darÜlfÜnun İlahİyatin İlk yillari sergİsİ 1

r~ *

DARÜLFÜNUN İLAHİYATIN İLK YILLARI SERGİSİ

1t;

*

I

•A «M '

1 .

Sergi Adı:Darülfünun İlahiyat'ın İlk Yılları

Sergi Tarihi:15 Mayıs 2018

Sergi Yeri:İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Fatîh/İstanbul

Sergi Tertip Heyeti:Prof. Dr. Mürteza BEDİR (İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi)

Doç. Dr. Ahmet Hamdi FlIRAT (İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi)Öğr. Üy. Dr. Metin ÜNVER (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi)

Öğr. Üy. Dr. Hüseyin Sarıkaya (İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi)Araş. Gör. Dr. M. Selman ÇALIŞKAN (İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi)

Araş. Gör. Ümit ESKİN (İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi)Eyüp AŞIK (Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Tanıtım Hizmetleri Şube Müdürü)

Sergi T anıtım :Ali Rıza USTAALİOĞLU (Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Tanıtım Hizmetleri Şube

Müdürlüğü)

İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanlığı veOsmanlıArşivi Daire Başkanlığının Katkılarıyla

Abdülhamid döneminde kurulan Dârülfünûn-ı Şâhâne'de Fen ve Edebiyat Fakülteleri yanında Ulûm-i ‘Âliye-i Dîniyye (İlahiyat) Şubesi de yer alır. ı Ağustos 13 16 /14 Ağustos 1900 tarihinde yürürlüğe giren Nizamname'de İlahiyat Fakültesi'nde dersler ve hocalar belirlenmiş, 190 0 -190 2 öğretim yılında 30 öğrenci ile eğitim başlar. İlk mezunlar 1904 yılında 18 talebe ile verilir. II. Meşrutiyet Dönemi'nde de müfredatta fazla bir değişiklik olmadan devam eden tedrisat 19 14 yılında medreselerin ıslahı teşebbüsleri çerçevesinde Dârülfünûn Ulûm-i Dîniyye şubesi kapatılmasıyla kesintiye uğrar. Bu müessese 10 yıl sonra 1924'de Tevhîd-i Tedrisât K ânûnu'yla İstanbul Dârülfünûnu'nda İlahiyat Fakültesi adıyla yeniden eğitim ve öğretime başlar. Bu Fakülte'de sömestir sistemi belirlenir ve ilga edilen medrese öğrencileri ile Medresetü’l-Kuzât talebeleri kabul edilir. Fakat İmam Hatip Liselerinin 19 30 yılında kapatılmasıyla, Fakültenin talebe sayında da azalma başlar. Nihayet Albert Malche'nin raporunda Edebiyat Fakültesi’ne bağlanarak, kapatılması önerilen fakülte 31 Mayıs 1933'de kapatılır. 1992 yılında ise İstanbul Üniversitesi'nin çatısı altında İlahiyat Fakültesi yeniden açılır.

Yukarıda kısa tarihini verdiğimiz İlahiyat Fakültesi’ne ait gerek arşiv kayıtlan gerekse Edebiyat Fakültesi Arşivi’nde bulunan evrakları Yüksek öğretim tarihimiz açısından kıymetli bir yere sahiptir. Bunlar arasında kayıt ücretleri, kayıt-kararlan, ders hocaları, tedris programlan, ders isimleri, öğrenci künyeleri vb. pek çok verileri de bünyesinde barındırmaktadır. Bu sergide ilgili evraklar'dan günümüzde Fatih İlçesi sınırlan içerisinde yerleşkesi bulunan fakültemizin Dekanlık ve idari birimlerinin taşındığı ve 1972 tarihinde İstanbul Üniversitesi tarafından satın alınmış olan Abdullatif Subhî Paşa Konağı'na ve konağın sahibine kadar farklı sahalara ait resimlere yer verilmiştir.

Sergi Tertip Heyeti

DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

111

İLAHİYAT f a k ü l t e 1

-

Osmanlı Devleti'nin ilk Maarif Nazırı Abdurrahman Sami Paşa'nm oğlu, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Milli Eğitim Bakam Hamdullah Subhi

Tanrıöver'in babası, ilk Türk nümismatı Abdüllatif Subhi Paşa ( 1818- 1886)

İs t a n b u l Ü n iv e r s it e s i Na d i r Es e r l e r k . R e s im v e Fo t o ğ r a f Ko l e k s iy o n u , 90850/19

W jp cvı*ffc


il a h iy a t f a k ü l t e s in in il k

im m

nsi2f4 E

FATİHK1ZILTAŞI- H ORHO R

HUSUSÎ SİGORTA PLANI19 J4 senesi zurfınaa l urinye sigortacılar DaireiMerkeziyesi tarafından teelif edilmiştir

2 i ' S PLAN SPECIAL O'ASSURANCES ■Çet. EdM en 1934 n*r I.

Abdüllatif Subhî Paşa'nın Konağı'nın gösterildiği Fatih-Kıztaşı-Horhor çevresine ait Türkiye Sigortacılar Daire-i Merkeziyesi tarafından

hazırlanan 1934 tarihli hususi sigorta planıİSTANBUL ATATÜRK KİTAPLIĞI, HARİTALAR KOLEKSİYONU, NR. 63 7

|Zjj4TFAiDEVLET ARŞİVLERİMÜDÜRLÜĞÜ ^ ^ J ^ J

İLAHİYAT FAKÜLTESİNİN İ

mili)ıııııııli11I I JufilHPTMLlMi M £ j ıııııııııııııı ıı 11 i n 111 ; idi m ı 11111 j® ” L'ttK'JUCİM'llI irK'UIHİTmi'MIU “

i

m *mı ®İ

- • '■‘i 2. İf «i! I id IIMekteb-ı Mülkıye-ı ŞahaneLİBRARY OF CONGRESS, NR. 2 0 0 2 7 1 6 6 9 8

Mektebetü 1-KuzatİSTANBUL ATATÜRK KİTAPLIĞI, BELEDİYE MÜTEFERRİK EVRAK, NR. 3755

W jp cvı*ffc

DEVLET ARŞİVLERİGENEL MÜDÜRLÜĞÜ

İLAHİYAT FAKÜLTESİNİN İLK

nı®!1G"ü'

ı

fcilVâğlfe ~&İLÎ>j?S. ,«■.... ■<■■-.......' - _ . . . .

û 'j J & y . '^ s Â 'M A & k

JklS

-v£.w ;U&fcv <r-*vy ' +>v +,* 't& h ;■" t-''-

Darülfunun-ı Şâhâne'nin Ulûm-ı Âliye-i Diniye Şubesi’ni pekiyi derece ile bitiren Abdullah Ağa’nm mahdûmu Yozgatlı Hüseyin Avni Efendi’nin

almış olduğu 9 Ağustos 1323 (22 Ağustos 1907) tarihli diploma

P r o f . D r . Em r e D ö l e n 'İ n Şa h s î Ar ş İv în d e n

1^ '^ '

p5cu-^


1 1 1

m ı ? t iİLAHİYAT FAKÜLTE!

Dârülfıinun Ulûm-ı Şeriyye Şubesi'nden 1903-1907 yıllan arasında mezun olanların isimlerini gösteren defterden bir sayfa

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ULÛM IALİYE İ DÎNİYYE VE İLAHİYATFa k ü l t e s İ M e r k e z Hususi Ev r a k i Kis m i

pf5cu



/ m ..i* W:-*" ■ '

» U>

V % .H ; [ v

\

- ^ V r

"■-irljitU*,'#y,/Z, A \ N «-/V.Û

vvt!

| * A " • t - İS$Sı»AAyjr ■ 1 - * 'yyS £y'->-X - y^yİM < • ■*y-’j

v s A \ a r /

W

v . Â '-\ -. u

VS'V

" ••• - >

,/yt-y"y, w , ’&Mr,, jj,

v v s i v î a i s

V, XX XX <2*^V <« l>

v<u<V>I

\\V

//'yy' s," \

t e !yyA.Ay,— t / Ux** .

(j y■uî),

VV(V

yy xX yyyy yy C<?*•'** S \>y C.J]}

***vV.CV VVV

İ

" /s ss .V * V,± V * . ;

> x X. \ " A v l .

r L»\ t < \ o â~J'->Ae~ey■€y >

V c .

" "^ -■ - -

^) İt»1-*------------------------------

yy yy '\ '' <?^5> ' V S A K ‘O v *&>4-ı

| P X -- V . - l - J yy \ AV ' . ' Ş v V

i- L»

< 1 ; " 4 0V O ş i

yy // ,l " 'A " f î - v A \■

N 'C ‘\ oO o »

i

/ ? / / / * / / / / / •MAyüti ■ ^ r yy XX j

c. OK<~\ s e l .

^ y/*** £yy £. '

« ^ 1

. . ^

XX^ a

■ ^ a : ,« <c

Vc W.S - .V - . .»

o

A yy. ,v > y

^ / ^ e y y o 1i

*• A 1

Darülfünun Ulûm-ı Şeriyye Şubesi'nde kayıt olmuş ilk talebelere ait kısa künye bilgilerinin yer aldığı defterden bir sayfa. Sayfada dikkat çeken, meşhur isimler: mezuniyet sonrası Fakülteye Tefsir müderrisi olarak atanan Mustafa Şevket Efendi

(120 nolu talebe); OsmanlI'nın son devir mütefekkir ve aksiyon adamlarından Ahmed Râsim Efendi (123 nolu talebe); Osmanlı'nın son mütefekkirlerinden ve Şapka Kanunu'na muhalif tutumundan dolayı 1926'da Ankara İstiklal Mahkemesi

tarafından idama mahkûm edilen İskilibli Mehmed Atıf Efendi (124 nolu talebe )İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ULÛM-I ÂLİYE İ DÎNİYYE VE İLAHİYAT

Fa k ü l t e s İ M e r k e z H u s u s i e v r a k i K is m i

$>>. S j 'ş j ş y ^ j .O .y /ş » i& jJ fc k i

4 cUW%

K t& \



M ) .

N* V \%

%V- %

.'5.. -■v-, ^

Vc II

' j , 1

_Ulİy»>v

--VsÂfth

•------- l - ’ & L k u-X .

‘tf'-’tlt-1

%~6<

Darülfünun Ulum-ı Şeriyye Şubesi 235 numaralı talebelerinden İstanbullu Eyüp Efendi.1 Eylül 1328 (14 Eylül 1912) tarihinde şubeye kayıt yaptırmış ancak tiyatro aktörlüğüyle meşgul olduğu belirtilmiş ve “bu

tür meşgûliyetlerin Ulûm-ı Şeriyye talebesinin mesleğine uygun olmadığı” gerekçesiyle Fakülteden kaydı silimniştirİSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ÜLÛM-I ÂLİYE'İ DÎNİYYE VE İLAHİYAT

FAKÜLTESİ MERKEZ HUSUSİ EVRAKI KISMI

* 2 L u

KpA \


İlli

il a h iy a t fakültem^ ^ * j ^

m m ım m )

%\Şd.N; %

c f 4 4 4 4

4 4 4 4 4 . A

4 . •A 4 4 4 ■ #

& 4 , 4 4 . jt>,> i

4 . A

4 . A

%

-_____4 L si+ y * 4 4 i. 4 % *%> ■4 . -H, -İÜ, s -x - ✓ Kyiuivlf\

.^ 4 4S 4 -' < * * •> * - J,syJ4';<S

-4A■■ J S jJ jŞ t f , ,y , ufö^i

Darülfünun İlahiyat Fakültesi'nin 262 numaralı talebesi Afyonkarahisarlı Musa Kazım Efendi. 31 Mart 1924 tarihinde başladığı eğitimini 17 Temmuz 1927 tarihinde mezun olarak

tamamlamıştır.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ÜLÛM I ÂLİYE-İ DÎNİYYE VE İLAHİYATFa k ü l t e s İ M e r k e z Hususi Ev r a k i k is m i

rSf&JfejUsJ.

^ K A .^


İlli

İLAHİYAT FAKÜLTE!^ ^ * j ^

â m m m m m

i l R: \ \•n- k I - o - o

S.' ! ^ 1 >■] ^ x [ x X - ,

1 * Sı v. I * U J V ■, 1 -V

~ r 1 i 1

sjjyyJZ ls, ı/ı•—uditH- y X.\ x X,Xr-zV V\ V 'X. X.'X X A.

v> ■V <v

rı: 1 1 1-fyjsjt/t-1■>!

- %. \ X S,X.'V 'XX

-X/A * 1 0 v -y 0 V , v v*1. -u*

-— A.X .

1 I-JJjsjik

«S-aİ J

J&Abyj

%‘O.jJl .i

Darülfünun Ulum-ı Şeriyye Şubesi talebelerinden 314 numaralı İstanbullu Hâfız Saadeddin Efendi. Kayıt tarihi: 30 Teşrîn-i Sânî 1329 (13 Aralık 1913)

-Hicaz makamında okuduğu Türkçe ezanıyla meşhur olan Saadettin Kaynak-

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ÜLÛM I ÂLİYE'İ DÎNİYYE VE İLAHİYATFa k ü l t e s İ M e r k e z Hususi Ev r a k i k is m i

İliDEVLET ARŞİVLERİGENEL MÜDÜRLÜĞÜ

İLAHİYAT FAK1JLTK$t f ^ ^ ^ ^

m m s m

i? b t-s «A<

1 -- % N: f-,. J■ j*. Â.>. Jrf.

—

1I

. —

‘&{SrL>-rV-'Si- M. M- i

-.;u

s -Xr JüjtiSAh

■■ <>L-y■ KÂfi? v

■■ ŞAS

_JDarülfünun İlahiyat Fakültesi'nin bilinen ilk kız öğrencisi, 338 numaralı Nuriye Hanım

Kayıt tarihi: Teşrîn-i Sânî 1340 (Kasım 1924)Babası: Müftü Ali Rıza Efendi Doğduğu yer: Konya-Koçhisarı

Aynı zamanda Edebiyat 2. sınıfı ve senesinde eğitim gördüğü anlaşılan Nuriye Hanım İlahiyat Fakültesi derslerine devametmediğinden 30 Haziran 1928'de kaydı silinmiştir.

İst a n b u l u n İv e r sît e sî Ed e biy a t Fa k ü l te si a r ş İv î , Ul û m a Al İye î d în iy y e ve İlahiy at Fa k ü l te si Me rk ez H usu s i evrak i k is m i

Darülfünun İlahiyat Fakültesi'nin 341 numaralı talebesi İstanbullu Mehmed Cemâleddîn Efendi.Kayıt tarihi: 21 Eylül 1341(21 Eylül 1925)

7 Eylül 1924 tarihinde Tıp Faktiltesi'nden mezun olup İlahiyat Fakültesi'ne kayıt yaptıran Cemaleddin Efendi'nin kaydıderslere devam etmediğinden, 30 Flaziran 1928'de silinmiştir.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ULÛM lÂLİYE İ DÎNİYYE VE İLAHİYATFa k ü l t e s İ M e r k e z Hususi Ev r a k i K is m i

cZv'jlÂE



2/tİ4it^

U2>>^/

l-> LV-

Darülfünun İlahiyat Fakültesi’nin 352 numaralı talebesi Haşan Efendi.Doğduğu yer: Balıkesir-Balya Doğum tarihi: 1301 (1885-86)

Mülgâ İlahiyat 3'üncü sınıfından naklen 1927 yılında kayıt yaptıran Haşan Efendi'nin, fakülteye başladığında 42 yaşında olduğu anlaşılmaktadır. İlahiyat Fakültesi'nin 1914-15 senesinde kapatılması üzerine tahsilini yarım bırakan Hasab Efendi, muhtemelen bu talihten

sonra I. Dünya Savaşı ve İstiklâl Harbi'ne katılmıştır. Fotoğrafında sağ göğsü üzerinde bir madalya görülmektedir.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, Ü L Ü M I ÂLİYE'İ DÎNİYYE VE İLAHİYATFAKÜLTESİ MERKEZ HUSUSİ EVRAKI KISMI

Darülfünun Ulum-ı Şeriyye Şubesi'nin 7 numaralı talebesi Medineli Şeyh es-Seyyid Mahmud Celaleddin Efendi.Kayıt tarihi: 2 Teşrîn-i Evvel 1326 (15 Ekim 1910)

Babası: Şeyh es-Seyyid Mehmed Tahir EfendiDersiâm olan Mahmud Celaleddin Efendi, imtihansız olarak kabul edilmiş olup, 30 Haziran 1330 (19 Temmuz 1914)

tarihinde diplomasını almıştır. Künye bilgilerinden hareketle babası ve kendisinin tarikat ehlinden olması muhtemeldir.İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ULÛMM ÂLİYE'İ DÎNİYYE VE İLAHİYAT

Fa k ü l t e s İ M e r k e z Hususi Ev r a k i Kis m i

|Zjj4TFAi

. tt i / f i 1>

■ MZjKsM,-Şjj\/s Î İÂ t -

Kt&\


111

İLAHİYAT f a k ü l t e 1

liftti J

& > J v

V \ V JsS. V-A. 'V/N- V 'X. X. A ■Xy\ A - _s_._

•X*-.

-j JjsjjÇ 'j'Jijjı',

V

h

•“X-,

V, •X-..

i i

<£ms>

■’ L— !■ tfiS /A # fn * r ji h tyS£*b

U '> l fe” l

Darülfünun Ulum-ı Şeriyye Şubesi'nin 90 numaralı talebesi Kıbrıslı Mehmed Dânâ Efendi.Kayıt tarihi: 30 Teşrîn-i SÜnl329 (12 Kasım 1913)

Babası: Müderris Hafız Ali Efendi Doğum tarihi ve yeri: 1313-Kıbrıs

Tâbiyeti: İngilizTalebe-i Ulûm'dan olup, imtihanla kabul edilmiştir. Mülâhazat kısmından I. Dünya Savaşı başladığı sırada Kıbrıs'ta bulunması sebebiyle

İstanbul'a gelemediği ve ikinci devrede Târîh-i Dîn-i İslâm dersinin sınavına giremediği anlaşılıyor.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ÜLÛM I ÂLİYE'İ DÎNİYYE VE İLAHİYATFa k ü l t e s İ M e r k e z Hususi Ev r a k i Kis m i

KİîfDEVLET ARŞİVLERİ

GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

iti Vli KliLliELK RLE• •


Darülfünun İlahiyat Fakültesi'nin 24 numaralı talebesi Bosnalı Hafız Tayyib Efendi. Kayıt tarihi: 24 Temmuz 1340 (24 Temmuz 1924)

Babası Mehmed Efendi gibi hafız olan Tayyib Efendi 25 yaşında vefat etmiştir.İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ÜLÛM I ÂLİYE-İ DÎNİYYE VE İLAHİYAT

FAKÜLTESİ MERKEZ HUSUSİ EVRAKI KISMI

4 CUW%


İlli

İLAHİYAT FAKÜLTE!^ ^ * j ^

-----V1 1

■}Uj <^-' — •

<&*s —---* * " * İ* P

ıA«* _. —__ ____ *>.*■> öâ^İ’j'fA -

W-4w &jjj I#

<■ V * »a r1*- --------- ' K A ^ ' İ ' .

<ca . A«v ' / , 4 ' ' * ■ “ * -

V'?<& & * « • - «* r^

. İ}! ,>k;V>4 A&Âı - *; * .J&. ---/ 4*-& P r* ''**■>' •*

...

A X 'V'X- V

& I*- -JZ

s ) , jjıif*-

^ - > 0L ? y v v S,-% V /\ - V V

X X - V

v v . v _ v v Vı V1itA. _4t„'

- t J j S j t f î , 'y>, İ S y f j 1

^N, /5 - \ /v XV X.’

%> v

-____ .—V iS jJm , 'JiJjİsl/ j . j

-----İ d LL^k , ç "V\

SçX. V % \ V.

%\V

[- —ÎŞi&AıiS' -sü. .û jû& tâhie s. Vt _Sw. A v.-v -—

~— — --------s--------:------L \

S J j s j ı h

V.. 'Hi Xr~*c\Sc. "h- 'V Sj.

\-

fL=İU--<‘v rfsjvJ.söii ._4yLx

Darülfünun Ulum-ı Şeriyye Şubesi'nin 45 numaralı talebesi İstanbullu Ahmed Arif Efendi.Kayıt tarihi: 1 Eylül 1325 (14 Eylül 1909)

Babası: Şeyhzade Ahmed ÇelebiAhmed Arif Efendi'nin fotoğrafı tarikat mensubu olduğuna işaret etmektedir. Şubeye kayıt yaptırdığında 21 yaşında olan

Ahmed Arif Efendi'nin tahsil hayatında oldukça başarılı olduğu ve aliyyü'l-a'lâ dereceyle Şube'den mezun olduğugörülmektedir.

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ ARŞİVİ, ULÛM I ALİYE-İ D İN İYYE VE İLAHİYATFAKÜLTESİ MERKEZ HUSUSİ EVRAKI KISMİ

darÜlfÜnun İlahİyatin İlk yillari sergİsİ 1

Documents