieningen. Ook is het de
bedoeling om cultuurparticipatie te verhogen en te
verspreiden. In financieel opzicht is dit duidelijk terug
te zien in de figuur hier rechts, de bijdrage per inwo-
ner aan het thema Cultuur & Gemeenschap ligt ver
boven het gemiddelde. Dit komt vooral door de grote
bijdrage aan Kulturhus De Bijenkorf.
De relatief lage bijdrage per inwoner voor het thema
Openbare Kunstuitingen wil niet zeggen dat er weinig
aandacht is voor dit thema. De werkgroep Beelden
buiten/binnen Borne is zeer actief en organiseert
jaarlijks een beeldententoonstelling met daaraan
gekoppeld een beeldenroute. Hetzelfde geldt voor
het thema Cultuur & Erfgoed. Ook hier is de bijdrage
per inwoner relatief laag, maar de sectoren streek-
cultuur en cultuurhistorie leven sterk in Borne met het
Museum Bussemakerhuis en diverse heemkunde- en
folkloreverenigingen.
VoorzieningenniveauHet aantal amateurkunstverenigingen in Borne ligt
hoger dan gemiddeld, zoals bij de meeste kleine
gemeenten in Overijssel. In Borne gaat het dan
vooral om zang-, toneel- en harmonieverenigingen.
Opvallend is dat alle inwoners een bibliotheek, een
bioscoop/filmhuis en een groot en een klein theater
binnen hun bereik hebben. Op basis van boven-
staande gegevens scoort Borne dus hoog als het gaat
om beschikbare voorzieningen. De creatieve sector is
meer dan gemiddeld vertegenwoordigd in Borne.
AlgemeenDe gemeente Borne heeft ruim 21.000 inwoners.
Kulturhus De Bijenkorf is de culturele spil van Borne,
waar onder andere de bibliotheek, de muziekschool,
Welzijn Borne, een speel-o-theek, een jongeren-
centrum, de lokale radio- en televisieomroep
Borghende en de plaatselijke VVV gevestigd zijn.
Daarnaast is er de mogelijkheid zalen te huren voor
diverse particuliere en/of verenigingsinitiatieven.
Borne kent een groot aantal verenigingen voor
amateurkunst. De kern Hertme heeft een openlucht-
theater, waar een tiental keer per jaar voorstellingen,
vieringen en festivals plaatsvinden.
CultuurbeleidDe laatste cultuurnota van de gemeente Borne
dateert uit 2004 en besloeg de periode tot 2007.
Verruiming en verbreding van cultuur stond hierin
centraal. Op dit moment is er een nieuwe nota in de
maak, die naar verwachting in het voorjaar van 2009
door de gemeenteraad vastgesteld zal worden. Borne
vormt samen met Almelo, Enschede, Hengelo en
Oldenzaal Netwerkstad Twente, het vierde grootste-
delijke gebied van Nederland. Deze vijf gemeenten
hebben samen de conceptnota Kunst en Cultuur in
Netwerkstad Twente uitgebracht. Om te kunnen
blijven concurreren met andere grootstedelijke gebie-
den investeert de regio in kunst en cultuur om daar-
mee de aantrekkelijkheid van Netwerkstad Twente te
kunnen garanderen en zo mogelijk te vergroten.
De gemeente Borne kent geen specifieke speer-
punten binnen haar cultuurbeleid. Cultuur wordt als
middel gezien om andere doeleinden te bereiken en
minder als doel op zich. Behoud van cultuur historie
Cultuur in gemeenten
Borne
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
237
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
57 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Borne Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 135 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 100 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 28 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 100 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 39 44
Aandeel personen met creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,9 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 8,2 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
51
2
3
38
9
n.b.
2008
46
12
5
28
2
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Dalfsen
58 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
ten liggen de bestedingen van Dalfsen zeer laag.
Per hoofd van de bevolking wordt hier het minste
besteed aan cultuur. Zelfs de bijdrage voor cultuur-
educatie, het enige culturele aspect dat beleidsmatig
prioriteit krijgt, is laag in vergelijking met het provin-
ciale gemiddelde. Wel valt op dat binnen het thema
Cultuur & Erfgoed Dalfsen sterk inzet op streek-
cultuur, waarvoor zij meer budget gereserveerd heeft
dan andere gemeenten. Dit komt voornamelijk ten
goede aan de subsidie voor de IJsselacademie. Ook
voor nieuwe activiteiten ontplooid door de bevolking
wordt door Dalfsen relatief veel geld vrijgemaakt.
VoorzieningenniveauOndanks een beperkte financiële inzet van de
gemeente is het culturele leven in Dalfsen breed te
noemen. Op het vlak van cultuurhistorie zijn verschil-
lende verenigingen en andere initiatieven actief,
en hetzelfde geldt voor festivals en evenementen.
Voorbeelden hiervan zijn het project Kunst langs de
Vecht en Stichting Ni’jluusn van vrogger. Ook het
aantal amateurkunstverenigingen ligt hoger dan
gemiddeld. Het aantal inwoners dat een bibliotheek
binnen bereik heeft is lager dan gemiddeld, maar het
aandeel lenende leden is wel hoger.
Verder valt op dat minder dan de helft van de
inwoners van Dalfsen een klein theater in de buurt
heeft, en dat zelfs voor niemand de bioscoop nabij
is. Een groot theater is echter voor driekwart van de
bevolking wel binnen redelijke afstand te vinden. Het
aantal professionele kunstenaars ligt opvallend laag
vergeleken bij het Overijssels gemiddelde, en ook wat
betreft het aantal personen en bedrijven in de crea-
tieve sector scoort Dalfsen beneden het gemiddelde.
AlgemeenDalfsen heeft bijna 27.000 inwoners. Sinds 2002
heeft deze gemeente het Cultuurplatform Dalfsen.
Naast het behartigen van de belangen van de aange-
sloten organisaties organiseert het platform culturele
activiteiten en draagt het zorg voor goede informatie
aan aangesloten organisaties en belangstellenden.
Een van de activiteiten die het platform organiseert
is de jaarlijkse cultuurmanifestatie in een van de drie
hoofdkernen van Dalfsen. Daarnaast is er SPOT, de
Stichting Promotie Ongekend Talent, dat beginnende
artiesten met diverse talenten een podium biedt.
CultuurbeleidDalfsen wil zich vooral profileren met haar festivals
en evenementen: de Tuin der Lusten en het fes-
tival Overijssel op Straat (voorheen Straatfestival
genaamd). Deze laatste wordt ook georganiseerd
door het Cultuurplatform. In 2005 is de eerste
cultuurnota voor de gemeente Dalfsen opgesteld.
Deze nota beslaat de periode 2005-2007 en richt
zich vooral op het lokale culturele erfgoed, cultuur-
toerisme en podiumkunsten. Op dit moment zijn
er geen plannen om deze nota te actualiseren.
Speerpunten voor de komende tijd zijn het ontwikke-
len en verder professionaliseren van het bibliotheek-
werk, het tot stand brengen van een samenwerking
tussen muziekschool, amateurkunstverenigingen en
scholen op het terrein van kunst educatie en het aan-
kopen van beeldende kunst voor de openbare ruimte.
In financieel opzicht zijn de prioriteiten van 2008 niet
anders dan in 2004; de uitgaven per sector zijn verge-
lijkbaar. In verhouding tot de andere kleine gemeen-
Cultuur in gemeenten
Dalfsen
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
20
4060
80
100
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
59 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Dalfsen Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 138 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 91 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 30 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 73 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 41 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 0 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 4 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,6 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 5,6 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
30
1
1
26
2
n.b.
2008
33
2
2
24
5
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Deventer
60 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
De cultuurbestedingen van Deventer zijn duidelijk
toegenomen en liggen, net als in 2004, over het
algemeen ruim boven het provinciale gemiddelde.
Cultuur & Gemeenschap vormt hier een uitzondering
op, maar ook hier zijn de bestedingen nog gemid-
deld te noemen. Ten opzichte van de andere grote
gemeenten scoort Deventer zelfs hoger. Algemene
speerpunten binnen het Deventerse cultuurbeleid
zijn de bedrijfsvoering, ontwikkeling en verster-
king van diverse inhoudelijke functies (bibliotheek,
theater, archief, etc.) en investering in huisvesting.
Dit blijkt ook uit de bijdrage per inwoner voor het
thema Cultuur & Economie; deze is ruim vier keer zo
hoog als gemiddeld. Deventer is een van de weinige
gemeenten in Overijssel die de invloed van cultuur op
de economie ook in financieel opzicht onderkent. Ook
aan het thema Cultuur & Erfgoed wordt in Deventer
ruim drie keer zoveel als gemiddeld in Overijssel
uitgegeven. Dit komt vooral ten goede aan het
Stadsarchief Athenaeum Bibliotheek.
VoorzieningenniveauDeventer scoort qua voorzieningenniveau gemid-
deld tot bovengemiddeld in vergelijking met andere
Overijsselse gemeenten. Opvallende cijfers zijn te
vinden bij de beschikbaarheid van bioscoop/filmhuis
(Deventer heeft als een van de weinige gemeenten
een gesubsidieerd filmhuis) en vooral bij de crea-
tieve sector: het aantal professionele kunstenaars is
bijna twee keer zo veel als gemiddeld, het aandeel
bedrijven in de creatieve sector ligt ook ruim boven
het gemiddelde en het percentage van de bevolking
dat werkzaam is in deze sector is zelfs ruim twee keer
meer dan gemiddeld. Dit laatste percentage is zelfs
het hoogste van alle gemeenten; mogelijk mede een
gevolg van de gemeentelijke investeringen in deze
sector.
AlgemeenCultuur neemt in Deventer een belangrijke plek in. De
culturele sector is geworteld in de rijke geschiedenis
van de stad en wordt gekenmerkt door stedelijkheid,
kleinschaligheid en levendigheid. Deventer profileert
zichzelf dan ook als historische, culturele Hanzestad
met een rijk cultureel leven en veel verschillende soor-
ten vernieuwende activiteiten. De jaarlijkse boeken-
markt, het Dickensfestijn en het festival Deventer Op
Stelten zijn voorbeelden uit dit veelzijdige culturele
aanbod. Een ander bijzonder aspect is dat Deventer
veel particuliere initiatieven kent op cultureel gebied.
Voorbeelden hiervan zijn het Filmhuis, het Kunstenlab,
het Speelgoedmuseum en het Burgerweeshuis, welke
allen inmiddels professionele organisaties zijn die
(deels) gefinancierd worden door de gemeente.
Het percentage Deventenaren dat afgelopen jaar een
culturele instelling in Deventer bezocht ligt hoog:
78 procent. Culturele instellingen met veel bezoekers
zijn naast bibliotheek en schouwburg het filmhuis De
Keizer, poppodium Het Burgerweeshuis, de Bergkerk
en het Historische Museum. Vijftien procent van
de bevolking is zelf actief op het gebied van kunst-
beoefening, meestal gaat het om het bespelen van
een muziekinstrument.
CultuurbeleidGemeente Deventer heeft een reeks ambitieuze,
identiteitsversterkende vernieuwingsprojecten in gang
gezet om zo economisch en creatief potentieel aan de
stad te binden. Voorbeelden zijn het huisvesten van
belangrijke culturele instellingen in het centrum van
de oude binnenstad en de subsidie voor de broed-
plaats Havenkwartier.
Cultuur in gemeenten
Deventer
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
450164 164 337 285 226
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
61 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Deventer Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 103 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 98 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 27 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 99 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 92 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 73 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 8,3 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 12,6 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
120
4
32
44
40
n.b.
2008
134
5
42
48
34
5
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Dinkelland
62 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
ging op cultureel gebied is dan ook vooral om tot
gezamenlijk gemeentelijk beleid te komen zonder
dat de eigenheid en identiteit van de verschillende
kernen hierbij verloren gaat. KCO (Kunst en Cultuur
Overijssel) ondersteunt de gemeente Dinkelland bij de
ontwikkeling van een kaderstellende nota voor cul-
tuurbeleid. Daarnaast is het doel om de aantrekkelijk-
heid van de gemeente te versterken en het toerisme
te bevorderen.
De culturele bestedingen in Dinkelland liggen onder
het gemiddelde. Het totaal bedrag dat per inwoner
aan cultuur wordt uitgegeven (39 euro) is onge-
veer de helft van het provinciale gemiddelde en is
daarmee dus laag te noemen in provinciaal opzicht,
en ook bijna een kwart lager dan in andere kleine
gemeenten. De thema’s Cultuur & Gemeenschap,
Cultuur & Erfgoed en Openbare Kunstuitingen kennen
op financieel gebied een toename ten opzichte
van 2004. Dit komt overeen met het gemeentelijke
speerpunt om de gemeente aantrekkelijker te maken.
Cultuurtoerisme vormt ondanks dit beleidsspeerpunt
in financieel opzicht geen aandachtspunt.
VoorzieningenniveauHet eerste dat opvalt als men naar het voorzieningen-
niveau van Dinkelland kijkt, is het relatief grote aantal
amateurkunstverenigingen. Slechts een kwart van
de bevolking heeft een bioscoop binnen redelijke
afstand, maar een klein theater is wel voor iedereen
bereikbaar. Het aantal geregistreerde professionele
kunstenaars ligt relatief laag, evenals het percen-
tage bedrijven in de culturele sector. Dit is des te
meer opvallend gezien het feit dat Ootmarsum,
een van de kernen van Dinkelland, bekend staat als
kunstenaarsdorp.
AlgemeenDinkelland heeft ruim 26.000 inwoners en bestaat
uit tien kernen, waarvan Denekamp, Ootmarsum en
Weerselo de grootste drie zijn. Deze hebben elk hun
eigen identiteit en eigen culturele tradities, vooral
met betrekking tot Paasgebruiken. Ootmarsum
staat bekend als de Kunststad van het Oosten, waar
kunstschilder Ton Schulten zijn eigen museum heeft.
Daarnaast wordt er jaarlijks een kunstmarkt georgani-
seerd en zijn er diverse cultuurhistorische gebouwen
en enkele musea, zoals het Chronominium, het
Educatorium en het Openluchtmuseum Ootmarsum.
In Denekamp ligt het oudste natuurhistorisch museum
van Nederland, Natura Docet.
Het culturele klimaat wordt in grote mate bepaald
door de inspanningen en initiatieven van vrijwilligers
en organisaties. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het grote
aantal amateurkunstverenigingen en dan vooral op
het gebied van muziek: Dinkelland telt negentien
muziekverenigingen, elf koren, drie volksdans-
groepen en vier groepen midwinterhoornblazers.
De Kulturhusen zijn belangrijk in Dinkelland. Op
dit moment zijn er twee, in de dorpen Rossum en
Saasveld. Er liggen plannen voor Kulturhusen in
Deurningen en Ootmarsum. Daarnaast is er een multi-
functionele accommodatie in Weerselo, en zijn er ook
hier drie van in ontwikkeling (in Noord-Deurningen,
Lattrop en Ootmarsum).
CultuurbeleidDe cultuurnota van de gemeente Dinkelland dateert
uit 2005 en richt zich op de periode 2005-2008.
Dinkelland is een relatief jonge gemeente, ontstaan
in 2001 door samenvoeging van de gemeenten
Denekamp, Ootmarsum en Weerselo. De uitda-
Cultuur in gemeenten
Dinkelland
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
63 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Dinkelland Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 168 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 86 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 25 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 36 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 23 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 15 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,4 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 4,7 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
37
1
3
33
0
n.b.
2008
39
2
4
30
3
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Enschede
64 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
De bestedingen voor Cultuur & Economie zijn daar-
entegen wel bijna drie keer zo hoog als gemiddeld.
Dit komt door de 500.000 euro die de gemeente
besteedt aan creatief ondernemerschap. Ook cultuur-
toerisme is een beleidspunt dat aandacht krijgt van
de gemeente Enschede. Doel is om door versterking
van het aanbod, goede marketing en evenementen-
beleid meer toeristen naar Enschede te trekken. Voor
het actieprogramma Enschede als Belevenis wordt
tot 2011 jaarlijks 60.000 euro uitgetrokken. Ook
van belang binnen dit thema is de realisatie van het
cultuurcluster Het Rozendaal in de wijk Roombeek.
(Cultuur)historie wordt hier met hedendaagse
elementen gecombineerd. In Het Rozendaal, een
voormalige fabriek, zijn het museum Twentse Welle,
volkssterrenwacht Coenraad ter Kuile, een centrum
voor beeldende kunst, horeca, ateliers en woningen
ondergebracht.
VoorzieningenniveauEnschede mag dan de grootste gemeente zijn van
Overijssel, maar wat betreft het voorzieningenniveau
scoort de gemeente maar gemiddeld tot iets boven
gemiddeld. Het aantal amateurverenigingen is relatief
laag. Bibliotheek, theater en bioscoopvoorziening
zijn voor vrijwel iedereen dichtbij. De creatieve sector
scoort goed: zowel het aantal professionele kunste-
naars als het aantal bedrijven in deze sector liggen
boven het provinciale gemiddelde. Ook hier kan dit
goed het resultaat zijn van de investeringen in deze
sector. Opvallend is wel dat het aantal personen
werkzaam in de creatieve sector gelijk is aan het
gemiddelde, terwijl het aantal bedrijven ruim erboven
ligt. Dit betekent dat er ook hier dus relatief veel
kleine bedrijfjes zijn.
AlgemeenEnschede heeft bijna 155.000 inwoners en is daarmee
met afstand de grootste gemeente in Overijssel. Het
culturele aanbod is dan ook uitgebreid. De meest
recente blikvanger is het Muziekkwartier, dat novem-
ber 2008 werd geopend. Dit nieuwe muziek- en
theaterpodium, waar zes professionele organisaties
onder één dak opereren, is ook architectonisch een
bezienswaardigheid. Professionele gezelschappen als
het Orkest van het Oosten en de Nationale Reisopera
(die Enschede als thuisstad hebben), diverse muziek-
concoursen en de Twentse Schouwburg dragen bij
aan het imago van de stad.
CultuurbeleidHet belangrijkste thema van het Enschedese cultuur-
beleid is muziek, waarbinnen vooral muziektheater
en talentontwikkeling focuspunten zijn. Daarnaast
is ook beeldende kunst een speerpunt. Het gemeen-
telijke actieprogramma Actief in de stad richt zich
op de bredere doelstellingen als het verhogen van
aantrekkelijkheid van Enschede en het verhogen van
de participatie van de bevolking. De versterking van
Enschede als culturele hoofdstad van Oost-Nederland
staat hierbij centraal.
Ondanks het schaalniveau en het brede aanbod
liggen de financiële bijdragen per inwoner voor de
diverse cultuurthema’s niet zo ver boven het provin-
ciale gemiddelde. Het totaalbedrag per inwoner
ligt wel ruim een kwart boven het gemiddelde van
Overijssel als geheel, maar de uitgaven voor bijvoor-
beeld Cultuur & Gemeenschap liggen daar ruim onder
en zijn nog niet de helft van het gemiddelde. In ver-
gelijking met 2004 zijn in relatief opzicht de uitgaven
per inwoner hier met bijna tweederde afgenomen.
Cultuur in gemeenten
Enschede
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
159 278
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
65 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Enschede Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 59 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 99 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 22 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 96 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 67 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,5 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 11,0 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
81
4
8
43
26
n.b.
2008
103
2
12
47
38
3
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Haaksbergen
66 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voor bijna elk thema zijn de bestedingen aanzienlijk
toegenomen ten opzichte van 2004. Uitschieters zijn
er op de thema’s Cultuur & Gemeenschap en Cultuur
& Erfgoed. Bij Cultuur & Gemeenschap komt dit
vooral door de hoge bijdrage voor Kulturhus
’t Iemenschoer, dat jaarlijks zo’n 32.000 bezoe-
kers trekt. Ook wordt er relatief veel besteed aan
monumenten zorg en monumentenbeleid, wat de
hoge bijdrage per inwoner voor Cultuur & Erfgoed
verklaart. Beide aspecten sluiten aan bij het streven
van de gemeente om participatie en cultuur-
beleving bij de Haaksbergse bevolking te bevorde-
ren. Haaksbergen ziet cultuur als bindend element
voor de samenleving, dit is dan ook het thema van
bovengenoemde cultuurnota. Het Comité Culturele
Activiteiten is een ander voorbeeld van het streven
om de participatie en cultuurbeleving te vergroten. Dit
adviesorgaan bestaat deels uit particuliere organisa-
ties en houdt zich onder andere bezig met theater en
theaterprogrammering, de gemeentelijke expositie-
ruimte en kunstaankopen.
VoorzieningenniveauHaaksbergen is een gemiddelde gemeente wat betreft
de aanwezige voorzieningen. Alle inwoners hebben
de beschikking over een theater binnen een rede-
lijke afstand, en voor vrijwel iedereen is er ook een
bioscoop in de buurt. Op dit vlak scoort Haaksbergen
dan ook bovengemiddeld. Daarentegen zijn er weinig
kunstenaars en ligt ook het percentage personen en
bedrijven werkzaam in de creatieve sector iets bene-
den het gemiddelde.
AlgemeenDe gemeente Haaksbergen is met ruim 24.000
inwoners een van de kleinere gemeenten in Overijssel.
Beeldende kunst heeft een streepje voor in deze
gemeente, die bekend staat om de opvallende en
kwalitatief goede kunstwerken. Voorbeelden hiervan
zijn het Glazen Bos, de Drie Vorstinnen en het textiel-
monument. Haaksbergen is dan ook opgenomen in
de beeldenroute van Diepenheim naar Schöppingen
in Duitsland. Noemenswaardig is het Museum
Buurt Spoorweg met de historische spoorlijn tussen
Haaksbergen en Boekelo, die jaarlijks tienduizenden
bezoekers trekt.
CultuurbeleidDe visie van de Engelse stadssocioloog en historicus
Donald Olsen staat centraal in het cultuurbeleid van
Haaksbergen. Deze houdt in dat de functie van kunst
en cultuur binnen een gemeente bepaald wordt door
de achterliggende boodschap die gebouwen, steden
en kunstwerken moeten brengen, hun betekenis en
hun beoogde functie. Dit kan zijn door het vertel-
len van een verhaal, het oproepen van een bepaalde
stemming, mensen verrassen of een weergave bieden
van bepaalde ideeën of eigenschappen. Het doel van
het Haaksbergse cultuur- en kunstbeleid, neergelegd
in een actieplan voor de periode 2005-2010, is om de
verschillende onderdelen elkaar te laten versterken.
Een van de uitgangspunten is om verbreding van
het kunst- en cultuuraanbod na te streven en niet te
specialiseren. Dit is ook te zien in de figuren op de
volgende pagina: alle thema’s hebben een financiële
impuls gekregen.
Cultuur in gemeenten
Haaksbergen
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
1199
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
67 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Haaksbergen Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 111 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 98 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 25 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 94 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 8 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,3 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 6,7 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
36
2
0
29
5
n.b.
2008
109
60
6
28
15
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Hardenberg
68 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
de kernen, kunst in de openbare ruimte en cultuur-
educatie, vormen pijlers voor de thema’s Openbare
Kunstuitingen en Letteren & Educatie. Het gaat hier
bijvoorbeeld om een verbouwing en uitbreiding
van theater De Voorveghter en ondersteuning voor
Stichting KNST SPR (een multifunctioneel centrum
voor beeldende kunst). De gemeente heeft een speci-
fieke website opgezet: www.kunstinhardenberg.nl.
De financiële inzet op deze thema’s is tussen 2004 en
2008 fors toegenomen, maar blijft in relatief opzicht
onder het provinciaal gemiddelde. Bij de bestedingen
voor het thema Cultuur & Economie dient een opmer-
king geplaatst te worden. Volgens de tabel is de
bijdrage per hoofd van de bevolking voor dit thema
0 euro, maar de grafiek laat wel een bijdrage zien,
namelijk 0,09 euro per inwoner. Dit bedrag wordt
besteed aan cultuurtoerisme.
VoorzieningenniveauHardenberg scoort iets onder het gemiddelde op
voorzieningengebied, en dan met name wat betreft
de nabijheid van bioscoop en bibliotheek. Een klein
theater is voor vrijwel iedereen op redelijke afstand
te bereiken. Het aantal amateurkunstverenigingen
is daarentegen gemiddeld, ook hier gaat het met
name om zang- en muziekverenigingen. Het aan-
deel professionele kunstenaars is relatief laag en het
aandeel personen en bedrijven werkzaam in de crea-
tieve sector is met dat van Ommen het laagste binnen
de provincie Overijssel.
AlgemeenHardenberg is qua oppervlakte een van de grootste
gemeenten in Overijssel en qua inwonertal een
middelgrote gemeente met ruim 58.000 inwoners.
De gemeente Hardenberg bestaat uit bijna dertig
kernen, waarvan Hardenberg en Dedemsvaart
de grootste zijn. De gemeente kent een grote
landschappe lijke en cultuurhistorische rijkdom. Ook
hier spelen particuliere initiatieven een grote rol, niet
alleen door actieve kunst- en cultuurbeoefening, maar
ook door organisatie van activiteiten en inzet voor
het behoud van cultureel erfgoed zoals de aanwezige
monumenten. Daarnaast kent de gemeente een rijk
verenigingsleven.
CultuurbeleidCentraal binnen het cultuurbeleid staat het culturele
erfgoed. Desondanks is de bijdrage per hoofd van
de bevolking voor dit thema relatief laag en zelfs
afgenomen ten opzichte van 2004. Dit geldt in het
bijzonder voor de bijdragen voor musea en voor
cultuurhistorie. Voor streekcultuur zijn geen gemeen-
telijke beste dingen genoteerd. Toch worden er enkele
musea draaiend gehouden en vinden er ook andere
activi teiten op het gebied van cultuur en erfgoed
plaats, zoals twee verteltheaters. Veel werk en inzet
binnen dit thema wordt hier echter op vrijwillige basis
gedaan.
Een tweede beleidsthema is het culturele klimaat
van Hardenberg. De speerpunten waarop de
gemeente Hardenberg zich wil profileren, kunst in
Cultuur in gemeenten
Hardenberg
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
69 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Hardenberg Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 107 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 88 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 27 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 38 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 95 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 40 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 26 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 1,2 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 4,0 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
38
2
1
26
9
n.b.
2008
57
2
1
39
16
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Hellendoorn
70 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
jongeren. Culturele ontmoetingen zijn hierbij het doel.
Naast een rijk cultureel leven voor de Hellendoornse
bevolking, wil Hellendoorn ook een aantrekkelijk
cultureel aanbod bieden voor bezoekers. Op deze
manier kan het toerisme worden gestimuleerd en de
identiteit versterkt.
Hellendoorn scoort hoog op cultureel gebied ten
opzichte van andere kleine gemeenten met een
gemiddelde bijdrage van 72 euro per inwoner. Dit is
anderhalf keer zoveel als gemiddeld voor een kleine
gemeente, en iets lager dan het gemiddelde van
Overijssel als geheel. In financieel opzicht zijn de the-
ma’s Letteren & Educatie en Cultuur & Gemeenschap
speerpunten, zoals in veel kleine gemeenten.
Hellendoorn is daarnaast ook een van de weinige
gemeenten die een financiële bijdrage levert aan het
thema Cultuur & Economie. Tenslotte kan Openbare
Kunstuitingen op een bovengemiddelde bijdrage reke-
nen, waarvan vooral de sector omroep profiteert.
VoorzieningenniveauAls het gaat om de aanwezige voorzieningen dan
is het niveau in Hellendoorn goed te noemen. Op
vrijwel alle indicatoren scoort Hellendoorn boven het
Overijsselse gemiddelde. Uitzondering hierop vormt
de creatieve sector, zowel het aantal kunstenaars als
het aantal personen en bedrijven in deze sector ligt
relatief laag.
AlgemeenHellendoorn, gelegen in het hart van Overijssel, is een
van de grotere “kleine gemeenten” met ruim 36.000
inwoners. Een bijzondere culturele voorziening in
deze gemeente is het Huis van Cultuur en Bestuur
in Nijverdal. Met diverse (culturele) voorzieningen
onder één dak, waaronder de gemeente, het Centrum
voor Werk en Inkomen, de VVV, ruimten voor
muziek, kunst, literatuur en politiek, de bibliotheek
en het ZINiN-theater is een centrale ontmoetings-
plek voor jong en oud gerealiseerd. Daarnaast heeft
Hellendoorn een palet aan musea, zoals het
Bakkerij- en IJsmuseum, Museumboerderij Erve
Hofman, het Smederijmuseum en bezoekers centrum
De Sallandse Heuvelrug van Staatsbosbeheer.
Noemenswaardig is verder de website
cultuurpleinhellendoorn.nl, die een overzicht geeft
van alles wat er op cultureel gebied in Hellendoorn
plaatsvindt.
CultuurbeleidDe cultuurnota van de gemeente Hellendoorn is uit
2007. De nota bestaat uit vijf actieprogramma’s:
Cultuurbeleving, jeugd- en jongerencultuur, Cultuur
en ruimte, Cultureel Erfgoed en Cultuurtoerisme.
Verbinden en ontmoeten zijn de kernbegrippen van
het cultuurbeleid. De ambitie van het cultuurbeleid is
om de culturele identiteit te versterken en de bevol-
king meer bij het culturele leven te betrekken. Daarbij
is er vooral aandacht voor de cultuurbeleving van
Cultuur in gemeenten
Hellendoorn
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
243
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
71 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Hellendoorn Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 144 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 95 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 29 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 90 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 97 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 75 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 3 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,6 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 5,8 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
56
7
1
39
9
n.b.
2008
72
6
0
45
21
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Hengelo
72 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
spiegelt de visie van de stad Hengelo op het kunst- en
cultuurbeleid, dat gezien wordt als hét middel om
de culturele identiteit van Hengelo tot uitdrukking te
brengen en te versterken. Kwaliteit, continuïteit en
vernieuwing staan daarbij centraal.
De bestedingen per inwoner op cultureel gebied
liggen boven het gemiddelde van Overijssel en ook
boven het gemiddelde van middelgrote gemeenten.
Alleen voor Cultuur & Erfgoed blijven de beste-
dingen relatief achter; dit thema wordt door de
gemeente dan ook niet als prioriteit aangemerkt.
Het relatief hoge bedrag per inwoner voor Cultuur
& Gemeenschap wordt in grote mate veroorzaakt
door de bijdrage voor Kulturhusen, die bijna twee
keer zoveel als gemiddeld bedraagt. Ook Letteren &
Educatie kan rekenen op een aanzienlijke bijdrage,
wat aansluit op de beleidsmatige aandacht voor
cultuureducatie. Nieuw in vergelijking met 2004 is
hier de bijdrage voor de stadsdichter. Tenslotte wordt
ook voor Openbare Kunstuitingen een relatief hoog
bedrag per inwoner uitgegeven. Dit komt met name
door de bijdrage voor de sectoren beeldende kunst
& vormgeving en podiumkunsten; de sector culturele
manifestaties & festivals ontvangt juist relatief weinig
geld.
VoorzieningenniveauHet cultureel voorzieningenniveau in Hengelo is goed
te noemen. Vrijwel overal scoort Hengelo boven het
provinciale gemiddelde. Alleen het aantal amateur-
kunstverenigingen is minder dan gemiddeld, zoals bij
de meeste middelgrote en grote gemeenten. Hengelo
telt relatief veel toneelverenigingen. Opvallend zijn de
hoge cijfers voor de creatieve sector; gesproken kan
worden van een creatief cluster.
AlgemeenMet ongeveer 81.000 inwoners is Hengelo een van
de grotere gemeenten in Overijssel. De gemeente
kent dan ook een breed aanbod van culturele
voorzie ningen, zoals het Rabotheater, poppodium
Metropool, de Waterstaatskerk, het Kunstcentrum
en diverse musea. Daarnaast biedt het centrum voor
kunsteducatie Crea mogelijkheden tot het volgen van
cursussen op het gebied van kunst en cultuur.
Hengelo wil zich graag profileren met de sectoren
beeldende kunst, theater, amateurkunst en cultuur-
educatie. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het project Cultuur
en School, dat leerlingen van alle scholen in aanraking
brengt met kunst en cultuur onder het motto zien
is meedoen, de programma’s van Twents Techniek
Museum Heim, de gemeentelijke website waarop
kunst in de openbare ruimte wordt tentoongesteld en
het virtuele Museum voor Hedendaagse Hengelose
Kunst. Naast museum is dit ook een platform voor
professionele beeldende kunstenaars. Vrijwilligers
van de stichting HeArtpool stimuleren beeldende
kunst in Hengelo. Een ander bijzonder initiatief is De
Creatieve Fabriek, gevestigd op het voormalige Holec-
Hazemeyerterrein; een cluster van bedrijven, kennis-
en culturele instellingen, kunstenaars en ondernemers
die allen actief zijn in de creatieve sector. Zo wordt
het industriële erfgoed bewaard en tegelijkertijd de
creatieve economie gestimuleerd.
CultuurbeleidDe cultuurnota van Hengelo, getiteld Vrij spel voor
verbeelding, dateert uit 2007 en kent als speerpunten
investeren in de culturele basisinfrastructuur, investe-
ren in deelname aan kunst en cultuur, en investeren in
de productie en presentatie van kunst. De nota weer-
Cultuur in gemeenten
Hengelo
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
169157 226
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
73 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Hengelo Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 85 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 100 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 28 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 99 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 52 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 4,7 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 11,6 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
107
3
6
58
40
n.b.
2008
111
8
7
56
40
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Hof van Twente
74 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
In absolute zin is de gemeentelijke besteding per
inwoner toegenomen. Omdat ook andere gemeenten
meer zijn gaan besteden, betekent dit relatief gezien
voor het totaalbeeld toch een afname. De culturele
thema’s waarop de gemeente zich wil profileren
zijn beeldende kunst, cultuureducatie en erfgoed.
Voor de thema’s Letteren & Educatie en Openbare
Kunstuitingen komt dit ook in financieel opzicht naar
voren; weliswaar liggen de investeringen per inwoner
onder het provinciaal gemiddelde, maar voor beide
is absoluut en relatief in 2008 meer geld besteed,
waardoor het niveau toch boven het gemiddelde
voor kleine gemeenten ligt. Uit financieel oogpunt is
Cultuur & Erfgoed echter geen duidelijk speerpunt:
de gemeentelijke uitgaven op dit thema liggen ver
onder het provinciale en gemeentegroep gemid-
delde. Opvallend is ook dat de bijdrage per inwoner
hier sterk is afgenomen ten opzichte van 2004. De
bestedingen op het thema Cultuur & Gemeenschap
worden met name bepaald door de bijdrage voor
de sector amateurkunst, deze is bijna anderhalf keer
zoveel als gemiddeld.
VoorzieningenniveauHof van Twente scoort wat voorzieningen betreft
gemiddeld, met enkele indicatoren onder gemiddeld
en anderen erboven. Amateurkunstverenigingen
zijn er bijvoorbeeld veel, en iedereen heeft een klein
theater binnen bereik, maar slechts 60 procent
kan beschikken over een bioscoop binnen redelijke
afstand en een kwart van de bevolking moet meer
dan vijftien kilometer reizen voor zij bij een groot
theater is. Wat betreft kunstenaars en personen en
bedrijven werkzaam in de creatieve sector is Hof van
Twente een gemiddelde gemeente.
AlgemeenHof van Twente is met ruim 35.000 inwoners één
van de grootste kleinere gemeenten. De gemeente
bestaat uit enkele karakteristieke stadjes en dorpen
zoals Bentelo, Delden, kunstenaarsdorp Diepenheim,
Goor en Markelo. De gemeente kent een aantal
cultuurhistorische attracties. Voorbeelden hiervan zijn
de historische landgoederen, kastelen zoals kasteel
Twickel in Delden en boerenerven. Daarnaast zijn er
vijf historische molens en diverse musea, zoals het
Zoutmuseum in Delden en het Klompenmuseum in
Goor.
Theater de Reggehof in Goor kenmerkt zich door
haar uitgebreide aanbod. ’s Zomers vinden er regel-
matig voorstellingen plaats in openluchttheater De
Kösterskoele in Markelo. De Hofcultuurkrant speelt
een belangrijke rol bij het uitdragen van het eigen
karakter van de gemeenten en het bevorderen van
de binding op sociaal en cultureel gebied. Deze
gemeentelijke uitgave wordt ongeveer vier keer per
jaar huis-aan-huis bezorgd en geeft een overzicht
van de komende evenementen en activiteiten op
cultureel gebied, biedt informatie over de bibliotheek,
de programmering van Theater de Reggehof, de
muziekschool, de plaatselijke VVV en kunstvereniging
Diepenheim.
CultuurbeleidDe gemeente Hof van Twente kent niet één cultuur-
nota, maar heeft verschillende deelnotities, zoals een
nota beeldende kunst en een beleidskader culturele
infrastructuur. Concrete speerpunten op het gebied
van cultuur zijn niet benoemd; Hof van Twente ziet
kunst en cultuur als een onlosmakelijk deel van de
samenleving, en als onderdeel van recreatie, toerisme
en economie. Voortbordurend op deze visie geldt het
idee dat kunst en cultuur beschikbaar en bereikbaar
moeten zijn voor iedereen.
Cultuur in gemeenten
Hof van Twente
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
75 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Hof van Twente Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 136 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 94 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 26 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 73 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 61 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 40 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,8 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 7,4 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
53
3
3
35
12
n.b.
2008
59
5
1
35
18
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Kampen
76 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
de komende jaren op peil te houden, zodat zoveel
mogelijk burgers deel kunnen nemen aan het cultu-
rele leven. Kampen streeft naar een optimale leef-
omgeving voor haar burgers, en ziet cultuur daarbij
als een essentiële factor. In de eerste plaats dient het
culturele aanbod daarom op orde te zijn. Daarnaast
moet ook het culturele aanbod voor toeristen
afgestemd worden met de overige toeristische trek-
pleisters, waarbij de beeldkwaliteit van de stad van
groot belang is.
De cultuurnota bestaat uit een overzicht van priori-
teiten, waaruit concrete plannen zijn afgeleid.
Vier van de vijf thema’s ontvangen elk een boven-
gemiddelde bijdrage per inwoner, en ook het totaal-
bedrag voor cultuur ligt ruim boven het provinciale
gemiddelde. Samen met Deventer is Kampen de stad
die per inwoner van de bevolking het meest uitgeeft
aan cultuur, ruim anderhalf keer zo veel als gemid-
deld. Cultuur & Erfgoed ontvangt zelfs twee keer zo
veel. Aan het thema Cultuur & Gemeenschap wordt
relatief weinig besteed. Opvallend is ook dat deze
bijdrage in relatieve zin meer dan gehalveerd is ten
opzichte van 2004, terwijl het bedrag in absolute zin
gelijk is gebleven. Hoofdmoot vormt voor Kampen
een relatief hoge bijdrage voor amateurkunst.
VoorzieningenniveauHet aantal amateurkunstverenigingen in Kampen is
relatief hoog. Zeker voor een middelgrote gemeente.
Op alle voorzieningen scoort de gemeente boven het
provinciale gemiddelde dan wel rond dit gemiddelde.
Ook kent de stad relatief veel professionele kunste-
naars. Iets beneden gemiddeld is het aandeel perso-
nen en bedrijven werkzaam in de creatieve sector.
AlgemeenKampen, gelegen aan de IJssel, heeft bijna 50.000
inwoners en is daarmee een van de middelgrote
gemeenten in Overijssel. Cultuur is hier zeer belang-
rijk: de gemeente profileert zich dan ook graag als
Kampen Cultuurstad. Naast de historische stadskern
met haar middeleeuwse sfeer zijn er verschillende
andere culturele bezienswaardigheden. Voorbeelden
hiervan zijn de Koggewerf en het Stedelijk Museum.
Diverse monumentale panden bieden daarnaast huis-
vesting voor de bioscoop, de Stadsgehoorzaal met
filmhuis en het Centrum voor Kunsteducatie Quintus.
In de toekomst is ook het Stedelijk Museum in een
monumentaal pand te vinden, te weten het Oude-
en Nieuwe Raadhuis. Kampen kent twee bijzondere
archieven: het Gemeentearchief met Middeleeuws
Archief en het particuliere Frans Walkatearchief.
Niet alleen het historische verleden is belangrijk voor
Kampen, ook de hedendaagse kunst kan op aandacht
rekenen. Hierbij worden wederom verleden en heden
gecombineerd, bijvoorbeeld bij de gemeentelijke
expositieruimte in de voormalige Synagoge. Daarnaast
is er een grafisch atelier en zijn er op diverse plekken
in de stad kunstwerken te vinden. Kampen kenmerkt
zich door zijn goede voorzieningen niveau, de evene-
menten, de betrokkenheid van de bewoners en de
kleinschaligheid. Deze betrokkenheid blijkt ook uit het
grote aantal amateurkunstverenigingen: maar liefst
77 stuks.
CultuurbeleidDe cultuurnota Kampen, stad voor cultuur is opge-
steld voor de periode 2009-2012 en heeft vooral
als doel om de culturele infrastructuur van Kampen
Cultuur in gemeenten
Kampen
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
171164 151 266 177 152
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
77 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Kampen Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 156 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 92 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 30 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 95 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 67 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,4 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 7,0 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
111
4
20
62
25
n.b.
2008
134
3
33
58
41
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Losser
78 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
en festivals & evenementen juist relatief hoog. Dit
komt dus deels overeen met de speerpunten van de
gemeente.
Dat de hoofdelijke bestedingen voor het thema
Cultuur & Erfgoed ruim onder het provinciale gemid-
delde ligt komt doordat er geen apart budget is
voor cultuur toerisme, noch bestaat er gemeentelijke
subsidie voor de Losserse musea. Ook op de andere
thema’s liggen de Losserse bestedingen onder het
provinciale gemiddelde. Uitschieter naar boven is hier
echter het thema Letteren & Educatie, waar de beste-
dingen per hoofd relatief hoog liggen en vergelijkbaar
zijn met de grotere gemeenten in Overijssel. Losser is
overigens een van de weinige Overijsselse gemeenten
die een jaarlijkse financiële bijdrage levert aan streek-
cultuur (na Kampen de hoogste bijdrage per inwoner).
VoorzieningenniveauNet als de meeste kleine gemeenten telt ook Losser
relatief veel amateurkunstverenigingen. In Losser
zijn dit met name muziekverenigingen. Opmerkelijk
is verder het lage aandeel van de bevolking dat de
beschikking heeft over een bioscoop in de nabijheid,
slechts vijftien procent tegenover een Overijssels
gemiddelde van 73 procent. Daarentegen hebben
wel alle inwoners een bibliotheek in de buurt.
Lenen gebeurt echter wat minder dan gemiddeld in
Overijssel. Ook relatief laag is het aantal professionele
kunstenaars. Het aandeel personen werkzaam in de
creatieve sector ligt ruim beneden het gemiddelde
en ook het aandeel bedrijven in de creatieve sector is
lager dan dat in de provincie als geheel.
AlgemeenDe gemeente Losser bestaat uit de kerkdorpen
Beuningen, De Lutte, Losser, Overdinkel en Glane en
is gelegen in het uiterste oosten van Overijssel. Losser
heeft ruim 22.000 inwoners en is daarmee een van
de kleinste gemeenten. De gemeente heeft diverse
culturele bezienswaardigheden, zoals Steenfabriek
de Werklust, het Smokkelmuseum, de oude
Martinustoren, het openluchttheater Brilmansdennen
en het historische Erve Kraesgenberg. Dit laatste is
naast een cultuurpark ook een evenemententerrein.
Jaarlijks worden in Losser de Breugheliaanse feesten
georganiseerd, een historisch spektakel dat zo’n
100.000 bezoekers trekt. Van geheel andere orde,
maar niet minder noemenswaardig, is het geologische
natuurmonument De Staringgroeve.
CultuurbeleidLosser profileert zich graag als gemeente waar de
Twentse cultuurhistorie en het cultureel erfgoed hoog
in het vaandel staan. Ook richt zij zich op cultuur-
toerisme. Daarnaast hecht Losser veel belang aan
cultuur educatie, dat met beeldende kunst, podium-
en amateurkunst speerpunt van het gemeentelijk
beleid is. Het voornaamste doel hierbij is het stimu-
leren van de belangstelling en betrokkenheid van de
bevolking. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het subsidiëren
van een werkplaats/atelierruimte.
In vergelijking met andere kleine gemeenten is het
totaalbedrag dat per inwoner aan cultuur besteed
wordt relatief laag, maar voor de sectoren streek-
cultuur, cultuurhistorie, omroep, cultuureducatie
Cultuur in gemeenten
Losser
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
79 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Losser Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 129 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 100 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 23 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 95 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 15 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 13 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,4 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 6,5 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
46
2
1
43
0
n.b.
2008
40
2
2
35
1
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Oldenzaal
80 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
het bevorderen van cultuurtoerisme. Verbinding van
het cultuurbeleid met andere beleidsterreinen vindt de
gemeente hierbij wenselijk.
Belangrijke thema’s waarop Oldenzaal zich wil
profileren zijn cultuureducatie, beeldende kunst en
cultuurhistorie en dit volgt deels ook uit het finan-
ciële overzicht. Letteren & Educatie kan rekenen op
een aanzienlijke bijdrage en dan vooral de sector
literatuur. Dit wordt vooral besteed aan literaire
bijeenkomsten, georganiseerd door de bibliotheek
en de Culturele Raad. De bijdrage voor Cultuur &
Gemeenschap is ten opzichte van 2004 verdubbeld,
en dit komt vooral ten goede aan de amateurkunst-
verenigingen en de Culturele Raad. Cultuur & Erfgoed
blijft daarentegen in financieel opzicht wat onder-
belicht, ondanks het belang dat de gemeente hieraan
hecht is de bijdrage ten opzichte van 2004 in relatieve
zin zelfs afgenomen. De sector cultuur historie
ontvangt slechts de helft minder dan gemiddeld. Voor
een kleine gemeente geeft Oldenzaal relatief veel
uit aan Openbare Kunstuitingen: de besteding per
inwoner is sinds 2004 dan ook verdrievoudigd. De
bijdragen aan podiumkunsten domineren binnen dit
thema.
VoorzieningenniveauOldenzaal is wat betreft podiumkunsten goed uitge-
rust met een (groot) theater en een bioscoop binnen
het bereik van elke inwoner. In dit opzicht betaalt de
financiële inzet voor deze sector zich uit. Vrijwel ieder-
een heeft daarnaast ook een bibliotheek voorziening
in de buurt. Ook in creatief opzicht scoort Oldenzaal
goed: het aandeel bedrijven is boven gemiddeld. Het
aantal kunstenaars ligt daarentegen onder het provin-
ciale gemiddelde.
AlgemeenOldenzaal heeft ruim 31.000 inwoners en is dus een
van de grotere “kleine gemeenten” in Overijssel. De
stad heeft vele gezichten: de Sint Plechelmusbasiliek
uit 954 laat samen met het historische museum Het
Palthehuis en het project Oud Oldenzaal de histori-
sche kant zien, terwijl de vele evenementen Oldenzaal
als festiviteitenstad kenmerken. Voorbeelden hiervan
zijn de Grote Twentsche Carnavalsoptocht, zomer-
feest Boeskool is Lös en het straattheaterfestival
Overijssel op Straat.
Ook moderne kunst heeft de aandacht in Oldenzaal.
De twee musea Het Palthehuis en De Pelgrim en de
bibliotheek verzorgen soms maandelijks wisselende
tentoonstellingen. Sinds 2002 beschikt Oldenzaal over
een theater, dat jaarlijks 35.000-40.000 bezoekers
trekt. Daarnaast biedt Het Koetshuis een klassiek
podium en vinden er ook in Cultureel Centrum De
Hof regelmatig optredens van bijvoorbeeld zang-
verenigingen plaats.
CultuurbeleidNa inspraakavonden met sleutelfiguren uit
het Oldenzaalse culturele leven, de kadernota
Cultuurbeleid Oldenzaal 2007 en de Dag van Cultuur
is de cultuurnota Samen cultuur toekomst geven tot
stand gekomen. Deze nota geldt voor de periode
2008-2012. Diverse aandachtspunten kwamen
hierbij naar voren, zoals de behoefte aan samenhang
tussen en spreiding van activiteiten en het belang van
samenwerking. Hieruit zijn enkele beleidsvoornemens
voortgekomen waar men zich de komende jaren op
gaat richten: het versterken van de cultuurbeleving
van eigen inwoners, en dan vooral van de jeugd, een
beter beheer en ontsluiting van cultureel erfgoed en
Cultuur in gemeenten
Oldenzaal
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
81 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Oldenzaal Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 120 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 99 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 26 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 100 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 25 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,2 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 8,4 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
48
1
5
36
6
n.b.
2008
63
4
5
37
16
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Olst-Wijhe
82 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Het ontwikkelen van buitenschools beleid heeft
geen hoge prioriteit en is daarom niet in het actie-
programma opgenomen. Olst-Wijhe is één van
de weinige gemeenten met een (beperkte) finan-
ciële inzet op het thema Cultuur & Economie (in de
tabel afgerond nul). Deze bijdrage komt ten goede
aan de ontwikkeling van beleid op het gebied van
cultuurtoerisme.
Ook voor beeldende kunst heeft Olst-Wijhe een
specifieke beleidsnotitie. Kernpunten daarin zijn het
instellen van een Fonds Beeldende Kunst, het benoe-
men van een Adviescommissie Beeldende Kunst en
het voortzetten van de percentageregeling. Olst-Wijhe
wil zich profileren op kunst in de openbare ruimte.
Zo kent de gemeente bijvoorbeeld een beeldenroute
en een tentoonstellingsruimte. De gemeentelijke
bestedingen per inwoner voor deze sector liggen dan
ook bovengemiddeld ten opzichte van het provinciale
gemiddelde. Het thema Openbare Kunstuitingen waar
deze sector onderdeel van uitmaakt scoort per saldo
echter relatief laag, met name door een relatief lage
besteding aan podiumkunsten.
VoorzieningenniveauOlst-Wijhe kan gezien worden als een echte
kunstenaars gemeente met bijna twee keer zoveel
professionele kunstenaars als gemiddeld en veel
amateurkunstverenigingen, waarvan enkele die zich
bezighouden met beeldende kunst. Wat biblio theken
en bioscopen betreft is de gemeente iets minder
goed uitgerust. Toch wordt er in Olst-Wijhe even veel
geleend als in de rest van de provincie. Het aandeel
bedrijven en personen in de creatieve sector ligt iets
beneden het provinciale gemiddelde.
AlgemeenOlst-Wijhe is met ruim 17.000 inwoners een van de
kleinere gemeenten van Overijssel. De gemeente
bestaat uit zeven kernen en een uitgestrekt buiten-
gebied met verschillende buurtschappen. Sinds 2005
heeft de gemeente de beschikking over een Kulturhus
genaamd Holstohus. Olst-Wijhe was voor dit concept
een pilotgemeente. De instelling biedt onderdak aan
diverse voorzieningen, waaronder een bibliotheek,
de publieksbalie van de gemeente, een filmhuis, een
theater en enkele winkels, en wordt druk bezocht.
Het Holstohus is daardoor een sociale ontmoetings-
plek voor Olst geworden. Cultuurhistorie leeft sterk
in Olst-Wijhe: samen met de bibliotheek organiseert
historische vereniging ‘t Olster Erfgoed een cursus
“Olstologie”.
CultuurbeleidHet hoofdthema in de nota Kunst en Cultuur
gemeente Olst-Wijhe is versterking van het aanbod
voor de burgers. Daarbij hebben initiatieven uit de
eigen gemeenschap die de culturele identiteit van
Olst-Wijhe versterken prioriteit. In financieel opzicht
springt de bijdrage per inwoner voor Cultuur &
Gemeenschap er heel duidelijk uit. Dit wordt veroor-
zaakt door de hoge bijdragen voor zowel amateur-
kunst als voor Kulturhusen. De bijdrage per inwoner
voor Cultuur & Erfgoed daarentegen is sterk afgeno-
men ten opzichte van 2004.
Cultuureducatie, kunst in de openbare ruimte en
cultuur toerisme vormen tevens beleidsaandachts-
punten. Voor cultuureducatie is een aparte beleids-
notitie opgesteld. Doel van het beleid is om de
passieve en actieve deelname aan kunst en cultuur
binnenschools te bevorderen en te versterken.
Cultuur in gemeenten
Olst-Wijhe
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
192
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
83 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Olst-Wijhe Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 127 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 90 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 25 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 49 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 81 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,9 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 7,0 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
38
2
3
24
8
n.b.
2008
39
10
0
24
5
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Ommen
84 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
In financieel opzicht is dit terug te vinden in
de gemeentelijke bijdragen voor Cultuur &
Gemeenschap, welke net iets boven het provinciale
gemiddelde liggen. Kleine gemeenten geven echter
gemiddeld anderhalf keer meer dan het Overijssels
gemiddelde uit; Ommen vormt daarom geen uitschie-
ter. Deze bijdrage wordt vooral bepaald door het
bedrag dat gereserveerd is voor de lokale omroep,
dit is ruim vier keer zoveel als gemiddeld. De bij-
drage voor Cultuur & Erfgoed is relatief laag en ten
opzichte van 2004 in relatieve zin zelfs gehalveerd. Er
dient echter wel opgemerkt te worden dat er geen
gegevens zijn opgegeven voor de sector cultuur-
historie en deze hierbij dus niet is opgeteld. De totale
uitgaven per inwoner zijn ongeveer de helft van het
Overijsselse gemiddelde – iets onder het gemiddelde
voor kleinere gemeenten.
VoorzieningenniveauOpvallend in Ommen is het feit dat alle inwoners
de beschikking hebben over een klein theater, maar
dat een groot theater niet binnen redelijke afstand
ligt. Ook een bioscoop is voor niemand in de buurt.
Ondanks dat ook een bibliotheek niet voor iedereen
dichtbij is, wordt er ongeveer even veel geleend als
gemiddeld in Overijssel. In creatief opzicht scoort de
gemeente onder gemiddeld: zowel het aantal kunste-
naars als het aandeel personen en bedrijven werk-
zaam in de creatieve sector ligt zeer laag. Wel zijn er
vrij veel amateurkunstverenigingen, die zich vooral op
muziek en toneel richten.
AlgemeenOmmen heeft ruim 17.000 inwoners en vormt samen
met Olst-Wijhe en Staphorst een van de kleinere
gemeenten van Overijssel. Ondanks haar beperkte
schaal is de slogan van de gemeente echter Veelzijdig
en Uniek. Op verschillende plaatsen in de gemeente
zijn regelmatig tentoonstellingen te vinden, zoals
in multifunctioneel centrum Carroussel, de kijktuin
Iron Art maar ook in het gemeentehuis. Carroussel
is een accommodatie waar sport, cultuur, recreatie
en zorg samengaan. Naast een bibliotheek en een
muziekschool zijn er diverse zalen waar onder andere
amateurkunstverenigingen gebruik van kunnen
maken. Ook is het theater hier gevestigd. Tenslotte
zijn er in Ommen drie musea en enkele monumentale
molens. Noemenswaardig is tenslotte nog de website
www.oudommen.nl, welke als doel heeft meer
mensen geïnteresseerd te krijgen in de historie van
Ommen, met het idee dat dit ten goede komt aan het
cultuurbehoud.
CultuurbeleidIn het cultuurbeleid van Ommen stelt de gemeente
het rijke verenigingsleven centraal. Als beleidsdoel-
stelling heeft de gemeente dan ook dat het culturele
aanbod gewaarborgd moet worden en nieuwe initi-
atieven gestimuleerd moeten worden. De Carrousel
speelt hier een grote rol in als facilitator van diverse
culturele uitingen. De gemeente streeft er dan ook
naar om het activiteitenaanbod en de mogelijkheid
tot deelname hieraan onder de aandacht van de
bevolking te brengen. De activiteiten dienen in begin-
sel laagdrempelig te zijn.
Cultuur in gemeenten
Ommen
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
85 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Ommen Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 144 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 89 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 24 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 0 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 0 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 11 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 1,2 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 3,9 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
41
2
5
29
5
n.b.
2008
45
5
3
32
5
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Raalte
86 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
echter niet omgezet in financiële steun. De bijdrage
voor Letteren & Educatie is vooral gebaseerd op de
bijdrage voor de bibliotheek.
Tenslotte is vrijwilligersondersteuning een aandachts-
punt in het beleid. Daartoe wordt er een cultuur-
makelaar aangesteld die inhoudelijke ondersteuning
kan bieden, maar ook mensen met elkaar in contact
kan brengen om zo samenwerking te stimuleren.
Hiervoor is een bedrag van 20.000 euro vrijgemaakt.
Op financieel gebied liggen de bestedingen voor
cultuur op ongeveer de helft van het gemiddelde,
terwijl dit gemiddeld voor kleinere gemeenten op
61 procent ligt. Vooral aan het thema Cultuur &
Erfgoed wordt relatief weinig besteed. Voor beel-
dende kunst en vormgeving (thema Openbare
Kunstuitingen) wordt daarentegen veel besteed: ruim
tweeënhalf keer zoveel als gemiddeld voor kleine
gemeenten. Belangrijke uitgavenpost binnen dit
thema is het kunstfonds.
VoorzieningenniveauRaalte kent relatief veel amateurkunstverenigingen,
waarvan een opvallend groot deel zich met muziek/
zang bezighoudt. Alle inwoners hebben de beschik-
king over een klein theater in de buurt, maar slechts
42 procent ook over een groot theater. Ook wat
betreft bioscoop zijn de inwoners van Raalte wat
onderbedeeld ten opzichte van andere Overijsselaars.
Wellicht daardoor lenen zij relatief meer boeken van
de bibliotheek.
AlgemeenRaalte heeft ongeveer 37.000 inwoners en valt
daarom nog net in de categorie kleine gemeenten.
Het culturele aanbod is gevarieerd waarbij veel
activiteiten worden gerealiseerd door particulieren,
zoals diverse muziek- en oogstfeesten, culturele
evenementen en markten. De gemeente heeft diverse
bezienswaardigheden, zoals het Landbouwmuseum
De Laarman, Bezoekerscentrum West-Salland,
Kasteel het Nijenhuis, en het nieuwe Harley
Davidsonmuseum, waarmee ook toeristen van buiten
de gemeente worden getrokken. Veel bezoekers
trekken ook het jaarlijkse oogstfeest Stöppelhaene en
de carnavalsoptocht.
CultuurbeleidDe cultuurnota, genaamd Raalte op maat, dateert
uit 2007. In haar cultuurbeleid richt de gemeente
zich vooral op de lokale kwaliteiten. Het doel is om
het bestaande aanbod beter te promoten en zo meer
mensen te bereiken. Uitbreiding van het aanbod heeft
geen prioriteit. Door de nabijheid van Deventer en
Zwolle maken veel inwoners van Raalte gebruik van
de daar aanwezige voorzieningen en de gemeente
acht het niet wenselijk om te streven naar een verge-
lijkbaar aanbod, maar legt juist de focus op de lokale
kwaliteit.
Een ander aandachtspunt is cultuureducatie.
Ontplooiing wordt door de gemeente gezien als iets
wat voor alle inwoners geldt, maar voor de jeugd
en jongeren in het bijzonder. Deze aandacht wordt
Cultuur in gemeenten
Raalte
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
231
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
87 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Raalte Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 143 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 97 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 29 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 42 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 59 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 24 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 2,2 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 5,3 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
42
7
2
23
10
n.b.
2008
45
3
1
23
18
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Rijssen-Holten
88 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
in 2009, ontwikkeling van jongerencultuur door
projectgerichte samenwerkingsverbanden en het ont-
wikkelen van een heldere visie omtrent de rol van de
gemeente met betrekking tot kunst en cultuur.
Rijssen-Holten heeft op dit moment dan ook nog
geen concrete punten waarop de gemeente zich wil
profileren op cultuurgebied. Wel valt uit het boven-
staande af te leiden dat cultuureducatie een belang-
rijk aspect is, gezien de nadruk die wordt gelegd op
de ontwikkeling van cultuur voor jongeren.
De cultuurbestedingen van gemeente Rijssen-
Holten zijn bij alle cultuurthema’s onder het provin-
ciaal gemiddelde, maar gemiddeld voor een kleine
Overijsselse gemeente. Ook zijn de bestedingen per
inwoner in bijna alle categorieën afgenomen ten
opzichte van 2004, hoewel de absolute bedragen wel
zijn toegenomen. Letteren & Educatie vormt hier een
uitzondering op, en dit is in overeenstemming met het
belang dat de gemeente hecht aan cultuur educatie.
Voor Cultuur & Erfgoed wordt meer uitgegeven dan
vergelijkbare (kleine) gemeenten.
VoorzieningenniveauHet voorzieningenniveau in Rijssen-Holten is over de
gehele linie vrijwel conform het provinciaal gemid-
delde. De aanwezigheid van filmhuizen in zowel
Rijssen en Holten zorgt ervoor dat alle inwoners op
korte afstand van huis naar de film kunnen gaan.
Het aantal professionele kunstenaars is niet zo groot,
maar de gemeente kent een creatieve sector die niet
ver onder het gemiddelde ligt.
AlgemeenMet bijna 37.000 inwoners vormt Rijssen-Holten
een van de grotere kleine gemeenten. Culturele
bezienswaardigheden zijn onder meer de kunst-
collectie Nagelhout in het gemeentehuis in
Holten, de Schildkerk, de Pelmolen, Internationaal
Brandweermuseum Rijssen, Havezate de Oosterhof
met daarin het Rijssens Museum en de Oudheidkamer
Holten waar wisselende exposities plaatsvinden.
Ook hier is het Kulturhus een niet weg te denken
voorziening. Deze bevindt zich in de kern Holten en
huisvest onder andere de bibliotheek, de VVV en
Muziek Onderwijs Centrum Holten. Rijssen heeft
multi functioneel Centrum Parkgebouw, met een grote
theaterzaal en kleinere zalen die gehuurd kunnen
worden door verenigingen en instellingen. Ook de
lokale omroep Radio 350 vindt hier onderdak.
CultuurbeleidOp dit moment heeft de gemeente Rijssen-Holten
nog geen eigen cultuurnota. Het cultuurbeleid is in
ontwikkeling en tot er een nota is wordt er gebruik
gemaakt van de Uitgangspuntennotitie cultuurbeleid
Rijssen Holten 2009-2012. Dit is de eerste aanzet tot
zelfstandig gemeentelijk beleid op het gebied van
kunst en cultuur. Een van de speerpunten uit deze
notitie is de oprichting van een cultuurplatform in
Rijssen-Holten met daarin professionals die samen
met het werkveld en de gemeente de cultuurnota
gaan schrijven. Andere uitgangspunten zijn conti-
nuering van het huidige budget met een structurele
verhoging van 5,5 procent voor nieuw cultuurbeleid,
het gemeentebreed harmoniseren van de subsidies
voor cultuur, het ontwikkelen van een museumvisie
Cultuur in gemeenten
Rijssen-Holten
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
89 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Rijssen-Holten Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 115 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 98 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 28 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 79 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 98 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 100 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 8 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totale werkgelegenheid) (%) 2,9 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 7,0 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
48
2
8
29
9
n.b.
2008
47
2
6
29
11
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Staphorst
90 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voor de thema’s Cultuur & Gemeenschap en Letteren
& Educatie is echter wel duidelijk een afname te
constateren ten opzichte van 2004. De relatief lage
bijdrage voor Cultuur & Gemeenschap is in vergelij-
king met andere kleine gemeente zelfs zeer laag. Dit
kan echter genuanceerd worden door de grote rol
die de kerk in de Staphorster gemeenschap speelt.
Veel verenigingen zijn aan een kerkgenootschap
verbonden en zullen daardoor niet afhankelijk zijn van
gemeentelijke subsidie.
Tenslotte is Staphorst een van de weinige gemeenten
die op financieel gebied aandacht besteed aan het
thema Cultuur & Economie. Cultuurtoerisme is een
aandachtspunt in de nieuwe Beleidsnota Recreatie &
Toerisme, waarbij de cultuurhistorische waarden van
Staphorst benadrukt worden.
Het totaalbudget ligt op ongeveer de helft van het
Overijsselse gemiddelde, waarmee Staphorst iets lager
dan andere kleine gemeenten in Overijssel scoort
(gemiddeld 50 euro per inwoner).
VoorzieningenniveauStaphorst kent het laagste aandeel amateurkunst-
verenigingen van de provincie. Dit cijfer moet echter
met enige voorzichtigheid worden gehanteerd; het
kerkelijke verenigingsleven is mogelijk bij de inventa-
risatie niet (volledig) naar voren gekomen. Het biblio-
theekaanbod ligt wat lager dan gemiddeld, maar
ondanks dat kent Staphorst een relatief groot aandeel
lenende leden onder haar inwoners. Voor filmbezoek
moet men verder weg dan gemiddeld. De creatieve
sector is zwak vertegenwoordigd in Staphorst.
AlgemeenDe kleinste gemeente in Overijssel is Staphorst met
bijna 16.000 inwoners. De gemeente telt drie kerk-
dorpen, Staphorst, Rouveen en IJhorst, en verschil-
lende buurtschappen.
CultuurbeleidStaphorst heeft geen cultuurnota, maar kent wel
concrete speerpunten op het gebied van cultuur:
de biblio theek, de regionale school voor muzische
vorming, monumenten en uitbreiding van de collectie
schilderijen van Stien Eelsingh. Deze kunstenares
woonde een groot deel van haar leven in Staphorst.
Andere projecten die in 2008 subsidie ontvingen
waren bijvoorbeeld de kunstroute en een cultuur-
educatieproject in het basisonderwijs. Het is de
bedoeling dat er in 2009 cultuurbeleid geformuleerd
wordt, waarbij er aandacht zal zijn voor streekcultuur,
cultuurparticipatie en cultuureducatie. Vooralsnog wil
Staphorst zich profileren met haar cultuurhistorisch
erfgoed, maar ook dit zal in het komende cultuur-
beleid nader aan de orde komen.
In eerste instantie lijkt het cultuurbudget voor
Staphorst meer dan gehalveerd te zijn ten opzichte
van 2004. Dit is echter niet zo. In 2004 zijn bij het
thema Cultuur & Erfgoed rijksgelden ((ISV) meegere-
kend, waardoor het budget veel hoger uitviel.
De exacte besteding voor 2004 is echter niet meer te
achterhalen, waardoor een groot verschil met 2008
ontstaat bij zowel het totaalbudget als bij de beste-
dingen voor het specifieke thema. Over veranderingen
in deze budgetten tussen 2004 en 2008 kunnen dan
ook geen uitspraken gedaan worden.
Cultuur in gemeenten
Staphorst
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
466
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
91 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Staphorst Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 50 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 89 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 29 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 27 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 88 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 0 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 0 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 1,3 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 2,5 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
(98)
1
(52)
45
1
n.b.
2008
46
1
11
33
1
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Steenwijkerland
92 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
ontwikkeling maar er is wel een gemeentelijk budget.
Dit valt onder het toeristisch recreatief actieplan.
Ook op het thema Cultuur & Gemeenschap liggen de
bestedingen boven het provinciale gemiddelde. Dit
komt onder andere door de bijdrage aan amateur-
kunstverenigingen en de Mr. J.C. Bloempoëzieprijs
voor jonge dichters, waaraan een geldbedrag is
verbonden. Cultuur & Erfgoed blijft ver achter bij
het provinciale gemiddelde, ondanks het feit dat er
wel budget is voor musea, historische verenigingen,
monumentenzorg en het archief.
Tenslotte valt de relatief hoge bijdrage voor literatuur
(thema Letteren & Educatie) te noemen. Dit komt ten
goede aan het Comité Schrijversfestival, dat jaarlijks
activiteiten rond de Boekenweek organiseert. De
besteding aan het thema als geheel ligt echter onder
het gemiddelde ten opzichte van de provincie en
vergelijkbare gemeenten.
VoorzieningenniveauSteenwijkerland heeft het grootste aandeel vereni-
gingen van alle Overijsselse gemeenten. Dit zijn met
name zangverenigingen, koren en muziek vereni-
gingen, maar ook het hoge aantal toneelverenigingen
is opvallend. Voor een grootschalig theater moet men
de eigen gemeente verlaten, maar bijna driekwart
van de inwoners woont op tien kilometer of minder
van het kleine theater De Meenthe te Steenwijk. De
gemeente telt een bioscoop en twee filmhuizen,
zodat 64 procent van de inwoners dicht bij huis een
filmvertoning kan bijwonen. Qua aanwezigheid van
de creatieve sector is Steenwijkerland een midden-
moter; weliswaar ligt het aandeel onder het gemid-
delde van de provincie, maar dat wordt mede bepaald
door enkele uitschieters, met name de grote steden.
AlgemeenSteenwijkerland is met ruim 42.000 inwoners een
middelgrote gemeente in Overijssel. Het cultu-
rele aanbod in de gemeente wordt onder andere
gevormd door diverse musea, theater De Meenthe
en Rams Woerthe. Dit Jugendstilpand in Steenwijk
herbergt het Instituut Collectie Krop. Naast de
reguliere theater programmering worden er speciale
muziektheatervoorstellingen voor de jeugd georga-
niseerd door Stichting OrCA. De kernen Oldemarkt
en Vollenhove hebben beide een multifunctioneel
zalencentrum waar culturele activiteiten plaatsvinden.
Op dit moment heeft alleen Giethoorn een Kulturhus,
maar er zijn plannen om deze te realiseren in Kuinre,
Scheerwolde, Steenwijkerwold, Tuk en Steenwijk.
CultuurbeleidSteenwijkerland heeft geen cultuurnota en vooralsnog
ook geen speerpunten waarop het gemeentelijke
cultuurbeleid zich richt. Het gemeentelijk budget voor
kunst en cultuur ligt duidelijk onder het gemiddelde
en wordt daarbij nog sterk bepaald door Cultuur &
Economie.
De besteding voor het thema Cultuur & Economie
springt er in twee opzichten uit, zowel vanwege het
feit dat deze er is als vanwege de omvang. Bij de wei-
nige gemeenten die budget voor dit thema vrijmaken
gaat het meestal om nog geen euro per inwoner en
het gemiddelde ligt dan ook laag. Bij Steenwijkerland
daarentegen wordt er ruim vijf keer zoveel uitgege-
ven. Het bedrag wordt ingezet voor de bevordering
van het cultuurtoerisme. Giethoorn speelt hierbij een
belangrijke rol. Ook wat betreft creatief ondernemer-
schap vormt Steenwijkerland een uitzondering op de
andere gemeenten. Beleid voor deze sector is nog in
Cultuur in gemeenten
Steenwijkerland
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
228
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
93 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Steenwijkerland Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 201 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 90 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 24 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 0 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 70 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 64 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 32 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,1 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 6,5 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
47
4
3
28
12
n.b.
2008
54
5
3
28
14
3
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Tubbergen
94 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Tubbergen ziet het in contact brengen van haar
inwoners, en dan met name jeugd en jongeren,
met (nieuwe uitingen van) cultuur als een van de
speerpunten van haar beleid. Cultuureducatie, zowel
binnenschools als buitenschools, vormt dan ook een
belangrijk thema. Dit komt echter niet terug in het
budget voor Letteren & Educatie. Hier valt vooral de
aanzienlijke bijdrage voor literatuur op, bedoeld voor
volwasseneneducatie en diverse activiteiten in het
kader van leesbevordering.
Algemeen genomen scoort Tubbergen onder gemid-
deld wat betreft de uitgave per inwoner, ook in
vergelijking met andere kleine gemeenten.
De bestedingen voor het thema Cultuur &
Gemeenschap liggen daarentegen boven het provin-
ciale gemiddelde, maar zijn gemiddeld voor de kleine
gemeenten die relatief veel voor dit thema uitge-
geven. Deze bijdrage komt in Tubbergen vooral ten
goede aan amateurkunst, Kulturhusen en de culturele
raad.
VoorzieningenniveauNa Steenwijkerland heeft Tubbergen relatief gezien
het grootste aantal verenigingen. Ondanks dat
Tubbergen het grootste aandeel inwoners heeft dat
geen bibliotheekvoorziening in de nabijheid heeft
(23 procent), is het aandeel lenende bibliotheek-
leden hoger dan het provinciaal gemiddelde. Meer
dan gemiddeld is ook het aantal inwoners dat op
vijftien kilometer of minder een theater kan bezoe-
ken. Voor filmbezoek moeten bijna alle inwoners
echter langer op weg dan de meeste inwoners van
Overijssel. Tubbergen kent een beperkte omvang van
de creatieve sector, zowel naar professionals als naar
bedrijvigheid.
AlgemeenMet bijna 21.000 inwoners vormt Tubbergen een
van de kleinere gemeenten. Op cultureel gebied is de
gemeente zeer actief: zo zijn er diverse activiteiten op
het gebied van streekcultuur, zoals midwinterhoorn-
blazen, boerendansen en klootschieten, zijn er op
verschillende plaatsen in de gemeente kunstwerken
te vinden, is er een commissie kunst en cultuur en
worden er theateruitvoeringen op locatie georgani-
seerd. De gemeente kenmerkt zich door een grote
hoeveelheid actieve vrijwilligers en verschillende
kernen hebben dan ook een Kulturhus.
Glaskunst is voor de gemeente van groot belang en
dit krijgt dan ook nadrukkelijk de aandacht. Naast het
jaarlijkse evenement Glasrijk Tubbergen zijn er plan-
nen voor een permanent glascentrum.
CultuurbeleidDe cultuurnota, daterend uit 2003 en getiteld Cultuur
in Veelvoud, richt zich voornamelijk op versterking
van de bestaande culturele infrastructuur maar ziet
cultuur ook in een breder verband, bijvoorbeeld
in relatie met toerisme. Zo wordt er een Cultuur
Historisch Informatie en Educatief Centrum gerea-
liseerd. Dit is terug te zien in de financiële bijdrage
voor het thema Cultuur & Economie. Ook de bijdrage
voor Cultuur & Erfgoed is toegenomen, al ligt deze
nog steeds ver onder het provinciale gemiddelde.
Tubbergen ziet kunstwerken als een manier om de
gemeente op de kaart te zetten en daarmee toeris-
ten te trekken. De afgelopen jaren is dan ook in dit
thema geïnvesteerd, onder andere door het creëren
van kunstroutes. Desondanks is de bijdrage voor
Openbare Kunstuitingen laag.
Cultuur in gemeenten
Tubbergen
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
95 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Tubbergen Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 183 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 77 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 27 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 99 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 81 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 9 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 19 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 1,9 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 4,0 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
43
3
2
36
1
n.b.
2008
45
6
4
31
3
1
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Twenterand
96 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
aan wordt besteed, valt dit op. Ten opzichte van 2004
is de besteding per hoofd hier ook sterk afgenomen,
ondanks het feit dat Twenterand amateurkunst als
profileringspunt ziet.
Podiumkunsten en evenementen (beide Openbare
Kunstuitingen en daarmee aanhakend bij pop- en
jongeren cultuur) ontvangen daarentegen wel een
hogere bijdrage dan in 2004, en dit thema vormt
daarmee het enige thema waarvoor de bijdrage per
hoofd van de bevolking is toegenomen. Een pop-
podium wordt gemist in de gemeente, maar daar is
nog geen oplossing voor gevonden. Voorlopig moet
men het doen met Pilot, het podium van Kulturhus De
Klaampe in Westerhaar-Vriezenveensewijk en andere
podia in gemeenschapshuizen of kerkgebouwen.
Het derde aandachtspunt, de leefomgeving, wordt
vooral beïnvloed door beeldende kunst in de
openbare ruimte. Hiertoe is er een beeldenroute
gerealiseerd.
Tenslotte is de lage bijdrage voor cultuureducatie
opvallend. Veel gemeenten zien dit als een belangrijke
sector en Twenterand is hier geen uitzondering op.
VoorzieningenniveauTwenterand heeft een bovengemiddeld aantal vereni-
gingen voor amateurkunst. Voor een film moeten de
inwoners van Twenterand allemaal wat verder reizen,
maar het merendeel heeft een klein of groot theater
in zijn omgeving. Het aandeel van de creatieve sector
en het aandeel kunstenaars ligt onder het gemiddelde
van Overijssel.
AlgemeenTwenterand is in 2001 ontstaan door het samengaan
van de gemeenten Den Ham en Vriezenveen en is
met zo’n 33.000 inwoners een van de grotere kleine
gemeenten. De gemeente kent diverse musea, zoals
het Kachelmuseum, de Leemansmolen, Museum
Oud Vriezenveen en het Veenmuseum. Ook zijn er
enkele expositieruimten in de Peddemorsboerderij,
in het Middendorpshuis in Den Ham, en in Theetuin
Geerdijk in Vroomshoop. Daarnaast zijn er jaarlijks
evenementen: de festivals Bosrock en Randrock
en het Historische Schouwspel bijvoorbeeld. Deze
laatste trekt duizenden bezoekers per jaar. De cultu-
rele programmering wordt verzorgd door Stichting
Twenterand Cultuur, welke ook de organisatie van het
jaarlijkse Straattheater (Overijssel op Straat) op zich
neemt.
CultuurbeleidVanaf 2009 heeft de gemeente Twenterand een
cultuurnota. Daarnaast heeft de gemeente ook een
museumvisie opgesteld, voortgekomen uit de aan-
dacht voor cultureel erfgoed. De uitgangspunten van
de cultuurnota zijn het ontwikkelen van beleid voor
muziekonderwijs en het instellen van een culturele
raad/cultuurmakelaar. Deze laatste zal vervolgens een
cultuurprogrammering opstellen.
Twenterand wil zich vooral profileren op de thema’s
pop- en jongerencultuur, leefomgeving en amateur-
kunst. In financieel opzicht is dit echter niet direct
duidelijk. De bestedingen voor cultuur in de gemeente
Twenterand liggen relatief laag. Vooral bij het thema
Cultuur & Gemeenschap, waar in andere kleine
gemeenten ruim anderhalf keer meer dan gemiddeld
Cultuur in gemeenten
Twenterand
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
97 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Twenterand Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 146 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 97 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 27 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 82 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 56 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 0 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 6 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 1,6 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 4,7 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
34
1
4
23
5
n.b.
2008
32
1
3
18
11
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Wierden
98 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
De thema’s Cultuur & Erfgoed en Openbare
Kunstuitingen vallen daarnaast op door hun lage
bijdragen. Ook in vergelijking met andere kleine
gemeenten is het budget voor deze thema’s onder
gemiddeld. Gezien het feit dat Wierden zelfs een
aparte museumvisie en dus veel aandacht voor
dit thema heeft, is dit opvallend. De toegenomen
bijdrage voor Letteren & Educatie komt overeen met
de waarde die de gemeente beleidsmatig aan dit
thema hecht.
In 2005 is er een onderzoek gedaan onder de inwo-
ners van de gemeente Wierden naar hun beleving
van kunst en cultuur. Hieruit volgde dat muziek- en
zangverenigingen het populairst zijn, de meerder-
heid van de bevolking tevreden is over het aanbod,
een cultureel centrum gewenst zou zijn, en dat als
gemeentelijke rol vooral wordt gezien ruimte en geld
beschikbaar te stellen.
VoorzieningenniveauWierden kent een relatief groot verenigingsleven.
Het bibliotheekaanbod ligt voor 11 procent van de
inwoners verder weg dan als uitgangspunt wordt
genomen in deze atlas. Het aandeel “lenende
bibliothekenleden” is ook onder gemiddeld. Bij
beide indicatoren scoort Wierden bij de onderste vijf
gemeenten. Door de ligging ten opzichte van Almelo
zijn alle Wierdense burgers verzekerd van theater
in de nabijheid. Driekwart van de inwoners heeft
daarnaast filmhuis of bioscoop op fietsafstand. De
kunstzinnige en creatieve bedrijvigheid is wat minder
dan gemiddeld vertegenwoordigd in Wierden, maar
de gemeente kent een relatief hoog aandeel banen
in deze sector. Mogelijk gaat het hier om een beperkt
aantal bedrijven met meerdere werknemers in dienst.
AlgemeenWierden, met ruim 23.000 inwoners, bestaat uit
de dorpen Wierden en Enter en enkele buurtschap-
pen. De gemeente kenmerkt zich door een groot
aantal instellingen op cultureel terrein, waaronder
een muziekschool, het Kreatief Centrum, cultureel
centrum ’t Zumpke in Enter, centrum Het Anker in
Wierden, Kulturhus Hoge Hexel en enkele musea. Op
het gebied van beeldende kunst speelt er veel: de
Stichting Tiedverdrief in vrieje tied organiseert cursus-
sen en bijeenkomsten, zowel Enter als Wierden heeft
een kunstroute en de gemeente organiseert de zoge-
naamde kunstlunch als platform/klankbordgroep. Ook
is er een actieve Culturele Raad die voorstellingen en
andere activiteiten organiseert en vinden er jaarlijks
evenementen plaats, zoals de Sint Maartensmarkt, de
Agrarische Dagen, de Wiezofeesten in Wierden en de
paardenmarkt in Enter.
CultuurbeleidDe cultuurnota van de gemeente Wierden dateert uit
2006 en is genaamd Agenda voor morgen. Concrete
speerpunten uit deze nota zijn kunst- en cultuur-
educatie, accommodaties (huisvestingsproblemen
musea en Kulturhusen), gemeentelijk kunstbeleid
en subsidies. Wierden heeft op dit moment nog
geen specifieke cultuurthema’s waarop zij zich wil
profileren, maar wil deze in een nieuwe nota wel
benoemen.
In financieel opzicht valt direct de bijdrage voor
Cultuur & Economie op, welke veroorzaakt wordt
door cultuurtoerisme. Cultuurtoerisme vormt
onderdeel van het reguliere budget voor toerisme en
bepaalt het totaalbudget voor cultuurbeleid in sterke
mate. Zonder cultuurtoerisme zou de Wierdense cul-
turele bijdrage duidelijk achter blijven bij vergelijkbare
kleine gemeenten.
Cultuur in gemeenten
Wierden
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
284
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
99 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Wierden Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 141 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 89 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 24 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 73 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 34 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 4,0 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 5,9 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
35
2
2
31
1
n.b.
2008
41
2
1
34
1
3
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Zwartewaterland
100 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
teiten te organiseren. Voorbeelden hiervan zijn de
Stichting Culturele Activiteiten Bibliotheek Hasselt, die
exposities, lezingen, cursussen, workshops en concer-
ten organiseert; de Stichting Culturele Evenementen
Genemuiden, die onder andere het jaarlijkse culturele
festival Genemusiment organiseert; en de Stichting
Activiteiten Kulturhus Zwartsluis, die zich bezig houdt
met evenementen in en om het Kulturhus. Samen
organiseren deze stichtingen jaarlijks de culturele
dag Ons kent Ons, die in alledrie de kernen van de
gemeente plaatsvindt. Tenslotte vormen culturele
evenementen een speerpunt van Zwartewaterland.
In financieel opzicht is vooral de bijdrage voor het
thema Cultuur & Economie opvallend. Dit komt
ten goede aan bevordering van cultuurtoerisme.
Cultuur & Gemeenschap daarentegen kan niet op
een aanzienlijke bijdrage rekenen, zoals meestal in
kleine gemeenten. De culturele bijdrage per inwoner
ligt met 35 euro relatief laag, ook in vergelijking met
andere kleine gemeenten.
VoorzieningenniveauZwartewaterland kent een relatief sterk verenigings-
leven. Voor theaterbezoek moet men uitwijken
naar elders maar het aanbod in Zwolle en Kampen
maakt dat alle inwoners theateraanbod binnen hun
bereik hebben. Voor een film zullen zij echter verder
moeten reizen dan gebruikelijk voor bezoek aan
bioscoop of filmhuis. Zwartewaterland kent maar
een beperkt aantal geregistreerde professionele
kunstenaars. De creatieve sector is relatief gezien
ondervertegenwoordigd.
Algemeen Zwartewaterland is met bijna 22.000 inwoners
een kleine gemeente in Overijssel en bestaat uit
de kernen Hasselt, Genemuiden en Zwartsluis. De
gemeente beschikt over een aantal bijzondere musea
en industriële monumenten, zoals het Stoomgemaal
Mastenbroek aan de Kamperzeedijk, de laatste
werkzame kalkovens van West-Europa en een van de
grootste verzamelingen sierklompen in het Centrum
voor natuur en ambacht Schoonewelle in Zwartsluis.
Bijzondere gebouwen zijn bijvoorbeeld het Oude
Stadhuis, tegenwoordig ingericht als centrum voor
toerisme, cultuur en historie, en korenmolen De
Zwaluw. Genemuiden, tapijtstad van Nederland,
huisvest het Tapijtmuseum en de gemeentelijke
Oudheidkamer.
CultuurbeleidDe gemeente Zwartewaterland heeft geen cultuur-
nota, maar wel een Beleidsnota Cultuureducatie.
Hierin is een integraal cultuureducatief programma
opgesteld met kunst & cultuur, cultureel erfgoed
en muziekonderwijs voor het basisonderwijs in de
gemeente Zwartewaterland. Andere beleidsthema’s
zijn bijvoorbeeld het culturele erfgoed en de musea.
De gemeente wil het aanwezige culturele erfgoed
behouden voor toekomstige generaties en stimuleert
daarom musea en museumbezoek. Dit blijkt ook uit
de kunstwerken in de openbare ruimte, welke zijn
gerelateerd aan de plaatselijke geschiedenis, en het
feit dat er een Historische Canon wordt opgesteld.
Culturele organisaties vormen een tweede aandacht-
punt. Zij worden door de gemeente zowel structureel
als incidenteel gesteund worden om culturele activi-
Cultuur in gemeenten
Zwartewaterland
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
235
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
101 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Voorzieningen
Zwartewaterland Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 160 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 96 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 26 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 50 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 0 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 5 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 1,5 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 4,1 7,9
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2004
33
2
3
26
1
n.b.
2008
35
2
4
25
1
3
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
Zwolle
102 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
De bestedingen voor cultuur in Zwolle zijn ruim
anderhalf keer hoger dan gemiddeld. Vooral
voor de thema’s Cultuur & Erfgoed en Openbare
Kunstuitingen zijn de uitgaven hoog, tot wel
twee keer het gemiddelde. Bij Cultuur & Erfgoed
wordt dit veroorzaakt door de hoge bijdragen
voor musea, streekcultuur en cultuurhistorie. Bij
Openbare Kunstuitingen profiteert vooral de sector
Podiumkunsten (de theaters Odeon/De Spiegel en
poppodium Hedon). Bij Cultuur & Gemeenschap
en Letteren & Educatie zijn de bestedingen per
inwoner afgenomen, bij dit eerste thema liggen
de bestedingen nu nog op slechts de helft van het
provinciale niveau. Ledenaantallen van de amateur-
kunstverenigingen in Zwolle lopen echter terug en
de verenigingen kampen met financiële problemen.
Onderzoek uit 2007 wees uit dat alle verenigingen
een goed georganiseerd bestaan willen (blijven)
leiden, maar dat ondersteuning daarbij gewenst is.
VoorzieningenniveauEr zijn in Zwolle, zoals in de meeste grotere steden,
relatief weinig amateurkunstverenigingen. Zwolle
heeft echter een bovengemiddeld cultureel voorzie-
ningenniveau en biedt voor elke burger grootschalig
en kleinschalig theater binnen korte reisafstand. Ook
heeft vrijwel iedere inwoner van Zwolle een bioscoop
of filmhuis in zijn directe omgeving. Zwolle kent van
de Overijsselse steden het hoogste aandeel kunste-
naars en heeft na Deventer ook het hoogste aandeel
creatieve bedrijven. De gemeentelijke aandacht
voor deze sector kan daartoe hebben bijgedragen.
Waarschijnlijk kent Zwolle relatief veel creatieve
zzp-ers of kleine bedrijven, want het aandeel banen is
relatief laag.
AlgemeenZwolle, de provinciehoofdstad van Overijssel, is
na Enschede de grootste stad met ruim 116.000
inwoners. Op cultureel gebied vinden er veel activi-
teiten plaats en de gemeente probeert de inwoners
hierover zo goed mogelijk te informeren via de
gemeentelijke website, maar ook via huis-aan-
huis- blad De Peperbus. Daarnaast wordt ook via
specifieke websites informatie gegeven over het
kunst- en cultuur aanbod. Een voorbeeld is de website
beeldeninzwolle.nl, waar alle gemeentelijke kunst in
de openbare ruimte wordt weergegeven, aangevuld
met achtergrondinformatie. Een groot deel van de
culturele instellingen wordt door de gemeente gesub-
sidieerd. Voorbeelden zijn de schouwburg, diverse
musea, de bibliotheek, het filmhuis, de kunstuitleen
en het Centrum voor de Kunsten. Naast het aanbod
van deze instellingen hebben ook productiehuizen en
werkplaatsen de aandacht. Een voorbeeld is DOAS
(De Oude Ambachtsschool), een culturele broedplaats
waar kunstenaars en kleinschalige ambachtelijke
ondernemers onderdak hebben gevonden.
CultuurbeleidZwolle ziet zichzelf als cultuurstad in brede zin en wil
dit imago graag versterken. Verbreding is hierbij het
kernbegrip, zowel van het aanbod als van de vraag-
kant. Meer mensen moeten met meer aspecten van
cultuur in aanraking (kunnen) komen. De cultuurnota
van Zwolle, genaamd De Basis op Orde, bestrijkt de
periode 2005-2008 en heeft vier ambities. Dit zijn
het in stand houden, stimuleren en versterken van de
culturele infrastructuur, de samenwerking binnen de
culturele sector maar ook tussen cultuur en andere
disciplines bevorderen, het belang van krachtige
organisaties en het belang om accenten te leggen ten
aanzien van jongeren en makers van kunst.
Cultuur in gemeenten
Zwolle
030
60
90
120
150
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
2008 2004gemiddelde provincie Overijssel
152 175 282 342 154 182
0
30
60
90
120
150
20
50
80
110
140
10
40
70
100
130
103 Culturele Atlas Overijssel – Cultuur in gemeenten
Gemeentelijke bestedingen per inwoner
Absolute bedragen (afgerond op hele euro’s per inwoner)
Totaal cultuurbeleid
Cultuur & Gemeenschap
Cultuur & Erfgoed
Letteren & Educatie
Openbare Kunstuitingen
Cultuur & Economie
Voorzieningen
Zwolle Overijssel
Aantal amateurkunstverenigingen per 100.000 inwoners 75 110
Aandeel bevolking met bibliotheek binnen 3 km of bibliobus binnen 2 km (%) 99 96
Aandeel lenende bibliotheekleden t.o.v. totale bevolking (%) 26 26
Aandeel bevolking met groot theater binnen 15 km (%) 100 84
Aandeel bevolking met klein theater binnen 10 km (%) 100 94
Aandeel bevolking met bioscoop of filmhuis binnen 5 km (%) 98 73
Aantal professionele kunstenaars per 100.000 inwoners 84 44
Aandeel personen met een creatief beroep (t.o.v. totaal werkgelegenheid) (%) 3,4 3,5
Aandeel bedrijven in culturele / creatieve sector (t.o.v. totaal aantal bedrijven) (%) 11,7 7,9
2004
128
3
38
63
24
n.b.
2008
125
2
35
44
43
0
Percentage van de gemiddelde besteding in provincie Overijssel
104 Culturele Atlas Overijssel – Bijlagen
Overijssel: voorzieningenniveau per gemeente per thema
Thema Cultuur & Gemeenschap Cultuur & Erfgoed Letteren & Educatie Openbare Kunstuitingen Cultuur & Economie
Aantal amateurkunst- Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aantal professionele Aandeel banen Aandeel bedrijven
verenigingen per Aantal musea met bibliotheek in 3 km met groot theater met klein theater met bioscoop of kunstenaars per in creatieve sector in creatieve sector
Gemeente 100.000 inwoners per 100.000 inwoners of bibliobus in 2 km in 15 km in 10 km filmhuis in 5 km 100.000 inwoners t.o.v. totaal banen t.o.v. totaal bedrijven
Almelo 77 4,2 95 100 100 97 47 2,6% 7,1%
Borne 135 4,8 100 100 100 100 39 3,9% 8,2%
Dalfsen 138 3,7 91 73 41 0 4 2,6% 5,6%
Deventer 103 3,1 98 100 99 92 73 8,3% 12,6%
Dinkelland 168 34,5 86 36 100 23 15 2,4% 4,7%
Enschede 59 2,6 99 100 100 96 67 3,5% 11,0%
Haaksbergen 111 4,1 98 100 100 94 8 3,3% 6,7%
Hardenberg 107 10,3 88 38 95 40 26 1,2% 4,0%
Hellendoorn 144 16,6 95 90 97 75 3 2,6% 5,8%
Hengelo 85 3,7 100 100 100 99 52 4,7% 11,6%
Hof van Twente 136 17,1 94 73 100 61 40 3,8% 7,4%
Kampen 156 12,1 92 100 100 95 67 2,4% 7,0%
Losser 129 8,9 100 95 100 15 13 2,4% 6,5%
Oldenzaal 120 6,3 99 100 100 100 25 3,2% 8,4%
Olst - Wijhe 127 17,3 90 100 100 49 81 2,9% 7,0%
Ommen 144 11,5 89 0 100 0 11 1,2% 3,9%
Raalte 143 5,4 97 42 100 59 24 2,2% 5,3%
Rijssen-Holten 115 13,6 98 79 98 100 8 2,9% 7,0%
Staphorst 50 6,3 89 27 88 0 0 1,3% 2,5%
Steenwijkerland 201 23,1 90 0 70 64 32 3,1% 6,5%
Tubbergen 183 0,0 77 99 81 9 19 1,9% 4,0%
Twenterand 146 17,9 97 82 56 0 6 1,6% 4,7%
Wierden 141 12,8 89 100 100 73 34 4,0% 5,9%
Zwartewaterland 160 13,7 96 100 50 0 5 1,5% 4,1%
Zwolle 75 5,2 99 100 100 98 84 3,4% 11,7%
Overijssel 110 8,4 96 84 94 73 44 3,5% 7,9%
Bijlagen
105 Culturele Atlas Overijssel – Bijlagen
Overijssel: voorzieningenniveau per gemeente per thema
Thema Cultuur & Gemeenschap Cultuur & Erfgoed Letteren & Educatie Openbare Kunstuitingen Cultuur & Economie
Aantal amateurkunst- Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aandeel inwoners Aantal professionele Aandeel banen Aandeel bedrijven
verenigingen per Aantal musea met bibliotheek in 3 km met groot theater met klein theater met bioscoop of kunstenaars per in creatieve sector in creatieve sector
Gemeente 100.000 inwoners per 100.000 inwoners of bibliobus in 2 km in 15 km in 10 km filmhuis in 5 km 100.000 inwoners t.o.v. totaal banen t.o.v. totaal bedrijven
Almelo 77 4,2 95 100 100 97 47 2,6% 7,1%
Borne 135 4,8 100 100 100 100 39 3,9% 8,2%
Dalfsen 138 3,7 91 73 41 0 4 2,6% 5,6%
Deventer 103 3,1 98 100 99 92 73 8,3% 12,6%
Dinkelland 168 34,5 86 36 100 23 15 2,4% 4,7%
Enschede 59 2,6 99 100 100 96 67 3,5% 11,0%
Haaksbergen 111 4,1 98 100 100 94 8 3,3% 6,7%
Hardenberg 107 10,3 88 38 95 40 26 1,2% 4,0%
Hellendoorn 144 16,6 95 90 97 75 3 2,6% 5,8%
Hengelo 85 3,7 100 100 100 99 52 4,7% 11,6%
Hof van Twente 136 17,1 94 73 100 61 40 3,8% 7,4%
Kampen 156 12,1 92 100 100 95 67 2,4% 7,0%
Losser 129 8,9 100 95 100 15 13 2,4% 6,5%
Oldenzaal 120 6,3 99 100 100 100 25 3,2% 8,4%
Olst - Wijhe 127 17,3 90 100 100 49 81 2,9% 7,0%
Ommen 144 11,5 89 0 100 0 11 1,2% 3,9%
Raalte 143 5,4 97 42 100 59 24 2,2% 5,3%
Rijssen-Holten 115 13,6 98 79 98 100 8 2,9% 7,0%
Staphorst 50 6,3 89 27 88 0 0 1,3% 2,5%
Steenwijkerland 201 23,1 90 0 70 64 32 3,1% 6,5%
Tubbergen 183 0,0 77 99 81 9 19 1,9% 4,0%
Twenterand 146 17,9 97 82 56 0 6 1,6% 4,7%
Wierden 141 12,8 89 100 100 73 34 4,0% 5,9%
Zwartewaterland 160 13,7 96 100 50 0 5 1,5% 4,1%
Zwolle 75 5,2 99 100 100 98 84 3,4% 11,7%
Overijssel 110 8,4 96 84 94 73 44 3,5% 7,9%
106 Culturele Atlas Overijssel – Bijlagen
Cultuur in Overijssel - gemeentelijke bestedingen per thema per inwoner (bedragen in euro’s)
Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &
2008 Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie inwoners
Almelo 64 3 1 39 20 0 72.287
Borne 46 12 5 28 2 0 20.764
Dalfsen 33 2 2 24 5 0 26.735
Deventer 134 5 42 48 34 5 97.342
Dinkelland 39 2 4 30 3 0 26.116
Enschede 103 2 12 47 38 3 154.753
Haaksbergen 109 60 6 28 15 0 24.378
Hardenberg 57 2 1 39 16 0 58.207
Hellendoorn 72 6 0 45 21 0 36.059
Hengelo 111 8 7 56 40 0 81.088
Hof van Twente 59 5 1 35 18 0 35.181
Kampen 134 3 33 58 41 0 49.385
Losser 40 2 2 35 1 0 22.492
Oldenzaal 63 4 5 37 16 0 31.584
Olst-Wijhe 39 10 0 24 5 0 17.334
Ommen 45 5 3 32 5 0 17.419
Raalte 45 3 1 23 18 0 37.030
Rijssen-Holten 47 2 6 29 11 0 36.667
Staphorst 46 1 11 33 1 0 15.973
Steenwijkerland 54 5 3 28 14 3 43.282
Tubbergen 45 6 4 31 3 1 20.797
Twenterand 32 1 3 18 11 0 33.461
Wierden 41 2 1 34 1 3 23.365
Zwartewaterland 35 2 4 25 1 3 21.930
Zwolle 125 2 35 44 43 0 116.365
Overijssel 82 5 12 39 24 1 1.119.994
107 Culturele Atlas Overijssel – Bijlagen
Cultuur in Overijssel - gemeentelijke bestedingen per thema per inwoner (bedragen in euro’s)
Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Cultuur &
2004 Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen Economie inwoners
Almelo 69 3 3 44 19 0 72.227
Borne 51 2 3 38 9 0 20.600
Dalfsen 30 1 1 26 2 0 26.428
Deventer 120 4 32 44 40 0 94.470
Dinkelland 37 1 3 33 0 0 26.094
Enschede 81 4 8 43 26 0 152.989
Haaksbergen 36 2 0 29 5 0 24.123
Hardenberg 38 2 1 26 9 0 57.820
Hellendoorn 56 7 1 39 9 0 36.105
Hengelo 107 3 6 58 40 0 80.961
Hof van Twente 53 3 3 35 12 0 35.000
Kampen 111 4 20 62 25 1 48.949
Losser 46 2 1 43 0 0 22.508
Oldenzaal 48 1 5 36 6 0 31.392
Olst-Wijhe 38 2 3 24 8 1 17.035
Ommen 41 2 5 29 5 0 16.938
Raalte 42 7 2 23 10 0 37.144
Rijssen-Holten 48 2 8 29 9 0 36.170
Staphorst* 98 1 52 45 1 0 15.665
Steenwijkerland 47 4 3 28 12 0 42.846
Tubbergen 43 3 2 36 1 0 20.298
Twenterand 34 1 4 23 5 0 33.493
Wierden 35 2 2 31 1 0 23.343
Zwartewaterland 33 2 3 26 1 1 22.034
Zwolle 128 3 38 63 24 0 110.880
Overijssel 73 3 11 41 18 0 1.105.512
NB: De bestedingen voor 2004 zijn gecorrigeerd voor inflatie (Consumentenprijsindex CBS, 2004 - 2008).
* dit bedrag is een overschatting van de gemeentelijke bestedingen. Waarschijnlijk zijn hier in 2004
Rijksmiddelen (ISV) meegerekend, waardoor de gemeentelijke besteding per inwoner voor 2004 te hoog
uitvalt. De exacte gemeentelijke besteding van 2004 is echter niet meer te achterhalen.
108 Culturele Atlas Overijssel – Bijlagen
Ontwikkeling gemeentelijke bestedingen per cultuurthema per inwoner 2004-2008 (bedragen in euro)
Stijging / daling tussen 2004 en 2008
Cultuurbestedingen
Cultuur & Cultuur & Letteren & Openbare Aantal
2008 Totaal Gemeenschap Erfgoed Educatie Kunstuitingen inwoners
Haaksbergen 72,59 58,03 5,63 -0,57 9,50 255
Kampen 23,00 -0,76 13,12 -4,86 16,34 436
Enschede 21,49 -1,24 4,45 3,33 11,72 1.764
Hardenberg 19,26 -0,08 -0,32 12,33 7,26 387
Hellendoorn 15,71 -1,44 -0,87 5,71 12,03 -46
Oldenzaal 15,46 3,31 0,18 1,60 10,37 192
Deventer 13,76 1,10 9,89 4,10 -6,52 2.872
Wierden 6,75 0,78 -0,87 2,90 0,65 22
Steenwijkerland 6,65 1,28 0,33 0,65 1,73 436
Hof van Twente 5,49 1,98 -2,36 0,67 5,20 181
Ommen 4,64 3,15 -1,82 2,94 0,37 481
Hengelo 3,46 4,80 0,79 -1,89 -0,24 127
Dalfsen 2,99 1,03 0,49 -1,38 2,85 307
Zwartewaterland 2,30 0,33 1,35 -1,41 0,44 -104
Raalte 2,28 -4,02 -1,15 -0,53 7,98 -114
Dinkelland 2,11 1,35 0,84 -3,21 3,13 22
Tubbergen 2,07 2,76 2,00 -5,61 2,07 499
Olst-Wijhe 0,38 7,34 -2,65 -0,54 -3,49 299
Rijssen-Holten -1,15 0,04 -1,69 -0,88 1,38 497
Twenterand -1,99 -0,77 -0,88 -5,85 5,51 -32
Zwolle -3,57 -0,13 -3,43 -19,55 19,54 5.485
Almelo -4,54 0,51 -1,62 -4,98 1,55 60
Borne -5,55 9,75 1,98 -9,85 -7,17 164
Losser -6,85 0,25 0,61 -8,63 0,92 -16
Staphorst* -52,40 0,07 -40,96 -12,03 0,21 308
Overijssel 8,46 2,00 1,19 -1,78 5,96 14.482
NB: In 2004 is er niet gevraagd naar de sector creatief ondernemerschap, vandaar dat geen vergelijking
gemaakt kan worden tussen 2004 en 2008 voor het thema Cultuur & Economie. Bedragen uit 2004 zijn
gecorrigeerd voor inflatie.
*Het grote verschil in de besteding per inwoner tussen 2004 en 2008 bij de gemeente Staphorst wordt
veroorzaakt door een aanzienlijke afname bij het thema Cultuur & Erfgoed in 2008 ten opzichte van 2004.
Waarschijnlijk zijn hier in 2004 Rijksmiddelen (ISV) meegerekend, waardoor de gemeentelijke besteding per
inwoner voor 2004 te hoog uitvalt. De exacte gemeentelijke besteding is echter niet meer te achterhalen.
109 Culturele Atlas Overijssel
110 Culturele Atlas Overijssel – Bronnen
111 Culturele Atlas Overijssel – Bronnen
Gemeente Wierden, Stafafdeling Algemene Zaken en
Communicatie (2005), Beleving van kunst en cultuur
door inwoners van de gemeente Wierden – Wat
verwachten inwoners van de gemeente van de dienst-
verlening door de gemeente
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
(2004), Cultuurnota 2005-2008 - Meer dan de som
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
(2007), Kunst van Leven, hoofdlijnen cultuurbeleid
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
(2008), Kerncijfers 2003-2007 Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap
Provincie Overijssel (2004), Overijssels programma
Cultuurbereik 2005-2008 “Vuur en Vlam”
Provincie Overijssel (2005), Nota Sociale Actie. Het
provinciale beleid op het gebied van jeugdzorg, kunst
en cultuur, zorg, maatschappelijke ontwikkeling en
integratie 2005-2008
Provincie Overijssel (2007), Actieprogramma Cultuur
& Ruimte 2007-2014
Provincie Overijssel (2008), OVERAL!OVERIJSSEL
Provinciaal programma cultuurdeelname 2009-2012
Provincie Overijssel (2008), Samen &Overijssel! Jeugd,
sociale infrastructuur en cultuur 2009-2012
Provincie Overijssel (2008), Staat van Overijssel 2008
Rapportage
Provincie Overijssel / Deijck-Hofmeester, C. van &
W.J. Raijmakers (2004), Culturele Atlas 2004. Zwolle:
Provincie
Sociaal Cultureel Planbureau (2003), Aanvullend
Voorzieningengebruik Onderzoek 2003. Beschikbaar
via www.dans.knaw.nl
IJdens, T. & E. Hitters (2005), Landelijke evaluatie van
het Actieplan Cultuurbereik 2001-2004 Eindrapport.
Tilburg: IVA
Gemeentelijke cultuurnota’s (indien beschikbaar)
Gemeentelijke begrotingen (indien beschikbaar)
Gemeentelijke websites
Overige websites:
http://www.beeldeninzwolle.nl/
http://www.creatievefabriek.nl/
http://cultuur.overijssel.nl/
http://www.cultuurpleinhellendoorn.nl/
http://www.kco.nl/
http://www.kulturhus.nl/
http://kunstenaars.nu/
http://www.kunstinhardenberg.nl/
http://www.muziekkwartier.nl/
http://www.obd.nl/
http://www.oudommen.nl/
http://provincie.overijssel.nl/
http://overijssel.databank.nl/
http://www.oversticht.nl/
http://twenterandcultuur.nl/
http://www.vscd.nl/
Deijck-Hofmeester, C. van, W.-J. Raijmakers & E.
van Deijck (2007), De provincies: Kijk zo zit dat. De
culturele infrastructuur op regionale schaal in kaart
gebracht. Eindhoven: Lecturis
Eertink, J. (2008), Hoe interesseer ik jou voor high-
brow? Een onderzoek naar de cultuurparticipatie van
Enschedese jongeren en de rol die kunstmarketing
kan spelen bij de bevordering van deze participatie.
Enschede: Universiteit Twente
Florida, R. (2002), The rise of the creative class: and
how it’s transforming work, leisure and everyday life.
New York: Basic Books
Gemeente Almelo, Afdeling Onderzoek en Statistiek
(2005), Internetpanel Almelo over (her)huisvesting
culturele instellingen Hof ‘88
Gemeente Deventer, Afdeling Onderzoek en Statistiek
(2005), Cultuur in Deventer 2001-2005
Bronnen: nota’s, rapporten, websites en publicaties
112 Culturele Atlas Overijssel
Culturele Atlas Overijssel 2008
Overijssel is een aantrekkelijke provincie met een breed cultureel aanbod. Provincie en
gemeenten investeren in voorzieningen en creëren randvoorwaarden voor culturele instellingen
en particuliere initiatieven. Deze atlas biedt een overzicht van overheidsbestedingen, cultureel
aanbod én cultuurparticipatie in de provincie Overijssel. Daarbij wordt onderscheid gemaakt naar
vijf cultuurthema’s: Cultuur & Gemeenschap, Cultuur & Erfgoed, Letteren & Educatie, Openbare
Kunstuitingen en Cultuur & Economie.