dag boer, dag burger

28
Dag boer Dag burger WERKVORMEN VOOR KENNISMAKING EN DEBAT OP OPEN AGRARISCHE BEDRIJVEN

Upload: marjel-neefjes

Post on 06-Mar-2016

257 views

Category:

Documents


5 download

DESCRIPTION

Werkvormen voor kennismaking en debat op open agrarische bedrijven. Uitgave van CLM, LTO Noord en Netwerk Platteland, december 2010

TRANSCRIPT

Page 1: Dag boer, dag burger

1 1

Dag boerDag burgerWERKVORMEN

VOOR KENNISMAKING EN DEBAT

OP OPEN AGRARISCHE BEDRIJVEN

Page 2: Dag boer, dag burger

‘Zonder de handhavers- of vergunning-verlenerspet op, de dagelijkse praktijk meemaken.’

‘Interessante middag voor de stadsmens!’

‘Dat is het leuke ervan, dat de gespeelde scènes veel discussie oproepen.’

‘Erg waardevol!’

‘Zo’n debat is levendig en geeft scherpte aan de discussie.’

‘De gemoedelijke sfeer, het contact met buren onderling, het werd als zeer positief gezien.’

2 3

Page 3: Dag boer, dag burger

-

Proeftuin Kromme rijn

De werkvormen die hier worden besproken, zijn uitgetest in het Kromme-Rijnge-bied. Deze regio, die wordt omringd door de steden Utrecht, Houten en Nieuwe-gein enerzijds, en de Lek/Nederrijn en de verstedelijkte band van de gemeente Utrechtse Heuvelrug anderzijds, vormt een prachtig landelijk gebied met meer dan 11.000 hectare landbouwgrond. Vele gezinnen verdienen er hun boterham met de productie van melk, fruit, vlees en eieren en weer andere met de toe-levering van materialen en diensten aan de agrarische sector.

Ook al is de “verburgerlijking” van het Kromme-Rijnse platteland onmiskenbaar, in de regionale economie en zeker in het landschap speelt de grondgebonden landbouw een breed erkende, dragende rol. De melkveehouderij is essentieel in het open houden van belangrijke delen van het landschap, zowel grootscha-lig (Eiland van Schalkwijk) als kleinschalig (Langbroekerwetering). Anderzijds is de fruitteelt (met name appels, peren, kersen en pruimen) vanouds een beeld-bepalende activiteit op de stroomruggen. Kortom, veel van de kenmerkende landschappelijke, ecologische en cultuurhistorische waarden van het Kromme-Rijnlandschap zijn direct verbonden met de land- en tuinbouw.

Het Kromme-Rijngebied is en blijft voor de land- en tuinbouw bovendien een interessant gebied door de diversiteit, bijvoorbeeld van grondsoorten. Zeker voor de fruitteelt zijn de omstandigheden op de stroomruggen overwegend gunstig. Ook de centrale ligging in Nederland geeft een meerwaarde, je zit overal dichtbij. Binnen een uur rijden heb je veel afnemers, zowel grootschalig (distributiecentra van grootwinkelbedrijven) als kleinschalig (individuele en groepen consumen-ten, tot wel 1 miljoen).

inhoud

4 inleiding

6 Burenexcursie

10 erfspel

14 inspringtheater

18 dagje Praktijk

22 erf-lagerhuisdebat

2 3

Page 4: Dag boer, dag burger

Vroeger spraken we van boeren en tuinders, vandaag de dag noemen we hen vaak agrarisch ondernemers. Maar de overgang van de ambachte-lijk gedreven vakman naar een markt-gedreven ondernemer gaat niet van-zelf! Met melk, tarwe, varkens of fruit van hoge kwaliteit is de ondernemer immers niet klaar. Het gaat ook om iets extra’s, zich onderscheiden, een gat in de markt vinden en om maat-schappelijk ondernemen. Om kansen te zien én die te realiseren. Daarvoor moet je je omgeving kunnen “lezen”. Nu heeft een agrarisch ondernemer tegenwoordig te maken met vele beperkingen op het gebied van tijd, geld, energie, kennis, wet- en regel-geving, etcetera. Het valt niet mee om binnen die beperkingen vraaggericht én innovatief te opereren. Bovendien stelt de omgeving, zeker in de dichtbevolkte gebieden van het land, steeds meer eisen aan de land- en tuinbouw. Zo heeft de intensieve veehouderij zich tientallen jaren in technische zin ontwikkeld, maar gaat

de samenleving daar nu steeds meer vraagtekens bij zetten. Dat grijpt direct in op de ontwikkelingsruimte van de veehouders. Hetzelfde geldt voor de glastuinders die te maken krijgen met klachten over lichthinder, voor be-drijven die rekening moeten houden met landschappelijke inpassing van hun gebouwen, voor veehouders en viskwekers die het gebruik van anti-biotica moeten terugdringen en voor groente- en fruittelers die onder druk staan om de residuen van bestrij-dingsmiddelen op hun producten te beperken.

drAAGVLAKAgrarisch ondernemen is niet meer los te zien van de wensen van de samenleving. De agrariër moet de markt en de maatschappij aanvoelen en tijdig anticiperen op nieuwe ont-wikkelingen. Innoveren lukt niet als je achter de feiten en de wet- en regel-geving aanloopt. Innovaties stoelen op een succesvolle dialoog met de omgeving, met de samenleving, zowel

over het productieproces als over het eindproduct.

In een dichtbevolkt en druk bereisd land als Nederland is bedrijfsontwik-keling sterk afhankelijk van begrip en draagvlak bij bewoners en bestuur-ders. Er is daarom meer uitwisseling nodig tussen de agrarische sector en de rest van de streek om zo de ont-wikkelingsruimte die de landbouw nodig heeft te motiveren. Public Relations in de meest letterlijke bete-kenis: publieke relaties. Immers, als de omgeving geen weet heeft van het waaróm van bepaalde ontwikkelin-gen, draait het vaak uit op onbegrip en weerstand. Voorbeelden daarvan zijn het agrarisch verkeer op de weg, het ’s nachts op het land werken, melkvee dat jaarrond op stal staat en geuroverlast.

Anderzijds kan meer uitwisseling tus-sen agrariërs en burgers ook leiden tot meer begrip bij de agrariërs voor het doen en denken van hun buren

inLeidinG

Dag burgerDag boer

4 5

Page 5: Dag boer, dag burger

en waar mogelijk tot aanpassingen in de bedrijfsplannen. Kortom, het gaat om een herwaardering van de relatie tussen het agrarisch bedrijf en zijn omgeving.

toeGAnKeLijKheid en ContACtCruciaal voor meer uitwisseling tus-sen de boeren en de burgers is een grotere toegankelijkheid van bedrij-ven en meer ruimte voor contact tus-sen agrarische ondernemers en de overige bewoners. De toegankelijk-heid wordt bijvoorbeeld bevorderd door wandel-, fiets- en ruiterpaden langs agrarische bedrijven, paarden-stalling en dagrecreatie op het bedrijf. Voor contacten worden bijvoorbeeld open dagen georganiseerd (Kom in de Kas, appelplukdag, biologische landbouw), maar ook vrijwillige weide-vogelbescherming, huisverkoop en oogstfeesten dragen daaraan bij. Deze contacten zijn nogal incidenteel en vaak éénzijdig gericht op de be-levingskant van de boerderij of tuin-derij. De reguliere, dagelijkse land- en

tuinbouw komt weinig in beeld. Er is nog weinig aandacht voor het nut en de achterliggende noodzaak van ontwikkelingen in die reguliere land-bouw.

WerKVormen Er zijn méér mogelijkheden om het draagvlak voor land- en tuinbouw te vergroten. Tien agrariërs uit de Utrechtse Kromme-Rijnstreek heb-ben, samen met CLM Onderzoek en Advies en Projecten LTO Noord, vijf werkvormen uitgeprobeerd. Werkvor-men waarin kennis en opvattingen over agrarische bedrijfsvoering wor-den uitgewisseld tussen de onder-nemers en hun omgeving. Bij de omgeving ging het in eerste instantie om: ambtenaren, politici (raads- en statenleden), leden van milieu- en natuurorganisaties, buren, journalis-ten en fotografen, middenstand en horeca.

Vormen die in de Kromme-Rijnstreek zijn getest zijn:

Burenexcursie

Erfspel

Inspringtheater

Dagje Praktijk

Erf-lagerhuisdebat

In deze brochure doen wij verslag van de ervaringen met deze vijf werk-vormen. Daarmee hopen we dat ook elders in het land gewerkt kan wor-den aan open agrarische bedrijven.

4 5

Page 6: Dag boer, dag burger

Dag burgerDag boer

6 67 7

Burenexcursie

Page 7: Dag boer, dag burger

6 67 7

Page 8: Dag boer, dag burger

inziCht en ContACtDe familie Meijers kreeg veel positie-ve reacties op hun initiatief om deze middag te organiseren. Aan de excur-sie namen ruim veertig volwassenen deel en een heleboel kinderen. De schuur was mooi aangekleed en de koffie en thee stonden op tijd klaar. Om te beginnen vertelde Gijsbert Meijers over het ontstaan van zijn be-drijf en daarna gingen de deelnemers naar de verschillende soorten stallen. Van zeugenafdeling, via kraamkamer naar gespeende biggenafdeling en mestafdeling. Ondertussen zeiden de buren tegen elkaar dat ze geen idee hadden gehad hoe het eraan toe gaat op een varkenshouderij. Ja, ze zwaaiden wel altijd naar buurman en buurvrouw Meijers, maar wat zich precies op het bedrijf afspeelde, dat wisten ze niet. Interessant vonden de mensen het om uitleg te krijgen hoe de zeug in de box ligt om de kleine biggetjes te voeden. De gemoedelijke sfeer, het contact met buren onder-ling, werd als zeer positief gezien.

De meeste agrarische bedrijven zijn gezinsbedrijven. Dat is een steeds zeldzamer wordend fenomeen in onze samenleving. In het gezinsbe-drijf werken gezinsleden nog vaak sa-men aan een voedingsproduct (melk, fruit, vlees). Deze bedrijfsvorm kent een hele serie eigenaardigheden zo-als de generatieopvolging, het feit dat het eigendom uit grond bestaat, de zeer wisselende opbrengsten en het werken in en met de natuur. Deze eigenaardigheden kunnen verklaren waarom de meeste boeren, soms tegen alle economische logica in, boer willen blijven. De burenexcursie, vooral bedoeld voor de (burger)buren van het bedrijf, kan een heleboel in-zicht geven in deze eigenaardighe-den. Maar ook allerlei andere vragen waar de buren van agrarische bedrij-ven mee rondlopen, komen aan de orde. Bijvoorbeeld de vraag waarom je soms de varkens en koeien helemaal niet meer buiten ziet, waar bepaalde geuren vandaan komen en welke geluiden je als buren soms hoort. Of

waarom die tractoren almaar groter worden. De burenexcursie is dé ont-moetingsplaats voor boer en buur. En om de deelnemers te prikkelen wordt de excursie afgesloten met een quiz.

GezeLLiG en LeerzAAmBegin april 2010 zijn de uitnodigin-gen voor de burenexcursie rondge-bracht door de familie Meijers uit Leersum. De uitnodiging geeft aan dat de Kromme-Rijnstreek een prach-tig gebied is, waar de agrarische bedrijven een zichtbaar onderdeel van zijn: ‘U ziet ons bedrijf vanuit uw raam, maar u ziet niet wat er binnen precies gebeurt en hoe wij als familie ons bedrijf – een intensieve varkens-houderij vlak aan de rand van het dorp – runnen. Daar willen wij wat aan doen. Daarom nodigen wij u uit voor een burenexcursie op zaterdag 10 april 2010. We ontvangen u graag om 13.15 uur met een kop koffie, ge-volgd door een rondleiding door de stallen. We sluiten af met een quiz… en een hapje en een drankje!’

BureneXCurSie: ontmoetinG tuSSen Boer en Buur

Dag burgerDag boer

8 9

Page 9: Dag boer, dag burger

Na de rondleiding kon iedereen mee-doen aan een quiz. Er werden vragen gesteld zoals:

• Hoe lang duurt de dracht van een varken?

• Hoeveel biggen worden er gemid-deld geboren per worp?

• Hoe heet een varken dat voor het eerst gaat werpen?

• De buren deden massaal mee aan de quiz. De uiteindelijke winnaar had alle vragen goed be-antwoord.

erVArinGenUit een korte evaluatie bleek, dat de burenexcursie beter voldeed dan men verwachtte. Gevraagd naar de ervaringen klonken er reacties als ‘interessante middag voor een stads-mens’, ‘nooit geweten dat er zoveel varkens op één bedrijf zijn’ en ‘inte-ressant al die logistieke stromen op en rond het bedrijf’. Bovendien von-den veel deelnemers het leuk om dit samen met hun buurtgenoten

te doen. Het effect was ook dat ze elkaar onderling wat beter leerden kennen. Een aantal mensen is ook bereid om voor zo’n excursie een paar euro per persoon te betalen. De familie Meijers zelf vond het een geslaagde middag.

KLeinSChALiGerDe burenexcursie is ook op een klei-nere schaal te organiseren. Een paar maanden later organiseerde Antoon van der Gun, melkveehouder in Tull en ’t Waal, een excursie voor één ge-zin uit het dorp. Het bereik was daar-door natuurlijk kleiner, maar de klein-schaligheid biedt wel de kans om wat dieper op de zaken in te gaan. En om de gasten meer ervaringen te bieden. Ze konden bijvoorbeeld helpen met melken en op een machine mee-rijden. Het directe contact met de dieren werd erg gewaardeerd, hoe-wel... ‘Je moet best even iets overwin-nen. Koeien zijn erg grote dieren!’

8 9

Page 10: Dag boer, dag burger

Dag burgerDag boer

10 1011 11

Erfspel

Page 11: Dag boer, dag burger

10 1011 11

Page 12: Dag boer, dag burger

Hoe staat het eigenlijk met de toe-komst van de land- en tuinbouw? Kan de agrarische sector zijn econo-mische en landschappelijke rollen blijven vervullen? Hoe kijken de agra-riërs zelf tegen hun toekomst en die van hun streek aan? Bij het spelen van het kaartspel “Waarden van het land” komen dergelijke thema’s uit-gebreid aan bod. Het kaartspel is be-doeld als stimulans voor het gesprek tussen agrariërs onder elkaar en tus-sen agrariërs en burgers.

In het spel staan de persoonlijke drijfveren en motivaties van boeren en tuinders centraal. Ook de bele-ving van de burgers van de land- en tuinbouw en het platteland komt aan bod. Veel gesprekken tussen agrari-ers gaan over regelgeving, melkquota en prijzen. Maar naast het inkomen en de opbrengsten gaat het in het boerenbestaan om meer waarden, zoals de levensstijl. Door het spelen van het kaartspel denken de deelne-mers na over deze waarden en gaan

ze met hun medespelers hierover in gesprek.

We horen en lezen vaak hoe de sa-menleving denkt over de agrarische sector. Het kaartspel biedt de agrari-ers en burgers de kans met elkaar in gesprek te gaan en op een persoon-lijke manier ideeën en verwachtingen te bespreken. Op die manier kunnen beiden elkaar beter leren kennen.

Het kaartspel is verkrijgbaar bij Ken-niscentrum Waarden van het Land, T 073 - 613 41 40.

“WAArden VAn het LAnd” in de PrAKtijK Op 25 februari 2010 speelden boe-ren en burgers uit de omgeving van Wijk bij Duurstede het spel. In de per-soonlijke uitnodiging stond dat het de bedoeling was om in een informeel samenzijn een serieuze discussie te voeren over diverse (maatschappe-lijke) onderwerpen.

Het spel werd door twaalf deelnemers gespeeld aan de keukentafel van het melkveebedrijf van de familie van Rooijen in Wijk bij Duurstede. Tot de deelnemers behoorden onder meer een journalist, de eigenaar van een kaaswinkel, een buurman met een camping, een accountant en enkele agrariërs. Een van de eerste kaarten die getrokken werd door een agrariër had de volgende tekst:‘Het werken met en leven dichtbij de natuur is prettig, zo zeggen veel agra-riërs. Het is een leven dat past bij wie ze zijn. Het boerenleven is een soort levensstijl die past bij de aard van boeren en tuinders. Herkent u deze levensstijl en kunt u dit uitleggen?’

Uit het antwoord bleek dat vooral de vrijheid en het omgaan met levende have en de afwisseling als belang-rijke aspecten van het boerenleven werden gezien. De mensen aan tafel konden zich goed vinden in dat ant-woord.

erfSPeL “WAArden VAn het LAnd”

Dag burgerDag boer

12 13

Page 13: Dag boer, dag burger

in de SuPermArKtEen andere kaart die later getrokken werd had de volgende tekst: ‘In supermarkten liggen gezonde, veilige, lekkere producten die op een diervriendelijke, ecologische en soci-aal verantwoorde wijze geproduceerd zijn. Waar let u op als consument in de supermarkt?’ In de daarop vol-gende discussie werd duidelijk dat de prijs van het product weliswaar be-langrijk is, maar niet alles overheer-send. Zo wordt bij verse producten als vlees en groente vooral gekeken naar uiterlijk en kwaliteit, soms aangeduid met labels als “Beter Leven” of “Eko”. Sommige consumenten hebben een voorkeur voor Nederlandse produc-ten of koesteren een merkentrouw. Wel werd duidelijk dat boeren en tuin-ders weinig van dit soort signalen ont-vangen via hun afzetkanaal.

De vragen op de kaarten zijn best pit-tig, zeker voor mensen die niet in de agrarische sector leven en werken. Na afloop van het spel stelden de

deelnemers vast dat de groep even-wichtig moet zijn samengesteld met agrariërs en deelnemers die niet uit de sector komen om te zorgen dat er voldoende discussie loskomt.

Na het spelen en de discussies naar aanleiding van enkele kaarten volgde een korte rondleiding op het melkvee-bedrijf. Voor sommige mensen was het boerderijbezoek niets nieuws, voor anderen was het jeugdsenti-ment.

12 13

Page 14: Dag boer, dag burger

Dag burgerDag boer

14 1415 15

Inspringtheater

Page 15: Dag boer, dag burger

14 1415 15

Page 16: Dag boer, dag burger

Waarom zou je theater inzetten als je de relatie tussen agrarische bedrijven en hun omgeving wilt verbeteren? Het helpt afstand te nemen van de eigen rol en je te verplaatsen in die van de ander. De werkwijze van het Inspring-theater uit Wageningen is daarop ge-richt: het stelt actuele thema’s van het platteland en de agrarische sec-tor ter discussie. Dat doen ze door op het podium op ludieke wijze een belangenconflict neer te zetten tus-sen de verschillende partijen op het platteland, gebaseerd op de reële problematiek. Natuurlijk wordt voor-af besproken welke thema’s aan de orde moeten komen. Na afloop van de scène vraagt de discussieleider van het Inspringtheater het publiek om te reageren op het nagespeelde belangenconflict. Daarna mogen mensen uit het publiek hun reactie op de gespeelde scène verduidelijken door een rol op het podium over te ne-men. Door “in te springen” krijgt men de kans om zich in te leven in iemand anders. Maar het is ook mogelijk “de

eigen rol” te spelen. Uiteindelijk gaat het erom dat het publiek zelf actief op zoek gaat naar manieren waarop het conflict voorkomen of opgelost kan worden.

Inspringtheater is heel geschikt als onderdeel van een wat langer programma, waarbij een informele borrel achteraf bijdraagt aan het toe-lichten van standpunten en zo nodig wegnemen van irritaties. Een optre-den duurt ongeveer een uur en kost inclusief de voorbereiding 700 à 1000 euro.

Voor meer informatie en boekingen kunt u per e-mail contact opnemen met [email protected]. Zie ook www.inspringtheater.nl.

Boeren, BurGerS en BuitenLui in de Kromme-rijnStreeKOp 16 februari 2010 speelde het In-springtheater op de boerderij van de familie Verhoef in Schalkwijk. Het publiek bestond uit ruim dertig

personen. De deelnemers waren alle-maal betrokken bij de ontwikkelingen in Schalkwijk, een plattelandsdorp met ongeveer tweeduizend inwoners en nog maar acht melkveehouders. Het is een gebied waar nogal wat boe-ren wegtrekken, terwijl stadsuitbrei-ding en een toevloed van burgers die “buiten” willen wonen het agrarisch karakter van de streek aantasten. Onder het publiek waren inwoners van Schalkwijk, zowel boeren als bur-gers, maar bijvoorbeeld ook project-ontwikkelaars, weidevogelbescher-mers en gemeenteambtenaren. Het doel was in dit geval om de conflicten en belangentegenstellingen tussen boeren en burgers zichtbaar te ma-ken, het onderlinge begrip te bevor-deren en de bestaande vooroordelen weg te nemen. De deelnemers deden actief mee: er kwamen veel reacties uit de zaal en er werd flink gediscussieerd.

het inSPrinGtheAter mAAKt ConfLiCten ziChtBAAr

Dag burgerDag boer

16 17

Page 17: Dag boer, dag burger

onBeGriP tuSSen BurenGastvrouw Antje Verhoef vertelt: ‘Steeds meer agrariërs hebben bur-gers als buren. Die snappen weinig van het boerenbedrijf. Ze klagen over stank- en geluidsoverlast, ze begrij-pen niet dat een agrariër zeven dagen per week en 24 uur per dag standby moet zijn. Wij hebben 150 stuks melkvee en honderd fokschapen. Ik vind het jammer dat we steeds min-der collega’s hebben in de omgeving.’

Wat was het doel van het optreden van het Inspringtheater?‘Het doel was, te laten zien hoe het boerenleven is en zo begrip te kweken bij de burgers. Burgers wil-len genieten van het buitenleven en zijn dan boos als er tractoren langs-komen, of als ze mest ruiken. Voor anderen is het platteland een plek om te recreëren, om van de vogels te genieten, bijvoorbeeld. Maar voor de agrariërs gaat het erom hun werk te doen en een renderend bedrijf in stand te houden. Dat levert tegenstel-

lingen op. Dat vogels op het land voor ons een schadepost kunnen beteke-nen, dat hadden ze nog niet bedacht.’

Hoe verliep de avond?‘Er werd telkens op het toneel een probleem tussen boeren en burgers nagespeeld. Dan stopten de acteurs en werden er mensen uit het publiek uitgenodigd om achter de acteurs te gaan staan en te vertellen wat ze moesten zeggen of doen. Dan werd de scène overgedaan volgens hun ideeën. Daarna werd er gediscus-sieerd met de zaal. Dat ging er heel levendig aan toe. Dat is het leuke ervan, dat de gespeelde scènes veel discussie oproepen.’

Wat leverde de avond op voor de relatie tussen de boeren en hun omgeving in de Kromme-Rijnstreek?‘Ik denk niet dat de standpunten prin-cipieel veranderd zijn, maar er is wel iets meer begrip ontstaan, denk ik. Het was goed om in de discussie al

die verschillende meningen te horen. Waar problemen zijn tussen buren kan het zinvol zijn. Met je buren heb je tenslotte het meest te maken. Wat leuk is, is dat de projectontwikke-laars en de mensen van de gemeente op die avond aan de praat raak-ten met elkaar tijdens de borrel na afloop. Er was een nieuwe wijk van Houten gepland, maar die gaat niet door. Toen ze elkaar hier toch spra-ken, hebben ze meteen afspraken gemaakt om te overleggen hoe dat gebied het beste ingericht kan wor-den. Dat was anders ook wel gebeurd, maar misschien veel later.’ Mooi dat ook die “buren” ongedwongen met elkaar in gesprek raakten.’

oefenen Voor WerKeLijKheid Het Inspringtheater is geïnspireerd door het gedachtegoed van de Braziliaanse regisseur Augusto Boal. Hij was de pionier van het Theater van de Onderdruk-ten, een vorm van participatief theater. Het Theater van de Onderdrukten streeft ernaar de dialoog tussen allerlei mensen te stimuleren. Hierbij worden “onder-drukten” uitgenodigd om op het toneel uit hun onderdrukte positie te stappen en hun leven in eigen hand te nemen. Zoals Augusto Boal zei over deze methode: ‘Het publiek krijgt de kans te oefenen voor de werkelijkheid!’

16 17

Page 18: Dag boer, dag burger

Dag burgerDag boer

18 1819 19

Dagje Praktijk

Page 19: Dag boer, dag burger

18 1819 19

Page 20: Dag boer, dag burger

-,

Een boer ervaart de uitwerking van het gemeentelijk beleid en de gemeentelijke plannen in zijn da-gelijkse praktijk, bijvoorbeeld als het gaat om bestemmingsplannen, milieu- of kapvergunningen. De ge-meente staat aan het roer bij die planvorming en de handhaving van het beleid. Boeren en gemeenteamb-tenaren komen elkaar in dat kader regelmatig tegen, maar dan staan ze vaak tegenover elkaar. Voor een ambtenaar is het niet altijd makkelijk om inzicht te krijgen in de dagelijkse praktijk van het agrarisch onderne-men. Maar ook voor de ondernemer is het vaak lastig de overwegingen te doorgronden die een rol spelen bij het formuleren en uitvoeren van beleid. Een zinvolle én leuke optie om dit probleem bij de kop te pakken is het organiseren van een (half) dagje praktijk voor medewerkers van de gemeente. Overigens is zo’n dag ook geschikt voor medewerkers van de provincie of het waterschap.

doeLen• De medewerkers van de afdeling

Beleid en Onderzoek ervaren wat de dagelijkse praktijk van het ondernemen behelst en hoe het gemeentelijk beleid in de onder-neming doorwerkt.

• De ondernemers maken kennis met het werk van de ambtena-ren. Ze krijgen ook een beeld van de overwegingen en belangen-afweging die nodig zijn bij het formuleren en uitvoeren van beleid en plannen.

• Door het leren kennen van elkaars praktijk wordt het inle-vingsvermogen in elkaars rol en werkzaamheden groter.

een zinVoLLe inVeSterinG In juni 2010 waren drie melkvee-houders in de Kromme-Rijnstreek gastheer voor Een Dagje Praktijk voor ambtenaren van de gemeenten Houten, Bunnik en Utrechtse Heu-velrug. Jan en Annah van de Worp hebben een biologisch melkveebe-

drijf in de dorpskern van Schalkwijk, waar veel veehouders al zijn weg-getrokken omdat er jarenlang plan-nen waren voor woningbouw, Marcel Verkerk heeft een vrij gangbaar gezinsbedrijf in Werkhoven en Gerard van Cooten een relatief groot melkveebedrijf met ruim hon-derd melkkoeien in een qua natuur en landschap kwetsbaar gebied in Doorn. Alle drie hebben ze regel- matig te maken met het beleid van hun gemeente.

Aan het Dagje praktijk deden gemeenteambtenaren van verschil-lende afdelingen mee: ruimtelijke ontwikkeling, milieu, recreatie en natuur en landschap. Zij waren al-lemaal medewerkers die contact hebben met agrarische ondernemers over specifieke knelpunten, hetzij in het gemeentekantoor, hetzij op het erf. Meestal is in zo’n contact geen ruimte voor een wat langduriger en open achtergrondgesprek. En dat is nu juist het idee achter Een Dagje

een dAGje PrAKtijK Voor GemeenteAmBtenAren

Dag burgerDag boer

20 21

Page 21: Dag boer, dag burger

-,

Praktijk. ‘Druk, druk, druk’, klinkt het vaak als zo’n extra activiteit wordt voorgesteld. Maar de deelnemers ervoeren het achteraf als een zinvolle investering.

tijd Voor een oPen GeSPreKMarietje van Eeghen is Adviseur Milieu van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. ‘Het was een uitermate interessante ochtend. We zijn zeer gastvrij ontvangen en hebben open kunnen praten, waarbij onze gast-heer helder wist te vertellen over de dagelijkse praktijk en de zaken waar hij tegenaan is gelopen, in zijn contacten met de overheid.’

Wat kunnen we leren over de com-municatie tussen de gemeente en de boeren?‘De problemen ontstaan vaak door het wisselen van de contactperso-nen bij de gemeente en langlopende procedures waarin eerder gemaakte afspraken niet worden nagekomen. Zo ontstaat makkelijk het beeld van

de “onbetrouwbare overheid”. Andere pijnpunten zijn het uitblijven van een duidelijk antwoord op een vraag en gebrek aan kennis bij ambtenaren over de realiteit in een agrarisch bedrijf.’

Voor wie is “Een Dagje Praktijk” het meest geschikt?‘Het Dagje Praktijk is ten eerste voor beleidsmedewerkers van Ruimtelijke Ontwikkeling. Maar ook voor mede-werkers van de Milieudienst: de handhavers en vergunningverleners komen over het algemeen regelmatig op boerenbedrijven. Juist voor hen is het goed om eens zonder de hand- havers- of vergunningverlenerspet op, op bezoek te gaan en de dage-lijkse praktijk mee te maken.’

Zijn er vervolgafspraken gemaakt?‘Niet concreet, maar wel is het besef gegroeid dat het goed is af en toe zo’n bezoek te brengen om contact te houden met de praktijk en de com-municatie te verbeteren. We denken

daarbij aan een frequentie van eens per drie of vier jaar.’

Terugkijkend: een goede investering?‘De opzet was met één of twee men-sen te gaan meelopen en meehelpen. Die is goed en levert een heel ander soort gesprek en contact op dan een rondleiding met groep. Erg waardevol! Door de dagelijkse drukte kom je er zelf niet snel aan toe iets vergelijk-baars te organiseren.’

Marcel Verkerk kijkt als gastheer voor een medewerker Ruimtelijke Orde-ning van de gemeente Bunnik terug op een leuk bezoek. ‘Je merkt dat je in twee heel verschillende werelden leeft. Maar als je samen optrekt van zeven uur ’s morgens tot en met het middageten bij ons in de keuken, leer je toch meer over elkaars werk en mogelijkheden.’ Marcel zou graag ook eens omge-keerd een halve dag meelopen op het gemeentehuis, ‘maar daar konden we nog geen afspraak voor maken’.

20 21

Page 22: Dag boer, dag burger

Dag burgerDag boer

22 2223 23

Erf-Lagerhuisdebat

Page 23: Dag boer, dag burger

22 2223 23

Page 24: Dag boer, dag burger

Een erf-lagerhuisdebat is een debat over scherp geformuleerde stellingen dat gevoerd wordt in een lagerhuis-opstelling: links tegenover rechts. En het vindt natuurlijk plaats in een agra-rische omgeving. Het draait in een lagerhuisdebat vooral om de manier van debatteren en de argumenten. In een strak geregisseerde vorm komen alle deelnemers en hun argumenten aan bod. Het doel van het debat is om de anderen met jouw argumenten te overtuigen van je gelijk. Daarbij is het minder van belang of je het in werke-lijkheid eens bent met de stelling, al werkt het “natuurlijker” als je dicht bij je eigen standpunt kunt blijven.Naast de deelnemers aan het debat is er een voorzitter/debatleider, ie-mand die de tijd bewaakt en een jury.

tijdDe voorzitter legt eerst de spelregels en het tijdspad uit. Daarna volgt het debat. Eén debatronde duurt zo’n 15 minuten. Per stelling ziet een debat-ronde er als volgt uit:

• Toelichting op de stelling door de voorzitter: 1 minuut

• Pleidooi van een voorstander: 1 minuut

• Pleidooi van een tegenstander: 1 minuut

• Interactief debat: 12 minutenPer bijeenkomst houdt men door-gaans niet meer dan vier debatron-des. Bij meer rondes vloeit de energie van de groep al gauw weg. Het aantal rondes is mede afhankelijk van het thema, de stellingen en het tijdstip van de dag.

nA het deBAtHet debat eindigt met de uitslag van de jury en de prijsuitreiking. De jury, die eventueel kan worden gevormd door de debatleider, beoordeelt de deelnemers en reikt na afloop prij-zen uit, bijvoorbeeld voor de grootste verbale uitglijder (prijssuggestie: een banaan), de beste debater (prijssug-gestie: een mok met blabla) en de meeste gepeperde uitspraak (prijs-suggestie: een peper- en zoutstel).

Een informeel samenzijn na afloop van het debat is heel nuttig. Dan kunnen de deelnemers nog eens doorpraten over de stellingen en eventuele vervolgafspraken maken.

Voor meer informatie over het erf- lagerhuisdebat als werkvorm: Projecten LTO Noord, Linda MooijmanE [email protected] T (088) 888 66 77

Boeren, miLieuBeSChermerS en PoLitiCi Eind juni 2010 kwamen in Boerde-rij Mereveld in Utrecht een vijftigtal agrariërs, natuurbeschermers en politici bij elkaar voor een debat. De stellingen gingen over de concurren-tie om de schaarse grond in de pro-vincie. Studenten van de HAS Den Bosch hadden op verzoek van LTO Noord Utrecht geïnventariseerd hoe-veel overlappende grondclaims er in de provincie zijn voor woningbouw, infrastructuur, natuur, waterberging, etcetera. De conclusie was dat de

erf-LAGerhuiSdeBAt: meninGen oP WAArde GeSChAt

Dag burgerDag boer

24 25

Page 25: Dag boer, dag burger

landbouw erg in het nauw zit. Het doel van het debat was aandacht te vragen voor deze problematiek bij politici, bestuurders en belangenbe-hartigers.De deelnemers debatteerden er lustig op los; meer dan de helft van de aanwezigen deed wel een duit in het zakje.

Kort en KrAChtiG ArGumente-renWillem Dijkema, agrarisch journalist voor weekblad Nieuwe Oogst, speel-de de rol van debatleider in dit erf-lagerhuisdebat. “Zo’n debat is een inspirerende vorm om je eigen argu-mentatie over hete hangijzers scherp en bondig onder woorden te brengen. Over landschap, over milieu, over dierenwelzijn. Bovendien betrekt het debat alle deelnemers bij de dis-cussie, zodat niet alleen de gerouti-neerde sprekers de hele tijd aan het woord zijn, zoals vaak gebeurt. De voorzitter moet elke bijdrage bijtijds afkappen. Dat geeft snelheid aan de

discussie. Als voorzitter moet je dus wel brutaal genoeg zijn en liefst de meeste deelnemers kennen en bij de voornaam durven noemen.”

Pieter van der Grift, melkveehouder in Bunnik en provinciaal bestuurder van LTO Noord, was een van de deel-nemers aan de discussie. ‘De vorm werkt goed om van een bepaald, actueel vraagstuk de verschillende kanten te laten zien en verwoorden. Het is wel belangrijk dat de deelne-mers bij hun argumentatie niet vast-zitten aan de standpunten van hun organisatie. Het is het beste als ieder-een op persoonlijke titel spreekt. Dat moet je van tevoren afspreken.’

Terugkijkend op het lagerhuisdebat stelt Marco Glastra, directeur van het Utrechts Landschap, vast dat deze vorm levendig is en scherpte geeft aan de standpunten. Maar dat voor-deel is ook een risico: ‘Juist omdat de deelnemers in deze spelvorm hun standpunten scherp moeten neer-

zetten, leidt het zeker niet gemakke-lijk tot het overbruggen van menings-verschillen’. Daarom pleit Glastra ervoor, deze vorm niet geïsoleerd te gebruiken, maar bijvoorbeeld als op-warmer voor een inhoudelijke discus-sie, of als onderdeel van een cyclus.

SPeLreGeLS• Gelijk hebben is nog geen gelijk krijgen.• Elke mening mag betwist worden.• Geloof niet dat de tegenstander beter is.• De beste volgorde is: luisteren, denken en dan spreken.• Zelfs het meest serieuze onderwerp leent zich voor humor.• Overtuigen is overdrijven.

• De wil van de voorzitter is wet.• De jury heeft altijd gelijk.• Laat rivaliteit nooit tot na de wedstrijd voortduren.• Debatteer op inhoud, nooit op de persoon.• En het elfde gebod: Geniet van elk debat.

24 25

Page 26: Dag boer, dag burger

Dag burgerDag boer

26 26

Page 27: Dag boer, dag burger

26 26

Page 28: Dag boer, dag burger

Dag burgerDag boer

28 28

Agrarische ondernemers staan midden in de maatschappij. Hun bedrijf moet economisch renderen en voldoen aan wet-ten en regels. Ze hebben te maken met het beleid van de gemeente, de provincie en het waterschap. Hun omgeving bestaat niet alleen uit collega’s, maar ook uit burgers: buren en recreanten. Hun belangen zijn soms strijdig met die van natuurliefhebbers of projectontwikkelaars. Maar wat we-ten al die mensen en instanties van het boerenbedrijf? Vaak bitter weinig. De moderne boer moet aan pr doen. Deze bro-chure beschrijft vijf manieren om de buitenwacht te laten kennismaken met het agrarisch bedrijf en het wederzijds be-grip te bevorderen.

COLOFON

TekstenEric Hees (CLM), Linda Mooijman (Projecten LTO Noord),Jet Holleman (Communicatiebureau de Lynx)

EindredactieJet Holleman (Communicatiebureau de Lynx)

VormgevingAnnemarie Wijmenga (Communicatiebureau de Lynx)

UitgaveDecember 2010

VerkrijgbaarheidCLM Onderzoek en AdviesPostbus 624100 AB Culemborg